Educare 2014 nummer 5 by Tijdschrift Educare Archief

JAARGANG 32 •nr.5/2014 • E 6,60

Familie

Wat een rijkdom!

Thema:

Talent

Leren door kunst:

De kracht van verwondering • Hoe bouw je aan een warm nest? • Kinderhospice in de natuur • Help! Wie doet de afwas? • Aanraken moet, ook op school

praktische inspiratie voor ouders, opvoeders en leerkrachten

Geef richting aan je pedagogie Geef richting aan je pedagogie Deugdentrainingen: -  Kind InZicht: voor ouders en leerkrachten -  Haal het beste uit je relatie: voor stellen -  Afvallen met deugden: op weg naar een gezond leven Heleen Hoppesteyn-Uithoven www.hartewensen.com heleen@hartewensen.com 06-39686489

Cursus Pedagogie Pedagogie voor Cursus voor het het jonge jonge kind kind Tweejarigepraktijkgerichte praktijkgerichte applicatie Tweejarige applicatiecursus cursus

over kinderen van 0 - 7 het jaar voor: Cursus Pedagogie voor jonge kind over kinderen van 0 - 7 jaar voor • Peuter/kleuterleid(st)ers • Peuter/kleuterleid(st)ers in kinderopvang Tweejarige• Leidsters praktijkgerichte applicatie cursus • Leidsters in kinderopvang • Hulpverleners over kinderen van 0 - 7 jaar voor • BSO en (Gast)ouders • Hulpverleners • Peuter/kleuterleid(st)ers • Leidsters in kinderopvang • BSO en (Gast)ouders • Hulpverleners • BSO en (Gast)ouders Tevens NASCHOLINGSCURSUSSEN Tevens Nascholingscursussen, zie website voor:zie onze website • Cursus op locatie na overleg, De cursussen worden georganiseerd doorBSO-dag. de Stichting Rudolf Steiner • Jaarlijkse Landelijke

Pedagogie voor het jonge kind,georganiseerd in de periode van september 2013 t/m De cursussen worden door de april 2014, op vrijdagen van georganiseerd 15.15 voor tot 20.00 uur De cursussen worden door dein Zeist. Stichting Rudolf Steiner Pedagogie het jonge Stichting Rudolf Steiner Pedagogie voor het jonge kind, in de periode vanjaar september april, op kind, in de periode van september t/m april, Eén keer per is er een t/m Themadag, vrijdagen van 15.15 20.00 uur Zeist. van tot 15.15 tot 20.00 uur in Zeist. dit op jaarvrijdagen op: vrijdagmiddag 15in november.

Informatie: Mevr.Mevr. A. ten Hoopen, Informatie: A. ten Hoopen, Informatie: Mevr. A. ten Hoopen, 0545-291038; annette58@hetnet.nl 0545-291038; annette58@hetnet.nl

0545-291038; annette58@hetnet.nl

www.pedagogievoorhetjongekind.nl www.pedagogievoorhetjongekind.nl www.pedagogievoorhetjongekind.nl

Hartenwijs: een kleurrijk en inspirerend kinderboek over de kracht In hartvorm!

van het hart.

rt! en ha e t e ado m Een k

Alle info op: www.scrivomedia.nl

edutorial

Familie

Muziek is terug in het basisonderwijs! Nu maar hopen dat het geld naar goede zangles voor leraren gaat, want onze stem is het goedkoopste, subtielste en meest verbindende instrument dat we hebben. En: op elk moment van de dag bij de hand!

Familie, de bedding waarin je ontvangen wordt en waarin je â&#x20AC;&#x201C; als je niet wordt afgestaan â&#x20AC;&#x201C; opgroeit. Kijk een uurtje naar Spoorloos, en zie de verwoesting als de ontvangst niet van harte was en de bedding waarin je opgroeide je vreemd was. Er zijn weinig onderwerpen waar ideaal en werkelijkheid zo ver van elkaar verwijderd zijn als bij het gezin en de familie. Ik denk dat elk kind geboren wordt in de verwachting dat het welkom is. Dat er zachte armen zijn die hem dragen en een borst om aan te drinken met daaromheen een veilige vertrouwde omgeving waar iedereen van hem houdt. Vanuit de behoefte van kinderen gezien, is het dan ook de taak van de ouders om de kinderen van harte te ontvangen, hen lief te hebben precies zoals ze zijn en een nest voor hen te bouwen waar het goed toeven is. Dat nest ontstaat echter niet uit het niets, beide ouders nemen hun ervaringen mee en die zijn niet altijd prettig geweest. Wie heeft zichzelf nooit betrapt op gedrag waarvan je had gezworen dat je zo nooit zou worden? Helaas, je eigen

oude kinderpijn zal zich keer op keer laten horen, tot je het geheeld hebt. Het gezin is het nest dat je bouwt in de stamboom van jullie beide families. De levenskracht van een familie hangt af van de hartelijkheid die de familieleden naar elkaar voelen. Daarom is het bouwen aan een goed nest ook het verzorgen van de familieboom. Het helen van familievetes, het onderhouden van contacten, het doorgeven van tradities, het vertellen van de familieverhalen. Vanaf het moment dat je kind geboren is, moet je het alweer leren loslaten, stukje bij beetje, totdat het op eigen benen verder gaat. Kinderen hebben is ook leren afscheid nemen, soms al weer heel snel. Daarom hebben we in dit nummer ook een artikel over een kinderhospice opgenomen. Omdat afscheid nemen net zo belangrijk is als ontvangen. Omdat het dode kind altijd deel van de familie blijft, hoe kort of lang het er ook deel van uitmaakte. Familie, je hebt het, of je er nu blij mee bent of niet.

Gasten in dit nummer Jacques Meulman

Eugenie van Ruitenbeek

Ruth Broekhuizen

Onze nieuwe medewerker Jonet van Groenigen wilde als eerste klus graag met Jacques Meulman in gesprek over de rol van familie in de ontwikkeling van een kind. Als moeder van vijf kinderen ligt dit onderwerp haar na aan het hart.

Eugenie is moeder, auteur en inspirator. Vanuit haar passie voor het scheppen van de juiste leefomgeving voor kinderen en volwassenen richtte ze samen met Jan Nouwen Freeskool Nederland op. Ze schreven samen het boek Opvoeden in een gestoorde wereld.

Mijn droom is dat Positive Discipline bekend wordt in Nederland, omdat ouders met deze heldere inzichten en prachtige tools echt verder komen. Om een veilige omgeving te creĂŤren waar kinderen het gevoel ontwikkelen dat ze erbij horen en van belang zijn. Zonder straffen. Wie wil dat nou niet?

educare | november 2014

Educar e

Tekst Jonet van Groenigen (m.m.v. Alberthe Papma) Beeld Barbara Nobel

Familie, wat een rijkdom! Jacques Meulman, psycholoog en geschoold in de antroposofische psychodiagnostiek, is als biografisch coach en docent verbonden aan het Instituut voor Biografiek en de Academie voor Integrale menswetenschappen. Vanuit deze achtergrond bekijkt hij menselijke

Wat betekent Educare? Educare betekent ‘opvoeden’, om precies te zijn ‘uitlokken tot ontwikkeling’. Omdat het Latijn is, spreek je het uit zoals je het schrijft.

ontwikkelingsvragen. Zelf kom ik uit een grote familie. Mijn oma had achttien kinderen! Mijn andere oma had er negen, mijn moeder acht, en zelf hebben we er vijf. Onlangs hebben we een grote familiereünie gehouden, op de geboortegrond van mijn vader. Daar heb ik weer eens mogen ervaren hoe je verbonden bent met je familie, al kende ik de meesten amper. Op zo’n dag is het voelbaar. Dat maakt mij nieuwsgierig naar de visie van Jacques Meulman op het gezin als basisplek voor een kind om diens persoonlijke aanleg te ontwikkelen en de wereld te ontdekken. Tijd voor een gesprek.

Op een zonnige morgen reis ik naar Amsterdam. Deze stad geeft me een gevoel van vrijheid. Heerlijk om even alleen op pad te zijn, maar wel met een missie die in dienst staat van mijn kinderen, en van alle kinderen. Graag verrijk ik me met verdieping op het gebied van opvoeding en begeleiding. Zowel als moeder als in mijn werk met kinderen en jongeren. Al eerder bezocht ik lezingen van Jacques Meulman over onder meer het wezen van de mens, het biografische gesprek en de helende werking daarvan. Nu mag ik voor het ‘familienummer’ van Educare in gesprek met hem.

Wat is Educare? Het tijdschrift Educare en de website www.educare.nl vormen samen een platform. De website bestaat uit drie onderdelen, waarop onder andere opvoedingstips, evenementen, filmpjes, blogs, groepen en boeken te vinden zijn. • www.educare.nl/netwerk • www.opgroeieninverbondenheid.nl • www.opvoedingsboek.nl

Fundament Na een hartelijk ontvangst komt ons gesprek over familie en gezin al gauw op gang, Allerlei beelden, herinneringen en associaties van vroeger komen naar boven. Ik merk dat het onderwerp in eerste instantie een gevoel van geborgenheid en gezelligheid oproept. Hoe werkt het deel zijn van een familie eigenlijk door in je leven? Meulman: “Je familie is de eerste groep waartoe je behoort Het is je fundament voor je latere beleving van je ‘ik’ in de wereld. In je familie leer je hoe je de wereld tegemoet kan treden. In de familiebeleving zitten voor het opgroeiende kind 6

allerlei schatten verborgen. Het is zo hartverwarmend als je ooms en tantes van je houden, alleen al omdat je dezelfde trekjes hebt die zij van elkaar en de andere familieleden kennen! Het gaat om ‘zien en gezien worden’, je erbij horen voelen. Het is als kind heerlijk om te zien dat je ouders goed met hun broers en zussen op kunnen schieten, dat ze houden van hun ouders, dat ze met plezier uitkijken naar hun bezoek en met liefde over hen praten. ‘Fijn om je te zien!’, zeggen ze dan. Wanneer een kind zich geborgen en gekend voelt, zich verbonden voelt met niet alleen zijn vader, moeder en eventueel broertjes of zusjes, maar ook met de rest van de familie, en meemaakt hoe al deze mensen ook weer met elkaar verbonden zijn, is dat een rijkdom!”

‘Ik’ zijn, en deel van een familie

Vroege individualisering Een rooskleurig beeld. Toch zijn lang niet alle families een veilige haven. Wat als het ‘warme nest’ geen vanzelfsprekendheid is? Ik hoor de stem van mijn moeder: ‘Elk huisje heeft zijn kruisje’. Bovendien, de plek die familie, in de brede zin van het woord, nog inneemt, wordt in het nauw gedreven door de jachtigheid die het moderne gezinsleven met zich meebrengt. Daarbij komt nog dat in ons huidige onderwijssysteem kinderen constant met elkaar worden vergeleken, educare | november 2014

educare | november 2014

Familie, wat een rijkdom! Binnen je familie leer je over je positie in de maatschappij Opvoeden op niveau In een vakantiepark zat een moeder naast haar krijsende dochter, een 3-jarig meisje met een prinsessenjurk aan. De moeder wist er geen raad mee. Geduldig probeerde ze contact te krijgen met haar kind totdat het haar begon te slaan en te schoppen. Oh, wat kende ik dit: de wanhoop, de vertwijfeling en de eenzaamheid. Ik heb daar zelf ook zo vaak gezeten. Totdat ik zag hoe het anders kan.

gelen, borsten die leven geven en armen die koesteren. Rond het eerste jaar heeft hij bewegingsvrijheid nodig en de ervaring dat hij zich veilig kan bewegen binnen een liefdevolle groep. En dan komt, rond een jaar of twee, ogenschijnlijk uit het niets, de persoonlijkheid van het kind het podium op. Dit gaat gepaard met een enorme levenskracht en een sterke eigen wil. Veel ouders kennen dit maar al te goed. Plotseling staat het kind tegen hen op en zoekt de confrontatie: “Ik ben twee, dus ik zeg nee.”

De eerste twee jaar met mijn oudste waren zalig. En toen kwam de peutertijd. Liet mijn engeltje zich eerst altijd vrolijk lachend optillen om met me mee te gaan, nu zette het zich schrap en wurmde zich kronkelend en vaak ook schreeuwend uit mijn armen. Ik schrok. Begreep er niets van. Omdat ik een gelijkwaardige relatie met mijn kind voor ogen had, verdiepte ik mij in de achterliggende behoeften van dit gedrag. Ik deed een training Geweldloze Communicatie. Dat werkte. Voor een week of wat. Toen begonnen de drama’s opnieuw. Ik wilde dit, hij wilde dat en waar ik de redelijkheid zocht en onze behoeften naast elkaar legde, kreeg ik drama en stampij terug. Ik was vol liefde en bereidheid, maar zag niet waarom ik mijzelf zo vaak in diepe ellende aantrof met mijn kind. In gevecht. In gedoe. Ik zag iets over het hoofd. Maar wat?

Wie maken Educare? Het tijdschrift en de website worden gemaakt door een aantal vaste medewerkers en tientallen enthousiaste vrijwilligers, zoals auteurs, redacteuren en fotografen.

Blinde vlek

Eigen wil Het keerpunt kwam toen ik Spiral Dynamics leerde kennen, een model gebaseerd op het werk van de Amerikaanse ontwikkelingspsycholoog Clare W. Graves. Dit model gaf mij inzicht in de verschillende ontwikkelingsstadia waar mijn kind doorheen ging. Maar wat misschien belangrijker was: het hield mij een spiegel voor en maakte mij duidelijk waarom ik zo’n moeite had met mijn kind. Ik leerde onder meer dat opgroeiende kinderen steeds een andere ouderschapsstijl nodig hebben, passend bij het op dat moment actuele ontwikkelingsstadium. Een baby, bijvoorbeeld, heeft een moederlichaam nodig waarmee het veel contact heeft, met ogen die zijn liefdesnatuur weerspie-

Wat is het doel van Educare? Educare probeert antwoorden te vinden op deze vragen: - Hoe creëren we een interculturele samenleving waarin kinderen zich deel van het geheel en medeschepper kunnen voelen? - Hoe dragen we bij aan een gastvrije aarde waar ieder kind voldoende gevoed, beschermd en onderwezen wordt?

Wat is onze visie op opvoeden? Opvoeden is een levenslang dynamisch proces. Het beperkt zich niet tot het gezin, het kinderdagverblijf of het klaslokaal, het leven zélf is de leerschool. Een kind opvoeden is een proces van zelfopvoeding en bewustwording. Als opvoeder ben je voorbeeld en antwoord voor het kind. Je schept een voedzaam klimaat waarin het kind uitdrukking kan geven aan wat in de kiem al aanwezig is.

Tekst Eugenie van Ruitenbeek Beeld Henriette Scheiuit

Wat is de doelgroep? Educare is bedoeld voor ouders, opvoeders en leerkrachten die met passie voor opvoeden en liefde voor kinderen werken aan een duurzame samenleving. Educare is een verbindende schakel in dit netwerk van opvoeders.

Wat is Stichting Universele Opvoeding? Het tijdschrift en de website van Educare zijn onderdelen van Stichting Universele Opvoeding. Deze stichting is in 1982 opgericht. Het doel is het initiëren, steunen en verbinden van visies en praktijken die een bijdrage leveren aan het leven en leren in heelheid en verbondenheid.

Stond in de babytijd de overlevingsdrang centraal, in het eerste jaar de geborgenheid en veiligheid van het gezin, nu verwacht het kind in zijn omgeving dezelfde levenskracht te ontmoeten. En daar gaat het vaak mis. Hoewel we allemaal die kracht bezitten, worden we vaak ontkracht door de denkbeelden die we hebben. En dat is de spiegel die Spiral Dynamics mij voorhield. Ik zag dat mijn ouderschapsstijl zelf ook een uitdrukking was van een specifiek ontwikkelingsstadium. Een stadium waarin het streven naar harmonie centraal staat, gebaseerd op een wereldbeeld waarin iedereen gelijk en gelijkwaardig is, dus ook ouder en kind. In dit wereldbeeld past het inzetten van macht en kracht niet met als gevolg dat veel mensen er een blinde vlek voor hebben. In plaats van grenzen te stellen en het kind te ontmoeten met de kracht die het van hen verwacht, gaan deze ouders onderhandelen en uitleggen.

Kameleon Dit was wat ik over het hoofd zag: ik behandelde mijn kind alsof het een gelijke was, alsof het op hetzelfde ontwikkelingsniveau functioneerde als ik. Ik moest leren mijn kind te ontmoeten waar hij zat, niet waar ik zat. Er ging een wereld voor

ons open. Met een kind van al 7 jaar hadden we een aardige achterstand weg te werken. Het was een hele kluif, maar toen we het eenmaal doorhadden, hadden wij binnen een week een ander kind. De onrust was uit zijn lichaam verdwenen en het contact werd intenser en warmer. Als we verslapten corrigeerde hij ons en zei dat we best wel wat steviger mochten optreden. Hij kon aangeven dat hij meer respect en liefde voor ons voelde. Na hem kwamen nog twee kinderen en inmiddels zijn we jaren verder. Steeds opnieuw hebben we onze ouderschapsstijl aangepast aan de actuele ontwikkelingsstadia van onze kinderen en steeds opnieuw betekende het dat we aan onszelf moesten werken om als een kameleon van gedaante te kunnen wisselen en tegelijkertijd authentiek te zijn. Trucjes werken niet bij kinderen. Hoe je dat doet – en nog veel meer – kun je lezen in het boek dat wij erover schreven: Opvoeden in een gestoorde wereld.

Meer lezen? Opvoeden in een gestoorde wereld - Hoe haal en houd je de negativiteit uit jezelf, je relatie en je kind?, Eugenie van Ruitenbeek en Jan Nouwen, ISBN 9789491197116. Te bestellen via www.1miljoenboeken.nl. www.freeskoolnederland.wordpress.com

Eugenie van Ruitenbeek is moeder, auteur, adviseur en inspirator. Zij geeft advies en begeleiding aan ouders en professionals over opvoeden en opleiden.

educare | november 2014

Geef houvast Wie heeft de touwtjes in handen? Jij of je kind?

Tekst Irene Muller-Schoof Beeld Admar Kwant

Warmte

Bij een warm nest denk je misschien aan de veilige armen van papa om je heen of aan mama die

je een kopje thee op bed brengt als je grieperig bent. Warme aandacht van je ouders. Hun zorg voor een warm lichaam gaat verder dan dat.

