Carmel Magazine april 2019 by Stichting Carmelcollege

JAARGANG 16 NUMMER 41 APRIL 2019

LEERMIDDELENMARKTEN EEN SUCCES ECHTE VEILIGHEID BEGINT BIJ JEZELF ZICHTBAAR MAKEN WAT ONZICHTBAAR IS JONGE VLOGGERS OVER ‘DE WERELD OP SCHOOL’

In dit nummer

GRASDUINEN IN DE NIEUWSTE LEERMIDDELEN

ECHTE VEILIGHEID BEGINT BIJ JEZELF

ZICHTBAAR MAKEN WAT ONZICHTBAAR IS

DOOR ANDERMANS OGEN DE WERELD ONTDEKKEN

ANDERE RUBRIEKEN STANDPUNT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 BELPANEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 MIJN PASSIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 COLUMN KARIN VAN OORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 CARMEL IN BEELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 KORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 HOE GING HET VERDER MET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 COLUMN JOS BAACK

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

OPMERKELIJK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

LAYAR Dit nummer van Carmel Magazine heeft een heel leuk extraatje: Layar. Met je smartphone of tablet heb je nu nog meer plezier van dit papieren magazine! Bij het artikel op pagina 21 zie je het Layar-logo.

STICHTING CARMELCOLLEGE omvat 12 instellingen voor bijzonder voortgezet onderwijs. Op ruim 50 locaties verzorgen we een breed onderwijsaanbod in een kleinschalige en veilige omgeving. Zo begeleiden we onze leerlingen. Elke dag opnieuw. Onderstaande - voornamelijk brede - scholengemeenschappen zijn aan Carmel verbonden: ◗ Almelo, Pius X College, Canisius ◗ Deventer, Etty Hillesum Lyceum ◗ Eindhoven, Augustinianum ◗ Emmen, Carmelcollege Emmen ◗ Enschede, Bonhoeffer College ◗ Gouda, Carmelcollege Gouda ◗ Groenlo, Marianum ◗ Haren, Maartenscollege, International School Groningen ◗ Hengelo, Scholengroep Carmel Hengelo ◗ Oldenzaal, Twents Carmel College ◗ Oss, Het Hooghuis ◗ Raalte, Carmel College Salland

Hoe werkt Layar? ◗ Zoek met je smartphone of tablet de applicatie Layar en download deze (gratis) applicatie (app). ◗ Houd je smartphone of tablet boven de pagina met het Layar-logo. ◗ Volg de instructies op het scherm en beleef de extra ervaring!

APRIL 2019

Wiebo Spoelstra, lid Centrale Directie Etty Hillesum Lyceum

Maatwerk voor leerling én docent

STANDPUNT We willen met ons onderwijs meer en meer inspelen op de individuele wensen en behoeften van leerlingen. Het stimuleren van onderwijsinnovatie is daarom belangrijk. Ook verlaging van de door veel docenten als hoog ervaren werkdruk vraagt aandacht. In de CAO VO is afgesproken om de maximale lestaak voor docenten te verminderen om zo uren vrij te maken voor onderwijsontwikkeling. Het mes snijdt daarmee aan twee kanten: verlaging van de werkdruk en uren voor innovatie. Op het eerste gezicht een sympathieke maatregel. Toch ben ik er niet onverdeeld gelukkig mee. Carmel hecht er veel waarde aan dat docenten tijd en ruimte krijgen om onderwijs te ontwikkelen. Daarbij gaan we uit van professionaliteit: we hanteren een hoge opslagfactor en leggen niet alles tot in detail vast. Gedachte daarbij is dat een gedetailleerde taaktoedeling geen recht doet aan individuele verschillen. Sterker nog: dit staat het goede gesprek tussen leidinggevende en docent juist in de weg. In de cao is echter afgesproken dat de vrijgekomen uren voor ontwikkeling afzonderlijk verantwoord moeten worden. Deze maatregel levert mijns inziens ook geen bijdrage aan de vermindering van de werkdruk. Docenten gaan niet minder werken: de jaartaak voor een fulltimer blijft 1.659 uur. Uit onderzoek blijkt bovendien dat

‘We vormen met elkaar een waardengemeenschap’

werkdrukbeleving individueel bepaald is: er zijn docenten die het liefst alleen lesgeven, terwijl anderen dit liever combineren met lesverdringende taken. Individuen de mogelijkheid geven om zelf hun werk in te richten binnen kaders en in teams is misschien een ingewikkeldere maar wel vruchtbaardere weg om werkdruk aan te pakken. Een zo gedetailleerde en generieke maatregel vastleggen in een cao schiet wat mij betreft zijn doel dan ook voorbij. Dat deze maatregel in de cao is opgenomen, is des te opmerkelijker omdat één van de onderliggende redenen is om meer maatwerk voor leerlingen te realiseren. Een cao die niet vanuit datzelfde principe wordt ingestoken is een gemiste kans. Uitgangspunt zou moeten zijn om - vanuit een gezamenlijke visie op onderwijs - te komen tot maatwerk voor leerling én docent. Ik ben overigens blij dat Carmel ervoor kiest om deze maatregel te implementeren door gezamenlijke ontwikkeltijd in te plannen. Dit stimuleert een cultuur om van en met elkaar te leren en dat komt de kwaliteit van het onderwijs ten goede. Het past bovendien bij een belangrijke Carmelwaarde: we zijn weliswaar individuen met unieke kwaliteiten en talenten, maar we vormen met elkaar een waardengemeenschap. ◗

Eerste editie leermiddelenmarkten een succes

Grasduinen in de nieuwste leermiddelen Boekenstad Deventer was op 5 februari het toneel van een heel ánder soort boekenmarkt. Bijna 250 Carmeldocenten snuffelden er aan de nieuwste leerboeken, werkboeken en digitale lesmaterialen. Een week later was er nog een markt, ditmaal in Hengelo en met 350 bezoekers. De start van een nieuwe Carmeltraditie, hopen de organisatoren. Welke biologiemethodes zijn er nog meer? Hebben ze voordelen boven “onze” methode? En wat heeft die kleine uitgever eigenlijk te bieden? Docente biologie en gezondheid Laura Hulshof kwam op 5 februari met een heel rijtje vragen naar de leermiddelenmarkt in het Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Stormink. De aula van haar school - voor Hulshof was het een thuiswedstrijd - was voor de gelegenheid omgetoverd tot een marktplaats vol kramen. Carmeldocenten uit het hele land gingen er met uitgevers in gesprek en volgden workshops. ‘Een mooie opzet’, oordeelt Hulshof. ‘Voor biologie waren veel uitgevers vertegenwoordigd, ook de kleinste. Ze deden méér dan foldertjes uitdelen: je werd goed geïnformeerd over wat de methodes te bieden hebben.’ Het idee achter de leermiddelenmarkten is dat Stichting Carmelcollege het voor docenten makkelijker wil maken rechtstreeks met uitgevers in contact te komen, vertelt Ellen Brinkman, adviseur bij het bestuursbureau en een van de organisatoren van de markten. ‘Daarnaast

kunnen vaksecties onderling over methodes in gesprek gaan. We hebben aparte zithoeken gemaakt waar ze alle informatie rustig op zich kunnen laten inwerken.’

VRIJE KEUZE Stichting Carmelcollege loopt met deze leermiddelenmarkten landelijk gezien voorop. De timing is weloverwogen: als zij dat willen, mogen alle Carmelscholen voor het schooljaar 2019-2020 nieuwe leermiddelen kiezen. Dit vloeit voort uit de aanbesteding van leermiddelen die eind 2018 werd afgerond. Die houdt geen gedwongen winkelnering in; scholen zijn vrij in hun keuzes. Wél is in de aanbesteding geregeld wat het betekent als een school voor een methode van een bepaalde uitgever kiest. Met twee uitgevers is bijvoorbeeld afgesproken dat zij hun methodes leveren volgens het Licentie-Foliomodel (LiFo) dat Carmel heeft ontwikkeld. LiFo houdt in dat leerlingen toegang krijgen tot ál het digitale lesmateriaal

APRIL 2019

van een methode, ook voor andere niveaus en leerjaren, al dan niet in combinatie met (werk)boeken, dit naar wens van de sectie. De twee uitgevers begeleiden de docenten dan bij het gebruik van het digitale materiaal en ontvangen op hun beurt feedback van de docenten. Een derde uitgever levert zijn methodes ook volgens LiFo, maar dan zonder de aanvullende begeleiding en feedback. De overige uitgevers gaan op bestaande voet verder.

