AM_2010_4_def by Thijs Calu

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VAN ARBEID EN MILIEU VZW • JAARGANG 2010 • NR 4 • OKT - NOV - DEC

ArbeidÊ&ÊMilieu

België-Belgique PB Brussel 5 P209314

magazine

• Reisverslag India: de tribalen van Jharkhand zijn de dappersten onder de Indiër • ACV-Congres: het milieuthema uitgelicht • Bond Beter Leefmilieu wil doorbraak voor elektrische wagen

Afgiftekantoor: 1050 Brussel 5 | Afzender: A&M, Edinburgstraat 26, 1050 Brussel

INHOUD

Inhoud MAGAZINE is een driemaandelijkse uitgave van Arbeid & Milieu vzw Edinburgstraat 26 - 1050 Brussel Tel. (02) 894 46 53 secretariaat@a-m.be • www.a-m.be Het secretariaat van Arbeid & Milieu vzw is op alle gewone werkdagen, van 9u tot 17u bereikbaar. Redactie: Edinburgstraat 26 - 1050 Brussel Druk: De Wrikker Lay-out: www.x-oc.com Foto cover: zingen voor het klimaat (28/11) © Rob Stevens Arbeid & Milieu Magazine is een initiatief van Arbeid & Milieu vzw. Arbeid & Milieu vzw is een samenwerkingsverband waarin de arbeidersbeweging en de milieubeweging paritair vertegenwoordigd zijn. De arbeidersbeweging is momenteel vertegenwoordigd door het ABVV, ACV en ACLVB. De milieubeweging wordt vertegenwoordigd door de Bond Beter Leefmilieu. A&M Magazine biedt, aan de hand van reportages, interviews, achtergrondartikels, columns en praktische tips, informatie over thema’s die zich situeren op het raakvlak tussen arbeid en milieu. Om de band tussen arbeid en milieu aan te tonen en te bevorderen. Want wij denken dat het absoluut noodzakelijk is om sociaal en ecologisch welzijn met elkaar te verzoenen. Zonder dat geen duurzame ontwikkeling. Een jaarabonnement op A&M Magazine kost e 17,50. U kunt zich abonneren door dit bedrag te storten op het rek.nr. Fortis 001-1495955-97, met vermelding ‘Abonnement 2010’. Geef ons ook je exacte adres en contactgegevens door via mail of telefoon en laat weten of je een factuur wenst. Geïnteresseerd in een proefnummer van A&M Magazine? Contacteer ons op tel: 02/894.46.53 of secretariaat@a-m.be Arbeid & Milieu vzw bestaat sinds 1988 en bracht voorheen ‘Arbeid en Milieu Nieuws’ uit. Redactieraad: Thijs Calu, Timothy De Clerck, Bert De Wel, Kristof Debrabandere, Dominique Kiekens, Suzanne Kwanten, Joris Van Damme, Kris Van Eyck, Pieter Verbeek. VU: Joris Van Damme Edinburgstraat 26 - 1050 Brussel Arbeid & Milieu Magazine is gedrukt op kringlooppapier. Het binnenwerk wordt gedrukt met vegetale inkt.

De redactie is niet gebonden door de inhoud van de opgenomen advertenties. Mits voorafgaande toestemming mogen artikels overgenomen worden. Dit kan alleen maar de betere verspreiding van milieu-informatie in al zijn facetten ten goede komen.

am | arbeid & milieu

3 4

Redactioneel – Van Mexico naar India Jorre heeft het over zijn verwachtingen van de klimaattop in Cancun, en vertelt in een notedop wat je in dit magazine kunt lezen. Reisverslag - De tribalen van Jharkhand zijn de dappersten onder de Indiër In augustus trok voorzitster Dominique Kiekens met 5 studenten mensenrechten naar India. Aanvankelijk om de studenten te begeleiden bij hun stage. Al gauw werd de missie uitgebreid met lessen over het Belgisch model van sociaal overleg en onderzoek naar het wel en wee van inheemse volkeren die door de Indische staat verplicht werden zich te verplaatsen.

Arbeid & Milieu in 2011: wat mag je van ons verwachten? Naar jaarlijkse gewoonte werd op de algemene vergadering van het najaar het nieuwe Rollend Tweejarenprogramma voorgesteld aan de leden. Dit programma wil geen kalender zijn voor de komende twee jaren, maar zet wel de inhoudelijke lijnen uit waarbinnen A&M zal werken in 2011 en 2012. We overlopen hier wat je het komende jaar en in 2012 van ons mag verwachten.

Project Groene Jobs: Verslag activiteiten najaar 2010 Dit najaar organiseerde Arbeid & Milieu een aantal modules rond het thema groene jobs. Zo brachten we een bezoek aan Desso in Dendermonde, een werf van Bostoen te Eke en het project D-Via in Hasselt. De eerste 2 bezoeken werden afgerond met een rondetafel rond de thema’s duurzaam materialenbeheer en duurzaam bouwen en wonen.

Een traject voor ecologisch groenbeheer door de sociale economie Groenbeheer en sociale tewerkstelling blijken steeds meer op elkaar afgestemd. Een unieke combinatie van twee maatschappelijke belangen wordt gerealiseerd. Het aantal groenwerkers in de sociale economie gaat in stijgende lijn. De groenondernemingen van de sociale economie bundelen de krachten om zich voor te bereiden op de veranderende markt, de evolutie naar strengere beleidsnormering en het ontstaan van nieuwe innovatieve en arbeidsintensieve niches.

Het ACV-congres 2010: het milieuthema uitgelicht! Van 21 tot 23 oktober 2010 hield het ACV zijn congres in Oostende onder de titel “Morgen mee maken: een andere toekomst is mogelijk”. Ook Arbeid & Milieu is op zaterdagochtend richting zee vertrokken en woonde de slotdag bij. Net zoals we eerder dit jaar voor het Vlaams ABVV hebben bericht over het ecologiethema in hun congres, nemen we nu ook bij de congresteksten van het ACV het milieuthema onder de loep.

Opinie: Bond Beter Leefmilieu wil doorbraak voor elektrische wagen “De elektrische wagen, aangedreven door groene stroom, is de wagen van de toekomst.” Tot die conclusie komt Bond Beter Leefmilieu, na een grondige studie en een breed maatschappelijk debat over elektrische mobiliteit. “Alleen, als we die toekomst terdege willen voorbereiden, dan zullen we meer dan één obstakel moeten overwinnen en meer dan één tandje bij moeten steken. Nu is het alvast kwestie van alle neuzen in dezelfde richting te krijgen: die van de elektrische mobiliteit.” Lees hier een wervend opiniestuk van Jan Turf over de elektrische wagen.

Website en publicatie in de kijker Kom hier meer te weten over de viswijzer van het WWF en een publicatie van het Departement Werk en Sociale Economie over de impact van een groene economie op het Vlaamse werkgelenheidsbeleid.