Waarnemen Vul drie kommen met water van 10, 25 en 40 graden. Houd gedurende 30 seconden je ene hand in de koudste kom met water en de andere in de warmste kom. Doe daarna beide handen in de middelste kom en laat ze daar even in. Wat voel je?

Kou doet verstillen, warmte geeft leven en zet in beweging. Kinderen hebben warmte nodig. Een warm lichaam, maar ook de warmte van een ontmoeting of warmlopen voor een idee. Warmte is een belangrijk element in de opvoeding. De zorg voor warmte verschuift tijdens de opvoeding. Fysieke en geestelijke warmte wisselen elkaar daarbij af.

Fysieke warmte Opvoeders geven vanaf de geboorte warmte aan hun kinde ren. Opgroeiend oefent een kind er zelf mee tot het zelf standig voor eigen warmte kan zorgen. Tot drie jaar bepalen opvoeders de kleding van baby’s en peuters. Tussen de drie en zeven jaar oefenen kinderen zelf met aankleden en keuzes maken. Wel of geen jas aan, een regenjas of een dikke trui. Vanaf een jaar of zeven kunnen ze er zelf voor zorgen dat ze warm blijven. De zorg voor voldoende voeding kunnen kinderen vanaf een jaar of veertien zelfstandig aan. Of ze dan altijd verstandige keuzes maken is de vraag. Als verzorger kun je het kind daar bij goed en liefdevol ondersteunen.

ren. Hoe gaat het kind met anderen om? Kan een kind leren om toch met iemand om te gaan die hij heel stom vindt? Hoe begeleid je het kind in de omgang met vrienden? Vanaf een jaar of veertien gaat het kind hiermee de oefen ruimte in. Pubers hebben warme aandacht nodig, maar moeten ook leren om het zelf uit te zoeken. Als opvoeder is het waardevol wanneer je daarbij mild kunt zijn naar jezelf en naar het kind. Waar loopt een kind warm voor? Welke inspiratiebron is belangrijk voor een kind? Een bepaald talent waar opvoeders trots op zijn kan een kind ijskoud laten. Een belangrijke tip van Schoorel is om een sfeer te scheppen waarbij enthousiasme gewoon is. Wat draag jij een warm hart toe? Laat je enthousiasme zien, het werkt aanstekelijk!

Geestelijke warmte Maar na het zevende jaar ben je er niet klaar mee, zegt Ed mond Schoorel, arts en auteur van het boek Warmte.Opvoe ders mogen zich 21 jaar lang bemoeien met de geestelijke warmte en ontmoeting tijdens het opgroeien van hun kinde 16

Meer weten?

Warme voetentips

Warmte, Edmond Schoorel, Christofoor De eerste zeven jaar – Kinderfysiologie, Edmond Schoorel, Christofoor Wol en zijde. De mens, zijn warmteorganisme en zijn kleding, W. Chr. Simonis, Christofoor

Niets zo ongezellig als koude voeten. Zorg voor droge warme voeten door een goed transport van transpiratievocht. Wol is een goede begeleider, nog beter dan katoen. Denk ook eens aan voetzooltjes van wol of vilt. Het is goed voor de bloedsomloop als voeten en tenen zich goed kunnen bewegen in schoenen. Pantof-

fels van schapenvacht zijn heerlijk voor thuis of op school. Vergeet niet dat eten en drinken energie geeft om het lichaam warm te houden. Ook bewegen is een manier om de bloedsomloop te stimuleren en lekker warme voeten te krijgen. Spring en dans je voeten lekker warm!

educare | november 2014

Waar loopt een kind warm voor? Warmtetips voor alle leeftijden

Je kunt een geur ervaren, je kunt haar niet aanraken, maar wel erdoor geraakt worden. Geur is de geest van de bloem die blijft. Tekst Marijke Sluijter Beeld Antien Grijseels

Thuis, dat is waar het ‘s winters ruikt naar zelfgebakken kerstbrood, naar vers gemaakte anijsmelk, naar pepernoten en oliebollen. Thuis is waar de kachel en de kaarsjes branden. Thuis is de plek waar je met geuren kunt toveren. Geuren krijgen in de kindertijd een voorkeursbehandeling in de hersenen. Daarom zijn de herinneringen aan geuren uit je kinderjaren zo sterk. Met geuren geef je je kinderen kleine cadeautjes: je schenkt ze herinneringen.

Een geur raakt eerder een gevoelige snaar dan alles wat je ziet of hoort. Rudyard Kipling

Inayat Khan

Nestwarmte, ook op school Elke ouder wil niets liever dan zijn kind veiligheid bieden. Vanaf het moment dat je je kind naar school educare | november 2014

stuurt moet je erop vertrouwen dat leerkrachten die taak van jou overnemen. Hoe gaan zij zorgen dat jouw kind zich veilig voelt? Bij zoogdieren ligt het basisgevoel voor veiligheid in zorgzame aanraking. Op veel scholen gebruikt men daarom aanraakspellen en een lichte vorm van kindermassage om de kinderen de nestwarmte te geven die ze nodig hebben.

Het eerste dat een kind nodig heeft in zijn leven is geborgenheid, pas daarna komt de behoefte aan voedsel. Een kind moet zich fysiek veilig voelen voor het zich in een groep kan ontspannen. In klassen waar kinderen zich veilig voelen is het leerrendement dan ook hoger. Het fysieke gevoel van veiligheid zou daarom prioriteit moeten krijgen boven het lesprogramma. Om die reden worden er op veel scholen in Scandinavië, Nederland, België, Frankrijk, Canada en Zwitserland aanraakspellen en kindermassages gedaan. Dat zijn korte spel- of rustmomenten tussen de lessen door. Voor de jongsten, tot een jaar of acht, zijn het dikwijls liedjes waarbij de kinderen op elkaars arm of rug tokkelen, strelen of kriebelen. Of ze spelen een verhaaltje over een pizzabakker en kneden het deeg, smeren tomatensaus en strooien kaas op elkaars rug. De kleren blijven aan, het is voor het effect niet nodig op de blote huid te werken. Er is geen sprake van echt masseren, het gaat alleen om de tactiele ervaring en het fysieke contact.

Je leert beter met je hele lijf Ook tijdens de les kan een leerkracht de kinderen elkaar zorgzaam laten aanraken, want hoe meer zintuigen zijn ingeschakeld hoe beter een kind leert. Je kunt bijvoorbeeld sommen op elkaars hand laten schrijven: de één schrijft een som, de ander de uitkomst. Ook spelling kan zo geoefend worden: juf of meester geeft een moeilijk woord aan een kind die het op de rug van het kind voor hem schrijft, die geeft het door aan de volgende. De laatste mag het opschrijven. Is het 28

educare | november 2014

woord heel gebleven tijdens de reis over de ruggen? Oudere kinderen willen serieuze massages die ook wel iets langer mogen duren. Nooit te lang, vijf minuutjes is doorgaans genoeg. Ook seksualiteit gaat geleidelijk aan een rol spelen: hoe gedraag je je, wat kan, wat kan niet? Waar liggen jouw grenzen, waar die van een ander? Dat leer je niet door de ander niet aan te raken. Kinderen leren al doende. Een gesprek komt veel minder binnen dan een ervaring.

Wil je een spelletje proberen dat dikwijls op scholen wordt gedaan? Ga tegenover je kind staan en pak de hand vast. Pak nu de arm vast en ‘loop’ hand over hand naar boven. Je mag experimenteren met de druk waarmee je knijpt. Vraag wat je kind prettig vindt: stevig of zacht? Hoe precies? Zingzeg er het volgende bij: “Olleke bolleke rebusolleke, olleke bolleke knol.” Op ‘knol’ roets je in één keer met beide handen langs de arm naar beneden. Döe daarna hetzelfde met de andere arm. Je kunt dit ook met zijn drieën doen: twee personen nemen elk een arm. Dan wordt er nog meer gevraagd van je vermogen om af te stemmen en samen te werken.

Ze vragen er zelf om Leerkrachten die voorzichtig met aanraken op school beginnen zijn over het algemeen verrast door de reacties van de kinderen. Na de eerste weerstand in de vorm van gegiechel doen de meeste kinderen graag mee. Daarna vragen ze erom! Opvallend is de rust die het teweegbrengt en hoe pestgedrag duidelijk afneemt. Waarschijnlijk komt dat doordat kinderen nader tot elkaar komen: onbekend maakt onbemind tenslotte. Maar er is meer. Als het lichaam op een prettige manier wordt aangeraakt komen er rustgevende hormonen vrij. Hierdoor verlaagt de adrenalinespiegel: er is minder stress in het lijf en meer aandacht en rust om te leren.

De rust daalt neer Het is voor scholen niet altijd gemakkelijk om ouders ervan te overtuigen dat aanraken nodig is voor een goed leerklimaat. “Knuffelen doen we thuis wel.”, zeggen goedbedoelende ouders. Toch zien ze dan een belangrijk aspect over het hoofd.

Geuren als herinnering

Olleke Bolleke

In elke klas zitten kinderen die thuis nooit aangeraakt worden en er zit helaas in elke klas wel een kind dat mishandeld of misbruikt wordt. Als die kinderen beter in hun vel komen te zitten en ervaren hoe je respectvol met eigen en andermans lijf om kunt gaan, hebben de kinderen die thuis voldoende fysieke aandacht krijgen daar ook baat bij. Want als de onderlinge verhoudingen verbeteren, verbetert de sfeer en kan er beter geleerd worden. Zo simpel is dat: aanraken is een levensbehoefte, ook in het school’nest’!

Meer weten? Aanraken: een levensbehoefte - Tactiele contacten in de opvang en op school, Marijke Sluijter, SWP, ISBN 9789066654358 Aan de slag in de klas? Schrijf je in op www.aanrakeneenlevensbehoefte.nl en ontvang regelmatig adviezen en tips voor aanraakspel op school. educare | november 2014

Nestwarmte, ook op school Kun je erop vertrouwen dat leerkrachten jouw taak overnemen?

Van de lezer

Tekst Alberthe Papma Beeld Xxxxxx

Van zielenpijn naar zielenrust gespecialiseerde medische zorg aanwezig maar wordt vooral met liefde, aandacht en toewijding

De training werd verzorgd door een natuurpedagoge annex rouwbegeleidster met ruim twintig jaar ervaring in een ‘Waldschule’ en buitenkinderopvang. Met een groep van voornamelijk rouwbegeleiders en kinderverpleegkundigen beleefden we twee dagen de magische kracht van de natuur en leerden we speelse en kunstzinnige werkvormen die ook voor kinderen in de rouw geschikt zijn. Rouw wordt wel beschreven als de ‘achterkant van liefde’ en is een normale en gezonde reactie op het verlies van een dierbare. Dat neemt niet weg dat een rouwproces een heftige ervaring is, zeker ook voor kinderen, en dat soms begeleiding nodig kan zijn om weer gesterkt uit dit proces tevoorschijn te komen. Het samen zijn in en beleven van de natuur kan daarbij helpen. De natuur is immers bij uitstek een spiegeling van de kringloop van leven en sterven, van groei en vergankelijkheid. Bovendien nodigt ze uit tot zintuiglijke ervaring en ontspanning, tot contemplatie en inkeer, tot vrijheid en geborgenheid. Al eeuwen zoeken mensen de natuur op wanneer zij een crisis te doorleven hebben en op zichzelf worden teruggeworpen.

gezorgd voor wie het kind in wezen is. En zo ontstaat zielenrust.

Scheppingskracht

Als kinderen ernstig ziek zijn is dat zwaar. Voor henzelf en voor hun familieleden en vrienden. Zeker wanneer er geen uitzicht is op genezing en afscheid onafwendbaar is. Gelukkig zijn er plekken waar kinderen en hun familie op verhaal kunnen komen. In een kinderhospice is niet alleen

Tuin van Herinnering

volgden. Educare is meegegroeid met de tijd, zoals het Educare-netwerk. Zo is er ook meer interactie met de lezers ontstaan. Hoe leuk is het om dan ook mee te kunnen schrijven. Voor dit familienummer ben ik ook aan de slag gegaan!

Ook in Nederland bestaan hospices die specifiek gericht zijn op zieke kinderen en hun familieleden. Een aantal is verenigd in de Samenwerkende Kinderhospices in Nederland. Daarnaast is er Stichting PAL, een platform gericht op het verbeteren van de palliatieve zorg aan kinderen en het bijeenbrengen van professionals. Structurele aandacht voor de helende kracht van de natuur maakt hier (nog) geen onderdeel van uit.

Kringloop van leven en sterven

De kernwaarden van Sternenbrücke zijn waardigheid en kwaliteit van leven en sterven. Het zieke kind wordt tegemoet getreden in zijn volledige wezen. Deze holistische benadering uit zich in multidisciplinaire zorg: maatwerk gebaseerd op de specifieke hulpvragen en wensen van het kind en de familie. Het huis beschikt over een eigen team van medisch specialisten, rouw- en familietherapeuten en geestelijk verzorgers. Elke bewoner heeft een vast team van begeleiders en verzorgers zodat er ruimte is voor het opbouwen van een band. Daarnaast hecht het hospice zeer veel waarde aan de helende

ik: ‘Dit is wat anders!’. Educare heeft voor veel inspiratie gezorgd in de jaren die

Ook nu was de impact op alle aanwezigen groot. Het was ontroerend te beleven hoe sterk het effect kan zijn van het met aandacht en intentie, gezamenlijk of alleen, uitvoeren van eenvoudige handelingen en rituelen in de natuur. Hoe scheppingskracht kan helpen helen, juist in situaties van verlies. Het in de natuur kunnen begeleiden van rouwende kinderen en hun familieleden werd door de deelnemers als een waardevolle aanvulling in hun werk met kinderen gezien. Sternenbrücke wil de training opnemen in haar opleidingsprogramma en is daarmee een voorloper. Het zou geweldig zijn als meer kinderhospices de helende kracht van de natuur structureel zouden benutten voor kinderen en hun families die te maken krijgen met de pijn van het loslaten.

kracht van schoonheid en schepping in het proces van loslaten en verlies, bijvoorbeeld via muziek- of creatieve therapie. Zo beschikt het hospice over een eigen steenwerkplaats en worden er workshops georganiseerd door een beeldhouwer. Veel families ervaren het creatieve proces van het maken van iets blijvends, met eigen handen en recht uit het hart, als helend en verrijkend. Bovendien kunnen zij tijdens deze bijeenkomsten op een informele en intieme manier lotgenoten ontmoeten en ervaringen delen. In de werkplaats worden ornamenten gemaakt voor de Tuin van Herinnering, een kleine hartvormige tuin die is aangelegd bij het hospice. Sommige families maken zelf de grafsteen voor hun kind. Jaarlijks wordt in de tuin een bijeenkomst georganiseerd voor families die in Sternenbrücke hun kind hebben moeten loslaten. In een gezamenlijk ritueel worden alle kinderen herdacht die er zijn gestorven en worden hun namen hardop genoemd.

Soms kom je op plaatsen waar je stil van wordt. Enige tijd geleden bezocht ik kinderhospice Sternenbrücke in Hamburg. Ik was daar in het kader van een training gericht op het in de natuur begeleiden van kinderen die te maken hebben met verlies en rouw. Omdat zij iemand hebben verloren, of zelf afscheid moeten nemen van het aardse leven. Sternenbrücke is een warme, sfeervolle, huiselijke plek met een prachtige tuin, grenzend aan een groot bosrijk natuurgebied. Op deze plek verblijven kinderen met een chronische en/of levensbedreigende ziekte. Soms tijdelijk om op verhaal te komen en de familie even te ontlasten van intensieve zorgtaken. Anderen komen er om in deze liefdevolle en troostrijke omgeving te sterven. In dat geval is er voor directe familieleden de mogelijkheid hier te wonen gedurende deze zeer wezenlijke en hartverscheurende periode in hun leven. Ze worden intensief begeleid door een hechte groep professionals en vrijwilligers.

Toen ik twaalf jaar geleden voor het eerst een Educare in handen kreeg, dacht

De directrice van het hospice wilde graag nog meer doen in het holistisch begeleiden van de kinderen en hun familieleden. Hoewel Sternenbrücke in een prachtige omgeving ligt, werd de mogelijkheid de natuur in te zetten als spirituele en helende omgeving nog niet optimaal benut. Ze besloot een pilottraining te laten ontwikkelen voor medewerkers, vrijwilligers en overige geïnteresseerde kinderverpleegkundigen en rouwtherapeuten, voortbouwend op in Duitsland ontwikkelde methodieken van ‘groene pedagogiek’ en rouwbegeleiding in de natuur.

Jonet Groenigen

www.sternenbruecke.de www.kinderpalliatief.nl www.kinderhospice.nl

educare | november 2014

Van zielenpijn naar zielenrust Kinderhospice in de natuur

U i t s p r aak v an d e maan d Uiteindelijk is de mens zelf de enige echte ‘verloskundige’. Vanuit dat besef kunnen volwassenen kinderen helpen zich te bevrijden van heilloze gedachten, woorden

en daden, die onze wereld op de rand van de afgrond hebben gebracht.

Tekst en Beeld Annie Bakker Tekst Marijke Sluijter Beeld Xxxxx

Marcel Messing, filosoof

Voorlezen

plaatjes kunnen achter beeld met waslijn worden geplaatst. Hoeft niet in photoshop

Columns

Voorlezen tilt het kind boven zichzelf uit. In de omhulling van een vertrouwde stem verkent het ongekende mogelijkheden.

Voorlezen verbindt met de toekomst. Wat nog niet is kan komen. Mag komen, je kunt het aan.

Voorlezen verbindt met het verleden. Vroeger

Opgekruld, mijn hoofd tegen jouw schouder, luister ik naar je stem. Die stem leidt mij vreemde werelden binnen, zegt woorden die ik nog niet ken. Ik proef, voel wat ze zouden kunnen

tijden herleven. Je ontdekt je ouders, opa’s, oma’s opnieuw, ziet ze in een groter kader.

10 Jenk Stronks

Meer voorlezen?

betekenen. Langzaam dringen ze door, ontvouwen ze zich als beelden, voorstellingen. In

Voorlezen voedt je gevoelsleven. In de warmte van het huiselijke nest kun je je via de gevoelens van de boekfiguren verbinden met je eigen gevoel.

mijn hoofd ontstaat een nieuwe wereld, nog niet beleefd: een lonkend perspectief. In jouw

Voorlezen geeft ruimte, zet aan tot verandering.

