Carmel Magazine april 2018

JAARGANG 15 NUMMER 38 APRIL 2018

TEACHER LEADERS MAKEN HET VERSCHIL VAN ABSTRACT NAAR HEEL CONCREET OVER STORMEN OP SOCIAL MEDIA CARMEL: EEN WERELDWIJDE FAMILIE

1

In dit nummer

e book: kedIn en Fac e in L p o s n o Volg olleg hting ca rmelc

stic

TEACHER LEADERS MAKEN HET VERSCHIL

4

VAN ABSTRACT NAAR HEEL CONCREET

8

OVER STORMEN OP SOCIAL MEDIA

16

CARMEL: EEN WERELDWIJDE FAMILIE

18

ANDERE RUBRIEKEN STANDPUNT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 BELPANEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 MIJN PASSIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 COLUMN FRIDSE MOBACH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 CARMEL IN BEELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 KORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 HOE GING HET VERDER MET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 COLUMN JOS BAACK

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

OPMERKELIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

LAYAR Dit nummer van Carmel Magazine heeft een heel leuk extraatje: Layar.

Met je smartphone of tablet heb je nu nog meer plezier van dit papieren magazine! Bij de artikelen op pagina's 4 en 22 zie je het Layar-logo.

2

STICHTING CARMELCOLLEGE omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijs­aanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: ◗ Almelo, Pius X College, Canisius ◗ Deventer, Etty Hillesum Lyceum ◗ Eindhoven, Augustinianum ◗ Emmen, Carmelcollege Emmen ◗ Enschede, Bonhoeffer College ◗ Gouda, Carmel­college Gouda ◗ Groenlo, Marianum ◗ Haren, Maartenscollege, International School Groningen ◗ Hengelo, Scholengroep Carmel Hengelo ◗ Oldenzaal, Twents Carmel College ◗ Oss, Het Hooghuis ◗ Raalte, Carmel College Salland

Hoe werkt Layar? ◗ Zoek met je smartphone of tablet de applicatie Layar en download deze (gratis) applicatie (app). ◗ Houd je smartphone of tablet boven de pagina met het Layar-logo. ◗ Volg de instructies op het scherm en beleef de extra ervaring!

APRIL 2018

Vincent Assink, voorzitter Centrale Directie Etty Hillesum Lyceum

Droom en daad

‘Betrek de docenten bij de vernieuwing van vakinhouden’

STANDPUNT “Potentiële leraren haken massaal af, hoe graag ze ook voor de klas willen staan. Ze missen carrièreperspectief, uitdaging en salaris”. Zo opende De Stentor eind januari de ochtendkrant. Mijn ogen bleven haken aan dat massale verlangen om voor de klas te willen staan.

Het zou gaan om ruim veertig procent van de hoogopgeleide Nederlanders die “iets goeds wil doen voor de maatschappij en zo het beste uit leerlingen willen halen”.

Maar ze doen het niet.

Dat veel mensen docent zouden willen worden, verbaast mij niet. Als ik jonge docenten spreek over waarom ze kozen voor het vak, hoor ik vaak dat ze graag willen worden als die geweldige docent uit hun eigen schooltijd.

Die hen inspireerde en inzichten gaf die ze niet van thuis meekregen. Het is een beroep dat betekenis geeft.

Maar weinigen durven die stap te zetten. Want het docentschap is ook onzeker. Vuur steek je met vuur aan, maar zal het echt lukken de vlam bij leerlingen aan te wakkeren? Wat als het allemaal anders uitpakt?

Kun je dan nog iets anders? Of als het wel lukt en je na verloop van tijd iets anders wil? Kun je je blijven ontwikkelen? Terechte vragen.

de ontwikkelingsperspectieven goed georganiseerd hebben. Waar je je kunt specialiseren in bijvoorbeeld de didactische ontwikkelingen in het vak of in de pedagogische ondersteuning in de leerlingzorg.

Waar je door kunt groeien tot aanjager en vormgever van onderwijsontwikkeling in de sectie of het team.

Waar je leiding kunt geven aan goed onderwijs, bijvoorbeeld als sectieleider of als projectleider met partijen buiten de school. Of waar je nieuwe collega’s coacht en scholing verzorgt voor andere docenten.

Daarvoor is wel nodig dat we de mogelijkheden voor ontwikkeling vergroten. Veel van de ontwikkelingsmogelijkheden binnen het beroep van docent hebben we afgesplitst naar gespecialiseerde functies. Dat is nergens voor nodig. Zorgcoördinatie is een rol, dat hoeft geen aparte functie te zijn. Daardoor komt het binnen bereik van meer docenten. En laten we de mogelijkheden die we hebben beter zichtbaar maken. In de eerste plaats in de eigen school, maar ook tussen de scholen die zijn aangesloten bij de Stichting. Zijn er geen ontwikkelingsmogelijkheden op de eigen locatie (kan dat?), dan ongetwijfeld wel elders.

Zul je zien dat ze toch komen. ◗

Welk beeld geven wij van het beroep van docent bij Carmel? Wat mij betreft dat we scholen zijn waar we

3

Professionaliseringstraject gaat derde ronde in

Teacher leaders maken het verschil In elk docententeam zitten er wel een paar: inspirerende, ervaren collega’s die de school iets extra’s te bieden hebben. In het teacher-leadertraject ontdekken ze hoe ze in hun team een voortrekkersrol kunnen vervullen en daarmee kunnen bijdragen aan onderwijsontwikkeling en kwaliteitsverbetering.

‘Na tien jaar lesgeven stond ik voor de vraag in welke richting ik me verder wilde ontwikkelen’, zegt Jan Willem Lentelink (40), docent levensbeschouwing & maatschappijleer aan het Maartenscollege in Haren.

‘Wat ga ik bijdragen aan het team waar ik deel van uitmaak? Hoe kan ik voor anderen een voorbeeld zijn?’

Gestimuleerd door zijn teamleider Senta Schuurman, schreef Lentelink zich met nog twee collega’s in voor een professionaliseringstraject dat Carmeldocenten helpt een rol als “teacher leader” in te nemen (zie ook Carmel Magazine december 2017).

KRACHTIGER ‘Binnen Carmel hebben we mensen nodig die op school het gesprek aangaan over onderwijs’, zegt Marjan Weekhout, rector van het Twents Carmel College en als lid van het beraad Werkgeverschap een van de drijvende krachten achter het professionaliseringstraject. ‘In het verleden werd dit vooral gezien als een taak voor de teamleider, maar het is krachtiger als docenten zelf het gesprek aangaan. Daar heb je mensen voor nodig die vanuit persoonlijk overwicht, kennis en ervaring het verschil durven maken.’ Dit kan bij uitstek een rol zijn voor docenten met een LD-functie, van wie in de school sowieso iets extra’s wordt verwacht. Weekhout: ‘Ook voor hen wil Carmel een goede werkgever zijn en daar horen ontwikkelingsmogelijkheden bij. Daarom zijn we, in lijn met Koers 2020, in augustus 2016 met dit professionaliseringstraject begonnen. Komend najaar begint een derde lichting docenten aan het traject, dat een jaar zal duren.’

HET GOEDE GESPREK Jan Willem Lentelink was een van de deelnemers van het eerste uur: begin maart nam hij zijn certificaat in ontvangst. Het heeft hem veel opgeleverd: ‘Er was veel aandacht voor persoonlijke verdieping en dat gaf mij de ruimte om te ontdekken wat ik de komende tijd op school wil en kan bijdragen. In mijn lessen ben ik altijd al op zoek naar wat leerlingen bezighoudt: “Wie ben jij? Waarom doe je wat je doet?” Gedurende het traject kwam ik erachter dat dit “goede gesprek” ook iets is waar ik in de school als geheel voor wil staan. Het past

4

‘Als teacher leader breng je mensen samen’

Senta Schuurman en Jan Willem Lentelink

naar mijn idee echt bij Carmel, waar je belangrijk bent als professional én als mens. Ik nodig mijn collega’s nu actief uit voor een gesprek over wat hen drijft. Niet iedereen gaat op die uitnodiging in, maar het brengt wel iets teweeg. Er komen bijvoorbeeld mensen uit zichzelf naar me toe om hierover te praten. Ook heb ik het bij de teamleiders en de directie onder de aandacht gebracht.’

king van Wil je de uittenreibek n? de certificae pagina ijke t me Scan dez Layar en bekijk de video!