REDACTIONEEL

Van Mexico naar India

Op het moment dat ik deze eerste bladzijde van A&M Magazine schrijf, zijn de hoogwaardigheidsbekleders van deze planeet met hun omvangrijke diplomatiek apparaat druk bezig om in het Mexicaanse Cancun de hete aardappel van het opwarmende klimaat naar elkaar en naar de volgende generaties door te schuiven. Dat we niet veel heil moesten verwachten van het gebeuren in Cancun, stond volgens alle waarnemers én deelnemers als een paal boven water voordat deze top zelfs maar begon. Mocht er bij het verschijnen van dit redactioneel toch iets wezenlijks uit te bus gekomen zijn (waardoor misschien een aantal palen ook in de toekomst nog boven het stijgende water blijven staan), ben ik maar wat graag bereid om in het eerstvolgende redactioneel mijn excuses aan te bieden en hoop ik dus mijn ongelijk te moeten toegeven. Aan de andere kant: het is niet omdat landen als China en de Verenigde Staten elkaar geen duimbreed willen toegeven, dat we hier in België en Europa niets kunnen of moeten doen. Want hoewel China en VS op internationaal politiek vlak niet bewegen, bewegen hun economieën in de feiten wel richting vergroening. Europa moet het nu verstandig aanpakken en via een slimme combinatie beleid en economie de kansen in de groene economie ten volle benutten. Wat zit er zoal in deze laatste editie van 2011? Nadat we in een vorige editie het milieuthema uit het ABVV congres hebben gelicht, bekijken we verder in dit magazine ook nog de groene ambities die het ACV op haar congres in oktober van dit jaar heeft vastgelegd. Jan Turf van de BBL heeft het over elektrische mobiliteit en in het bijzonder de industriële uitdagingen en kansen die daarmee gepaard gaan. Naar aanleiding van de opmaak van ons tweejarenprogramma, geven we geven jullie ook graag mee wat we graag samen met jullie binnen Arbeid & Milieu in 2011 en 2012 willen doen. Maar gaat u vooral eerst naar een ander artikel: een boeiend reisverslag van onze voorzitster Dominique Kiekens. Zij trok in augustus met 5 studenten Mensenrechten naar India. Het werd een relaas van globalisering, van de confrontatie van Europese multinationals en een repressieve overheid met inheemse Indiase volkeren, en van succesvol verzet. Tot slot wensen we u vanuit Arbeid & Milieu nog welverdiende en prettige eindejaarsfeesten toe! Jorre Van Damme Coördinator Arbeid & Milieu

am | arbeid & milieu

reisverslag

Reisverslag De tribalen van Jharkhand zijn de dappersten onder de Indiërs In augustus trokken we met 5 studenten mensenrechten naar India. Aanvankelijk om de studenten te begeleiden bij hun stage. Al gauw werd de missie uitgebreid met lessen over het Belgisch model van sociaal overleg en onderzoek naar het wel en wee van inheemse volkeren die door de Indische staat verplicht werden zich te verplaatsen.

Multinationals en staatsbedrijven in India willen dolgraag mineralen delven in Jharkhand. De grond is er rijk en vruchtbaar vandaar dat er sinds oudsher inheemse volkeren vertoeven. Hier komt het verhaal

van Arcelor Mittal dat ook zijn kans waagde op een plekje in Jharkhand. De strijd voor land waarop inheemse volkeren leven, is groot in Jharkhand. Meestal kunnen de tribalen landaanspraken door multinationals en de Indische staat afhouden. Nog maar zelden komen we in aanraking met zulk een sterk en oorspronkelijk verzet. De gebeurtenissen in Jharkhand beroeren dan ook veel NGO’s, vakbonden, milieubewegingen en mensenrechtenorganisaties. Toch kampt ook de beweging van de inheemse volkeren in India met grote uitdagingen: Kan ze de verdeeldheid in etnische afkomst, religie, kaste overbruggen?

Foto 1: Arcelor Mittal wil zogenaamde ‘greenfield projecten’ starten in Jharkhand India. Dit zou onbebouwd terrein moeten zijn, maar in werkelijkheid leven hier inheemse volkeren die aan rijstteelt doen.

am | arbeid & milieu

REISVERSLAG

Kan ze ook een brug slaan naar jongere generaties die minder aan land en traditioneel leiderschap gebonden zijn? Uit de vele (gewelddadige) disputen van landaanspraak kies ik voor dit artikel het meest recente uit : “Arcelor Mittal in Jharkhand”.

Mittal in België In 2008 bij de aanvang van de financiële crisis interviewde ik Patrick Mertens, ABVV secretaris metaal. Hij kwam net uit een Europese vakbondsactie tegen Mittal: “Globaal moeten er 9000 werknemers afvloeien. De bonden krijgen geen zicht op het totale plan maar voor België betekent het dat 987 jobs zullen verdwijnen. Dat is bijna één vijfde op een totaal van 5200 werknemers die hier tewerkgesteld zijn!

spreken. Omwonenden en geneeskunde voor het volk klagen de vervuilingpraktijk van Mittal aan en de werknemers zien zich gewrongen tussen ecologie en jobs. A&M trekt zich wijselijk terug. In februari 2010 komt het rapport van ‘sandbag’ http://www.sandbag.org.be uit over het Europese emissiehandelssysteem. Dit systeem werd in het leven geroepen om de CO2 uitstoot van de Europese grootindustrie te verlagen. In de realiteit echter zorgt de emissiehandel in CO2, door een teveel aan gratis uitgedeelde rechten, voor monsterwinsten voor individuele bedrijven. Zie bovenstaande grafiek waarin Arcelor Mittal bovenaan de lijst staat. Bond Beter Leefmilieu becijferde al dat de handel in emissierechten de Vlaamse grootindustrie de voorbije jaren 80 miljoen euro opleverde.

Wat is jullie verweer? “Staalproductie is een conjunctureel gegeven. Momenteel heerst er een wereldwijde financiële crisis. Maar vanaf het moment dat landen als China en India terug wat ruimte zien om zich te ontwikkelen zal de vraag naar staal snel de hoogte in gaan. Hoe zal Mittal aan die stijgende vraag tegemoetkomen als hij nu de vestigingen op 80% tewerkstelling zet? Dat is een eerste kritische bemerking van de bonden. Ondertussen weten we dat hij bij een stijgende vraag 20% tijdelijken en interim contracten wil aannemen. Tot hiertoe werkte iedereen bij Mittal met een vast contract. Staalproductie vraagt nu eenmaal loyale werknemers met veel ervaring, kennis van zaken, praktijk en organisatiecultuur.”

In oktober 2010 melden de media (VRT, de wereld morgen) dat ook Mittal de ecologische initiatieven van Obama boycot en daartoe VS-senatoren geld toestopt: “De Europese multinationals Arcelor Mittal, BP, GDF-Suez (moederbedrijf van Electrabel), E.ON, Basf, Bayer en Lafarge zijn grote producenten van CO2. Deze bedrijven hebben dus veel baat bij een – wereldwijde – afzwakking van de uitstootbeperkingen. Daarom sponsoren ze de politieke campagne van VS-senatoren die er naar streven de klimaatwetgeving minder streng te maken. Zo staat te lezen in een rapport van het Climate Action Network.”