MOOIE STAPPEN Nieuwe leermiddelen kunnen een impuls geven aan onderwijsontwikkeling, is de ervaring van Agnes Veldscholten, adjunct-directeur bij het Twents Carmel College en mede-organisator van de leermiddelenmarkten. ‘Kiezen voor een andere methode brengt vaak met zich mee dat docenten zich gaan professionaliseren. Samen maken ze dan mooie stappen.’ Het is uiteraard niet de bedoeling dat elke sectie een eigen koers vaart: de school als geheel wil een bepaalde kant op. Iedere school heeft daarom wel een lijstje met speerpunten waaraan nieuwe leermiddelen moeten voldoen, zegt René Grol, directeur van het Etty Hillesum Lyceum, locatie Het Stormink. Vakgroepen en secties vullen dit aan met hun eigen programma van eisen. ‘Je zag op de leermiddelenmarkten heel wat docenten rondlopen met een boodschappenlijstje’, aldus Grol.

ENTHOUSIASTE REACTIES Uitzonderingen daargelaten reageerden de bezoekers enthousiast. De organisatoren willen daarom doorgaan. Het plan is bij elke aanbestedingsronde (dat is elke vier jaar) enkele leermiddelenmarkten te organiseren.

Er zal geen school zijn die elke vier jaar van leermiddelen wisselt, of het moet zijn dat een nieuwe methode onverhoopt toch niet bevalt. Maar er is altijd wel een déél van de scholen, vakgroepen en secties op zoek naar een nieuwe methode. Bovendien is de leermiddelenmarkt ook interessant voor docenten die met hun huidige leermiddelen verder willen, zegt Grol. ‘Uitgevers geven er workshops waarin ze dieper op de achtergronden van hun methodes ingaan. Dat is van belang omdat veel methodes de komende jaren grote ontwikkelingen zullen doormaken. Het is goed om je daarvan op de hoogte te stellen én om aan de uitgevers jouw ervaringen kenbaar te maken, zodat die in een volgende editie kunnen worden meegenomen.’ Eén ontmoeting per vier jaar is dan niet veel. Daarom hopen de organisatoren tussen de vierjaarlijkse leermiddelenmarkten door ook nog een serie ontmoetingen op touw te zetten.

DOORGAAN Op basis van alle informatie hebben Laura Hulshof en haar collega’s inmiddels besloten met hun huidige methode door te gaan. ‘Die bevalt goed, we waren alleen benieuwd wat er verder nog op de markt is. Dat blijkt niet zo veel te verschillen van wat we hebben. Het scheelt ook dat wij al twee jaar met het LiFo-model werken. Dat geeft niet alleen veel vrijheid om voor iedere leerling passende leermiddelen te kiezen, we hebben ook makkelijk contact met de uitgever. Is er een vraag, dan sturen we gewoon een mailtje.’ ◗

‘Heel wat docenten liepen rond met een boodschappenlijstje’

Belpanel De scholierenstaking tegen klimaatverandering heeft begin februari veel publiciteit losgemaakt. Voor- en tegenstanders kwamen uitgebreid aan het woord. Sommige scholen gaven hun leerlingen toestemming om te ‘spijbelen.’ Andere scholen wilden er niet van weten. Wat vinden we daarvan? We peilen de meningen van het Carmelpanel, aan de hand van de stelling:

SCHOOL MAG NIET MEEWERKEN AAN SPIJBELACTIES

Jort Kruidenier, leerling 4 vmbo kader, sector economie en ondernemen, Marianum, Groenlo

Joyce de Leau, docent Nederlands en docent debatteam, Carmel College Salland, Raalte

11.20 ✓✓ EENS

18.48 ✓✓ EENS

‘Een school moet tegen spijbelen zijn, dat spreekt voor zich. Of iemand spijbelt of staakt is toch vooral zijn of haar eigen verantwoordelijkheid. Hij of zij moet dan ook de gevolgen aanvaarden. Daarbij, als docenten mogen staken, zie ik niet in waarom leerlingen dat niet zouden mogen. Een van mijn leraren deed mee aan de docentenstaking in maart, daar heb ik last van gehad. We zouden een examentoets hebben, die nu moest worden uitgesteld. En aan zo’n tussenuur heb ik niets, ik moet een uur fietsen om op school te komen. Wat is dan je verantwoordelijkheid als leraar? Dat is wel een groot verschil. Als ik zou staken, hinder ik niemand.’ ◗

Rayco Wermelink, leerling 5 vwo, scholengemeenschap Canisius, Almelo

‘Dit is een principieel punt. Het is mooi dat leerlingen kritisch denken en initiatieven nemen, maar de wet is duidelijk: school kan hieraan niet meewerken. Ik vind het mooier als leerlingen de consequenties van spijbelen aanvaarden. Dan laten ze zien er iets voor over te hebben. Spijbelen met toestemming is me te gemakkelijk, dat is geen offer. Als school kunnen we bovendien andere dingen doen. Zoals een klimaatdag houden. Met in alle lessen aandacht voor de klimaatverandering en de verschillende meningen daarover. En met debat, waarin leerlingen toelichten waarom ze dit onderwerp wel of niet belangrijk vinden, voor zichzelf en voor de wereld. Dan neem je als school je verantwoordelijkheid.’ ◗

Daniëlle van Tilburg, ouder en lid MR, Het Hooghuis, Oss 17.09 ✓✓ EENS

13.16 ✓✓ ONEENS

‘Een school mag wél meewerken aan spijbelacties mits deze een maatschappelijk doel hebben. Ik heb het dus niet over spijbelen voor jezelf. De leerlingenstaking ging over een onderwerp van grote maatschappelijke betekenis. Ik volg de discussies over de klimaatverandering en ik vind dat daar te weinig aandacht voor is. Het probleem is veel groter dan de politiek zich realiseert. Een leerlingenactie kan helpen om daarin verandering te brengen. Ook hier op school, we doen er weinig aan. Zelf heb ik niet gestaakt, vanwege de afstand en omdat van hieruit geen andere leerlingen gingen. Anders had ik zeker gespijbeld. Ook als de school niet had meegewerkt; dit onderwerp is belangrijk genoeg.’ ◗

‘Als een school toestemming geeft om te spijbelen, dan is het geen spijbelen meer. Hier in Oss zagen we een wisselend beeld. De ene school gaf toestemming, de andere niet. Allebei verlangden ze toestemming van de ouders en een selfie als bewijs, en verbonden ze geen consequenties aan deelname aan de scholierenstaking. Dat onze kinderen opkomen voor hun nalatenschap, bewonder ik. Maar niet door spijbelen. Mijn zoon, die op een andere school zit, vertelde dat zijn mentor de klas heeft voorgehouden dat spijbelen niet mag. Wie dat toch doet, weet dat er straf volgt. De leerling die dan nog spijbelt, aanvaardt de risico’s. Dat spreekt me meer aan dan met toestemming wegblijven.’ ◗

APRIL 2019

MIJN PASSIE

‘Ik trek graag met de leerlingen de wereld in’