SCAN MET KIJK OP PAGINA 2

APRIL 2018

NIVEAUTJE DIEPER Teamleider Senta Schuurman is blij met de ontwikkeling die Jan Willem heeft doorgemaakt. ‘Hij heeft echt zijn rol als teacher leader ingenomen. De een vindt dat gemakkelijker dan de ander: er hoort geen leidinggevende functie bij, het is een rol die je zelf moet pakken.

Het traject heeft Jan Willem daarin enorm gesterkt.

Hij is aan de slag gegaan met dingen waar hij tegenaan liep. Dat heeft hem niet alleen een heel goede beoordeling opgeleverd, ik zie het resultaat ook terug

in de school: daar staat het goede gesprek nu echt op de agenda. “Wat drijft me? Waarom doe ik dit werk ook alweer?” Daar staan we met zijn allen veel te weinig bij stil, terwijl een grote groep collega’s daar wel degelijk behoefte aan heeft. Zo’n gesprek gaat toch een niveautje dieper dan normaal. Ook in zijn eigen lessen heeft Jan Willem door het traject een stap vooruit gezet.

Het is dus win-win voor alle partijen: voor hemzelf, voor de leerlingen en voor de collega’s.’

TEACHER LEADERS VERANDERKUNDE Veel deelnemers hebben vergelijkbare ervaringen, vertelt Brigit Verbeek. Zij is een van de opleiders van het traject, dat in partnerschap wordt uitgevoerd door KPC Group en Learnovate. ‘Om je rol als senior docent te kunnen pakken, moet je breder kunnen kijken dan je eigen vak en je eigen stuk van de school’, zegt zij.

‘Daar gaan we dus mee aan de slag. Deelnemers worden zich meer bewust van hun persoonlijk leiderschap in hun eigen rol (wie ben ik, wat vind ik belangrijk?) én van hun positie (welke invloed kan ik

als teacher leader uitoefenen)? Vervolgens kijken we naar de vraag hoe ze het voortouw kunnen nemen. Dat doen we vanuit de veranderkundige literatuur van dit moment. Dat is belangrijk, want als teacher leader heb je geen leidinggevende positie om op terug te vallen. Je moet het echt hebben van je expertise: je moet collega’s kunnen inspireren en gezamenlijke ontwikkelingen kunnen faciliteren. Als teacher leader breng je mensen samen.’ ◗

5

Belpanel Over mobieltjes op school is veel te doen. Ze kunnen gemakkelijk zijn in de les, ze kunnen ook paniek veroorzaken.

Of je nu docent bent of leerling: een onhandige uitspraak of een opvallende foto gaat razendsnel de school en wereld rond. Hoe gaan we hiermee om? Voor het belpanel de stelling:

GEBRUIK MOBIELTJES IN DE KLAS ALLEEN VOOR LESDOELEINDEN!

Venhar Yerlikaya, leerling 3 vwo, Pius X College, Rijssen

Rachel Faessen, docent Frans en coördinator dyslexie, Augustinianum, Eindhoven

16.05 ✓✓ EENS!

09.15 ✓✓ EENS!

‘Ik wil de les kunnen volgen zonder afleiding. Daarom ben ik het eens met de stelling. Bij ons moet de telefoon in de tas blijven, met het geluid uit. Je mag je mobieltje alleen gebruiken als de docent toestemming geeft. Dat gaat zonder problemen, bij mij in de klas houdt iedereen zich aan de regels. We zijn echt heel netjes! Wel valt op dat de ene docent soepeler is dan de andere. Maar van incidenten bij ons op school heb ik nooit gehoord.

Het ‘ergste’ waarvan ik weet, is dat iemand een foto van een toets heeft doorgestuurd naar vrienden.

Maar diegene zit niet bij ons in de klas en is, voor zover ik weet, niet betrapt.’ ◗

Natalie Frieser, leerling 4 vmbo-gl, Bonhoeffer College, locatie Geessinkweg, Enschede

Marcel Dijkerman, ouder, Etty Hillesum Lyceum, locatie De Keurkamp, Deventer

17.20 ✓✓ ONEENS

14.05 ✓✓ NEUTRAAL

‘Als er aan het einde van de les een vrijetijdsmoment is, moet je je mobieltje kunnen gebruiken. Het is 2018, alles is digitaal. Dat het vaker niet mag, begrijp ik. Als wij worden betrapt, zijn we het toestel even kwijt. Daar heb ik geen moeite mee. Verder moeten we reëel blijven.

Die onvoorzichtige foto’s worden niet in de les gemaakt en niet op school. Ik snap zelf niet waarom iemand zoiets doet, maar het is je eigen verantwoordelijkheid.

School besteedt er aandacht aan, meer kan ze niet.

Vergelijk het met een pestprotocol: daarmee houdt het pesten nog niet op. Dit is ook iets voor de ouders en voor ons als leerlingen. Het staat los van mobieltjes in de klas.’ ◗

6

‘Smartphones en iPads stellen me in staat te differentiëren naar tempo en niveau. Ik zou ze niet meer kunnen missen in de les. Een ander voordeel: leerlingen hoeven niet altijd hun boeken mee te nemen. Dat scheelt als je naar die zware tassen kijkt. Maar ik heb het nu over functioneel gebruik. Als een mobieltje tijdens de les overgaat, nemen we het in. Dat kan problemen opleveren, want wie is aansprakelijk als er dan iets met zo’n toestel gebeurt?

Ik denk verder dat we strikter kunnen zijn. Onze regels zijn niet altijd helder en niet iedereen legt ze op dezelfde wijze uit. Zo krijg je discussies. Meer duidelijkheid zou voor iedereen prettig zijn. Dus eens, mits we goede afspraken maken.’ ◗

‘Dit is allereerst een zaak voor de school of de docent.

Anderzijds, we kunnen er niet meer omheen. Als ik op cursus ben, maak ik ook een foto van de aantekeningen op het bord. En uit de ouderraad weet ik dat de kosten van digitaal lesmateriaal vaak beter beheersbaar zijn dan die van traditionele lesmiddelen. Maar daarnaast is er het punt van de veiligheid. Stel dat er iets gebeurt, dan gaat dat zo het internet op. Dat vind ik zorgelijk, dat is een valkuil. Vooralsnog vind ik dit iets voor de leerkracht. In de ouderraad hebben we er nog niet uitgebreid over gesproken, maar ik kan me voorstellen dat dit onderwerp een keer op de agenda komt.’ ◗

MIJN PASSIE

APRIL 2018

AQUINE ZONDAG (28) VOLGDE OOIT ZELF VMBO EN HAVO OP HET ETTY HILLESUM LYCEUM EN WERKT NU ALS DOCENT MAATSCHAPPIJLEER OP HET ETTY HILLESUM LYCEUM, LOCATIE DE MARKE. ‘Het was mijn mentor in de vierde klas vmbo die me heeft gestimuleerd om verder te reiken. Ik kende mezelf als “Aquine die goed is in sport”.

Mijn mentor zei: ‘Jij kunt best havo doen, waarom probeer je het niet?’

Dat ik uiteindelijk docent ben geworden, is de beste keuze die ik ooit had kunnen maken. Ik geef les op het vmbo basis en wat ik mijn leerlingen wil meegeven, is dat ze hun dromen kunnen waarmaken.

‘Onze gesprekken Stel jezelf een doel, dan kun je zo ver komen! Streef naar de plek waar jij je gelukkig voelt. Wil je docent worden? Ga ervoor. gaan over het Wil je metselen? Doe het! Los van status, los van het idee dat leven zelf’ “hoger” “beter” is: maak je droom waar. Veel van mijn leerlingen worden groot met de gedachte dat ze “maar” vmbo doen.