In 2009 wil A&M een fietstocht organiseren in Genk. Omwille van de financiële crisis willen de vakbondsafgevaardigden van Mittal liever niet

De website van Arcelor Mittal getuigt van duurzame groei en ‘greenfield projects’ in o.a. India. Een ‘greenfield project’ staat voor de uitbouw van

Mittal in India

am | arbeid & milieu

reisverslag

Foto 2: Vrouwen doen aan rijstteelt op de zwarte aarde aan de rand van open steenkoolmijnen in Jharkhand

een productie- of delfactiviteit op een onbebouwd terrein. In 2007 start Mittal zijn greenfield project in Jharkhand India. Volgens de VN valt het gebied niet onder de noemer “onbebouwd”. Inheemse volkeren leven er in dorpen en doen aan rijstteelt, zie foto 1.

India en ontwikkeling

In de ontwikkelingswedloop van India laait de discussie over wat moet wijken voor economische groei hoog op. Tekenend hiervoor is de noemer greenfield project, voor een gebied dat wel degelijk bewoond en bebouwd is. Wanneer we de discussie over economische ontwikkeling op Mittal toepassen ontstaan er 2 kampen. Mittal zou enerzijds met zijn investeringen wegen aanleggen, werk voorzien voor Indiërs met scholing, en staal voor de Indische economie. Deze visie kent de grootste aanhang. Anderzijds offert de Indische staat hiervoor mensenlevens op. Inheemse volkeren zijn ontworteld zonder land. Heel wat van hun leden sterven na een gedwongen verplaatsing in de straten van Delhi. Anderen proberen te overleven am | arbeid & milieu

rond de industriële site waar eens hun dorp stond. De grond is vervuild, ontbost met desastreuze gevolgen voor waterwinning en irrigatie. Vooral NGO’s en mensenrechtenorganisaties delen de laatste visie. Op foto 2 doen de vrouwen aan rijstteelt op de zwarte aarde aan de rand van open steenkoolmijnen in Jharkhand. Foto 3 toont een open steenkoolmijn in volle bedrijvigheid. Een open mijn biedt maximum 20 werkplaatsen en verdringt gemiddeld 3 dorpen.

Geschiedenis van verzet: een interview met Stan De inheemse volkeren in Jharkhand komen voor een eerste keer onder druk te staan in 1978. De Indische staat wil in Jharkhand een dam bouwen met een productie vermogen van 710 megawatt voor de stedelijke gebieden. Hiertoe moeten 132 dorpen wijken. Stammen in dit gebied roeren zich. ‘Zij kennen dezelfde etnische oorsprong en zijn religieus niet al te verdeeld vandaar de kracht om zich te organiseren’ bevestigt Father Stan. Stan’s

REISVERSLAG place is een opleidingscentrum voor stamhoofden in Jharkhand. Hij is een Indische Jezuïet die met behulp van marxistische pedagogie de stamhoofden inzicht geeft in multinationale ondernemingen, mensenrechten, corruptie, ecologie, terrorisme. In 1995 gaat de bouw van de overheidsdam van start. De opening van het project brengt echter een mobilisatie van de inheemse volkeren op gang die de eerste minister doet afzien van zijn bezoek. Toch start het project met de uitbouw van technische hoofdkwartieren. Ondertussen werkt Stan een leiderschapsmodel uit op basis van de Munda gemeenschap. De strategie bestaat uit het afsluiten van de dorpen wanneer een staats of privébedrijf wil onderhandelen over landaanspraak. Alleen het stamhoofd mag overleg plegen. Voor het overige gaat niemand het dorp uit en komt niemand het dorp in. De jongeren zijn immers snel om te kopen met de belofte (niet op papier) van een job of een motor. Ook voor de onderhandelaars van de Indische staat sluiten de dorpen zich af. Op 2 februari 2001 echter breekt de politie de

barricades rond de dorpen met geweld. De stammen roepen daarop een vergadering bijeen. 5000 stamleden scholen samen. De politie opent vuur, doodt 8 mensen en verwondt er 25. Dit is een shock voor de beweging. De overheid wil hiermee een voorbeeld stellen. Met machtsvertoon en geweld toont ze aan wie de baas is maar de beweging voelt zich sterker door een hechte solidariteit en meer eensgezindheid dan ooit tevoren. 2 februari gaat in Jharkhand de geschiedenis in als de herdenkingsdag aan de overledenen in de strijd tegen de overheidsdam. De overheid trekt zich in 2010 terug uit het project. Een overwinning voor de inheemse volkeren.

Mittal Tijdens het verzet tegen de bouw van de dam pogen ook andere overheids- en privébedrijven grond in Jharkhand te claimen. Sommigen zoals Tata slagen daarin. De 2 foto’s boven zijn een weerslag van de staats- en Tata-steenkoolmijnen. Ieder bedrijf dat land verwerft, schrijft in overleg met de inheemse volkeren een beleid van nieuwe vestiging uit. Onze

Foto 3: Een open steenkoolmijn in volle bedrijvigheid. Een open mijn biedt maximum 20 werkplaatsen en verdringt gemiddeld 3 dorpen.

am | arbeid & milieu

reisverslag studenten die soms voor hun stage verbonden waren aan advocaten van Tata toetsten het beleid af aan de realiteit in Parej. “De nieuw gevestigde volkeren moeten in hun nieuwe situatie beter af zijn dan voordien”, schrijft het beleid voor. In realiteit is hun drinkwater besmet, wordt de beloofde elektriciteit niet onderhouden, is de gemeenschap uiteengerukt, het verzet gebroken en het irrigatiewater vervuild. Voor de inheemse volkeren in Jharkhand zijn de voorbeelden van nieuwe vestiging reden om hun strategie van gesloten dorpen te handhaven. Overleg en onderhandelen is verliezen. “Parej toont wanneer je de bedrijven een voet tussen de deur geeft hun aanbod moeilijk af te slaan is”. De repressie is brutaal eens de onderhandelingen aflopen, de politie gebruikt geweld ten aanzien van de stamleden die de inhoud van het overleg willen afdwingen en een arrestatie is nooit ver af.” In 2007 wil Mittal 4000 hectaren grond verwerven. Hij wil de grootste staal plant van de wereld in Jharkhand bouwen. Hiertoe dienen 40 dorpen te verdwijnen. De overheid raadt, vanwege haar eigen strijd, Mittal aan, zelf de onderhandelingen met de bevolking te starten. Wanneer Mittal 70% van de bevolking kan overhalen, zorgt de overheid hoe dan ook voor de overige 30%. Dat is de afspraak. De beweging staat in 2007 onder leiding van Mevrouw Barla. Mevrouw Barla is een inheemse vrouw die op eigen initiatief journalistiek studeerde terwijl ze als meid in rijke families werkte. Zij tracht een sterke overkoepelende groep op te richten die boven het onderscheid naar stam, kaste en religie staat.

