CERKIEW PRAWOSŁAWNA PW. OPIEKI MATKI BOŻEJ W SŁAWATYCZACH THE ORTHODOX CHURCH OF THE PROTECTION OF THE HOLY VIRGIN IN SLAWATYCZE
CERKIEW PRAWOSŁAWNA PW. OPIEKI MATKI BOŻEJ
THE ORTHODOX CHURCH OF THE PROTECTION OF THE HOLY VIRGIN
erkiew pw. Opieki Matki Bożej w Sławatyczach w swym obecnym kształcie architektonicznym powstała na początku XX w. i w jej historii, jak w zwierciadle przeglądają się losy tutejszych wiernych wschodniego chrześcijaństwa. Parafię prawosławną w Sławatyczach erygowano w końcu XV w. Pierwsza cerkiew została zbudowana na jej potrzeby na pocz. XVI w. (według niektórych źródeł nawet w 1499 r.). Ufundował ją Ursuł Wołoszyn, dworzanin Aleksandra Jagiellończyka. becnie istniejąca cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Sławatyczach została wzniesiona na tzw. Górze Głodowej w latach 1910-1912, w miejscu starszej XVIII-wiecznej budowli. Inicjatorem jej powstania był ówczesny przełożony monasteru św. Onufrego w Jabłecznej, archimandryta Serafin. Budowę cerkwi sfinansowało małżeństwo Klaudiusza i Elżbiety Paschałowów. Cerkiew, mimo niedokończonych prac we wnętrzu (polichromie ukończono w 1914 r.), wyświęcono 12 IX 1912 r. i od tej pory posiada ona status świątyni parafialnej. Nowa cerkiew funkcjonuje przez trzy kolejne lata, do 1915 r., kiedy to miejscową ludność prawosławną dotyka dramat bieżeństwa. Opuszczona świątynia do 1918 r. pełni funkcję szpitala polowego. początkiem lat dwudziestych minionego stulecia cerkiew w Sławatyczach ponownie służy prawosławnej społeczności. Już w 1921 r. hierarchii Cerkwi prawosławnej w Polsce udaje się legalnie reaktywować parafię i otworzyć cerkiew. Dwadzieścia lat później, w 1938 r. obiekt znajduje się na liście cerkwi przeznaczonych do zburzenia w ramach akcji burzenia
he church of The Protection of The Holy Virgin in Slawatycze was built in its present architectural shape in the beginning of the XX century and the fates of the faithful of the eastern Christianity can be seen in its history as in a mirror. The Orthodox parish in Slawatycze was established in the end of the XV century. The first church was built in the beginning of the XVI century (according to some sources even in 1499) to meet the parish’s needs. It was founded by Ursul Woloszyn, a courtier of Alexander Jagiellonczyk. he present church of The Protection of The Holy Virgin in Slawatycze was erected on so called Famine Mount in the years 1910-1912 on the spot of the older XVIII-century building. It was initiated by the head of the monastery of St Onuphrios in Jableczna, Archimandrite Serafin. The founders of the temple were Russians merchants — Klaudiusz and Elizabeth Paschalow who contributed to the construction of several other temples in Chelm Land. The church, despite its unfinished interior (the polychrome was completed in 1914), was consecrated on September 12, 1912 and since then it has had the status of a parish church. The new church is active for three following years till1915 when the local Orthodox people affected the drama of biezenstwo (forced deportations). The abandoned church till 1918 served as a field hospital. t the beginning of the 20s of the XX century, the church in Slawatycze serves the Orthodox community again. In 1921 the hierarchy of the Orthodox Church in Poland manages to legally reactivate the parish and open the church. Twenty years later, in 1938, the building is on the list of the churches
C O
Z
T T
A
świątyń prawosławnych. Jednakże rozbiórkę świątyni w Sławatyczach skutecznie powstrzymuje proboszcz miejscowego kościoła rzymskokatolickiego, mieszczącego się vis-à-vis cerkwi. Po kolejnych 10 latach, w 1947 r., ludność prawosławną Sławatycz ( jak i całego regionu południowego Podlasia) boleśnie dotyka akcja „Wisła”, która oznacza przymusowe wysiedlenia i konieczność pozostawienia cerkwi bez opieki. Przez kolejne lata świątynia jest sukcesywnie dewastowana przez miejscową ludność (w zniszczonej cerkwi przez pewien czas mieści się nawet szalet). estytucja cerkwi i jej ponowne otwarcie jest datowane na rok 1952. Erygowanie parafii nastąpiło dopiero w 1966 r. W tym też roku przeprowadzono niewielki remont budynku. Kolejne prace remontowe miały miejsce w kolejnych latach. Obecny remont z lat 2014-2016 jest jednym z największych od początku istnienia obecnej świątyni. erkiew w Sławatyczach została wzniesiona w stylu bizantyńsko-rosyjskim, według projektu Aleksandra Puringa. Jest to trójdzielna budowla z prostokątnym przedsionkiem, pojedynczą kwadratową nawą, krytą namiotowym dachem, oraz poligonalną absydą. Przedsionek wieńczy dzwonnica kryta dachem wieżowym, zakończonym niewielką cebulastą kopułą. Nad nawą główną znajduje się pięć kolejnych kopuł, z których największa centralnie zamyka dach. Poniżej, na elewacji świątyni umieszczony został rząd wnęk, w które wstawiono pisane na blasze złocone ikony, przedstawiające sceny z życia Chrystusa. Specyfiką cerkwi w Sławatyczach jest zastosowanie podczas jej budowy czerwonej cegły, połączonej z białym kamieniem. nętrze świątyni zdobi wyjątkowy, jednorzędowy ikonostas, bez typowych poziomych rzędów. Chlubą cerkwi w Sławatyczach są dwie ikony z przełomu XVIII i XIX w.: Chrystusa Pantokratora oraz św. Mikołaja Cudotwórcy.
