Beleidsplan 2016

ICT-BELEIDSPLAN 2016-2020

INHOUD 1. Inleiding .......................................................................................................................................................... 4 ICT-doelstellingen........................................................................................................................................... 4 Opbouw van dit beleidsplan .......................................................................................................................... 4 2. Visie op ICT in het onderwijs .......................................................................................................................... 5 Echt onderwijs op maat met ICT .................................................................................................................... 5 De Sint Bernardus-medewerkers en ICT ........................................................................................................ 5 Lesmethoden en ICT ....................................................................................................................................... 6 Ouders en ICT ................................................................................................................................................. 6 Snelle reactie .............................................................................................................................................. 6 Grenzen verleggen met ICT ............................................................................................................................ 6 Huidige situatie ICT ........................................................................................................................................ 7 Toepassing in het onderwijs ........................................................................................................................... 7 Dippo zorgt voor verbinding ...................................................................................................................... 7 Andere ICT-toepassingen binnen de school ................................................................................................... 8 Gewenste situatie .......................................................................................................................................... 8 Thematische benadering ............................................................................................................................ 9 Spelend en Onderzoekend Leren (self organised learning environment)................................................. 9 Schoolondernemingsplan......................................................................................................................... 10 Doel van de interventies .......................................................................................................................... 10 Specifieke kenmerken van waaruit we vertrekken: ................................................................................. 11 Voorwaarden voor integratie van ICT in het onderwijs ............................................................................... 11 3. Kennis en vaardigheden ............................................................................................................................... 12 Leefwereld leerlingen................................................................................................................................... 12 leerlingen en ICT .......................................................................................................................................... 12 Samenwerkend leren met behulp van ICT ................................................................................................... 12 Model voor samenwerkend leren met behulp van ICT ............................................................................ 13 Taak essentieel ......................................................................................................................................... 14 Benodigde technologie ............................................................................................................................ 14 Waarom met ICT? .................................................................................................................................... 15 Tweetallen zijn effectiever achter de computer. ..................................................................................... 15 Aandachtspunten ......................................................................................................................................... 16 Gewenste ICT-competenties van leerkrachten ............................................................................................ 16 ICT-competenties leerkrachten .................................................................................................................... 16 3.3 Beleid om te komen tot gewenste ICT-competenties bij leerkrachten ................................................. 18 3.3.1 ICT-competenties: doelen op korte termijn (1 jaar) ........................................................................... 18 3.3.2 ICT-competenties: doelen op lange termijn (3 jaar) ........................................................................... 19 3.4 Beleid om te komen tot gewenste ICT-kennis bij leerlingen .................................................................. 20

3.4.1 ICT-kennis leerlingen: doelen op korte termijn (1 jaar) ...................................................................... 21 4. Educatieve software en content .................................................................................................................. 22 Educatieve software ..................................................................................................................................... 22 Waarom kiezen wij voor Snappet? .............................................................................................................. 22 Snappet voor de leerling .......................................................................................................................... 22 Snappet voor de leerkracht ...................................................................................................................... 22 Schrift of scherm: hoe leren kinderen het meest?................................................................................... 23 Onderwijs voor een nieuwe tijd ............................................................................................................... 24 Fijne motoriek .......................................................................................................................................... 25 En hoe zit het met woorden? ................................................................................................................... 26 Opmerkingen/ adviezen hierover vanuit werken in groep 5 met Snappet: ............................................. 26 Een leerkracht die aan het pilotproject heeft meegedaan schrijft: ......................................................... 27 Gedachteloos typen ................................................................................................................................. 29 Goede apps, slechte apps ........................................................................................................................ 30 Website en social media .............................................................................................................................. 31 Twitter ..................................................................................................................................................... 31 Social media om te leren .......................................................................................................................... 31 3D printen met leerlingen op de basisschool ............................................................................................... 31 Leerplankader voor wetenschap en technologie ..................................................................................... 32 De 3D-Printer als inspirator voor wetenschap en techniek ..................................................................... 32 Op zoek naar verborgen talenten ............................................................................................................ 33 Multifunctionele all-in-one pc ...................................................................................................................... 33 Papierloos vergaderen ................................................................................................................................. 34 5. ICT-infrastructuur ......................................................................................................................................... 35 Gewenste situatie ........................................................................................................................................ 35 KOSTEN HARDWARE ............................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

KOSTEN licenties ..................................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

6. Tijdspad implementatie ............................................................................................................................... 36 Schooljaar 2015-2016 .................................................................................................................................. 36 Start schooljaar 2016-2017 .......................................................................................................................... 36

1. INLEIDING

Basisschool Sint Bernardus streeft naar onderwijs op maat. Hierbij maken we gebruik van de didactische en technische mogelijkheden van Informatie en Communicatie Technologie (ICT) en hebben we ons ten doel gesteld om ICT optimaal in te zetten op alle niveaus van de organisatie zodat - er beter en gerichter geanticipeerd kan worden op de individuele leerbehoeften van kinderen; - andere leerstrategieën gebruikt kunnen worden; - samenwerking met andere kinderen in of buiten de school mogelijk wordt; - ICT-mogelijkheden op schoolniveau de administratie en communicatie verbeteren.

ICT-DOELSTELLINGEN

De Sint Bernardus ambieert op ICT-gebied een voortrekkersrol, die ook zichtbaar is in de wijze van lesgeven. Dat willen we vanwege de mogelijkheden die ICT biedt om onze inhoudelijke doelstellingen te realiseren en tevens om aan te sluiten bij de leefwereld van de kinderen en de omringende maatschappij. Bij de individuele ontwikkeling van het kind is ICT een geïntegreerd onderdeel.

OPBOUW VAN DIT BELEIDSPLAN

Het ICT-beleidsplan is grotendeels opgebouwd aan de hand van de onderdelen van het toetsmodel Vier in balans: - Visie op ICT in het onderwijs - Kennis en vaardigheden - Educatieve software en content - ICT-infrastructuur Binnen het laatste hoofdstuk plaatsen we de financiële aspecten van het ICT-beleid. Om de noodzakelijke investeringen te kunnen doen, zijn namelijk extra financiële middelen nodig.

2. VISIE OP ICT IN HET ONDERWIJS

In het streven naar onderwijs op maat realiseert de Sint Bernardus hoge kwaliteit van onderwijs. Onderwijs dat rekening houdt met de (deels nog niet ontdekte) individuele mogelijkheden van een kind. De Sint Bernardus stimuleert daarbij vaardigheden die kinderen een goede basis geven voor een plek die er toe doet in de maatschappij.

Bovendien realiseert de Sint Bernardus naar optimale communicatie tussen mensen. Niet alleen om van elkaar te leren, maar ook om begrip te krijgen voor elkaar.

Om dit te kunnen realiseren, is ICT onmisbaar. Nu draait het vooral om de vraag: op welke manier geef ik onderwijs om deze doelen te kunnen bereiken?

ECHT ONDERWIJS OP MA AT MET ICT

Onderwijs op maat is op veel scholen maar in beperkte mate aanwezig. Uit onderzoek blijkt dat een leerkracht eigenlijk niet meer dan drie niveaus in een groep kan begeleiden.

Toch heb je als leerkracht in een klas vaak te maken met tot wel 32 niveaus; bij ieder kind moeten dan ook nog verschillende niveaus van talentontwikkeling onderscheiden worden. Dat betekent dat de scholen altijd concessies moeten doen aan onderwijs op maat, omdat de organisatie van groeps- of individueel onderwijs (op onderdelen) praktisch niet haalbaar blijkt te zijn.

In de visie van de Sint Bernardus gaat ICT een sensationele rol spelen in de wijze waarop kinderen op hun niveau lesstof aangeboden krijgen en verwerken. De manier van lesgeven gaat veranderen.

In de visie van de Sint Bernardus past dat ieder kind op elk moment toegang heeft tot internet of tot interactieve programma’s die het kind helpen bij het realiseren van de individuele onderwijsdoelen. We denken hierbij dus niet aan een uurtje ICT per dag, maar aan permanente beschikbaarheid van ICT, wat overigens niet hetzelfde is als permanent gebruik van ICT. Het is daarbij van belang dat alle medewerkers in de school zich actief inzetten voor het realiseren van nieuwe onderwijsvormen die recht doen aan het ontwikkelen van individuele kwaliteiten van kinderen.

DE SINT BERNARDUS -MEDEWERKERS EN ICT

Essentieel bij de nieuwe manier van lesgeven is de kennis die onze medewerkers hebben van internettoepassingen, softwaremogelijkheden en het gebruik van ICT-apparatuur.

Alle onderwijsgevenden moeten hun leerlingen op dit terrein de baas zijn. Dit vergt naast opleiding c.q. scholing ook een ICT-gerichte houding. De ICT-ontwikkeling op de Sint Bernardus is, naast het realiseren van een goede infrastructuur, vooral ook een zaak van cultuur.

De medewerker van de Sint Bernardus zal erg goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden van ICT en ook het eigen vaardigheidsniveau is optimaal. Daarentegen is kennis van hardware en infrastructuur niet nodig. De directie/ict-er zorgt wat dat betreft voor een gebruikersvriendelijke ICT-omgeving en een goede ICT-organisatie. Dit alles onder het motto: TIB ‌. Techniek Is Bijzaak!

LESMETHODEN EN ICT

De Sint Bernardus wil innovatief en ondernemend zijn bij de inzet van ICT, rekening houdend met de financiële grenzen die er zijn. Een manier om de financiële grenzen te verleggen, is bijvoorbeeld: op een andere manier met de middelen omgaan. Er wordt heel veel geld besteed aan leermiddelen, in het bijzonder aan fysieke lesmethoden. De Sint Bernardus is van mening dat binnen enkele jaren een groot aantal lesmethoden vervangen kunnen worden door digitale modulaire programma’s. Een verschuiving van het leermiddelenbudget van fysiek naar digitaal is waarschijnlijk, en zelfs wenselijk vanwege de actualiteitswaarde, en zal kostenbesparend werken.

OUDERS EN ICT

De Sint Bernardus wil ouders nauw betrekken bij de ontwikkeling van hun kind en ICT kan daar een belangrijke rol bij spelen. Gedacht wordt aan het opzetten van interactieve volgsystemen waarbij kinderen een digitaal portfolio samenstellen dat zichtbaar is voor docent en ouder. Andere manieren om met behulp van ICT ouders bij de school te betrekken zijn denkbaar, zoals presentaties van kinderen op het web, online huiswerkbegeleiding, het posten van foto’s en teksten over de lesstof en het gezamenlijk maken van een werkstuk.

Betrokken ouders zorgen voor een levendige school. Ze bieden praktische hulp, denk aan assistentie bij het schooltoneel of het mede begeleiden van klassenuitjes. Maar wat meer is: ouders die emotioneel betrokken zijn bij school, hebben een positieve invloed op de leerprestaties, het gedrag en de werkhouding van hun kind - onze leerling.

Ze zijn onze opvoedingspartner en ons klankbord. Nauwe samenwerking met ouders is dus wenselijk. Ooit was direct contact via oudergesprekken of briefjes voldoende om ouders bij de school te betrekken. Maar ouders krijgen het steeds drukker en hebben minder rechtstreeks contact met school.

SNELLE REACTIE

Hoe bereik je die drukke ouders dan? Simpelweg door andere, efficiënte middelen in te zetten: sociale media. Twitter, Whatsapp, YouTube en Instagram zijn dagelijkse kost voor de leerlingen met wie we werken. Voor de generatie van nu zijn sociale media een niet meer weg te denken communicatiemiddel. Maar ook hun ouders zijn steeds vaker online. Daar maken wij gebruik van!

Op deze internetplatforms wisselen we gegevens en informatie uit. We stellen vragen en beantwoorden vragen en brengen een snelle interactie op gang.

Social media, in ins geval twitter, is doorgelinkt naar de schoolwebsite en zo worden de nieuwsberichten of brieven gedeeld. Digitale informatie biedt het voordeel van meetbare resultaten: je kunt eenvoudig zien hoe vaak iets is gelezen.

Sociale media is voor leerkrachten een handige digitale aanvulling op het contact dat er al met ouders is.