am | arbeid & milieu

Ook voor de onderhandelaars van Mittal worden de dorpen afgesloten. Onderhandelaars of tussenpersonen trachten immers verdeeldheid te zaaien en jongeren te paaien met motors. “jongeren die studeren hebben geen binding met het land. Traditioneel leiderschap sterft uit onder hen.” Ik vraag Stan hoe de stamhoofden erin slagen om iedereen en zeker de jongeren in de dorpen te houden? “Als lid van de gemeenschap draag je verantwoordelijkheid voor die gemeenschap. Wanneer je de gemeenschap in gevaar brengt word je publiekelijk gestraft.” De zwakke plek van de inheemse beweging zijn de jongeren, geeft Stan toe. Niettegenstaande het sluiten van de dorpen rijdt Mittal met vrachtwagens de dorpen binnen en biedt gratis medische diensten aan. De tribalen negeren de vrachtauto’s zoals hen in de Munda traditie werd geleerd. “Eigenlijk”, zegt Stan “zijn medicijnen geen verleiding voor de stammen. Zij kennen de oorspronkelijke medicijnen in de bossen. Heel wat medische bedrijven willen net die inheemse kennis claimen met patenten.” Na 2 jaar trekt Mittal zich terug uit Jharkhand. Dit is een zoveelste overwinning voor de inheemse volkeren. Mittal verplaatst zijn aandacht naar Bokaro. Stan heeft er geen goed oog op. Bokaro bestaat uit een gemengde gemeenschap van tribalen en niet-tribalen. Niet-tribalen zijn minder aan het land gebonden. Stan hoopt op een sterke overkoepelende organisatie die eenheid en solidariteit kan behouden. Dominique Kiekens Voorzitster Arbeid & Milieu

BELEID

Arbeid & Milieu in 2011:

wat mag je van ons verwachten?

Naar jaarlijkse gewoonte werd op de algemene vergadering van het najaar het nieuwe Rollend Tweejarenprogramma voorgesteld aan de leden. Dit programma wil geen kalender zijn voor de komende twee jaren, maar zet wel de inhoudelijke lijnen uit waarbinnen A&M zal werken in 2011 en 2012. We overlopen hier wat je het komende jaar en in 2012 van ons mag verwachten.

Het programma is opgebouwd volgens de drie belangrijkste werkterreinen van Arbeid & Milieu: (1) het organiseren van overleg tussen vertegenwoordigers van de vakbonden en de milieubeweging, (2) informeren en sensibiliseren, en (3) onderzoek over thema’s waarin we de invalshoeken van de vakbonden en de milieubeweging combineren. Het overleg gebeurt voornamelijk via rondetafels, die we in 2011 een belangrijkere plaats willen geven

in onze activiteiten. Ook onze jaarlijkse fietstocht, die in de lente van 2011 in Limburg zal doorgaan, is bedoeld om de vakbonden en de milieubeweging dichter bij elkaar te brengen. Het informeren en sensibiliseren doen we via vormingsmomenten, studiedagen, onze 2 websites (www.a-m.be en www. groenejobs.be), en uiteraard ons A&M Magazine. Welke thema’s komen in 2011 en 2012 zeker aan bod? Het hoeft niet te verbazen dat we ook de komende jaren nog zullen werken rond groene jobs, dit blijft tenslotte een actueel thema waar nog vele uitdagingen voor ons liggen. In 2010 hebben we mensen uit de vakbeweging en de milieubeweging laten kennismaken met het concept en een aantal praktijkvoorbeelden van groene jobs. In 2011 en 2012 gaan we veel concreter inzoomen op de werkelijke uitdagingen voor de vakbeweging: de vorming en opleiding die in de nodige “groene competenties” moet voorzien, en het bewaken van de kwaliteit, m.a.w. de arbeidsomstandigheden en arbeidsvoorwaarden van die groene jobs. Onze website www.groenejobs.be wordt overigens in 2011 verder uitgebouwd en verfijnd, en moet tegen het einde van het jaar een voor vakbondsafgevaardigden en -professionelen praktisch en bruikbaar informatiepunt rond groene jobs zijn. Op vlak van mobiliteit en transport staan er activiteiten rond openbaar vervoer en elektrische mobiliteit in de steigers. Het project Duurzaam Winkelen heeft dan weer als hoofddoelstelling het bevorderen van de consumptie van duurzame producten in grootwarenhuizen, door in te zetten op in store communicatie over labels en gelabelde producten. Bij de vorming voor vakbondsafgevaardigden die we hierrond zullen organiseren, wordt in het bijzonder toegespitst op de sociale aspecten van de labels. En ook aan het project Biodiversiteit@bedrijven van Natuurpunt, zullen we komende periode onze medewerking blijven verlenen.

Logo A&M

Het volledige Rollend Tweejarenprogramma 2011 – 2012 kan je raadplegen op onze website www.a-m. be. Houd deze website ook in het oog voor alle activiteiten, die we de komende maanden stapsgewijs concreet invulling zullen geven en bekendmaken. Noteer voor 2011 alvast 15 maart en 25 oktober in je agenda, want dan hebben we onze twee algemene vergaderingen en onze gebruikelijke aansluitende activiteiten gepland. Jorre Van Damme Coördinator Arbeid & Milieu am | arbeid & milieu

GROENE JOBS

Project Groene Jobs:

Verslag activiteiten najaar

Dit najaar organiseerde Arbeid & Milieu een aantal modules rond het thema groene jobs. Zo brachten we een bezoek aan Desso in Dendermonde, een werf van Bostoen te Eke en het project D-Via in Hasselt. De eerste 2 bezoeken werden afgerond met een rondetafel rond de thema’s duurzaam materialenbeheer en duurzaam bouwen en wonen.

Desso Dendermonde Op 7 september brachten we een bezoek aan Desso NV te Dendermonde. Dit bedrijf ken je misschien van de kunstgrasvoetbalvelden van het voorbije WK in Zuid-Afrika. Dit is echter slechts een klein aandeel van het totale activiteitenpakket van Desso. Verder produceert Desso voornamelijk tapijten voor vliegtuigen, cruiseschepen, hotels en voor thuis. Desso hanteert zoveel mogelijk het Cradle to Cradle (C2C) principe. ‘Cradle to Cradle’ (van wieg tot wieg) houdt kort gezegd in dat er geen afval meer ontstaat tijdens de productie en het gebruik van het product. Afval vormt dus voedsel voor de productie. Als men een C2C-tapijt na 10 jaar terugkrijgt, gebruikt men het oude tapijt (=afval) als grondstof (= voedsel) om er nieuwe tapijten van te maken. Dit kan doordat men de producten maakt van zuivere componenten die eenvoudig uit elkaar te halen zijn en waarmee nieuwe producten kunnen worden gecreëerd. Momenteel is 70% van de tapijten van Desso C2C-gecertificeerd. Tegen 2020 wil het bedrijf volledig volgens het © Desso

Cradle to Cradle - principe produceren. Desso heeft een terugnameprogramma op poten gezet om de recyclage van oude tapijten mogelijk te maken. Een andere groene ambitie van Desso is hernieuwbare energie. Momenteel is 35% van haar gebruikte energie hernieuwbaar. Bedoeling is om 100% hernieuwbare energie te gebruiken tegen 2020. Eveneens tegen 2020 wil Desso Dendermonde al haar producten 100% recycleerbaar maken. Op termijn wil men alle gevaarlijke producten bannen. Na de informatieve sessie werd een bezoek gebracht aan de indrukwekkende fabriek.