MAAIKE VAN GEMERT WERKT SINDS TWAALF JAAR ALS DOCENT LEVENSBESCHOUWING OP HET ETTY HILLESUM LYCEUM, LOCATIE DE BOERHAAVE. ‘Ik ben altijd gefascineerd geweest door geloof. Hoe komt het dat religie mensen zo diep raakt? En dat het tegelijkertijd zoveel ellende kan veroorzaken? Samen met mijn leerlingen ga ik op onderzoek uit, met een kritische, open houding. Het mooie van levensbeschouwing is dat iedereen elkaars gelijke is. We staan allemaal voor dezelfde vragen: hoe wil je leven? Wat vind je belangrijk? Wat is er nog meer dan dit leven? De meeste leerlingen hebben wel wat met deze thema’s, zeker als je het een beetje spannend brengt. Mede daarom ga ik er liever op uit dan dat ik een hele les volpraat. Natuurlijk moeten leerlingen het een en ander weten, maar belangrijker vind ik dat ze ervaringen opdoen. Dat ze een keer een voorganger de hand schudden, dat ze in de moskee vriendelijke mensen tegenkomen. Ook zelf trek ik graag de wereld in. Zo heb ik onlangs een mooie studiereis naar Marokko gemaakt, over islam en burgerschap. Bij alles wat ik doe, probeer ik de creativiteit van leerlingen “aan” te zetten. Geen ouderwetse toetsen om de stof te verwerken, maar bijvoorbeeld een werkstuk, presentatie, betoog of vlog. Het is fijn als je bij dit vak jezelf durft te zijn. Dan kun je nadenken over wat jij te brengen hebt op deze wereld. Ik vind het heel bijzonder als leerlingen daarover vertellen. Maar doen ze het niet, dan heb ik ze even lief. Respect voor ieders weg en waarheid staat voorop.’ ◗

ECHTE VEILIGHEID

Een veilige school wil iedereen. Het is een voorwaarde om te kunnen gedijen, te ontwikkelen en te presteren. Daarom heeft een werkgroep álle informatie bijeengebracht en geactualiseerd, en deze via het Carmel Intranet toegankelijk gemaakt in de Carmelwiki “Veiligheid”. Alles wat met dit thema verband houdt, kun je hier snel en gemakkelijk vinden. Als vertrekpunt voor de volgende stap: ‘Veiligheid begint bij ieder van ons.’

Leo van Wijchen, teamleider Huisvesting & Facilities op het bestuursbureau in Hengelo, reed onlangs naar Enschede. Hij sprak er Technasiumleerlingen uit de derde klas die meedoen aan een wedstrijd over veilige gebouwen (zie kader). Op een van zijn sheets schreef hij: ‘Onze opdracht: zorgen voor veilige, gezonde en inspirerende gebouwen.’ Die opdracht, meent hij, geldt voor ieder van ons: ‘De werkgroep Veiligheid, bestaande uit afgevaardigden van drie scholen en het bestuursbureau, heeft de afgelopen periode alles over veiligheid uitgezocht, gedocumenteerd en vastgelegd.’ Dat betreft een heel scala aan onderwerpen, waaronder sociale veilig-

heid, de veiligheid van gebouwen, bedrijfshulpverlening, arbo-eisen, incidentenregistratie, pestprotocollen, onderhoud en keuring van installaties, medicijnverstrekking op school, legionella, gevaarlijke stoffen en nog veel meer. Het was nodig: ‘We merkten dat iedereen dacht dat we dit goed hadden geregeld. Maar wie dat had gedaan en waar dat terug te vinden was, was moeilijker te achterhalen. Daarom hebben we alle informatie bij elkaar gehaald en plaatsen we die op het Carmel Intranet. Iedereen vindt daar voortaan alles. Nu kunnen we monitoren en veiligheid opnemen in ons kwaliteitsbeleid.’ Leon Dullaart, adviseur huisvesting op het bestuurs-

APRIL 2019

BEGINT BIJ JEZELF

‘Aan veiligheid besteden we nooit te veel aandacht’

bureau, geeft een voorbeeld. ‘We leggen nu ook de verbinding met partners en leveranciers. We werken toe naar een Carmelstandaard waarin we bedrijven die technische installaties onderhouden medeverantwoordelijk maken voor de vereiste periodieke keuringen. Het is dan ook hun taak om erop toe te zien dat die tijdig plaatsvinden, ze moeten er jaarlijks een verklaring over afgeven.’ Daarnaast komen voortaan de medewerkers bedrijfsvoering van alle locaties en scholen jaarlijks drie keer of vaker bijeen. ‘Nu alles is geïnventariseerd, dragen we op die manier zorg voor actualisering en borging.’

EIGEN VERANTWOORDELIJKHEID Zo is een grote stap gezet, maar Dullaart en Van Wijchen beklemtonen dat er meer nodig is. ‘Je kunt alles documenteren, maar dat garandeert niet dat alle vluchtwegen worden vrijgehouden’, voert Dullaart aan. Van Wijchen vult aan: ‘We streven naar een positief

veiligheidsgevoel. Als dat er is, presteert iedereen beter en prettiger en dat beperkt de kans op incidenten. Om zover te komen, staan we voor de taak onze 38.000 leerlingen en 4.400 medewerkers bewust te maken dat iedereen daaraan moet bijdragen.’ Want altijd kan zich voordoen wat niemand voor mogelijk heeft gehouden. Het ongeval in Oss, waarbij vier jonge kinderen om het leven kwamen door de botsing van een Stint met een sneltrein, staat iedereen nog voor de geest. Net als de schietpartij op een vmbo in Rotterdam, december afgelopen jaar, met een 16-jarig meisje als slachtoffer. ‘De school staat daar los van, maar het gebeurde wel in haar gebouw. Honderd procent veiligheid bestaat niet. Daarom is het zaak je optimaal voor te bereiden én de mensen bewust te maken’, zegt Dullaart. Van Wijchen valt hem bij: ‘Denk aan die nooduitgang. Als die geblokkeerd is, helpt zelfs het mooiste plan niet. Daarom is die bewustwording zo belangrijk. Met die boodschap gaan we nu naar de scholen.’

‘Honderd procent veiligheid bestaat niet’ RUST EN KALMTE Alphons Bakker, lid van de werkgroep Veiligheid en teamleider bedrijfsvoering op Het Hooghuis in Oss, draagt die boodschap uit tijdens een bijeenkomst voor alle scholen in april. ‘Ik wil erop wijzen dat alle relevantie informatie nu bij elkaar staat. Misschien geef ik een zoekopdracht, zodat iedereen het zelf ervaart. Als je snel weet je wat je te doen staat, creëer je rust en kalmte.’ Zeker in een school is dat nodig. ‘Dat is nu eenmaal een bijzondere

omgeving’, legt hij uit. ‘Hier lopen dagelijks veel mensen door het hele gebouw. Onze mensen zijn opgeleid om les te geven. Die hebben soms bhv- of arbotaken, maar ze hebben er niet alle tijd voor, terwijl de materie steeds complexer wordt. Daarom heb ik me meteen aangemeld voor die werkgroep Veiligheid, dan komen beleid en besef van onderaf.’

‘KIES EEN GEBRUIKERSGROEP…’ Enschede, Bonhoeffer College, locatie Bruggertstraat. Derdeklassers Pieter, Willemijn, Luna, Nina, Vera, Luca en Lex zitten bij elkaar in de Technasiumafdeling. Ze vertellen over de jaarlijkse wedstrijd voor Technasia, waarin hun school al een keer de beste bleek. Uit de mogelijke onderwerpen hebben ze de uitdaging van bouwconcern Heijmans aangenomen: ‘Kies een gebruikersgroep en maak een oplossing om die veiliger in een gebouw te laten verblijven.’ Een altijd actuele vraag, zeker in een schoolomgeving. Dus gaat het eerst over de veiligheid van de eigen locatie. ‘Die is goed’, verzekert Nina, ‘er speelt hier niets dat me een ander gevoel zou kunnen geven.’ Haar medeleerlingen knikken instemmend. Het gesprek kan overgaan naar de wedstrijd. De vier meiden weten wat ze willen: ‘Wij richten ons op coma- en intensivecarepatiënten in het Medisch Spectrum Twente, het ziekenhuis hier. Hoe kun je die in geval van een calamiteit snel evacueren? Op zo’n moment mag de lift niet meer worden gebruikt en traplopen kunnen deze

patiënten niet.’ Om input te verzamelen, hebben ze zelf contact opgenomen met het ziekenhuis, dat ze ook zullen bezoeken. ‘We hebben ons al verdiept in wat veiligheid is. Nu gaan we kijken en ideeën ontwikkelen, later werken we een prototype of een voorstel uit.’ Zo ver zijn de jongens nog niet: ‘We onderzoeken wat je allemaal onder veiligheid kunt verstaan. Daarna kiezen we een gebruikersgroep’, legt Lex uit. Hij denkt aan beveiligers. ‘Zeg maar de mensen achter de monitors. Wat gebeurt er als zo iemand ergens naartoe moet? Kan dat veiliger? Dat is de gedachte, we zijn er nog niet uit. Het leuke van deze opdracht is dat we alle vrijheid hebben om eigen keuzes te maken.’ Locatiedirecteur Ellen Berkien, bij het gesprek aanwezig, constateert achteraf: ‘Leerlingen van deze leeftijd kunnen nog grenzeloos denken. Ze zien geen beren op de weg. Alles kan nog, daar komen heel mooie en vruchtbare ideeën uit voort.’ ◗

