INSPIRATIE DOOR EN VOOR CARMELSCHOLEN
Burgerschap binnen Carmel
: d i ? e h an j i Vr e d ho
Wat mij t maakt goed ot een burg er?
Hoe scan ik een QR-code? In dit boekje werken we met QR-codes. Lees hier hoe het werkt! Pak je mobiele telefoon en schakel de camera in. Richt de camera op de QR-code. Bij sommige mobieltjes verschijnt er een pop-up, waarop je kunt klikken. Je komt dan op de webpagina terecht. Gebeurt er niets? Download dan eerst een QR-lezer-app en installeer deze op je telefoon. Daarmee kun je vervolgens de QR-code scannen en word je naar de webpagina geleid.
Deel jouw verhaal!
carmel.nl/specials/burgerschap
Colofon Vormgeving - Digidee, creating brand love Fotografie - Marty van Dijken Drukwerk - Gildeprint Redactie - Suzanne Visser, Franciska Soepboer en Sylvia Goossens Met dank aan - Willeke Evers, Koen Nijhuis, Barbara Smith, Jelske Stegeman en Daan Koerhuis Meer informatie - f.soepboer@carmel.nl en s.goossens@carmel.nl © Stichting Carmelcollege april 2021
2
Inspiratie door en voor Carmelscholen
Inhoud Een vernieuwde opdracht
pag. 4
Burgerschap binnen Carmel
pag. 4
Wat kun je met dit katern?
pag. 4
Burgerschap: elke mens
pag. 6
Burgerschap: heel de mens
pag. 8
Burgerschap: alle mensen
pag. 10
3
Een vernieuwde opdracht
Wat kun je met dit katern?
De wettelijke burgerschapsopdracht voor scholen
Ook jij hebt in de dagelijkse praktijk met burgerschap te
wordt minder vrijblijvend dankzij de Wet Verduidelijking
maken. In dit katern vind je korte teksten, quotes en vragen
burgerschap, artikel 17 - Actief burgerschap en cohesie.
die uitnodigen om in de school over burgerschap in gesprek te
Van scholen wordt verwacht dat zij:
gaan. De teksten tonen verschillende perspectieven,
> doelgericht en samenhangend onderwijs verzorgen
afkomstig uit de praktijk van Carmelcollega’s. Ze zijn
over de democratische rechtsstaat en de daaraan
samengebracht onder de drieslag uit onze missie: zorgdragen
verbonden waarden
voor ‘elke mens’, ‘heel de mens’ en ‘alle mensen’.
> een oefenplaats zijn voor sociale en maatschappelijke vaardigheden > een plek zijn waar leerlingen een goed voorbeeld krijgen
elke mens
op het vlak van burgerschap. Dit katern biedt inspiratie om over die vernieuwde opdracht in gesprek te gaan. We wensen je daarbij veel plezier!
Burgerschap binnen Carmel
heel de mens
alle mensen
We nodigen je uit om jezelf en je collega’s de vragen uit dit katern én je eigen vragen te stellen. Je inzichten kun je delen op www.carmel.nl/specials/burgerschap. Daar vind je ook
Binnen Carmel zien we burgerschapsvorming als een
een grotere verzameling inspiratiebronnen.
belangrijk onderdeel van onze opdracht. Binnen Koers 2025 besteden we er expliciet aandacht aan. Lopend door onze scholen kom je het op heel verschillende plekken tegen. We benaderen burgerschap vanuit onze identiteit: een open houding staat centraal. We stellen elkaar vragen en leggen de verschillende antwoorden naast elkaar om tot een dieper (zelf)inzicht te komen. > Kan een school begrippen als vrijheid, gelijkheid en democratie inhoudelijk invullen? > Hoe geef ik ruimte aan het gesprek met leerlingen over hoe zij zich persoonlijk tot deze waarden verhouden? > Wat vraagt burgerschapsonderwijs van mij als docent? 4
Inspiratie door en voor Carmelscholen
Deel jouw verhaal!