Werfbezoek Bostoen Eke Op 7 oktober bracht A&M een bezoek aan een kijkwoning van Bostoen in Eke. Bostoen is het bouwbedrijf dat vanaf heden enkel nog passief bouwt. Het huis in Eke is geen doorsneewoning, maar een passiefhuis. Dergelijke huizen verbruiken bijna geen energie meer door het huis doorgedreven te isoleren, gecontroleerd te ventileren en tochtvrij te maken. In 2021 wordt alle nieuwbouw verplicht zo goed als energie-neutraal te zijn. Bostoen is de eerste grote bouwfirma die meteen volop inspeelt op deze Europese richtlijn. Uit studies blijkt dat 1/3 van de CO2-uitstoot veroorzaakt wordt door gebouwen. Door passief te bouwen wordt veel minder CO2 uitgestoten dan een standaard nieuwbouw woning. In een standaard woning blijkt gemiddeld een ‘gat’ van 1m2 aanwezig te zijn, waardoor een woning ontzettend veel warmte verliest. Een belangrijk aspect in het bouwen van een passiefwoning is dan ook het luchtdicht maken. Hiervoor heeft men luchtdichtheidsplaatsers en luchtdichtheidsmeters nodig. Dit zijn ‘nieuwe’ groene jobs. Voor de rest worden dezelfde mensen gebruikt, die dezelfde technieken hanteren. Er wordt wel meer precisie gevraagd aan het personeel. Op welbepaalde momenten in het bouwproces wordt de werf stilgelegd en een controle moment ingelast. Bostoen zal zo’n 350-tal passiefhuizen per jaar bouwen. De norm om in aanmerking te komen voor een lage energiewoning is gelijk aan E60 (om aanspraak te maken op een Vlaamse verlaging van de onroerende voorheffing). De kijkwoning die we bezochten heeft nog een drietal elektrische radiatoren als bijverwarming en heeft een energiepeil van E20. De bouwheer heeft ook de keuze om de woning van een warmtepomp te voorzien. Zo daalt het energiepeil naar E0. Combineer dit met zonnepanelen en je krijgt een woning die netto energie oplevert. Voor een standaard passiefwoning (met elektrische bijverwarming) betaal je zo’n 20.000 euro meer dan een vergelijkbare doorsnee nieuwbouw. Dit bedrag is echter vrij snel terugverdiend.

Er kwam wat pionierswerk te pas aan de nieuwe am | arbeid & milieu

GROENE JOBS

Een passiefwoning van Bostoen te Lochristi / © Bostoen

koers van Bostoen. Men moest samen met de fabrikant op zoek naar nieuwe types van isolatie en raamkozijnen, de juiste ventilatiesystemen, enz. Bostoen hoopt dat deze investering op lange termijn haar vruchten afwerpt. Bovendien verhoogt de kwaliteit en de aard van het geleverde werk de beroepsfierheid van hun arbeiders, aldus Bostoen.

Projecttoelichting D-Via Hasselt Op 8 november kwam de projectcoördinator ons een woordje uitleg geven over een vernieuwend concept in de logistiek: D-VIA. Het project D-VIA gebeurt in opdracht van het VIM (Vlaams Instituut voor Mobiliteit), stad Gent en stad Hasselt. Om het project uit te werken werd een studieconsortium opgezet (Universiteit Gent, Möbius, Rebel, TR|TEL en Anaxis). Unizo, Comeos (het vroeger Fedis) en Logistra zijn cofinanciers. Het is een proefproject met een duurtijd van 2 jaar. Hasselt is één van de 2 pilootsteden voor dit project – naast Gent. Aanleiding voor het project is de vaststelling dat in een stad heel wat handelaars op hun eigen manier met eigen leveranciers werken. Dit resulteert in een aantal problemen zoals steeds kleinere en frequentere zendingen en een overlast aan goederenvervoer in de steden. Hierdoor ontstaat geluidshinder en luchtverontreiniging, de stedelijke en economische leefbaarheid gaan erop achteruit, de verkeersdoorstroming en bereikbaarheid worden problematisch, ...

D-Via wil hier iets aan doen door het bundelen van de goederenstromen en te werken met een extra overslagpunt aan de rand van de stad (het ‘City-Depot’), zodat de verdere belevering (gebundeld) via vrachtwagens op aardgas kan gebeuren. Er wordt ook voorzien in een belevering via de fiets - via de zogenaamde ‘cargo-bikes’, - waar dat mogelijk is. Zoals gezegd worden de bestellingen en leveringen zoveel mogelijk gebundeld, wat de efficiëntie behoorlijk opkrikt. De projectcoördinator licht toe: ‘mochten vrachtwagens een glazen wand hebben, zou je verbaasd zijn hoeveel lucht er vervoerd wordt’. Dit project zou voor heel wat minder zwaar goederenvervoer in de stad zorgen. Bovendien worden nog andere diensten met toegevoegde waarde in het overslagpunt voorzien, wat voor extra tewerkstelling zou zorgen. Het gaat hier grotendeels om retourlogistiek (‘reverse logistics’, het scheiden en bundelen van afval), maar men denkt ook aan tewerkstelling via sociale economie voor bijvoorbeeld het aanbrengen van beveiligingschips op kledij, kledij op rekken hangen, ... . Met de terugverdieneffecten van deze ‘VAS’ (Value Added Services) hoopt men dat het project winstgevend wordt. Het aandeel nieuwe tewerkstelling werd niet in detail onderzocht, maar men is vrij zeker van een netto positief effect op middellange termijn. Er zou wel wat verschuiving van jobs plaatsvinden. Bij de vrachtwagenchauffeurs zouden geen jobs verloren am | arbeid & milieu

GROENE JOBS gaan, omdat daar nu reeds te weinig capaciteit voorhanden is. Men rekent voor dit project op een 1140-tal minder vrachtwagens per jaar. Uitgangspunt is het verhogen van de beladingsgraad met 15% (15% lucht wordt vervangen door goederen). Het project werkt met een stuurgroep en een klankbordgroep waarin heel wat stakeholders vertegenwoordigd zijn. Helaas heeft men de vakbonden hierbij niet betrokken. De projectcoördinator gaf toe dat men daar niet echt heeft bij stilgestaan en zou dit meenemen naar de toekomst. Er zit nog een handige online tool in de steigers, nl. een digitale kaart die zal weergeven in welke mate de deelnemende steden inzicht hebben in de stedelijke distributie en in welke mate afgestemd wordt omtrent strategie, beleid en logistieke spelregels. De logistieke spelregels van de steden (venstertijden, los- en laadzones enz.) worden met tekst en beeld overzichtelijk voorgesteld. Marc Schepers, projectcoördinator D-VIA - © Thijs Calu

Na afloop van het proefproject hoopt men dat een aantal privé-spelers dit initiatief verder zullen uitbouwen in de juridische structuur van een vzw.