Voorlezen is van alle tijden en alle generaties: KleinKids stimuleert voorlezen door grootouders met de campagne Grootvaders Voor Lezen (grootmoeders niet uitgesloten).

DOE MEE!

Wat een ontdekking: Het kan ook anders!

nabijheid durf ik alle werelden aan. We zijn veilig, hoe spannend het ook is.

Ga naar www.Kleinkids.nl en win een voorleesboek. Elke maand een nieuwe kans.

In het voorlezen kun je delen: interesses, reacties, de keuze voor een boek. Jong en oud vinden elkaar. Welk boek is favoriet bij mama, welk boek leest opa graag voor?

De campagne van de Leescoalitie stimuleert vaders en grootvaders meer (voor) te lezen. Meer info op www.lezen.nl, of volg Vaders Voor Lezen op facebook educare | november 2014

educare | november 2014

Voorlezen Momenten van verbinding

Als je iets moet, moet je eerst iets willen

het niet willen? Ik vroeg me af hoe ik daarmee

nauwelijks meer is en ook het automatisme om samen te werken niet. Bij ons thuis deed vroeger iedereen wat ie moest doen. Dat zat er gewoon in.

om zou kunnen gaan zonder in een strijd terecht

Straffen en belonen Lang heb ik als moeder achter de kinderen aangelopen om hen aan te zetten hun troep op te ruimen. Takenlijsten, eindeloze gesprekken, straffen en belonen. Ging een tijdje goed en dan gleed de boel weer af naar nul en kon ik opnieuw beginnen. Ik ben me gaan afvragen hoe ik ervoor kan zorgen dat de kinderen, gegeven deze omstandigheden en het ontbreken van innerlijke motivatie, gaan doen wat ze moeten doen. Want ik weiger gedwongen te worden in mijn eentje voor alles in het huishouden op te draaien. Ik heb enige tijd deze vragen bij me gedragen: “Hoe zorg ik dat ze gemotiveerd worden vanuit hun binnenste? Hoe raak ik hen? Hoe maak ik hen bewust?”

te komen.

Het fijnst is natuurlijk als kinderen zelf willen helpen in het huishouden, samen met jou. De gezinnen van tegenwoordig zijn echter zo georganiseerd dat het groepsgevoel er niet tot

• Betrek kinderen van jongs af aan bij het huishouden zodat ze een realistisch beeld krijgen van wat er dagelijks gedaan moet worden. • Stop met straffen en belonen, ga over op consequenties. Geen aardappels geschild? Geen eten. Vuile afwas? Dan kunnen we niet koken. • Help kinderen hun wil te ontwikkelen door alles wat ze moeten op te bouwen vanuit innerlijke motivatie, de wil om iets te doen. • Elk kind wil erbij horen, vrede in huis en op zijn tijd een bord eten.

De noodzaak van het huishouden Dit was wat ik deed. Ik moest het hen in hun eigen ervaring demonstreren. De noodzaak van huishouden moest hun beleving in. Ik schreef op papier alle taken die iedere dag plaats vonden, iedere week en ieder weekend. Ik liet hen deze waslijst zien en nam die met hen door. Ongeloof: “Zoveel?” Ja, zoveel. “Hoeveel van die taken voeren jullie uit?” Ai. Stilte. Twee. Afwassen en eigen troep opruimen. Enig idee wie de rest van deze taken altijd uitvoert? Mmm… het werd nog stiller. En of ze enig idee hadden wat er zou gebeuren als ik zou stoppen met die taken uit te voeren. “Eh, geen eten, geen drinken...”, prevelde zoonlief zijn eerste prioriteiten op. Juist. Ineens zagen ze hoeveel er nodig is en hoe afhankelijk ze zijn van ons en hoeveel we doen voor hen. En dat hun houding echt niet kon. Vanaf dit moment zetten zij zich in. Ze zijn zich nu bewuster van wat ze willen, en weten wat ze moeten doen om dat te bereiken.

35 Claire Walkate

En verder 10 Leuke dingen

Ouderparticipatie 2.0

Hoe krijg ik mijn kind aan de afwas? Herken je dit? Dat je kinderen iets moeten maar

21 Jeroen de Jong

COLUMN

Tekst Eugenie van Ruitenbeek Illustratie Wendy de Munk Foto Eugenie van Ruitenbeek

Meer weten? Opvoeden in een gestoorde wereld - Hoe haal en houd je de negativiteit uit jezelf, je relatie en je kind?, Eugenie van Ruitenbeek en Jan Nouwen, ISBN 9789491197116. Kinderen opvoeden en vrede in het huis houden, Theo Schoenaker, ISBN 9789076907024. Huishouden – De zorg voor het leven, Monique Wortelboer, ISBN 9789073310292.

Ouders in de school. Soms een moeizame discussie, want iedere school wil graag leesouders, publiek, opruimhulpen, onkruidwieders, bibliothecarissen, schoolreisbegeleiders, enzovoorts, maar wel graag alleen wanneer daar door de school om wordt gevraagd. Hoezeer de hulp ook wordt gewaardeerd! Dat maakt het meteen lastig, want ouders willen graag helpen, maar graag als onderdeel van de school en niet als oproepkracht. De plaats van de ouders is dus iets waar iedere school goed over moet praten. Als je op veel scholen komt, is het verschil in ouderhulp groot. Sommige basisscholen hebben bijna nooit ouders door het gebouw lopen, terwijl ik ook scholen ken, waar de schoonmaakkosten beperkt blijven, omdat alle ouders volgens rooster komen boenen en soppen. Die scholen zijn opvallend schoon, want iedereen wil zijn kind graag in een schone klas hebben. De meeste scholen kennen wel een ouderraad, ouderadviescommissie of medezeggenschapsraad. Op een discussieavond over veranderend onderwijs sprak ik onlangs met een aantal ouders over wat er nog meer mogelijk is. Dromend buiten de kaders ontstonden er mooie ideeën. Zo stelde iemand voor om in kaart te brengen welke nieuwe activiteiten ouders kunnen inbrengen en begeleiden op grond van hun beroep en/of hobby. Zo bleek één school zes ouders van Duitse komaf te hebben. Al deze ouders waren bereid om op school te komen vertellen, liedjes zingen in het Duits, verschillen en overeenkomsten benoemen en in de hogere klassen kleine gesprekjes begeleiden. Denk je eens in wat dat oplevert tijdens de taalles. En als je toch buiten de kaders denkt: hoeveel Turkse ouders zijn bereid om les in hun moedertaal te geven? Koken met een internationaal tintje is ook erg aan te raden. Vooral als de koks kleding dragen uit het land van herkomst. Genoeg vertelstof voor iedereen. Iemand opperde het plan trouwjurken uit zoveel mogelijk verschillende culturen te laten zien. Geweldig toch? Een andere wens was een uitwisselingsplek voor ouders en teamleden puur ter inspiratie. Een ruimte waar een ieder die dat wil op gezette tijden iets komt vertellen. Wat je uit enthousiasme vertelt, komt veel beter over. Niet iedere ouder wil gastlessen geven op school, maar als je gebruik weet te maken van elkaars talent en ouders de ruimte kunt geven meer verbonden te zijn met de school van hun kind, dan kan ik me voorstellen dat de werkdruk fors daalt. Wat er van ons oudergroepje geworden is? We denken een ideaal uit. We hebben onze zinnen gezet op een totaal andere vorm van onderwijs: we zouden de leerlingen graag willen laten opgroeien met behulp van de hele wijk, immers: It takes a village to raise a child...

Claire Walkate wil in navolging van de Leonardostroming voor hoogbegaafde kinderen een Aquariusvariant ontwikkelen voor hooggevoelige kinderen. Clairewalkate@kpnmail.nl

educare | november 2014

18 Lucie de Jong

15 Spelen met 18 Hap! 20 Nieuws en tips 23 Nestgeur 36 Lezen en luisteren

Hoe krijg ik mijn kind aan de afwas? Als je iets moet, moet je eerst iets willen

39 Doe meer met dit boek 42 Slecht weer? Naar buiten!

je dat! Positive Discipline, zo doe

40 1. Wees vriendelijk én vastberaden. van respect Vriendelijk zijn is een uiting is een uiting naar je kind. Vastberadenheid situatie. Ben je van respect tegenover de te zijn dan vriendelijk zonder vastberaden je vastberaden ben je te toegeeflijk, als zijn, dan ben je bent zonder vriendelijk te te streng.

ertoe doet. 2. Laat voelen dat je kind van alle Erbij horen is de basisbehoefte Als kinderen mensen, en zeker van kinderen. dat over het dit gevoel niet hebben zal manier naar algemeen op een negatieve overmatige buiten komen, zoals door het op te geven. of wraak macht, aandacht,

3. Richt je op de lange termijn. bedoeling is dat Straffen werkt, als het je Besef echter wat het gedrag meteen stopt. denken, voelen en kinderen daardoor gaan hun besluiten, en hoe deze overtuigingen . beinvloeden. verdere leven negatief gaan 4. Ontwikkel vaardigheden. zich van Een goed karakter ontwikkelt

vaardigheden te binnenuit. Help een kind oplossen, helder ontwikkelen als problemen vriendelijk denken, zorgvuldig luisteren, communiceren, zelfdiscipline.

5. Kinderen zijn al bekwaam. je hun kwaliteiten Laat kinderen horen dat voortdurend ziet en waardeert. Laat hen invloed op ervaren hoe ze hun persoonlijke gebruiken en een nuttige manier kunnen leveren aan daarmee een bijdrage kunnen hun omgeving.

educare | november 2014

44 Educare Netwerk

Tekst Ruth Broekhuizen Beeld Mona

Luisteren je kinderen niet naar jou?

46 Seintjes

Ontdekt door

Edu car e

Probeer het eens met Positive Discipline Alles al geprobeerd en nog steeds luisteren je kinderen niet naar je? Dan is het tijd voor een pas op de plaats. Geef jezelf een time-out en begin opnieuw. Bijvoorbeeld met Positive Discipline. Kinderen opvoeden is een van de meest uitdagende taken waar je in het leven voor kunt komen te staan en waar we dikwijls het minst op zijn voorbereid. Hoeveel je ook van je kind houdt, er zullen altijd momenten zijn waarop je je gefrustreerd voelt, boos en soms zelfs radeloos. “Waarom luistert mijn kind niet als ik wat vraag?”, “Waarom wil hij/zij niet eten?”, “Waarom wordt alles altijd een strijd?”, “Ik heb alles al geprobeerd: waarschuwen, straffen, speelgoed wegnemen, een tv-programma verbieden, even op de gang apart zetten. Niets helpt!” Herken je dit? Dan is het hoog tijd voor een time-out. Nee, niet voor je kind, voor jou! Ga zitten en vraag je af waartóe je eigenlijk opvoedt. Wat wil je bereiken met je opvoeding? Wat wens je voor je kinderen? Dit is de eerste stap uit het programma van Positive Discipline, een methode om op de korte termijn een resultaat voor de lange termijn te bereiken. Stel je je eens voor dat je kind volwassen is en op een dag onverwacht bij je aanbelt en voor je staat. Wat voor persoon hoop je dan te zien, met welke eigenschappen? Dikke kans dat ‘een gelukkig mens’ hoog op je prioriteitenlijstje staat. Ga daar dan voor!

Universele principes Om te leren een goede ouder te zijn (niet perfect, want dat bestaat niet) begin je met je af te vragen hoe je je kind helpt om een gelukkig mens te worden. Je begint met een ’wegenkaart’, een overzicht die je naar je doel zal leiden. Maak een lijst met eigenschappen en vaardigheden waarvan je denkt dat ze belangrijk zijn om een gelukkig mens te worden. Ouders noemen meestal verantwoordelijkheid, moed en zelfvertrouwen, eerlijkheid, medeleven, veerkracht, zelfvertrouwen,

vriendelijkheid, respect, kunnen samenwerken of problemen kunnen oplossen. Met Positive Discipline richt je je op het aanleren en toepassen van juist deze vaardigheden en eigenschappen. Overal ter wereld vinden ouders dezelfde dingen belangrijk. Omdat Positive Discipline is gebaseerd op universele principes slaat het aan in landen over de gehele wereld. Vaak bereiken we met onze huidige aanpak van straffen en belonen niet de eigenschappen en vaardigheden die we ons wensen. Met waarschuwen, straffen, speelgoed wegnemen of tv verbieden, bereiken we eerder opstandigheid of een machtsstrijd. Met straffen of belonen proberen we het gewenste gedrag af te dwingen. De motivatie komt dan van buitenaf en dat wekt weerstand op. Het kind zal gehoorzamen zolang er toezicht is. Dikwijls leidt deze ijzeren discipline tot het al dan niet openlijk ondermijnen van het gezag. Het gedrag is niet echt, maar opgelegd. Door het aanleren van vaardigheden en eigenschappen ontstaat vanzelf ander gedrag, ook als er geen volwassene bij is.

Verplaats je in je kind In plaats van je af te vragen hoe je ervoor zorgt dat je kind naar jou luistert, respect toont of begrijpt wat ‘nee’ betekent, kun je je beter afvragen hoe je je kind helpt te voelen dat het erbij hoort, dat zijn aanwezigheid van belang is. Hoe je het helpt bij het aanleren van respect, samenwerken en problemen oplossen. Verplaats je eens in je kind en vraag je af wat je kind denkt, voelt en besluit. En als er problemen zijn schiet dan niet in de stress maar gebruik ze als welkome gelegenheid om ervan te leren. Vraag je af wat je wilt bereiken op de lange termijn. Als je daar antwoord op vindt dan lossen de korte-termijnproblemen zich meestal vanzelf op. Kinderen willen namelijk meewerken, meedenken, verantwoordelijkheid dragen. Ze zullen ‘nee’ begrijpen als ze worden betrokken bij het oplossen van problemen. Ze zullen luisteren als ouders naar hén luisteren, met hen praten op een manier die hen uitnodigt om te luisteren, als ze voelen dat ze erbij horen en hun aanwezigheid van belang is.

Mona: “Er zijn geen rotkinderen” “Mijn man en ik hebben deelgenomen aan een training Positive Discipline. Met andere ouders die ook hunkerden naar elkaars raad. Wat een geweldige ervaring! Als ouders van onder andere een lief doch aanwezig kleutertje konden we alle tips goed gebruiken. De eerste avond greep vooral de volgende zin mij: “Er zijn geen rotkinderen, maar slechts ontmoedigde kinderen.” Met een handig, overzichtelijk en toepasbaar model waarmee de vier grote thema’s rond ontmoediging zichtbaar worden, sloten we die avond af. De zeven avonden hadden een vaste indeling van theorie, oefenen, bespreken en het praktische Ouders-Helpen-Ouders (OHO, wat altijd een succes was). Bij OHO brengt een ouder een opvoedprobleem in, wat vervolgens met elkaar wordt nagespeeld. Alle ouders komen met mogelijke oplossingen. Jij kiest welke bij jou past en beproeft die in het rollenspel. Zo kwamen wij bij onze dochter uit op een routinekaart met alle activiteiten die nodig zijn om naar school te gaan, vanaf het moment van wakker worden. Samen met haar bedacht, gemaakt en met veel plezier nu in uitvoering!”

K i n d e r w i jshe i d Buurmeisje (4): ‘Ik ga trouwen met Joep.’ Joep: ‘Nee hoor! Ik heb geen zin.’

Ruth Broekhuizen is Certified Positive Discipline Parent and Teacher Educator.

Buurmeisje: ‘O‘… ’Je kan ook met een meisje trouwen hè?’ Buurvrouw: ‘Ja hoor,

Meer weten? Neem op zaterdag 17 januari deel aan de workshop Children do better, when they feel better over de rol van bemoediging bij de opvoeding De eerste tien aanmelders krijgen de workshop gratis! Geef je op via info@praktijkvoorbemoediging.nl www.positivediscipline.com www.positivedisciplinenederland.nl www.praktijkvoorbemoediging.nl

educare | november 2014

dat kan. Zal ik met je trouwen dan?’ Buurmeisje: ‘Dat kan toch niet?’ Buurvrouw: 41

Luisteren je kinderen niet naar jou? Educare ontdekt Positive Discipine

‘O nee, ik ben te oud.’ Buurmeisje: ‘Nee, jij hebt geen rokje aan!’

educare | november 2014

Familie, wat een Jacques Meulman, psycholoog en geschoold in de antroposofische psychodiagnostiek, is als biografisch coach en docent verbonden aan het Instituut voor Biografiek en de Academie voor Integrale menswetenschappen. Vanuit deze achtergrond bekijkt hij menselijke ontwikkelingsvragen. Zelf kom ik uit een grote familie. Mijn oma had achttien kinderen! Mijn andere oma had er negen, mijn moeder acht, en zelf hebben we er vijf. Onlangs hebben we een grote familiereünie gehouden, op de geboortegrond van mijn vader. Daar heb ik weer eens mogen ervaren hoe je verbonden bent met je familie, al kende ik de meesten amper. Op zo’n dag is het voelbaar. Dat maakt mij nieuwsgierig naar de visie van Jacques Meulman op het gezin als basisplek voor een kind om diens persoonlijke aanleg te ontwikkelen en de wereld te ontdekken. Tijd voor een gesprek.

educare | november 2014

Tekst Jonet van Groenigen (m.m.v. Alberthe Papma) Beeld Barbara le Noble

rijkdom!

‘Ik’ zijn, en deel van een familie

educare | november 2014

moeten wedijveren en prestatiegericht moeten werken. Dit sluit kinderen af van het gevoel deel uit te maken van een groep. Kan familie hen dit basisgevoel nog wel geven? Meulman: “Kinderen in onze tijd profiteren te weinig van het ingebed zijn in een familie. Ze individualiseren te vroeg. Ze moeten te vroeg hun eigen oordeel vormen over andere mensen en de wereld. Deze te vroege individualisering knaagt aan de basis, aan het fundament van de mensenliefde dat in het gezin, in de familie wordt gelegd. Zonder die basis wordt het werkelijk liefhebben van de ander (die zo vreselijk anders is) een hele klus. Rudolf Steiner zei het eens ongeveer zo: Een mens is zijn latere leven niet bestand tegen de kou omdat hij als kind veel kou heeft geleden, maar omdat hij als kind veel warmte heeft ontvangen.” Meulman wijst op de waarde van het (her)kennen van de ideale situatie: “Als je een probleem wilt begrijpen is het goed om je eerst de gezonde, probleemloze situatie voor de geest te halen en helemaal te doorzien in zijn kwaliteiten. Dan begrijp je het probleem, het afwijkende beter en kun je de goede aanpak voor het probleem vinden. Je bestudeert de mens en vormt beelden van de gezonde ontwikkeling, waar je een tijd over nadenkt en ze dan ‘vergeet’. Daardoor groeit het vermogen om het gezonde beeld niet alleen te kunnen denken maar ook te kunnen herkennen. Op het moment dat je een mens intensief waarneemt zie je of er verschil is tussen de waarneming en het opgenomen beeld uit de menskundestudie. Daaruit groeit het inzicht wat deze mens scheelt en wat helend zou kunnen zijn. Om het afwijkende te kunnen doorzien moet je het gezonde dus door en door kennen.”

