2007, 13.árg

Ver› 1.190 kr.

Fagrit um skotvei›ar og útivist. 1. tbl. 14. árg. 2008

•

9

•

12

•

16

•

22

•

26

•

30

•

33

•

38

Ólafur K. Nielsen

Þjóðlendur Sigmar B. Hauksson

Í sigtinu - Heiðagæs A r nó r Þ ó r i r S i g f ú s s o n

Galdrapotturinn Pitokokki Uppskriftir

að villibráðarréttum

Listin að veiða ref Rætt

við

A r n f i nn J ón s s o n ,

refaskyttu

Skotfimi með haglabyssu Þýtt

og staðfært:

D a v í ð I ng a s o n

Minkaveiðar með byssum og gildrum J ón P é t u r s s o n

Hornamælingar á íslenskum hreindýrum Magnveiði er ekkert til að vera stoltur af við

Palla

í

út fyrir:

Skotveiðifélag Íslands Holtagerði 32, 200 Kópavogur Sími 893 4574, E-mail skotvis@skotvis.is

Reimar Ásgeirsson Rætt

Gefið

Meðal efnis

Rjúpnarannsóknir

•

42

Heimasíður:

•

48

SKOTVÍS: http://www.skotvis.is

•

54

SKOTREYN: http://www.skotreyn.org

Veiðihúsinu

Í heimsókn hjá völundarsmiðum U m J o hn M o s e s B r o w n i ng

Hreinsun og varðveisla á hreindýrshaus Í v a r E r l e nd s s o n

allt í skot veiðina velkomin í intersport

Ritstjórn og ábyrgð:

Sigmar B. Hauksson

Ritstjórn fagefnis:

Dr. Arnór Þórir Sigfússon

Forsíðumynd:

Nikulás Sigfússon

Útgáfa, útlit og prentvinnsla:

Sökkólfur ehf.

Við höfum allt fyrir veiðimanninn.

Sérfræðingar okkar veita þér faglega ráðgjöf og góða þjónustu.

Hrafnshöfða 13, 270 Mosfellsbær Sími 824 8070 kjartan@flugid.is

VEIÐIDEILD Bíldshöfða 20 • Reykjavík • s. 585 7220

3

Leiðari

Umhverfisslys á Hornströndum Tryggvi Guðmundsson á Ísa­ firði skrifar athyglisverða grein í Bænda­ blað­ið 26. júní s.l. Í greininni fjallar Tryggvi um ferðir sínar í Hornvík undan­farin þrjátíu ár en þangað hefur hann farið til að safan svartfuglseggjum og njóta náttúrufegurðarinnar, sem er stórbrotin. Tryggvi og frændi hans, Kjartan Sigmundsson, voru upp­ hafs­ menn að því að fara í bjargið úr fjör­ unni til að tína egg, nánar tiltekið á stað er nefnist Hvolfið. Fyrir þrjátíu árum var gríðarlegt fuglalíf í Hvolfinu; lundi, fýll, hvítmáfur og svartfugl; eink­ um langvía. Í grein sinni segir Tryggvi: ,,Nú, þrjátíu árum síðar, er öðruvísi umhorfs á leiðinni upp Hvolfið. Lundinn er gersamlega horf­ inn, hvítmáfurinn er líka horfinn, fýlar á stangli eru ennþá í brekkum og svart­fuglinn uppi í hillu er horfinn, nema nokkrir fuglar kúrðu út í bláenda hill­unnar. Í þessari stóru hillu, þar sem tekin voru áður um eitt þúsund svart­ fuglsegg, fengust nú þrettán egg með því að skríða út á enda hennar.” Allir sem þekkja til á Hornstöndum, einkum þó þeir sem er fæddir þar og upp­aldir, vita að ástæðan fyrir hruni fugla­stofn­ anna á svæðinu er vegna friðunar refs­ ins á Hornströndum.

SIGMAR B. HAUKSSON FORMAÐUR SKOTVEIÐIFÉLAGS ÍSLANDS

að skúmarnir hafi ekki einu sinni fyrir því að verpa vegna tófunnar. ,,Fuglalíf er svipur hjá sjón í Öræfum. Ég sé eftir fuglunum og brotthvarf þeirra er tófunni að kenna að miklu leyti,” segir Hálfdán. Það fer ekki á milli mála að tófunni hefur fjölgað gríðarlega og hún hefur án efa mikil áhrif á fuglalífið til hins verra. Reyndir veiðimenn og bændur víða á landinu eru þess fullvissir að bágt ástand rjúpnastofnsins sé að talsverðu leyti tófunni að kenna.

V a nh u g s u ð R e f a s t o f n i nn

hefur

sexfaldast

Einum reyndasta refa- og minka­ veiði­manni landsins, Inga Þór Yngva­ syni, en hann er refa- og minka­veiði­ mað­ur í Skútustaðahreppi, hefur tekist að halda minkinum nokkurn veginn í skefjum. Hins vegar segir Ingi að ref hafi fjölgað umtalsvert í sveitinni á liðnum árum. Ingi Þór segir að það hafi orðið alger sprenging í stofninum; stofn­ stærð refs hafi sexfaldast hér á Ís­landi á s.l. fimmtán árum. Þá hefur gríðar­ leg refaveiði verið undanfarin tvö ár hér í nágrenni Reykjavíkur, - á Mos­fellsheiði og nágrenni.

Náttúrufræðingurinn á Kvískerjum í Öræfum, Hálfdán Björnsson, segir

n á t t ú r u v e r nd

Rannsóknir í Bandaríkjunum, Kan­ ada, Svíþjóð og raunar víðar hafa sýnt að ef stofnar rándýra eru friðaðir í þjóðgörðum, þá verður óeðlilegur vöxtur í stofninum og dýrin fara að leita út fyrir þjóðgarðinn. Það er því, satt best að segja, með ólíkind­ um að mönnum skuli detta í hug að friða refinn á Hornströndum. Sunn­ an við friðlandið er greitt fé til að eyða honum! Hverjir hafa beðið um þessa friðun? Alla vega ekki þeir Vest­ firð­ingar sem búa næst friðlandinu á Horn­­ströndum. Á það skal minnt að æðar­ rækt er þýðingarmikil atvinnu­ grein á Vestfjörðum og vinnur refur­ inn gríðarlegt tjón á æðarvarpinu.

Einnig er rétt að benda á að stöðugt

4.490,Skúlagötu 19 - 101 Rvk.

4

veidihornid.is Hafnarstræti 5 - Sími 551 6760 • Síðumúli 8 - Sími 568 8410

Vertu skynsamur!

Kauptu nýju byssuna þína í Veiðihorninu Þú dreifir greiðslum og borgar enga vexti Það er skynsemi.

veidihornid.is

Leiðari

fækkar fólki á Vestfjörðum og eru stór svæði óbyggð. Gríðarlega erfitt er því að stunda refaveiðar þar og vinna greni. Þann15. janúar s.l. sendi stjórn Skotveiðifélags Íslands um­­ hverfis­­­­ráðherra bréf. Í bréfi þessu var ráðherrann hvattur til að heimila refaveiðar í friðlandinu á Horn­strönd­ um. Félaginu hefur enn ekki borist svar frá ráðuneytinu en væntir þó svars innan tíðar. Skotvís mun beita sér fyrir því, í samvinnu við heimamenn, að þessari vanhugsuðu friðun á ref verði aflétt.

H r e i nd ý r Nú í haust tók gildi ný reglugerð þess efnis að hreindýraleiðsögumönnum er heimilt að ná í felld hreindýr á sexhjóli. Ég hygg að allir þeir sem til þekkja séu sammála um að þessi breyting sé til mikilla bóta. Um Fljótsdalsheiði liggja ótal vegir og slóðar, enda hafa staðið yfir mestu framkvæmdir Íslandssögunnar á þessu svæði. Það er

því freistandi fyrir veiðimenn að aka að felldu dýri. Það að drösla felldu dýri yfir holt og hæðir er ekki gott.

Töluverðar skemmdir verða á landi og kjötið verður fyrir skemmdum. Með því að heimila notkun sexhjóla er verið að bjarga verðmætum, hlífa landinu og gera veiðarnar markvissari.

Nokkuð bar á því í haust að veiðimenn kvörtuðu yfir því að erfitt væri að fá hreindýraleiðsögmann. Að hluta geta veiðimenn kennt sjálfum sér um, því margir þeirra fara ekki að tryggja sér leiðsögumann fyrr en rétt áður en þeir leggja af stað austur.

Hitt er annað mál að nauðsynlegt er að halda leiðsögumannanámskeið næsta vor. Mikil vinna er í landinu og margir leiðsögumenn því uppteknir við dagleg störf sín. Þá hafa nokkrir leiðsögumenn hætt störfum.

Eins og áður sagði, var góð reynsla af notkun sexhjólanna við veiðarnar nú í haust. Það leiðir hugann að því að ástand sumra slóða á veiðisvæði 1 og 2 er afar bágborið. Menn eru að

aka um þessa slóða á þungum jeppum, iðulega í votviðri. Það er skiljanlegt að landeigendur hafi af þessu áhyggjur. Nauðsynlegt er að ríkið og sveitafélög láti laga þessa slóða. Við skulum hafa það í huga að tekjur af hreindýraveiðunum eru talsverðar, sennilega um 80 milljónir í ár.

Gæsir Gæsavarpið hefur heppnast vel.

Gæsastofnarnir virðast vera sterkir og allsstaðar mikið af gæs. Fyrir um fimm árum var talið að of mikið væri veitt af gæs, þá aðallega grágæs.

Miðað við veiðarnar ætti stofninn að hrynja á næstu árum. Síðar kom í ljós að grágæsastofninn er mun sterkari en haldið hefur verið. Nú er jafnvel talið að það sama eigi við um heiðagæsastofninn.

Sáralitlar gæsarannsóknir eru stundaðar hér á landi. Það er allsendis óviðunandi þar sem gæsin er nú að verða ein vinsælasta veiðibráðin hér á landi. Dr. Arnór

Suðurlandsbraut 4. Reykjavík. Sími 533 1115 – 893 7654 Við kappkostum að vera með allt það besta sem völ er á í stang- og skotveiði. Við bjóðum börnum, konum og körlum upp á einn þann besta fatnað sem fáanlegur er í veiði og útivist.

Viltu spara 25% af verði eins besta útivistar og veiðifatnaðar sem völ eru á, kynntu þér þá pöntunarþjónustu okkar.

Gæti t.d. verið jólagjöfin til þín eða frá þér í ár? Þá kemur þú í búðina, mátar og pantar það sem þig langar í, gengur frá greiðslum og færð vöruna síðan senda heim til þín eftir tvær til fjórar vikur, með því sparar þú 25% af búðarverði vörunar. Fatnaðurinn kemur til landsins um 20 sept.

Verður nánar auglýst á heimasíðu okkar sem og póstlista okkar.

Byssuskápar, gervigæsir sem fljúga, sitja og synda færðu hjá okkur sem og annað.

Verðum með notaðar byssur í endursölu, skráðu byssuna hjá okkur eða auglýstu eftir þeirri byssu sem þig langar að eignast.

www.veidihollin.is 6

Leiðari Hver

Þórir Sigfússon, fuglafræðingur, hefur þó að eigin frumkvæði reynt að fylgjast með og vakta íslensku gæsastofnana.

S.l. haust gekkst Skotvís fyrir fundi í Edinborg í samvinnu við skoska skot­ veiðifélagið. Fundinn sóttu full­ trúar félaganna, embættismenn og fugla­ fræðingar auk fulltrúa breska fugla­ verndunar­ félagsins. Fulltrúar Íslands á fundinum voru, fyrir utan undir­ ritaðan, Áki Ármann Jónsson frá umhverfisstofnun og Dr. Arnór Þórir Sigfússon. Við, Íslendingarnir, kynnt­ um veiðikortakerfið og lögðum hart að skotum að taka það upp. Þá er ljóst að þegar gæsirnar eru taldar í Skotlandi að hausti til er enn talsvert af gæs hér á Íslandi. Ljóst er að talsverðar breytingar hafa orðið á hegðunar­ mynstri gæsanna. Afar brýnt er því að auka rannsóknir á þeim. Markmið fundar­ins í Skotlandi var að samhæfa rannsóknir og efla. Til þess að svo

bað um friðun refs á

megi verða, verða íslensk stjórnvöld að axla ábyrgð og sjá til þess að fé sé veitt til þessara rannsókna og þær verði framkvæmdar. Það er ekki við­ unandi að einstaklingur, þ.e.a.s. Dr. Arnór Þórir Sigfússon, skuli að hluta til stunda þessar rannsóknir á eigin kostn­að.

Rjúpur Mánudaginn 3. september s.l. var haldinn sögulegur fundur í húsa­ kynn­­um Náttúrufræðistofnunar við Hlemm. Þar komu saman allir þeir sem koma að ákvörðunartöku um skipu­ lag rjúpnaveiða. Fundur þessi var haldinn að frumkvæði Skotvís en Náttúru­ fræðistofnun sá um fram­ kvæmd og skipulag fundarins. Íslenski rjúpna­ stofninn er nú í niðursveiflu.

Stofn­ inn er mjög lítill og ber því afar litlar veiðar. Það hefur því aldrei

H o r n s t r ö nd u m ? E kk i í b ú a r v e s t f j a r ð a !

L jó s m y nd : H a l l dó r S v e i nbj ö r n s s o n .

verið jafn brýnt og einmitt nú að ná sem víðtækastri samstöðu um nýtingu stofnsins og aðgerðir til að byggja hann upp. Í því sambandi gegna veiði­ menn lykilhlutverki. Ef við eigum að geta stundað rjúpnaveiðar hér á Íslandi á komandi árum verða veiðimenn að takmarka veiðar sínar eins og unnt er.

Ef veiðimenn fara ekki eftir þessum skyn­samlegu tilmælum, þá verður ekki hjá því komist að friða rjúpuna. Þess vegna eru þeir veiðimenn, ef veiðimenn skyldi kalla, sem ekki fara eftir þess­ um tilmælum og veiða óhóflega, stunda græðgisveiðar, bókstaflega að eyðileggja fyrir heiðarlegum og grand­ vörum veiðimönnum. Það er óásættan­ legt.

Mjög brýnt er að veiðimenn aðstoði og taki þátt í rannsóknum á rjúpunni. Því meiri þekkingu sem við höfum á íslenska rjúpnastofninum, því betur getum við skipulagt veiðarnar og því

7

Leiðari L jó s m y nd : F r i ð þjó f u r H e l g a s o n

meiri líkur eru á að við getum byggt upp stofninn og gert hann sterkan svo að hann þoli veiðar. Við viljum jú öll geta stundað rjúpnaveiðar í íslenskri náttúru um ókomin ár.