Rondetafels Na de bezoeken aan Desso en Bostoen werden rondetafels georganiseerd rond respectievelijk duurzaam materialenbeheer en duurzaam bouwen. Op beide rondetafels kwam de nood aan een concrete vertaling en concrete info over deze transities naar boven. Werknemers zijn nog te weinig vertrouwd met wat de transitie naar een duurzame economie concreet betekent voor hun job. Bij sommigen duikt hierdoor een (vaak irrationele) angst op, wat het transitieproces niet ten goede komt. Blijven informeren met zo concreet mogelijke voorbeelden blijft dus de boodschap. Specifiek bij de rondetafel rond duurzaam bouwen en wonen luisterden we naar de input van een militant uit de bouwsector. Daar kwam ook het aspect beroepsfierheid aan bod. Het beroep is veel van z’n aantrekkelijk imago verloren, en dit is volgens hem een ernstig probleem binnen de bouw. Een transitie naar duurzaam bouwen kan hierbij zeker helpen, maar ook een aantal andere zaken moeten hierbij worden aangepakt. Zo is men vaak lange uren onderweg naar de werf, maar wordt men hiervoor niet vergoed. De lonen zijn volgens de militant ook te laag.. Kortom: nog heel wat werk aan de winkel! Thijs Calu Educatief medewerker Arbeid & Milieu mede gebaseerd op: • VAN EYCK, KRIS, Groene jobs. Bedrijven geven het goede voorbeeld. Vakbeweging, 25 november 2010, nr 729, pp. 20-21. • DE CLERCK, TIMOTHY, Arbeid & Milieu op zoek naar groene jobs. Vrijuit, oktbober 2010, jg. 81, p.26.

am | arbeid & milieu

GROENE JOBS

De groene vingers van de sociale economie

Een arbeider van De Winning - vzw Groenwerk maait met een bosmaaier rond alle hindernissen. Nadien neemt AWB Schots als hoofdaannemer de machinale component voor haar rekening. (© Koen Broos) -

Er zijn een 100-tal ondernemingen die groenactiviteiten uitvoeren in de sociale economie. Deze ondernemingen doen aan natuur- en bosbeheer; landschapsbeheer en (openbaar) groenbeheer. Ze stellen ruim 2000 werknemers (voltijdse equivalenten) tewerk en dit aantal groeit nog steeds. Dit is niet verwonderlijk. Het werk is arbeidsintensief waarbij een grote technische voorkennis niet altijd nodig is. Groenbeheer werkt inspirerend en is maatschappelijk relevant. Mensen die moeilijk aan de slag kunnen binnen de reguliere arbeidsmarkt kunnen in de sociale economie een volwaardige beroepscarrière uitbouwen.

Van groenbeheer naar ecologisch groenbeheer

hebben de groenondernemingen uit de sociale economie rond zeven thema’s concrete aanbevelingen voor de praktijk geformuleerd en gebundeld in het handboek ‘Ecologisch groenbeheer door sociale economie’. De thema’s die aan bod kwamen zijn: autochtone bomen en struiken, samenwerken rond overheidsopdrachten, biobrandstoffen en -oliën, reductie van bestrijdingsmiddelen, beheer van duurzame bedrijventerreinen, exotenbeheer en ecologisch bermbeheer. Het handboek vind je op www.socialeeconomie. be/groenbeheer/handboek Geert Jespers Communicatieverantwoordelijke VOSEC vzw

De aandacht van de overheid voor vergroening van de economie, klimaatverandering en klimaatbeleid stelt ook de sociale economie voor grote uitdagingen. De transformatie naar een groene CO2-arme economie zal een impact hebben op de activiteiten, de organisatie van het werk, de tewerkstelling en de inhoud van de jobs. De groei van het groenbeheer in de sociale economie surft op deze brede stroom voor een groene economie. De groenondernemingen investeren in de ontwikkeling van nieuwe innovatieve groene niches zoals Harmonisch Park en Groenbeheer of arbeidsintensieve technieken op het vlak van exotenbestrijding of gifvrij beheer. Groenondernemingen kunnen deze evoluties niet alleen opvangen. Intensiever samenwerken is geen keuze maar een noodzaak. De afgelopen twee jaren am | arbeid & milieu

BELEID

De visie van het ACV op de toekomst wordt in drie grote luiken ondergebracht: (1) “De toekomst kleurt anders“, (2) “De toekomst gaat globaal” en (3) “De toekomst moet groen”. Het milieu krijgt dus duidelijk een belangrijke plaats in die toekomstvisie van het ACV. In 13 krachtlijnen worden de groene ambities van het ACV binnen dit derde luik verduidelijkt. Een tekst waar over elk woord en elke plaats van elk woord zorgvuldig nagedacht en gedebatteerd werd, is niet evident om samen te vatten, maar we doen

am | arbeid & milieu

toch een poging en overlopen kort de essentie uit krachtlijnen 30 tot 42. De volledige tekst van de krachtlijnen vind je terug op www.morgenmeemaken.be.

Klimaat en Energie Als vakbeweging ijvert het ACV op alle niveaus mee voor veel ambitieuzere en effectieve maatregelen om de klimaatopwarming terug te dringen en wil het komen tot een zware beperking van onze ecologische voetafdruk. Dit alles dient evenwel te gebeuren met bijzondere aandacht voor duurzame tewerkstelling en een sociaalrechtvaardige transitie. Op vlak van energie eist het ACV een veel krachtiger en beter gecoördineerd beleid - op alle niveaus - met een langetermijnperspectief gericht op een sterke vermindering van het energieverbruik en een maximaal aandeel van hernieuwbare energiebronnen. De overheid moet ervoor instaan dat de energievoorziening gewaarborgd is en zoveel als mogelijk duurzaam opgewekt wordt, tegen een betaalbare prijs voor iedereen.