Herkenning Van zowel vaders als moeders kant krijg je allerlei erfelijk materiaal mee. Jij bent weer een nieuwe drager van deze erfelijkheidsstromen. Deze stroom brengt allerlei kwaliteiten, talenten en tekortkomingen met zich mee. Jij mag je in je leven hieraan laven, je irriteren, het omvormen of er heel erg trots op zijn. In ieder geval: het feest van de herkenning is compleet! Iedere keer als er een nieuw kind wordt geboren lijkt het in de ene familie op de vader en wordt het tegelijk bij moeders kant herkend als typisch een van hen. Meulman: “Wanneer het kind zijn ooms en tantes uit de beide families kan ontmoeten kan hij allerlei varianten van hetzelfde erfelijkheidsthema leren kennen. Hoe leuk is het niet om bij ooms en tantes, neven en nichten te zijn en ‘papa en mama’ als erfelijkheidsdragers ‘gespiegeld’ te zien in de familieleden, en bovendien ook nog een beetje zichzelf te herkennen in de neven en nichten? Allemaal oefenmateriaal binnen een veilige en bekende context, en oefening baart kunst.” Schatten voor onderweg Het kind ontmoet de familie in allerlei gewoontes, tradities en gebruiken. Die geven vorm en houvast, zowel groots als alledaags: even samen stilstaan bij bijzondere momenten, gebeurtenissen, vieren dat het weekend is en je weer samen bent. 8

educare | november 2014

Verjaardagen vieren, maar ook een kaarsje branden op de sterfdag van een overleden familielid. Een oom die standaard de oliebollen bakt met oud en nieuw voor de hele familie. Meulman: “Elke gewoonte heeft een boodschap die pas later in het leven tot bewustzijn komt. Goede gewoontes die je meekrijgt uit je familie zijn kostbare schatten voor ‘onderweg’. Ze kunnen een gevoel van houvast bieden, belangrijke momenten markeren, warme herinneringen vormen en begrip voor elkaar kweken.”

Bouwmateriaal Meulman: “Kortom, door je gezin en je familie kom je aan in ‘het erfelijkheidsbedje’ dat door de voorgaande generaties voor jou gespreid werd. Wat hebben die generaties niet allemaal meegemaakt? De opbrengst uit de tijd als kostbaar bouwmateriaal voor het nieuwe leven. Bouwmateriaal wat je door en door moet leren kennen. Bouwen met materiaal dat je eenzijdig of niet kent levert geen mooie bouwwerken op die een leven lang meekunnen.”

Van gezinslid naar wereldburger “Door je familie leer je je te verbinden met mensen. Je verbindt je van harte met de mensen waarmee je een gezins- en een familieband hebt; de zogenaamde bloedbanden. Ver-

In de familiebeleving zitten schatten verborgen

volgens moet je je daar in de puberteit weer van losmaken. Want die banden sluiten jou in en de anderen, die niet van ‘ons’ zijn, uit. Dat is niet de bedoeling, want we moeten van gezinslid/familielid uitgroeien tot wereldburger.” “Bloedbanden zijn niet meer ‘voor het hele leven’. Heel vroeger was dat nog wel zo. In onze tijd moeten we het wezen van een ander mens kunnen ontmoeten en daarom moeten we loskomen van de gezins- en familiebanden. Dat loslaten van die banden kost kracht, als er tenminste een hechte band is geweest waarvan je je los moet maken. Vanuit die kracht ontwikkelt zich de individualiteit: het IK. Loslaten is eigenlijk verbinden op hoger niveau: de stap van de mensen in je familie naar de mensen in de wereld. Wanneer je niet loskomt van de familiebanden bepaalt dat sterk je blik op anderen en andersdenkenden.” Dus eerst sluit je het kind in de familie in, dan maakt het zich los en ontsluit de wereld zich voor de jonge mens? Insluitenlosmaken-ontsluiten? “Ja, familiebanden dienen alléén de ontwikkeling in de kindertijd en jeugd. Daarna moeten die familiebanden losgemaakt worden. Dan pas kan de jongere zich individualiseren en zich zélf oriënteren op de mensen in de wereld. Hij leert naar nieuwe mensen kijken ‘door de eigen bril’ en niet meer door de ‘familiebril’. Dat stelt de jonge mens in staat om tot een

eigen oordeel en tot een eigen verbinding met mensen en met de wereld te komen. Of er daarna nieuwe banden (los van de oude bloedbanden) kunnen ontstaan met de familie waar je uit komt hangt af van de familieleden en van hun eigen, al dan niet gelukte, individualisering. Je geeft als familie de allerbeste geschenken mee aan het nieuwe kind. Wat het kind er vervolgens mee doet, moet je als familie helemaal overlaten aan de nieuwe generatie. Dat is het wezenlijke kenmerk van ‘een geschenk’. Je schenkt, en wat de ander ermee doet is geheel en al aan de ander. Desalniettemin schenkt elke generatie zijn allerbeste krachten aan de volgende generatie.”

Jacques Meulman: “Je biografie beschrijft waar je vandaan komt en waarheen je op weg bent. Je ziet je biografie als je terugkijkt op je levensloop, jouw ruimte in de tijd die je ervaringen, belevenissen en ontmoetingen bracht. Biografisch kijken laat je levenslijnen en thema’s zien waardoor je nieuwe verbanden kunt ontdekken. Er wordt een zinvolle samenhang tussen gebeurtenissen zichtbaar. Daardoor kun je beter begrijpen wie je bent en wat je bedoeling is”. Meer informatie op www.biografiek.nl.

educare | november 2014

COLUMN In het Parool van 13 september jl. staat een interessant artikel waarin de ene wetenschapper vragen stelt aan de andere. Professor Max Welling (deep learning & astronomy) vraagt aan professor Chris Olivers (visuele cognitie) “Bestaat de vrije wil?” Zijn antwoord is luid en duidelijk: “Nee, die bestaat niet. Alles wat we doen is het product van aanleg en omgeving. Een optimaal functionerende wil gebruikt de talenten, kennis, normen en waarden die hij heeft meegekregen, en komt op basis daarvan tot de juiste beslissing.” Talenten krijgen wij al mee bij onze geboorte. Vanuit mijn vakgebied kan ik zeggen dat het erop lijkt dat die afkomstig zijn van onze voorouders. Normen en waarden worden thuis bijgebracht, maar ook in school, op het schoolplein, de buurt, de sportvereniging en in de samenleving waarin je leeft. Kennis verkrijg je op school. De keus van een basisschool is dus belangrijk voor je toekomstige (talent-) ontwikkeling. In Amsterdam zijn er sinds kort nieuwe regels voor toelating tot basisscholen. Het huisadres bepaalt de mate waarin een kind voorrang krijgt bij het aanmelden op een school. Er wordt simpelweg een kring omheen getrokken. Aanmelden kan dan alleen nog op de eerste school van je voorkeur. Ouders die hun kind graag aanmelden bij een Jenaplanschool of met specifiek christelijke signatuur krijgen het daarbij moeilijk. Het zal nu sneller voorkomen dat die scholen al vol zijn. Dus moeten zij uitwijken naar een school die er naar hun idee het meest op lijkt. Zo zie je maar dat die optimaal functionerende wil steeds in de kiem wordt gesmoord.

Massagekaarsjes Deze soyakaarsen van 100% organic zijn zo puur dat de olie gebruikt kan worden voor een ontspannende massage. De massagekaarsen bevatten geen parabenen of chemische ingrediënten. In alle producten van 100% organic zitten alleen natuurlijke ingrediënten. € 5,95 per stuk www.lindetreeshop.com

De ‘lagere school’ die ik bezocht was een School Met Den Bijbel. Wat ik eraan heb overgehouden is dat ik graag zing. Uit volle borst zongen wij dagelijks onder andere Jerichooo, Jerichooo…, is een sterke stad dat zie je zooo! Dat zingen op zich heeft me veel plezier gegeven, tot op de dag van vandaag. Het was niet wat we toen per se graag wilden, maar het moest nu eenmaal en het werd leuk door herhaling. De rest herinner ik me als een wat grijze en saaie, naar gum ruikende kabeltrui-omgeving. Nu een vraag: hoe kijk jij terug op jouw basisschooltijd? Was het een buurtschool en/of was het een door je ouders bewust gekozen school? Heeft het je in de kern gevormd tot wie je nu bent? Heb je door het bezoek aan die school je talenten juist beter of juist slechter kunnen ontwikkelen? Wat maakte die school juist een goede of minder goede keus? En nu de hamvraag: Heeft het je dichter bij je vrije wil gebracht?

Jenk Stronks (53) is loopbaancoach en duurzaam ondernemer. Via zijn Bureau Inspiratie moedigt hij mensen aan op zoek te gaan naar hun missie, zodat zij vanuit passie kunnen leven en werken. www.bureau-inspiratie.nl

educare | november 2014

Inspiratie nodig? Deze poster is een echte must-have voor op je keukenof klasmuur! Een fijn cadeau waar je iedere ouder of leerkracht mee kunt inspireren om nog meer plezier in het opvoeden te krijgen. Door zijn handige formaat is er altijd wel een mooi plekje voor te vinden. € 12,www.ekkomi.nl

Zandbak in huis! Ook in de winter met zand spelen kan met Angel Sand. Het geeft geen troep, plakt alleen aan zichzelf, droogt niet uit en wordt niet hard. Uren speelplezier voor jong en oud! Angel Sand is samengesteld uit natuurvriendelijke materialen. vanaf € 7,50 www.trendyspeelgoed.nl

Mijn eerste mes Dit stevige mes van Opinel is gemaakt van het beste slijtvaste roestvrij staal met een mooi houten handvat. Daarnaast heeft het lemmet een afgeronde punt zodat het mes veiliger gebruikt kan worden. € 11,25 www.opzijnplek.nl

Onmisbare tas ‘Mijn tas en ik’ helpt kinderen omgaan met bijvoorbeeld een echtscheiding, een ziekenhuisopname of een overlijden. Met het persoonlijke doe- en bewaarboek, een verdrietmeter, een maquette, een gevoelspelletje en een dagboekje kan het gesprek tussen ouders en kind op speelse wijze op gang gebracht worden. Vanaf € 39,95 www.mijntasenik.nl

Verkleedspel Kom je ook naar het grote verkleedfeest? Parado is een coöperatief spel waarin de lol centraal staat. De spelers helpen elkaar om maffe outfits te maken! Voor oudere kinderen is er een spannende variant met meer strategie. € 15,www.earthgames.nl

educare | november 2014

Opvoeden op niveau In een vakantiepark zat een moeder naast haar krijsende dochter, een 3-jarig meisje met een prinsessenjurk aan. De moeder wist er geen raad mee. Geduldig probeerde ze contact te krijgen met haar kind totdat het haar begon te slaan en te schoppen. Oh, wat kende ik dit: de wanhoop, de vertwijfeling en de eenzaamheid. Ik heb daar zelf ook zo vaak gezeten. Totdat ik zag hoe het anders kan.

educare | november 2014

Blinde vlek Stond in de babytijd de overlevingsdrang centraal, in het eerste jaar de geborgenheid en veiligheid van het gezin, nu verwacht het kind in zijn omgeving dezelfde levenskracht te ontmoeten. En daar gaat het vaak mis. Hoewel we allemaal die kracht bezitten, worden we vaak ontkracht door de denkbeelden die we hebben. En dat is de spiegel die Spiral Dynamics mij voorhield. Ik zag dat mijn ouderschapsstijl zelf ook een uitdrukking was van een specifiek ontwikkelingsstadium. Een stadium waarin het streven naar harmonie centraal staat, gebaseerd op een wereldbeeld waarin iedereen gelijk en gelijkwaardig is, dus ook ouder en kind. In dit wereldbeeld past het inzetten van macht en kracht niet met als gevolg dat veel mensen er een blinde vlek voor hebben. In plaats van grenzen te stellen en het kind te ontmoeten met de kracht die het van hen verwacht, gaan deze ouders onderhandelen en uitleggen.

Tekst Eugenie van Ruitenbeek Beeld Henriette Scheiuit

ons open. Met een kind van al 7 jaar hadden we een aardige achterstand weg te werken. Het was een hele kluif, maar toen we het eenmaal doorhadden, hadden wij binnen een week een ander kind. De onrust was uit zijn lichaam verdwenen en het contact werd intenser en warmer. Als we verslapten corrigeerde hij ons en zei dat we best wel wat steviger mochten optreden. Hij kon aangeven dat hij meer respect en liefde voor ons voelde. Na hem kwamen nog twee kinderen en inmiddels zijn we jaren verder. Steeds opnieuw hebben we onze ouderschapsstijl aangepast aan de actuele ontwikkelingsstadia van onze kinderen en steeds opnieuw betekende het dat we aan onszelf moesten werken om als een kameleon van gedaante te kunnen wisselen en tegelijkertijd authentiek te zijn. Trucjes werken niet bij kinderen. Hoe je dat doet â&#x20AC;&#x201C; en nog veel meer â&#x20AC;&#x201C; kun je lezen in het boek dat wij erover schreven: Opvoeden in een gestoorde wereld.

Eugenie van Ruitenbeek is moeder, auteur, adviseur en inspirator. Zij geeft advies en begeleiding aan ouders en professionals over opvoeden en opleiden.

educare | november 2014

Alles-in-1

Dé methode voor samenhangend onderwijs

Thematisch leren, dat boeit! Kijk op onze vernieuwde website! www.alles-in-1.org

Hij is er weer, de onderwijsscheurkalender 2015!

Tijdschrift over Vrijeschoolpedagogie? www.vrijeopvoedkunst.nl

Maak Educare zichtbaar!

Het thema dit jaar: ‘bruisen als een vulkaan’ Deze inspirerende scheurkalender met de wijsheid van onze kinderen, HARTverwarmende uitspraken, visies over onderwijs EN bijdrage van het Educare-team etc. is voor jou gemaakt door bijdragen van honderden co-creators van HARTverwarmendWijs. Elke dag beleef je iets mee van iemand in NL die gelijkgestemd met jou naar onze kinderen en onderwijs kijkt! Je kan de kalender kopen voor € 15,- excl. verzendkosten. Voor 1 tot 10 kalenders blijven de verzendkosten van € 5,50 gelijk! Met de aanschaf van een kalender steun je ons HARTverwarmende netwerk namens de kinderen van deze tijd en geniet je van de mooie dingen die in NL al over onderwijs zichtbaar zijn!

Bestellen kan via de webshop op www.hartverwarmendwijs.nl Leuk voor Sinterklaas, Kerst, in het kerstpakket of lekker voor jezelf!

Ben jij ook zo enthousiast over Educare en wil je het graag delen?

Kijk op www.educare.nl/delen

Tekst Marijke Sluijter Beeld Angelique Boter

SPELEN MET… kaarsvet Als je het geluk had dat je vroeger van je ouders soms met kaarsvet mocht spelen, dan weet je hoe lekker het voelt om je vingertoppen

aanneemt. Vanuit die associaties laat je het verhaal ontstaan. Iedereen kan hieraan meedoen, of je spreekt af dat één iemand het woord heeft. Af en toe voeg je iets toe, nog wat kaarsvet of een wolkje kleur bijvoorbeeld, en het verhaal ontrolt zich. Beetje glitter mag ook, zeker rond de feestdagen...

in het warme kaarsvet te dopen, en het daar te laten stollen. Met kaarsvet spelen? Is jouw eerste gedachte hierbij: Oei, dat mocht ik nooit, dat is toch veel te gevaarlijk?, bedenk dan dat leren omgaan met gevaar deel is van het leven. En misschien is het wel gevaarlijker om er níet mee om te leren gaan. Er is één regel voor jou als volwassene: erbij blijven! Enkele praktische maat regelen die je kinderen meteen moet leren: geen brandbare spullen in de buurt (kleedjes, mouwen, nylon, dunne katoen) en blusmateriaal voor het grijpen voor als er iets misgaat, zoals water, zand en een branddeken. Laat de kinderen meedenken en zelf alles klaarzetten, zodat het een vanzelfsprekende gewoonte wordt.

Kaarsvetbloemen Doop je vingers in het warme kaarsvet. Van het gestolde kaarsvet dat je van je vingertoppen afhaalt, kun je van alles maken. Zolang de stukjes nog warm zijn kun je ze tegen elkaar plakken, oprollen, plat drukken en daarvan bloemen en dieren maken.

Gestolde verhalen Samen om de tafel en verhalen vertellen, ouderwets? Nee hoor, steeds meer mensen zoeken de weg terug naar verbondenheid. Dit spel kan daarbij helpen. Zet een glazen schaal met water neer, een dikke kaars en (voedsel)kleurstof, waterverf of ecoline. Om de beurt mag iemand een beetje kaarsvet in het water gieten. Samen kijk je naar de vorm die het kaarsvet educare | november 2014

Warmte Bij een warm nest denk je misschien aan de veilige armen van papa om je heen of aan mama die je een kopje thee op bed brengt als je grieperig bent. Warme aandacht van je ouders. Hun zorg voor een warm lichaam gaat echter veel verder dan dat.

Fysieke warmte Opvoeders geven vanaf de geboorte warmte aan hun kinderen. Opgroeiend oefent een kind er zelf mee tot het zelfstandig voor eigen warmte kan zorgen. Tot drie jaar bepalen opvoeders de kleding van baby’s en peuters. Tussen de drie en zeven jaar oefenen kinderen zelf met aankleden en keuzes maken. Wel of geen jas aan, een regenjas of een dikke trui. Vanaf een jaar of zeven kunnen ze er zelf voor zorgen dat ze warm blijven. De zorg voor voldoende voeding kunnen kinderen vanaf een jaar of veertien zelfstandig aan. Of ze dan altijd verstandige keuzes maken is de vraag. Als verzorger kun je het kind daarbij goed en liefdevol ondersteunen.