‘Mevrouw, u moet niet te veel van me verwachten’, zeggen ze.

Maar waarom niet?! Als ik in de les daarover het gesprek aanga, zie ik dat mijn leerlingen ineens rechtop gaan zitten. Grote ogen: ‘Dus als ik straks doktersassistent wil worden, moet ik na niveau 2 doorstromen naar niveau 3 en 4?’ Ze gaan het meteen opzoeken. Onderwijs gaat verder dan “pak je boek en maak de opdrachten”. Onze gesprekken gaan over het leven zelf. Soms een-op-een, soms in een groep, tijdens de les. En het zijn dat soort gesprekken die maken dat ik ’s avonds met een grote glimlach in de auto naar huis zit.’ ◗

7

Meer kennis voor de klas

VAN ABSTRACT NAAR HEEL CONCREET Het blijft een uitdaging: de vertaling van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek naar het klaslokaal.

Van abstract naar heel concreet. Stichting Carmelcollege en Universiteit Twente (UT) werken er samen al jaren aan. En dat trekt elders op de wereld aandacht. ‘De combinatie van onderwijs, onderzoek en beleid valt op’, weet Kim Schildkamp, hoofddocent aan de UT.

Schildkamps opmerking verwijst naar het toonaangevende en prestigieuze International Congress for School Effectiveness and Improvement (ICSEI), in januari in Singapore. Ze was er met Christel Wolterinck, conrector onderzoek en ontwikkeling op het Marianum in Groenlo, en Tom Morskieft, voorzitter van het managementteam van het bestuursbureau. Maar de conferentie is niet onderwerp van gesprek. Centraal staat de vraag hoe leerlingen en docenten voordeel hebben van het verbond tussen Carmel en UT. Wel geeft “Singapore” een richting aan. ‘ICSEI is een van de weinige conferenties waar wetenschap, onderwijs en beleid elkaar treffen’, legt Schildkamp uit. Vanaf januari 2019 is ze zelfs “President” van de organisatie.

8

Met Wolterinck en Morskieft heeft ze er een sessie verzorgd, getiteld “Formative assessment in schools: From school board level to the classroom level.” Vanuit de eigen invalshoeken verzorgde het drietal afzonderlijke presentaties. De ongeveer vijftig deelnemers konden vragen stellen en aan het eind gaf een Amerikaanse onderzoeker een reflectie. Ze was onder de indruk.

‘Er kwam een Australiër naar me toe’, vertelt Morskieft.

‘Hij worstelde met de organisatie van ons onderwijs.

Carmel is geen publieke instelling maar wordt publiek gefinancierd. En dan hebben onze scholen ook nog eens grote autonomie. Hij was nieuwsgierig: hoe leg je dan de verbinding? In het Angelsaksische model is het bestuur veel meer sturend.’

APRIL 2018

DATATEAMS Eerder, in 2015, waren Carmel, UT en het ministerie van OCW present op de ICSEI-conferentie in Cincinatti.

Daar kwam het project Datateams aan de orde, waarin diverse Carmelscholen onder begeleiding van de UT relevante data analyseerden voor de verbetering van het onderwijs.

Het project “Formatief handelen”, waarover het drietal in Singapore sprak, is er een uitwerking van. Dat wil leerlingen en docenten zicht geven op de manier waarop ze het best kunnen leren. Leidende vragen hierbij zijn "Waar sta je nu? Waar wil je naartoe? Hoe kom je daar?" Wolterinck werkt aan een proefschrift over dit onderwerp. ‘Dat trok in Singapore de aandacht’, meldt Schildkamp: ‘Christel promoveert vanuit de school, dat vonden andere deelnemers bijzonder.’

Morskieft licht toe: ‘In een eerder strategisch Koersdocument hebben we ingezet op het stimuleren van promotieonderzoek. Met Christels promotie zetten we die ambitie voort, nu tegen de achtergrond van Koers 2020. Haar onderzoek past daar goed bij, haar bevindingen kunnen scholen ondersteunen.’

Dat laatste is al zichtbaar. Op het Marianum zijn schoolleiding, teams en docenten volop bezig met de overstap naar formatief evalueren. In de klassen werkt het verder (zie kader op de volgende pagina). ‘Leerlingen moeten zelf meer aan het werk, formatief handelen maakt het hen niet gemakkelijker’, zegt Schildkamp.

Morskieft: ‘En het vraagt veel van de professionaliteit

van de docent. Dit overstijgt de discussie over “de docent die kennis aanlevert en toetst” tegenover “de docent als coach of begeleider.” Formatief evalueren gaat ook over stand van kennis, kwalificeren en waarderen, eigenaarschap en verantwoordelijkheid leren nemen.

En over de kwaliteit van het gesprek tussen leerling en docent. Het raakt de kern van het docentenvak.’

PILOT Wolterinck start na de zomervakantie een pilot over formatief handelen. Acht docenten uit de bovenbouw van havo/vwo voor de vakken Engels, Nederlands en scheikunde, volgen dan een training. ‘Door die spreiding over scholen en vakken gaat het breder’, verduidelijkt ze, ‘zo bereiken we ook de teams en de secties. SLO en de Universiteit Maastricht werken mee en we krijgen subsidie van het ministerie. Op termijn hopen we jaarlijks 20 tot 30 scholen te bedienen, we kijken dus ook buiten Carmel.’

Want er is vraag naar, weet Schildkamp: ‘Het komt van onderaf, ik hoor van steeds meer docenten dat ze formatief handelen willen inzetten.’ Maar handvatten zijn gewenst, vult Wolterinck aan: ‘Er zijn collega’s die vragen: ‘Als ik dertig leerlingen twee uur per week zie, hoe doe ik dat dan?’ Daarop willen we antwoorden vinden.’ De universiteit profiteert mee: ‘Wij onderzoeken effecten. Wordt de leerling beter, meer zelfsturend?

En wat doet dit met de docent?’, verheldert Schildkamp.

9

WISSELWERKING De samenwerking tussen Carmel en UT heeft hierdoor meer het karakter van een wisselwerking.

Schildkamp, Wolterinck en Morskieft maken deel uit van de coördinatiegroep. Die beheert de Kennisagenda, de lijst van onderzoekthema’s waaraan Carmel en UT samen willen werken. Naast formatief handelen betreft het duurzame onderwijsinnovatie (Anne Tappel van Carmel College Salland verricht hiernaar promotieonderzoek), differentiëren, Big Data en feedback. ‘Vanmorgen hebben we besproken dat we ook de verbinding tussen primair onderwijs en voortgezet onderwijs, en de vorming van bovenschoolse professionele leergemeenschappen willen toevoegen.

‘IK LEER DE STOF BETER BEHEERSEN’ Wat vinden leerlingen eigenlijk van formatief handelen? Op het Marianum nemen Jael Almeida (3G), Det Krabbenbos (5V), Bella ten Have (3G) en Julian Winkelhorst (G5V3) plaats aan tafel.

Ook Ronald Prins, docent natuur- en scheikunde, en Maarten Müller, docent wiskunde, schuiven aan.

‘We gaan het hebben over jullie ervaringen met formatief toetsen’, leidt Prins in. ‘Denk aan het zelf nakijken in groepen of aan de keuzes die ik je geef. Waar leer je het meest van? We praten over summatief toetsen als het om het cijfer gaat, over formatief toetsen als we het hebben over de manier waarop jij het best en het prettigst leert.’

Na deze inleiding is het doel helder. ‘Meneer Prins stelt soms vragen over stof die we nog niet hebben gehad. Dan kijk ik wat ik zelf weet en kan. Meestal lukt dat, door het werken in groepjes. Anders is er het boek of vragen we het aan meneer’, zegt Bella.

Det herkent het, uit de wiskundeles: ‘Meneer Müller laat ons zelf meer achter de theorie komen.

Lukt dat niet, dan vragen we hem tips of uitleg.

Aan het einde van de les bespreken we de resultaten. Dan zie je dat er verschillende manieren zijn om tot een oplossing te komen en kun je bepalen welke het best bij jou past.’ Ze vindt het een prettige manier van werken: ‘Ik begin bij wat ik al weet, van daaruit zet ik stappen. Zo leer ik de stof beter beheersen, de stappen zijn logischer.