COLUMN

APRIL 2019

AANDACHT VOOR DE GRIJSTINTEN

AMBASSADEURS Bakker brengt bovendien aanvullende expertise in. Hij is lid van de Reddingsbrigade Oss en verzorgt onder meer cursussen "Auto te water". Dat maakt hem nog alerter. ‘Je moet het allemaal goed regelen en blijven controleren. Ik ga regelmatig het gebouw rond om te zien of niet ergens een tafel voor een brandslang staat.’ Hij betrekt bovendien de leerlingen. ‘Alle tweedeklassers leren we reanimeren en de AED bedienen. Dat doen we met de plaatselijke afdeling van serviceclub Lions, die dit in alle middelbare scholen van Oss wil organiseren.’ Leerlingen Dienstverlening en Producten hebben een training bij de Reddingsbrigade gevolgd. ‘Ze leren hoe veelomvattend veiligheid is, dat maakt ze meteen tot ambassadeurs.’Die ontwikkeling juicht Bakker toe. ‘Wij kunnen niet alles zien of voorzien, hier ligt ook een taak voor leerlingen en docenten. Iedereen moet veiligheid in het hoofd hebben.’ Zelfs dan valt niet alles te voorkomen. Zie opnieuw het ongeval met de Stint. ‘Dat heeft op nog een ander risico geattendeerd: via social media gingen de beelden al rond vóór de hulpdiensten ter plaatse waren. Dat beïnvloedt het gevoel van veiligheid. Hoe we hiermee moeten omgaan, weet ik niet, maar we moeten erover nadenken.’

CARMELONDERNEMING Het houdt Bakker voortdurend bezig. Hij heeft zelfs een beveiligingsbedrijf opgericht. ‘Een Carmelonderneming, waardoor we ROC-studenten van de opleiding Beveiliger een stageplaats kunnen geven. We zijn een onderwijsinstelling, dan wil je ook stagiairs kunnen helpen. Dat is win-win: extra aandacht en menskracht voor veiligheid binnen je school én een stageplek voor toekomstige beveiligers.’ Bakker heeft er met opzet een Carmelonderneming van gemaakt: ‘Alle Carmelscholen kunnen hiervan gebruikmaken. Wij doen dat, het Bonhoeffer College is ermee bezig. Aan de veiligheid van onze scholen kunnen we nooit genoeg aandacht besteden. En dat begint bij ieder van ons.’ ◗

Als docent in hart en nieren, vind ik het altijd buitengewoon leuk om uitgenodigd te worden op een school om lessen te bezoeken en collega’s te spreken. Ook het contact met leerlingen is altijd bijzonder inspirerend. Langzaam ben ik eraan gewend geraakt dat vrijwel niemand je kent als je als Carmelbestuurder zo’n school binnenloopt. Bij het noemen van je naam gaat er bij bijna niemand een lampje branden. Altijd fijn als de locatiedirecteur je dan even voorstelt in de docentenkamer. Maar dan nog loop je weleens een klas in en vraag je netjes of je even de les mag bijwonen, waarop de meeste docenten wel vriendelijk ‘ja’ roepen maar toch even vragen wat ik kom doen en wie ik ben. Deze keer was ik bijzonder onder de indruk van een leergesprek tussen een docent Nederlands en een eerstejaars leerling vmbo-kt. De opdracht was om naar een filmpje te kijken van een leerling die een spreekbeurt houdt. Na het bekijken van het filmpje moeten de leerlingen een aantal vragen beantwoorden over de spreekbeurt. Over de opening en afsluiting, over het aantal behandelde onderwerpen, wat ze vonden van de eigen mening van de leerling, maar ook over wat ze goed vonden aan de manier van vertellen. In de klas ontstaat een discussie over het aantal behandelde onderwerpen. De meningen lopen uiteen tussen 3, 4 en 5. De docent vraagt gericht naar de onderwerpen en de uitkomst blijkt dat 4 en 5 beide mogelijk is. De meeste leerlingen zijn buitengewoon tevreden met dit antwoord en gaan aan de slag met de andere opgaven. Maar één leerling blijft piekeren, steekt haar vinger in de lucht en vraagt: ‘Wat is het antwoord op deze vraag in het antwoordenboekje, 4 of 5?’ De docent gaat hier serieus op in: ’Waarom wil je dat weten?’ Het meisje zegt: ‘Een van de twee antwoorden is goed, 4 of 5. En ik wil weten welke.’ Ik vond het mooi dat de docent in staat was om uit te leggen dat, als je soms anders naar dingen kijkt, er meerdere oplossingen mogelijk zijn. Hij gaf haar niet het gevraagde antwoord maar wel de gevraagde les. Namelijk: het leven is niet zwart-wit en de grijstinten zijn ook belangrijk. ◗ KARIN VAN OORT Voorzitter College van Bestuur, Stichting Carmelcollege

Carmel in beeld

Keukenprinsen in actie Geen kleffe broodjes of poedersoep voor de leerlingen van Het Hooghuis, locatie De Singel

Lekker eten op Het Hooghuis, locatie De Singel

in Oss. Op deze school voor praktijkonderwijs worden alle producten in de kantine elke dag zelf gemaakt. Eerstejaars leerlingen doen koken als oriëntatievak en tweede- en derdejaars kunnen het als praktijkvak kiezen. Met zoveel talent is het geen wonder dat De Singel het predikaat Gezonde Schoolkantine heeft verdiend. Maar zelfs in de gezondste kantine mag af en toe gesnoept worden. Dus trakteren kookdocent Jeroen Luijk en zijn leerlingen uit 1D de school vandaag op Zoethoudertjesvla. Mét spekjes.

Het begint natuurlijk allemaal bij de basis. Kian en Dolf (achter het fornuis) verwarmen de melk, terwijl Sven en Bjorn vast slagroom kloppen.

Intussen tovert Kian onder het oog van de meester de mooiste slagroomtoefjes uit de spuitzak.

“Zoethoudertjesvla” is een begrip. Kookdocent Jeroen Luijk won hiermee in 2002 de titel voor het “Beste toetje van Nederland”. Het is nog altijd even lekker, vindt Bjorn, die alvast de spekjes op maat knipt.

Tijd om af te garneren, zoals de kenners zeggen. Met vaste hand prikt Dolf in elk slagroomtoefje een spekpuntje.

APRIL 2019

...en serveren maar! Het eerste toetje is voor meneer Jeroen zelf. Iemand moet toch voorproeven?!

Van elk verkocht toetje, broodje, soepje of bakje verse fruitcocktail gaat 10 eurocent naar een goed doel. Dit jaar is dat KWF Kankerbestrijding. Halverwege het schooljaar zit er al bijna 900 euro in de goededoelenpot, becijferen de mannen in de gauwigheid. En ja, daar mag je best een beetje trots bij kijken.