GRENZEN VERLEGGEN ME T ICT

De Sint Bernardus wil met andere scholen letterlijk en figuurlijk meer met elkaar verbonden worden, zowel binnen de eigen organisatie als daarbuiten, en stimuleert daarom initiatieven om kennisdeling en grensverleggende activiteiten te realiseren.

Contacten met scholen in het buitenland is hierbij een optie.

HUIDIGE SITUATIE ICT

Een visie hebben op ICT, beleid ontwikkelen voor ICT; uit de onderzoeken blijkt dat dit geen hot items zijn voor de scholen. Iedereen is het er wel over eens dat ICT geïntegreerd moet worden in het onderwijs. Maar veel verder dan die constatering komt het niet. Er wordt veel ‘getracht’ en ‘gewerkt aan’, maar de praktijk blijkt weerbarstig.

Met een pilot met het werken met Snappet moet het mogelijk zijn om met eigentijdse leermiddelen de leeropbrengsten van leerlingen significant te verhogen en veel beter aan te sluiten bij de leerbehoefte van kinderen. Deze applicatie biedt een combinatie van oefenstof en toetsen: • geeft de leerling directe feedback op het gegeven antwoord; • is adaptief: de moeilijkheidsgraad van de opgaven wordt aangepast aan de vaardigheid van het kind; • geeft de leerkracht real time inzicht in de ontwikkeling van het kind; • geeft inzicht in welke deelvaardigheden sterker of minder sterk ontwikkeld zijn; • maakt het vergelijk van de leerling ten opzichte van de landelijke standaarden mogelijk.

Snappet biedt een volledig digitale leerlijn dekkende leeromgeving voor meerdere vakgebieden. Snappet is in staat een indicatie te geven van de toepassingsvaardigheid van de leerling, naast het weergeven van de mate waarin de leerstof wordt beheerst. Deze eigenschap is uniek in het huidige aanbod digitale leermiddelen.

Hiermee hebben ervaren dat het mogelijk is om met eigentijdse leermiddelen de leeropbrengsten van leerlingen significant te verhogen en veel beter aan te sluiten bij de leerbehoefte van kinderen.

TOEPASSING IN HET ONDERWIJS

In het kader van Passend Onderwijs wordt er gewerkt aan adaptiviteit, zelfstandigheidbevordering en remediëring. ICT is daar een belangrijk hulpmiddel bij.

Daarnaast speelt het onderwijskundig concept een rol waarbij het voor leerkrachten gemakkelijker is om ICT in te zetten binnen hun klassenmanagement.

DIPPO ZORGT VOOR VERBINDING

Stichting Dippo is een boven bestuurlijke organisatie. Toch is er sprake van de aanwezigheid van verbindende en gelijke opvattingen onder de scholen die zich aansluiten zijn bij Dippo. Deze gemeenschappelijkheid is terug te zien in de positieve houding ten opzichte van ICT. Stichting Dippo ondersteunt het onderwijs in en rond Deventer in het realiseren van onderwijs dat past bij de tijd waarin we leven.

De scholen die onderdeel zijn van Stichting Dippo: 1. willen samen zorgen voor goed onderwijs voor ieder kind in Deventer; 2. willen kiezen voor technologieën die relevant zijn voor meerdere actuele; onderwijsvraagstukken, naar de verwachte effectieve impact op het onderwijs en de levensfase van de technologie 3. willen innoveren en zich ontwikkelen op ICT gebied; 4. willen leren van elkaar en ervaringen delen met anderen.

Als deelnemende school van DIPPO heeft de Sint Bernardus de ruimte om een eigen invulling te geven aan gepersonaliseerd leren. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat in eerste instantie vooral wordt ingezet op differentiëren met ICT. Iedere school formuleert hiervoor zijn eigen doelstellingen.

Personalisatie

Differentiatie

Individualisatie

De leerling: Stuurt zijn of haar eigen leerproces.

De leraar: geeft les aan groepen

De leraar: geeft les aan individuele

Leerlingen.

Leerlingen

• Stemt onderwijs af op de leerbehoeften van groepen leerlingen

• Voorziet in leerbehoeften van de individuele leerling.

• Selecteert technologie en hulpmiddelen gericht op de leerbehoeften van groepen .leerlingen

• Selecteert technologie en hulpmiddelen gericht op de leerbehoeften van de individuele leerling.

• Houdt voortgang bij.

• Houdt voortgang bij.

• Gebruikt toetsing voor het leren

• Gebruikt toetsing van het leren

• Gebruikt data en toetsen om groepen en individuele leerlingen voortdurend feedback te geven ter bevordering

• Gebruikt data en toetsen om voortgang te bevestigen en te

• Verbindt het leren aan eigen interesses, passies en ambities • Ontwikkelt de vaardigheden om zelf de juiste technologie en hulpmiddelen te kiezen en te gebruiken.

• Bewijst dat hij/zij stof beheerst in een competentiegericht model.

• Gebruikt toetsing om te leren • Wordt zelfsturende leerling die eigen voortgang bijhoudt.

van het leren.

rapporteren wat de individuele leerling heeft geleerd.

en reflecteert op basis van beheersing van stof en vaardigheden.

ANDERE ICT-TOEPASSINGEN BINNEN DE SCHOOL

De website wordt gebruikt voor de communicatie naar ouders toe. Veelal worden hiermee niet alle ouders bereikt daar zij zelf verantwoordelijk zijn (en blijven) om het nieuws en mededelingen tot zich te nemen.

Met Office 365 zal het op korte termijn mogelijk worden gezamenlijk gebruik te maken van alle mogelijkheden van Office 365. Denk aan het inrichten van een SharePoint omgeving.

GEWENSTE SITUATIE

De wens is dat in de toekomst ICT een volledig geïntegreerd onderdeel van het onderwijs is op De Sint Bernardusschool. Dit biedt verschillende voordelen voor leerlingen, leerkrachten en schoolorganisatie.

Een groot voordeel voor de leerlingen is dat er met ICT veel meer mogelijk is op het gebied van differentiatie en remediëring. ICT biedt visuele ondersteuning en is een geweldig hulpmiddel bij het zelfstandig werken. Hierdoor komt een veelvoud aan werken presentatievormen beschikbaar. Bovendien bevordert ICT de samenwerking tussen leerlingen onderling, wat weer kan leiden tot een verdieping van de lesstof.

Voor de leerkrachten betekent het gebruik van ICT-programma’s dat de toetsresultaten eenvoudiger geanalyseerd kunnen worden. Op basis van de analyse kunnen zij vervolgens processen in gang zetten, waarmee leerlingen hun resultaten verder kunnen verbeteren.

Wat betreft de schooladministratie zal het gebruik van ICT vooral tijdbesparend zijn. De administratieve ICT-toepassingen zijn bruikbaar als communicatie- en managementtool.

Wanneer we naar e-learning en internet gebaseerd werken toe willen, dan zal er afscheid moeten worden genomen van lokale programma’s. Met webbased apps en programma’s kan online overal worden gewerkt en dit helpt de flexibiliteit en het up-to-date zijn van e-learning te vergroten. Ook de ontwikkeling van educatief partnerschap profiteert van het gebruik van online web-based educatieve software.

THEMATISCHE BENADERI NG

De Sint Bernardus pleit binnen haar onderwijs in de nabije toekomst voor een meer thematische benadering. De schoolvakken die we nu kennen zijn toevallig ooit vakken geworden. De betekenis van kennis is veranderd, feiten moeten wel beschikbaar zijn maar zijn minder belangrijk geworden als elementaire doelen. Tegenwoordig pakken we graag ons mobieltje erbij. Vroeger zat alle kennis in de hersenen en de boeken, nu is dat de computer. Wel worstelen we zelf met de emotie als we denken dat we hier zomaar om afscheid van kunnen nemen. Creativiteit en inventiviteit komen immers nooit op gang wanneer kennisinformatie wordt teruggebracht tot de reflex 'dat zoeken we op'. Dan blijft de wereld net zo klein als wanneer je denkt dat je met Engels het hele internet (dus de wereld) tot je beschikking hebt. Echt denkwerk kan het niet stellen zonder heel veel achtergrondinformatie die - dat mag bij ons binnen de 'thematische aanpak niet vergeten worden - eerst met moeite moet worden verworven. En ja, dat vereist veel tijd en soms hard werken. Niemand heeft gezegd dat leren altijd 'fun' moet /kan zijn. “Stampen” blijft dus wel aanwezig binnen de Sint Bernardus, soms zit er eenvoudigweg niets anders op.

Dat die vermaledijde discipline in een bepaalde fase van de groei ook nog andere deugden heeft, daar hebben we het later nog wel eens over.

SPELEND EN ONDERZOEK END LEREN (SELF ORGANISED LEARNING ENVIRONMENT)

Collegae binnen Sint Bernardus kunnen / zijn met elkaar bezig om nieuwe lesinhouden te ontwikkelen. Neem het migratievraagstuk waar de wereld op dit moment mee worstelt.

Dat kun je vanuit al die kanten - historisch, economisch, geografisch, maatschappelijk aanvliegen. Onze collegae zijn in staat om daar een interessant verhaal van te maken.

Zulke thema's bieden juist ruimte voor persoonlijke en maatschappelijke vragen: zou ik een vluchteling in huis nemen? Hoe zou ik opgevangen willen worden als asielzoeker? Dat vormende en maatschappelijke aspect krijgt al doende een centralere plek in ons onderwijs. Het brengt de stof voor leerlingen dichterbij." Er zijn al slimme programma’s, methoden en inzichten bij collega´s in zicht waardoor we ons zeer gericht kunnen aanpassen aan het niveau van de leerling. Als Sint Bernardus leren wij momenteel door scholing op SOLE veel op dit gebied.

We houden van het oude (waardenvolle onderwijs) en staan ook open voor het nieuwe als dit daadwerkelijk verbeteringen inhoudt. We zijn misschien wel een strenge (lees consequente) school, maar proberen leerlingen ook overal bij te betrekken.

SCHOOLONDERNEMINGSPLAN

Hoofdpunten vanuit het advies waar wij als Sint Bernardus, getuige het schoolondernemingsplan, komende vier jaren mee aan de slag zijn: • • • • • •

Niet alleen nadruk op kennis, veel aandacht voor persoonlijke en sociale ontwikkeling.

Taal, rekenen/wiskunde, Engels en digitale vaardigheden voor alle leerlingen verplicht.

Veel aandacht voor praktische vaardigheden als omgaan met geld, sollicitatiebrief schrijven.

Leerlingen kunnen de vaste vakken op verschillende niveaus afronden, meer maatwerk.

Engelse les vanaf groep 1 van de basisschool vraagt een nadere oriëntatie en onderzoek.

Minder hap-snap-onderwijs, meer diepgang. Drie domeinen in plaats van klassieke vakken: natuur en technologie, mens en maatschappij, taal en cultuur.

Doel: Het team kan komen tot gefundeerde besluitvorming met betrekking tot het vormgeven van wereldoriëntatie en talentontwikkeling (brede ontwikkeling) in Spelend en Onderzoekend Leren (SOLE) op school. SOLE maakt het mogelijk om samenhangende activiteiten en inhouden te creëren waarin de leerkracht als bemiddelaar functioneert.

Bemiddelaar tussen betekenissen van kinderen en (brede) bedoelingen. Lesinhouden geven niet alleen een gemeenschappelijke inhoud aan activiteiten van leerlingen ze zorgen ook voor samenhang tussen de activiteiten en voor een directe band met leefsituaties van leerlingen en de wereld buiten de school. SOLE is een dynamisch proces waarin de leerlingen en de leraar samen lesinhouden en activiteiten opbouwen, waardoor er een stroom van aan elkaar verbonden betekenisvolle spel- en onderzoeksactiviteiten ontstaan. Relevante inhoud is tegelijkertijd persoonlijk zinvol voor de leerlingen als valide in de ogen van de leerkracht. De vragen die bij de groep leerlingen leven rond de inhoud bepalen de richting en zorgen voor hoge betrokkenheid en dieper leren aan echte problemen en kwesties.

