Schoolleiders over Koers 2025

‘De toekomst bouwen we samen. Ruimte in verbinding.’ Zo luidt, verpakt in enkele woorden, de kernboodschap van Koers 2025. In dit visiedocument zet het College van Bestuur, na uitgebreide consultatie van leerlingen, docenten en overige betrokkenen, de lijnen uit voor de komende jaren. Een verschil met voorgaande versies springt in het oog: de leerling vormt nog weer meer het middelpunt.

Het gesprek vindt (geheel coronaproof uiteraard) na de zomervakantie plaats op de locatie van de centrale dienst van Het Hooghuis in Oss. ‘Ben niet de bom’, staat er op vloerstickers. Een soort van leerlingentaal, om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Gespreksgenoten zijn Ank Brent, rector van het Carmelcollege Gouda, en Tanja Peters en Jeroen Donders, respectievelijk voorzitter en lid van de centrale directie van Het Hooghuis. Het belangrijkste onderwerp is de vertaling van Koers 2025 naar de plaatselijke situatie in de school. Wat gaan de leerlingen daarvan merken? En wat betekent dat voor de scholen?

Alle drie merken ze op dat leerlingen al langer keuzes kunnen maken. ‘Bij ons kiezen ze een oriëntatierichting, in de eerste klas is er al de ruimte om bepaalde vakken te kiezen. Daarbij hebben de leerlingen de regie over de duur van de brugperiode. Er zijn binnen Het Hooghuis ook scholen waar leerlingen zelf beslissen hoeveel uren ze aan bepaalde vakken willen besteden’, meldt Jeroen. ‘Dat is in Gouda net zo’, vult Ank aan. Hierbij blijft het niet. Leerlingen krijgen straks bij het verlaten van de school een digitaal portfolio mee. ‘Daarin staat hoe ze zich hebben ontwikkeld en aan welke activiteiten ze hebben deelgenomen’, legt Tanja uit. ‘Dat zegt meer dan een cijferlijst, uit het portfolio blijkt dan waar de interesses liggen en wat de leerling wil bereiken.’ Jeroen wijst op een volgend punt: ‘De wijze van toetsen verandert eveneens. We gaan meer formatief toetsen. De leerlingen zien zo wat ze al beheersen en wat eventueel nog aandacht verdient. Dat stimuleert veel meer. We moeten zorgen voor een omgeving die de leerling inspireert. Dat is anders dan de gebruikelijke klassikale ontwikkeling.’

Persoonsvorming Tanja neemt het woord over: ‘We gaan naar een situatie waarin leerlingen zich nog weer meer bewust worden van zichzelf. Wie ben ik; wat wil ik; wat moet ik daarvoor doen?’ Ank: ‘Dat is de persoonsvorming, die wordt steeds belangrijker.’ En Jeroen: ‘Eigenlijk ligt het al besloten in het Carmelmotto: “Elke mens, heel de mens en alle mensen.” Met die paar woorden zeggen we veel.’

‘Ik vind dit het wezenlijkste verschil met het vorige Koersdocument: meer dan ooit ligt de regie bij de leerling, en we zetten concrete stappen om hem of haar daarin te ondersteunen’, merkt Jeroen op. Ank valt hem bij: ‘Daarin zijn we volgens mij redelijk uniek, ook in vergelijking met andere scholen.’ En juist dat heeft nu grotere betekenis, meent ook Tanja: ‘Je zag de tendens al in Koers 2020, nu zie je die versterkt. Dat vind je ook terug in de totstandkoming van Koers 2025. Tijdens de Meetups hebben leerlingen verteld wat voor hen belangrijk is en ons zo een spiegel voorgehouden: wij kunnen daarvan leren hoe we onze leerlingen nog beter kunnen bedienen. ‘

Cultuuromslag ‘Je ziet een volgend verschil met Koers 2020: voorheen ging het meer over structuren en randvoorwaarden’, legt Tanja uit. ‘Nu verschuift het accent naar de menselijke factor, naar het leren en de ontwikkeling van de leerling, en de rol van de docent daarbij.’ Jeroen spreekt van een cultuuromslag: ‘De groei zichtbaar maken, het leren van de leerling in beeld brengen, ervoor zorgen dat de leerling het onderwijs krijgt dat hij of zij nodig heeft, dat vraagt veel van de docenten. Sluiten de docentenopleidingen nog wel aan bij onze

ambities?’