Kort BENOEMING RECTOR AUGUSTINIANUM

ZONNEPANELEN OP CARMELSCHOLEN Carmel vindt het belangrijk om bij te dragen aan een duurzame toekomst voor haar scholen en leerlingen. Daarom plaatsen we samen met E2-Energie ca. 17.500 zonnepanelen op 31 schoolgebouwen. Carmel betaalt dit via een vooruitgeschoven investering en een grote subsidie vanuit het Rijk. Afgelopen jaar kreeg Carmel namelijk een SDE+subsidie (Stimulering Duurzame Energieproductie) voor het plaatsen van de zonnepanelen. E2-Energie was een van de acht bedrijven die zich inschreef voor de aanbesteding. De zonnestroomsystemen moeten uiterlijk op 23 juli 2019 gerealiseerd zijn.

Het College van Bestuur van Stichting Carmelcollege heeft de heer Marc van Dongen benoemd tot rector van het Augustinianum in Eindhoven. De benoeming van de 43-jarige Rijenaar gaat in per 1 juni 2019. Hij volgt hiermee de heer Maarten de Veth en ad interim mevrouw Anneke Veerbeek op. ◗

VOLG JE ONS OP SOCIAL MEDIA? @stgcarmel @CarmelVacatures stgcarmel stgcarmel stichting-carmelcollege

Ben je Carmelmedewerker en wil je meer informatie over de planning? Ga dan naar het Carmel Intranet, onder ‘Projecten’, ‘Zonnestroom’. ◗

Hartverwarmend Regelmatig schrijven collega's uit onze scholen verhalen, een gedicht of blogs over hun eigen onderwijspraktijk. Om je te bemoedigen, te laten glimlachen, te prikkelen of je te laten denken: "Verrek, wat een mooi werk heb ik toch". De verhalen en gedichten hebben we gebundeld in een boekje. Daarnaast plaatsen we op onze webpagina carmel.nl/hartverwarmend regelmatig nieuwe verhalen en blogs over de belevenissen van collega's. Herkenbaar? Deel ook jouw verhaal via de button op de pagina carmel.nl/hartverwarmend en lees ‘m terug op de website! ◗

APRIL 2019

Hoe ging het verder met...

Het leerlinginformatiesysteem Alle Carmelscholen blijven werken met het vertrouwde Somtoday: dat is de uitkomst van de verplichte aanbesteding van het leerlinginformatiesysteem (LIS) voor alle scholen. Voor docenten, leerlingen en ouders verandert er weinig. Wel hebben enkele andere ontwikkelingen gevolgen voor de manier waarop scholen met informatie omgaan.

‘Wij zijn blij dat de aanbesteding als uitkomst heeft dat we verder kunnen met Somtoday’, zegt Peter Koopman, lid Centrale Directie Pius/Canisius en voorzitter van de commissie die verantwoordelijk was voor de aanbesteding. ‘We kunnen onze wensen goed kwijt in de gebruikersgroep. Dat is veel waard. Daarnaast is de samenwerking met Topicus, het moederbedrijf van Somtoday, altijd goed geweest.’

‘Volgt een vmbo-leerling het vak Engels op havoniveau, dan moet je dat wel kwijt kunnen in het systeem’

MEER MAATWERK Docenten, leerlingen en ouders zullen er nauwelijks iets van merken dat Stichting Carmelcollege en Topicus een nieuwe overeenkomst hebben gesloten. Somtoday blijft Somtoday. Wel is het leerlinginformatiesysteem zélf in ontwikkeling. ‘We doen in het onderwijs bijvoorbeeld meer aan maatwerk en dat stelt eisen aan de inrichting van een leerlinginformatiesysteem’, aldus Koopman. ‘In plaats van per klas of leerjaar wil je de informatie meer per leerling kunnen opslaan. Volgt een vmboleerling bijvoorbeeld het vak Engels op havoniveau, dan moet je dat wel kwijt kunnen in het systeem. In Somtoday kan dat, daar zijn al goede slagen gemaakt.’

AVG Een verandering van buitenaf waar Somtodaygebruikers mogelijk de gevolgen van merken, is de nieuwe privacywetgeving (AVG). Koopman: ‘Onder de AVG is er geen concrete bewaartermijn, maar mag je gegevens niet langer bewaren dan noodzakelijk is. We moeten dus kijken naar hoelang de gegevens nodig zijn voor het doel waarvoor ze zijn verzameld of worden gebruikt. Een goed voorbeeld is de informatie over de ondersteuning van een leerling, die is opgeslagen in het zogeheten ‘Zorgvierkant’ in Somtoday. Carmel heeft Somtoday gevraagd om bij alle scholen in kaart te brengen welke informatie er wordt bewaard en hoe lang. Die bevindingen worden tijdens een persoonlijk bezoek met iedere school besproken. Dat kan leiden tot veranderingen in het omgaan met informatie, maar die komen dus voort uit de AVG en niet uit de aanbesteding.’

INSPECTIE Iets soortgelijks geldt voor de veranderende werkwijze van de Onderwijsinspectie. Koopman: ‘De Inspectie houdt toezicht op scholen en spreekt daarbij meer dan voorheen de besturen aan. Ons College van Bestuur heeft daarom eenvoudig toegang nodig tot informatie van al onze locaties, in de vorm van eenduidige rapportages vanuit Somtoday. Nu worden gegevens op verschillende locaties nog vaak verschillend bewaard, bijvoorbeeld onder verschillende namen. Dat gaan we afstemmen en daar zullen medewerkers van de administratie wel het een en ander van merken. Maar al met al blijft er voor gebruikers van Somtoday vooral veel vertrouwds over.’ ◗

‘Heel de mens, hoofd, hart en handen’

Zichtbaar maken wat onzichtbaar is ‘Wij zien het als onze opdracht om onze leerlingen maximaal voor te bereiden op hun toekomstige plek in de samenleving. Het gaat dan om “heel de mens, hoofd, hart en handen”; om een brede persoonlijke ontwikkeling van elke leerling, om socialisatie en om kwalificatie.’ Zó verwoordt Koers 2020, het strategische visiedocument, wat de Carmelscholen met hun onderwijs willen bereiken. Maar hoe maak je dat zichtbaar? Een Carmelwerkgroep wil er nog voor het einde van het schooljaar een handleiding voor presenteren. De vraagt speelt al langer. Carmelscholen willen méér bieden. Kennis is maar de helft, Carmelonderwijs wil ook bijdragen aan persoonlijke ontwikkeling en socialisatie. ‘Wij willen de club zijn die je helpt om mens te zijn’, merkt Genio Ruesen op. Hij is lid van de Centrale Directie van het Bonhoeffer College in Enschede en voorzitter van de Carmelwerkgroep die zich beraadt hoe de brede vorming, ook wel de zachte kant van het onderwijs genoemd, zichtbaar kan worden gemaakt. Werkgroeplid Tom Brocks, locatiedirecteur van het Titus Brandsmalyceum, onderdeel van Het Hooghuis in Oss, vult hem aan: ‘Relatie gaat voor prestatie. Brede vorming heeft invloed op wie je bent en hoe je functioneert. En dus op "de harde kant", die we wél in cijfers kunnen uitdrukken.’ Alleen: hoe toon je de waarde en betekenis van brede vorming aan? Het College van Bestuur wil er een handvat voor, de Onderwijsinspectie informeert ernaar. Ruesen: ‘We willen aan externen kunnen uitleggen hoe dat niet zo meetbare, dat ons tot Carmelschool maakt, in ons onderwijs vorm krijgt. En binnen Carmel hebben we behoefte aan iets dat ons helpt in gesprek te gaan over de wijze waarop de instellingen vormgeven aan “elke mens, heel de mens en alle mensen”, zodat we van en met elkaar kunnen leren.’ De gedachten gaan uit naar een instrument dat uit drie delen bestaat: een deel met "harde" gegevens, een deel met gegevens over socialisatie en persoonsvorming en een deel met schooleigen doelen die aansluiten bij de specifieke context van elke school. ‘Volgens de officiële stukken ontwikkelen wij een kwaliteitsstandaard. Dat begrip past eigenlijk niet, de "zachte" kant kun je niet meten’, zegt Doriene Boezelman, medevoorzitter en kwaliteitsmedewerker van het bestuursbureau in Hengelo. En Ruesen: ‘Bovendien maakt elke school eigen keuzes. Wij zoeken vooral een instrument om te kunnen monitoren en daarna het gesprek aan te gaan.’