Veiðar

GÓÐ Í VEIÐINA

o g n á t t ú r u v e r nd

Mynd Friðþjófs Helgasonar af gæsa­ hreiðri á floti minnir okkur á að helsta ógn við lífríkið, - náttúruna, eru fram­ kvæmdir okkar mannanna. Veiðar lands­manna ógna ekki villtum dýrum á Íslandi. Ýmsar aðrar ákvarðanir geta haft ófyrirséðar afleiðingar. Í því sam­ bandi mætti nefna eyðingu vot­ lendis, innflutning minks á sínum tíma. Friðun refs á Hornströndum er ákvörð­ un af sama meiði. Þess vegna verðum við, veiðimenn, að vera vel á verði og berjast gegn því að búsvæði villtra dýra verði eyðilögð og að nátt­ úran njóti vafans. Þess vegna eru veiðar og náttúruvernd af sama meiði.

Sigmar B. Hauksson F o r m a ð u r S k o t v e i ð i f é l a g s Í s l a nd s

Félagsmenn Skotvís fá 20% afslátt af þjónustu hjá Nesdekk.

HJÓLBARÐAÞJÓNUSTA SMURSTÖÐ SÍMI: 561 4110

8

Fiskislóð 30

Rjúpnastofninn

L jó s m y nd : D a n í e l B e r g m a nn

Rjúpnarannsóknir

Náttúrufræðistofnunar Íslands: FERÐALÖG KVENFUGLA Á MILLI VETRARHAGA OG VARPSTÖÐVA OG FRJÓSEMI, AFFÖLL OG SNÍKJUDÝR

Rjúpnarannsóknir hafa verið stund­ aðar á Náttúrufræðistofnun Íslands í áratugi, megináhersla rann­sókna hefur verið á að lýsa ástandi rjúpna­stofnsins og skýra reglubundnar stofn­sveiflur.

Síðla vetrar 2007 var hafist handa við nýtt rannsóknaverkefni og það fjallar um ferðalög, varpafkomu og heil­brigði rjúpunnar. Spurt er hvort ungum kven­ fuglum (ársgömlum) vegni verr en full­orðnum kvenfuglum (tveggja ára og eldri) og þá er bæði horft til lífslíka, frjó­ semi og afkomu unga. Einnig, hvort samband sé á milli sníkju­ dýra­­ sýkinga í fuglunum og afkomu þeirra og hvort munur sé á dreifingu ungra og fullorðinna kvenfugla frá vetrarstöðvum til varp­ stöðva. Hér er ætlunin að segja stutt­ lega frá þessu verkefni, um hvað það fjallar og fyrstu niður­stöður um ferða­lög og afföll en full­ unnið verður úr þessum áfanga seinna í vetur. Þetta verkefni er hugsað sem fyrsti

hluti rannsókna sem munu spanna einhver ár. Verkefnið fékk veg­ legan styrk frá ÁTVR 2007. Rann­sóknirnar eru unnar í samstarfi við próf­ essor Tomas Willebrand við há­ skól­ ann í Evenstad í Noregi. Aðrir sam­­ starfs­ aðilar okkar eru Dr. Karl Skírnis­ son við Til­ rauna­ stöð Háskólans í meina­ fræð­ um að Keldum og Sólrún Þóra Þórarins­­ dóttir MS-nemi við Háskóla Íslands. Mastersverkefni Sól­ rúnar fjallar um sníkjudýrafánu rjúp­unnar.

Rannsóknirnar byggjast á því að 33 kven­ fuglar voru merktir með sendi­ merkj­ um á vetrarstöðvum sínum og það var gert nú í febrúar, mars og apríl. Sendimerkið, sem vegur 12 g, er í kraga um háls fuglsins og loft­ net stendur aftur og yfir bak hans.

Fugl­ arnir voru veiddir í net nærri Reykjavík. Auk þess að merkja kven­ fuglana þá voru þeir vegnir, mældir og aldursgreindir en hægt er að greina á milli ársgamalla fugla og eldri fugla.

Ferðalög

til varpstöðva

Fuglarnir hafa verið staðsettir um einu sinni í viku frá merkingu. Það hefur gengið vel að miða þá út og engir fuglar hafa týnst þrátt fyrir nokkur ferðalög þeirra. Los var komið á kven­ fuglana á vetursetustöðvunum strax um miðjan apríl en karrarnir voru þá farnir á varpstöðvar og búnir að helga sér óðul. Í byrjun maí voru allir kvenfuglarnir komnir á þær slóðir þar sem þeir síðar gerðu sér hreiður. Þessi ferðalög voru mislöng, margir fóru stutt (innan við 5 km), en sá sem fór lengst, ársgamall kvenfugl, settist að um 25 km frá staðnum þar sem hann hafði vetursetu.

Leið eins af þessum fuglum til varp­ stöðv­ anna var nokkuð sérstök. Þetta var kvenfugl sem hafði haft vetursetu í Árbæjarhverfi, nánar til­tekið var hann mest inn á lóð ÁTVR við Heiðrúnu.

Snemma í apríl var hann farinn af

9

Rjúpnastofninn 10

stað en fór ekki langt í fyrsta áfanga og ég fann hann eftir nokkra leit. Af öllum stöðum sem voru í boði hafði hann valið meðferðarheimilið að Vogi! Þar var hann í góðu yfirlæti í nokkra daga áður en hann hélt áfram til varp­ stöðvanna.

Afföll

á f u g l u m o g e ggj u m

Afföll hafa verið mikil, bæði á fugl­um og eggjum. Þegar þetta er ritað í byrjun ágúst er um þriðjungur fugl­anna dauður síðan í apríl! Allir nema einn hafa verið drepnir, fálkar drápu tvo en hinir hafa verið drepnir og étnir af spendýrum, köttum, minkum og tóf­ um. Vitað er að allir kvenfuglarnir nema einn sem lifðu fram í júní gerðu tilraun til varps. Þessi eini fugl var paraður og hagaði sér framan af líkt og að hann væri í varpi, en hóf ekki álegu og hefur hugsanlega verið rændur sínum eggjum. Um helmingur allra hreiðra var rændur og annað hvort af fuglum eða spendýrum. Þrír kven­fuglar voru drepnir á hreiðri af

L jó s m y nd : D a n í e l B e r g m a nn

ræningj­unum og í tveimur þeirra tilvika var rándýrið annars vegar minkur og hins vegar tófa. Minkurinn át úr eggj­ unum í hreiðrinu og rjúpuna um metra frá því. Þetta er mjög mikið afrán á eggjum og kvenfuglum, miklu meira en menn hafa áður áætlað.

Niðurlag Ætlunin er að fylgja fuglunum eftir

næsta vetur en sendarnir duga í eitt ár. Niðurstöður þessa fyrsta áfanga ættu að liggja fyrir strax í nóvember næst­ komandi og að því loknu verða teknar ákvarðanir um framhald. Ljóst er að þetta verkefni hefur þegar skilað markverðum upplýsingum um ferðalög rjúpna, viðkomu þeirra og afföll. Ólafur K. Nielsen N á t t ú r u f r æ ð i s t o f n u n Í s l a nd s

Landréttur

Þjóðlendur BRÝNASTA HAGSMUNAMÁL ÚTIVISTARFÓLKS

Mikilvægt

Undanfarnar vikur hefur talsvert verið fjallað um dræma laxveiði sem helst er rakin til mikilla þurrka fyrri hluta sumars. Þá hafa fjölmiðlar gert að umræðuefni hið gríðarlega háa verð á veiðileyfum. Nú er svo komið að útilokað er fyrir venjulegt launafólk á Íslandi að stunda laxveiðar. Í dag eru það helst útlendingar og veiðimenn, sem ekki borga veiðileyfi sín sjálfir, sem stunda laxveiðar hér á landi. Ekki eru horfur á að þetta ástand eigi eftir að breytast því nú eru auðmenn farnir að fjárfesta í laxveiðijörðum.

Til skamms tíma hafa skotveiðar verið tómstundagaman þorra Íslend­ inga, án tillits til efnahgs. Því miður er þetta nú að breytast til verri vegar.

Mál eru að mjakast hægt í sömu átt og laxveiðin. Nú er svo komið að það er að verða ákaflega erfitt fyrir efnalítið fólk, sem ekki eru landeigendur, að stunda gæsa- eða rjúpnaveiðar. Efnaðir veiðimenn hafa keypt jarðir sem jafnframt eru góðar veiðilendur eða leigja tún og akra bænda til gæsaveiða

12

e r a ð v e i ð i m e nn o g a nn a ð ú t i v i s t a r f ó l k f y l g i s t v e l m e ð g a ng i þjó ð l e nd u m á l a .

og úthaga til rjúpnaveiða. Það skal þó tekið fram að ástandið er enn ekki eins slæmt hvað varðar skotveiðina og laxveiðina. Brýnt er þó að íslenskir skot­ veiðimenn haldi vöku sinni í þessum efnum því sterk öfl á meðal land­eigenda vilja gera skotveiðarnar að féþúfu eins og laxveiðarnar.

Eina

varðar framgöngu ríkisins í þjóðlendu­ málum. Þessar athugasemdir land­ eig­ enda hafa í nokkrum tilvikum verið á rökum reistar. Á sama tíma hefur fjár­ mála­ ráðherra gætt hagsmuna ríkisins og land­lausra Íslendinga eins og honum ber skylda til.

Ó s a nngj a r n a r vonin

Brýnasta hagsmunamál skotveiði­ manna og alls íslensks útivistarfólks er því að meðferð þjóðlendumála fái far­sælan endi svo að landlausir Íslend­ ingar geti óáreittir stundað veiðar og aðra útivist án endurgjalds á landi sem öll þjóðin á. Ekki er enn ástæða til að ætla annað en að þessi mál fái farsælan endi. Árni Matthiesen, fjár­ mála­ ráð­ herra, hefur haldið vel á þessum málaflokki og á þakkir skildar fyrir fum­lausa og sanngjarna meðferð á þjóð­ lendu­ málunum. Hann hefur komið til móts við landeigendur sem telja sig hafa verið beitta órétti hvað

kröfur

Ef hægt er að tala um ósanngirni hvað varðar þjóðlendumálin, þá eru það kröfur Samtaka landeigenda þess efnis að önnur lög gildi um þá en aðra þegna þessa lands. Samtök land­ eigenda og pólitísk handbendi þeirra hafa haldið því fram að logandi ófriður og mikil óánægja hafi verið um framkvæmd þjóðlendulaganna. Þetta eru hrein ósannindi. Staðreyndin er nefnilega sú að líklegast eru um 75% Íslendinga ekki landeigendur og 92.8% þjóðarinnar búa í þéttbýli. Þetta fólk, yfir 90% þjóðarinnar, er ekki óánægt með framkvæmd þjóðlendulaganna.

Ekki sofna á þriðja degi

AP almannatengsl

- búðu þig vel undir næsta veiðitímabil Áhugafólk um veiði veit hvað líkamlegt atgervi skiptir miklu máli í ströngum veiðiferðum en hreysti er ekki byggð upp á stuttum tíma. Líkamleg hreysti er lífsstíll. Njóttu afraksturs erfiðisins í rómaðri Baðstofu Lauga og andaðu að þér tímaleysinu. Þinn er ávinningurinn.

www.laugar.com

www.worldclass.is

s. 553 0000

s. 553 0000

Landréttur

Sam­ tök land­ eigenda krefjast m.a. þess að þinglýsing tryggi eignarétt. Þessi krafa er fáránleg. Samkvæmt íslenskum lögum eru skýr ákvæði um að ,,þinglýsing samnings, sem stafar frá aðila sem ekki átti þau réttindi sem ráð­stafað er með samningnum, leiðir ekki til stofnunar eignaréttar yfir við­ komandi eign.“ Flestir hæstaréttardómar hafa fallið þannig að þinglýst landamerki duga ekki sem fullgild sönnun á eignarhaldi.

Ábyrgð

þ i ng m a nn a

Ekki hafa verið miklar deilur um framkvæmd þjóðlendulaga á Alþingi.

Málið er þverpólitískt og eru það helst nokkrir landsbyggðarþingmenn sem hafa kvartað undan framkvæmd þjóð­ lendu­laganna. Skiljanlegt er að land­eig­ endur vilji standa vörð um jarðir sínar og verja þær fyrir meintri ásælni ríkis­ valdsins. Þingmenn verða hins vegar að hafa það í huga að ábyrgð þeirra er mikil. Þeim ber skylda til að hafa hagsmuni allra Íslendinga í huga þegar mál eru afgreidd frá hinu háa Alþingi.

Forystumenn landeigenda hafa látið í veðri vaka að ríkið sé að ásælast eignir fátækra suðfjárbænda. Málið er ekki alveg svona einfalt þar sem margir landeigendur eru að reyna að tryggja sér ýmis hlunnindi eins og virkjun fallvatna og gufuafls. Landsbyggðar­ þingmenn verða einnig að tryggja réttindi landlausra Íslendinga sem sennilega eru yfr 75% þjóðarinnar. Ég hygg að stór meirihluti Alþingis styðji nú framkvæmd þjóðlendulaganna eins og hún hefur verið til þessa. Fram­ sóknar­ flokkurinn sker sig þó nokkuð úr í þessum efnum, því 29. flokksþing Framsóknarflokksins kaus að taka afstöðu með fámennum hagsmuna­hópi landeigenda gegn landlausum Íslend­ ingum. Þessi ákvörðun Framsóknar­ manna var þeim dýrkeypt, því reyndir kosningasmalar telja að flokkurinn hafi sennilega tapað á milli 300 - 500 atkvæðum vegna þessarar ákvörðunar hér í Reykjavík og á flokkurinn nú enga þingmenn hér í Reykjavík.

14

Árni Matthiesen,

fjármálaráðherra, hefur

h a l d i ð v e l á a f g r e i ð s l u þjó ð l e nd u m á l a .

V e i ð i m e nn , -

s t ö nd u m v ö r ð

u m r é t t i nd i o kk a r

Þegar Danakonungur fyrirskipaði landskiptagerð árið 1882 var það gert á eftirfarandi hátt: ,,Landeigendur koma sér saman um sameiginleg landamerki jarða sinna.“ Fjölmörg dæmi eru hins vegar um að jarðeigendur, sem áttu land í jaðri óbyggða, tóku sér land inn á óbyggð svæði án þess að bera það undir land­ stjórn­ ina. Þjóðlendur geta því verið víða annars staðar en á hálend­ inu.

Fallnir dómar í landréttar­ málum hafa sýnt það svart á hvítu að nokkrir land­­ eigend­ ur hafi talið sig eiga land sem þeir hafa ekki getað fært sönnur á hvernig þeir hafa eignast og því sannar­lega ekki átt.