De basisvaardigheden keren altijd terug en ik zie sneller de verbanden.’

Jael ziet nog een ander voordeel: ‘In andere lessen doen we continu hetzelfde. De meeste leerlingen vinden het niet leuk om uit het boek te werken.

Nu doen we veel meer samen. Het is actiever,

10

je hebt meer ruimte voor je eigen interesses.’

Det geeft een ander voorbeeld: ‘Literatuurgeschiedenis wordt boeiender. We worden uitgedaagd om te denken als de mensen uit de tijd waarin die boeken spelen.’ En Jael weer: ‘De les wordt leuker. Ik kijk niet in het boek, ik probeer het zelf op te lossen. Mijn cijfers zijn niet beter, maar ik begrijp het beter en het beklijft beter.’

Bedenkingen Niet dat iedereen onverdeeld tevreden is. Julian heeft bedenkingen. ‘Ik denk meer na over hoe ik een oplossing kan vinden, maar ik vind deze vorm niet fijner. Voorheen kreeg je hier de theorie en maakte je thuis de opgaven. Ik kon dan de volgende les vragen stellen. Nu loopt alles door elkaar en moet ik zelf achter de theorie komen. Er is nu minder tijd voor vragen buiten de stof om en ik doe minder voor wiskunde. Ik hoop maar dat ik een goed cijfer haal voor de toets.’ Müller reageert: ‘Voor jou wordt het inderdaad niet beter, jij had al een goede werkhouding en leerstrategie. Maar veel leerlingen zijn nu actiever en daardoor is er minder tijd voor jou. Ik wil graag steeds van je horen als het anders kan.’ Julian knikt instemmend.

Ook Jael heeft een kritische opmerking.

‘De opdrachten in de les vind ik goed, maar soms wil ik liever zelf aan het werk. Het zou fijn zijn als we daarin meer kunnen kiezen.’ Julian valt hem bij.

Müller herkent het: ‘Daar denk ik over na, ik wil mijn opdrachten anders opzetten, maar dat gaat niet in een keer.’ Prins trekt het in een breder perspectief: ‘Dit is des leraars. We willen loslaten maar ook vasthouden. Dit verhaal is niet af, we moeten allemaal wennen.’ ◗

COLUMN

APRIL 2018

‘Het is actiever, er is meer ruimte voor eigen interesses’

En we hebben het over de app “Impact!” gehad, een door de UT ontwikkelde app waarmee leerlingen heel direct feedback geven op de les’, licht Schildkamp toe.

Of alle wensen kunnen worden verwezenlijkt, hangt deels af van de beschikbaarheid van geld. ‘We dienen samen subsidieverzoeken in maar de middelen zijn schaars’, beseft Morskieft. ‘Dat houdt ons niet af van het doel: alle kennis toegankelijk maken voor scholen.

Uiteindelijk moet alles landen in de klas, bij leerlingen en docenten.’ ◗

PRE UNIVERSITY HONOURS Een andere vorm van samenwerking tussen UT, Carmel en andere scholen is het Pre-University Honoursprogramma.

Dat biedt leerlingen uit de bovenbouw van het vbo gelegenheid masterclasses aan de UT te volgen. Ook krijgen ze begeleiding bij het maken van hun profielwerkstuk.

Christel Wolterinck: ‘Een van onze leerlingen uit het programma deed onlangs mee aan een forumdiscussie. Hij zat er naast Tristan Hoffman, de oud-wielrenner, een medisch specialist, docenten en UT-professor Adrie Visscher. De sportwereld en de medische sector maken al veel langer gebruik van data. Patiënten komen tegenwoordig anders binnen, leerlingen ook. Als docenten moeten we goed geïnformeerd zijn.’ ◗

CONNECTIVITEIT Mijn mobiele telefoon heb ik altijd in de buurt. Handig om even te appen, te mailen, een tweet te plaatsen, Facebook te checken, de files op de A1 te vermijden, etc.

Zelfs 's nachts ligt mijn mobieltje aan de lader op het nachtkastje. Zodat ik maar niets “mis”. Thuis, dinerend aan de eettafel hebben we er duidelijke afspraken over, dan zijn mobieltjes aan de kant en is het tijd voor het gesprek: hoe was je dag? De gezinsmobieltjes liggen dan opgestapeld aan het andere eind van de tafel.

Het aanhoudend trillen ervan leidt af van het gesprek aan tafel, toch maar even checken of we niks missen.

Nee, een goed voorbeeld ben ik in dat opzicht niet voor onze kinderen en hoewel ik me daarvan bewust ben, blijft mijn gedrag onveranderd.

Afgelopen november mocht ik de wekelijkse publieke audiëntie bijwonen van de Paus op het Sint Pieterplein in Rome. Opgetogen als ik op dat moment was, schoot ik een selfie -van grote afstand- met de Paus. Daardoor ontging het me dat de Paus de woorden sprak: “verhef uw hart en niet uw mobieltje”. Pijnlijk en ook aanleiding voor een leuke tweet.

Op onze scholen -de wereld in het klein- vormen mobieltjes soms een belemmering om echt contact met elkaar te hebben. Een dilemma, omdat de leefwereld van onze leerlingen steeds meer deels via het mobieltje verloopt en omdat meer ICT in het onderwijs kansen biedt op onderwijsvernieuwing. Hoe is dat nu goed te combineren? Een zoektocht waaraan Carmel mede invulling geeft door via Leerlabs op onze scholen te ontdekken wat werkt.

Maar daarmee kan ik me er persoonlijk niet van afmaken, dat zou te makkelijk zijn. Mobieltjes gaan over connectiviteit en connectie betekent: verhouding tussen mensen. Misschien moest ik mijn hart eens wat meer verheffen in plaats van mijn mobieltje. ◗

FRIDSE MOBACH Lid College van Bestuur, Stichting Carmelcollege

11

Carmel in beeld

Fit for Life met DJ Delight Doen wat je leuk vindt en ondertussen werken aan sociale vaardigheden: dat is Fit for Life.

In dit programma doen eerste- en tweedeklassers van Carmel College Salland heel verschillende ervaringen op. Elk jaar kiezen ze drie vakken die elk tien weken duren: van robotica tot freerunning en van dansen tot meubelmaken. ‘Als je mag leren wat je leuk vindt, is je inzet groter en leer je sneller’, legt coördinator Daan Koerhuis uit.

‘Zo ontwikkel je vanzelf belangrijke vaardigheden voor later.’ Vandaag volgen we tweedeklassers Anesa, Noëlle, Jàri en Harjan, die zich tot DJ laten scholen.

2

1 Na de uitleg van DJ Delight - op school beter bekend als gymdocent Koen Herbrink - heeft het DJ-deck voor Anesa en Noëlle geen geheimen meer.

4

3 ‘En... nú!’ Op aanwijzing van Anesa mixt Noëlle de tweede track erin.

12

Harjan en Jàri zijn al aan het mixen. Ze hebben er zichtbaar plezier in.

De volgende stap is licht en geluid. Noëlle en Harjan starten de set op en zetten de rookmachine aan.

APRIL 2018

5 Anesa en Noëlle reiken de kabels aan terwijl Jàri de trap opklimt om de spotjes bij te stellen. ‘Die rechtse nog iets meer op de muur!’, wijst Harjan.

7 6 Even uitproberen hoe de lichtshow is als je op de dansvloer staat.

Samen met Joost Aalberts, expert in podiumtechnieken, lopen Harjan, Anesa, Noëlle en Jàri de set nog één keer na. Alles op scherp?

‘OK jongens, gáán!’

13

Kort

GENOMINEERDEN CARMEL AWARD PROFIELWERKSTUKKEN 2018 De winnaars van de Carmel Award Profielwerkstukken en de Publieksprijs 2018 zijn bekend.

Bij het verschijnen van dit magazine vind je de winnaars op onze website carmel.nl onder ‘Nieuws en publicaties’. Felicitaties gaan uit naar alle genomineerde leerlingen!