DOEL VAN DE INTERVEN TIES

1. Uitbreiden van kennis over de achtergronden en theoretische kaders van SOLE 2. Ontwerpen op hoofdlijnen een thema met (een van) de digitale Blink-methoden vanuit SOLE en de bijbehorende kaders (ontwerpschema) 3. Voorbereiden van startactiviteiten (met Blink als bron) om te komen tot echte vragen 4. Op basis van ervaringen en theorie de koppeling kunnen maken tussen de onderzoeksvragen van leerlingen en (nieuwe) kennis (leerlijn) 5. Registreren (meer precies) aanbod en eindproductie (of het eindproduct) n.a.v. startactiviteiten 6. Bepalen van (en inzicht hebben in) de kennis en vaardigheden die in het thema aan de orde zijn (specifieke doelen Wereldoriëntatie & brede bedoelingen/talenten) 7. Inzetten en hanteren van bekende coöperatieve structuren.

8. Op basis van ervaringen en theorie/feedback fasen en stappen in het thema verhelderen/aanscherpen.

SPECIFIEKE KENMERKEN VAN WAARUIT WE VERTR EKKEN:

   

Eigen vragen van leerlingen staan centraal Vertrek vanuit hetgeen dat leeft in je groep Creëren van functionele contexten is onze visie Is het je WAARD om MEER te doen dan de methode ( het curriculum) zegt

VOORWAARDEN VOOR INTEGRATIE VAN ICT IN HET ONDERWIJS

- Duidelijkheid en transparantie van het bestuur; - Pas gaan samenwerken als winst/effectiviteit duidelijk is; - Stimuleren, faciliteren, investeren; - Vaststellen norm/eis voor ICT-basiscompetenties leerkrachten; - Vaststellen leerlijn voor leerlingen; - Een actueel ICT-beleidsplan; - ICT-richtlijnen opstellen; - Bestuurlijk bezig zijn met standaarden, uitwisselbaarheid en digitale duurzaamheid; - Zorgen voor korte lijnen.

3. KENNIS EN VAARDIGHEDEN

Veel leraren ervaren momenteel nog kennisachterstanden op het gebied van ICT, vooral als het gaat om het gebruik van ICT als didactisch hulpmiddel. Deskundigheidsbevordering zal hierin verandering brengen en dan bedoelen we meer dan alleen een training of een cursus waar leraren ICT-vaardigheden leren. Van groot belang is ook het ontwikkelen van een visie op leren en het doelbewust inzetten van ICT-toepassingen binnen leersituaties.

Daarmee reikt de betekenis van ICT verder dan het automatiseren van een bestaande onderwijspraktijk.

In toenemende mate is de vraag aan de orde of bestaande problemen met behulp van ICT op een nieuwe manier kunnen worden opgelost. In dit hoofdstuk beschrijven we de kennis en vaardigheden van leraren en leerlingen.

LEEFWERELD LEERLINGE N

Onze leerlingen groeien op in een fascinerende wereld. Het virtuele milieu bestaat uit TV, mobieltjes, computer, internet en wat daar in de toekomst nog allemaal bij zal komen.

Deze zaken zijn voor onze leerlingen geen instrument maar een leefwereld, waarin ze zich vrijuit moeten kunnen ontplooien. Het is noodzakelijk om ze daarin ook op te voeden.

Daarom moeten wij weten wat onze leerlingen aankunnen, of zij meer tegelijk kunnen dan volwassenen, op welke leeftijd er sprake kan zijn van een verslaving, hoe groot hun verwerkingstijd is. Wij als leerkrachten hebben de antwoorden hierop nodig om onze leerlingen op de juiste manier te kunnen begeleiden.

LEERLINGEN EN ICT

De leerlingen komen steeds computervaardiger de school binnen – dit is overigens afhankelijk van het opleidingsniveau van de ouders – maar de leerkrachten hebben geen goed beeld van wat die vaardigheden feitelijk voorstellen en hoe ze daarmee om kunnen gaan. Ook weten leerkrachten niet precies wat de basisvaardigheden van hun leerlingen op ICT-gebied zijn.

Internet wordt voornamelijk gebruikt om informatie te zoeken voor werkstukken en spreekbeurten.

Van elkaar leren de leerlingen voornamelijk de populaire internettoepassingen.

Wij hebben regels voor leerlingen over het gebruik van internet. Hiervoor is een internetprotocol opgesteld.

SAMENWERKEND LEREN MET BEHULP VAN ICT

Door de toenemende complexiteit van het werk zullen werknemers steeds vaker met elkaar moeten samenwerken om vraagstukken op te lossen. Daarom ligt het voor de hand dat aankomende leerkrachten ook samen leren. Bovendien wordt leren gezien als een sociaal proces, waarbij je vooral ook samen met anderen leert om leerresultaten te behalen.

Daarom is er steeds meer aandacht voor samenwerkend leren, en de laatste jaren ook voor samenwerkend leren met behulp van ICT (computer supported collaborative learning, CSCL). Sterker: er is vermoedelijk geen terrein op het gebied van e-learning waar zoveel onderzoek naar is gedaan, als CSCL. Deze onderzoeken laten zien dat CSCL, mits goed uitgevoerd (en afhankelijk van een aantal aspecten), tot goede resultaten kan leiden.

MODEL VOOR SAMENWERKEND LEREN MET BEHULP VAN ICT

Bij CSCL ga je er van uit dat leerlingen in staat moeten zijn antwoorden op vraagstukken te vinden, maar dat men ook iets nieuws leert. Een voorbeeld van CSCL is het zogenaamde progressive inquiry model, dat aan de Universiteit van Helsinki is ontwikkeld.

In dit model wordt ervan uitgegaan dat nieuwe kennis niet eenvoudigweg wordt overgenomen of aangepast, maar wordt geconstrueerd door het oplossen van begripsproblemen. Kenmerkend voor dergelijk onderzoekend gedrag is dat leerlingen nieuwe informatie als een probleem zien dat moet worden opgelost in plaats van deze informatie (klakkeloos) over te nemen. Door de gang van zaken in de wetenschappelijke onderzoeksgemeenschap te imiteren, wordt leerlingen geleerd een uitgebreid proces van problemen en oplossingen te doorlopen. Essentieel hierin is dat leerlingen intensief met elkaar samenwerken en communiceren om zo gedeelde kennis te ontwikkelen en te verbeteren.

Het progressive inquiry model is een manier van samenwerkend leren waarin leerlingen worden gestimuleerd op onderzoek uit te gaan. Leerlingen worden geconfronteerd met een bepaalde gebeurtenis. Dat kan bijvoorbeeld een krantenartikel zijn of een televisieuitzending die de gemoederen bezig houdt. Je kunt ook denken op een bepaald probleem dat zich tijdens een project op integratieve opdracht voordoet. Er wordt op deze manier een context voor leren gecreĂŤerd.

Bij de volgende stap formuleren leerlingen relevante vragen rond het thema, waar zij in een aantal weken een antwoord op willen hebben. Vervolgens formuleren zij antwoorden op deze vragen, op basis van datgene wat ze al weten.

Een derde stap is het stellen van kritische vragen aan elkaar, op basis van de gegeven antwoorden. Daarna gaan de leerlingen informatie zoeken om die vragen te beantwoorden (via websites, boeken, interviews met experts, enzovoorts). Deze informatie verwerken ze en ze delen de resultaten met de andere leerlingen. Vervolgens kunnen ze elkaar weer kritisch bevragen en uiteindelijk conclusies trekken.

TAAK ESSENTIEEL

Een onderwijsgevende heeft een belangrijke begeleidende rol, die naar verloop van tijd kan worden afgebouwd. De stappen in het model geven structuur aan het proces. Binnen CSCL wordt het proces van samenwerkend leren bevorderd door taken te verdelen, leerlingen verschillende rollen toe te kennen en met procedures te werken.

De taak is cruciaal binnen CSCL, laat onderzoek zien. Daarbij is het van belang dat de taak in een authentieke context worden geplaatst (bijvoorbeeld in de beroepspraktijk), en dat de taak een beroep doet op constructieve en (kritisch) reflectieve vaardigheden. De taak moet leerlingen uitdagen om actief en onderzoekend aan de slag te gaan. Dat betekent dat eenvoudige taken, of vraagstukken waarop eenduidige antwoorden te geven zijn (en op te zoeken zijn), niet geschikt zijn voor CSCL. Het creĂŤren van wederzijdse afhankelijkheid is ook een belangrijk aspect van de taak.

Leerlingen kunnen een opdracht alleen voldoende uitvoeren als hun groepsgenoten hun taak ook (voldoende) uitvoeren. Dit kan goed werken omdat leerlingen zich hierdoor meer bewust worden van de criteria waaraan de producten moeten voldoen en welke argumenten relevant zijn om de taak uit te voeren. Ook leren zij al doende elkaar te begeleiden en stimuleren. Wederzijdse afhankelijkheid kan echter ook negatief uitwerken, met name bij het samen werken aan een groepsproduct. In dat laatste geval kun je wederzijdse afhankelijkheid verminderen door te werken met verschillende (van elkaar onafhankelijke) rollen. Bijvoorbeeld bij de bouw van een huis heb je een metselaar, elektricien, opzichter, enzovoorts. Bij het verdelen van rollen moet je er trouwens voor waken dat leerlingen niet alleen die rol kiezen, waar zij al goed in zijn.

BENODIGDE TECHNOLOGI E

ICT wordt gebruikt om dit leerproces te ondersteunen. Er zijn zeven didactische principes waaraan een elektronische leeromgeving voor CSCL aan moet voldoen: 1. Flexibel en modulair.

2. Gericht op kennisconstructie in plaats van op discussie.

3. Scaffolding progressive inquiry (op een specifieke manier onderzoekend leren ondersteunen).

4. Tools bevatten voor begeleiding van onderzoekend leren.

5. Tools bevatten om structuur en coĂśrdinatie te bieden.

6. Mogelijkheden bevatten om het proces te analyseren.

7. Gemeenschapsvorming mogelijk maken.

WAAROM MET ICT?

Je kunt samenwerkend leren ook zonder technologie vormgeven.

CSCL heeft echter enkele belangrijke voordelen ten opzichte van ‘gewoon’ samenwerkend leren. Bijvoorbeeld:    

Als leerlingen hun bijdragen aan discussies opschrijven in plaats van uitspreken, dan worden gedachten opnieuw gestructureerd en gevormd. Dit bevordert verdiepend leren.

Er komen leerlingen “aan het woord” komen die normaal gesproken tijdens een groepsgesprek ondergesneeuwd raken.

Leerlingen denken vaak beter na over bijdragen, als zij deze moeten opschrijven.

Het aantal discussiebijdragen is veelal geringer, maar wel van een hoge kwaliteit.

Het resultaat van de kennisconstructie blijft bewaard blijft, en je bent beter in staat om terug te blikken op het proces.

TWEETALLEN ZIJN EFFECTIEVER ACHTER DE COMPUTER.

In de dagelijkse praktijk kan het voorkomen dat niet alle computers in het computerruimte beschikbaar zijn omdat ze in het standaardrooster voor activiteiten zijn opgenomen of omdat collega’s eerder een reservering hebben gedaan. Ook kan er een groep van 30 leerlingen naar de computerruimte met 24 computers gaan.

Dit is voor de leerkracht en de leerlingen geen enkel probleem. Integendeel.

Omdat werken achter de computer effectiever is in tweetallen!

Door verschillende auteurs is gevonden dat wanneer er gebruik gemaakt wordt van computers het effect hiervan groter is wanneer dit in tweetallen gebeurt dan wanneer dit individueel of in grotere groepen wordt gedaan. De gevonden effect groottes variëren in verschillende studies van 0,25 tot 0, 56 voor individuen en van 0,54 tot 0,96 voor tweetallen. In de afzonderlijke studies werd consequent een ongeveer twee maal zo groot effect gevonden voor tweetallen dan voor individuen.