Nú er svo komið að yfir 90% Íslend­ inga búa orðið í þéttbýli. Mikilvægt er að tryggja þessu fólki sem greiðastan aðgang að nátt­úru landsins. Vitaskuld ber að virða eignarétt manna og taka tillit til skoðana minnihlutans sem í þessu tilviki eru landeigendur. Það verður hins vegar ekki liðið að halda fólki frá landi sem er sameign þjóðar­ innar. Hvað varðar okkur, skot­ veiði­ menn, þá sjáum við dæmi þess að fugla­veiðar hafa verið bannaðar á landi í óbyggð­ um sem að öllum líkindum

eru þjóð­lendur.

Oft er verið að friða ósnert víðerni, vatnasvæði eða jarðvegsmyndanir. Að kröfu sveitafélaganna eru þá veiðar einnig bannaðar. Á þessum svæðum er oftast ekki um aðra veiði að ræða en heiðagæsaveiði en heiðagæsastofninn er mjög sterkur og þolir vel aukna veiði. Við skulum nefnilega hafa það í huga að þær raddir hafa talsverðan hljóm­ grunn á meðal sumra sveita­ stjórna­­ manna og landeigenda að tak­ marka veiðarnar sem mest á al­ menningum og þjóðlendum. Hug­ myndir hafa t.d. verið uppi um að banna rjúpnaveiðar á þjóðlendum.

Með þessu móti verður hægt og bítandi hægt að gera skotveiðarnar að féþúfu eins og laxveiðarnar. Þess vegna er afar brýnt að skotveiðimenn og annað útivistarfólk haldi vöku sinni og fylgist vel með framgangi þessara mála.

Við skulum nefnilega hafa það í huga að það eru stór landsvæði, sem eru í þjóðareign, sem eru lokuð skot­ veiði­ mönnum. Hér á ég við ríkis­jarðirnar og lönd sem Skógræktin og Land­ græðslan hafa yfir að ráða. Dæmi eru um að aðeins útvaldir gæðingar fái að veiða á þessu landi. Þetta er óþolandi, sér­ staklega ef það er haft í huga að Skot­vís var búið að fá því framgengt að veiðar væru heimilaðar á ríkisjörðum. Það var hins vegar dregið til baka, og að kröfu hverra? Jú, landeigenda í ná­grenni ríkisjarða.

Skotvís mun, eins fljótt og auðið er, hefja viðræður við landbúnaðar­ ráð­ herra þess efnis að veiðar verði aftur heimilaðar á ríkisjörðum. Land­ réttar­ mál, nýting og aðgangur að náttúru Íslands verða ekki komin í við­unandi horf fyrr en búið verður að afgreiða öll þjóðlendumál. Lögmenn, sem til þekkja, telja að það geti tekið um 10 ár. Það er langur tími og því er spurning hvort ríkisstjórnin geti gripið til einhverra aðgerða til að flýta af­ greiðslu þjóðlendumála. Það væri mikið þarfaverk.

Sigmar B. Hauksson

Í sigtinu

Í sigtinu HEIÐAGÆS

Heiðagæsin Anser brachyrhynchus er ein þeirra fimm tegunda gæsa sem hér verpa eða fara um reglulega sem farfuglar en það eru auk hennar grágæs (A. anser), blesgæs (A. albifrons), helsingi (Branta leucopis) og margæs (B. bernicla). Auk heiðagæsarinnar verpa grágæs og helsingi hér á landi líka. Heiðagæsin er nokkru minni en grágæsin, sem er stærst gæsa hér á landi, en álíka stór og blesgæsin.

Vænghaf heiðagæsarinnar er um 130 – 170 sm og hún er um 2 – 3 kíló að þyngd. Heiðagæsin er með blágráan búk og einkennandi dökkt, brúnleitt höfuð og háls. Fætur eru bleikir og dregur hún enskt heiti sitt af þeim og er kölluð Pink-footed Goose. Nef heiðagæsarinnar er einnig bleikt en dökkt í rótina og á endanum. Á flugi sést að framvængur heiðagæsarinnar er blágrár og dekkri á að líta en hjá grágæsinni sem er með áberandi ljósgráan framvæng. Hljóð heiðagæsarinnar eru hástemmdari og hvellari en grágæsahljóð og

16

DR. ARNÓR ÞÓRIR SIGFÚSSON VERKFRÆÐISTOFA SIGURÐAR THORODDSEN

samanborið við blesgæs þá eru hljóðin ekki eins sönglandi.

Eins og nafnið bendir til þá er heiðagæsin fugl hálendisins. Hún verpir að mestu ofan 300 metra hæðarlínu þó að í seinni tíð og með stækkandi stofni sé hún að verða meira áberandi sem varpfugl á láglendi, aðallega í námunda við jökulár á norðurlandi eins og í Skagafirði,

L jó s m y nd : J óh a nn Ó l i H i l m a r s s o n

Öxarfirði og víðar. Heiðagæsin verpir oftast í byggðum og varpkjörlendi hennar er í votlendi og á árbökkum og stundum í klettum í gljúfurveggjum.

Stærstu og þekktustu varpstöðvar heiðagæsarinnar eru Þjórsárver, víðáttumikil votlendi og rústasvæði sunnan undir Hofsjökli. Þjórsárverin eru friðlýst, meðal annars vegna heiðagæsanna, og þau er einnig á lista yfir alþjóðlega mikilvæg votlendissvæði sem vernduð eru samkvæmt svonefndum Ramsar sáttmála.

Heiðagæsastofn sá sem hér verpir er gjarnan talinn hluti af grænlenskíslenska heiðagæsastofninum þar sem hluti stofnsins verpir og fellir fjaðrir á austurströnd Grænlands. Talið er að yfir 80% varpstofnsins verpi hér á landi en minna er vitað um hlutfallslega dreifingu geldstofnsins, það er sá hluti stofnsins sem ekki verpir og samanstendur af ungfuglum eins til þriggja ára og eldri fuglum sem af einhverjum ástæðum verpa ekki.

Hluti af geldfuglum hér á landi tekur

Í sigtinu

L jó s m y nd : J óh a nn Ó l i H i l m a r s s o n

sig upp í lok júní og flýgur héðan til Grænlands til að fella fjaðrir og vitað er að fellistöðvar heiðagæsa eru norður með allri austurströnd Grænlands.

Stærstu fellistöðvar hér á landi hafa verið Eyjabakkar við Snæfell þar sem yfir 10.000 heiðagæsir hafa verið í felli en í seinni tíð virðist sem felligæsum þar hafi fækkað og gæti það stafað af aukinni umferð gangandi manna og vegna framkvæmda í nágrenninu, en gæsir í felli eru mjög viðkvæmar fyrir allri truflun og bregðast við minnsta áreiti á löngu færi.

Lífsferill

h e i ð a g æ s a r i nn a r

Lífsferill heiðagæsarinnar er svipaður og annarra gæsa. Þær byrja að verpa 3 – 4 ára eftir að hafa eytt fyrstu árum ævinnar sem geldfuglar í stærri hópum. Elsta heiðagæs sem vitað er um var meira en 39 ára og níu mánaða gömul þegar hún fannst dauð (http://www.euring.org/). Hún

18

var merkt á Bretlandseyjum en hefur örugglega tilheyrt grænlensk – íslenska stofninum og eflaust flogið árlega milli Bretlands og Íslands í meira en 39 ár. Heiðagæsir halda tryggð við maka sinn ævilangt og foreldrarnir halda ungunum hjá sér fyrsta veturinn á vetrarstöðvunum í Skotlandi og Englandi. Í apríl fara heiðagæsirnar að halda norður á bóginn í stórum hópum til varpstöðvanna á Íslandi og Grænlandi og þá verða ungarnir frá síðasta sumri viðskila við foreldra sína sem fara að undirbúa varp að nýju. Í fyrstu eftir komuna til landsins má sjá heiðagæsirnar í hópum á láglendi en þegar líður á má greina að pörin fara að skilja sig frá hópnum og við fyrsta tækifæri halda þær upp á hálendið til að vitja hreiðurstæðanna. Hreiðrunum finna þær stað þar sem snjóa leysir fyrst eins og á árbökkum, gljúfurveggjum og á toppi rústa en freðmýrarústir eru t.d. áberandi í Þjórsárverum. Baráttan um hreiðurstæðin er mikil og gassinn

ver kerlu sína og hreiðrið af hörku.

Sum af þessum hreiðurstæðum hafa verið notuð mjög lengi og til dæmis í Þjórsárverum má sjá hreiðurskálar með grónum hringlaga börmum eftir áratuga notkun. Verkaskipting á varptímanum er með þeim hætti að kerlingin liggur á eggjunum allan tímann en gassinn stendur vörð.

Með því að verpa í byggðum þá fær heiðagæsin vörn gegn rándýrum eins og refnum og þegar rebbi gengur í varpið til að ræna eggjum þá æða gassarnir í hann hvæsandi með útbreidda vængi. Egg heiðagæsanna eru yfirleitt 3 til 5 og varpið hefst oftast um eða uppúr miðjum maí þannig að ungar eru að klekjast uppúr miðjum júní. Þeir yfirgefa hreiðrið strax á fyrsta sólarhring og fylgja þá foreldrum sínum á beitilöndin sem oftast eru skammt frá vatni svo þeir geti flúið þangað ef hætta steðja að. Heiðagæsir með unga bregðast einnig oft við aðsteðjandi hættu með

M y nd 2 . H e i ð a g æ s i r

á leið í réttir á

Nautöldu

Í sigtinu

því að hlaupa upp á hæðir og hópa sig þar saman. Þannig reyna þær að verjast hættunni saman. Þetta er mjög ólíkt hegðun grágæsa þar sem hópurinn tvístrast og þær kúra sig í háum gróðri eða milli þúfna við aðsteðjandi hættu ef þær komast ekki á vatn. Ungar heiðagæsanna verða fleygir í byrjun ágúst og um svipað leyti hafa foreldrarnir lokið fjaðrafelli, en þeir eru í sárum seinnihluta júlí. Þá hópa gæsirnar sig og safnast saman á náttstaði og yfirgefa þá í hópum í morgunsárið og fljúga á beitilendur í hálendinu fjær varplöndunum sem oft eru mikið bitin eftir varptímann. Þegar líður á haustið og gróður fellur á hálendinu í kjölfar frosta fara gæsirnar að halda á vetrarstöðvarnar á Bretlandseyjum og einnig þoka sér niður á láglendið á tún og akra. Fyrstu heiðagæsirnar fara að sjást á vetrarstöðvunum um mánaðarmót ágúst september og upp úr miðjum október eru þær að mestu horfnar af landinu. Gæsirnar halda sig áfram í hópum yfir veturinn og á vetrarstöðvunum eru þær mest á túnum og ökrum á láglendi nærri ströndinni. Fjölskyldan heldur saman á vetrarstöðvarnar þar sem ungarnir fylgja foreldrum sínum fram að næsta vori þegar haldið er á ný til varpstöðvanna og viðskilnaður verður.

Ef hóparnir eru grannt skoðaðir má sjá að fjölskyldurnar eru aðskildar einingar innan hópanna og oft má sjá foreldrana og þá helst gassann setja undir sig hausinn og æða í gæsir sem þeim þykir koma of nálægt sinni fjölskyldu.

M y nd 1 . F o r n a r

Heiðagæsir

voru nytjaðar

Heiðagæsir voru nytjaðar hér fyrr á öldum á hálendinu eða þar til um aldamótin 1700. Voru það bæði egg og dúnn sem var tíndur að vori og upp úr miðjum júlí þegar fullorðnu fuglarnir voru í felli með unga sína þá var þeim smalað í réttir og drepnar. Þar nýttu menn sér þá náttúru heiðgæsanna að leita upp á hæðir og hópa sig við styggð og í Þjórsáverum má sjá gamlar hlaðnar gæsaréttir uppi á jökulöldunum frá því fyrir 1700 (sjá 1 mynd ). Slíkar nytjar hafa verið vandmeðfarnar og hætt við að þær hafi gengið nærri stofninum sem þá var eflaust mun minni en í dag. Þjórsárverin féllu í gleymsku eftir aldamótin 1700 þegar menn hættu að sækja mikið inn á hálendið af ótta við

N a u t ö l d u í Þ jó r s á r v e r u m .

L jó s m y nd A r nó r Þ . S i g f ú s s o n

gæsaréttir á

útilegumenn. Þess má geta að í Þjórsárverunum eru Eyvindarkofaver sem nefnd eru eftir hinum fræga útilegumanni Fjalla Eyvindi og má þar sjá rústir kofa sem hann hafðist við í og hefur hann þá eflaust veitt sér heiðagæsir til matar og geymt egg og gæsakjöt til vetrarins. Lengi vel vissu fræðimenn ekki hvaða gæs það var sem yrpi í hálendinu og var það ekki fyrr en 1929 að sýnt var fram á að það væri heiðagæs. Þjórsárverin voru svo heimsótt 1951 af leiðangri undir stjórn Sir Peter Scott, stofnanda Wildfowl and Wetlands Trust, sem í kjölfarið skrifaði bókina A thousand geese sem gefin var út af Collins útgáfunni 1953. Það má segja að með leiðangrinum 1951 hafi Þjórsárverin og

t i l m e r k i ng a á r i ð

1999.

L jó s m y nd A r nó r Þ . S i g f ú s s o n

19

Í sigtinu

L jó s m y nd : J óh a nn Ó l i H i l m a r s s o n

heiðagæsavarpið þar verið uppgötvuð af umheiminum þó heimamenn hafi vitað af þeim. Bók Peter Scotts var nefnd eftir árangri leiðangursins sem var m.a. að merkja rúmlega þúsund heiðagæsir sumarið 1951 og svo var farið aftur 1953 og þá voru rúmlega 8000 gæsir merktar. Árið 1999 var svo gerður út merkingaleiðangur í verin í samvinnu Náttúrufræðistofnunar Íslands og Wildfowl and Wetlands Trust (WWT) og aftur voru þá merktar rúmlega 1000 heiðagæsir, en lesa má nánar um það í SKOTVÍS 1999 í samnefndri grein.