BALANS Het Hooghuis in Oss heeft hiermee al ervaring opgedaan, tijdens de vertaling van Koers 2020 in school-, locatie- en teamplannen. Brocks: ‘Het gaat om de balans tussen ruimte voor ontwikkeling en verantwoording aan stakeholders. In onze school geven we veel vrijheid aan de teams. Binnen de marges van het schoolplan bepalen ze zelf hoe ze die balans inrichten. Ze moeten uiteraard wel de resultaten kunnen verantwoorden.’ Om vervolgens aan de onmeetbaarheid te ontkomen, heeft de school een eigen auditgroep. Die gaat de locaties langs om te inventariseren waar ze staan. Ze zet vragenlijsten uit en houdt interviews. ‘De belangrijkste vraag is steeds: wat zijn je doelen, wat vind je belangrijk en hoe ver ben je?’, licht Brocks toe. Lesbezoek en gesprekken met leerlingen, ouders, medewerkers en het managementteam van de locatie zorgen voor input. De auditgroep vergelijkt die met het beeld dat het managementteam heeft geschetst. ‘Het is een ontwikkelingsgerichte benadering. Je krijgt inzicht in waar je staat. Aan de hand daarvan kun je gerichter nadenken over je volgende stap.’

APRIL 2019

GOOD PRACTICES De handleiding bevat straks voorbeelden van "good practices", zoals de audit. ‘Scholen kunnen hiermee gemakkelijker laten zien hoe ze gestalte geven aan brede vorming en hoe ze daarover in gesprek gaan’, hervat Ruesen. Boezelman vult aan: ‘Dan kunnen we ook vergelijken, delen en wellicht meer samenwerken. Het belangrijkst is het gesprek op school en tussen scholen. Dat scholen hierdoor gemakkelijker en meer eenduidig verantwoording kunnen afleggen, is een bijvangst.’ Hierdoor blijft het dynamische karakter van de zachte kant bewaard. Ruesen verwijst naar Koers 2020: ‘In 2020 hebben we echt niet alle doelstellingen bereikt, we gaan enkel een volgende fase in, door de ervaringen en inzichten die we onderweg hebben opgedaan. Dat kan

niet anders. We leiden de mensen op die vormgeven aan de 21e eeuw, dat stelt meer vragen dan de 21e-eeuwse vaardigheden kunnen beantwoorden. En die vragen gaan over veel meer dan kennis alleen, de zachte kant wordt belangrijker.’ Nog voor het einde van het schooljaar hoopt de werkgroep de handleiding te presenteren. ‘Het wordt geen blauwdruk’, verzekert Ruesen, ‘we droppen niets, elke school maakt eigen keuzes. We bieden de scholen een instrument om te laten zien hoe ze brede vorming invulling geven en monitoren. Als je dat zichtbaar kunt maken, kun je je verantwoorden en heb je een basis voor de volgende stap. En om elkaar te ondersteunen. We hopen dat het een echt Carmelinstrument wordt.’ ◗

‘Hoe geven we vorm aan “elke mens, heel de mens en alle mensen”?’

Jonge vloggers over ‘De wereld op school’

DOOR ANDERMANS OGEN DE WERELD ONTDEKKEN

‘Het is supergaaf als je in het echt iets van je idee terugziet’

APRIL 2019

Op school verken je de wereld. Soms gaan leerlingen letterlijk op pad, zoals Pèma en Eline, die in het technasium werken aan opdrachten voor echte bedrijven. In andere gevallen is het contact virtueel, zoals bij Pien en Evi, die skypen met en brieven schrijven naar kinderen in Ghana. Maar hoe dan ook: zo’n glimp van een andere wereld maakt dat je anders naar je eigen wereld kijkt.

TECHNASIUM OP BONHOEFFER COLLEGE ONVERMOEDE VRAGEN

OP ONDERZOEK UIT

‘Ineens vallen je dingen op die je anders nooit gezien zou hebben’, zegt Eline, een van de jonge vloggers van het Bonhoeffer College, locatie Bruggertstraat in Enschede. Voor de reeks “Kennis is (maar) de helft” zie kader - heeft zij samen met Pèma gevlogd over de herinrichting van het stationsplein in Enschede. Daar hebben de leerlingen in opdracht van de gemeente voorstellen voor gedaan. Typisch technasium, volgens docent Benno Berendsen: bij het vak “onderzoek en ontwerpen” werken leerlingen in twee blokuren per week aan opdrachten van buiten. Bedrijven, maatschappelijke organisaties en gemeenten kloppen aan met vragen waar zij een antwoord op willen. Eline: ‘Het zijn problemen waar de opdrachtgevers echt tegenaan lopen. Zij denken dat jongeren daar misschien heel andere ideeën over hebben, omdat wij zijn opgegroeid met technologie.’

Leerlingen Pien en Evi van collega-school Twents Carmel College, locatie Denekamp, herkennen de beschreven manier van werken, al volgen zij geen technasium. Op hun school doen zij in het kader van het vak wetenschapsoriëntatie op kleinere schaal ook dit soort projecten. Leuker dan gewone lessen, vinden de twee, omdat je zelf op onderzoek uitgaat. Zo moesten Pien en Evi een keer een ondergronds winkelcentrum ontwerpen. Dat riep onvermoede vragen op. Wat is in deze situatie belangrijk? Waar moeten de mensen straks lopen? Vragen die ze zichzelf anders nooit gesteld zouden hebben.

RONDKIJKEN Soms komen de opdrachtgevers op school, soms gaan de leerlingen ernaartoe. Zo is Pèma onder meer naar Thales geweest (dat radarapparatuur maakt), naar Demcon (hightech) en naar Staatsbosbeheer (beheerder van Nationaal Park De Weerribben). Het is extra leuk als je in de praktijk kunt rondkijken, vindt zij, omdat je dan dingen ziet waar je anders nooit mee in aanraking komt. Want wanneer loop je nou rond tussen de afvalbergen op een afvalverwerkingsbedrijf? De leukste opdracht vonden de meiden het ontwerpen van een nieuw stationsplein in Enschede. Daar moesten ze een uitnodigend plein van maken, dat laat zien dat Enschede een leuke stad is. Eline: ‘Het plein was saai, grauw, niemand vond het gezellig, ik ook niet als ik er kwam. In een groepje hebben we toen een andere inrichting bedacht. Bijvoorbeeld een andere route voor de auto’s, zodat je daar minder last van hebt. Je gaat eerst onderzoeken wat er goed en slecht is aan de situatie, dan maak je een programma van eisen, dan een ontwerp in de vorm van bijvoorbeeld een maquette of tekening, dan een eindverslag en dat presenteer je zelf aan de opdrachtgever.’ Technasiumdocent Wilfred van den Berg: ‘Leerlingen werken in groepen. Ik spar wel met ze mee en ik lever materiaal, maar ik breng niet mijn ideeën naar voren. Zij zijn de eigenaren van het project. Daar leren ze veel van en daar hebben ze ook in het vervolgonderwijs veel aan.’

IN HET ECHT Werken met echte opdrachten is motiverender, merken Benno Berendsen en Wilfred van den Berg. ‘Leerlingen weten dat de opdrachtgevers echt in hun ideeën geïnteresseerd zijn. Dat voelt toch anders aan dan dat wij als leraren enthousiast zijn.’ Dat vindt Eline ook: ‘Je werkt niet alleen voor een voldoende, je doet het ergens voor. En het is supergaaf als je in het echt iets van je idee terugziet. Het stationsplein is nu bijvoorbeeld af en daar zie je gekleurde vlakken en schommels uit ons ontwerp.’ Heb je jezelf eenmaal in een onderwerp verdiept, dan kijk je er voortaan anders naar, zeggen de leerlingen. Eline: ‘Bij elk plein waar ik loop, denk ik nu: zou het beter en mooier kunnen?’