De belangrijkste reden die hiervoor door onderzoekers wordt gegeven zijn de krachtige effecten van peer learning die bij tweetallen optimaal kunnen optreden. Leerlingen kunnen van elkaar gebruik maken bij het oplossen van problemen, het proberen van een andere strategieën en het doorlopen van een aantal mogelijke stappen. Samenwerken zorgt in zijn algemeenheid voor effectiever leren doordat leerlingen worden blootgesteld aan meerdere perspectieven en meerdere opties om problemen te verklaren. Er zijn meerdere bronnen voor feedback beschikbaar en meerdere mogelijkheden aanwezig om kennis op te bouwen en te delen. Er is ook een grotere kans dat fouten ontdekt worden.

De verklaringen dat bij het werken met computers grotere groepen minder effectief zijn dan tweetallen worden gezocht in het onvoldoende tot zijn recht kunnen komen van individuele bijdragen. Er is minder ruimte om te ontdekken wat er precies geleerd dient te worden en minder ruimte om alternatieven uit te proberen.

Bij grotere groepen zullen ook de aanwezigheid van dominante en onderdanige leerlingen de mogelijkheden tot efficiënt leren negatief beïnvloeden.

De rol van de leerkracht is van groot belang. Door de mogelijkheden tot peer learning zoveel mogelijk te bevorderen kunnen de positieve effecten hiervan zo goed mogelijk tot uiting komen. Dit betekent dat de effecten groter zijn wanneer de leerlingen geoefend zijn in het samenwerken en de voordelen hiervan hebben ervaren. Het gebruiken van opdrachten en activiteiten die gericht zijn op coöperatief leren vormen een andere mogelijkheid voor de docent om peer learning ook bij het gebruik van computers te versterken.

Bij tweetallen is er een grotere participatie van de leerlingen en er zijn meer doelgerichte en efficiënte interacties. Bij grotere groepen treedt er sneller afleiding op en zijn de individuele bijdragen meer variërend en is het lastiger om activerend op te treden.

AANDACHTSPUNTEN

Kennis en vaardigheden van leerkrachten zullen blijvend geschoold moeten worden, de motivatie daarvoor is gelukkig groot.

Veel van wat er misgaat bij het gebruik van ICT wordt geschoven op ‘klassenmanagement’ of het gebrek daaraan. De mate waarin klassenmanagement plaatsvindt, hangt echter weer af van de ICT-interesse en -vaardigheid van de leerkracht.

Scholen hebben sterke kanten en willen hun kennis ook delen. Tegelijk kennen ze elkaars sterke kanten niet, omdat er nu vrijwel geen uitwisseling van kennis en ervaring is.

GEWENSTE ICT-COMPETENTIES VAN LEE RKRACHTEN

De gewenste situatie op lange termijn: 

voldoende ICT-competenties bij leerkrachten (met vastgestelde eindtermen) door: o het hanteren van ICT-leerlijn met vastgestelde eindtermen en tussendoelen per leerjaar; o betere vormen van kennisdeling; o protocol internet

ICT-COMPETENTIES LEERKRA CHTEN

Voor het vaststellen van de ICT-competenties is het aan te bevelen uit te gaan van de competenties die zijn opgesteld door de experts van Kennisnet. Deze competenties staan beschreven op http://assessment.onderwijstools.nl/ en zijn opgedeeld in vier groepen : - ICT en didactiek; - ICT en lesvoorbereiding; - ICT en organisatie; - ICT rondom het onderwijs.

Hieronder wordt de uitwerking per competentiegebied weergegeven.

COMPETENTIES DIDACTIEK 1. Ik kan ICT inzetten zodat leerlingen gemotiveerd zijn om te leren.

2. Ik kan leerlingen begeleiding geven bij educatieve oefenprogramma’s.

3. Ik kan mijn leerlingen zo begeleiden bij het gebruik van internet dat zij zelf relevante informatie leren vinden en beoordelen.

4. Ik kan leerlingen begeleiding geven bij e-mailen.

5. Ik kan leerlingen begeleiding geven bij het werken met elektronische leeromgevingen.

6. Ik kan leerlingen feedback geven na het werken met de computer.

7. Ik weet welke educatieve programma’s er voor mijn onderwijs beschikbaar zijn.

8. Ik weet bij het geven van computeropdrachten rekening te houden met verschillen in niveau, interesse en tempo van mijn leerlingen.

9. Ik vind ICT meerwaarde aan mijn onderwijs geven.

10. Ik kan voor leerlingen die bij bepaalde onderdelen extra tijd of oefening nodig hebben remediërende ICT-programma’s inzetten.

COMPETENTIES LESVO ORBEREIDING 1. Ik kan internetpagina’s vinden met relevante informatie voor mijn onderwijs.

2. Ik kan werkbladen voor de leerlingen maken met behulp van de computer.

3. Ik kan presentaties maken op de computer voor uitleg aan mijn leerlingen.

4. Ik kan plaatjes van internet kopiëren en plakken in een zelfgemaakt instructieblad.

5. Ik kan educatieve software installeren op mijn lerarencomputer.

6. Ik kan gebruikersgroepen aanmaken bij een programma voor mijn leerlingen.

7. Ik kan leerling-gegevens invoeren in een leerlingvolgsysteem.

8. Ik kan een e-mail sturen naar een collega om advies te vragen over een project.

9. Ik kan software beoordelen op bruikbaarheid voor mijn lessen.

10. Ik kan websites beoordelen op geschiktheid voor mijn onderwijs.

11. Ik kan opdrachten, lesmaterialen en bronnen klaarzetten op het netwerk.

COMPETENTIES ORGANIS ATIE 1. Ik kan het ICT-gebruik in mijn lessen zodanig voorbereiden dat de benodigde computerprogramma’s startklaar zijn.

2. Ik kan gebruik maken van ICT voor samenwerking.

3. Ik kan schoolbeleid voor gebruik van ICT vertalen naar afspraken in de les.

4. Ik kan de tijd waarin leerlingen gebruik maken van ICT optimaal organiseren door bijvoorbeeld een rooster of roulatieschema te maken.

5. Ik ken de regels die gelden voor computergebruik en pas deze ook toe.

6. Ik weet welke onderwijssituaties in mijn klas geschikt zijn voor gebruik van computers.

7. Ik weet welke lichaamshouding mijn leerlingen moeten aannemen bij het gebruik van de computer.

8. Ik weet hoe lang mijn leerlingen per dag in de klas achter de computer mogen werken.

9. Ik kan ICT-gebruik structureel inpassen in mijn les- en activiteitenplanning.

10. Ik kan bij storingen op de computer zodanig handelen dat de les er zo min mogelijk door wordt verstoord.

COMPETENTIES RONDOM HE T ONDERWIJS 1. Ik kan een fotopresentatie van een excursie via de computer laten zien.

2. Ik kan onderwijskundige informatie op internet zoeken voor mijn eigen professionalisering als leraar.

3. Ik kan een bordsessie verwerken met een programma voor tekstverwerking.

4. Ik kan een verslag van een leerling-bespreking naar een collega e-mailen.

5. Ik kan mijn documenten via mappen en submappen gestructureerd opbergen op de computer.

6. Ik kan kennis en ervaringen uitwisselen met leraren in een community/gebruikerskring op internet.

7. Ik kan gebruik maken van een adressenboek bij e-mailen.

8. Het lukt me aardig de ICT-ontwikkelingen op mijn vakgebied bij te houden.

9. Ik deel mijn eigen ervaringen met ICT in het onderwijs graag met mijn collega’s.

3.3 BELEID OM TE KOMEN TOT GEWENSTE ICT -COMPETENTIES BIJ LEE RKRACHTEN

Centraal staat het toepassen van de ‘assessmenttool’ van Kennisnet. Dit is een hulpmiddel waarmee de onderwijsopvattingen van de leerkrachten en de competenties die nodig zijn om ICT succesvol te kunnen integreren, helder in kaart zijn te brengen.

Wanneer alle leerkrachten deze assessment invullen, levert dat belangrijke informatie over onze gezamenlijke visie op het gebruik van ICT en weten we welke acties we moeten ondernemen om ICT te integreren in ons onderwijs.

Om de assessmenttool te kunnen gebruiken moet de ICT-er op de website van Kennisnet momenteel een aparte gebruikersgroep aanmaken. Elke leerkracht vult vervolgens een assessment in. Op basis van de antwoorden ontstaan een groepsprofiel. Vanuit dit profiel wordt bepaald welke scholing wenselijk is en hoe dit zal worden aangeboden.

Voorafgaand aan de uit te voeren assessments kunnen nu al doelen geformuleerd worden voor de ICT-competenties van de leerkrachten. Deze zouden na assessment nog bijgesteld kunnen worden. Op lange termijn is het wenselijk om genoemde competenties op te nemen binnen C007! Hiertoe wil de Sint Bernardus beijveren dit te realiseren.

3.3.1 ICT-COMPETENTIES: DOELEN OP KORTE TERMIJN (1 JAAR) Op basis van de geformuleerde doelen beschrijven we hieronder welke competenties de leerkrachten binnen een jaar na de start van een ICT-traject binnen de school moeten beheersen.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED DID ACTIEK: 1. Leerlingen begeleiding geven bij educatieve oefenprogramma’s; 2. Leerlingen feedback geven na het werken met de computer; 3. Remediërende ICT-programma’s inzetten voor leerlingen die bij bepaalde onderdelen extra tijd of oefening nodig hebben; 4. ICT inzetten zodat leerlingen gemotiveerd zijn om te leren.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED LESVOORBEREIDING: 1. Presentaties maken op de computer voor uitleg aan de leerlingen; 2. Leerling-gegevens invoeren in een leerlingvolgsysteem; 3. Een e-mail sturen naar een collega om advies te vragen over een project; 4. Internetpagina’s vinden met relevante informatie voor mijn onderwijs.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED ORGANISATIE: 1. Het ICT-gebruik in mijn lessen zodanig voorbereiden dat de benodigde computerprogramma’s startklaar zijn; 2. De tijd waarin leerlingen gebruik maken van ICT optimaal organiseren door bijvoorbeeld een rooster of roulatieschema te maken; 3. De regels kennen die gelden voor computergebruik en deze ook toepassen; 4. Weten welke lichaamshouding leerlingen moeten aannemen bij het gebruik van de computer; 5. Weten hoe lang leerlingen per dag in de klas achter de computer mogen werken; 6. ICT-gebruik structureel inpassen in les- en activiteitenplanning.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED RON DOM HET ONDERWIJS: 1. Fotopresentatie van een excursie via de computer laten zien; 2. Bord- en teamsessies gegevens kunnen openen en verwerken met een programma voor tekstverwerking via outlook; 3. Verslag van een leerling-bespreking naar een collega e-mailen; 4. Eigen ervaringen met ICT in het onderwijs delen met collega’s; 5. De tijd waarin leerlingen gebruik maken van ICT optimaal organiseren door bijvoorbeeld een rooster of roulatieschema te maken; 6. Weten hoe lang leerlingen per dag in de klas achter de computer mogen werken

3.3.2 ICT-COMPETENTIES: DOELEN OP LANGE TERMIJN (3 JAAR)

Voor het realiseren van de andere geformuleerde doelen, zal meer tijd nodig zijn. Er zal jaarlijks bekeken worden hoe de ontwikkeling van het ICT-gebruik in het onderwijs verloopt. Aan de hand daarvan kunnen doelen worden bijgesteld of nieuwe doelen worden geformuleerd. De volgende competentiegebieden zouden wel na drie jaar beheerst moeten worden.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED DID ACTIEK: 1. Leerlingen zo begeleiden bij het gebruik van internet dat zij zelf relevante informatie leren vinden en beoordelen; 2. Leerlingen begeleiding geven bij e-mailen; 3. Leerlingen begeleiding geven bij het werken met elektronische leeromgevingen; 4. Weten welke educatieve programma’s er voor onderwijs beschikbaar zijn; 5. Bij het geven van computeropdrachten rekening houden met verschillen in niveau, interesse en tempo van leerlingen; 6. Overtuigd zijn dat ICT meerwaarde geeft aan het onderwijs.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED LESVOORBEREIDING: 1. Werkbladen voor de leerlingen maken met behulp van de computer; 2. Plaatjes van internet kopiëren en plakken in een zelfgemaakt instructieblad; 3. Educatieve software installeren op de lerarencomputer; 4. Gebruikersgroepen aanmaken bij een programma voor leerlingen; 5. Software beoordelen op bruikbaarheid voor de lessen; 6. Websites beoordelen op geschiktheid voor het onderwijs; 7. Opdrachten, lesmaterialen en bronnen klaarzetten op het netwerk.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED ORGANISATIE 1. Gebruik maken van ICT voor samenwerking; 2. Schoolbeleid voor gebruik van ICT vertalen naar afspraken in de les; 3. Weten welke onderwijssituaties in de klas geschikt zijn voor gebruik van computers; 4. Weten hoe lang leerlingen per dag in de klas achter de computer mogen werken; 5. ICT-gebruik structureel inpassen in les- en activiteitenplanning; 6. Bij storingen op de computer zodanig handelen dat de les er zo min mogelijk door wordt verstoord.