Havo 1. Het effect van vegetarisch eten op gezondheid en op de duurzaamheid van de aarde, door Amber Knufing en Sofie Doppen (Marianum) 2. Netwerkende brugklassers, door Sophie Cramer, Janneke Vos en Diede Schuurman (Twents Carmel College, locatie De Thij) 3. Disney, door Femke Hoeksema, Stan Heerkens en Vera van Griensven (Het Hooghuis, locatie Mondriaan College) 4. Sleutelen aan het DNA, door Hannah Holstein en Jennifer Seubring (Maartenscollege) Vwo 1. Kleine mensen, gro(en)te eters, door Germaine ter Brugge, Rosalie Metz en Hellis Hesselink (Twents Carmel College, locatie De Thij) 2. Een nieuwe bestemming voor de IJsselkade, door Elina De Romph, Ruben Slingerland en Fenneline The (Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Vlier) 3. CMPA, door Roel Koopman, Lucas Vereggen en Hilbert Stam (Augustinianum) 4. Spotlight, drie kunstenaars uitgelicht, door Tiemen Hageman, Stern Nordsiek en Jilles Oom (Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Vlier) ◗

TWENTS CARMEL COLLEGE UITGEROEPEN TOT ‘EXCELLENTE SCHOOL’ Twee locaties van het Twents Carmel College zijn uitgeroepen tot ‘Excellente School.’ De vmbo-locaties in Denekamp en Oldenzaal (Potskampstraat) blinken uit in maatwerk. Minister Arie Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) kwam het nieuws op 22 januari persoonlijk brengen. In de feestelijk versierde theaterzaal in Denekamp sprak hij leerlingen en docenten toe.

‘Dit is een geweldig compliment voor jullie allemaal.’

‘Het Twents Carmel College is een goede school.

Ze heeft een breed profiel en de inspanningen zorgen ervoor dat leerlingen beter presteren’, luidt het juryrapport. Docenten ontwikkelen zich daarom voortdurend. Dat heeft geleid tot de invoering van een verplicht zevende vak in de gemengd-theoretische leerweg en het TOP-traject (doorstroom vmbo-mbohbo). Bovendien stelt de school leerlingen uit de kaderberoepsgerichte leerweg in staat vakken op een hoger niveau af te sluiten.

Maaike Morsink, locatiedirecteur in Denekamp: ‘Er gebeuren hier zoveel mooie dingen, onze docenten gáán voor hun leerlingen. Dit is een unieke manier om de waardering te uiten.’ ◗

HAN NIJBOER RECTOR CARMEL COLLEGE SALLAND VOLG JE ONS OP SOCIAL MEDIA?

@stgcarmel en @CarmelVacatures

stichting carmelcollege

stgcarmel

14

stichting carmelcollege

Het College van Bestuur van Stichting Carmelcollege heeft de heer Han Nijboer benoemd tot voorzitter Centrale Directie van Carmel College Salland in Raalte. De benoeming gaat in per 1 mei 2018. Nijboer was sinds 2012 directeur van Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Stormink. ◗

APRIL 2018

Hoe ging het verder met...

De privacywet (AVG) Vanaf 25 mei moeten schoolbesturen voldoen aan de nieuwe privacywet. Carmel ligt op schema, vertelt Robert Bos, teamleider ICT op het bestuursbureau van Carmel.

De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) geldt voor de hele Europese Unie en vervangt in Nederland de Wet bescherming persoonsgegevens.

Onder de nieuwe wet hebben burgers meer privacyrechten. Dat heeft gevolgen voor organisaties die persoonsgegevens verwerken, zoals scholen. ‘Het gaat om alle gegevens die specifiek tot een persoon te herleiden zijn’, zegt Robert Bos van het bestuursbureau.

‘Denk aan gegevens in het leerlinginformatiesysteem van de school of aan persoonsgegevens van medewerkers.’

‘Ik wil deze foto van leerlingen op Facebook zetten, mag dat?’

CENTRALE AANPAK Organisaties moeten kunnen aantonen dat zij aan alle verplichtingen in de nieuwe wet voldoen. In het onderwijs ligt de verantwoordelijkheid hiervoor bij het schoolbestuur. Bos: ‘Binnen Carmel is het College van Bestuur als enige aansprakelijk. Dus niet de individuele scholen of het personeel. Daarom pakken we de voorbereidingen ook centraal aan. Scholen hoeven niet zelf het wiel uit te vinden.’

DATAREGISTER Op 25 mei moet Stichting Carmelcollege een aantal zaken voor elkaar hebben. ‘Dan hebben we bijvoorbeeld ons dataregister klaar’, zegt Bos. ‘Welke informatie verzamelen we binnen Carmel? Welke applicaties gebruiken we?

Wie mag met welke gegevens werken? Dat staat allemaal in één register. Ook kunnen we op die datum aantonen dat we over alle juiste documenten beschikken.’

KANT-EN-KLAAR Alles wat op stichtingsniveau is uitgezocht en op papier is gezet, gaat naar de scholen. Bos: ‘We leveren de scholen zoveel mogelijk aan, zoals een plan van aanpak op instellingsniveau. Ook regelen we alles rond het

beeldrecht: hoe gaan we om met afbeeldingen van bijvoorbeeld leerlingen? Verder maken we een handboek informatiebeveiliging, zodat personeelsleden weten hoe ze moeten handelen.’

BEWUSTWORDING ‘De komende tijd zal het vooral gaan om bewustwording’, vervolgt Bos. ‘Waar gaat deze wet over? Wat mag wel en niet? Mensen moeten zich dat kunnen voorstellen. Ik wil deze foto van leerlingen op Facebook zetten, mag dat? Een docent loopt rond met een usb-stick met zorgdossiers, kan dat? Mag een docent leerlinggegevens delen met collega-vakdocenten?

Over de interpretatie van de wet zal steeds meer bekend worden en die informatie delen wij dan met de scholen.’

GEEN PANIEK ‘Wat ik tot slot nog kwijt wil: we laten ons niet leiden door de paniekverhalen over deze wet die in het nieuws of op internet de ronde doen. Op stichtingsniveau hebben we alles tijdig voor elkaar en we zorgen dat we de instellingen hierover tijdig informeren.’ ◗

15

Over stormen op social media

Een druk op de knop zet de wereld op de kop Doodsbedreigingen. Scheldtelefoontjes. Politiebescherming. Een loeiende storm op social media. Ivar Gierveld, docent Nederlands op het Marianum in Groenlo, werd er eind vorig jaar door overvallen. De schoolleiding eveneens. ‘Iedere school krijgt hier een keer mee te maken’, verwacht rector Gitti Burema.

Eind november 2017. Leerlingen van 5 vwo krijgen een toetsopdracht voor een betoog of beschouwing.

Ze kunnen kiezen uit tien onderwerpen, van “#MeToo” tot en met “Alternatief rechts”. De toelichting bij dit laatste item grijpt terug op uitspraken van Thierry Baudet, de voorman van Forum voor Democratie (FvD).

Aan de leerlingen de vraag of hij een eendagsvlieg zal blijken of juist een factor van betekenis.

De formulering trekt de aandacht van een leerling.

Hij maakt er een foto van die een andere leerling via Instagram naar Baudet doorstuurt. Die toont zich op

16

Twitter geschokt en toont ook het gewraakte deel van de opdracht. Op social media breekt de hel los.

Gierveld maakt er zich bekend als de bedenker van de opdrachten. Hij wordt uitgemaakt voor, onder andere, “FvD-demoniseerdocent" en “Baudet-hatende (…) extreemlinkse activist”. Iemand eist dat de school wordt bestraft ‘vanwege de misdrijven haatzaaierij, belediging, smaad.’ Het gaat nog verder. De telefoon staat roodgloeiend en er komen ansichtkaarten binnen met teksten als “Je staat op de lijst, Ivar Gierveld”.