Ons begrip van vooruitgang en welvaart dient volgens het ACV grondig herbekeken te worden. De fixatie op de stijging van het BBP moet plaats ruimen voor een nieuwe set van maatstaven, waarin meer plaats is voor kwaliteit van het leven, voor het milieu en de verdeling van welvaart. Het ACV wil dat overheden en sociale partners alles inzetten om het werkgelegenheidspotentieel van de ecologische uitdagingen (m.a.w. de groene

jobs) maximaal te benutten. Daarbij moet bijzondere aandacht uitgaan naar de kwaliteit van die jobs. Het ACV wil een planning opgemaakt zien om de geleidelijke overgang van “vervuilende” naar “groene” jobs te realiseren. Tegelijk moet een beleid worden ontwikkeld om de negatieve effecten voor werknemers van die maatschappelijke transitie ten gevolge van de ecologische uitdaging te voorkomen of op te vangen. En dit in alle betrokken sectoren, bedrijven en KMO’s. Daarbij

Green & decent jobs

BELEID

am | arbeid & milieu

BELEID krijgen in het beleid ven hun werkgevers inzake klimaat, enerie en milieu, met sterkere bevoegdheden voor de ondernemingsraad, het comité voor preventie en bescherming en syndicale afvaardiging. Voor KMO’s moet hiervoor een overlegplatform voorzien worden. “Hoe duurzaam ondernemen?” moet een vast agendapunt worden. Ondernemingsmilitanten worden in deze opdracht door het ACV (o.m. via het Vlaams intersyndicaal milieuinitiatief, nvdr) gevormd en ondersteund, in samenwerking met Arbeid & Milieu, RISE en BRISE. Een milieubalans van de onderneming moet een verplichting worden. Ook over de door de onderneming verkregen milieusubsidies moet informatie verstrekt worden. Het ACV wil ook dat een rechtvaardige milieu fiscaliteit – op doeltreffende wijze – de ommezwaainaar een meer duurzame productie en consumptie moet ondersteunen. Het ACV vraagt dat Europese en internationale remmen op de vergroening van de fiscaliteit en bestaande internationale misbruiken zoals het geval bij de handel in emissierechten worden weggewerkt. Fiscale verminderingen voor ecologische investeringen moet worden omgezet in directe subsidies, zoals kortingen op de factuur, zodat ook lage inkomens hiervan kunnen genieten.

Toch verkiest het ACV ecologische producten transportnormen boven (voor de overheid dure) fiscale stimulansen of aankoopsubsidies. De toepassing van het cradle-tot-cradle principe is daarvoor een goed instrument. © Guy Puttemans

is het voor het ACV onder meer van belang dat zij hun militanten voldoende vormen en ondersteunen opdat zij hun rol optimaal kunnen vervullen bij de besprekingen omtrent ecologische innovaties. In samenwerking met het middenveld wil het ACV zijn leden aanzetten tot meer ecologisch investeren en “consuminderen”, bijvoorbeeld via ecologische samenaankoop en het oprichten van coöperatieven.

Mobiliteit Hardere en doeltreffende maatregelen zijn nodig om het autoverkeer te verminderen, met als prioriteit een versterking en verbetering van het openbaar vervoer. En in het kaden van een ambitieus transport- en mobiliteitsbeleid moet worden gezocht naar die transportmiddelen die niet enkel economisch, maar ook op ecologisch en sociaal gebied het meest geschikt zijn.

Vorming en ondersteuning

In krachtlijn 37 vraagt het AVC dat werknemers sterker worden betrokken bij en meer zeggenschap am | arbeid & milieu

Het ACV wil dat alle overheden zichzelf strenge ecologische normen opleggen voor hun infrastructuur, producten en diensten. Het ACV wil hierin ook zelf haar verantwoordelijkheid opnemen en ijvert ervoor dat de christelijke arbeidersbeweging hierin een voorbeeldfunctie vervult.

Applaus! Opmerkelijk was ook dat op de dag van het congres een (perfect tweetalige) jonge afgevaardigde als verslaggever vroeg om een nieuwe krachtlijn 42 toe te voegen (die dus nog niet in de ontwerpteksten stond). Die luidt als volgt: “Ons economisch model leidt tot een impasse op sociaal en milieuvlak. We moeten dat economisch model, gebaseerd op overconsumptie van materiële goederen, fundamenteel herdenken, om het te hervormen tot een model dat mens en samenleving centraal stelt, met respect voor het klimaat en het milieu. De uitwerking van deze oriëntatie noodzaakt een analyse van de concrete impact ervan op de werknemers en een eventuele aanpassing van onze eisen”. Dit voorstel werd door het afgeladen volle Kursaal op enthousiast en langdurig applaus onthaald en unaniem goedgekeurd. Jorre Van Damme Coördinator Arbeid & Milieu

OPINIE

Bond Beter Leefmilieu wil doorbraak forceren voor elektrische mobiliteit De elektrische wagen, aangedreven door groene stroom, is de wagen van de toekomst. Tot die conclusie komt Bond Beter Leefmilieu, na een grondige studie en een breed maatschappelijk debat over elektrische mobiliteit. Alleen, als we die toekomst terdege willen voorbereiden, dan zullen we meer dan één obstakel moeten overwinnen en meer dan één tandje bij moeten steken. Nu is het alvast kwestie van alle neuzen in dezelfde richting te krijgen: die van de elektrische mobiliteit.

In september 2010 publiceerde de milieukoepel al een uitgebreid rapport en organiseerde ze een breed bijgewoonde conferentie ‘Elektrische Mobiliteit 2020’. Nu werkt ze aan een ‘Roadmap elektrische mobiliteit’ voor Vlaanderen, die eerstdaags het levenslicht ziet. Die Roadmap moet overheden, industrie, maatschappelijk middenveld, consument en mobiliteitsverenigingen op één lijn krijgen om Vlaanderen toonaangevend te maken in de ontwikkeling van Elektrische mobiliteit.

‘If I’d asked my customers what they wanted, they’d asked me a faster horse’ Henry Ford

“Elektrische mobiliteit’ vormt niet zomaar een losstaand gegeven voor BBL. Het past in het streven naar een koolstofvrije samenleving en 100 % hernieuwbare energie tegen 2050. Willen

we onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in het algemeen en petroleum in het bijzonder terugschroeven, dan is het elektrificeren van onze mobiliteit cruciaal. Alleen, de doorbraak van de elektrische wagen is niet voor morgen… Over het algemeen wordt verwacht dat een grootschalige overschakeling van verbrandingsmotoren naar elektrisch aangedreven wagens pas na 2020 zal gebeuren. We hebben dus een tiental jaar om de zaak voor te bereiden en de obstakels uit de weg te ruimen.

Nieuwe vormen van mobiliteit Zeggen dat de elektrische wagen vandaag klaar staat om de markt te veroveren, zou de waarheid geweld aandoen. Er zijn twee belangrijke obstakels aan zulke doorbraak: de eerste is de autonomie van de wagen, die beperkt wordt door de beschikbare batterijruimte, de tweede is de prijs van de wagen. Een kleine elektrische wagen kost bij aankoop al snel de prijs van een grote gezinswagen. Het ‘verbruik’ mag dan al zeer laag liggen, de basisinvestering blijft toch bijzonder zwaar. Zeker als je weet dat je actieradius beperkt is tot (al naargelang van het model) 100 à 150 km. Geen weekendje Ardennen, dus, laat staan een vakantie in het Zuiden. De eerste wagens op de markt zullen dus wellicht gebruikt worden voor betrekkelijk korte verplaatsingen. Woon-werkverplaatsingen of professioneel gebruik, waarbij de basisinvestering ook nog eens door het bedrijf zal gedragen worden. Al hebben een aantal autoproducenten wel een antwoord gevonden op de hoge basisprijs: zij leasen auto of batterij en spreiden zo de kost. Gecombineerd met het zeer lage verbruik wordt de elektrische wagen dus toch nog aantrekkelijk. De meeste waarnemers gaan er van uit dat de elektrische wagen in de eerste fase dan ook vooral als ‘tweede gezinswagen’ zal worden gebruikt. Een visie die wordt gedeeld door BBL, al ziet de milieuvereniging die ‘tweede’ wagen op termijn de plaats innemen van de eerste. De elektrische wagen is immers bijzonder geschikt voor onze dagelijkse verplaatsingen, die meestal slechts enkele tientallen kilometers bedragen. De vraag is of je daarnaast nog een klassieke gezinswagen in bezit moet hebben , die je enkel in het weekend of tijdens het verlof van stal haalt. Er valt dus een omkering te voorzien tussen de rol van eerste en tweede wagen, am | arbeid & milieu