Við merkingarnar er sama aðferð notuð við veiðarnar eins og gert var fyrir 1700, ófleygar gæsirnar reknar í réttir sem að þessu sinni voru úr bambus og netum en ekki hlaðnar eins og fyrrum (sjá 2. mynd). Þessi leiðangur var hluti af 5 ára merkingum á vegum WWT og NÍ frá 1996 – 2000 og var höfundur einn af stjórnendum þeirra. Í dag eru nytjar á heiða­gæs­um bæði af eggjatöku og einnig er talsvert veitt af þeim hér á landi. Samkvæmt veiðitölum Umhverfisstofnunar eru milli 10 og 16 þúsund heiðagæsir skotnar hér á landi árlega sem er einungis um eða innan við helmingur af því sem veitt er af grágæs. Að auki hefur verið áætlað að um 25 þúsund heiðagæsir séu skotnar árlega á Bretlandseyjum og innan við þúsund á Grænlandi. Ekki er annað að sjá en að þessar veiðar séu hóflegar og að stofninn þoli þær vel. Árlegar talningar hafa farið fram á heiðagæsum á vetrarstöðvum þeirra á Bretlandseyjum síðan 1950. Talningar­

20

nar eru á vegum The Wildfowl & Wet­ lands Trust (http://wwt.org.uk/) og fara þannig fram að um miðjan októ­ ber, þegar álitið er að nær allar heiða­gæsir séu komnar á vetrar­stöð­varnar, þá raða sjálf­ boðaliðar sér á þekkta náttstaði sömu helgina og telja gæsirnar á leið í og úr náttstað. Á þessum tíma, í upphafi vetrar, eru náttstaðir gæsanna til­tölu­lega fáir og stórir hvað varðar fjölda gæsa sem auðveldar þessar talningar. Niður­ stöður talninganna má sjá á 3. mynd en þar sést að stofninn hefur vaxið gríðar­ lega á þessum tíma og er nær tíu sinn­ um stærri en hann var fyrir tæp­um 60 árum þegar talningar hófust. Fyrstu þrjá áratugina þre­ faldaðist stofn­ inn, fór úr um 30 þúsund fuglum um 1950 í um 90 þúsund upp úr 1980. Þá hófst gríðarlegt vaxtarskeið næsta áratuginn þar sem stofninn fór í um 230 þúsund fugla upp úr 1990 og virtist sem hann hefði þá náð hámarki og nýju jafnvægi.

En í seinni tíð eru vísbendingar um að nýtt vaxtarskeið sé hafið um aldamótin og stofninn er nú að nálgast 300 þúsund fugla. En hverjar eru skýringarnar á þessum mikla vexti í stofninum?

Lengi var talið að skýringanna væri að leita á vetrarstöðvunum og þá fyrst og fremst að fæðuframboð fyrir gæsir væri vaxandi með aukinni ræktun.

Einnig var sala á villtum gæsum bönnuð á Bretlandseyjum á sjötta áratug síðustu aldar þannig að talið er að nokkuð hafi dregið úr veiðum við það. Svo er eins og einhverjum höml­ um hafi verði létt af stofninum í upp­ hafi níunda áratugar síðustu aldar og hann óx með gríðarlegum hraða næsta

ára­ tuginn. Á sama tíma fundust ný vörp í hálendinu og önnur stækkuðu þannig að hugsanlegt er að hefðbundin varplönd svo sem Þjórsárver og fleiri hafið verið orðin fullsetin og um þetta leiti hafi heiðagæsin hafið útrás í nýjar varplendur hér á landi og hugsanlega einnig á Grænlandi. Mettun hafi svo orðið á ný upp úr 1990 en upp úr aldamótum hefst nýtt vaxtarskeið sem ekki sér fyrir endann á og hugsanlega er það vegna útrásar heiðagæsarinnar á láglendissvæði. Hvað sú fjölgun mun standa lengi er ómögulegt að segja en ljóst er að stofninn er sögulega mjög sterkur og virðist þola vel þær nytjar sem á honum eru stundaðar í dag. Virkjanir á hálendinu hafa áhrif á heiða­gæsastofnana og má þar nefna Hálslón við Kárahnjúka þar sem talið er að um 500 heiðagæsapör hafi orpið á áhrifasvæði virkjunarinnar og einnig hafa staðið yfir heitar umræður í áratugi um Norðlingaöldulón sem yrði á Þjórsárverasvæðinu ef til kæmi. Ekki eru enn endanlega ljós lang­ tímaáhrif Kára­hnjúka­virkjunar á heiðagæsa­stofn­ inn og mun vöktun á svæðinu vonandi leiða það í ljós hvort áhrifin verða varanleg eða hvort gæsirnar finna sér nýja varpstaði og beitarlönd. Þá eru uppi hugmyndir um stækkun á frið­ landinu í Þjórsárverum og óvíst er um hvort af gerð Norðlinga­öldulóns verður og í hvaða mynd.

R a nn s ókn i r

á heiðagæsum

Rannsóknir á heiðagæsum hér á landi eru fyrst og fremst vöktun á

Í sigtinu

Chart2

350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000 50,000 0 1940

1950

M y nd 3 . T a l n i ng a r

1960

1970

1980

á h e i ð a g æ s u m á v e tPage r a r1 stöðvum þeirra á t a l n i ng a r o g l í n a n e r

( b y gg t

vegum Landsvirkjunar í tengslum við virkjanir á Austurlandi auk talninga að hausti af áhugamönnum í tengslum við talningar WWT. Talningum WWT verður haldið áfram og með aðstoð veiðimanna og fuglaáhugamanna hér á landi hefur höfundur ásamt Halldóri Walter Stefánssyni reynt að áætla fjölda gæsa hér á landi um talningahelgina. Lítilsháttar merkingar með hálshringjum og fótmerkjum eru stundaðar á Bretlandseyjum á vegum WWT en hér á landi hefur lítið verið merkt síðan árið 2000. Ungahlutfall í veiði hefur verið mælt hér á landi frá 1993 af höfundi, fyrst á vegum Veiðistjóraembættisins til 1994, á vegum Náttúrufræðistofnunar Íslands 1994 til 2000 og frá 2003 á eigin vegum í samvinnu við Halldór W. Stefánsson.

Hlutfall unga í veiðinni er mælikvarði á varpárangur í stofninum og nýtist við túlkun á stofnbreytingum sem sjást í talningagögnum. Veiðikortasjóður styrkti mælingar á ungahlutfalli í veiði árið 2006 og var það þá unnið við Verkfræðistofu Sigurðar Thoroddsen þar sem höfundur starfar. Ekki fékkst styrkur aftur 2007 þannig að kostnaður sem af verkefninu hlýst verður á ný borinn af höfundi og Halldóri W. Stefánssyni eins og verið hefur frá 2003. Án veiðimanna væri

5

1990

2000

2010

B r e t l a nd s e y j u m . P u nk t a r n i r

sýna

á r a h l a u p a nd i m e ð a l t a l t a l n i ng a nn a

á g ö gn u m f r á

T h e W i l d f o w l & W e t l a nd s T r u s t ) .

þessi rannsókn ekki möguleg og hafa þeir lagt þessum vængjaathugunum lið með því að leggja til vængi af bráð sinni og eru þeir hvattir til að gera það áfram. Skotveiðifélag Íslands mun nú í ár leggja til vinning til að hvetja veiðimenn til að skila inn vængjum og verður dregið úr nöfnum þeirra sem senda inn gæsavængi til aldursgreininga og er það kynnt betur á blaðsíðu 47 hér í blaði SKOTVÍS. Þá er ungahlutfall gæsa metið í túnum, á heiðum og í móum síðsumars af okkur Halldóri W Stefánssyni og í upphafi hausts af WWT í Bretlandi. Þessar rannsóknir gefa okkur góðar vísbendingar um ástand stofnsins og eru grundvöllur þess að unnt sé að stunda veiðar úr honum á sjálfbæran hátt og stýra þeim ef þurfa þykir.

Heimildir Arnór Þórir Sigfússon 1999. Þúsund gæsir. Skotvís 5: bls 76 – 77.

Arnþór Garðarsson 1982. Andfuglar og aðrir vatnafuglar. Rit Landverndar 8: 77-116.

Frederiksen, M. 2002. Indirect estimation of the number of migratory greylag and pink-footed geese shot in Britain. Wildfowl, 53: 27-34 Guðmundur Páll Ólafsson 2005. Fuglar í náttúru Íslands. Mál og Menning, 383 bls.

Mitcell, C., Fox, A.D., Boyd, H., Sigfússon. A. & Boertmann, D. 1999. Pink-footed Goose. Anser brachyrhynchus. Pp. 68 – 81. In: Madsen, J., Cracknell, G & Fox, A.D. (eds.): Goose populations of the Western Palearctic, a review of status and distribution. Wetlands International Publ.

No. 48. Wageningen, The Netherlands. National Environmental Research Institute, Denmark. 344. bls

21

Galdrapotturinn Pitokokki

Á Ð U R E N G A S , O L Í A O G R A F M A G N U R Ð U A L M E N N I R O R K U G J A F A R Í E V R Ó P U , M Á S E G J A A Ð S T Ö Ð U G ­U R ORKUSKORTUR HAFI VERIÐ VIÐVARANDI. GÆTA VARÐ ÍTRASTA SPARNAÐAR VIÐ UPPHITUN HÚSA OG Þ A Ð V A R Ð A Ð H A F A A L L A E L D A M E N N S K U E I N S E I N F A L D A O G U N N T V A R . Í G E G N U M A L D I R N ­A R V A R Ð TIL ELDHÚS NAUMHYGGJUNNAR, - ELDHÚS ALÞÝÐUNNAR. ÞESSI MATUR VAR EINFALDUR, SAÐSAMUR EN GÓÐUR. Í DAG KALLAST ÞESSI MATUR SVEITAMATUR OG ER NÚ Á MATSEÐLUM MARGRA­BESTU VEITINGAHÚSA EVRÓPU.

Nú er hægt að kaupa sérstaka gerð Ofn bakarans af potti sem hægt er að elda í við vægan hita í langan tíma. Pottar þessir Í hverjum bæ og þorpi í Frakklandi, Spáni og Ítalíu var bakari. Bakara­ hafa farið sigurför um Skandinavíu sveinninn varð að mæta í vinnuna upp úr miðnætti til þess að kveikja upp í og heita Pitokokki og eru, eins bakaraofninum, sem hlaðinn var úr múrsteini og steyptur í leir. Rétt fyrir og nafnið bendir til, frá Finnlandi hádegið var bakarinn búinn að baka brauð dagsins og kökur. Hætt var en eru líklgast framleiddir í Asíu. að kynda bakaraofninn en samt sem áður var hann funheitur. Til að nýta orkuna fengu húsmæðurnar sem bjuggu í nágrenni við bakaríið að stinga Pitokokki fæst í versluninni Icefin í leirskál eða potti í ofn bakarans. Rétt fyrir hádegið komu húsmæðurnar Nóatúni 17. Þeir sem lesa veiðiblöð frá Norðurlöndunum hafa eflaust í bakaríið með leirskálarnar vafðar inn í sjalið sitt. Í leirskálunum eða tekið eftir því að þessi ágæti pottur, pottunum var kjöt, grænmeti, kryddjurtir og stundum vín, ólífuolía Pitokokki, er mikið auglýstur í téðum eða andafita. Rétturinn í pottinum mallaði svo fram að kvöldmat í ofni blöðum. Ástæðan er sennilega sú bakarans, eða þar til húsmóðirin eða elstu börnin sóttu hann. að það er frábært að elda villibráð í Í þessa rétti var notað ódýrt hráefni, oft innmatur, skankar og annað ódýrt kjöt, rótargrænmeti og baunir. Þessi matur var þó einstaklega Pitokokki. Þegar villibráð er á borðum bragðmikill og góður, auk þess var hann hollur. Við það að elda matinn við er aðalatriðið bragðið sem oftast kemur vægan hita í langan tíma varðveitist öll næring betur og bragð hráefnisins best fram í sósunni. Þess vegna er afar mikilbægt að hafa undir höndum gott verður kröftura og meira. Ýmsir þekktir matreiðslumenn í Evrópu hafa villibráðarsoð. Til að nýta bráðina eins tekið þessa matreiðsluaðferð upp aftur, þ.e.a.s. að elda matinn lengi við vel og unnt er, er sjálfsagður hlutur að vægan hita. Meðal þeirra sem hafa náð talsverðri frægð í þessum efnum er breski matreiðslusnillingurinn Fergus Henderson, en hann á og rekur hið nýta bein og annað sem til fellur til að nafntogaða veitingahús St. John Restaurant í London, sem kallað hefur búa til gott soð, sem svo er hægt að verið „veitingastaður kokkanna.“ frysta og geyma. Hér kemur uppskrift að gæsa- eða andakrafti: Gert er ráð fyrir beinum og afskurði af 2 gæsum eða 3 öndum. Beinin eru steikt á pönnu áður en þau eru soðin. Byrjað er á því að Annað sem þarf er: steikja beinin í 175°C heitum ofni í 45 mín.

1 laukur með hýði, fínt saxaður (hýðið Annað sem þarf er: gefur lit) 2 gulrætur, fínt saxaðar 200 g gulrætur, 2 dl sellerírót, fínt söxuð gróft saxaðar Kælibox 3 hvítlauksrif, fínt söxuð 200 g laukur, gas/12v/230v ½ búnt steinselja, fínt söxuð skorinn í geira púrrulaukur (blaðlaukur), fínt saxaður 200 g sellerírót, 1 lárviðarlauf skorin í strimla ½ tsk pipar 1 búnt steinselja 2 tsk salt 1 dl tómatkraftur (tómatpurre) A. Beinin, grænmeti og krydd sett í Pitokokki pottinn Búið til kryddpoka Alvöru kælibox B. Vatn sett í pottinn svo rétt fljóti yfir með því að setja 12v / 24v/ 230v beinin, Allt látið sjóða í 3 tíma 30 hvít piparkorn, Mjög sparneytin C. Látið soðið kólna í pottinum og 2 tsk rósmarín, síið það svo í gegnum grisju. Setjið 2 tsk timian og 4 soðið í glös eða plastbox og frystið. lárviðarlauf í grisju.

Matreiðsla

Villibráð

Kælibox

Upplagt er að gera gott soð úr A. Setjið bein, hreindýrabeinum, gjarnan úr legg og grænmeti og beinum með merg. Látið saga 4 kg. kryddpokann í af beinum í minni bita, svona 15 cm.

Pitokokki pottinn.

Bíldshöfða 12 - 110 Reykjavík - Sími 577 1515 - www.skorri.is

23

Matreiðsla

B. Hellið vatni í pottinn, eins mikið og kemst í hann. Blandið tómatkrafti saman við vatnið og látið allt malla í 6 tíma. Látið soðið kólna í pottinum og síið það. Kastið grænmeti og beinum.

C. Til að gera soðið enn kröftugra og betra er leikurinn endurtekinn.

Takið þá 3 kg af hreindýrabeinum og steikið í 175°C heitum ofni í 45 mín. Setjið þau í Pitokokki pottinn ásamt soðinu sem búið er að gera og sjóðið í 6 tíma.

Hér er þá komið mjög kröftugt og gott soð sem frábært er í sósur.

Villibráðarréttir Því miður hirða margir veiðimenn aðeins bringurnar úr þeim gæsum sem þeir veiða og kasta afgangnum. Þetta er mikil sóun og ætti ekki að þekkjast.