De schooltoneelvoorstellingen in diezelfde week moeten

APRIL 2018

‘Wij wijzen ze op risico’s en mogelijke gevolgen en zorgen voor begeleiding en coaching’

‘Dit kun je niet voorkomen’, meent hij. ‘Wel kun je binnen de driehoek school, leerlingen en ouders duidelijke afspraken maken. Als er dan iets gebeurt, heb je een houvast.’

Bij de afspraken hoort voorlichting. In zijn lessen besteedt Venhuis aandacht aan de omgang met social media en de betrouwbaarheid van websites.

‘Vanuit een positieve invalshoek, veroordelen heeft geen zin. Leerlingen zijn nieuwsgierig en met hun mobieltje kunnen ze alles. Sexting, de blote foto, je blijft ze niet voor. Ik wijs op risico’s en mogelijke gevolgen en zorg voor begeleiding en coaching.

Ik praat er met collega’s en ouders over. Laten we niet naïef zijn, dit kan overal gebeuren.’

Hij pleit voor meer coaching en voor protocollen die vastleggen wat de school toelaat en wat niet.

Op De Arcade mogen mobieltjes niet mee in de klas.

Tijdens de pauzes kunnen de leerlingen erbij.

‘Maar beeld- of geluidsopnamen zijn niet toegestaan.

De leerlingen vinden die duidelijkheid prettig.

Stel gerust grenzen. Het wordt tijd dat mediawijsheid binnen de hele stichting op het lesprogramma komt.’

NIET VOORZIEN

worden beveiligd omdat Gierveld de regisseur is.

Bang is de plotseling veelbesproken docent niet.

Wel overrompeld. ‘Ik heb de leerlingen enkel willen prikkelen, zo doen we dat altijd.’ Nicky Konings, teamleider bovenbouw, knikt bevestigend. ‘Opeens stroomden er honderden berichten binnen. Vaak hard, grof en provocerend. We moesten iets laten horen.’

In onderling overleg besluiten docent, teamleider en rector om niet mee te gaan in de emotie. ‘We hebben een verklaring op de website gezet: wij hebben geen politieke standpunten, we willen onze leerlingen opvoeden tot kritische denkers. Deze opdracht past daarbij.’ De dag daarna volgt de mededeling dat Gierveld Baudet uitnodigt voor een gesprek. ‘We hebben daarnaast bericht dat we de gebeurtenissen willen gebruiken om aandacht te schenken aan de betekenis van social media voor leerlingen en de consequenties daarvan’, vertelt Burema.

DUIDELIJKE AFSPRAKEN ‘Een druk op de knop en de media staan op de kop’, reageert Roy Venhuis op de gebeurtenissen in Groenlo.

Hij is mediacoach en docent wiskunde, rekenen, mens & maatschappij en mediawijsheid op De Arcade, vmboonderbouwlocatie van Scholengroep Carmel Hengelo.

Op het Marianum heeft de verantwoordelijke leerling zich de eerste dag zelf gemeld. ‘Hij is zich kapot geschrokken. Dit had hij niet voorzien en niet gewild’, weet Konings. Hij voegt eraan toe: ‘Er kwamen ook veel positieve reacties, van leerlingen, oud-leerlingen en ouders. Op het eerste moment zie je enkel de negatieve berichten.’ Gierveld: ‘Ik voel me gesteund door mijn werkgever en mijn leerlingen. Op Twitter stuurden ze berichten met #TeamIvar.’

Tijdens een studiedag op 15 juni a.s. buigt de school zich nog eens over de ervaringen van november. En over de lessen die ze hieruit heeft getrokken. ‘Waardenvrij onderwijs bestaat niet. Het is onze opdracht om jongeren op te voeden tot democratische burgers.

Zonder een politieke positie in te nemen, willen we onze leerlingen leren zich te verhouden tot de wereld’, legt Burema uit. Gierveld: ‘Ik leg geen mening op, ik ben professional én iemand met een eigen mening. Die twee hoedanigheden hebben veel mensen niet uit elkaar kunnen houden. Daarin ben ik voorzichtiger geworden.’

De studiedag staat in het teken van de vraag hoe waardenvrij de docent kan zijn in een wereld waarin het nieuws heel snel kan gaan. Een van de onderdelen is een paneldiscussie met onder meer Thierry Baudet, Paul Rosenmöller (voorzitter van de VO-raad) en Bart Dirks (correspondent van De Volkskrant). ‘Onderwijs heeft een voorbeeldfunctie. Het is aan ons om zaken bespreekbaar te maken, om in gesprek te blijven en de nuance te zoeken. Dat willen we laten zien’, besluit Burema. ◗

17

Karmel & Carmel (slot)

EEN WERELDWIJDE FAMILIE Zeven keer zijn we in Carmel Magazine met hedendaagse Karmelieten op zoek gegaan naar raakvlakken tussen de leefregel van Karmel en de praktijk op Nederlandse Carmelscholen.

Tot slot kijken Fridse Mobach (College van Bestuur) en Maarten de Veth (rector Augustinianum) met karmeliet Anne-Marie Bos over onze landsgrenzen heen.

Waar zitten de raakvlakken met Carmelscholen uit andere werelddelen?

‘Mooi om te zien, dat al die scholen wereldwijd naar hetzelfde op zoek zijn’

Fridse Mobach, Anne-Marie Bos en Maarten de Veth

De voorjaarszon werpt een zacht licht op de vloer van de Titus Brandsma Gedachteniskerk in Nijmegen.

Binnen is het stil; een enkele bezoeker loopt langs de vitrines met voorwerpen en teksten uit het leven van de bijzondere man die het leven liet in de verschrikkingen van Dachau. Titus Brandsma, karmeliet met een sterke maatschappelijke betrokkenheid, was in 1922 een van de oprichters van Stichting Carmelcollege.

Zijn boodschap over onderwijs (‘Kennis is maar de helft’) is nog altijd actueel en was het vertrekpunt voor de gelijknamige notitie waarmee Carmelscholen de komende jaren vorm geven aan levensbeschouwelijke en morele vorming.

18

STOF TOT NADENKEN ‘Het is opmerkelijk hoe de gedachten van Titus Brandsma over onderwijs de tand des tijds hebben doorstaan”, zegt karmeliet Anne-Marie Bos als we even later in het aangrenzende centrum aan tafel schuiven.

‘Ook 75 jaar na zijn dood vormen deze ideeën voor leraren over de hele wereld nog een bron van inspiratie.’

Niet voor niets was Anne-Marie gevraagd juist over dit onderwerp de openingslezing te verzorgen tijdens een wereldwijde bijeenkomst van Carmelscholen die onlangs plaatsvond in Rome. Alle werelddelen waren hier vertegenwoordigd: zeventig mensen van dertig Carmelscholen uit twintig landen. Vanuit Nederland

APRIL 2018

7 WAARDEN DIE KARMEL EN CARMEL VERBINDEN Op verzoek van de Kennisalliantie Bezield Onderwijs ging Ben Wolbers, voormalig prior-provinciaal van de Karmelieten in Nederland, op zoek naar raakvlakken tussen de leefregels van Karmel en de praktijk op Carmelscholen. In een notitie benoemt hij zeven waarden: 1. open ruimte 2. stilte en gerechtigheid 3. ruimte geven en dienen 4. allen voor een 5. één voor allen 6. een kans en nóg een kans 7. de waarde van werk Aan elke waarde hebben we in het Carmel Magazine een reportage gewijd. In dit nummer het achtste en laatste artikel van deze reeks, over Carmel als wereldwijde familie. ◗

waren naast Anne-Marie Bos ook Fridse Mobach en Maarten de Veth aanwezig. De ontmoeting met Carmelscholen uit de hele wereld gaf hen alledrie veel stof tot nadenken.

FAMILIEGEVOEL ‘Wat ik vooral mooi vond om te zien, was hoe al die scholen wereldwijd naar hetzelfde op zoek zijn’, zegt Anne-Marie Bos. ‘Elke school zoekt een antwoord op de vraag: hoe kunnen wij in ónze context Carmelschool zijn? Dat antwoord is overal anders. Je ziet dat in Nederland al: het Carmelcollege Gouda doet het anders

dan het Marianum in Groenlo of het Maartenscollege in Groningen. Wereldwijd zijn de verschillen nog veel groter. Wat wil het zeggen om Carmelschool te zijn?

