38 relatywizm epistemologiczny. Tendencja do relatywizacji i odrzucenia prawdy, zatrata „intuicji prawdy” (związana z ekspansją histo‑ rycyzmu i psychologizmu) – którą dostrzegł Husserl na początku XX wieku i którą uważał za niezwykle groźną, bo uderzającą w funda‑ ment kultury europejskiej – w postmoderni‑ zmie uzyskuje nadzwyczajne nasilenie i, by tak rzec, swoje zwieńczenie; albowiem już dalej chyba – w tę stronę – iść nie sposób. Postmodernizm „rozlewa się” po filozofii polskiej niszcząc nie tylko wiarę w prawdę („wszystko przejdzie”, teksty rodzą teksty, każda interpretacja jest równie uprawniona), ale też uszkadzając polszczyznę elit. Główny nurt postmodernizmu cechuje bowiem złożoność i mętność stylu (konteksty, dyskursy, narracje i metanarracje mieszają się ze sobą, a im bardziej są zmieszane, tym mądrzej – a, zacytujmy Gom‑ browicza, „im mądrzej tym głupiej”). Pojawia się też swoista neoscholastyka – klasycy postmo‑ dernizmu są cytowani i ich skomplikowane i mętne cytaty są uzupełniane przez jeszcze bardziej skomplikowane i mętne komentarze i komentarze do komentarzy. W ten sposób nie‑ znane jest tłumaczone przez nieznane, niezro‑ zumiałe przez niezrozumiałe i powstaje z tego jakiś zadziwiający, lawinowo rozrastający się patchwork.
Ideologia, zwana konsumery‑ zmem, świetnie współgra z „prag‑ matyzacją” kultury, liczy się bowiem tylko to, co przynosi pożytek, czyli służy zwiększe‑ niu konsumpcji. Jest oczywiste, że taki typ myślenia jest jak naj‑ dalszy od klasycznej postawy filozoficznej, która opiera się na pewnym rysie ascetycznym. Dekada Literacka 1 (250)
Intencje postmodernistów są zresztą czę‑ sto – jak to nieraz bywa przy złych skutkach – szlachetne. Postmoderniści bowiem – w imię obrony przed tyranią kapłanów i ideologów, którzy głoszą „swoją prawdę” – wylewają dziecko z kąpielą i twierdzą, że prawdy nie ma. Kiedy jednak prawdy nie ma, człowiek (jednostka) staje bezbronny wobec mniemań większości lub wobec potęgi państwa, które wyrokuje, co prawdą jest. Fanatyczna wiara w prawdę bywa groźna, ale niewiara w prawdę, w dłuższym czasie, jest – jak się zdaje – wręcz zabójcza. Dlatego też z wielkim niepokojem patrzę na polską myśl filozoficzną zainfeko‑ waną postmodernizmem. Zarówno w przypadku kultury masowej, konsumpcjonizmu i obrazkowości, jak i w przy‑ padku kultury wysokiej daje się zauważyć