Gæsalærin eru öndvegismatur séu þau matreidd á réttan hátt. Kjörið er að sjóða gæsalæri í langan tíma, - þá verða þau meyr og góð. Hér kemur uppskrift sem er frábær. Það sem þarf er: 6 gæsalæri 2 laukar, fínt saxaðir 4 gulrætur, fínt saxaðar 2 hvítlauksrif, fínt söxuð 3 græn epli, skorin í geira 1 tsk rósmarín 5 einiber 1 tsk timian 2 negulnaglar 2 tsk salt

1 msk sykur Pipar úr kvörn Villibráðarkraftur t.d. frá Bong eða Tasty

A. Steikið gæsalærin á pönnu þar til þau eru fallega brún.

B. Setjið gæsalærin í Pitokokki pottinn ásamt grænmetinu og kryddinu, nema svarta piparnum, sykrinum og eplunum.

C. Setjið vatn í pottinn, það á ekki að fljóta yfir lærin. Þá er villi­ bráðar­ kraft­inum blandað saman við vatnið.

Rétt­urinn er látinn malla í 3 tíma.

D. Eftir 3 tíma er eplunum bætt í pott­ inn og sykrinum sáldrað yfir. Rétt­ urinn er látinn malla í 1 tíma í við­ A. Steikið kjötið á pönnu þar til það er bót. fall­ ega brúnt. Setjið kjötið, græn­ E. Að þeim tíma liðnum er rétturinn met­ið og kryddið í Pitokokki pott­ tekinn úr pottinum og hann settur á inn. fat og kryddaður með svörtum pipar B. Hellið kjúklingasoði og hvítvíni eftir smekk. Þennan rétt má frysta í pottinn; það á rétt að fljóta yfir og hann verður ekki síðri þegar búið kjötið. Látið réttinn sjóða í 2 tíma. er að hita hann upp.

C. Eftir 2 tíma er kjötið tekið úr pottinum ásamt timiangreinunum Margir hreindýraveiðimenn kvarta og lárviðarlaufunum. Setjið rjóma yfir því að þeir viti ekki hvað á að gera og sýrðan rjóma í pottinn og við allt það hakk sem þeim áskotnast kryddið með salti og pipar. Kjötið þegar búið er að verka hreindýra­ er sett aftur í pottinn og rétturinn skrokk­­inn. Tilvalið er að skera það kjöt látinn malla í 1 tíma í viðbót. sem annars færi í hakk í gúllasbita og sjóða það í Pitokokki potti. Hér kemur Með þessum rétti má hafa kartöflu­ auðveld uppskrift að veislurétti. Það mús eða hrísgrjón og svo steikta villi­ sem þarf er: sveppi og góða berjasultu. Þá er ekki verra að hafa kröftugt og gott rauðvín með þessum bragðmikla rétti.

Sönn fegurð

Tikka T3. Toppnákvæmni fram í hlaupenda.

Allt sem flú flarft til a› hitta í mark.

Allt sem flú gætir óska› flér í einum riffli.

Eina sem vartar í flessa mynd ert flú sjálfur.

Tikka T3 Hunter

www.design.is

1 kg hreindýrakjöt í gúllasbitum (frekar stórir bitar) 2 gulrætur, fínt saxaðar 2 dl sellerírót, fínt söxuð 1 laukur, fínt saxaður 15 cm blaðlaukur (púrrulaukur), fínt saxaður 2 hvítlauksrif, fínt söxuð ¼ búnt ferskt timian 2 lárviðarlauf 6 einiber Kjúklingasoð Hvítvín 2 dl rjómi 1 dl sýrður rjómi Salt og pipar

Fullkomna›u T3 me› Optilock kíkisfestingum frá Sako. Tikka T3 er til í ‡msum spennandi útgáfum.

Allir Tikka T3 eru verksmiðjuprófaðir til að skjóta undir 30mm klasa (1MOA) beint úr kassanum. Mjúkur gikkurinn er nákvæmur og stillanlegur frá einu til tveimur kílóum og sérsmíðað hlaup tryggir endingu og keppnisnákvæmni. firátt fyrir gæðin og endinguna er T3 aðeins 2,8 kg. Og nú er það T3 spurningin: Hvaða klasastærð ert þú prófaður fyrir?

1.

2.

3.

4.

5.

6.

1. fia› er sama hvar flú lítur á T3 allt er unni› af einstakri fagmennsku. 2. Hlaupkrónan skiptir máli í nákvæmni. 3. Öryggi› er í sérflokki. 4. Bein hle›sla og skiptanleg magasín tryggja hra›ann. Glasfiber gerviefni léttleika og endingu. 5. Gikkurinn er úthugsa›ur. 6. Gripi› gefur einstakan stö›ugleika.

Tikka T3 Lite

Fæst í öllum betri sportvöruverslunum Dreifingara›ili:

www.veidiland.is

24

Áríðandi er að skila inn merkjum af merktum fuglum til Náttúrufræðistofnunar.

Enn vantar veiðiskýrslur frá síðasta ári.

Vinsamlegast skilið þeim sem fyrst.

Veiðikorthafar Göngum vel um náttúruna og virðum lög

Skiljum ekki eftir tóm skothylki á veiðislóð. Óheimilt er að elta uppi bráð á vélsleðum.

Skila þarf veiðiskýrslu þó ekkert hafi verið veitt á árinu og þó ekki sé óskað eftir endurnýjun kortsins.

Hafið ávalt meðferðis veiðikort, skotvopnaleyfi og persónuskilríki í veiðiferðum.

Akstur er aðeins heimill á vegum og merktum vegaslóðum.

Vefsetur Veiðistjórnunarsviðs www.ust.is/Veidistjornun www.hreindyr.is

Veiðistjórnunarsvið

Refaveiðar

Listin að veiða ref RÆTT VIÐ ARNFINN JÓNSSON, REFASKYTTU

L jó s m y nd : J óh a nn Ó l i H i l m a r s s o n

Tófan hefur sennilega haft fasta búsetu hér á landi í 10.000 ár. Hún hefur því aðlagað sig einstaklega vel að íslenskri náttúru. Íslenski refurinn er um 2.5 - 4.5 kg. að þyngd. Læðan eign­ ast um 5 yrðlinga að meðaltali.

Ekki eru til neinar ábyggilegar upp­ lýs­ing­ar um stærð íslenska refas­tofns­ ins. Árlega eru veiddir um 5.500 refir hér á landi. Ekki er ósennilegt að í dag telji íslenski refastofninn um og yfir 12.000 dýr. Vanir veiðimenn telja þó að talsverður vöxtur hafi verið í stofn­ inum undanfarin ár og því sé hann mun stærri en álitið er. Tófan á sér enga náttúrulega óvini aðra en mann­inn. Fljótlega eftir land­nám var farið að veiða refi hér á landi. Sauð­ fjár­bændur hafa ávallt haft horn í síðu rebba. Árið 1295 voru samþykkt á Al­þingi lög þess efnis að sauð­fjár­bænd­ um væri gert skylt að veiða refi. Í dag

26

greiða sveitafélögin fyrir veidda refi. Þrátt fyrir mörg hundruð ára baráttu gegn refnum og að öllum hugsanlegum að­ferðum hafi verið beitt til að reyna að útrýma honum, hefur árangurinn ekki verið eins góður og menn hefðu viljað. Nú á dögum er að vísu ekki lengur talað um að útrýma refnum, heldur að halda stofninum í skefjum. Á Íslandi er fána veiðidýra fábrotin.

Refa­­ veið­ ar geta verið spennandi og skemmti­ legar. Skemmtilegast er að rekja spor refsins og veiða. Meðal þeirra veiðimanna sem náð hafa mikl­ um árangri í þessum veiðum er Arn­ finnur Jónsson, stjórnarmaður í Skotvís.

er og uppalinn á Þingeyri við Dýra­ fjörð. ,,Faðir minn, Jón Þorsteinn Sigurðs­son, var mikil refaskytta svo ég er eiginlega alinn upp við refaveiðar.“ ,,Á hvaða tíma árs er best að stunda refa­ veiðar með því að rekja spor hans?“ ,,Best er að stunda þessar veiðar sinni part vetrar eða þegar daginn fer að lengja, - svona í mars og apríl.

Refurinn er einfari en hann er ein­stak­ lega var um sig. Hann hefur ótrúlegt lyktarskyn, finnur hæglega lykt í 500 til 1000 metra fjarlægð. Refurinn hefur mjög góða heyrn og sæmilega sjón.

Sérstaklega tekur hann vel eftir öllum hreyfingum. Komi refurinn auga á veiðimanninn er um að gera að hreyfa sig ekki. Það er þó lyktarskynið sem Einfari nýtist honum hvað best. Veiðimaðurinn ,,Ég þekki best til refaveiða á Vest­ verður því ávallt að ganga á móti vindi fjörðum“ segir Arnfinnur, sem fædd­ur og vera vel á verði í þeim efnum, t.d.

Réttur

útbúnaður

skiptir öllu máli

,,Hvaða útbúnað þarf refaveiðimaður að hafa?“ ,,Réttur útbúnaður skiptir öllu máli,“ segir Arnfinnur og leggur þunga áherslu á þessi orð sín. ,,Eins og ég sagði áðan, heyrir refurinn býsna vel. Það er því áríðandi að vera í fötum sem skrjáfar ekki í, t.d. er gott að vera í flís­fatnaði. Refurinn leitar gjarnan á brattann, - upp í fjöll. Þess vegna er nauð­ synlegt að hafa mannbrodda og jafnvel ísöxi, en ég hef aðallega veitt á Vest­fjörðum þar sem eru brött fjöll.

Svo er góður sjónauki náttúrulega algjör nauðsyn.“

Í

sólbaði

,,Skiptir ekki veðrið miklu máli við þessar veiðar?“ ,,Jú,“ svarar Arnfinnur og heldur áfram: ,,Árangursríkast er að stunda þessar veiðar þegar snjór er nýfallinn. Þá eru sporin ný og refurinn sennilega ekki langt undan.“ ,,Hvenær dagsins er best að hefja eftirförina?“ ,,Það er best að fara af stað snemma morguns um leið og fer að birta. Það er hins vegar rétt að taka það fram að það þýðir ekki að rekja spor eftir ref ef það er einhver vindur því þá fýkur yfir sporin og þá er eftirförin gagnslaus, eins og gefur að skilja.“ ,,Það verður að fara mjög varlega, er það ekki?“ ,,Jú,“ segir refaskyttan Arnfinnur. ,,Maður á ekki að ganga í sporum refsins, heldur til hliðar við þau. Þá

er aðal­ málið að nota kíkinn stöðugt. Þegar sporin hverfa eru líkur á að ref­ urinn sé á næsta leiti. Þeir liggja oft við stein, ávallt í skjóli. Þegar sól er á lofti liggja þeir sólarmegin í landinu og nýta sér ylinn frá sólinni.“

Best

að fara heim

,,Helmingslíkur eru á að refurinn hafi farið inn í holu eða greni,“ segir Arnfinnur. ,,Þá er mikilvægt að koma ekki of nálægt, ekki kíkja inn í holuna og reyna að flæma refinn út. Þegar svona stendur á er best að fara heim og koma aftur þegar fer að skyggja.

Rétt er þó að kanna vel áður hvort aðrir inngangar eru að fylgsni refsins og hvernig aðstæður eru. Refurinn fer yfirleitt aftur á stjá um leið og það fer að dimma. Hann getur þó látið bíða eftir sér. Þess vegna er um að gera að vera vel búinn. Ég hef beðið eftir ref í 3 - 4 tíma,“ segir hin reynda refaskytta. ,,Þú notar riffil við veiðarnar, er það ekki?“ ,,Nei,“ svarar Arnfinnur. ,,Ég nota haglabyssu. Eins og ég hef áður sagt, gildir það að fara mjög var­lega við þess­ ar veiðar. Þegar hagla­byssa er not­ uð við veið­ arnar þá þarf mað­ur vita­­skuld að gæta ítrustu var­kárni til þess að komast í sæmi­­legt færi. Ég hef vanist því að nota hagla­ byssu við þess­ ar veið­ ar. Hins vegar væri ekki vitlaust að hafa einnig létt­an riffil með í för. Það er oft hægt að komast í mjög gott riffil­

færi. Oft er refurinn værukær, -oftast um hádegis­bilið. Þó að hann stökkvi af stað fer hann stundum ekki langt og stans­ar smá­stund.“ ,,Hvernig haglaskot notar þú á ref­ inn?“ ,,Ég nota yfirleitt 3 tommu skot, hagla­stærð nr. 2 og 54 gr. hleðslu.“

Fjallið

eina

Arnfinnur hefur lagt stund á allar þekktar aðferðir við refaveiðar. Í því sambandi mætti nefna grenjavinnslu, lagt út æti, elt uppi refi eins og hér hefur verið lýst og legið fyrir ref.

Gefum Arnfinni orðið: ,,Refurinn er ótrúlega vanafastur. Á Vestfjörðum, og raunar víða, leitar hann í fjöruna eftir fæðu. Þar er upplagt að liggja fyrir honum. Það er nefnilega þannig að refirnir virðast alltaf fara sömu leiðina, jafnvel kynslóð eftir kynslóð. Hann fer af stað þegar það er að fjara út.“ ,,Hvernig veit refurinn hvenær fjara er?“ spyr sá sem ekki veit.

Arnfinnur brosir og svarar: ,,Þær upplýsingar fær hann alla vega ekki

Refaveiðar

ef vindáttin breytist eða slóð refsins fer óvænt í aðra átt,“ segir Arnfinnur en bætir svo við: ,,Refirnir eru hins vegar misklókir. Sumir eru hreint heimskir en aðrir býsna klókir. Það getur verið gríðarlega erfitt að nálgast refi sem áður hefur verið skotið á. Sumir halda því fram að kvendýrið sé skynsamara því það veiðast að öllu jöfnu fleiri karldýr en kvendýr.

27

Refaveiðar

A r n f i nn u r o g Helgi Garðarson m e ð f e ng s i nn .

frá Veðurstofunni.“ Arnfinnur heldur áfram: ,,Til að stunda þessar veiðar þarf maður að þekkja veiðisvæðið ákaflega vel og hvaða leiðir tófan fer til sjávar.“ Arnfinnur hefur stundað refaveiðar hátt í 30 ár. ,,Hvers vegna hefur ref fjölgað svona undanfarin ár, - er það vegna þess að það er að hlýna?“ ,,Nei, ég held ekki,“ svarar Arnfinnur. ,,Ég hef enga haldbæra skýringu. Hins vegar hefur múkkanum fjölgað gríðarlega, - ég veit ekki hvort það hefur einhver áhrif. Þegar stóru rjúpnaárin voru á Vestfjörðum 1954 - 1955 var lítið um ref þar. Ref fór eiginlega ekki að fjölga neitt á Vestfjörðum fyrr en upp úr 1985.