Geestelijke warmte Maar na het zevende jaar ben je er niet klaar mee, zegt Edmond Schoorel, arts en auteur van het boek Warmte.Opvoeders mogen zich 21 jaar lang bemoeien met de geestelijke warmte en ontmoeting tijdens het opgroeien van hun kinde16

educare | november 2014

Meer weten? Warmte, Edmond Schoorel, Christofoor De eerste zeven jaar – Kinderfysiologie, Edmond Schoorel, Christofoor Wol en zijde. De mens, zijn warmteorganisme en zijn kleding, W. Chr. Simonis, Christofoor

Tekst Irene Muller-Schoof Beeld Admar Kwant

Warme voetentips Niets zo ongezellig als koude voeten. Zorg voor droge warme voeten door een goed transport van transpiratievocht. Wol is een goede begeleider, nog beter dan katoen. Denk ook eens aan voetzooltjes van wol of vilt. Het is goed voor de bloedsomloop als voeten en tenen zich goed kunnen bewegen in schoenen. Pantof-

educare | november 2014

COLUMN

Communi-zingen In contact met mijn zoon ervaar ik verschillende manieren van communicatie. Daarbij verkeren we vaak in dezelfde ruimte, maar toch krijg ik wel eens het gevoel dat we niet optimaal met elkaar in contact staan. Zo kan een uitstekende hand met daarin een lege beker en een korte klank zoals hmm betekenen: “mag ik nog iets drinken”? En een langdurige klank die klinkt als MAAAM! heeft de betekenis, “ik moet nu je volledige aandacht voor het volgende…”. Veelal kan ik de klankcommando’s van mijn zoon wel ontcijferen, maar er komt dan bij mij ook een weerstand boven die voorkomt dat ik ze automatisch opvolg. Zo vind ik dat hij best kan vragen of hij nog wat drinken mag, of dat hij naar mij toe kan komen als hij iets van mij wil. Volgens mijn zoon is dit alles niet nodig wanneer ik hem ook begrijp met zijn korte communicatielijnen. En wanneer ik hem niet helemaal volg, of zijn boodschap niet op tijd kan ontcijferen, kan hij zich daar enorm onbegrepen bij voelen. Na een aantal opmerkingen van mijn kant waarbij ik hem probeer ‘op te voeden in zijn communicatiestijl’ merk ik dat hij niet van plan is zomaar zijn communicatiepatronen aan te passen. Tenzij hij iets heel graag wil. Zoals laatst, toen hij in de tuin aan het spelen was: “Hey lieve mam, ik ben heel druk aan het werk en ik zou nu echt wel twee emmers water kunnen gebruiken zodat mijn zelfgemaakte rivier kan gaan stromen. Mag dat?” Wow! Ik stond versteld, en met twee emmers water liep mijn zoon tevreden de tuin weer in. Toch zou ik ook willen dat hij in andere situaties meer op die manier contact met mij zoekt. Toevallig ontdekte ik onlangs iets dat mijn zoon wél stimuleert om met meer fatsoen te reageren. Mijn antwoord op een, in mijn ogen weer botte opmerking van mijn zoon, was een zingende respons terug. Mijn zoon was hier zó van onder de indruk dat hij mij als antwoord ook weer terug zong! We wachtten beiden geduldig tot de ander zijn zang-zin had afgerond en gaven daarop weer zingend een antwoord. Door deze vrolijke noot waren de boodschappen allemaal positief en kregen we beiden wat we wilden. Ik was blij verrast met deze toevallige actie en merk dat mijn zoon dit ook prettig vond. Ik word nu dikwijls spontaan door hem toegezongen!

Toelichting voor volwassenen

De keuken is een fantastische ontdekplek.Wist je dat pompoen niet alleen als lampion te gebruiken is, maar dat je er ook taart, groente, saus of soep van kunt maken? Zelfs als serviesgoed doet de pompoen het goed, bijvoorbeeld als vrolijke oranje soepkommen.

Kopieer dit recept en geef het aan je kind.

Leeftijdsindicatie

 > pitten uitscheppen  > groenten snijden  > bouillon opschenken  > kapje afsnijden

Lucie de Jong-Rijpstra wist als klein meisje één ding zeker: Later word ik moeder. Nu ze moeder is van twee jongens beseft ze dat het moederschap het mooiste en spannendste avontuur is dat er te beleven valt! www.focuslocus.nl

Meer informatie in EducarePlus 18

educare | november 2014

Tekst Marijke Sluijter Beeld Admar Kwant

Kommetje

soep

De leukste soepkommen zijn de kommen die moeder natuur zelf maakt. Zoals pompoenen. Je hoeft ze niet eens af te wassen, je eet ze gewoon op! Snijd met een scherp mesje een cirkel om de steel van de pompoen, zo groot dat je lepel er goed in past. Schep dan de pitten

eruit. Bewaar het kapje met

de steel,

dat is het deksel.

Je hebt nodig:

rsoon

• 1 kleine pompoen per pe • venkel- en karwijzaad • aardappel • wortel • ui

• groentebouillonpoeder of

-blokje

Ruik aan de venkel en de karwij, wil je dat in je soep? Stamp dan een paar zaadjes fijn met een vijzel en doe die in de pompoen. Snijd aardappel, wortel en ui klein en doe een paar stukjes van wat je lekker lijkt ook in elke kom.

Roer bouillonpoeder of een bouillonblokje in kokend water om tot alle klontjes weg zijn. Giet in elke pompoen net zo veel bouillon tot het bijna boven aan de

Verwarm de oven tot 180 graden. Zet de pompoenkommen 40 minuten in de oven en laat ze afkoelen. Laat een volwassene de kommen uit de oven halen, want de soep kan nog lang heet zijn.

rand staat. Doe het deksel erop. Even puzzelen: welk deksel past erop?

educare | november 2014

uit de media Verrassende onderzoeken en dingen die je echt moet weten Rugzakje voor kinderen met kanker Drie jaar geleden werd bij de Amerikaanse Kylie Simonds kanker geconstateerd. De 11-jarige onderging een aantal malen chemotherapie. Verzwakt door haar ziekte en de behandeling vond ze het zwaar om in het ziekenhuis rond te lopen met een infuus. Ze zag dat andere patiëntjes met hetzelfde probleem worstelden. Daarom bedacht ze een prototype van een vrolijk gekleurd rugzakje waarin de medicatie en het infuus kunnen worden opgeborgen en de patiënt meer bewegingsvrijheid krijgt. Het infuusrugzakje kan ook mee naar huis voor thuisbehandeling. Artsen zijn enthousiast. Inmiddels is Kylie zelf kankervrij maar ze zamelt geld in om haar uitvinding in productie te kunnen krijgen en zo leeftijdsgenootjes te helpen. Inmiddels is er meer dan 50.000 dollar gedoneerd en kan Kylie in samenwerking met ziekenhuizen en ontwerpers gaan werken aan de productie van de rugtas. Bron: www.elitedaily.com

Scholen en buurten samen sociaal en groen bezig In WereldSchoolWereldWijk zijn vier Brabantse basisscholen actief met een programma van activiteiten gericht op duurzaamheid en leefbaarheid. Samen met wijkbewoners, maatschappelijke partners en bedrijven rondom de school gaan kinderen, ouders en leerkrachten aan de slag met een vijftigtal uiteenlopende sociale en groene projecten. In de afgelopen tijd is een natuurspeel- en leertuin ontworpen, is er gekookt met kinderen van een asielzoekerscentrum en hebben kinderen een streekproductenmarkt georganiseerd. Er worden RepairSchools gehouden waarbij kinderen samen met vrijwilligers en bedrijven kapotte spullen van wijkbewoners repareren en er wordt zwerfafval geraapt. Doel is de kennis over en het bewustzijn van duurzaamheid en duurzaam handelen te vergroten en tegelijkertijd bij te dragen aan de leefbaarheid in de wijk. Het Louis Bolk Instituut doet onderzoek naar de effecten. Het project loopt tot 2015 en dan verschijnt er ook een publicatie over WereldschoolWereldwijk. Bron: www.wereldschoolwereldwijk.nl

Opvoedtips

Ik zag vandaag...

Maak je eigen ontbijtgranenmix

Wie goed om zich heen kijkt beseft dat de wereld om ons heen vol zit met bijzondere ontdekkingen. Soms zijn ze zo klein en vluchtig dat we ze makkelijk kunnen missen in de hectiek van alledag. Toch zorgt het besef ervan vaak voor magische geluksmomentjes. Leg die ontdekkingen samen met je kind eens vast in een mooi boekje, bijvoorbeeld via een tekening, een gedichtje, of een paar simpele woorden. Kies een speelse ingang. Bijvoorbeeld: “Ik zag vandaag de/het eerste: vlinder in de tuin, spinnenweb in de rozenstruik, regenboog van het jaar, sneeuwvlokken, bloeiende krokus, verkleurende herfstblaadjes...” Na verloop van tijd word je niet alleen veel opmerkzamer, maar jullie dankbaarheid voor alle mooie dingen in het leven en jullie verbondenheid met de plek waar je leeft zullen groeien. En dat maakt je leven rijker! Bovendien is het ontzettend leuk om te vergelijken wie wat heeft ontdekt. Wie weet zien jullie wel heel verschillende dingen!

De meeste kinderen vinden het heel leuk om te helpen in de keuken. Wie jong leert waar het eten op zijn bord vandaan komt, zal later gezondere keuzes maken. Vooral in de herfst en winter zijn een hartige soep maken of kruidige koekjes bakken favoriet. Probeer ook eens zelfgemaakte granola. Veel lekkerder dan de ontbijtgranen uit de winkel, en bovendien tien keer zo gezond. En het leuke is: er zijn vele variaties mogelijk dus elk kind kan een eigen favoriet maken. Neem als basis havermout, koekkruiden of gemberpoeder, snufje zout, wat plantaardige olie en een flinke scheut ahornsiroop of honing. Vervolgens begint het variëren: verschillende soorten noten, zonnebloemzaadjes, kokosvlokken, geraspte gember, lijnzaad, enzovoort. Door elkaar husselen, in een ovenschaal en 20 minuten in de oven op 180 graden. Tussentijds even schudden en aan het eind goed opletten want het kan ineens snel verbranden. Na het afkoelen gedroogde of verse vruchten erdoor en klaar! Geef elk kind een eigen glazen pot met zijn naam erop. Ook heel leuk om weg te geven als cadeautje.

educare | november 2014

Tekst Alberthe Papma Tekst Alberthe Papma Beeld Henriette Scheiuit, freeimages.com Beeld Zarina Rimbaud-Kadirbaks – www.dutchgirlinlondon.com

Column

Vuur stoken Moestuintjes tegen honger Een aantal jaren geleden kweekte de Amerikaanse Katie Stagliano in het kader van een schoolproject een kool. Ze gaf hem elke dag water en beschermde hem met gaas zodat er geen konijnen of herten bij konden komen. Hij groeide dermate hard dat ze hem onmogelijk zelf met haar familie zou kunnen opeten. Ze besloot hem na de oogst, inmiddels 20 kilo zwaar, te doneren aan de lokale gaarkeuken voor daklozen. Toen ze zich realiseerde dat mensen daar in de rij stonden voor één voedzame maaltijd per dag kwam ze op het idee om bij school een grote moestuin te maken en groenten te telen voor de daklozenopvang. Deze eerste tuin groeide uit tot een uitgebreid project. Inmiddels zijn er via Katie met steun van een stichting al meer dan zestig moestuinen aangelegd verspreid over Amerika, duizenden kilo’s groente geschonken en heeft ze velen geënthousiasmeerd om met haar mee te kweken in haar strijd tegen de honger. Bron: www.katieskrops.com

Zwerfboeken op de kinderboerderij Nederland is een groot aantal mini-bibliotheken rijker. Maar liefst zestig kinderboerderijen door heel Nederland omarmen Kinderzwerfboek en hebben een zwerfboekstation geopend. Lezen is net als contact met dieren cruciaal voor de ontwikkeling van een kind. In Nederland komen nog te veel kinderen met een leesachterstand van de basisschool omdat ze geen boeken hebben om te lezen. Kinderen ontwikkelen zich sneller en breder als er leesvoer in de directe omgeving aanwezig is. Kinderzwerfboeken zijn boeken die zwerven van kind naar kind. Ze worden doorgegeven, achtergelaten op scholen, in ziekenhuizen, wachtkamers, winkels, treinen, bussen, enzovoorts. Hoe een boek ook zwerft, nooit mag het ongelezen in een kast achterblijven. De afgelopen jaren zijn al een miljoen zwerfboeken op een spannende tocht gestuurd. Kinderzwerfboek is een initiatief van Nationaal Fonds Kinderhulp.

Thijn verveelt zich. We zijn samen thuis en ik zit aan de keukentafel de training voor te bereiden die ik die avond ga geven. Terwijl Thijn nadrukkelijk door het huis sloft, kan ik me slecht concentreren. Ik heb niet veel tijd meer om me voor te bereiden, want ik zou vandaag ook nog voor het eten zorgen. Ik voel de tijdsdruk en begin me te ergeren aan het geslof. Die irritatie moet weg, anders wordt het ook niets met mijn werk. Ik heb de neiging om net als mijn moeder vroeger “Ga gewoon iets doen!” te roepen. Maar ik weet ook hoe vervelend ik dat zelf vond. Hoe kun je nou iets leuks verzinnen als je je verveelt? Ik ben aan het bedenken wat ik dan wel wil zeggen, maar Thijn is me voor: “Mag ik een vuurtje stoken?” Hij kijkt me opgetogen aan. De verveling is ten einde, het plezier kan beginnen. Maar ik moet hem helaas teleurstellen. Ik kan nu echt het werk niet uit mijn handen laten vallen, hoe graag ik ook zou willen. Thijn is daar niet van onder de indruk. “Dat maakt niet uit. Ik kan het wel alleen.” Natuurlijk. Wat dacht ik dan? We hebben de laatste tijd zo vaak samen vuur gemaakt, dat hij heel goed weet wat hij moet doen. Ik kan het gewoon loslaten en mijn eigen werk doen. Hij roept wel als hij me nodig heeft. Hij gaat aan de slag. Terwijl ik verder ga met werken en af en toe een blik de tuin in werp, pakt Thijn wat hij nodig heeft: de plaat van de vuurkorf, lucifers, aanmaakhout, dikke takken, grotere houtblokken. Thijn heeft een grote neiging tot experimenteren en is erg zorgvuldig. Al snel heeft hij een mooie piramide van aanmaakhout en dikkere takken opgebouwd. De lucifers komen erbij en met een beetje prutsen en blazen is zijn vuur aan. Voorzichtig gooit hij er de grotere houtblokken bij. Al snel knappert er een vrolijk vuurtje in de achtertuin. Mijn werk is uiteindelijk sneller gedaan dan ik had verwacht. Ik klap de laptop dicht en loop de tuin in. “Goed vuur heb je gemaakt”, zeg ik. Ik ben blij dat ik me er niet mee heb bemoeid. Dat heeft ons allebei goed gedaan. Thijn port enthousiast en trots met een stok in de steeds groter wordende vlammen. “Oh, dit is nog niks. Wacht maar op het volgende vuur!”

Bron: www.allekinderboerderijenduurzaam.nl

Geef Educare cadeau! Voor € 15,- een heel jaar inspiratie.

Jeroen de Jong is vader van zonen Thijn (12) en Noek (9) en dochter Roos (6). Als Praktijkvader geeft hij online en op locatie uitdagende trainingen in authentiek en betrokken vaderschap. www.praktijkvader.nl

educare | november 2014

advertentie [ADVERTENTIES]

Wil je meer weten over de Chakra’s? Zoek je de verdieping via het tekenen van

O Onderlinge K r assage rm Kinderm

Mandala’s? Wil je spiritueel in je kracht

Onderlinge komen of via de pen ontdekken wat er in Kinderm aszit? sage isjeeeverborgen n WORKSHOPS, beproefd e zijn de 4 leergangen van het Onkruid Dan manier om TEAMDAGEN, iets voor jou. de sfeerCollege in een groep BEGELEIDING •Vrouw & Kracht te verbe•Chakra’s te•Mandala’s •Spiritueel Schrijven Wil je op jouw school zelf aan ren. de slag met OK? Schrijf je dan M e t Ondinevoor sp suggesties v rlin de g tips oor elke leeft ele op ijd, v a n p euters tot en Kindwww.aanrakeneenlevensbehoeft voor meer info op www.onkruid.nl ermassage ftfe.nl met pubersKijk . of bel 0347-351089 WOInfo: Te koop bij e RKSmarijkesluijter@educare.nl HOPS, lke boekhan www.aanrakeneenlevensbehoefte.nl d of www.opv TEAMDAGEN oedingsboek el .nl , BEGELEIDIN G

O K

[ pagina 16 ] 3/2011

Wil je op jouw school zelf aa de slag met n OK? Schrijf je dan in voor de ti ps op www.aanrake neenlevensbe hoefte.nl

tek en en m et k in d e r en

Info: marijkes luijter@educ are.nl www.aanrake neenlevensbe hoefte.nl

Zinvol teken en gebruik je als tussendoortje in de klas en in de kinderopvang, a ls verdieping van het tekenonderw ijs, als oefenin g in de kinderyogale s of als onder steuning bij de kinderth erapie. Gratis tips! Schrijf je in vo or de nieuwsb rief en ontvang grati s tips over te kenen met kinderen . Voor belangst ellenden zijn er kennismaking sdagen.

e du c a r e

Duurzaam en doordacht

Jaarboek 2014

kruid Het On k 2014 e Jaarbo rmatie & o Transfansitie Tr

Voor € 10 geeft u een schoolkind een maand te eten.

Bron van inspiratie voor iedereen die zijn leven op eigen wijze vorm geeft. In balans met de natuur, bewust, nieuwsgierig, duurzaam en soms ook experimenteel. Het Onkruid jaarboek staat voor een duurzaam en doordacht leven. Met nieuws en achtergronden, festivals, broedplaatsen, opleidingen, natuurlijk bouwen, transition towns en natuurlijk therapeuten, coaches en nog veel meer.