Ank: ‘Ik zie leuke opleidingsinitiatieven ontstaan, waarin de nadruk ligt op wat de docent als coach nodig heeft. We zullen moeten kijken of het mogelijk is om “coaching on the job” nog creatiever vorm te geven. Het mooie is dat onze docenten ook ruimte krijgen om zich verder te ontwikkelen. En ook dit is iets wat al gaande was.’

Dit is bovendien een punt waar de coronacrisis heeft “meegeholpen”, denkt Jeroen: ‘Die periode is een enorme katalysator geweest voor het differentiëren en het bieden van maatwerk.’ Tanja bevestigt: ‘We zijn er wendbaarder door geworden.’ En Ank: ‘Teams is een uitkomst gebleken, maar vraagt ook andere manieren van lesgeven. Je moet er ook je lokalen op inrichten.’ Jeroen knikt en wijst op nog iets anders: ‘De lockdown heeft ons geleerd dat we niet bang hoeven zijn voor flexibiliteit: dit konden we immers ook aan!’

Breed gedragen Het scheelt verder dat Koers 2025 nog meer dan zijn voorgangers een breed gedragen document is. Naast de leerlingen zijn ook docenten en externe belanghebbenden (gemeenten, bedrijven, andere onderwijsorganisaties) bij de Meetups betrokken. ‘Koers 2025 komt niet van bovenaf, het stuk belichaamt meer de vragen en de wensen van de verschillende geledingen’, stelt Ank vast. Ze wijst erop dat in Gouda nog steeds leerlingen én docenten rondlopen in de tijdens de Meetups beschikbaar gestelde sweaters. ‘Dat is niet alleen leuk, het zegt ook veel.’ Zowel het Carmelcollege Gouda als Het Hooghuis hebben Koers 2025 voorzien van een eigen vertaling. ‘Ons schoolplan was verouderd, we hebben meteen met zijn allen een vertaalslag gemaakt, verankerd in Koers 2025 en met

dezelfde hoofdstukindeling’, vertelt Ank. Het Hooghuis heeft hetzelfde gedaan, al heet het daar de Kaderbrief. ‘Daarvoor hebben we Meetups in het klein gehouden, terwijl we dezelfde illustrator aan het werk hebben gezet’, meldt Tanja. Zo wordt het transparanter, vinden ze. Er ontstaat vanzelf een meer gemeenschappelijke taal. ‘Zo raken steeds meer mensen betrokken bij Koers’, constateert Jeroen. ‘En bij Carmel’, vult Ank aan, ‘ik ben een groot voorstander van meer samenwerking. Wij maken graag gebruik van de inzichten van andere scholen.’ Tanja: Voorheen klonk wel eens de vraag of samenwerking zich wel verdroeg met de autonomie van de school. Nu weten we dat die echt niet verloren gaat door samenwerking.’

Ideale school Opnieuw terug naar de leerling. Koers 2025 wil hem of haar ‘de ideale school’ bieden, ‘met flexibel, inspirerend en actueel onderwijs’ dat leerlingen ‘een kans biedt om eigenaarschap te ontwikkelen.’ In die school kunnen ze ‘volop inspiratie opdoen en actuele onderwerpen bespreken’, vindt onderwijs ook buiten de eigen muren plaats en krijgen ze meer mogelijkheden ‘hun eigen weg te kiezen.’ De lat ligt dus hoog. Dat brengt de nodige opgaven met zich mee. De zich wijzigende rol van de docent kwam al ter sprake. Daarbij hoort een andere invulling van het leiderschap van teams en scholen. ‘Het voeren van een professioneel en open gesprek vraagt meer aandacht, om docenten goed te kunnen coachen en begeleiden en om vernieuwingen aan te jagen. Dat blijven we trainen’, stelt Ank. ‘Koers stelt eisen aan het leiderschap’, vindt ook Tanja, ‘binnen de school en daarbuiten, ook in Carmelverband. We spreken dezelfde taal en kunnen elkaar bijstaan.’ Jeroen reageert: ‘Ik wens ons toe dat we anders naar structuren gaan kijken.’ Daarbij denkt hij ook aan de gebouwen: ‘Kunnen daar wel veel leerlingen projectmatig werken? We zitten in een verouderd systeem, in een verouderde huisvesting. Die ideale school vraagt heel andere randvoorwaarden, dat is spannend.’