Hluti vandans er líka sá að stöðugt hefur dregið úr fjárveitingum til refaveiða. Greiðsla fyrir felld dýr hefur staðið í stað. Vanar refaskyttur sem þekkja landið og allar aðstæður leggja því ekki stund á þessar veiðar í sama

28

mæli og áður.“ ,,En hvar skyldi nú vera best að leita eftir ref?“ ,,Refurinn fer víða,“ segir Arnfinnur. ,,Hann er mikið í fjörum og allsstaðar þar sem von er á æti. Reynslan hefur þó kennt mér að árangursríkt er að fara á fjall sem stendur eitt sér.

Refurinn sækir gjarnan í urð og skriður sem helst eru í fjallshlíðum. Ef eitt fjall er á ákveðnu svæði leitar hann gjarnan á það. Í þessu sambandi gæti ég nefnt Sandfell í Dýrafirði og hér sunnanlands Hestfjall í Grímsnesi.

Listin

að veiða ref

,,Refaveiðar eru í sjálfu sér ekki flóknar,“ segir Arnfinnur og heldur áfram: ,,Mestu skiptir að fara varlega því refurinn heyrir vel og hefur afar næmt lyktarskyn. Svo er það við þessar veiðar eins og aðrar, að reynslan skiptir öllu máli. Dýrin eru eins og

áðrar lífverur, misjafnlega klók. Ég hef unnið greni á 15 mínútum, 2 fullorðin dýr og 8 yrðlinga. Lengst hef ég legið yfir greni í þrjá og hálfan sólarhring.“ ,,Kanntu að kalla á tófu með því að gagga?“ ,,Nei það get ég ekki sagt, þó að mér hafi stundum tekist það. Það má heyra rebba gagga á kvöldin þegar hann kemur úr fylgsni sínu og fer af stað. Ég hef hins vegar kynnst mönnum sem eru hreinir snillingar á þessu sviði. Ég vildi þá sérstaklega nefna Jón refaskyttu Oddsson frá Ingjaldssandi sem nú er nýlátinn.“ Við þökkum Arnfinni fyrir spjallið og að hafa miðlað þekkingu sinni og reynslu til lesenda SKOTVÍS. Refaveiðar eru skemmtilegur veiði­ skapur og góð viðbót við aðrar veiðar, þá ekki síst ef haft er í huga að þær fara aðallega fram á þeim tíma árs þegar lítið er um aðra veiðibráð.

Ný hönnun

Model 105 CTi • Þrjár skiptanlegar þrengingar • 3“ skothús úr Titanium flugvélastáli (tekur líka 2 3/4“) - léttari byssa • Carbon fiber umgjörð um skothús - nýtískulegt útlit - léttari byssa • Einstakt “Double Down“ undirhleðsla og útskot hylkja • Ný hönnun á gikk • Ný R3 slagdempun, minnkar bakslag um 50%

3“ skothús úr Titanium flugvélastáli

CarbonFibre skothúshlíf

“DoubleDown“ undirhleðsla og útskot

Model 105 CTi - smáatriðin í lagi

Þrjár ProBore° þrengingar

au.pdf

Sérvalinn viður í skepti

Læsanleg hörð taska fylgir

2.5.2007

18:11:49

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

Fæst í öllum betri sportvöruverslunum Dreifingaraðili: Veiðiland ehf. - www.veidiland.is

Umboðsaðili Remington, Sako & Tikka

Skotfimi

Skotfimi með haglabyssu alltaf eins, taka sér stöðu á sama hátt og lyfta byssunni upp á sama máta, ann­ars þarf að læra að byrja á þúsund og einn máta, það hlýtur að vera ein­ fald­ara að byrja alltaf eins.

Skotið

á f l j ú g a nd i

fugl eða leirdúfu

Við höfum einhvern tíma lent í missa gæs eða rjúpu á dauðafæri og farið að velta fyrir okkur hvað hafi verið að. Þeir sem eru snjallir drífa sig á skotvöll, fá einhvern til að segja sér til. Þeir spara sér skot og þá orku sem fer í að svekkja sig á að hitta ekki í dauðafæri.

Fræðin um skotfimi og fljúgandi fugla eru mörg og misvísandi. Sumir tala fjálglega um leiðni eða tala í hálfgerðum stærðfræðiformúlum þegar þeir segja frá því er þeir „reikni“ út hraða og fjarlægðir. Mér barst í hendur bók eftir Tom Alderin sem lengi var skotfimikennari hjá Holland & Holland í Englandi. Bókina kallar hann „Skotfimi samkvæmt náttúrulegu

aðferðinni“. Í bókinni lýsir hann því hvernig við getum notað eðlilegar hreyfngar líkamans til að bæta skotfimi okkar. Með bókinni hefur Tom það að markmiði að einfalda skotfimina fyrir mönnum með því að benda á nokkur aðalatriði. Hér nefni ég nokkrar helstu niðurstöður bókarinnar en alls ekki allar. Mæli ég með að áhugasamir verði sér úti um bókina og lesi.

N o kk u r

aðalatriði

Hvernig á ég að standa? Svar; eins og þú værir að fara drekka úr kaffi­bolla, vinstri fótur aðeins framar (gildir fyrir rétthenta). Margir standa of álútir með of langt á milli fótanna og verða spennt­ ir fyrir vikið með of mikla spennu í líkamanum sem meinar þeim að hreyfa sig liðlega og fylgja markinu eftir.

Hvernig legg ég byssuna að kinn?

Svar; með 45° halla uppávið.

Ef þú skoðar skeftið á haglabyssunni þinni og berð hana við muntu upp­ götva að hún er hönnuð til að vera í þessari stöðu. Athugaðu að þú leggur hana að kinn en ekki að öxl. Sú hugsun mun gefa rétta niður­ stöðu. Reyndir skotmenn segja við þig að þú skjótir með skeftinu en ekki hlaup­ inu, þess vegna er líka mjög mikil­vægt að skeftið passi fyrir þig.

Tom bendir mönnum á að byrja

30

Hvernig hitti ég fljúgandi fugl á mis­­mun­andi hraða sem kemur úr mis­ mun­ andi áttum og er í mismunandi hæð? Svar horfðu alltaf á markið og ekki miða!!!!

Ef þú ferð að miða er fuglinn eða leir­dúfan farin. Til að skotið heppnist og bráðin falli þarftu að lyfta byssunni í feril hins fljúgandi marks, einbeita þér að markinu sveifla byssunni í gegn­um markið og einmitt þegar þú ferð í gegn hleypa af án þess að stoppa sveifluna. Þetta er einfalt! En það sem allar skyttur berjast við er að heilinn byrjar að taka völdin. Hann vill ekki trúa að þú getir hitt mark sem þú ert ekki að miða á og hann byrjar að miða og þú munt skjóta fyrir aftan, því hreyfingar

2

1

2

BIRT MEÐ GÓÐFÚSLEGU LEYFI HÖFUNDAR, FREDRIK SAARKOPPEL. Ef

leitt er beint á skotmark sem er á

h r e y f i ng u l e nd i r h a g l a s v e r m u r i nn f y r i r a f t a n .

þínar eru alltaf hægari en sú mynd sem þú sérð þegar þú miðar.

Augað þarf nefnilega að skipa heilan­ um að skjóta, heilinn sendir boð í gegnum mænuna um að fingurinn taki í gikkinn, gikkurinn losar pinnann, pinn­inn hittir hvellhettuna, hvellhettan kveikir í púðrinu, púðrið brennur og breytist í gas, gasþrýstingurinn ýtir högl­unum út um hlaupið og þá fyrst fara höglin í átt að markinu.

Reyndu aldrei að reikna út leiðni í metrum. Þú veist ekkert hversu hratt fuglinn flýgur eða hversu langt burtu hann er. Treystu frekar á tilfinninguna og fylgdu leiðbeiningunum hér að ofan. Þeir sem spila golf þekkja hvernig sveiflan á að vera mjúk en ákveðin, sama gildir hér. Fremri höndin, sú sem heldur um forskeftið leiðir lyftuna upp í kinn. Axlirnar eru í samhliðalínu með flugferli marksins.

En það eru fleiri atriði sem hér hafa áhrif. Segja má að skipta megi sjóninni í fjóra mismunandi þætti. Þú sérð í

E f s k o t i ð e r á s k o t m a r k s e m e r á h r e y f i ng u (A), leiða á sjálft skotmarkið (B) og leiða

Ef

l e i t t e r f r a m f y r i r s k o t m a r k i ð l e nd i r h a g l a s v e r m u r i nn á r é t t u m s t a ð .

fókus (brennipunktur). Þú sérð einnig lítið svæði í kringum brennipunktinn, þú sérð einnig enn stærri mynd sem gefur þér svokallað sjónminni og að lokum sérðu hreyfingu í útjaðri sjónsviðsins þótt þú sért ekki að horfa í viðkomandi átt.

Allt þetta virkar saman; fyrst sérðu hreyfinguna svo sérðu mynd síðan markið og pínulítinn hring í kringum það. Ef þú ferð fram úr markinu þá og hleypir af muntu hitta. En ef augað hvarflar til baka á hlaupið sérðu ekki markið lengur í brennipunkti og skýtur fyrir aftan. Þetta er munurinn á að „sjá og sjá ekki“. Þegar þú færð þetta inn í litla heilann batnar skotfimi þín margfalt.

Fylgirðu þessum höfuðreglum muntu fljótlega uppgötva að þú hefur nægan tíma, þú þarft aldrei að flýta þér. Ein rétt hreyfing er hraðari en tvær hraðar sem þú þarft að leiðrétta.

Aðferðin er alltaf sú sama. Engu skiptir úr hvaða átt fuglinn kemur þú

Skotfimi

1

ALGENGUSTU MISTÖK SEM BYRJENDUR GERA ER AÐ LEIÐA EKKI NÆGILEGA MIKIÐÁ BRÁÐINA OG AÐ HIKA Í SVEIFLUNNI ÞEGAR TEKIÐ ER Í GIKKINNL.

ferð alltaf í hann í gegn og skýtur. Ef þú horfir á markið en ekki á hlaupið, ferð að miða með öðrum orðum, mun heilinn sjálfkrafa segja þér hversu langt fram úr þú átt að fara.

Stattu klár á því hversu góð skytta þú ert. Æfðu þig og þegar þú ert komin á veiðislóðina eða í skurðinn, vertu þá klár á fjarlægðum svo þú sért ekki að skjóta of snemma og haltu þig við að skjóta innan þeirra marka sem þú ákveður þá. Þessar höfuðreglur virðast ekki vera nein kjarnorkuvísindi en skotfimi með hagla­byssu er ekki flókin í raun.

Heilinn er hinsvegar alltaf að trufla okkur með allskyns athugasemdum sem koma ekki málinu við. Þess vegna þarf að æfa sig, færa kunnáttuna úr stóra hugsandi heilanum yfir í litla heilann þar sem hlutirnir verða ósjálf­ ráðir og „hugsunarlausir“. Til að læra nýja hreyfingu þarftu að endurtaka hana 2500 sinnum. Lærirðu síðan aðra hreyf­­ ingu þarftu önnur 2500 skipti.

Teng­­irðu þessar tvær hreyfingar þarftu enn önnur 2500 skipti: þetta verða þá 7500 endur­tekningar.

Ljóst er að góðar haglabyssuskyttur skjóta þúsundum skota árlega til að vera í formi og ekki síst æfa hreyf­ing­ arnar heima í stofu, gera svokallaðar þurr­lyftur.

Viljirðu bæta skotfimi þína dugir ekki að gera þetta nokkrum sinnum á ári eða viku fyrir gæsatúrinn. Þú skalt æfa þig reglulega bæði á skotvellinum og heima í stofu með þessi atriði sem nefnd eru hér í huga. Gangi þér vel.

þarf að byrja að leiða fyrir aftan skotmarkið f r a m f y r i r s k o t m a r k i ð o g t a k a í g i kk i nn

(C)

án

þess að stöðva sveifluna.

Þýtt

og staðfært:

D a v í ð I ng a s o n

31

Félagslífið

Villibráðarkvöld Á árlegu villibráðarkvöldi Skotreynar og Skotvís er jafnan beðið með mikilli eftirvæntingu eftir drætti í happdrættinu.

Jafnan eru veglegir vinningar í boði sem gagnast veiðimönnum vel. Svo skemmtilega vildi til að það var kona sem fékk vinninginn að þessu sinni, fallegan riffil, Remington 504-T Varmint, en gefandi verðlaunanna í ár er Veiðiland, heildverslun með Remington, Sako og Tikka. Sú heppna heitir María Einarsdóttir og er hjúkrunarfræðingur.

María mun vera staðráðin í að fá sér byssuleyfi. Til hamingju María með glæsilegt vopn.

J óh a nn K o n r á ð B i r g i s s o n f r á V e i ð i l a nd i , M a r í u E i n a r s dó t t u r v i nn i ng i nn , s e m v a r r i f f i l l a f g e r ð i nn i R e m i ng t o n 5 0 4 T .

F y r r v e r a nd i f o r m a ð u r S k o t r e i n a r , Þ ó r i r I ng i F r i ð r i k s s o n , s t e nd u r l e ng s t t i l h æ g r i . a f h e nd i r h é r

Villisvínaveiðar í Póllandi Bjóðum upp á úrval veiðiferða fyrir einstaklinga og hópa.

Með eða án íslenskrar leiðsagnar.

Víllisvín Rádýr Hirtir Fasanar o.fl.

Nánari upplýsingar í síma 896 6700 Ívar Erlendsson leiðsögumaður

5 daga veiðiferð til Póllands Ódýrara en að fara á hreindýr á Íslandi!