Geef een schoolmaaltijd via www.edukans.nl/ schoolmaaltijd of

Wil jij ook het jaarboek ontvangen? Stuur de ingevulde bon naar: Onkruid, Antwoordnummer 13003, 4120 ZX Everdingen

Zie voor work giro 515 sho Ik wil graag het Onkruid Jaarboek 2014 ontvangen. Betaling : in Afrika www.zinvoltek pdagen opDroogte Ik betaal € 7,50 en ontvang hem zonder extra enenmetkind verzendkosten thuis. Hierbij machtig ik Onkruid om tbv het eren.nl ook scholen Jaarboek 2014 eenmalig € 7,50 van treft Naam .................................................................................................... Adres ...................................................................................................

mijn rekening af te schrijven. Rekeningnummer:

Postcode & Woonplaats ...............................................................

.....................................................................................

Telefoon .............................................................................................

Ik betaal het jaarboek via een factuur. Ik betaal hiervoor € 1,50 extra.

e-mail ...................................................................................................

EDU11_0849_TDS nr 4_2011_lettercontouren.indd 38

6400_Adv_Klikgids_148x210.indd 1

13-08-13 16:16

02-09-11 12:1

Je kunt een geur ervaren, je kunt haar niet aanraken, maar wel erdoor geraakt worden. Geur is de geest van de bloem die blijft.

Thuis, dat is waar het â&#x20AC;&#x2DC;s winters ruikt naar zelfgebakken kerstbrood, naar vers gemaakte anijsmelk, naar pepernoten en oliebollen. Thuis is waar de kachel en de kaarsjes branden. Thuis is de plek waar je met geuren kunt toveren. Geuren krijgen in de kindertijd een voorkeursbehandeling in de hersenen. Daarom zijn de herinneringen aan geuren uit je kinderjaren zo sterk. Met geuren geef je je kinderen kleine cadeautjes: je schenkt ze herinneringen.

Een geur raakt eerder een gevoelige snaar dan alles wat je ziet of hoort. Rudyard Kipling

Inayat Khan

educare | november 2014

Herinnering Bij de geur van kaarsen en dennen waan je je onmiddellijk terug in de tijd dat je nog een kind was. Herinner je je dit liedje nog? â&#x20AC;&#x2122;t Is kinderbedtijd zegt vader, vooruit de kaarsjes die moeten nu uit. Wie heeft er de beurt om te blazen vandaag? Dat is onze Annie die doet dat zo graag. Fuutfuut fuutfuut fuutfuit, Annie blaast op de maat ze nu uit! Het kerststalletje met mos op het dak en stro in het stalletje. De kerstboom met brandende kaarsjes, waar we heel voorzichtig mee moesten zijn. De geuren van cake in de oven, het kerstbrood, chocolade en schuim. De roomboter waar moeder met een hete lepel een bloem van had gemaakt. De teil met oliebollen bij oudjaar. Het brengt herinneringen in ons wakker. Bij het ruiken van pepernoten kunnen we in een fractie van een seconde terug zijn bij onze oma die al jaren dood is. Die herinnering kan een aangenaam gevoel geven waar we met een glimlach op terugkijken. Met geuren ondersteunen we het gevoel van warmte, huiselijkheid en gezelligheid.

Warme anijsmelk Anijsmelk die je zelf maakt van anijszaad is veel fijner van smaak dan anijsmelk van de klare klontjes. En de extra bonus: je huis gaat er heerlijk van ruiken. Je geniet zo niet alleen van de smaak, maar ook van de heerlijke anijsgeur. Zo maak je anijsmelk: laat 3 theelepels anijszaad een kwartiertje weken in wat water. Breng het geweekte anijszaad aan de kook. Doe het deksel op de pan en laat het 5 tot 10 minuten trekken op een heel laag vuurtje. Voeg rijstmelk of amandelmelk toe en maak het zo warm dat je het kunt drinken. Giet de melk door een fijn zeefje in een flinke kop. Roer er honing door. Heerlijk voor het slapengaan.

educare | november 2014

Natuurlijke luchtverfrissers Kies voor natuurlijke geuren als luchtverfrisser. Van chemische geurstoffen weet je niet altijd of de werking zo onschadelijk is als je denkt. Je kunt aan het water in de radiatorbakjes een paar druppeltjes etherische olie toevoegen, of een scheutje azijn. Zet in de wc eens een schaal vol kruidnagels met daarin een waxinelichtje. Het vlammetje brandt vieze luchtjes weg en de kruidnagel gaat door de warmte van het waxinelichtje heerlijk geuren. Of zuiver de energie in je kamer door wat salieblaadjes te branden. En, heel eenvoudig: haal een citroenplant in huis. Kinderen zullen er graag even langslopen om aan de blaadjes te friemelen. Die blaadjes geven hun geur af en de kinderhanden gaan er heerlijk van ruiken. www.aromatherapie-info.com/natuurÂ lijke-luchtverfrisser

Geurstokjes maken Ken je die naaldbomen met kleine bultjes op hun stam? Dat zijn douglassparren. In die bultjes zit hars. En als je het vriendelijk vraagt, wil de douglasspar best wat van die hars met je delen. Zoek een stokje met een scherp randje of met een punt. Prik met je stokje in zo’n harsbultje en de hars druppelt op je stokje. Leuk? Prik nog maar eens in een paar bultjes. Ruik eens aan je stokje. Heerlijk, hè? En nu met je stokje naar huis, lekker warm worden bij de kachel.

Geurende kaarsen Maak eens kaarsen van sojawax en etherische olie. Sojakaarsen van sojawax zijn schoner voor je longen en je huis. Het voordeel is dat ze langer branden en de geur langer vasthouden. En het is gemakkelijker afwasbaar van kleding en meubilair. In 100 gram sojawax doe je 40 druppels etherische olie en een in vet oplosbare kleurstof. De warm gemaakte vloeistof giet je in een siliconenmal van bijvoorbeeld ijsblokjes of cupcakes. Je kunt de wax ook zonder lont in een aromabrander leggen en het daarin laten smelten, maar pas dan wel op voor brand. aromatherapie-info-webshop.nl soy-wax.nl/soy-wax-lonten-en-pitten

Frisse dennengeur

Om te begrijpen hoe de typische decembergeuren met kerst in huis kwamen, moeten we teruggaan naar een tijd waarin er geen verwarming was. De woning was ‘s winters koud, vochtig en bedompt. Door in deze tijd dennentakken in huis te halen werd de muffe geur vervangen door frisse dennengeur. Dankzij de etherische olie uit de den was het gemakkelijker om adem te halen. Ook bleek deze olie te helpen bij het genezen van onder andere verkoudheid en bronchitis. Etherische oliën uit planten verwarmen, zijn desinfecterend en zijn per plant verschillend van kwaliteit.

Decembergeuren De geuren van kaneel, nootmuskaat, kruidnagel, oliebol en mandarijn en de bruine kleuren van speculaas, nootmuskaat en kruidnagel zijn aardse geuren en kleuren en dat is precies wat je in december, als het kouder wordt en er weinig daglicht is, nodig hebt. Ze geven je een warm gevoel van thuis zijn. Ze brengen je bij je bron en geven rust. Het is koud buiten, maar binnen is het warm en veilig, de wereld staat stil. Kaneel werkt tegen een hoge bloedsuikerspiegel en het is zoet waardoor je minder suiker nodig hebt. Nootmuskaat geeft een gevoel van degelijkheid en harmonie; het maakt open en lost slijm op. Kruidnagel heeft een scherpe, zware zoetige geur,

bevordert maagslijm en heeft antibacteriële eigenschappen. De geur van citrusvruchten helpen de heerlijke geuren lichter en frisser te maken en te verspreiden. Het werkt ook antibacterieel. De geur van de dennenboom werkt reinigend en stimulerend. Het bevordert gevoelens van welzijn en maakt je energieker. Het brengt een zuiverende en vriendelijke sfeer in huis. Het opent je longen en geeft zuurstof. Uit onder andere De Hoorn des Overvloeds van Christiane Beerlandt

Recept Doe in een aromabrander of vernevelaar: • 4 druppels kaneel • 5 druppels kruidnagel • 3 druppels sinaasappel • 1 druppel citroen

educare | november 2014

Vuurademhaling als wapen tegen griep en verkoudheid Met voldoende nachtrust, weinig stress, beweging, hygiëne, groenten en fruit wapen je je tegen griep en verkoudheid. Ook yoga helpt om je immuunsysteem te versterken, zodat bacteriën en virussen geen vat op je krijgen. Met de ‘vuurademhaling’ activeer je elke cel in je lichaam en zet je ze aan tot vernieuwing. Een paar minuten op een koude winterdag en je krijgt het vanzelf warm. 1. Z it met een rechte rug in een ontspannen houding. Breng je aandacht naar je onderbuik door je hand erop te leggen. 2. A dem in door je neus. Trek dan met een snelle beweging je onderbuik in, zodat de lucht door je neus naar buiten wordt geduwd. Ontspan je buikspieren onmiddellijk weer, de inademing volgt vanzelf.   3. H erhaal dit tien keer, in een rustig tempo. Neem pauze en doe de serie nog drie tot vijf keer. 4. A ls je de beweging onder de knie hebt, kun je beide handen op de knieën leggen. Na enige tijd kun je het tempo of het aantal bewegingen per ronde vergroten: dit vergroot het effect.

Ik ruik, ik ruik, wat jij niet ruikt Met geuren kun je spelen. Wat vind je hiervan: verzamel een aantal voorwerpen met een duidelijke geur: een kaneelstokje, wat anijskruiden, een waskaars, een handje aarde of een plukje mos, een sparrentak, een sinaasappel. Nu mag iemand een blinddoek voor. De ander mag een voorwerp laten ruiken. Wat ruik je, kun je er woorden voor vinden? Welke kleur zou je deze geur geven? Wat voel je, word je er blij van of rustig of …? Herinnert deze geur je misschien aan iets? Zo verdiep je de geurbeleving en wordt een geur meer dan alleen ‘lekker’ of ‘vies’.

Kerstversiering met geur Versier een mandarijn of sinaasappel met kruid nagels. Dit geeft een heerlijke frisse winterse geur af. Je kunt er een kerstbal van maken die je ophangt of een versiering die je neerlegt op een schaaltje, maar je kunt het ook als geur op het toilet gebruiken.

5. S luit na elke ronde je ogen en ontspan. Voel het effect.  Doordat het lichaam met deze ademhalingsoefening meer zuurstof krijgt, kan het gebeuren dat je duizelig wordt. Dit kan geen kwaad. Stop in dat geval met de oefening, open je ogen en haal een paar minuten rustig adem vanuit je onderbuik.   www.yogaonline.nl

Aan dit katern werkten mee: Tekst Clementine Bergfeld (kruidengeneeskundige en hypnotherapeute), Admar Kwant (auteur, beeldend kunstenaar) en Paulien Hoogerwerf (kinderyogadocente en leerkracht) Beeld Admar Kwant, Antien Grijseels

Volgende keer: Ja maar… het kan wel! 26

educare | november 2014

Nestwarmte, ook op school Elke ouder wil niets liever dan zijn kind veiligheid bieden. Vanaf het moment dat je je kind naar school stuurt moet je erop vertrouwen dat leerkrachten die taak van jou overnemen. Hoe gaan zij zorgen dat jouw kind zich veilig voelt? Bij zoogdieren ligt het basisgevoel voor veiligheid in zorgzame aanraking. Op veel scholen gebruikt men daarom aanraakspellen en een lichte vorm van kindermassage om de kinderen de nestwarmte te geven die ze nodig hebben.

educare | november 2014

Tekst Marijke Sluijter Beeld Antien Grijseels

Olleke Bolleke Wil je een spelletje proberen dat dikwijls op scholen wordt gedaan? Ga tegenover je kind staan en pak de hand vast. Pak nu de arm vast en ‘loop’ hand over hand naar boven. Je mag experimenteren met de druk waarmee je knijpt. Vraag wat je kind prettig vindt: stevig of zacht? Hoe precies? Zingzeg er het volgende bij: “Olleke bolleke rebusolleke, olleke bolleke knol.” Op ‘knol’ roets je in één keer met beide handen langs de arm naar beneden. Döe daarna hetzelfde met de andere arm. Je kunt dit ook met zijn drieën doen: twee personen nemen elk een arm. Dan wordt er nog meer gevraagd van je vermogen om af te stemmen en samen te werken.

Van zielenpijn naar zielenrust Als kinderen ernstig ziek zijn is dat zwaar. Voor henzelf en voor hun familieleden en vrienden. Zeker wanneer er geen uitzicht is op genezing en afscheid onafwendbaar is. Gelukkig zijn er plekken waar kinderen en hun familie op verhaal kunnen komen. In een kinderhospice is niet alleen gespecialiseerde medische zorg aanwezig maar wordt vooral met liefde, aandacht en toewijding gezorgd voor wie het kind in wezen is. En zo ontstaat zielenrust.

Tuin van Herinnering De kernwaarden van Sternenbrücke zijn waardigheid en kwaliteit van leven en sterven. Het zieke kind wordt tegemoet getreden in zijn volledige wezen. Deze holistische benadering uit zich in multidisciplinaire zorg: maatwerk gebaseerd op de specifieke hulpvragen en wensen van het kind en de familie. Het huis beschikt over een eigen team van medisch specialisten, rouw- en familietherapeuten en geestelijk verzorgers. Elke bewoner heeft een vast team van begeleiders en verzorgers zodat er ruimte is voor het opbouwen van een band. Daarnaast hecht het hospice zeer veel waarde aan de helende 30

educare | november 2014

Kringloop van leven en sterven De directrice van het hospice wilde graag nog meer doen in het holistisch begeleiden van de kinderen en hun familieleden. Hoewel Sternenbrücke in een prachtige omgeving ligt, werd de mogelijkheid de natuur in te zetten als spirituele en helende omgeving nog niet optimaal benut. Ze besloot een pilottraining te laten ontwikkelen voor medewerkers, vrijwilligers en overige geïnteresseerde kinderverpleegkundigen en rouwtherapeuten, voortbouwend op in Duitsland ontwikkelde methodieken van ‘groene pedagogiek’ en rouwbegeleiding in de natuur.

Tekst Alberthe Papma Beeld Barbara le Noble

Scheppingskracht Ook nu was de impact op alle aanwezigen groot. Het was ontroerend te beleven hoe sterk het effect kan zijn van het met aandacht en intentie, gezamenlijk of alleen, uitvoeren van eenvoudige handelingen en rituelen in de natuur. Hoe scheppingskracht kan helpen helen, juist in situaties van verlies. Het in de natuur kunnen begeleiden van rouwende kinderen en hun familieleden werd door de deelnemers als een waardevolle aanvulling in hun werk met kinderen gezien. Sternenbrücke wil de training opnemen in haar opleidingsprogramma en is daarmee een voorloper. Het zou geweldig zijn als meer kinderhospices de helende kracht van de natuur structureel zouden benutten voor kinderen en hun families die te maken krijgen met de pijn van het loslaten.

www.sternenbruecke.de www.kinderpalliatief.nl www.kinderhospice.nl

educare | november 2014

Voorlezen plaatjes kunnen achter beeld met waslijn worden geplaatst. Hoeft niet in photoshop

Opgekruld, mijn hoofd tegen jouw schouder, luister ik naar je stem. Die stem leidt mij vreemde werelden binnen, zegt woorden die ik nog niet ken. Ik proef, voel wat ze zouden kunnen betekenen. Langzaam dringen ze door, ontvouwen ze zich als beelden, voorstellingen. In mijn hoofd ontstaat een nieuwe wereld, nog niet beleefd: een lonkend perspectief. In jouw nabijheid durf ik alle werelden aan. We zijn veilig, hoe spannend het ook is.

educare | november 2014

Tekst en Beeld Annie Bakker Tekst Marijke Sluijter Beeld Hannah de Vos-Beckers, shutterstock, Marcella Spithoven

Voorlezen tilt het kind boven zichzelf uit. In de omhulling van een vertrouwde stem verkent het ongekende mogelijkheden.

Voorlezen verbindt met de toekomst. Wat nog niet is kan komen. Mag komen, je kunt het aan.

Voorlezen verbindt met het verleden. Vroeger tijden herleven. Je ontdekt je ouders, opa’s, oma’s opnieuw, ziet ze in een groter kader.

Voorlezen voedt je gevoelsleven. In de warmte van het huiselijke nest kun je je via de gevoelens van de boekfiguren verbinden met je eigen gevoel. Voorlezen geeft ruimte, zet aan tot verandering. Wat een ontdekking: Het kan ook anders!

Meer voorlezen? Voorlezen is van alle tijden en alle generaties: KleinKids stimuleert voorlezen door grootouders met de campagne Grootvaders Voor Lezen (grootmoeders niet uitgesloten).

OE D Ga naar www.Kleinkids.nl en win een MEE! voorleesboek. Elke maand een nieuwe kans.

In het voorlezen kun je delen: interesses, reacties, de keuze voor een boek. Jong en oud vinden elkaar. Welk boek is favoriet bij mama, welk boek leest opa graag voor?

De campagne van de Leescoalitie stimuleert vaders en grootvaders meer (voor) te lezen. Meer info op www.lezen.nl, of volg Vaders Voor Lezen op facebook educare | november 2014

Hoe krijg ik mijn kind aan de afwas? Als je iets moet, moet je eerst iets willen Herken je dit? Dat je kinderen iets moeten maar het niet willen? Ik vroeg me af hoe ik daarmee

nauwelijks meer is en ook het automatisme om samen te werken niet. Bij ons thuis deed vroeger iedereen wat ie moest doen. Dat zat er gewoon in.

om zou kunnen gaan zonder in een strijd terecht

Straffen en belonen

te komen.