WAT ALLE LEERKRACHTE N MOETEN KUNNEN OP COMPETENTIEGEBIED RON DOM HET ONDERWIJS: 1. Onderwijskundige informatie op internet zoeken voor eigen professionalisering als leraar; 2. Documenten via mappen en submappen gestructureerd opbergen op de computer; 3. Kennis en ervaringen uitwisselen met leraren in een community/gebruikerskring op internet; 4. Gebruik maken van een adressenboek bij e-mailen; 5. ICT-ontwikkelingen op eigen vakgebied bijhouden.

3.4 BELEID OM TE KOMEN TOT GEWENSTE ICT -KENNIS BIJ LEERLINGE N

Het is wenselijk om eindtermen ICT vast te stellen waaraan de leerlingen moeten voldoen bij het verlaten de school (na groep 8). Het gaat daarbij om minimum eindtermen die de leerlingen met bepaalde ICT-middelen verworven hebben, volgens een door de school bepaalde leerlijn.

• Leerlingen zijn in staat om ICT te gebruiken voor de programma's die de school hanteert ter ondersteuning van het onderwijs.

• Leerlingen zijn in staat om met behulp van ICT een werkstuk te maken dat voldoet aan de voorwaarden: in welgevormde zinnen (volgens de taalmethode van de school), met gebruik van illustraties en bronvermelding van gebruikte literatuur en hyperlinks.

• Leerlingen zijn in staat om met behulp van ICT over dat werkstuk een presentatie te maken/houden, die voldoet aan de voorwaarden: van voldoende retorische kwaliteit en met gebruik van illustratiemateriaal.

• Leerlingen zijn in staat om mediumspecifieke zoekstrategieën toe te passen om informatie te vinden.

• Leerlingen hebben een kritische houding ten opzichte van informatie en kunnen die informatie op waarde schatten.

• Leerlingen zijn mediawijs: ze zijn zich bewust van de invloeden van allerlei media (communicatiemiddelen). Ze weten hoe ze die media veilig kunnen gebruiken en hoe ze een kritische houding ten opzichte van die media kunnen ontwikkelen.

• De leerlingen begrijpen en gebruiken de mogelijkheden van ICT. • Om de eindtermen praktisch te realiseren kunnen leerlingen, onafhankelijk van een bepaald besturingssysteem of bepaald programma: 

Tekstverwerken en presenteren;



Elektronische interactieve presentatiemiddelen hanteren;



Communicatieprogramma’s gebruiken zoals e-mail, chatprogramma's, blogs, elo's en wat er in de toekomst nog ontwikkeld zal worden;



Tekenprogramma's en eenvoudige fotobewerkingsprogramma’s gebruiken;



Filmpjes maken;



Geluiden invoegen.

3.4.1 ICT-KENNIS LEERLINGEN: DOELEN OP KORTE TERMI JN (1 JAAR)

De bovenbeschreven eindtermen zijn vertaald in twee concrete doelen voor de korte termijn: Leerlingen zijn mediawijs. Dat houdt in: ze zijn zich bewust van de invloeden van allerlei media (communicatiemiddelen), weten hoe ze die media veilig kunnen gebruiken en hoe ze een kritische houding ten opzichte van die media kunnen ontwikkelen. Leerlingen, leerkrachten en ouders hiervan doordringen.

Leerlingen kunnen ICT gebruiken voor de programma's die de school hanteert ter ondersteuning van het onderwijs. Stel de vraag “Wat heb jij beleefd op internet?”

4. EDUCATIEVE SOFTWARE EN CONTENT

EDUCATIEVE SOFTWARE

In toenemende mate zijn applicaties voor het onderwijs webbased en beschikbaar via basispoort.

Een programma als ‘Sprint’ (lokale software; serverbased) staat onderwijsvernieuwing in de weg en hiervoor zal dan ook een online oplossing voor worden gezocht.

WAAROM KIEZEN WIJ VOOR SNAPPET? SNAPPET VOOR DE LEERLING

Snappet geeft de leerling directe feedback op eigen werk: leerlingen zien door middel van een krul of een kruis of hun antwoord goed is. De leerling kan op twee manieren met Snappet werken: klassikaal (waarbij de lijn van de methode wordt gevolgd) en adaptief (waarbij de leerling op zijn eigen niveau aan specifieke leerdoelen werkt). Op basis van de manier waarop de leerling de opgaven heeft gemaakt, biedt de tablet de leerling via een ‘plusknop’ opgaven aan op zijn niveau. Naast de dagelijkse les kunnen leerlingen hierdoor extra oefenen en nieuwe verdiepingsopdrachten maken. Het systeem past op basis van het resultaat van de gemaakte opgaven het niveau aan.

Snappet maakt het tevens mogelijk om extra te oefenen aan eigen leerdoelen. Snappet houdt van de leerling de top 10 van minst gescoorde leerdoelen bij. Aan deze leerdoelen kunnen kinderen naast de inhoud van de Snappet-les van die dag werken. Snappet geeft tenslotte ook de mogelijkheid om opdrachten voor te laten lezen (via een tekst-tospeech engine).

SNAPPET VOOR DE LEERKRACHT

De leerkracht kan via een dashboard volgen hoe snel en met welk resultaat de leerlingen de stof doorlopen. Deze directe datafeedback zorgt ervoor dat de leerkracht veel sneller (namelijk al tijdens de les zelf ) kan ingrijpen of bijsturen op het leerproces.

Hij kan ten allen tijde per deelgebied de resultaten van de leerling inzien en heeft de mogelijkheid om bepaalde lesblokken toe te voegen, te herhalen of weg te laten. Een belangrijke beperking van de huidige digitale leermiddelen is het feit dat de mentale denkstappen die een leerling gemaakt heeft, niet inzichtelijk worden gemaakt. De leerkracht zal dus zelf dienen te achterhalen welke strategiefout de leerling heeft gemaakt.

Snappet ondersteunt in elke fase van de les, vanaf het ophalen van voorkennis tot de analyse van de leeropbrengsten.

De keuze op Snappet heeft een grote invloed op het onderwijs binnen onze school. Om daadwerkelijk de leeropbrengsten te verhogen, gaat de Sint Bernardus de leerkracht faciliteren en ondersteunen.

De leerkracht krijgt begeleiding en ondersteuning op het technische component en vooral op het didactisch- en onderwijsinhoudelijke vlak . De tablet en de content zijn middelen; de leerkracht en diens didactisch handelen gaan uiteindelijk het verschil maken.

SCHRIFT OF SCHERM: H OE LEREN KINDEREN HE T MEEST?

Binnen St. Bernardus is groep 5 gestart met een pilot: Snappet. Met deze pilot leren we de voordelen van de digitale technologie in de klas te gebruiken, zonder de beproefde lesmethoden los te laten. De leerkracht gebruikt de methode die de school heeft gekozen en geeft zelf de instructie van de les. Daarna gaan de kinderen inoefenen op een tablet.

Doordat alle tablets op de monitor van de leerkrachten zijn aangesloten kunnen de leerkrachten precies volgen wat er op de individuele tablets gebeurt. Als een leerling niet vooruit kan of veel fouten maakt zien de leerkrachten dat onmiddellijk en kan er meteen gerichte feedback en uitleg gegeven worden.

Groep 5 heeft er pas drie maanden mee gewerkt maar zowel de leerkrachten als de kinderen zijn nu al heel enthousiast. Uiteraard bekijken we neveneffecten en evalueren we het proces en de resultaten. Zie hiertoe bijgaande schrijven als aanvullende kritiek die ons tot afgewogen onderwijs moet brengen.

Snappet is een adaptief onderwijsplatform dat elk kind uitdaagt om zich optimaal te ontwikkelen. Kinderen werken aan leerdoelen van kernvakken die aansluiten bij hun eigen niveau.

De leerkracht wordt ontzorgd met een systeem dat inzicht en handelingsperspectief biedt en tijd en ruimte geeft om nog meer leerkracht te zijn.

Ouders kunnen hun kinderen verantwoord helpen met leren, en het schoolmanagement krijgt meer inzicht om gericht beleid te maken. Snappet verbindt mogelijkerwijs alle betrokkenen in het onderwijs en stelt hen in staat het kind optimaal te ondersteunen en te volgen.

Door deze verbinding en het adaptieve lesmateriaal kunnen kinderen effectiever kernvakken als taal en rekenen tot zich nemen. Samen met de leerkracht, school en ouders beslist het kind hoe de tijd die vrijkomt te gebruiken: voor het verder verdiepen van de traditionele kernvakken, voor het werken aan nieuwe vaardigheden voor de 21e eeuw, of voor het aangaan van andere persoonlijke uitdagingen die passen bij het kind.

De dienstverlening van Snappet is gebaseerd op hoogwaardige technologie. Snappet is het grootste digitale onderwijsplatform in Nederland dat momenteel meer dan 1.000 scholen, 67.000 leerlingen, 6.800 leerkrachten, en 80 eigen professionals dagelijks verbindt. Daarnaast is Snappet in meer dan 10 andere landen actief. Snappet heeft de ambitie om de ingezette verandering in het onderwijs te versnellen. Snappet wil persoonlijk en verbonden onderwijs in het klaslokaal werkelijk mogelijk maken en daarmee een sterke verbetering van het leerresultaat realiseren. We noemen dit: Connected Learning.

Hierbij nemen we waar dat er steeds minder vaak pen en papier ter hand wordt genomen in de ons omringende wereld. Computers en smartphones zijn niet weg te denken uit ons leven en duiken ook vaker op in het onderwijs. Is dat een goede trend of moeten we niet te hard van stapel lopen?

Computers en smartphones zijn verweven met onze dagelijkse bezigheden: ze fungeren als communicatiemiddel, agenda, nieuwsbron. De meeste mensen en hierbij ook onze kinderen zijn nooit ver verwijderd van hun moderne alleskunner. Praktisch alles kan digitaal en vaak gaat dat een pak sneller dan vroeger. Ook wij als Sint Bernardusschool gebruiken dan ook steeds meer computers en tablets om kinderen voor te bereiden op de digitale maatschappij. Bij de uitvoering van onze pilot hebben we ons afgevraagd of de inzet verstandig is en/of wanneer wel en wanneer niet. De basisvraag die we ons gesteld hebben luidt dan ook: Hoe leren en presteren kinderen het best?

En maakt het voor onze (hun) hersenen verschil of we/ze typen of schrijven?

Er zijn boeken volgepend over wat de komst van digitale apparaten met ons denkvermogen doet. De visies lopen nogal uiteen. De Canadese journalist Clive Thompson is optimistisch in We worden steeds slimmer. Dat boek is een lofzang op hoe computers ons naar een nieuw denkniveau brengen. Het staat lijnrecht tegenover Digitale dementie van de Duitse psychiater Manfred Spitzer. We onthouden geen telefoonnummers meer, omdat we dat graag aan onze telefoon overlaten, maar dat is volgens Spitzer een teken aan de wand dat onze cognitieve aftakeling is ingezet. We zouden onze hersenen niet meer genoeg trainen.