carmel.nl/specials/burgerschap
‘Wij willen onze leerlingen helpen zich te ontwikkelen tot volwassen en verantwoordelijke mensen, met een goed ontwikkeld moreel kompas, die zelfstandig hun weg vinden in de wereld en daar hun bijdrage aan leveren.’ - Opdracht van Carmel -
‘We zijn allemaal onderdeel van de samenleving. Vanwege de complexiteit van die samenleving zullen wij leerlingen in situaties moeten brengen waar ze in het hier en nu met deze complexiteit leren omgaan.’ - Koers 2025 -
‘Burgerschap binnen Carmel’
Benieuwd naar meer? Scan de QR-code om om meer over burgerschap binnen Carmel te lezen.
5 5
elke mens heel de mens
alle mensen
Burgerschap: elke mens Bij ‘elke mens’ gaat het om de unieke persoon van de mens, om hoe deze zich persoonlijk verhoudt tot burgerschapswaarden. Als we leerlingen binnen de en ervaren, leren ze dat het vormen en uiten van hun mening ertoe doet. Het gaat om éigen burgerschap: Wat betekent vrijheid voor mij? Wat betekent dat voor mijn handelen? Hoe handel ik als het er echt op aankomt? Wie ben ik en hoe ben ik? Leerlingen hebben ruimte nodig waarin ze verantwoordelijkheid kunnen leren nemen.
“Waar ze vooral achter komen, is dat je als mens dingen moet in het leven. Je bent de enige met dít traject, met deze vakken, deze stage. Je móet wel werken. Het komt op jou aan. Dat doet zeer. En dus stormt het die eerste maanden. Maar daarna is
> Wat maakt mij tot een goed burger/een
het oké, dan gaan ze als een speer.”
goed mens? > Hoe laat mijn team zien wat goede manieren zijn voor verantwoordelijkheid nemen?
Jelske Stegeman
> Heeft de school naast het meegeven van bepaalde waarden ook een verantwoordelijkheid in het oefenen hoe met die waarden om te gaan? > Welke rol is hier voor mij weggelegd?
6
Inspiratie door en voor Carmelscholen
Docent Jelske Stegeman stelt voor leerlingen individuele trajecten samen. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
“
lessen ruimte bieden om hun uniciteit te ontdekken
geworden. Hij legt nu makkelijker contact
“De vraag wat het betekent om een
met anderen en gaat er gemakkelijker
goed mens te zijn, mag weer het begin
naartoe. Na de reis is hij ook zelf dingen
van een zoektocht zijn, in plaats van het
gaan ondernemen.”
aanreiken van een pasklaar antwoord.”
Willeke Evers
Koen Nijhuis
Willeke Evers is de moeder van Tijs, die in 3 vmbo twee weken naar Thailand ging. Scan de QR-code voor haar verhaal.
“
na deze Xperience veel opener is
“
“Het is fantastisch om te zien dat Tijs
Docent Koen Nijhuis schreef in september 2020 een artikel in het tijdschrift Speling. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
7
elke mens heel de mens
alle mensen
Burgerschap: heel de mens Bij ‘heel de mens’ gaat het om de vraag hoe jij als mens met al je talenten een bijdrage levert aan de samenleving en vanuit welke kwaliteiten je dat doet. ontdekken waar hoofd, hart en handen voor hen persoonlijk bij elkaar komen. De school is ook een plek om te oefenen hoe ze hun kwaliteiten willen en kunnen inzetten. Dit kan vanuit verschillende vakgebieden en invalshoeken (creatief, sportief, affectief, cognitief, spiritueel) worden ondersteund.
“In het onderwijs gaat het vaak over het leren, maar het is ook belangrijk dat je jezelf leert verhouden tot datgene wat je leert. (...) De eigenheid van leerlingen zie je pas echt terug als ze de kans krijgen om het geleerde toe te passen, het zich toe
> Welke kwaliteiten/vaardigheden zijn belangrijk
te eigenen.”
om je als burger in de huidige maatschappij te kunnen ontwikkelen? > Hoe en wanneer zet ik die kwaliteiten in?