R C
W
intended to be demolished within the action of destruction of Orthodox churches. However, the demolition of the church in Slawatycze is successfully prevented by a parish priest of the Roman Catholic church located vis-a-vis the Orthodox church. After 10 subsequent years, in 1947 the Orthodox people of Slawatyce (as well as the whole southern Podlasie district) are painfully affected by the “Wisla” action which indicates forced deportations and the church was left unattended. During the following years, the church had been gradually devastated by the local people (it had been even transformed into a public chalet). he restitution of the church and its reopening is dated to the year 1952. The parish was erected in 1966. In this year, a small renovation of the building was made; further reconstruction works of the temple took place in next years. Current renovation in the years 2014-2016 is one of the largest since the inception of the present church. he church in Slawatycze was constructed in ByzantineRussian style according to the project of Alexander Puring. It is a tripartite structure with a rectangular vestibule, a single, square nave covered with a tent-like roof, finished with a dome in an onion shape as well as a polygonal apse. The vestibule is surmounted with a bell tower covered with a spire with a small onion-like dome at the top. Above the presbytery there are five more domes, the largest of which closes the roof. Bellow, on the church’s elevation there is a row of niches with golden icons which present the scenes from the life of Christ, written on a sheet metal. What makes the church in Slawaytcze specific is the use of red bricks combined with white stones to its construction. n exceptional, one-row iconostasis without typical horizontal rows decorates the interior of the church. The church in Slawatycze takes pride in two icons from the turn of the XVIII and XIX centuries: of Christ the Pantocrator and of St Nicholas the Miracle Worker.
T T
A
PROJEKT
Sławatycze
PROJECT
„WSCHODNIOSŁOWIAŃSKIE DZIEDZICTWO KULTUROWE — KONSERWACJA, RENOWACJA, DIGITALIZACJA ZABYTKOWYCH CERKWI”, REALIZOWANY DZIĘKI ŚRODKOM MF EOG 2009-2014 ORAZ ŚRODKOM KRAJOWYM W RAMACH PROGRAMU „KONSERWACJA I REWITALIZACJA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO”
„EASTSLAVONIC CULTURAL HERITAGE — PRESERVATION, RESTORATION, DIGITALIZATION OF HISTORIC ORTHODOX CHURCHES” ACCOMPLISHED OWING TO EEA GRANTS 2009-2014 AND POLISH FUNDS WITHIN THE PROGRAMME „PRESERVATION AND REVITALIZATION OF THE CULTURAL HERITAGE”
Dzięki projektowi w cerkwi pw. Opieki Matki Bożej w Sławatyczach wykonano następujące prace:
Owing to the project, the following works were done in the church of The Protection of The Holy Virgin in Slawatycze:
izolację pionową cerkwi remont dachu, elewacji i tynków remont tynków i posadzek wewnętrznych remont schodów i stolarki utwardzenie terenu wokół cerkwi konserwację polichromii zewnętrznej i wewnętrznej cerkwi konserwację ikonostasu remont instalacji elektrycznych
vertical isolation of the church renovation of the roof, elevation and plasters renovation of the plasters and interior floor renovation of the stairs and woodwork stiffening of the ground near the church maintenance of the interior and exterior polychrome of the church maintenance of the iconostasis renovation of the electric installation
Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Sławatyczach należy do dekanatu terespolskiego Diecezji Lubelsko-Chełmskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
The church of The Protection of The Holy Virgin in Slawatycze belongs to Terespol Decanate of the Orthodox Lublin-Chelm Diocese of the Polish Autocephalous Orthodox Church
Świątynia znajduje się przy ul. Kodeńskiej 2 Została wpisana do rejestru zabytków ŚWIĘTOP ARAFIALNE (kalendarz juliański/kalendarz gregoriański) Opieki Matki Bożej – 1/14 X
The church is located on 2 Kodenska Street in Slawatycze It has been included in the registry of monuments PARISH FEAST ( Julian/Gregorian calendar) The Protection of The Holy Virgin – 1/14 X
Cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Sławatyczach została zbudowana na początku XX stulecia z inicjatywy św. wyznawcy hierarchy Serafima bialskopodlasko-smoleńskiego, który był ówczesnym namiestnikiem Monasteru św. Onufrego w Jabłecznej. Św. Serafim – ofiara terroru bolszewickiego – oddał swe życie za wiarę w Katyniu. Cerkiew w Sławatyczach wybudowana została z funduszy Klaudiusza i Elżbiety Paschałów, przynależących do rosyjskiego rodu kupieckiego. Po wyświęceniu ta murowana cerkiew jedynie przez pierwsze trzy lata (1912-1915) służyła miejscowej ludności prawosławnej. W wyniku bieżeństwa, wielkiej ewakuacji lokalnej społeczności w głąb Rosji, cerkiew została opuszczona. Dopiero w roku 1921 została reaktywowana parafia prawosławna i w cerkwi w Sławatyczach ponownie odrodziło się życie liturgiczne. W 1938 roku świątynia ta była przeznaczona do rozbiórki, ale Opatrzność Boża nie dopuściła do tego wandalizmu. W wyniku akcji „Wisła”, w 1947 roku prawosławna ludność Sławatycz zostaje przesiedlona, a cerkiew pw. Opieki Matki Bożej, ponownie została opuszczona i uległa dewastacji. Lokalna społeczność sławatycka stała się świadkiem pojawienia się „cudownej jasności” w tym opuszczonym przybytku Bożym, co stało się sprawą przywrócenia szacunku dla tej świątyni. Mijały kolejne lata, zanim w 1966 roku, została erygowana prawosławna parafia. Kolejne prace remontowe w sławatyckiej cerkwi przeprowadzone zostały w roku 1997. Obecnie, odrestaurowana cerkiew pw. Opieki Matki Bożej, jest przede wszystkim świadectwem działania Boga w Trójcy Przenajświętszych Osób, bowiem jest On Bogiem czyniącym cuda. Ten cud przywrócenia pierwotnego piękna cerkwi w Sławatyczach nie byłby możliwy bez dobrej woli i ofiarności wielu ludzi oraz instytucji, a zwłaszcza Fundacji Dialog Narodów. Wszystkim tym, którzy zaangażowani byli w realizację projektu „Wschodniosłowiańskie dziedzictwo kulturowe – konserwacja, renowacja, digitalizacja zabytkowych cerkwi”, chciałbym z całego serca podziękować. W duchu wdzięczności pamiętajmy zatem o Tych, dzięki którym zabytkowa cerkiew pw. Opieki Matki Bożej w Sławatyczach, stanowi świadectwo obecności prawosławia na Podlasiu. ABEL — PRAWOSŁAWNY ARCYBISKUP LUBELSKI I CHEŁMSKI
The church of The Protection of The Holy Virgin in Slawatycze was built at the beginning of the XX century on the initiative of St Confessor of Faith, the Bialskopodlaski and Smolenski Hierarch Serafim who was the governor of the Monastery of St Onuphrius in Jableczna at that time. St Serafin – the victim of Bolshevik terror – gave his life for the Orthodox Faith in Katyn. The church in Slawatycze was built owing to the funds of Klausiusz and Elizabeth Paschalow who were the members of the Russian mercantile family. After its consecration, only for first three years (1912-1915) this brick church served the local Orthodox people. Due to biezenstwo, a great evacuation of the local community inside Russia, the church was abandoned. Only in 1921, when the Orthodox parish was re-established, the liturgical life in the church in Slawatycze was reborn. In 1938 the church was to be destroyed but the Devine Providence did not allow this vandalism. As a result of the “Wisla” action in 1947 the Orthodox people from Slawatycze were resettled and the church of The Protection of The Holy Virgin was abandoned again and devastated. The local community of Slawatycze witnessed the appearance of a “miraculous lightness” in this abandoned Divine tabernacle which helped to restore the respect to this church. Another years passed, and in 1966 an Orthodox parish was established. Further renovation works in the church in Slawatycze were done in 1997. At present, the restored church of The Protection of The Holy Virgin is above all the testament to the action of God in the Trinity of the Most Holy Persons, as He is the God performing miracles. This miracle of restoring the original beauty of the church in Slawatycze wouldn’t have been possible without the good will and generosity of many people and institutions, particularly the Foudation The Dialogue of the Nations. I would like to thank with all my heart to all those who have been engaged in accomplishing the project “Eastslavonic cultural heritage – conservation, restoration, digitalisation of historic Orthodox churches”. In a spirit of gratitude we should remember about Those, owing to whom this historic Orthodox church of The Protection of The Holy Virgin in Slawatycze bears witness to the presence of the Orthodox people in Podlasie. ABEL — ARCHBISHOP OF THE ORTHODOX LUBLIN-CHEŁM DIOCESE
Wsparcie udzielone z funduszy EOG, pochodzących z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii oraz środków krajowych Supported by a grant from Iceland, Liechtenstein and Norway through the EEA Grants and co-financed by the Polish funds