Beide heren zijn stellig. Toch is Thompson minder extreem: hij nuanceert zijn enthousiasme over digitale apparaten door te stellen dat de voordelen niet opgaan voor jonge kinderen, omdat zij het beste leren door experimenteren en aanraken. Spitzer is het daarmee eens: hij schrijft dat swipen op een tablet voor het brein een oninteressante handeling is, wegens niet uitdagend. Vegen over het scherm sluit aan bij de vaardigheden van twee- of driejarigen. Daarom zijn zij er zo handig in. Daarna wordt het volgens Spitzer al snel te weinig stimulerend.

ONDERWIJS VOOR EEN NIEUWE TIJD

Hoe riskant is de verschuiving die zich momenteel voordoet, weg van het schrijven, richting computer- en tabletgebruik? In Nederland en Vlaanderen duiken zogenoemde iPad-scholen op. Internationaal schrappen steeds meer scholen schoonschrijven uit het verplichte lesprogramma en focussen ze op leren typen. Hoe belangrijk is het om toch te blijven schrijven met pen en papier?

In Vlaanderen zet bijvoorbeeld de scholengroep De Mare in Blankenberge volop in op iPads (waarover in Eos nr. 4, 2015 al het artikel ‘Weg met krijt en schoolbord’ verscheen).

Het idee achter de Nederlandse Steve JobsScholen behelst dan weer meer dan alleen gebruik van een tablet in plaats van schrift en pen. Zo hebben kinderen in dit ‘onderwijs voor een nieuwe tijd’ of O4NT-concept geen vaste docent, maar coaches en vakspecialisten. Door tablets werken leerlingen op hun eigen niveau en krijgen ze – hopelijk motiverende – feedback tijdens bijvoorbeeld rekenspelletjes.

Maar die mogelijke voordelen staan los van de vraag of het erg is dat kinderen steeds minder schrijven. Opvallend genoeg zegt de wetenschap daar nog niet zoveel over. Over langetermijneffecten van tabletgebruik in het onderwijs kunnen we voorlopig alleen

speculeren. Maar het beperkte gepubliceerde onderzoek naar verschillen tussen schrijven en typen geeft wel een aanwijzing van waar we bij stil moeten staan.

Onze hersenen reageren namelijk niet hetzelfde op papier als op schermen, en functioneren anders tijdens schrijven dan tijdens typen.

Het blijkt voor de verwerking in de hersenen verschil te maken of je tekens zoals letters leert door ze zelf te schrijven met pen op papier, ze over te tekenen op papier of te typen op een toetsenbord. Neurowetenschapper Karin James (Indiana University, VS) liet ongeletterde kinderen van vijf jaar oud letters leren via een van deze drie methoden.

Tijdens een functionele MRI-scan kregen zij de tekens nogmaals te zien, terwijl het apparaat in hun hersenen mat waar er extra activiteit optrad. Alleen als kinderen letters hadden geleerd door ze zelf te schrijven, waren behalve visuele hersengebieden ook regio’s actief die normaal gesproken verantwoordelijk zijn voor beweging. Overtekenen en typen leverden die motorcomponent niet.

Dat het motorische geheugenspoor van de schrijfervaring opnieuw wordt geactiveerd bij letterherkenning, helpt mogelijk om de leesvaardigheid op te krikken.

Ook toen James vergelijkbaar onderzoek met nepletters deed bij volwassenen, resulteerde leren door te schrijven in een uitgebreider patroon van hersenactiviteit dan door te typen of de tekens te bekijken. Hebben de ontwikkelaars van het O4NTonderwijsconcept daarover nagedacht? Hans Theeboom, directeur van O4NT, ziet de verschuiving richting typen, en later ook richting tekst inspreken, als onvermijdelijk. O4NT adviseert om de tablets hoogstens een derde van de tijd te gebruiken. “En als het echt schadelijk zou zijn voor kinderen, voeren we beperkingen in”, zegt Theeboom. “We gebruiken de tablet om onderwijs op maat te bieden.”

Binnen de Sint Bernardusschool zal attentie voor de juiste dosering alsmede aandacht voor juiste ontwikkeling van de fijne motoriek gegarandeerd aanwezig zijn.

FIJNE MOTORIEK

Leren schrijven is niet eenvoudig: je moet precies weten uit welke lijnen en vormen een letter is opgebouwd en welke oriëntatie hij heeft. Een complicerende factor is dat sommige eigenschappen bepalend zijn voor een specifieke letter, terwijl we andere aspecten mogen negeren, omdat ze een uiting zijn van iemands handschrift. Met de hand schrijven draagt bij aan dat leerproces. Misschien went een kind door zelf te schrijven aan de variatie in de letters – het heeft immers niet direct een regelmatig handschrift.

Bovendien, als je met de hand leert schrijven, word je gedwongen om de fijne motoriek te ontwikkelen. “Als je op een iPad schrijft, maakt die van een krakkemikkig geschreven a een mooi getypte a”, zegt Paul Kirschner, onderwijsexpert aan de Open Universiteit. “Met zo’n correctiefunctie zal je dus minder snel goed leren schrijven.”

Waarschijnlijk koppelen onze hersenen de fysieke ervaring van het tekenen van een letter aan de betekenis van die letter. Bij typen is de beweging hetzelfde voor alle letters: de toets indrukken staat los van de betekenis. Ons brein reageert inderdaad anders op handgeschreven dan op getypte tekst: weer komen die motorgebieden om de hoek kijken bij handgeschreven letters.

EN HOE ZIT HET MET WOORDEN?

De Noorse onderzoekster Anne Mangen (Universiteit van Stavanger) en collega’s testten of proefpersonen woorden beter konden onthouden als ze die schreven of typten. In een eerdere studie leek het erop dat deelnemers die woorden kopieerden door te schrijven, meer woorden uit het hoofd konden opnoemen dan mensen die ze typten. Mangen herhaalde dit onderzoek, maar vergeleek schrijven en typen bij dezelfde proefpersoon.

Bovendien vergeleek ze typen op een ‘ouderwets’ toetsenbord (met toetsen die je moet indrukken) met typen op een aanraakscherm op een tablet. Het enige duidelijke verschil was dat proefpersonen na het schrijven meer woorden konden opnoemen dan na het typen, ongeacht het soort toetsenbord.

Weer bood schrijven met de hand voordelen die de onderzoekers bij typen niet zagen.

Een Duits onderzoeksteam onder leiding van Sandra Sülzenbrück observeerde bovendien dat de voordelen van schrijven niet beperkt blijven tot woordjes leren. In een test van de fijne motoriek waren jongeren die vaak een computer gebruikten, langzamer in het overtrekken van een lijn dan oudere personen – terwijl snelheid doorgaans afneemt als de leeftijd vordert. Jongeren uit 2010 hadden bovendien een minder goede fijne motoriek dan een referentiegroep uit 1980. De opmars van computers lijkt onze fijne motoriek dus negatief te beïnvloeden. Volwassenen die vaak met de hand schrijven, behouden meer precisie in hun arm- en handbewegingen.

OPMERKINGEN/ ADVIEZE N HIEROVER VANUIT WERKEN IN GROEP 5 MET SNAPPET:

Leerkrachten geven aan dat het werken met de Snappettablets in elke fase van het directe instructiemodel een toegevoegde waarde heeft! Daarbij biedt Snappet op zich geen andere manier van onderwijs, maar ondersteunt het met diverse functionaliteiten bij de dagelijkse onderwijspraktijk. Als leerkracht heb je grote invloed op de manier waarop en de intensiteit waarmee Snappet tijdens de dagelijkse les wordt ingezet.

Bij gebruik van Snappet worden geen werkboeken gebruikt (kostenbesparend verbruiksmateriaal) en het maakt tevens de plus-werkboeken overbodig daar kinderen aan hun eigen leerdoelen gaan werken op hun eigen niveau.

Binnen Snappet is het mogelijk om extra lesblokken toe te voegen aan de dagelijkse les.

Snappet signaleert in het leerlingenoverzicht per deelgebied / leerdoel welke onderdelen nog onvoldoende beheerst worden. Je kunt er als leerkracht voor kiezen om voor leerdoelen die een groep nog onvoldoende beheerst lesblokken toe te voegen, zodat de groep deze extra kan oefenen. Het systeem maakt deze doelen in de plus-omgeving ook voor de leerling zelf inzichtelijk, waardoor deze geprikkeld wordt zijn eigen leerdoelen “op groen” te krijgen.

Snappet werkt heel adaptief voor alle leerlingen. Om ervoor te zorgen dat alle leerlingen voldoende tijd hebben om aan de opgaven te werken binnen het adaptieve systeem, kun je bijvoorbeeld bepaalde basisstof weglaten.

Beperk je met de verlengde instructie niet alleen tot de zwakste leerlingen in je groep, maar bespreek ook met de beste leerlingen hoe zij omgaan met de eigen top 10 doelen of de versnelde leerlijn.

Het dashboard van Snappet kan je gebruiken om de voortgang van de klas actief te

monitoren. Het is mogelijk om per dag(deel) te zien hoeveel opgaven een leerling heeft gemaakt. Dit kan relevante informatie bieden om samen met de klas of met de individuele leerling op de dagelijkse les of leerdoel te reflecteren.

Als je naast de klassikale resultaten ook de resultaten van de adaptieve omgeving bespreekt met (individuele) kinderen betrek je de leerlingen meer bij de resultaten van hun eigen leerdoelen.

EEN LEERKRACHT DIE A AN HET PILOTPROJECT HEEFT MEEGEDAAN SCHRIJFT:

Een van de belangrijkste voordelen van het werken met Snappet vind ik de differentiatie mogelijkheden. Je kunt daadwerkelijk op (in ons geval) 29 niveaus differentiëren. Naast het verwerken van de lesstof gaan de kinderen ook aan de slag met extra oefenstof of verdiepingsstof en met eigen leerdoelen.

Ook is het voor de kinderen heel prettig om direct feedback te hebben op de opgave, dus ze zien direct of de opgave goed of fout gemaakt is.

Ik vind het vooral bij rekenen zeer zeker van belang dat ze uitrekenpapier blijven gebruiken bij het oplossen van de opgaven, zodat ze de oplossingsstrategieën goed inoefenen. Dan kun je als leerkracht ook goed terugzien hoe de oplossingsstrategie is geweest. Dat biedt Snappet namelijk niet.

Een groot voordeel vind ik ook dat je als leerkracht in één oogopslag ziet hoe de kinderen presteren terwijl ze aan het werk zijn op de tablet. Je kunt direct gericht ingrijpen of feedback geven aan leerlingen.

Verder geeft de tablet natuurlijk veel mogelijkheden op het gebied van wereldoriëntatie.

Ze kunnen op internet snel informatie opzoeken en we hoeven niet meer in de rij bij het computerlokaal. Alleen het typen bij deze kleine tablets is niet fijn, het scherm is klein en daardoor het toetsenbord dat in beeld komt ook.

Amber Walraven, ICT– en onderwijsexpert aan de Radboud Universiteit, is voorstander van een goede mix tussen onderwijs met en zonder computers.

“Basisvaardigheden als schrijven met pen en papier moeten blijven, juist omdat ze voordelen bieden op andere vlakken, zoals lezen.”

Zij vergelijkt onderwijs met koken: “Mensen denken dat je een computer voor alles kan gebruiken, zoals een friturist denkt dat je alles kan bereiden in een frituurpan. Maar de beste koks gebruiken allerlei gereedschappen, alle technieken en alle ingrediënten die ze tot hun beschikking hebben.”

Binnen Sint Bernardus leidt ons inziens alleen een combinatie / mix van verschillende pedagogische en didactische technieken en inhoudelijke ingrediënten tot effectief, efficiënt en bevredigend leren. ICT in de klas biedt wel extra mogelijkheden als wij als school tenminste goed nadenken over wat we willen bereiken en of de gekozen technologie daarvoor geschikt is.

Als tablets alleen worden ingezet als ‘boek achter glas’, ter vervanging van wat leerlingen deden met pen en papier, is de meerwaarde beperkt.

DE EFFECTEN VAN SNAPPET

Effecten van een adaptief onderwijsplatform op leerresultaten en motivatie van leerlingen in opdracht van Kennisnet.