32

Veiรฐar

Minkaveiรฐar meรฐ byssum og gildrum

33

Minkaveiðar 34

ÉG HAFÐI SETIÐ Í 30MÍN Á ÁRBAKKANUM, ÞEGAR HÚN KOM MEÐ ALLA UNGANA FJÓRA, HÚN ÆTLAÐI AÐ KENNA ÞEIM NÝJA VEIÐITÆKNI OG SÝNA ÞEIM BESTA VEIÐISTAÐINN, ÞAR SEM NÓG VAR AF SMÁFISKI. KLUKKAN VAR AÐ VERÐA SEX UM MORGUNINN. MORGUNDÖGGIN GLITRAÐI Í GRASINU, ÞOKAN SEM HAFÐI LEGIÐ YFIR LÁGLENDINU HÖRFAÐI FYRIR BIRTINGUNNI OG FUGLARNIR VORU BYRJAÐIR MORGUNSÖNGINN. ÆTLAÐI AÐ FÁ MÉR SAMLOKU ÞEGAR ÉG HEYRÐI Á FUGLUNUM AÐ EITTHVAÐ VAR Á FERÐINNI SEM ÞEIR TREYSTU EKKI, HREYFING Í GRASINU OG ÖND MEÐ STÁLPAÐA UNGA HÖRFAÐI MEÐ HRAÐI NIÐUR EFTIR ÁNNI. Ég er að bíða eftir minkalæðu. Lax stekkur upp úr hylnum nokkrum sinnum, ég var að spegúlera hvort ekki mætti ná honum með haglabyssu þegar hann stekkur. Ég hef aldrei getað veitt á stöng og ekki heldur haft áhuga á því. Nei, svona gera menn ekki, vakna og hætta þessum draumum og fylgjast með. Þegar læðan kom í ljós var hún ekki alveg í haglabyssufæri, vantaði um tíu metra, en hún þokaðist neðar eftir ánni og nær mér. Ég beið þar til hópurinn þéttist og kom mér í skotstöðu, eftir þrjú skot úr Bredunni var allt búið og bara tína saman veiðina, fimm skott. Þarna gekk allt upp, og er auðveldast að ná dýrunum svona. Daginn áður var ég ofar við ána en þá misreiknaði ég mig, læðan hafði ekki komið þar, sleppti hundunum lausum og fundu þeir ekkert. Nokkr­ um dögum fyrr hafði ég fundið yfir­ gefið minkabæli og grunaði mig að læðan væri farin á flakk með hvolpana, sennilega upp eftir ánni, sýndist ég sjá brautir í grasinu eftir bakkanum. Ég var á ferðinni með hundana og að kíkja í gildrurnar, þá kemur til mín veiði­ leiðsögu­ maður (gæd) við Laxá og segir að útlendingurinn sem hann var með, hafi séð mink við einn veiði­ staðinn, hann sagðist vera að fara með veiði­manninn neðar í ána svo að ég ætti að hleypa hundunum út og sjá hvað gerist. Ég var með gildru neðan við veiðistaðinn og hafði fengið þar ógotna læðu í apríl. Ég sleppti hundunum og sé strax á þeim að þarna var mikil lykt, hundarnir stefna í átt að grjótgarðinum þar sem gildran er, ég kíki í gildruna og er þar einn minkur dauður í glefsuni og farinn að maðka, nokkrir dagar, jafnvel vika síðan hann lenti þar. Hundarnir finna fljótlega mink undir grjóti þrjá

Veiðiferð

í

Borgarfjörð

með

Birgi Haukssyni,

s t e gg u r i nn í h æ g r i h e nd i o g óg o t i n l æ ð a í v i n s t r i .

metra frá gildruni, svo ég hætti við að losa minkinn úr glefsuni og fór að hjálpa hundunum og velti til grjóti og svo öðru grjóti þar til minksi náðist og reyndist þetta vera hvolpur. Eftir að hafa tuskast með minkinn smá stund fór annar hundurinn að þefa úr urðinni aftur og ég að losa dauða minkinn úr glefsunni, það reyndist vera fullorðin læða og voru spenarnir áberandi teigðir, greinilega ungamamma, allt í einu heyrist væl úr urðini og hundur­inn kemur með annan hvolp. Þótt leitað hafi verið með hundum í apríl og maí, blossar oft upp minkur ef svo mætti segja, á leitarsvæðinu í endaðan júni og fram í ágúst. Þá kemur læðan með hvolpana í kennslu í fiskveiðum, hún hefur gotið ofar í landinu, í skurðum og lágum hlíðum ekki fjærri vatni eða læk.

Margar

ferðir í dag

Margar ferðir í dag eru minklausar, fyrstu árin var gaman, alltaf minkur í hverri ferð og mest fimm í einu, bara í glefsur. Eftir því sem betri árangur er af veiðunum, fækkar veiddum dýr­ um og þar af leiðandi lækka launin, en þau hafa staðið í stað árum saman.

Ein­ hvern veginn finst mér að veiði­ stjóri hafi ekki skilning né löngun til að vinna með minkaveiðimönnum, það sést til dæmis á taxtanum, held að tíma­kaupið sé að vísu komið í 800kr. hafi hækkað um 150kr á einum áratug, 3000kr fyrir minkinn, ekkert hækkað, og eins á heimasíðu ust.is, „Glefsirinn er ný gildra á markaðnum og litlar upplýsingar liggja fyrir um notagildi hennar“.

J ón

smíðar steypta kassa utan um

Glefsuna

t i l a ð k o m a í v e g f y r i r a ð ö nn u r d ý r f a r i í g i l d r u n a , hér er búið að koma steypukassa fyrir.

Glefsan er ein af betri gildrum sem fluttar hafa verið inn til minkaveiða, og hún hefur verið seld hér í nærri því tíu ár, en ég held að veiðistjóra batteríið sé orðið of þungt, það eina sem kemst að eru hreindýraveiðar, og að funda enda­ laust um stóra rifla, alla af sama kali­ beri, fyrir veiðimenn sem eru á leið út fyrir landsteinana til veiða.

Endurgreiðsla ríkisins er hálfgerður brandari, samkvæmt lögum á ríkið að borga helming kostnaðar sveitar­félags­ ins, bara af útgefnum taxta veiðistjóra, sem er 3000kr.

Gildruveiðar

e r u s p e nn a nd i

Gildruveiðarnar eru spennandi og þar reynir á veiðimanninn, skoða þarf staðinn vel þar sem setja á gildru, ummerki eftir mink geta verið mjög áberandi, en oft sést kannski bara eitt spor í blautri moldinni, eða bara skítur.

Svo eru staðir sem ekkert þarf að pæla í, bara setja gildruna upp og ganga þannig frá henni að hún sé ekki hættu­ leg öðrum dýrum og þá er ég sér­staklega að tala um hundana sem auðveldlega geta hlaupið í óvarða gildru. Ákjósanlegustu staðirnir fyrir gildru­ veiðar eru við árósa og upp með ánum,

Þegar Vatnsgildra

a f g ö m l u g e r ð i nn i , þ e s s a r g i l d r u r h a f a þ a nn k o s t a ð g e t a v e r i ð á n e f t i r l i t s í l a ng a n t í m a o g v e i t t f j ö l d a nn a l l a n a f m i nk u m e f t i r l i t s l a u s t .

Minkaveiðar

þar sem skurðir ganga þvert á læki eða ár, einnig við vegræsi og brýr, eða árbakkar sem fallið hafa fram í ár, læki eða skurði, og myndast þá holbakki sem er ákjósanlegur íverustaður.

Minkurinn er með afbrigðum for­vit­ inn og skoðar allar holur, og smugur og mátar sig í þær, hvort þar sé hægt að leynast eða jafnvel búa. Ef sett er þurr sina inn í rýmið þar sem setja á glefsuna og örlítið af sinu yfir, þarf ekki að setja neitt agn, minksa lýst strax vel á og stekkur inn. Best er að koma gildrunum fyrir á þrengingum í landslaginu eða þá að reyna að stýra minksa að eða í átt að gildrunni. Mesti fengurinn er að ná læðunum áður en þær gjóta.

Við fórum saman tveir ég og Birgir Hauks­son, minkaveiðimaður fyrir hluta Borgar­fjarðar, á minkaveiðar í byrjun maí, fljótlega eftir að við sleppt­ um hundunum voru þeir komnir á slóð, og máttum við bæta aðeins við hrað­ann á okkur til að tapa ekki af hund­unum, vorum að blaðra saman um minka­ veiðar almennt. Birgir er mjög fróður um atferli minksa og er naskur á að lesa úr landinu, held stundum að hann hugsi eins og minkur. Fljótlega fundu hundarnir íverustað minksins og eftir nokkuð puð með járnkarli og skóflu náðist þessi fína læða, hún var ógotin.

Við gengum svo lengra upp með lækn­ um og sáum sporin eftir læðuna og önnur eftir stórt fress, hundarnir voru á spani aðeins á undan okkur, allt í einu eru hundarnir steinstopp og reyna að troða sér inn undir holbakka ýlfur og læti heyrast þaðan, við potum með járnkallinum inn undir bakkann og minkur kemur hlaupandi í dauðans of­ boði undan bakkanum og undir annars­staðar með hundana á hælunum.

Eftir örfáar mínútur stekkur hann út og hleypur eins og fætur toga yfir sand­eyri og þar náðum við að koma á hann skoti og lá hann dauður eftir, þetta var fress. ég byrjaði

Þegar ég byrjaði minkaveiðar fyrir vestan í gamladaga (fyrir 1980) notaði

35

Minkaveiðar 36

ég heimasmíðaðar lífgildrur, fór á hverjum morgni áður en ég mætti í vinnu og vitjaði um. Ef minkur var í einhverjum gildrum þurfti ég að ganga þannig frá honum að ekki stafaði nokkur hætta af honum framar fyrir líf­ríkið. Í dag nota ég mest glefsurnar, þær drepa fljótt og örugglega, ég hef útbúið steypukassa utan um glefsuna svo ekki sé hún hættuleg fyrir önnur dýr og þá sérstaklega smávöxnum minkahundum, það má líka smíða þá úr timbri, þessa kassa hef ég notað með góðum árangri í mörg ár, og margir af betri minkaveiðimönnnum landsins til dæmis Guðmundur Björnsson (Bubbi) hafa prófað kassana og líst vel á. Ég hef líka verið að nota einfalda gerð af vatnsgildrum. Þær eru einfaldar og léttar, og mesti kosturinn er að þær geta veitt vikum saman hvern minkinn á fætur öðrum, án þess að vitjað sé um.

Núna er ég að prófa sænskar gildrur sem Hlað er að flytja inn, ég hafði þremur árum áður keypt eins gildru í Svíðþjóð þegar ég var á ferð þar, og setti hana upp og hafði aðeins fengið einn mink í hana þegar hún hvarf. Hún fannst nokkrum vikum síðar, sjórekin og nokkuð sködduð. Nýju gildrurnar eru aðeins lengri og inngangsopið er ekki nema sjö sentimetrar, en ég stækka þau með stingsög og hef stærðina um níu cm+. Ég var á ferðini meðfram laxveiðiá og sé þar undir holbakka mikið af slóðum, sporin voru stór og var ég nokkuð viss um þar væri stórt fress á ferðinni. Ég kom gildruni fyrir á þrengsta staðnum sem ég fann í göngulínunni, setti torf sitt hvoru megin við gildruna þannig að minkurinn hefði bara eina leið í gegn. Fjórum dögum seinna vitjaði ég um og var komið þetta fína fress í hana, feldurinn var alveg óskemdur og núna er dýrið í frystinum og bíður þess að komast í uppstoppun.

Svíarnir nota þessar gildrur ef þeir ætla að verka skinnin, sérstaklega marðarskinn.

Fæstir lands­ menn vita hvaða skaða minkur­ inn gerir í íslenskri náttúru, og líta á peninga sem eytt er í veiðar

G r e i n a r h ö f u nd u r

á mink s e m óþarfa bruðl og só­un á al­­ manna­ fé. Það má ekki slá slöku við í veið­inni, þá fyrst er allur pen­­ing­­­ur­inn sem farið hefur í veiðina öll árin orðin sóun.

Veiðast 6

til

7000

m i nk a r

Stangveiðimenn gera sér flestir grein fyrir skaðanum sem þetta villidýr gerir í ám, vötnum og seiðaeldi. Einhverjir fugla­skoðarar vita hvernig minkurinn leikur endurnar og mófuglinn, bændur vita hvað gerist þegar kvikindið kemst í hænsn­a­­kofann. Þéttbýlisfólk á erfið­ara með að gera sér grein fyrir skað­semi mink­sins og finnst óþarfi að eyða pen­ ingum í veiði á dýri sem ekki stendur ógn af. Sveitastjórnir víða hugsa lítið um bæði minka og refa­veiðar og líta á peningana sem fara í þetta sem óþarfa og kjörið að skera þar niður útgjöldin.

Ríkið dregur lappirnar og endur­greiðir ekki það sem þeim ber. Það veiðast á milli 6000 og 7000 minkar á ári, og dugar það varla til að halda í við fjölgunina. Ég er nokkuð

m e ð f e ng s i nn .

viss um að ekki tekst að útrýma minknum úr íslenskri náttúru, en það er vel hægt að halda stofninum í algjöru lágmarki með vel skipulagðri veiði, þar sem gildruveiðar eru stundaðar allt árið og hundaveiði frá fengitíma og fram á haustið.

Minkaveiðar verða að vera um allt land, líka á friðlýstum svæðum en í dag eru minkar friðaðir víða. Sveita­ félögin verða að standa saman um veið­ arn­ ar, og ríkið verður að borga allan kostnaðinn. Ég verð að taka fram að mörg sveitafélög standa sig með afbrigðum vel í baráttunni. Ég hef nokrum sinnum nefnt ímynd­­að dæmi um byrjunina á minkn­ um á Íslandi, ef svo má komast að orði, það er að segja þegar minkurinn var fluttur inn til landsins um 1931 og krókó­­ dílana sem Húsvíkingar vildu fá að rækta hér á landi fyrir nokkrum árum. Segjum að innflutningur á krókó­ dílum hefði verið leyfður, eins og á mink­ n­ um forðum, og fljótlega sleppa ein­hverjir krókódílar út, eins og minkur­inn gerði, á að rannsaka hvaða áhrif krókó­ díllinn hefur á náttúru Íslands eða á að veiða hann strax? Það sem þarf að rannsaka er, hvernig sveitarfélögin standa að minka­ veið­ unum.

J ón P é t u r s s o n

NISSAN NAVARA

ER FULLKOMINN PALLBÍLL NISSAN NAVARA er með sterka og þægilega sjálfskiptingu og eina aflmestu dísilvélina í sínum flokki sem fer létt með að draga allt að 3ja tonna kerru.

NISSAN NAVARA er með þægileg sæti, ríkulegan staðalbúnað og flotta innréttingu.

NISSAN NAVARA er sterkur og endingargóður pallbíll á góðu verði.

• 2.5 lítra dísilvél „common rail“ • 174 hestöfl (403Nm) • Hraðastillir „Cruise Control“ (LE) • Tveggja svæða loftkæling • Álfelgur

NISSAN NAVARA sjálfskiptur LE

KOMDU OG REYNSLUAKTU Sævarhöfða 2 / Sími 525 8000 / www.ih.is / Opið: Mán frá kl. 10 - 18 og þri til fös frá kl. 9 - 18.

ENNEMM / SÍA / NM29557

• 100% driflæsing í afturdrifi

Veiðar

Hornamælingar á íslenskum hreindýrum

N o kk r i r

Hornamælingar á veiðidýrum hafa tíðkast erlendis mjög lengi og eru það sam­ tök veiðimanna (veiðiklúbbar) eða stofnanir sem standa fyrir þessum mæl­ing­­um. Mælingarnar eru skráðar í svo­­­kallaðar metabækur sem allir geta nálg­­ast sem áhuga hafa.