Op de Filippijnen kan dat bijvoorbeeld inhouden dat je er alles aan doet om leerlingen ondanks armoede op school te houden. In de Verenigde Staten kan het bijvoorbeeld betekenen dat je uitblinkt in sport, omdat je de Carmelwaarden wilt overdragen en dit in Amerika nu eenmaal een manier is om leerlingen te werven. Sommige voorbeelden liggen dichter bij ons dan andere, maar als je wat verder kijkt, kom je eigenlijk altijd bij gedeelde waarden uit. Dat verklaart denk ik waarom we in Rome ondanks alle verschillen toch zo’n “familiegevoel” ervaren hebben.’

19

DICHT BIJ DE SAMENLEVING

GEMEENSCHAP

Fridse Mobach: ‘Voor mij was het plaatje van een Ierse collega heel verhelderend. Je zag daarop hoe de wegen van kerk en samenleving door de eeuwen heen steeds verder uit elkaar zijn gaan lopen. Als je in gedachten een lijn trekt van de kerk aan de ene kant naar de samenleving aan de andere kant, kun je alle Carmelscholen ergens op die lijn plaatsen. In sommige landen zitten de scholen nog heel dicht bij de kerk. In Nederland zitten wij juist heel dicht bij de samenleving - dichter dan waar ook ter wereld. Er staan bij ons geen Karmelieten meer voor de klas, er zit alleen nog een Karmeliet in onze Raad van Toezicht. Dat past in onze Nederlandse context. Een Nederlandse Carmelschool is een waardengemeenschap waar we kinderen leren varen op een innerlijk, moreel kompas. Een voordeel is dat we daarmee heel veel leerlingen bereiken. Stichting Carmelcollege in Nederland is net zo groot als alle andere Carmelscholen ter wereld samen.’

Wat zouden Nederlandse Carmelscholen nog meer kunnen leren? ‘Mijn indruk is dat Carmelscholen in Zuid-Amerika méér dan onze scholen een gemeenschap vormen’, zegt Fridse Mobach nadenkend. ‘Dat school daar meer onderdeel uitmaakt van het hele leven van de leerling. In de relatie tussen docenten en leerlingen was heel goed zichtbaar dat het gaat om het overdragen van meer dan alleen kennis. Bij ons ligt er naar mijn idee nog vrij veel accent op die kennis.

Kunnen we dat beter in balans brengen?’

Maarten de Veth vult aan: ‘Een mooi voorbeeld vind ik de maatschappelijke stage. Bij ons besteedt een leerling daar gedurende zijn hele schoolloopbaan veertig uur aan, maar zo’n school in Zuid-Amerika doet dat elke week! Ook in Noord-Amerika is het heel gewoon dat je als leerling van een Carmelschool elke twee weken een middag community service doet.’

Anne-Marie Bos: ‘Aan de andere kant hoeft niet alles in schoolverband te gebeuren. Het risico bestaat dat de school een aparte enclave in de samenleving wordt.’

Fridse Mobach: ‘Dat is waar. Maar als “Kennis is maar de helft” een van onze motto’s voor de komende jaren is, hebben we op dit punt misschien wel iets van die Amerikaanse scholen te leren.’

STILTE De afstand van Nederlandse Carmelscholen tot de kerk roept in andere landen wel vragen op, merkte Maarten de Veth. ‘Bidden jullie nog wel op school?, werd mij gevraagd. Toen ik “nee” zei, was dat wel even een schok.

Je zag mensen denken: kan dat?! Ben je dan nog een Carmelschool?’

Anne-Marie Bos benadrukt dat het gaat om de waarden die achter de vormen schuilgaan. ‘De traditionele vorm van bidden is op Nederlandse scholen niet meer zo van toepassing, maar “stilte” is dat wel. Op die manier zou je ook naar allerlei uitingsvormen op Carmelscholen wereldwijd kunnen kijken. Zitten er waarden achter die voor ons belangrijk zijn? Kunnen wij daar op onze manier vorm aan geven?’

Stilte is er zeker één van. Fridse Mobach: ‘Elders in de wereld moeten leerlingen soms hun mobiele telefoon inleveren als ze op school aankomen. Dat ligt bij ons niet in alle gevallen voor de hand: technologie is hier niet meer weg te denken, we maken er zelfs gebruik van in ons onderwijs. Maar we kunnen ons wel de vraag stellen of er daarmee nog voldoende ruimte voor stilte overblijft.’

In de ervaring van Maarten de Veth moet je die ruimte bewust creëren. Net als sommige andere Carmelscholen is het Augustinianum daar bewust mee bezig: ‘Bij de oplevering van ons nieuwe gebouw hebben we een beeld van Augustinus gekregen. Dat gaan we een plek geven in een stilteruimte: een combinatie van een stilteplek met een gedenkplaats voor de docenten en leerlingen die ons in de loop der jaren ontvallen zijn.’

Fridse Mobach tekent daarbij aan, dat het “stil zijn” dat hij in Rome heeft gezien, geen vorm van nietsdoen was.

‘Er is altijd iets om bij stil te staan, het is altijd stilte-meteen-vraag. Geleide stilte, zogezegd.’

20

OMGAAN MET DE AARDE Wat de Nederlanders tijdens de conferentie ook aansprak, was de aandacht voor het omgaan met de aarde. Fridse Mobach: ‘Een van de lezingen ging over de zogeheten ‘groene encycliek’: een brief waarin paus Franciscus de wereld oproept anders om te gaan met de aarde. In die lezing zat een mooi model dat laat zien dat milieuproblematiek niet los te zien is van andere vraagstukken zoals sociale gerechtigheid.

Fridse Mobach, Maarten de Veth en Anne-Marie Bos

‘Er is altijd iets om bij stil te staan.

Geleide stilte, zogezegd.’

APRIL 2018

COLUMN

Er is ook een lespakket voor Carmelscholen gemaakt.

Hoewel ik niet denk dat dit pakket in onze context goed bruikbaar is, kunnen we ons wel afvragen hoe wij in ons lesprogramma aandacht besteden aan dit thema.’

DE LEERLING ALS MENS Dat Carmelscholen wereldwijd ondanks de verschillen echt ‘familie’ van elkaar zijn, is een ervaring die Anne-Marie Bos, Fridse Mobach en Maarten de Veth hebben meegenomen naar huis. Anne-Marie Bos: ‘Ik vond het bijzonder om te merken dat zoveel van de aanwezigen zich herkennen in het idealisme waarmee Titus Brandsma bijna een eeuw geleden de basis legde voor de Carmelscholen in Nederland. In mijn toespraak vertelde ik over een lezing, begin jaren dertig, waarin Titus Brandsma vanuit teleurstelling met de toenmalige onderwijspraktijk aandacht vroeg voor de leerling als mens. “Kijk je als leraar verder dan de cijfers en het intellect, zie je de ontwikkeling van de mens?” Na afloop kwam er een Zimbabwaanse schoolleider naar me toe die zei: “Dit is precies wat ik mijn leraren elke dag op school zie doen”. Dat vond ik heel mooi. Want daar gaat het om. Je bent als leraar meer dan een instrument.

En de leerling is meer dan een vat vol kennis.’

Maarten de Veth: ‘Of we het in onze scholen nu hebben over het bieden van maatwerk, over de manier waarop we in de klassenomgeving aandacht besteden aan persoonsvorming, of over de invulling van het mentoraat: die boodschap van toen is nog steeds onze boodschap van nu. En bij het vormgeven daarvan hebben we elkaar als Carmelscholen hard nodig.’ ◗ www.carmel.nl (Zoek onder ‘Nieuws en publicaties’ op ‘Kennis is maar de helft’)

www.laudato-si-for-all.com

HARD LICHT Sommige dingen staan zó ver van me af, dat ik telkens oprecht verbaasd ben als ze zich weer voordoen. Een paar weken geleden ging ik met mijn mentorleerlingen naar een voorlichtingsmiddag op de UT in Enschede, vijf voorlichtingen van universitaire studies van telkens een halfuur. Ik vond het een heel interessante middag en ik ben van alles te weten gekomen. Bij creative technology wordt nauwelijks gestudeerd, maar vooral ontworpen.