J.M. Faber A.J. Visscher Enschede: Universiteit Twente Januari 2016 In dit rapport beschrijven we de effecten van Snappet op de leerresultaten, en leermotivatie van leerlingen uit groep vijf van de basisschool. Snappet is een adaptief onderwijsplatform dat wordt aangeboden op tablets (https://nl.snappet.org/). Leerlingen maken opgaven op de tablet die inhoudelijk vergelijkbaar zijn met de opgaven in werkboeken. Voordelen van Snappet zijn dat leerlingen meteen feedback ontvangen over gemaakte opgaven, adaptieve opgaven aangeboden worden, en leerkrachten tijdens de les direct zicht hebben op de voortgang van individuele leerlingen en de gehele groep.

Steeds meer basisscholen gebruiken Snappet. Onderzoek kan zicht geven op hoe digitale leermiddelen optimaal benut kunnen worden in de onderwijspraktijk. In opdracht van Kennisnet is daarom dit onderzoek uitgevoerd. De volgende onderzoeksvragen stonden centraal: 1) Wat is het effect van Snappet op leerresultaten?

2) Wat is het effect van Snappet op de motivatie van leerlingen?

3) Wat is de samenhang tussen de frequentie van de differentiatieactiviteiten met Snappet door leerkrachten en de effecten op leerresultaten?

4) Wat is de samenhang tussen de intensiteit van Snappet-gebruik door leerlingen en de effecten op motivatie en leerresultaten?

Aan het onderzoek deden 79 basisscholen mee uit de provincie Overijssel. In 40 van deze scholen werkten de leerlingen en leerkrachten uit de groepen vijf een halfjaar met Snappet, de overige scholen dienden als referentiegroep (controlegroep). De toewijzing van de scholen aan de experimentele en controle groep was random. De experimentele scholen gebruikten Snappet voor het vakgebied rekenen-wiskunde, of voor de vakgebieden rekenen-wiskunde en spelling. Leerkrachten die met Snappet gingen werken deden mee aan een startles verzorgd door Snappet, de leerkrachten werden daarnaast begeleid door een Snappet-coach gedurende het onderzoek.

We hebben vijf onderzoeksinstrumenten gebruikt voor het verzamelen van de onderzoeksdata. Voor het meten van de effecten op leerresultaten zijn de Cito LVStoetsen rekenen-wiskunde en spelling gebruikt. Voor het meten van effecten op leermotivatie is aan het einde van het onderzoek een motivatievragenlijst afgenomen bij leerlingen. Lesobservaties, en een export van de tablet met daarin een registratie van gemaakte opgaven zijn ingezet voor het beantwoorden van de laatste twee onderzoeksvragen. Tot slot is een leerkrachtenenquĂŞte afgenomen om zo de resultaten beter te kunnen duiden.

Uit onze resultaten volgt dat een halfjaar Snappet in groep vijf een positief effect heeft op de Cito LVS rekenen-wiskunde resultaten. De grootte van het effect is gemiddeld 2.63

vaardigheidspunten, dit is een leerwinst van ongeveer 1,5 maand extra onderwijs. Alle leerlingen profiteren van Snappet, maar de 20% hoogst scorende leerlingen profiteren het meest. Een mogelijke verklaring voor het laatste is dat leerlingen door Snappet meer zelfstandig kunnen doorwerken op hun eigen niveau, en dat dit vooral voordelig is voor deze specifieke groep leerlingen. In het onderzoek zijn geen effecten gevonden op de spelling resultaten van leerlingen. Uit ander onderzoek naar vergelijkbare systemen volgt ook dat effecten voor taalvakken minder vaak gevonden worden en kleiner zijn in vergelijking met de effecten voor rekenen-wiskunde (Muis, Ranellucci, Trevors, & Duffy, 2015; Sheard, 2012; Van der Kleij, Feskens, & Eggen, 2015). Verder onderzoek is nodig om te kunnen bepalen hoe dergelijke systemen effectiever ingezet kunnen worden bij taalvakken. Wellicht is het schrijven en lezen op papier van groter belang bij de taalvakken dan bij rekenen-wiskunde (Mangen, Walgermo, & Brønnick, 2013).

Een reden voor veel scholen om digitale leermiddelen in te voeren is het verhogen van de leermotivatie (van der Meij, Kemps, Hoogland & Rutten, 2015). Uit de resultaten van ons onderzoek volgt dat leerlingen die met Snappet werkten gemiddeld iets positiever waren over spelling, dan leerlingen die niet met Snappet werkten (0.3 punten hoger op een schaal van 1-5). Een soortgelijk effect op de motivatie voor rekenen-wiskunde is niet aangetoond.

Verder laten onze resultaten zien dat leerlingen gemiddeld een hogere vaardigheidsscore voor rekenen-wiskunde hadden wanneer zij les kregen van een leerkracht die Snappetfeedback (relatief) veel inzette om te differentiëren. Leerkrachten geven aan veel voordelen van Snappet te zien op het gebied van differentiatie. Ze benoemen dat Snappet-feedback direct zicht geeft op de lesvoortgang, de resultaten van leerlingen en dat zij sneller en gerichter leerlingen kunnen helpen. Gezien de omvang van de huidige interventie aan leerkrachten, de scores van leerkrachten op het lesobservatie-instrument en de behoeften van leerkrachten aan meer informatie over differentiëren, is op dit onderdeel ook winst te behalen. Een intensievere training aan leerkrachten zou wellicht kunnen resulteren in grotere effecten op de leerresultaten van leerlingen die gemiddeld, of lager dan gemiddeld presteren.

Naast de frequentie van differentiatieactiviteiten door leerkrachten had ook de intensiteit van Snappetgebruik door leerlingen een (kleine) invloed op leerresultaten. Leerlingen die veel opgaven op de tablet maakten hadden gemiddeld een hogere vaardigheidsscore voor rekenen-wiskunde en voor spelling, dan leerlingen die minder tabletopgaven maakten.

Voor de resultaten van het onderzoek lees hier verder…

GEDACHTELOOS TYPEN

Een studie van de Amerikanen Pam Mueller (Princeton University) en Daniel Oppenheimer (University of California, LA) stemt ook tot nadenken. Zij beschrijven dat studenten die op hun laptop aantekeningen maken minder onthielden van een college dan studenten die aantekeningen schreven. Vlak na het college was er geen verschil in feitenkennis, maar de schrijvers beantwoordden wel beter conceptuele vragen over de leerstof. De typende studenten hadden weliswaar meer aantekeningen gemaakt, die bovendien beter overeenkwamen met de gesproken tekst.

Maar dat blijkt een valkuil: je typt zoveel als je kan, maar omdat dat een relatief gedachteloze bezigheid is, blijft de inhoud minder hangen. Schrijvers daarentegen moeten de informatie al verwerken om een samenvatting te maken.

Geïnspireerd daarop deed Daniël Janssen, coördinator van de opleiding Communicatieen Informatiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht, eind 2014 een experiment met studenten. Hij vroeg ze de laptop in de tas te laten zitten tijdens hoorcolleges en aantekeningen te maken met pen en papier. De reacties varieerden van woede en kritische evaluaties van het vak, tot tevreden studenten die meer rust ervoeren. ‘Er heerst echt een andere focus in de zaal als iedereen bezig is met dat waar het om gaat, namelijk het college’, observeerde Janssen. Het effect op de verwerking van de leerstof is in Utrecht niet geëvalueerd. Ondanks de opmars van technologie in het onderwijs, is er nog veel onduidelijk.

Wij willen hier twee dingen over kwijt. De eerste resultaten van de vergelijkende studies zijn niet gunstig voor computers en tablets. Ten tweede weten we van zeventig à tachtig jaar cognitieonderzoek dat oefening het geheugen versterkt en verscherpt. Bovendien versterk je met veelzijdige oefening de verbinding tussen verschillende geheugensporen GOEDE APPS, SLECHTE APPS

Volgens de aanhangers van embodied cognition, een stroming binnen de psychologie, filosofie en cognitiewetenschappen, gaat leren beter als het gekoppeld is aan bewegingservaringen, door meerdere zintuigen te gebruiken. Experimenteren, voelen, horen, zien en ruiken dragen allemaal bij aan leerprocessen.

Björn de Koning, onderwijs neurowetenschapper aan de Vrije Universiteit Amsterdam, vindt dat we dat concept moeten inzetten bij de ontwikkeling van educatieve apps. “Er zijn heel veel apps die qua vormgeving niet aansluiten bij wat we uit multimediaonderzoek weten over informatieverwerking.” Zo valt er in een rekenapp winst te behalen door kennis te koppelen aan actie. Neem een getallenreeks op een horizontale lijn, om optelsommen te oefenen. Als je de optelling moet maken met een handbeweging, dan biedt het gevoel van afstand tussen de getallen een veelzijdiger leerervaring dan als je het antwoord simpelweg intypt.

Sint Bernardus gebruikt dan ook graag deze goed doordachte apps. We moeten bij de huidige ontwikkelingen in het basisonderwijs oppassen voor het denken dat we een initiatief van enthousiastelingen die een nieuwe techniek omarmen, waarbij onderzoek naar effecten op het leerproces erachteraan hobbelt’.

Sint Bernardus gaat uit van de intrinsieke motivatie van het kind om te leren dat staat voor ‘onderwijs voor een nieuwe tijd’ en hierbij wil beschikken over goede adaptieve apps die het leren stimuleren en uitbreiding biedt. Punten scoren bij een goed antwoord motiveert weliswaar bijvoorbeeld om meer rekenspelletjes te doen. Hierbij wel ervoor waken dat kinderen vaak gemakkelijke opdrachten kiezen, om zo meer punten te verdienen.

Alleen als een goede leerkracht het proces stuurt, krijgen leerlingen de oefeningen die ze nodig hebben om te leren.

WEBSITE EN SOCIAL MEDIA

De Sint Bernardus heeft de beschikking over een moderne website, waarop ouders en belangstellenden, leerlingen en leerkrachten actuele informatie kunnen vinden over de school waar zij voor gekozen hebben of waar zij overwegen hun kinderen te plaatsen, waar ze naar toe gaan of werken.

TWITTER

Twitter levert een bijdrage aan de communicatie tussen o.a. school en ouders.

Ouders kunnen eenvoudig de school volgen via Twitter. De school kan organisatorische mededelingen op Twitter gooien en zo als reminder voor ouders werken. Daarnaast is het ook erg leuk om bijzondere prestaties van de school en individuele leerlingen te benoemen met wel de privacywetgeving in acht neming.

SOCIAL MEDIA OM TE LEREN

Goed om te weten is dat social media niet alleen Facebook en Twitter zijn, maar dat ook applicaties en websites waar je kunt ‘delen’, oftewel sociaal bent, tot die categorie behoren. Vooral deze social media zijn uitermate geschikt om kennis te delen of een project te volgen. Je kunt bijvoorbeeld zelf lesmateriaal maken en delen of juist gebruikmaken van het materiaal dat door anderen is gemaakt. Het grote voorbeeld is Wikipedia, maar er zijn inmiddels veel meer goede initiatieven. Een goede in het onderwijs is Wikiwijs en Lessonup waarmee je lesmateriaal zoekt, maakt en deelt. Of Khan Academy waar je meer dan 3500 educatieve video’s vindt over zo’n beetje elk denkbaar onderwerp.

Het gaat bij dit soort media niet alleen om kennisoverdracht, maar vooral om inspiratie, motivatie en reactie. Samenwerken wordt leuker en makkelijker met video, foto’s, geluid, mobiele telefoons, digiborden en social media. Kinderen kunnen een project opzetten in Facebook, een discussie starten via Twitter, samenwerken aan een werkstuk in Google Drive en Google Earth gebruiken voor de aardrijkskunde lessen, terwijl ze bestanden delen via Dropbox en hun presentatie via Prezi of de Khan Academy.

3D PRINTEN MET LEERLINGEN OP DE BASISSCH OOL

Aanleiding om met 3D printen voor leerlingen op de basisschool te starten is de, breed gedeelde, constatering dat steeds minder kinderen in Nederland voor een technische opleiding kiezen. Dit heeft voor de nabije toekomst ernstige consequenties waar het de concurrentiepositie van Nederland in de internationale economie betreft. Om mee te kunnen doen in de mondiale economie zal de maakindustrie weer attractiever moeten worden. Innovatiekracht van het bedrijfsleven zal vergroot moeten worden en er moet een omslag plaats vinden naar duurzaam groeien en vernieuwen. Met name nieuwe technologieën zullen deze vernieuwing en omslag moeten stuwen.