KENNIS IS (MAAR) DE HELFT Andere werelden echt ontdekken en door de bril van een ander kijken naar je eigen wereld: daarover gaat deze aflevering van “Kennis is (maar) de helft”. Leerlingen van het Bonhoeffer College, locatie Bruggertstraat en het Twents Carmel College, locatie Denekamp hebben in vlogs in beeld gebracht wat dit voor hen betekent. In dit artikel praten we erover door. Meer lezen over Kennis is maar de helft? Kijk op www.carmel.nl (zoek op Kennis is maar de helft) ◗

OVERZEESE CONTACTEN OP TWENTS CARMEL COLLEGE GENUANCEERDE BEELDEN ‘In Ghana zijn de kinderen blij dat ze naar school mogen. Daar willen ze heel graag huiswerk’, antwoordt Evi op de vraag wat haar het meest is bijgebleven van de kennismaking met de 42 kinderen van het Ghanese kindertehuis Hanukkah. ‘Wij voelen school toch meer als moeten’, constateert medeleerling Pien. ‘Maar als het niet hoefde, zou jij dan helemaal niet meer naar school gaan?’ vraagt Evi. ‘Jawel toch?!’

HECHTE BAND Het zijn dit soort reflectieve gesprekjes die de docenten van Twents Carmel College in Denekamp graag op gang zien komen, zegt docent Marieke Dijkers. ‘Er is meer in de wereld dan Playstation en Fortnite en dat willen we leerlingen graag laten ontdekken.’ Het contact met de kinderen van Hanukkah is daarbij in de loop der jaren een belangrijke rol gaan spelen. Toen Marieke ooit eens vertelde over de noden daar, zei een leerling: maar kunnen we dan niet helpen? Dertien jaar later is tussen Hanukkah en Twents Carmel College een hechte band gegroeid, die in Denekamp als een rode draad door het schooljaar loopt. Een van de hoogtepunten is een sponsorloop door eerste- en tweedeklassers, waar Evi en Pien ditmaal over hebben gevlogd. Mede dankzij de opbrengsten van deze acties is het kindertehuis inmiddels uitgebreid met een basisschool en wordt er gewerkt aan de bouw van een Junior Highschool.

AAN HET DENKEN Ook al gaat de geldstroom één kant op, de rest van het contact is allesbehalve eenrichtingsverkeer. Nederlandse leerlingen voeren skypegesprekken en houden briefwisselingen met de kinderen van Hanukkah. Dat levert interessante gespreksstof op, zegt Marieke Dijkers. ‘Waarom zijn kinderen in Ghana allemaal zo gemotiveerd

voor school? Zij willen een beter bestaan opbouwen dan hun ouders en ze willen hun land vooruithelpen. Dat zijn voor onze leerlingen nieuwe gezichtspunten. Interessant is ook dat er in Ghana veel collectiever wordt gedacht dan hier. De gemeenschap zorgt dat iedereen te eten heeft, want de overheid doet het niet. In Nederland is dat anders en daardoor denken wij veel individueler.’ Door filmpjes van Hanukkah werd Pien aan het denken gezet: ‘Je ziet daar een kindje van vijf jaar rondsjouwen met een baby op de rug. Jij denkt dan: kan dat wel? Een meisje van vijf is een kind! Dat meisje moet spelen, niet werken. Maar daar zien mensen dat heel anders. Iedereen zorgt voor iedereen.’

‘LEERSCHOOL VOOR HET LEVEN’ Karmeliet Anne-Marie Bos: ‘De voorbeelden laten prachtig zien hoe school meer is dan de ruimte van het schoolgebouw. Met concrete opdrachtgevers komt de werkomgeving de school binnen en tegelijkertijd strekt de school zich uit tot ver over de landsgrenzen heen. Ik zie in de voorbeelden hoe de jongeren groeien doordat ze als leerling persoonlijk in contact komen met deze concrete buitenwereld. Soms ontmoet ik Nederlandse Karmelieten die alles achterlieten en naar Brazilië gingen, naar Indonesië of naar de Filipijnen, om te helpen bij de plaatselijke noden. Ze gingen om iets te brengen, maar ik hoor en zie vooral hoe zij juist leren van de mensen die ze kwamen helpen. Hun ideeën, beelden en waarden werden getoetst en bijgesteld, soms grondig hervormd. Of het nu een opgepakte kruiwagen is of een ingeruild matras, in contact komen met de “andersheid” van de ander opent onze ogen. Een leerschool voor het leven.’ ◗

COLUMN

APRIL 2019

NUANCEREN Het is goed om niet met westerse ogen te kijken naar de behoeften van anderen, vindt ook docent Benno Berendsen van het Bonhoeffer College. Op deze school helpen via de organisatie Doingoood elke twee jaar twintig tot veertig leerlingen uit de vierde en vijfde klas een handje mee bij lokale ontwikkelingsprojecten in bijvoorbeeld Malawi en Kenia. ‘Een mooi verhaal is dat enkele deelnemers op de laatste dag van hun bezoek hun geld bij elkaar legden om op de plaatselijke markt een nieuw matras te kopen voor een gezin dat op een vies matras sliep. Het cadeau werd dankbaar ontvangen, maar eenmaal terug in Nederland bleek dat het matras direct was teruggebracht naar de markt. De ontvangers vonden hun eigen matras prima; zij hadden veel meer behoefte aan geld.’ Docent Marieke Dijkers kent een soortgelijk verhaal uit Ghana. ‘Daar liep dagelijks een man met een grote bos hout op zijn hoofd langs de weg. Voor hem werd een kruiwagen gekocht, zodat hij niet meer zo hoefde te sjouwen. De kruiwagen werd in dankbaarheid aanvaard en prompt voor transport bovenop de stapel hout gelegd. In Ghana worden kruiwagens alleen op de bouw gebruikt. Er was helemaal niets zieligs aan het “sjouwen”.’ De hele tafel is het eens: het is goed om de beelden die je hebt, te nuanceren. Mensen in Afrika zijn niet per se gelukkiger of ongelukkiger dan hier. En door contact te hebben met kinderen daar, ga je ook anders naar je eigen leven kijken, vinden Pien en Evi. ‘Zo anders dat ook jullie voortaan niets liever doen dan huiswerk maken?’ vraagt Marieke Dijkers. Gelach: ‘Nee, dat nou ook weer niet!’ ◗

BEKIJK ONZE VLOGS, WANT WIJ LATEN JE ZIEN... • ...‘hoe je met andere ogen naar je leefomgeving gaat kijken.’ (Pèma en Eline, Bonhoeffer College, locatie Bruggertstraat) • ...‘hoe leuk het is om geld te verdienen voor een ander!’ (Pien en Evi, Twents Carmel College, locatie Denekamp) De vlogs bekijken? Kijk op www.carmel.nl

EEN DINGETJE Over een paar maanden is het zo ver: pensioen! Natuurlijk verheug ik me erop. Geen verplichtingen meer, geen nakijkwerk, tijd genoeg om al die dingen te gaan doen waar ik al jaren niet aan toekom. Maar dit laatste schooljaar heeft de overgang er niet makkelijker op gemaakt. Hoe het precies komt weet ik niet, maar alles zit mee en alles loopt op rolletjes. Vriendelijke leerlingen, goede resultaten, een fijne sectie en heel belangrijk: kleine klassen. 33 leerlingen in 6 vwo en 35 leerlingen in 4 vwo, dat betekent vier klassen van rond de 17 leerlingen. Sorry collega’s. Ik ga elke ochtend fluitend naar school. Het enige minpuntje is het lokalenrooster. Verder heb ik werkelijk niks te klagen. Zelfs mijn mentorklas is bijgetrokken. Vorig jaar had ik er mijn handen vol aan. Een trio verwende kinderen, respectloos gedrag, veel geklets, slechte werkhouding, gedoe met telefoons. Dit jaar is het langzaam beter geworden. Een paar meisjes vroegen onlangs tot mijn grote verbazing of ik volgend jaar nog één jaar please please please hun mentor wilde zijn. Hoe lief is dat en hoe snel kan het gaan. Kennen jullie het vrijdaggevoel? Het is wat stiller op school, weinig schoolleiding, minder collega’s, een gevoel van vader en moeder zijn niet thuis, weekend in het verschiet, in de grote pauze in het zonnetje op het dakterras en samen de bel niet horen, mijn adrenalinegehalte inmiddels op een zodanig niveau dat ik de hele dag energiek door school loop. Ik kan de hele wereld aan. Kijk, dat gevoel heb ik nu het hele jaar al een beetje. Elke dag vrijdag. Het gevolg is dat ik steeds meer opzie tegen het afscheid. Het idee dat ik al mijn aardige collega’s en al die aardige leerlingen van de ene op de andere dag bijna nooit meer zal zien, komt me volkomen onwerkelijk over. Waarom gaat een mens eigenlijk met pensioen? Ik ga ze missen, realiseer ik me, echt missen. Nee, dat afscheid straks in juli, dat wordt nog wel even een dingetje. ◗ JOS BAACK Docent Frans, Twents Carmel College, locatie De Thij