OPINIE

waarbij je ‘vrijetijdswagen’ zal worden gehuurd of –zoals Peugeot nu al aanbiedt – deel zal uitmaken van het dienstenpakket dat je aangeboden krijgt bij aanschaf van een elektrische wagen. Je ‘koopt’ dus een mobiliteitspakket, met het dagelijks gebruik van je elektrische wagen en daarnaast het comfort van een steeds beschikbaar vrijetijdsvoertuig. Een van de grote uitdagingen bij dat alles is om niet enkel het ‘bezit’ en het ‘gebruik’ van onze voertuigen te herdenken, maar om ook te evolueren van de ‘auto’ naar ‘mobiliteit’. Door de hoge kostprijs van de batterijen ontstaat de kans op een doorbraak van lichte en ultralichte één- en tweezitters, die het midden houden tussen de klassieke gezinswagen en een brommer of motorfiets. Het gewicht is immers een cruciale factor in het verbruik. Lichte voertuigen, met een beperkte actieradius, zullen dus het kostprijsnadeel wegwerken en worden dus zeer aantrekkelijk. Die lichte, handige, goedkopere elektrische voertuigen kunnen worden ingezet als schakel tussen thuis en openbaar vervoer, zeker in het woon-werkverkeer. Ook het navervoer, tussen trein en werk, kan op die manier worden georganiseerd, tenminste als de werkplaats buiten de agglomeratie ligt. Want binnen de agglomeratie is er vaak al elektrisch vervoer beschikbaar: de tram.

Zo kan het elektrificeren van ons transport voor een grondige verandering zorgen in ons mobiliteitsgedrag. De gezinswagen wordt terug een wagen om er met het gezin op uit te gaan. Voor het dagelijks vervoer gebruiken we andere en beter aangepaste elektrische voertuigen. am | arbeid & milieu

Industriële impact enorm BBL onderzocht niet alleen de financiële en technologische hinderpalen, maar vroeg zich ook af wat de impact van de elektrische mobiliteit kan zijn op onze industriële toekomst, iets wat ook de syndicale beweging, die tot nu toe weinig aandacht heeft voor het debat, niet zou mogen onverschillig laten. En wat blijkt? Vlaanderen beschikt over grote troeven om mee te bouwen aan het voertuig van de toekomst. Niet enkel hebben we een grote knowhow op vlak van autoassemblage, maar bovendien beschikken we met onder meer een bedrijf als Umicore over een unieke positie inzake materialenrecyclage, die ons bijzonder goed van pas zou kunnen komen om een batterijproducent naar Vlaanderen te lokken. Alleen, daar kunnen we geen tien jaar meer op wachten. Daarom is het van groot belang dat het actieplan elektrische voertuigen, dat door minister Lieten op de BBL-conferentie werd aangekondigd, snel van de grond komt. Het zal van de aanpak van de overheid afhangen of Vlaanderen mee op de kar springt, dan wel of we, zoals bij de doorbraak van hernieuwbare energie, de boot missen. Jan Turf Beleidscoördinator BBL

website in de kijker

www.wnf.nl/viswijzer Op deze website kun je een viswijzer downloaden. De Viswijzer is een handig kaartje voor consumenten ter grootte van een creditcard. Hierop staat welke vis verantwoord gevangen is en je dus met gerust hart kunt eten, en voor welke vis je beter niet kunt kiezen. De viswijzer geeft consumenten een advies om te kiezen voor vis die het leven in zee zo weinig mogelijk beschadigt. Je kunt er ook een persoonlijke viswijzer downloaden, met de vissoorten die je zelf lekker vindt. Delhaize werkte reeds samen met WWF België om een viswijzer bij hun visafdeling te leggen. Bedoeling is om tegen 2012 alle vissoorten uit de rode categorie (de meest bedreigde vissoorten) uit de Delhaize-winkels te bannen.

Publicatie in de kijker

Publicatie GJ van departement Dep WSE i.h.k.v. EU- voorzitterschap

Begin 2011 brengt het Departement Werk en Sociale Economie een publicatie uit rond de impact van een groene economie op het werkgelegenheidsbeleid. In oktober nodigde Arbeid & Milieu Els De Leeuw uit om de thematiek en een aantal bevindingen toe te lichten. Daarbij stelt ze dat de transitie naar een groene en duurzame economie een grote uitdaging is voor ons werkgelegenheidsbeleid, maar in de eerste plaats een opportuniteit biedt. De nadruk wordt gelegd op het belang van het begeleiden van deze transitie en de nood aan het versterken van de bestaande vaardigheden en anticiperen op toekomstige competenties. Ook het sociale aspect blijft niet achterwege. Er zal voldoende aandacht moeten gaan naar werkbaar werk en tewerkstelling van kansengroepen. Daarom is het noodzakelijk het economisch, investerings-, sociaal en werkbeleid op elkaar te enten. Binnen het Vlaams beleid komt het accent meer en meer op een groene economie te liggen. Binnen het Vlaams regeerakkoord kom tot uiting dat een vergroening onze economie ten goede komt. Ook binnen VIA (Vlaanderen in Actie) wil men een aantal

doorbraken realiseren. Eén hiervan is het concept van de ‘open ondernemer’, die onder andere veel aandacht heeft voor een groene economie en zich toelegt op zaken als duurzaam materialenbeheer en eco-efficiëntie. Verder zet de VDAB in op een 40-tal groene opleidingen en brengt ze de behoeften en kansen op tewerkstelling in groene beroepen in kaart, in samenwerking met stakeholders. Ook SYNTRA voorziet in groene opleidingen. Een VIONAonderzoek rond klimaat en werkgelenheid tenslotte, leerde ons dat het kwantificeren van de impact zeer moeilijk is, maar kwam wel tot de vaststelling dat er een aantal nieuwe jobs gecreëerd zullen worden, met een sterke verandering van jobinhoud. Tegelijkertijd zal de vraag naar technische profielen verscherpen en blijkt er nood aan levenslang leren en competentiebeleid. Hou intussen www.werk.be in de gaten, waar je binnenkort meer te weten komt over de publicatie rond deze thematiek. Thijs Calu Educatief medewerker Arbeid & Milieu am | arbeid & milieu

www.ENERGIEJACHT.be

IS OPEN

am | arbeid & milieu