“Zonder goede technici is het echter lastig om handen en voeten aan deze omslag te geven.”

Het is dus nu tijd om te investeren in onderwijs dat kinderen nieuwsgierig maakt en uitdaagt op het grensvlak van technologie en techniek. Techniek moet weer aantrekkelijk worden. Activiteiten met wetenschap en techniek op school maken kinderen nieuwsgierig en geven ze een beter beeld van deze thema’s. Nieuwsgierigheid en positieve ervaringen zijn de basis voor interesse en talentontwikkeling.

Als Nederland ook over 10 jaar voldoende mensen wil hebben om onze kenniseconomie te onderhouden, dan zouden tenminste 4 op de 10 jongeren voor een bètatechnische opleiding moeten kiezen. De weg daar naartoe begint al in het basisonderwijs. Eigenlijk al bij de kinderen thuis.

LEERPLANKADER VOOR W ETENSCHAP EN TECHNOL OGIE

SLO is in opdracht van het ministerie van OC&W hard aan de slag om, samen met het onderwijsveld, te komen tot leerlijnen Wetenschap & Technologie. Het rapport van de verkenningscommissie omschrijft W&T als “onderzoeken en ontwerpen”.

De SLO heeft dit in het leerplankader uitgewerkt naar de volgende drie componenten: 1. Houding (o.a. nieuwsgierig zijn, creativiteit, willen weten, iets willen bereiken, samenwerken, willen innoveren).

2. Vaardigheden (o.a. onderzoek kunnen doen, kunnen ontwerpen, modelleren, schematiseren, chronologiseren, meetinstrumenten en apparatuur en gereedschap gebruiken).

3. Kennis (o.a. kennis van de ruimte, van de natuur en van de techniek die vooral is gebaseerd op inzicht zoals ecologisch denken en materiaalfunctie. Minder feitenkennis, maar veel meer kennis op een bepaald abstractieniveau).

DE 3D-PRINTER ALS INSPIRATOR VOOR WETENSCHAP EN TECHNIEK

Wetenschap en technologie begint bij verwondering. Dezelfde verwondering die iemand heeft als hij/zij voor het eerst een 3D-printer een object ziet maken. Het is deze verwondering die leidt tot een zoektocht naar antwoorden op vragen en problemen. Het is deze verwondering die leidt tot nieuwe oplossingen en nieuwe vragen. Onderzoek in relatie tot techniekonderwijs op basisscholen toont aan:     

Dat je activiteiten moet laten aansluiten bij de ervaringen, belevingswereld en eventuele misvattingen van leerlingen; Dat de belangrijkste aspecten van techniekonderwijs zijn: doe-ervaringen en oplossen van authentieke problemen; Je vragen moet stellen die leerlingen aanzetten tot kritisch nadenken over het oplossen van een technisch probleem.

Een 3D-printer stimuleert een nieuwsgierige, onderzoekende en probleemoplossende houding.

Het bouwen van en werken met een 3D-printer vraagt om onderzoekend en ontwerpend leren, waarmee de benodigde vaardigheden voor de toekomst worden ontwikkeld zoals creativiteit, correlatie, leren door te doen, ondernemingszin, kritisch en onderzoekend denken.

OP ZOEK NAAR VERBORG EN TALENTEN

Vanuit verschillende perspectieven is het starten van een 3D-project zeer waardevol voor de leerlingen op een basisschool. De leerlingen komen in aanraking met techniek, natuurkunde, wiskunde en beeldende vorming. Ze gaan fantaseren, bedenken, ontwerpen, voorbereiden, bouwen, testen en (her)gebruiken. Ook ten aanzien van samenwerking en correlatie wordt van hen wat gevraagd. Om het project te doen slagen moet iedereen een bijdrage leveren, vertrouwen hebben op elkaars capaciteiten, het werk verdelen, afstemmen en evalueren.

Het bouwen van een 3D-printer vraagt om coöperatief leren waarbij verborgen talenten naar boven komen drijven: leerlingen samen laten werken aan een gezamenlijke uitdaging. Door op het juiste moment de juiste vragen te stellen, moedigen we kinderen aan om zich verder te ontwikkelen. Zo creëren en construeren ze kennis door actief bezig te zijn tijdens het 3D-project. Het denkvermogen wordt ontwikkeld en het vermogen om problemen op te lossen en kennis toe te passen vergroot.

Een 3D printer biedt ook nieuwe mogelijkheden voor de leerkrachten. Zo schept het ruimte voor meer interactieve activiteiten in het klaslokaal en kan de leerkracht driedimensionale hulpmiddelen printen om moeilijkere onderwerpen te illustreren. Zo kan tijdens de geschiedenisles historische objecten worden geprint, zodat ze meer in detail bekeken kunnen worden. Tijdens de aardrijkskundeles kunnen bijvoorbeeld topografieën geprint worden voor een 3D weergave. En voor natuur en techniek kunnen dieren, botten, organen en andere biologische objecten worden geprint. Een 3Dkanjers project verbindt feitelijk een groot aantal vaardigheden en leerlijnen. Uit de praktijk blijkt dat het werken met een 3D-printer een bijdrage levert aan vijf van de zeven leerlijnen (leergebieden): 1.

2.

3.

4.

5.

Nederlands Engels Rekenen/wiskunde Oriëntatie op jezelf en de wereld Kunstzinnige oriëntatie

Van de 53 gestelde leerdoelen binnen de zeven leerlijnen kan het werken met een 3Dprinter verbonden worden met circa 24 van deze doelen. Voldoende ruimte om te ontdekken en te ontwikkelen dus.

MULTIFUNCTIONELE ALL-IN-ONE PC

De leerkrachten maken gebruik van de computer welke is aangesloten op het digibord multifunctioneel. Deze is los te koppelen zodat in kleine groep bij de verlengde instructie deze te gebruiken is of aan de instructietafel voor o.a. hulpplannen. De pc wordt dan een tablet waar door de multi-touch meerdere kinderen tegelijk er mee kunnen werken.

De monitor en desktop zijn geïntegreerd in één systeem, waardoor een logge computerkast niet nodig is. Door de geïntegreerde draadloze netwerkkaart en accu is het apparaat overal te gebruiken, zonder stroomkabel.

PAPIERLOOS VERGADEREN

De centrale vergaderplek wordt gebruikt voor overleg, workshops, bord- en teamsessies en anderen bijeenkomsten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een touchscreen.

Het verbeterbord (bordsessie) wordt digitaal getoond en tijdens een bord- en/of teamsessie aangepast. Hierdoor is het bord up-to-date, altijd beschikbaar en blijven ‘oude’ borden behouden. De bestanden worden opgeslagen in Office365 waardoor deze bestanden overal en altijd beschikbaar zijn, aangepast en voorbereid kunnen worden.

De laatste verbeterborden van zowel de onder- en bovenbouw komen voorbij in een presentatie die voortdurend en dagelijks op het bord wordt getoond. Naast de borden wordt hier ook alle andere informatie en data getoond waardoor een ieder volledig op de hoogte is en betrokken blijft.

5. ICT-INFRASTRUCTUUR

GEWENSTE SITUATIE

In de groepen 1 t/m 3 maken we gebruik van apps die aansluiten bij de belevingswereld en educatief zijn, met name gericht op taal en rekenen. In groep 3 zal bovendien vooral de tablets ingezet worden voor het automatiseren van rekenen (WIG) en o.a. de leestrainer VLL voor het inoefenen van letters/het lezen.

Hier zijn de nodige tablets voor aanwezig en zijn voor het gebruik geen kosten aan verbonden.

In de groepen 4 t/m 8 hebben de kinderen altijd tablets tot hun beschikking. Zij gebruiken de tablets bij het automatiseren bij het rekenen i.p.v. de werkboeken (WIG). Bij andere vakken wordt dit afgewisseld (zoals spelling) naar behoefte, niveau en vakgebied.

Hiervoor worden de nodige tablets aangeschaft. 

 

 

De computers worden vanuit het computerlokaal verplaatst naar de hal waardoor een computerruimte ontstaat met 14 computers; computers zijn min. 3 jaar oud en worden geleidelijk afgekoppeld en niet vervangen.

8 digitale schoolborden waarvan 2 kleuterborden; na afschrijving worden deze vervangen voor touchscreens 8 all-in one als leerkrachtcomputer, welke simpel los te koppelen zijn om in kleine groep bij de verlengde instructie te gebruiken of aan de instructietafel voor o.a. hulpplannen Een 3D of 4D printer Touchscreen voor o.a. papierloos vergaderen

Groepen 1 t/m 3: 

12 Windows tablets voor apps en methode gebonden software

Groepen 4 t/m 8: 

Elke groep maakt gebruik van 10 inch tablets met toetsenbord welke ook toepasbaar zijn voor andere doeleinden dan automatiseren.

1. Bij een overeenkomst met Snappet, dient ieder kind een eigen tablet te bezitten; we maken dan gebruik van de Snappet software die overeenkomt met de methodes die wij gebruiken (van rekenen en spelling) 2. Bij de aanschaf van de Prowise tablets wordt er voor de groepen 4 t/m 8 een gemiddeld aantal tablets aangeschaft waarbij kinderen bij voorkeur altijd een tablet tot hun beschikking hebben; wij maken dan gebruik van de methodesoftware die overeenkomt met de methodes van rekenen, taal en spelling.

6. TIJDSPAD IMPLEMENTATIE

De voorkeur gaat uit naar de Snappet-tablets. De voordelen staan beschreven in het beleidsplan Waarom kiezen wij voor Snappet?

Mocht door omstandigheden niet in de Snappet-tablets geïnvesteerd worden, is de optie met de Prowise-tablets een alternatief met (bijna) dezelfde mogelijkheden.

Nadelen zijn dan dat de prijs hoger ligt, investering is voor maximaal 5 jaar en heeft de leerkracht geen/minder differentiatie-, leerlijn- en adaptieve mogelijkheden. Wel is de methodesoftware ook dan aanwezig en wordt dit toegepast zoals de methode dit aanbied voor de desktop.

NB: in de groepen 7 en 8 staan 2 desktops voor gebruik van Sprint. Device welke niet in (QLICT)-netwerk zijn geïnstalleerd hebben geen mogelijkheid tot dit pakket.

SCHOOLJAAR 2015-2016



   

Voorbereiding huidige tablets voor gebruik in de onderbouwgroepen (Tablets dienen uit de De Rolfgroep(QLICT)-netwerk worden gedeïnstalleerd naar Windowsgebruik) Voorbereiding groepen 4 t/m 8 voor gebruik van de Snappet-tablets (aanschaf, ruimte opslag, invoeren namen en informeren leerkrachten) Voorbereiding ruimte hal voor inrichting computers (20 desktops) (verplaatsen van 12 computers computerlokaal naar hal) Aanschaf scherm vergaderruimte Voorbereiding 3 printer en andere apparatuur als kopieerapparaat welke in ruimte voormalig computerlokaal een plek krijgen; ICT-er verdiept in gebruik en nodige software wordt geïnstalleerd.

START SCHOOLJAAR 2016-2017

      

groepen 1 t/m 3 hebben 12 Windows tablets tot hun beschikking als in gewenste situatie groepen 4 t/m 8 starten met Snappet-tablets (voor rekenen en spelling) er zijn 14 desktop-computers in de hal voor algemeen gebruik (o.a. voor workshops fotografie en ICT, groep 1 t/m 3, ouders) All-in-one voor de leerkrachten; desktops worden verplaatst naar hal bij de andere computers Vergaderingen/bord- en teamsessies vinden plaats in de koffiekamer bij het digitaal scherm Aanschaf 3D printer en toepassing bij workshop ICT en technieklessen Leerkrachtscherm wordt ingezet als device bij het digitaal schoolbord en bij hulpgroep/instructiegroep