(zoek op Kennis is maar de helft) ◗

Scan deyzaer paomgindae met La bekijken of vlog ter carmel.nl ga naa

SCAN MET

Jos heeft jarenlang columns geschreven voor het Carmel Magazine en haar voorloper de Carmel Courant. Dit is zijn allerlaatste Carmelcolumn. Daarom zeggen we namens de redactie en trouwe lezers: Jos, hartelijk dank voor je

KIJK OP PAGINA 2

inzet en geniet van je pensioen!

OPMERKELIJK 22

‘Ik ben van mening dat iedere docent aandacht moet hebben voor brede vorming’’

APRIL 2019

KAN IK TOCH NIX AAN DOEN Op een aantal Carmelscholen speelt dit voorjaar een bijzondere theatervoorstelling. Het stuk ‘KAN IK TOCH NIX AAN DOEN’ werd samen met theatergroep De Nieuwe Koning uit Enschede ontwikkeld voor brugklassers. Het sluit aan bij de lessenreeks ‘Kritisch leren denken’, geschreven door een aantal docenten van Twents Carmel College locatie De Thij (Nelleke Smeenk, Nicole Voogd en Koen Nijhuis), en daagt leerlingen uit te reflecteren op belangrijke thema’s waarmee ze dagelijks geconfronteerd worden. Hoe blijf je bij groepsdruk dicht bij jezelf en hoe verhoud je je tot nepnieuws, sexting of pesten? Waar neem je je verantwoordelijkheid als jouw gedrag en houding er echt toe doet? Waar houdt vrijheid van meningsuiting op en begint empathie? De voorstelling prikkelt leerlingen om na te denken over hun eigen handelen en de keuzes die ze maken in bepaalde situaties. Miranda Heerink is docent levensbeschouwing op Bonhoeffer College, locatie Van der Waalslaan, en was betrokken bij de totstandkoming van de voorstelling. ‘Als iemand “Homo!” of “Mongool!” roept, dan ga ik altijd in gesprek waarom diegene dat zegt en of diegene zich ervan bewust is wat dit met een ander doet. In het geval van sexting, vraag ik wat leerlingen ervan vinden dat zulke foto’s worden doorgestuurd. Welke rol nemen zij in dit proces: kijken ze toe, lopen ze mee of durven ze er wat van te zeggen? Informatie op social media en Wikipedia is vaak waarheid voor leerlingen. Het is dan ook goed om ze erop te wijzen dat ze zelf kritisch moeten zijn op alles wat ze lezen. In mijn lessen levensbeschouwing nemen we de tijd om dit soort gesprekken te voeren, maar ik ben van mening dat iedere docent aandacht moet hebben voor brede vorming. Een docent wiskunde heeft niet alleen als taak kennis over te brengen, maar hij heeft ook een rol in de persoonlijke ontwikkeling van leerlingen. Het is minstens zo belangrijk om ze te leren evalueren en ze klaar te stomen voor de maatschappij. Eens anders naar iets kijken of ergens aandacht aan geven, de eyeopeners zitten vaak in de kleine dingen. Thema’s als seksualiteit, drugs, discriminatie, cyberpesten, LHBT+ of depressiviteit zijn overigens niet voor elke docent makkelijk om mee om te gaan. Op mijn locatie gaat iedereen hier anders mee om. Deze lessenreeks komt dan ook als geroepen! Mentoren uit de onderbouw van het vmbo krijgen een training waarin ze leren hoe ze leerlingen op dit gebied kunnen begeleiden en het gesprek aan kunnen gaan. Vervolgens bekijken leerlingen de theatervoorstelling en krijgen ze een aantal lessen hierover. Ik merk dat ze het fijn vinden als we lastige onderwerpen bespreken, want zo vaak gebeurt dit thuis of op school niet. Een veilige omgeving creëren is hierbij belangrijk én hoe de klas met elkaar omgaat. Je hebt vaak “leiders” in de klas, maar die kun je als docent natuurlijk ook inzetten om een goede sfeer te krijgen. Natuurlijk spelen deze thema’s niet alleen in het vmbo. Deze leerlingen zijn wel vaak vrij direct, maar er heerst bijvoorbeeld ook een grote prestatiedruk om goede cijfers te halen en veel leerlingen hebben last van een laag zelfbeeld. Het vmbo verdient deze aandacht en daarom vind ik het mooi dat de voorstelling en de lessenreeks in eerste instantie speciaal voor deze doelgroep zijn ontwikkeld. Daarnaast past het goed binnen de visie van Carmel: ‘Elke mens, heel de mens en alle mensen’. Dit betekent ook dat je kritisch moet kijken naar jezelf en de ander. Uiteindelijk hoop ik dat het niet alleen blijft binnen de onderbouw van het vmbo, maar dat álle Carmeldocenten en -leerlingen de mogelijkheid krijgen om dit stuk te zien en de training te volgen.’ Wil je meer informatie over de voorstelling of de lessenreeks? Neem dan gerust contact op met Sylvia Goossens of Franciska Soepboer van het bestuursbureau, via s.goossens@carmel.nl of f.soepboer@carmel.nl. Meer informatie over theatergroep vind je via theatergroepdenieuwekoning.nl. ◗

COLOFON Carmel Magazine wordt gemaakt voor medewerkers en relaties van Stichting Carmelcollege en verschijnt drie keer per jaar. REDACTIE Fijke Hoogendijk Daphne Razi (Stichting Carmelcollege) Hans Morssinkhof (Hans Morssinkhof Publicity, Arnhem) Suzanne Visser (Perspect, Baarn) VORMGEVING EN OPMAAK Digidee - creating brand love, Enschede FOTOGRAFIE Marty van Dijken (Van Dijken, Enschede) DRUK Gildeprint, Enschede OPLAGE 4.620

VERBEELDING VAN HET ONZICHTBARE Het doet denken aan het Droste-effect. Breed lachende jongeman wijst naar klasgenoot die een camerabol vasthoudt. En daarin, zij het vaag, de contouren van de fotograaf. Maar wat zien we precies? Allereerst vertrouwen. De leerlingen werken mee, hoewel de foto grote delen van het land zal bereiken. En vele duizenden ogen het resultaat registreren van een kort moment op een zonnige februari-ochtend in Enschede. Best eng. Maar ze poseren wel.

Hier verbeeldt de foto ook wat niet zichtbaar is: de o zo essentiële gevoelens van vertrouwen en veiligheid. Nu even buiten de school (die als het ware toekijkt), maar evengoed daarbinnen. Iedereen weet brandslangen, camera’s en misschien zelfs AED’s te hangen. En heeft wellicht een vermoeden van alle protocollen en procedures die daarachter schuilgaan. Maar daarmee is nog niemand geholpen. Echte veiligheid begint als iedereen de ander vertrouwt en ook zelf verantwoordelijkheid neemt. Voor elke mens, heel de mens en alle mensen.

Stichting Carmelcollege Drienerparkweg 16 Postbus 864 7550 AW Hengelo (074) 245 55 55 info@carmel.nl www.carmel.nl

@stgcarmel @CarmelVacatures stgcarmel stgcarmel stichting-carmelcollege