Hé, dat klopt toch niet? Het is toch ‘Kennis is máár de helft’? Dat is die mooie uitspraak van Titus Brandsma, over dat onderwijs meer zou moeten zijn dan schoolvakken, cijfers en cognitie. Dat het gaat om ontplooiing in brede zin? Dat is zeker zo, maar op dit moment is kennis soms méér dan de helft.

De schoolleiding heeft zijn handen vol aan het organiseren van het onderwijs, zo veilig mogelijk. Docenten hebben hun handen vol aan hybride lessen (combinatie van online onderwijs en les in de klas), mentoraat en het wegwerken van achterstanden uit de eerste golf. Kennis is dan even méér dan de helft. In combinatie met de onzekerheid over hoe het verder zal verlopen, lopen er tal van collega’s op het tandvlees. Het is mooi om te ervaren dat er in de Carmelgemeenschap ook veel zorg is voor elkaar. Ons honderd jaar oude DNA helpt ons hierbij. De zorg voor elkaar en de gemeenschap staat bij ons voorop.

De huidige periode van onzekerheid biedt hoop vanwege het opnieuw waarderen van de school als gemeenschap. Leerlingen en leraren hebben een groot verlangen om op school te zijn, dat hebben we ervaren na een periode van lockdown. En de onderwijsontwikkeling zal uiteindelijk een sprong maken door alles wat we in deze periode leren en ervaren.

Nu eerst op naar de kerstboom. Waarschijnlijk in een kleinere familiekring dan gebruikelijk. En meer gelegenheid voor aandacht voor elkaar en het goede gesprek.

Het loopt storm bij De Huiskamer op het Marianum in Lichtenvoorde. Er is behoefte aan deze fijne plek, die er niet alleen uitziet als – de naam zegt het al – een gezellige huiskamer, maar voor veel leerlingen ook een veilige basis is. Zo kun je er huiswerk maken, deelnemen aan verschillende activiteiten, maar er is ook ruimte voor een goed gesprek met jongerenwerkers Talie en Marco of een van de leerlingondersteuners.

Kansengelijkheid Lieveke Brücker, conrector onderbouw vmbo, wilde een plek creëren voor kinderen waarbij het thuis niet zo lekker loopt. ‘We hebben best wat leerlingen die thuis niet aan schoolwerk toekomen of die bijvoorbeeld mantelzorger zijn. De Huiskamer is voor deze groep een uitvalsbasis waar ze een kop koffie of thee kan drinken en daarnaast even een praatje met iemand kan maken. Daarnaast draagt het bij aan kansengelijkheid. Omdat een groot aantal ouders geen huiswerkbegeleiding kan betalen, willen wij een laagdrempelige plek bieden die voor iedereen toegankelijk is. We werkten al ruim vijf jaar samen met Mazzel Jongerenwerk in het kader van onze burgerschapsdagen. Een samenwerking voor De Huiskamer was dan ook snel opgezet. Voor ons is het fijn dat zij verder kunnen gaan waar het voor de school ophoudt, omdat zij ook ingangen hebben bij het gezinsleven en verenigingen.’

Iedereen is welkom Jongerenwerker Talie vertelt: ‘De uitdaging is om enerzijds een veilige omgeving te bieden aan de belangrijkste doelgroep en anderzijds de recreatieve bezoekers te ontvangen die De Huiskamer als een pauzeplek zien. Die inschatting maken is soms lastig: wie heeft bijvoorbeeld alleen huiswerkbegeleiding nodig en wie wil zijn verhaal kwijt?

Corona zorgt ervoor dat we maximaal twintig leerlingen tegelijk mogen ontvangen, dus je bent helaas genoodzaakt om de ene leerling wel binnen te laten en de andere niet. Uitgangspunt is dat iedereen zich welkom voelt in De Huiskamer.’