Het fijnst is natuurlijk als kinderen zelf willen helpen in het huishouden, samen met jou. De gezinnen van tegenwoordig zijn echter zo georganiseerd dat het groepsgevoel er niet tot

Lang heb ik als moeder achter de kinderen aangelopen om hen aan te zetten hun troep op te ruimen. Takenlijsten, eindeloze gesprekken, straffen en belonen. Ging een tijdje goed en dan gleed de boel weer af naar nul en kon ik opnieuw beginnen. Ik ben me gaan afvragen hoe ik ervoor kan zorgen dat de kinderen, gegeven deze omstandigheden en het ontbreken van innerlijke motivatie, gaan doen wat ze moeten doen. Want ik weiger gedwongen te worden in mijn eentje voor alles in het huishouden op te draaien. Ik heb enige tijd deze vragen bij me gedragen: “Hoe zorg ik dat ze gemotiveerd worden vanuit hun binnenste? Hoe raak ik hen? Hoe maak ik hen bewust?”

educare | november 2014

COLUMN

Tekst Eugenie van Ruitenbeek Illustratie Wendy de Munk Foto Eugenie van Ruitenbeek

Ouderparticipatie 2.0

•B etrek kinderen van jongs af aan bij het huishouden zodat ze een realistisch beeld krijgen van wat er dagelijks gedaan moet worden. • Stop met straffen en belonen, ga over op consequenties. Geen aardappels geschild? Geen eten. Vuile afwas? Dan kunnen we niet koken. • Help kinderen hun wil te ontwikkelen door alles wat ze moeten op te bouwen vanuit innerlijke motivatie, de wil om iets te doen. • Elk kind wil erbij horen, vrede in huis en op zijn tijd een bord eten.

Claire Walkate wil in navolging van de Leonardostroming voor hoogbegaafde kinderen een Aquariusvariant ontwikkelen voor hooggevoelige kinderen. Clairewalkate@kpnmail.nl

educare | november 2014

boeken

Lotte en de beer

Systemische De wilde stad Ontdek wat je allemaal buiten Familieopstellingen kunt doen in de stad

Lotte en de beer is een lief prentenboek, speciaal bedoeld om ouders (en opvoeders) een middel in handen te geven om hun verlegen, stille of gesloten kind te helpen zich meer te gaan uiten. Lotte durft niet zo goed te praten. Gelukkig komt ze een bruine beer tegen die lief is en haar steunt bij haar eerste dappere pogingen om meer te gaan vertellen. Daarna helpt Lotte de beer, die zich in gezelschap ook ongemakkelijk voelt, maar dan door een schouderbult. Dit is een van de boeken uit een reeks pedagogische prentenboeken die Martine Delfos schreef voor kinderen met een handicap, zoals autisme, ADHD, angst, allergie, negatief zelfbeeld en dergelijke. Elke bladzijde bevat een korte handleiding voor ouders of professionals met heldere aanwijzingen voor de omgang met het kind met de betreffende handicap. Dit is een boekje uit een serie prentenboeken gericht op het versterken van het zelfvertrouwen van kinderen met een sociale handicap.

Wie nooit een familie- of bedrijfs opstelling heeft meegemaakt kan er zich bijna geen voorstelling van maken. Wat er gebeurt bij het opstellen van een systeem is magisch, en moeilijk uit te leggen. We zijn gewend naar dingen of mensen te kijken, niet naar onderlinge verbanden. Maar er is altijd ook een onderling krachtenveld aan het werk, een systeem. Systemen vind je overal. Denk maar aan ons zonnestelsel. Tussen planeten en sterren is een uiterst verfijnd systeem van aantrekking en afstoting werkzaam. In gezinnen en families gaat dat net zo. Systemisch werk draagt bij aan het helen van families en de personen die de last van het familiesysteem dragen. Het is mogelijk zelf opstellingen te maken met voorwerpen als symbool. Dit vervangt geen professionele opstelling, maar kan wel inzicht geven. De auteurs zijn er goed in geslaagd een heldere indruk van familieopstellingen te geven.

Deze twee schrijvers kennen we al van de fijne en inspiratievolle boeken voor leuke activiteiten in de natuur. Nu een boekje om inspiratie op te doen voor wie zich in de stad opgesloten voelt. Vind daar de leuke plekjes, door wakker te worden en leuke activiteiten worden de ‘saaie’ parken een avontuurlijke en boeiende plek voor je kinderen. Ontdek wat je met sneeuw, zon, lucht, water, natuurlijk materiaal en met elkaar kunt beleven. Voor wie zijn/haar ogen durft te openen voor de wildernis die overal wel de kop opsteekt, ook in de netste stadse hoekjes.

Martine Delfos/Uitgeverij SWP € 12,50 ISBN 978 90 8560 663 5

Marlies Holitzka en Elisabeth Remmert/Panta Rhei €17,50 ISBN 978 90 8840 107 7

Jo Schofield en Fiona Danks / Christofoor € 14,95 ISBN 978 90 6037 23 8

educare | november 2014

Tekst Florence Deru, Annet Dane

Sterren in de klas Leer kinderen onderzoeken met sterrenkunde als inspiratiebron, op school en thuis In de speeltuin zwaartekracht ervaren, je eigen planetentouw maken of sterren op een (school)plein tekenen om zo de immense afstanden tussen planeten in beeld te brengen. Voor Karin Heesakkers is de sterrenkunde inspiratiebron bij het onderzoekend leren. Het boek staat vol praktische lesideeën, handige tips en suggesties voor interessante apps en websites. Ze weet vanuit de praktijk welke vragen wel werken en welke niet. Ze weet welke denkfouten vaak worden gemaakt en ze geeft voorbeelden hoe leerkrachten moeilijke dingen eenvoudig en helder kunnen uitleggen. Ook gaat ze dieper in op de onderzoekcyclus en de ontwerpcyclus. De ontwerpcyclus diept Heesakkers uit door het ontwerpen van een functioneel ruimtepak en een zonneoven. Hierbij gaat het vooral om denken en doorzetten, niet om het juiste antwoord of resultaat. Het boek is zo geschreven dat je het zelf kunt lezen, of voor kunt lezen. Sommige stukken kunnen kinderen zelf lezen.

Karin Heesakkers/BoekTweePuntNul € 24,95 ISBN 978 90 8222 690 4

Hoe de kleine engel op aarde kwam Een mooi gebonden prentenboek met zachte, liefdevolle en kleurrijke tekeningen. Het verhaal gaat over de kleine engel die alle hoeken van de hemel al ontdekt heeft en verder wil kijken. Hij wil graag naar de aarde. De aarde is helemaal donker en leeg. Maar de wens van de kleine engel wekt de aarde. Hij moet wachten totdat de aarde klaar is voor zijn komst. Dan voelen de dieren het wonder dat komen gaat en verzamelen zich om die mee te maken. De schepping van de aarde is compleet met dit mensenkind. Dit prentenboek kan als verjaarsverhaal voor onze mensenkinderen prachtig dienst doen. Ook mooi aanvullend op het kerstverhaal. Deze scheppingsvertelling is in 1984 in het Duits verschenen en afgelopen jaar voor het eerst in het Nederlands uitgegeven.

Dag Oma Christofoor geeft een flink aantal mooie troostboeken uit: van jong tot oud is er wel een boek om je door de moeilijke periode van verlies en rouw heen te helpen. Zoals dit warm getekende prentenboek voor kleuters waarin Lieke in de natuur voorwerpen vindt die haar aan haar oma doen denken. Andere boeken voor kinderen zijn Bedje in de wolken van Birgit Vandermeulen, over een jong gestorven babyzusje; Het pad van de regenboog, een voorleesboek van Monique van der Zanden; en zowel voor kinderen als voor jezelf het boek Verhalen en sprookjes op de grens van leven en dood van Bert Voorhoeve.

Bestel je

www.o

Dé site v

oor al je

Hilda Herklotz en Janneke Rosenbrand / Uitgeverij Aan de Tijd €17,50 ISBN 978 90 8203 760 9

boeken

pvoedin

via

gsboek

opvoedin

.nl

gsboeke

Mieke van Hooft en Ronald van Heuninck/ Christofoor € 13,95 ISBN 978 90 6038 702 3

educare | november 2014

Betekenisvol leren op school, het kan! Kinderen en leerkrachten moeten veel, vaak té veel. Gevolgen: gefrustreerd gedrag, weinig ontwikkeling en groei. Het moet anders en het kan anders! Uitgeverij Alles-in-1 heeft leermiddelen ontwikkeld die betekenisvol leren heeft gekoppeld aan de wettelijke eisen. Leren en werken in thema’s via hoofd, handen en hart activiteiten. Al meer dan 250 scholen werken naar volle tevredenheid met deze methode. Kijk op www.alles-in-1.org

Training tot Kindertolk® 2014-15 Werken in het hart van gezinnen met de methode PresentChild®. Een oplossing vanuit de kern voor kinderen en hun ouders/opvoeders. Thuis, op school, in de opvang. Meer info: www.presentchild.com. Lees ook het boek Het Fluisterkind van Janita Venema.

Welkom bij Yoga-, Massage- en Trainingscentrum “De Weideblik” Op een enthousiaste, persoonlijke en holistische wijze, geven wij verschillende kindgerichte opleidingen. • Opleiding kinderyoga • Opleiding peuter-kleuteryoga • Opleiding baby-peutermassage met yoga • Opleiding kindercoaching Kijk voor meer informatie op www.deweideblik.nl of 06-11772723 info@deweideblik.nl CRKBO

Kidsyoga kinderyoga • Kinderyoga en meditatie-cd’s • Meditatieboek • Kinderyogaboek • Opleiding kinderyoga docent • KidsYoga op school • Tieneryogatraining • Meditatietraining • Special kidsyoga www.kidsyoga.nl

educare | november 2014

Seintje

plaatsen? Mail voor een Seintje: identeam@wxs.nl Seintje klein, 270 tekens en spaties, € 45,Seintje groot, 400 tekens en spaties, € 70,exclusief 19% btw

Sherborne samenspel Basisvertrouwen en gehechtheid bevorderen middels bewegingsspel Cursus (7 dagen) tot bewegingspedagoog, inclusief therapeutische toepassing waarna je ouder en kind samen op speelse wijze kunt begeleiden. We starten weer in oktober. www.sherbornesamenspel.nl

Opleiding tot KinderFocusCoach Focusing is een ervaringsgerichte methode en filosofie, die het zelfoplossend vermogen van kinderen vergroot, essentiële en blijvende verandering van binnenuit bewerkstelligt en daarmee verdiepend en verrijkend is voor andere methodieken. Docenten: Harriët Teeuw en René Veugelers zijn beeldend therapeut en Focuscoördinator: www.KinderFocusCentrumNederland.nl

Jongens in hun Kracht Ben jij kindercoach, (rotswater)trainer of leerkracht en je hebt behoefte aan direct toepasbare bewegingsoefening bij het begeleiden van jongens? Doe mee met de tweedaagse verdiepingstraining Jongens in hun Kracht. www.jongensinhunkracht.nl

k e o T

DOE

b D

Tekst Marianne de Valck (www.speelgoedadvies.nl) Beeld Amy de Waele

R MET DI T EE

MEER

Met een boek kun je veel meer dan alleen maar lezen. Dit keer met Vergeet mij nietje van Milja Praagman.

Uitgeverij de Eenhoorn ISBN: 9789058389268 € 13,95

Kennen jullie dat gevoel van thuis blijven terwijl een ander weggaat? Misschien gaat je moeder even weg zonder jou te vertellen waarheen, of erger: heeft jouw vriendje iets te doen waar jij niet bij wordt gevraagd. Jij blijft achter. Eerst denk je nog: Dan niet. Ik ga zelf wat leuks doen! Je kijkt eens om je heen en het is net of alles veel stiller staat dan anders. Het mooie boek Vergeet mij nietje vertelt precies hoe triest je je dan kunt voelen. Maar daar hoef je niet in te blijven hangen. Kom op, ga wat doen! Alleen zijn kan heel lekker zijn! - Richt je kamer opnieuw in. Zet je bed anders. -G eef alle knuffels een nieuwe plek op bed of op de grond. - Vertel ze allemaal waarom ze speciaal voor jou zijn. -V ind iets uit. Doe iets wat je nog nooit hebt gedaan! Oefen bijvoorbeeld op je handen staan, luister heel goed naar de tekst van een Engels liedje en vertaal deze of

zoek naar speelgoed om te verkopen. - Uh…, misschien is het toch wel een goed idee om nu je kamer te gaan opruimen. - Bedenk hoe jouw beste vriend het vindt als jij iets zonder hem wilt doen èn waarom het toch belangrijk kan zijn om iets voor jezelf te willen doen. - Zorg voor een verrassing voor degene die toch wel weer terug zal komen. Probeer eens iets onverwachts: een emmer vol water boven de deur, cupcakes of kleed je als degene die weg is. - Zorg dat je alleen kunt spelen. Altijd iemand nodig hebben, maakt onnodig ongelukkig. Of ga op zoek: er is altijd iemand in de buurt!

Alle eerdere speltips met kinderboeken die Marianne de Valck voor Educare schreef vind je op www.opvoedingsboek.nl. Lees je de blogs van Marianne de Valck over spel en speelgoed al? www.speelgoedadvies.nl

educare | november 2014

je dat! Positive Discipline, zo doe tberaden. 1. Wees vriendelijk én vas ing van respect Vriendelijk zijn is een uit heid is een uiting naar je kind. Vastberaden situatie. Ben je van respect tegenover de raden te zijn dan vriendelijk zonder vastbe je vastberaden ben je te toegeeflijk, als zijn, dan ben je bent zonder vriendelijk te te streng.

d ertoe doet. 2. Laat voelen dat je kin ehoefte van alle Erbij horen is de basisb en. Als kinderen mensen, en zeker van kinder dat over het dit gevoel niet hebben zal manier naar algemeen op een negatieve overmatige buiten komen, zoals door het op te geven. aandacht, macht, wraak of mijn. 3. Richt je op de lange ter bedoeling is dat Straffen werkt, als het je Besef echter wat het gedrag meteen stopt. denken, voelen en kinderen daardoor gaan rtuigingen hun besluiten, en hoe deze ove . n beinvloeden. verdere leven negatief gaa . 4. Ontwikkel vaardigheden kelt zich van Een goed karakter ontwik vaardigheden te binnenuit. Help een kind oplossen, helder ontwikkelen als problemen en, vriendelijk denken, zorgvuldig luister . communiceren, zelfdiscipline m. 5. Kinderen zijn al bekwaa je hun kwaliteiten Laat kinderen horen dat voortdurend ziet en waardeert. Laat hen nlijke invloed op ervaren hoe ze hun persoo gebruiken en een nuttige manier kunnen nen leveren aan daarmee een bijdrage kun hun omgeving.

educare | november 2014

Luisteren je niet naar Probeer het eens met Positive Discipline Alles al geprobeerd en nog steeds luisteren je kinderen niet naar je? Dan is het tijd voor een pas op de plaats. Geef jezelf een time-out en begin opnieuw. Bijvoorbeeld met Positive Discipline. Kinderen opvoeden is een van de meest uitdagende taken waar je in het leven voor kunt komen te staan en waar we dikwijls het minst op zijn voorbereid. Hoeveel je ook van je kind houdt, er zullen altijd momenten zijn waarop je je gefrustreerd voelt, boos en soms zelfs radeloos. “Waarom luistert mijn kind niet als ik wat vraag?”, “Waarom wil hij/zij niet eten?”, “Waarom wordt alles altijd een strijd?”, “Ik heb alles al geprobeerd: waarschuwen, straffen, speelgoed wegnemen, een tv-programma verbieden, even op de gang apart zetten. Niets helpt!” Herken je dit? Dan is het hoog tijd voor een time-out. Nee, niet voor je kind, voor jou! Ga zitten en vraag je af waartóe je eigenlijk opvoedt. Wat wil je bereiken met je opvoeding? Wat wens je voor je kinderen? Dit is de eerste stap uit het programma van Positive Discipline, een methode om op de korte termijn een resultaat voor de lange termijn te bereiken. Stel je je eens voor dat je kind volwassen is en op een dag onverwacht bij je aanbelt en voor je staat. Wat voor persoon hoop je dan te zien, met welke eigenschappen? Dikke kans dat ‘een gelukkig mens’ hoog op je prioriteitenlijstje staat. Ga daar dan voor!

Tekst Ruth Broekhuizen Beeld Mona

kinderen jou?

Ontdekt do or

Educare

Ruth Broekhuizen is Certified Positive Discipline Parent and Teacher Educator.

educare | november 2014

Slecht weer? Naar buiten!! Een bekende uitspraak is: ‘Er bestaat geen slecht weer, alleen verschillende soorten goed weer’. Juist met regen, sneeuw en wind zijn er buiten bijzondere avonturen te beleven. Bovendien is het heel goed voor je. Wie wordt er niet vrolijk van in plassen springen? En wist je bijvoorbeeld dat in modder bepaalde bacteriën zitten die je weerstand verhogen? Zorg wel dat je goed bent aangekleed; eenmaal verkleumd is de lol er snel af. Dus jas en laarzen aan, en gaan!

Wil je meer inspiratie voor creatieve slechtweeractiviteiten? Kijk dan eens in Het slecht weer boek van Jo Schofield en Fiona Danks, uitgeverij Christofoor.

educare | november 2014

Tekst Alberthe Papma Beeld Admar Kwant, Henriette Scheiuit, Alberthe Papma, freeimages.com

Moddermonstertjes

Sporendetective

Met modder kun je de mooiste fantasiefiguren maken. Pak een paar handen modder en plak die op een steen of boomstam. Versier de modder met steentjes, takjes, blaadjes of mos en voor je het weet heb je een prachtig modderdraakje, -elfje, -gnoompje ….

Als het flink geregend of gesneeuwd heeft kun je mooie diersporen zoeken. Sta er wel vroeg voor op want voor je het weet zijn ze alweer verdwenen. Neem er foto’s van en zoek ze op in een dierensporenboekje. Misschien ontdek je aan de hand van de sporen wel dat er veel meer dieren in de omgeving leven dan je dacht!

Glijbaan Trek oude kleren aan en zoek een lekker nat en modderig bospad, het liefste eentje dat wat afloopt. Neem een flinke aanloop en kijk eens hoever je kunt glijden! De winnaar mag de warme chocolademelk inschenken.

Omgekeerde regengraffiti Hiervoor moet je het weer goed in de gaten houden; je hebt een flinke regenbui nodig. Verzamel als het nog droog is bladeren of takken met een bijzondere vorm en leg ze buiten op een glad oppervlak in een mooi patroon, bijvoorbeeld een cirkel of een spiraal. Als de bui overgetrokken is, pak je voorzichtig de mate rialen weg. Je hebt nu een prachtige ‘afdruk’. Maak snel een foto, want voor je het weet is het vervaagd.

Spinnenwebbenjacht Spinnenwebben zijn goede regendruppelvangers. De druppels zorgen er voor dat je de vorm van het ragfijne web heel goed kunt bestuderen. Elk web is weer anders, maar allemaal zijn ze bijzonder met die kleine regenkristalletjes. Ze glinsteren als juwelen. Maak eens een collage van foto’s van verschillende webben.