Bouwkunde heeft drie specialisaties en leidt op tot architect, bouwkundig adviseur of vastgoedmanager.

In het derde jaar werken de drie toekomstige specialisten aan een multidisciplinaire ontwerpopdracht. Zo gaat dat later in de praktijk ook min of meer: de vastgoedman heeft een ander belang dan de architect, zie er maar samen uit te komen.

Dus wat denken jullie, waar hadden de vier meisjes het over, op de terugweg in de auto? Over het belachelijke kapsel van die mevrouw van gezondheidswetenschappen.

Echt geen gezicht. Maar wat een leuke jongen bij medische technologie! Die deed het echt su-per-goed.

Op zulke momenten ben ik even perplex, om vervolgens te denken: o ja, natuurlijk.

Een paar weken geleden moesten deze leerlingen een kennismakingsfilmpje van zichzelf opnemen voor een school in Namen. Iedereen leverde op het afgesproken tijdstip zijn videofragmentje in, behalve een paar meisjes.

Nee, we zijn nog niet klaar, meneer, we willen het nog een keer overdoen, we doen het liever thuis. De volgende les: nog geen filmpje. Dat verbaasde me, want deze meisjes zijn best goed in Frans, dus hoezo nog een vierde keer proberen? Maar luister even, zei ik, het hoeft niet perfect, er mogen gerust een paar fouten in zitten.

Diepe zucht. Maar meneer, zeiden ze, dat licht hier op school is echt vréselijk. U hebt het zelf toch ook gezien, op die filmpjes van die Belgen, dat zag er toch niet uit, die bleke gezichten. Véél te hard licht.

Ach natuurlijk, het harde licht. Dat ik dat niet in de gaten had. ◗ JOS BAACK Docent Frans, Twents Carmel College, locatie De Thij

21

OPMERKELIJK

‘Het geeft een enorme boost van enthousiasme bij iedereen’

Wil je meerer informatie ovster? het flexreoopagina Scan dez yar! met La 22

APRIL 2018

REGIE OVER EIGEN LEREN MET HET FLEXROOSTER Om 08.29 uur tref je een leeg schoolplein aan bij het Avila College in Hengelo. Om 08.30 uur begint namelijk het eerste flexuur. Als je te laat komt, krijg je geen stempel. Sinds dit schooljaar is het Avila College als eerste school in de regio gestart met dit flexrooster.

De school wil zich namelijk profileren als school met meer keuzemogelijkheden voor leerlingen, zelfstandigheid stimuleren en ze wil af van “de school als leerfabriek”.

Hoe zo’n flexrooster ervoor zorgt dat leerlingen zelfstandiger worden?

Peter ten Dam, teamleider, legt uit: ‘Leerlingen hebben drie reguliere lessen van 80 minuten per dag. Daaromheen zijn dagelijks drie uren flexibel in te plannen, waarbij je kiest uit algemene studiewerktijd om bijvoorbeeld huiswerk te maken (SWT) of studiewerktijd voor een bepaald vak (V-SWT). Je kiest minimaal vijf flexuren per week die de docenten afstempelen. Mits je op tijd bent én goed je best hebt gedaan natuurlijk. Heb je meer tijd en hulp nodig? Dan kun je er ook meer kiezen. Leerlingen zijn dus bewuster bezig met hun eigen leerproces. De docenten en mentoren zitten erbovenop en, als het nodig is, kunnen ze leerlingen verplichten naar een “V-SWT” te komen.

Leerling Iris (4 mavo) heeft de overgang naar het flexrooster meegemaakt. Ze vindt het ideaal dat ze nu meer haar eigen tijd kan indelen. ‘Ik vind het fijn dat ik kan kiezen of ik de ochtend later begin of juist de middag eerder weg wil voor mijn bijbaantje. Het is minder stressvol en het is rustiger in de school. Daarnaast heb ik thuis minder huiswerk. Vaak spreek ik met vriendinnen af om naar een bepaald flexuur te gaan.’ Teamleider Gerco van ’t Spijker haakt hierop in: ‘Het begrip socialisatie van Biesta krijgt hier ineens een heel andere betekenis…’. Iris vult aan: ‘Maar als ik echt moeite heb met een vak, dan denk ik aan mezelf en kies ik wat anders. Ik wil mijn examens halen en dat is het belangrijkst. En als je eens uitleg wilt van een andere docent, dan kun je je bij diegene inschrijven.’

‘Leerlingen uit alle leerjaren gaan door elkaar naar dezelfde flexuren.

Het is een mooie ontwikkeling om te zien dat leerlingen elkaar onderling helpen. Door ze eigenaar te maken van hun eigen leerproces geef je ze vertrouwen. Het doet echt wat met de school, het geeft een enorme boost van enthousiasme bij iedereen’, vertelt Gerco. Peter vult aan: ‘We doen dit vanuit de gedachte “leren van en met elkaar”. Natuurlijk zijn er ook docenten die eraan moeten wennen. Maar je mag en kan eerder zeggen dat iets niet lukt, we doen dit samen.’

Uiteraard zijn er nog verbeterpunten. Peter: ‘We zijn nog druk bezig met een optimale invulling van de 80-minutenlessen. Daarnaast willen we leerlingen nog beter begeleiden in het bewust kiezen in plaats van te denken “ik moet dit doen en dan krijg ik een stempel”.

Dit komt later van pas en het is onze taak om ze hierop voor te bereiden.’ Iris gaat bijvoorbeeld volgend jaar naar de dansacademie in Amsterdam en is blij dat ze op deze manier al meer zelfstandigheid heeft ontwikkeld. ‘Daarnaast experimenteren we met Xpert-uren, waarbij docenten flexvakken geven zoals poëzie of geluid, licht en techniek.’ Gerco: ‘Dit zet docenten op scherp en maakt ze creatiever, omdat ze hun vak als het ware moeten “verkopen”’.

Wil je meer informatie over het flexrooster? Scan dan deze pagina met Layar of neem contact op met Peter ten Dam, teamleider Avila College in Hengelo, via p.tendam@carmelhengelo.nl ◗

COLOFON Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar.

REDACTIE Fijke Hoogendijk Daphne Razi (Stichting Carmelcollege) Hans Morssinkhof (Hans Morssinkhof Publicity, Arnhem) Suzanne Visser (Perspect, Baarn) VORMGEVING EN OPMAAK Digidee, Enschede FOTOGRAFIE Marty van Dijken (Van Dijken, Enschede) DRUK Gildeprint, Enschede OPLAGE 4.700

23

ALS HET BERICHT VERSTUURD IS… De ondeugende blik zegt veel. Was het wel verstandig om dat ene berichtje te versturen? Maar dan is er al niets meer aan te doen. Wat geschreven staat, blijft geschreven.

Hier schuurt het. School wil een veilige plek zijn.

Een plaats waar leerlingen en docenten vrijuit kunnen spreken. Binnen de grenzen van het betamelijke, uiteraard. Je laat de ander heel, leerling, docent of medewerker.

De technische werkelijkheid gaat hieraan voorbij.

Social media dringen ook het klaslokaal binnen.

Berichten en foto’s vinden in fracties van seconden hun weg naar de buitenwereld. Die al even snel heel boos kan reageren. Zodat gemakkelijk een (social) mediastorm ontstaat die de integriteit van betrokkenen kan schaden.

Dat vraagt om aandacht en bezinning. Gesprek en gedachtewisseling, tussen school, leerlingen en ouders.

Benoemen wat ongewenst is, en vooral waarom.

Het aanscherpen van het innerlijk moreel kompas: morele vorming 2.0. Zodat school een veilige plek blijft.

Voor elke mens, heel de mens en alle mensen.

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 Postbus 864 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 info@carmel.nl www.carmel.nl

24

@stgcarmel @CarmelVacatures stichting carmelcollege stgcarmel stichting carmelcollege