Het gaat twee kanten op Het feit dat De Huiskamer sinds september de hele dag open is, in plaats van alleen na schooltijd, zorgt voor meer mogelijkheden. Marco: ‘Leerlingen zijn nieuwsgierig en nemen even een kijkje of horen van anderen dat ze er zijn geweest. Zo krijgen we steeds verschillende bezoekers. Vanuit deze basis starten we met de activiteiten, zoals een FIFA-spelmiddag of een zeefdrukworkshop. En we zijn op zoek naar een echte “Cube Master” die een workshop Rubik’s Cube gaat draaien. Door steeds verder te komen tijdens het draaien van zo’n kubus krijgen ze zelfvertrouwen en het is ook nog eens een goed middel om laagdrempelig een gesprek te voeren. Het gaat twee kanten op: met de activiteiten trek je leerlingen, maar we willen de leerlingen die “gewoon even langskomen” ook wat extra’s bieden.’

Leerling Aline (13) is kind aan huis bij De Huiskamer. ‘Elke keer als De Huiskamer open is, dan ben ik er. Het is er gezellig, je kunt alles vragen, echt niks is te gek. Op school heb ik niet veel vrienden, ik kan beter opschieten met Marco en Talie, dan met de kinderen in de klas. Op dit moment vind ik het vooral leuk dat Marco mij leert hoe ik de Rubik’s Cube kan oplossen. Ik ben hier altijd met iets bezig en er is altijd iemand om mee te praten.’ Marianka (14) gaat vaak naar De Huiskamer in de pauze of wanneer ze lesuitval heeft. ‘Het is er rustig en ik kan er fijn werken met mooi uitzicht naar buiten. Als ik het ergens moeilijk mee heb, dan kan ik goed praten met Boris (leerlingondersteuner), Talie of Marco. Maar we praten ook over welke kant ik op wil in de toekomst. Daar helpen ze mij mee.’ Beide verhalen onderstrepen de Carmelvisie ‘Kennis is maar de helft’.

Snijpunt zorg, welzijn en onderwijs ‘Wat Marianka aankaart is precies het snijpunt waar zorg, welzijn en onderwijs elkaar raken’, vindt Marco. ‘Iedereen draagt bij vanuit zijn of haar rol. Leerlingen gaan voor andere vragen naar Boris toe, dan naar mij. Soms vertellen ze mij persoonlijke verhalen. Als het nodig is en de leerling hiermee akkoord gaat, schakel ik het zorgteam weer in. We blijven bij elkaar checken wat er allemaal speelt. Voor leerlingen als Aline en Marianka is deze plek echt van meerwaarde. Dat is mooi om te zien en daar doen we het voor!’

Wil je meer informatie over De Huiskamer en Mazzel Jongerenwerk?

Check dan:

marianum.nl/leerlingen/huiskamer

alsjemazzelhebt.nl

alsjemazzelhebt

Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar.

Wil je iets aan ons kwijt of heb je nog vragen? Stuur dan een mailtje naar carmelmagazine@ carmel.nl.

Redactie • Stichting

Carmelcollege » Fijke Hoogendijk » Daphne Razi • Hans Morssinkhof

Publicity » Hans Morssinkhof • Perspect

Communicatiebureau » Suzanne Visser

Ontwerp en opmaak

Digidee - creating brand love

Fotografie

Van Dijken fotografie en film

Drukwerk

Gildeprint

Haal het kerstkind uit de kribbe Stof het af en was zijn naam Noem het Achmed, Jet of Fred en breng in godsnaam alleen vrede in zijn/haar naam

Verlos het kind van elke stempel Red het uit die kille stal voordat een ster of hemelschare zonder vragen gaat bepalen wat dit schepsel worden zal

Bied het kind een warme herberg Wieg het, laat het, zing een lied Wees de herder, wees de wijze maar weet in godsnaam, in al het weten het antwoord niet

Regine Hilhorst

Drienerparkweg 16 » Postbus 864 » 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 » info@carmel.nl » www.carmel.nl