Koen Nijhuis
> Wanneer kan ik volstaan met kennisoverdracht en wanneer doe ik een beroep op een kritische houding van leerlingen?
> Welke kwaliteiten zet onze school in om een bijdrage te leveren aan de samenleving?
8
Inspiratie door en voor Carmelscholen
Docent Koen Nijhuis vindt inspiratie bij de Deense filosoof Kierkegaard. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
“
De school geeft leerlingen tijd en ruimte om te
Sociaal maken ze hele grote stappen,
“Leren doe je niet alleen met je hoofd,
want samenwerken is noodzakelijk.
maar ook met je hart. Je hoofd en je
Maar ook het loskomen van thuis,
hart moeten het allebei goed hebben.
je mobiel en je eigen wereld maakt bij
De entree-opleiding is vaak ook leren over
de leerlingen veel los.”
het leven.”
Daan Koerhuis
Jelske Stegeman
Docent Daan Koerhuis ging met vmbo-leerlingen naar Thailand. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
“
ontwikkelen op verschillende vlakken.
“
“Het is mooi om leerlingen te zien
Docent Jelske Stegeman stelt voor leerlingen individuele trajecten samen. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
9
elke mens heel de mens
alle mensen
Burgerschap: alle mensen Bij ‘alle mensen’ gaat het om de gemeenschap: de school als mini-samenleving. Binnen Carmel zoeken we naar ruimte in verbinding. Ruimte voor het individu, maar in relatie met de ander. Dat kan een spannings en dilemma’s waarin het vinden van een open houding niet altijd vanzelfsprekend is. Docenten en schoolleiding hebben op dit punt een voorbeeldrol. Het is belangrijk om tolerantie te oefenen en de mogelijkheid tot verbinding open te houden. Maar het (onder)zoeken
“Onder de sterrenhemel werden veel mooie gesprekken gevoerd.
van de grens tussen verdraagbaar en niet-verdraag-
Cultuurverschillen werden besproken,
baar is eveneens essentieel.
en het was prachtig om te zien dat leerlingen die Engels op school lastig vonden, zich toch goed verstaanbaar
> Hoe leven we als docenten(teams) en
konden maken aan de Thaise mensen.”
schoolleiding de samenleving vóór op school? > Hoe gaat ons team/onze school om met dilemma’s rond bijvoorbeeld vrijheid?
Barbara Smith
> Welke ruimte biedt onze school leerlingen om hun godsdienst uit te oefenen? > Hoe gaat ons team/onze school om met opvattingen die we ongepast vinden? Lukt het ons ook dan een open houding te vinden?
10
Inspiratie door en voor Carmelscholen
Onderwijsassistent Barbara Smith ging met 16 derdejaars vmboleerlingen naar Thailand. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
“
veld veroorzaken. Samenleven leidt altijd tot keuzes
en leren even te leven zonder hun standaard
‘We hebben het ook over: waarom
houvast (thuis, vrienden, ouders). Andere
moet je eigenlijk stemmen en waarop
mensen leren kennen en zien hoe het
stem jij dan? Hoe ga je met elkaar om?
elders gaat is heel belangrijk. Het kan niet
Waarom moet je af en toe naar je opa
anders dan een hele snelle leerschool zijn.”
en oma gaan?’
Daan Koerhuis
Jelske Stegeman
Docent Daan Koerhuis ging met vmbo-leerlingen naar Thailand. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
“
meer bewust van hoe goed ze het hebben
“
“Leerlingen worden zelfstandiger, zijn zich
Docent Jelske Stegeman stelt voor leerlingen individuele trajecten samen. Scan de QR-code voor het hele verhaal.
11
Deel jouw verhaal!
carmel.nl/specials/burgerschap
‘We géven geen burgerschap, we leren de leerlingen wat het betekent om mens te zijn.’ - Docent Koen Nijhuis -