Winddansen Harde wind of storm nodigt uit tot dansen. Voel hoe de wind je voortstuwt. Draai rondjes, laat je jas wapperen of maak met je sjaal patronen in de lucht. Soms is de wind zo sterk dat je er zelfs tegenaan kunt leunen! educare | november 2014

Educare NETWERK www.educare.nl/netwerk is een platform dat zich met passie voor opvoeden en liefde voor kinderen Agenda

Een greep uit de online agenda

30 JAN

JAN OF

FEB

Samen stil zijn Te midden van de kerstdrukte, samen met je kind de stilte opzoeken, Broek in Waterland Deugden workshop Dolfijn Wellness, Amsterdam Zinvol Tekenen met Kinderen Zesdaagse cursus over klank, kleur, vorm, ritme, herhaling en beweging.

Uitgelicht 30 JANUARI

Deugdenyoga Aan een steiger, in een meer, op de grens tussen Amsterdam en Amstelveen, ligt het instituut van Patty Jongemaets. Daar geeft ze haar deugdenyogalessen aan kinderen en volwassenen. ‘Door in iedere les of yogasessie bewust stil te staan bij één specifieke eigenschap − zoals moed, vreugde of begrip − ervaar je de oefeningen veel intenser.’ Patty 06 534 85252

eleens

DEC

Onderlinge Kinder massage in de klas. Werken aan een ontspannen en veilig klimaat, door Corina de Boer-Freeke

foto: Annet Ev

DEC

Kijk voor meer informatie en andere bijeenkomsten op www.educare.nl/netwerk

Mini-interview

Mirjam Schouten ‘Wat je voor ze koopt zijn ze zo vergeten, maar wat je met ze doet, onthouden ze hun leven lang.’ Mirjam Schouten (1960) is onderwijzeres/marketeer, moeder van drie pubers en oprichtster van Kleinkids, dat jong en oud met elkaar wil verbinden. De huidige generatie grootouders heeft zo veel te bieden. Grootouders zijn zeer gemotiveerd om kleinkinderen het leven te laten ervaren. Kleinkids biedt inspiratie om samen leuke dingen te doen. Kleinkids wil door haar activiteiten grootouders stimuleren om deze rol ook breder uit te dragen. ‘"Kleinkids is een community voor en door grootouders. Uiteindelijk wil ik 44

educare | november 2014

U kunt ook zelf een activiteit aanmelden.

bereiken dat we door alle activiteiten die we organiseren, samen de wereld socialer maken. We zijn gestart met een website www.kleinkids.nl zodat we toegankelijk zijn voor iedereen. We bieden activiteiten die niet veel geld kosten, fantasie stimuleren, uitdagen." Op de website is volop inspiratie over activiteiten binnen en buiten, spelletjes, speelgoed, lezen, knutselen, bewegen. Inspirerende opa’s en oma’s, workshops voor grootouders en kleinkinderen.

Grootvaders Voor Lezen Dit najaar starten Kleinkids en Educare de campagne: Grootvaders Voor Lezen. "Onder de naam 'de Voorleesopa’s' hopen we veel opa’s te prikkelen om (meer) voor te lezen aan hun eigen kleinkinderen. We willen opa’s die dat leuk vinden, uitnodigen om in de klas van hun kleinkind voor te lezen of op de peuterspeelzaal. Het zou toch geweldig zijn als we landelijk heel veel opa’s bereid vinden om geregeld voor te lezen?" Volg de ontwikkelingen van Grootvaders Voor Lezen via de groep op het EducareNetwerk.

Tekst Marianne Offereins

inzet voor een duurzame samenleving Opgroeien in verbondenheid

Tip van Maril Heijen: Winkelen Als we een moment van geluk ervaren, vervult dat ons helemaal. In dat moment hebben we geen enkele andere behoefte. We voelen ons optimaal. Behoeftes halen ons vaak uit die fijne staat van zijn.

lage frequentie te laten horen. Verbaast het je nog dat sommige kinderen zeuren als ze in een winkel zijn? Of dat ze boos worden als je niet koopt wat ze verlangen?

De consumptiemaatschappij zorgt ervoor dat we veel behoeftes hebben. In de grote supermarkten is alles zo uitgestald dat we geprikkeld worden om te kopen. De verlichting brengt ons in een lagere staat van zijn waardoor we gretig worden. Hier en daar wordt er nog een schepje bovenop gedaan door muziek met een

Wij doen overigens hetzelfde: we gaan naar de winkel voor een pak koffie en komen terug met een zak vol boodschappen.

Let eens extra op hoe jouw kind op winkelen reageert. Verandert zijn gedrag in zo’n omgeving? Praat er dan over. Vraag wat er gebeurt: wat voel je, ervaar je, waar in je lijf zit dat? En, wat kunnen we daaraan doen? www.opgroeieninverbondenheid.nl

Tip: Ga eens bewust winkelen! Kijk vooral goed naar je kind (en jezelf...).

Het favoriete opvoedingsboek van Marianne Offereins

Te zien op het netwerk

Karakter Het fundament voor een goed leven

•A LPHABET. Spraakmakende documentaire van Erwin Wagenhofer over onderwijs en onderwijsvernieuwing.

Hillary Wilce

• Bram van der Vlugt over voorlezen

‘Hoe help je een kind op te groeien? Om krachtig, gelukkig, liefdevol en succesvol te zijn? Kun je als opvoeder bijdragen aan een gezonde emotionele ontwikkeling van je kind?’ De auteur geef in dit boek handreikingen om deze vragen te beantwoorden. Ze ontdekte dat een sterk en evenwichtig karakter gebaseerd is op zes fundamentele eigenschappen: liefde, veerkracht, eerlijkheid, zelfdiscipline, vriendelijkheid en moed. Dit karakter ondersteunt het zelfvertrouwen bij het leren, bevordert het ontwikkelen en onderhouden van goede relaties, helpt bij het verwerken van teleurstellingen en stimuleert een positief en waarachtig zelfbeeld en verbondenheid met anderen en de wereld.

• De herovering van het nu We zijn via de moderne media op meerdere plekken tegelijkertijd, maar waar zijn we werkelijk? Je vind deze filmpjes op www.educare.nl/netwerk

Leuke groep

EDUCARE contact met de redactie Op deze groep kun je communiceren met de redactie van Educare. We horen graag wat je van Educare vindt. Ook kun je ons tips voor onderwerpen geven en je wensen neerleggen. Meepraten? Ga naar www.educare.nl/netwerk

educare | november 2014

Ukkies

‘Alles wat aandacht krijgt groeit’ SE-cure Kind & Ouder, Praktijk voor energetische coaching, heeft net haar deuren geopend in Utrecht. Gezocht: kinderen en ouders die in november 2014 onder schooltijd een gratis proefbehandeling willen ontvangen. Geef je op via info@se-cure.nl. Voor meer informatie: www.se-cure.nl. Oye LENA’s onderwijsproject (Peru) zoekt dringend vrijwilligers/ studenten! Het project biedt een uitgebreide waaier aan taken aan voor iedereen (onderwijs, sport en spel, landbouw, huishoudelijke taken, ...). Help de kleutertjes in Peru en beleef een unieke ervaring die je nooit meer zal vergeten! Contact via oyelena.peru@gmail.com of www.oyelenaperu.com. DOE040 zoekt docenten! Democratisch Onderwijs Eindhoven is doorlopend op zoek naar bevoegde docenten voor het voortgezet onderwijs. We kunnen geen dienstverband bieden. In overleg en naarmate ons leerlingenaantal groeit zal er wel een vergoeding beschikbaar komen. Interesse? Kijk op www.doe040.nl Hij is er weer, de scheurkalender van HARTverwarmendWijs! Boordevol wijze uitspraken van kinderen, inzichten over onderwijs, informatie over onze projecten, gedeelde gedachten. Laat je in 2015 dagelijks inspireren door gelijkgestemden. Thema: bruisen als een vulkaan! Bestel, geniet en steun zo ook ons HARTewerk voor de kinderen van deze tijd:

je graag meer. Mail me gerust! andreaheinemann@gmx.net In district Oost (provincies Gelderland en Overijssel) worden sinds 2014 weer Humanitas Kindervakantieweken georganiseerd. Wilt u tijdens de zomervakantie 2015 een week meebeleven en mee-organiseren? We zijn op zoek naar vrijwilligers voor de uitvoering en voor de keuken. Ook zoeken we vliegende keeps . Voor meer informatie: Loes Hulsebosch, kwartiermaker Humanitas KVW, district oost, telefoon: 06-35130961. Mijn naam is Judith de Haan en ik ben mij als Davis® Counselor nu verder aan het specialiseren in autisme. Ik zoek een kind/jongere met de diagnose ASS (Asperger) voor een gratis begeleidingstraject met de Davis® Autisme Aanpak. Voor aanmelding of informatie over de Davis® Autisme Aanpak stuur vrijblijvend een mailtje naar info@ anderslerenleren.nl of bel 0630786483. KINDERYOGA Doe je mee? Ik ben op zoek naar kinderen (individueel of in groep) die graag op speelse wijze samen een lesje yoga, mindfulness spel en dans willen ervaren. Dit in het kader van een opleiding Kinderyoga. Locatie is onderling overeen te komen. Voor meer info, mail naar wikiwakie@ gmail.com of kijk op www. wikiwakie.weebly.com.

Wij Ivonne van Buuren (beeldend kunstenaar) en Marjanne Romkema (theatermaker) organiseren een theaterkunstweek voor minderbedeelde kinderen in de zomer van 2015. Wij zoeken mensen die ons willen helpen bij het vinden van goede locaties en sponsoring. Nog email toevoegen (mail 3/11) Het nieuwe onderwijssysteem Creatie & Educatie is gebaseerd op wat jij voelt, en niet op wat jij denkt! In dit nieuwe systeem gaat het er om, dat kinderen en jongvolwassenen zich openstellen voor hun eigen innerlijke wijsheid en niet die van een ander. Uit het hoofd leren is het verleden herscheppen. Waar het om gaat is dat hen wordt voorgedaan hoe ze dit kunnen doen! Lees hierover meer in de nieuwsbrieven van www. millennium-visie.org! Gezocht: iemand die net als ik yogales geeft en feedback kan gebruiken. Ook vind ik het handig om een stok achter de deur te hebben: samen oefenen en van gedachten wisselen. Ik volg de saswithaopleiding in Bilthoven; vierde jaar, chakrapsychologie. Mijn naam is Marian Weisbeek en ik woon in Olst (tussen Deventer en Zwolle). E-mail: marianennoor@live.nl, telefoon 06-44934202.

www.hartverwarmendwijs.nl Beelddenker “Het is net alsof ons kind heel anders leert. Maar op school moet het nu eenmaal op deze manier. Hij is best slim, maar zo lukt het niet. Maar, hoe dan wel?” Herken je dat? Is je kind misschien een beelddenker? Meer weten? Ik ben in opleiding tot Daviscounselor en vertel 46

educare | november 2014

Ook een Ukkie plaatsen? Let dan op dat het niet-commercieel is, een bijdrage levert aan het leven van kinderen en opvoeders en interessant is voor de lezers van Educare. De meest aansprekende Ukkies worden geplaatst. Mail je tekst naar: redactie@educare.nl

het volgende nummer HET VOLGENDE NUMMER

Colofon

Van Berthold Gunster mag de stekker uit ons onderwijssysteem. Wijs onderwijs Grote groepen kinderen kunnen niet Lynne McTaggart verbaasde zich over de competitiesfeer op demeekomen, of worden beperkt in school van haar dochter. Dat hun is ontwikkeling. We moeten leren omdenken over wat onderwijs is normaal, zei men. Maar is dat zo? Ze ging op zoek en vonden hoe het moet. Vanaf januari gaat zijn nieuwe theatertour van start om bij de wetenschap het antwoord daarbij een handje te helpen. van het tegendeel. We zijn veel meer met elkaar verbonden dan we ons realiseren. Wat zou dat Claire Boonstra: “We zitten betekenen voor ons onderwijs? midden in de transitie van de oude naar de nieuwe wereld. Daar Er is een toenemende Kinderen van de straat moet de maatvraag naar mensen die De rotjochies, de straatvechschappij doorheen. out of the box kunnen tertjes, de kinderen die hun Ik wil daar met denken. Dat vraagt aandagen op de straten slijten, Operation Educapassingen aan de manier wat beleven zij, hoe ervaren tion een bijdrage waarop we kinderen laten zij de wereld? En hoe kunaan leveren, vooral leren. Creatief denken Struikelen over woorden nen we hen de hand reiken? door het voor te kan elk kinderen kind van nature, Dat doen die in beelden denken. In Rotterdam vonden we leven. Alleen door maar hoe houden we dit Welke woorden zijn dat, en hoe kun je mensen die het doen. het te leven kun je het helpen.” vermogen actief? een kind helpen om die woorden de baas te worden? ent ieE Aadver DVER tTENTI

Tekenen met kinderen Zinvol tekenen gebruik je als tussendoortje in de klas en in de kinderopvang, als verdieping van het tekenonderwijs, als oefening in de kinderyogales of als ondersteuning bij de kindertherapie. Vijfdaagse Zinvol Tekenen: woensdag 11 februari Doe meer met tekenen in de basisschool: vrijdag 9 maart Leerlingvolgsysteem Tekenen is meer! in Beeld: zaterdag 21april Gratis tips! Schrijf je in voor de nieuwsbrief en ontvang gratis tips over tekenen met kinderen. www.zinvoltekenenmetkinderen.nl

TE HUUR EDUCARE WORKSHOPRUIMTE Vrolijke lichte ruimte centraal in Nederland te Culemborg. Grootte: 16-20 personen voor een workshop, 24 voor een lezing. Goed bereikbaar, ook per openbaar vervoer. Vlakbij station, 12 minuten ten zuiden van Utrecht.

Informatie via: info@educare.nl

Educare

Educare is een uitgave van Stichting Universele Opvoeding. Voorzitter: Aad Streng EducarePenningmeester: is een platform voor ouders, Hannie Hanhart

opvoeders en leerkrachten die met passie voor opvoeden en liefde Redactie voor kinderen werken aan Hendrik Marsmanweg 16 een duurzame samenleving. WS Culemborg Educare is een4103 verbindende schakel in Tel 0345 52 38 77 een levend netwerk van opvoeders die Mail redactie@educare.nl een antwoord zoeken op de vragen van KvK: 41059473 deze tijd: - Hoe creëren we een interculturele samenleAan deze Educare werkten mee Hoofdredactie Marijke ving waarin kinderen zich deelSluijter van het geheel en coördinatie: Fundamentaal enEindredactie medeschepper kunnen voelen? Bladmanagement Frans de Steur - Hoe dragen we bij aan een gastvrije aarde Vormgeving FIZZ ondernemers in marketing waar ieder kind voldoende gevoed, & communicatie beschermd en onderwezen wordt? Webredactie Patricia Ritsema van Eck en Dennis van Leeuwen

Leden van Educare onderhouden en maken Tekstenvan Jonet Groenigen, websites: Alberthe Papma, gebruik drievan informatieve Jenk Stronks, Eugenie van Ruitenbeek, Marijke www.educare.nl/opgroeieninverbondenheid Sluijter, Irene Muller-Schoof, Lucie de Jong, Jeroen www.educare.nl/opvoedingsboek.nl de Jong, Clementine Bergfeld, Admar Kwant, www.educare.nl/netwerkInformatie en Paulien Hoogerwerf, Claire Walkate, Florence lidmaatschap: www.educare.nl Deru, Annet Dane, Marianne de Valck, Ruth Broekhuizen, Marianne Offereins

STICHTING UNIVERSELE Beelden Barbara le Noble, Henriette Scheiuit, Angelique Boter, Admar Kwant, Zarina OPVOEDING

Rimbaud-Kadirbaks, Antien Grijseels, Hannah

de Vos-Beckers, Shutterstock, Marcella Spithoven, Stichting Universele Opvoeding is in 1982 Wendy de Munk, Eugenie van Ruitenbeek, opgericht, geïnspireerd door een internationale Amy de Waele, Freeimages conferentie in Italië waar de sprekers opriepen tot Coverfoto een opvoeding mededogen AdmarinKwant en verbondenheid als antwoord op de milieu- enAbonnementsgegevens migratieproblemen die zij Abonnement: 5 nummers per jaar. voorzagen. Kan bijde elkstichting gewenst is nummer ingaan. Het doel van het initiëren, steunen en verbinden van visies en praktijken Kosten die een Abonnement bijdrage leveren aanInhet € 27,50 Nederland leven en leren€ in heelheid enEuropa verbondenheid. 35,50 Binnen Om dienstbaar te zijnBuiten aan de ontwikkelingen € 42,50 Europa binnen opvoeding, onderwijs Educare abonneeservice en hulpverlening heeft SUO het tijdschrift Postbus 105 Educare en de website www.educare.nl in 2400 AC Alphen aan den Rijn het leven geroepen. Tientallen vrijwilligers Tel 0172 47 60 85 leveren hieraan hun bijdrage. Fax 0172 65 330 7 Mail Educare@spabonneeservice.nl

Visie op opvoeden Educare is Latijn voor opvoeden, in de Advertentie-acquisitie Daily productions betekenis van uitlokken tot ontwikkeling. Pepijn Dobbelaer Onderwijzen is hier deel van. pdobbelaer@virtumedia.nl Opvoeder zijn is: 030 693 31 92 - voorbeeld en antwoord zijn voor het opgroeiende kind; Seintjes - een voedzaam klimaat waarin Frans descheppen Steur ieder kind uitdrukking kan geven aan wat in identeam@wxs.nl 0575 55 de kiem al aanwezig is. 65 91 Stagnaties zijn het signaal dat er verandering Websites in de situatie nodig is. www.educare.nl In de visie van SUO is opvoeden een www.educare.nl/netwerk levenslang dynamisch proces. De opvoeder www.opvoedingsboek.nl ontwikkelt zich aan het kind, zoals www.opgoeieninverbondenheid.nl het kind zich aan de opvoeder ontwikkelt. Overname artikelen is toegestaan Opvoeder zijn isvan een doorlopend proces na schriftelijke toestemming van de redactie. van zelfopvoeding en bewustwording. Opvoeden en leren beperkt zich niet tot ISSN: 0921-2426 gezin, kinderdagverblijf of klaslokaal, het leven zélf is de leerschool. Educare is gedrukt op ecologisch verantwoord papier voorzien van FSC-certificaat.