Mikil hefð er fyrir þessum mæling­ um víðast hvar og er það mikið kapps­ mál veiðimanna að komast með veiði­ dýr í þessar bækur. Ekki eru öll veiði­ dýr hyrnd og því eru líka ýmist mæld­ ar tennur, hauskúpur eða klær. Allt eru þetta líkamspartar sem haldast óbreytt­ir ef þeir eru rétt meðhöndlaðir og geymast um aldur og ævi. Þeir eru minjagripir um veiðina sem veiði­mað­ urinn getur sagt frá og sýnt með stolti allt sitt líf. Það tíðkast líka víða erlend­is að verð veiðileyfa fer eftir þeirri mæl­ ingu sem dýrið nær, því hærri mæling því dýrara er veiðileyfið. Menn þurfa því stundum að hugsa málið áður en tekið er í gikkinn hvort fjárhagurinn leyfir að svo stórt dýr sé veitt. Þau samtök eða klúbbar sem hvað þekktust eru fyrir sínar mælingar eru

38

Boone and Crockett, Pope and Young, Safari Club Internatinal (SCI) og CIC. Flest þessi samtök eða klúbbar byggja sín mælingarkerfi á sama grunni en eru þó með ýmis frávik hvert fyrir sig. Algengast er að nota tommur við mælingarnar.

Mismunandi er eftir samtökum hvaða kröfur eru gerðar til viðurkenndra mæl­ inga­­­ manna en oftast er ráð eða nefnd sem fær til sín þau horn, tennur eða haus­­ kúpur sem veiðimaður vill koma í metabók og framkvæmir nefnd­ in eða ráðið loka­ mælingar sem svo eru skráðar í metabókina. Þá er búið að þurrka við­komandi grip í tilskilinn tíma. Oftast eru þessi ráð eða nefndir nokk­­uð fjöl­mennar og er það til þess að fyllsta hlut­leysis sé gætt við mæling­ arnar. Óheimilt er að mælingamenn taki gjald fyrir mælingar og því ómögulegt fyrir menn að kaupa sér auka tommur eða sentimetra, en vilji menn koma sínum hornum eða öðru í metabók er krafist gjalda og eru þau hófleg og hugsuð til að standa undir kostnaði

gó ð i r á

F l jó t s d a l s h e i ð i 3 1 . 0 7 . 2 0 0 7

við kennsluefni, útgáfu bóka og verð­ launagripi. Á stofnfundi Félags leiðsögumanna með hreindýraveiðum (FLH) var eitt af forgangsverkum félagsins að koma á horna­mælingum fyrir íslensk hreindýr. Í upphafi var reynt að mæla í samstarfi við SCI en það reyndist of flókið mál og frá því var horfið. Það var svo á vormánuðum 2004 sem stofnuð var sérstök nefnd um málið innan FLH, svokölluð horna­ mæl­inga­­nefnd.

Nefndin hóf strax störf enda verk­ efnið stórt. Fyrstu verk hennar voru að ákveða hvaða mælingaraðferð skyldi notuð og útgáfu kennsubæklings sem dreift var á alla leiðsögumenn innan FLH. Nefndin mældi allar þær hrein­ dýra­krúnur sem hún komst yfir og tók á móti krúnum frá veiðimönnum strax á veiði­tímabilinu 2004.

Nauðsynlegt var fyrir nefndina að mæla öll þau horn sem hún komst yfir, gömul og ný, til þess að hafa gagna­ grunn til að byggja á til að geta sett lágmörk varðandi verðlauna­ flokkana.

Hreindýr

B C A

Mælingabla

A+B+C* A

Krúnuspan.

B

Mesta span.

4

3

2

1

Hreind r –Rangif er tarandus tarandus

Mismunur

Vinstra horn

Hægra horn

/8

C * Innanspan krúnu.

D Fjöldi greina á hvoru horni fyrir utan augngrein e a spa a.

Fjöldi greina á hvorum augnspa a.

E

Lengd stangar.

F-1

Lengd augnspa a e a fyrstu greinar.

F-2

Lengd ennisgreinar e a annarar greinar.

F-3

Lengd bakgrein ar ef hún er.

F-4

Næst lengsta krúnugrein.

F-5

Lengsta krúnugrein.

G-1

Breidd augnspa a.

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

G-2 Breidd krúnuspa a.

H-1 Minnsta ummál á milli augn- og ennisgreinar.

/8

/8

/8

/8

/8

/8

H-2 Minnsta ummál á milli ennis- og bakgreinar.

H-3 Minnsta ummál á milli bak- og fyrstu krúnugreinar.

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

/8

H-4 Minnsta ummál á milli lengstu krúnugreina.

Samtals:

* Má vera jafnt en ekki meira en lengri stöngin Vei ista ur Dags.

Gps.:

Vei ima ur

_________________

Vei isvæ i Eigandi

_________________

1

/8

2

/8

3

/8

Samtals

/8

-4

/8

Lokamæ ling

/8

Lei sögum.

Fall ungi

kg

Athugasemdir: _________________________________________________________ _________________________________________________________

39

Hreindýr 40

Til að komast í gullflokk þarf krúna að ná 350 tommum í loka­mæl­ingu og til að komast í silfur­flokk þarf krúna að ná 340 tomm­um en slíkar krúnur fá heiðurs­skjal og gull- eða silfurpening félagsins. Aðrar krúnur sem ekki ná þessum lág­ mörk­ um fá skjal og eru skráðar í meta­ bókina ásamt gull- og silfur­verð­launa­krún­um.

Nefndin ætlar sér að gefa út metabók þegar í hana verður komið nóg efni en þar verða allar helstu mælingar hverrar krúnu auk upplýsinga um veiðina og prýdd myndum. Hægt verður að nálgast þessar upplýsingar inn á vef Umhverfisstofnunar www.hreindyr.is fram að útgáfu metabókar.

Til að koma krúnu í metabókina þarf hún að vera löglega og sannanlega veidd hérlendis og með henni þarf að fylgja nafn veiðimanns, veiðistaður, veiðidagur og mynd tekin á veiðistað sé þess kostur. Ef menn veiða hornprúðan tarf snemma á veiðitímabilinu meðan hornin eru ennþá loðin þarf að flá skinnið af. Ástæða þess er að allar um­­máls­­mælingar verða meiri með skinn­inu.

Flestir leiðsögumenn með hrein­dýra­­ veiðum geta sagt veiðimönnum sínum hvort hornin séu efnileg og geta mælt þau gróft til að fá vísbendingu um hvað þau koma til með að vara í loka­mæl­ ingu. Ekki er hægt að loka­mæla hornin fyrr en þau hafa verið þurkuð í átta vikur. Ástæðan er sú að við að þurrka horn­in rýrna þau líkt og viður. Það er því mikilvægt að krúnan berist hornamælingarnefndinni sem fyrst til þess að hægt sé að þurrka þau. Það sem helst ber að horfa eftir ef veiða á tarf með krúnu sem líkleg er til að mælast vel er að bæði hornin séu löng, þau þurfa að hafa langar krúnu­­ greinar, ennisgreinar þurfa að vera langar auk þess sem gott er að hafa marga útvexti á báðum hornum, breiður og greinóttur augnspaði vegur þungt í mælingum og ef þeir eru tveir er það mjög gott, tveggjaspaða tarfar eru ekki margir til en sjást þó annað slagið, þá er mjög gott að gleitt sé á milli hornanna.

Gott er að hornin séu samhverf þ.e.

Stefán Geir Stefánsson

m e ð t a r f i nn s e m m æ l s t h e f u r m e s t t i l þ e s s a .

H r a f nk e l l K a r l s s o n

sem líkust hvort öðru, ástæðan er að ef hornin eru ólík hvort öðru kemur mis­ munurinn á milli þeirra til frádráttar áður en lokatalan er reiknuð út, þannig mælast þær krúnur mest sem eru með glæsileg horn báðu megin. Það getur verið erfitt að finna tarfa sem uppfylla þetta allt en oft er eitt­ hvað eitt sem bætir upp annað sem vantar. Á aðalfundi FLH í febrúar 2007 voru svo fyrstu verðlaunin veitt. Þá höfðu hornamælingar staðið yfir í 3 ár. Það var Stefán Geir Stefánsson sem átti stærstu krúnu fyrir þetta mælinga­ tímabil og mældist hún 361 4/8“,

með tarf sem er no.2 yfir þá stærstu

glæsileg krúna af tarfi sem var veiddur á Brúardölum 3. september 2004 á svæði 1. Stefán fékk heiðursskjal og gullmerki félagsins auk þess sem hann fékk sérstakan verðlaunagrip sem hann­aður var í Álfasteini á Borgarfirði eystri. Það er ljóst að hornamæling á ís­lensk­­­­um hreindýrum er komin til að vera því áhugi veiðimanna fyrir þeim er mikill. Íslensku hreindýrin standast fylli­lega samanburð við marga erlenda hrein­­­ dýrastofna þó að vissulega sé saman­­ burðurinn erfiður sökum þess hversu lítill stofninn er.

Reimar Ásgeirsson H r e i nd ý r a l e i ð s ö g u m a ð u r

Palli í Veiðihúsinu

Palli

h e f u r l e ng i s t u nd a ð g æ s a v e i ð a r .

Magnveiði er ekkert til að vera stoltur af Einar Páll Garðarsson, gjarnan kallaður Palli í Veiðihúsinu, er veiði­ maður. Hann stundar einhvers konar veiðar allan ársins hring, jafnt stanga­ veiði, skotveiði og svo það sem kalla má sýnda veiði en ekki gefna. Palli segist hafa gaman af öllum veiðiskap, þótt hreindýraveiðar hafi aldrei heillað hann. Áherslan er á fugla og fiska. Á árum áður var hann í röð fremstu skot­ íþrótta­ manna landsins. Hann var einnig magn­veiðimaður en það tímabil er að baki. Í dag er hóflega veitt.

42

Í

fótspor föður síns

Palli var ungur að árum þegar hann kynntist skotveiðum. Það var í gegnum föður hans, Garðar Jónsson frá Gjögri.

Garðar hefur stundað veiðar allt sitt líf og er enn við veiðiskap norður á Ströndum, sex til sjö mánuði á ári, orðinn 76 ára gamall. Palli segist hafa byrjað sína skotmennsku þegar hann náði í loftriffil á unglingsárunum.

Fyrstu hagla­ byssuna, rússneska ein­ hleypu, eignaðist hann 17 ára. Skipti á henni og bílasegulbandstæki. „Foreldrar mínir skildu þegar ég var

ungur og við systkinin bjuggum hjá mömmu. Pabbi sótti okkur systkinin um helgar og þá fór hann alltaf með mann niður í geymslu. Sýndi manni byssurnar, veiðistangirnar og eins bráð, bæði fiska og fugla, þegar hún var til staðar. Ferðin í geymsluna klikkaði aldrei í helgar­heimsóknunum.

Ef pabbi skaut rjúpur þá var hverri og einni pakkað inn í dagblöð. Rjúpurnar alltaf hvítar og fínar. Þegar ég var orðinn sautján og kominn með bílpróf sagði pabbi eitt sinn að svona gengi þetta ekki lengur.

Að

veiða mikið

Þegar nær dró þrítugu eignaðist Palli veiðifélaga á líku reki og hann sjálfur var. Smám saman dró úr því að hann færi með föður sínum á veiðar. Kappið varð meira og sóknin einnig. Þeir félagar stunduðu veiðarnar hvenær sem færi gafst. „Þegar við erum ungir erum við graðir í að veiða mikið og ég hugsa að flestir sem ná þeirri leikni að verða góðir veiðimenn vilji allir lenda í því sem við köllum góða veiði, eða mikla veiði. En þegar maður er búinn að lenda í því nokkuð oft þá fer maður smám saman aðeins að hugsa. Það gerist sjálfkrafa. Viðhorfin breytast,“ segir Palli.

„Ég fór alltaf í gæs 20. ágúst og stundaði heiðagæsaveiðina í mörg ár. Þá voru ekkert margir að fara í heiðar­ gæs. Meðal frumkvöðla á því sviði voru Jóhann Bjarnason og hans félagar. Ég og mínir félagar fórum alltaf fyrstu fjórar helgarnar á gæsatímabilinu í heiðagæs og svo var farið að fara í tún. Á þessum árum var ósköp lítið um kornrækt. Auk þess fórum við tvö eða þrjú kvöld í vikunni austur í Þjórsárdal eða Þykkvabæ til að taka kvöldflug.

Eftir áramót var farið hverja einustu helgi á andaveiðar suður með sjó eða í Hvalfjörðinn.“ Palla þóttu heiðagæsaveiðarnar ótrú­ legar skemmtilegar og mikill sjarmi yfir þeim. Þeir félagarnir fóru mest á Suðurland, oft á Gnúpverjaafrétt. „Ef maður hitti einhvern á veiðum þá voru það yfirleitt Jóhann Bjarnason og félagar hans, Það voru eiginlega engir aðrir að skjóta heiðagæs hér fyrir sunnan.“ Á þessum árum var erfiðara að komast um hálendið en nú, vegir ófull­ komnari og bílarnir ekki eins vel búnir.

Veiðibíllinn var Lada Sport. Einu sinni

Palli í Veiðihúsinu

Hann sá að ég myndi hafa töluverðan áhuga á veiðimennsku og færði ótrúlega mikla fórn. Hann átti tvo veiði­ félaga en hætti að veiða með þeim og fór að veiða með mér. Á þessum tíma hugsaði maður ósköp lítið út í þá fórn sem hann færði og ég veit ekki hvort margir myndu gera svipað og hann.“ Palli segir að faðir hans hafi kennt honum margt varðandi veiðiskap, til dæmis hvernig átti að standa að gæsa­ veiðum, bæði kvöldflugi og morgun­flugi. „Við fórum ýmist niður í Landeyjar eða upp á Skeið, alltaf á sömu bæina. Við veiddum ekki grimmt. Pabbi hefur alla tíð verið þannig að veiða ekkert nema hann ætli að borða það. Hann hefur aldrei skilið tilganginn í því að skjóta eitthvað bara til að deyða það. Við skutum kannski mest 20 fugla um helgi. Það var hóflega veitt.“ Þessar veiðiferðir treystu mjög böndin milli þeirra feðga. „Við erum ofsalega góðir vinir og tölum saman nær því á hverjum degi þegar hann er í bænum yfir vetur­ inn – og snýst umræðan oftast um veiðiskap.“

43

Palli í Veiðihúsinu

var búið að ráðgera heiðagæsatúr en veiðifélagi Palla sneri sig á fæti og treysti sér ekki. Palli lét það ekki aftra sér og fór í eftirminnilega veiðiferð. „Ég lét mig hafa það einn að fara í þrjá sólahringa inn á hálendið og gista í gangnamannakofum. Það var ótrúlega skemmtilegur túr. Maður lærði mikið á sjálfan sig í þeirri ferð. Að fara að sofa einn á kvöldin í kofunum var kafli út af fyrir sig. Þegar brakið í kofanum bættist við vindgnauðið úti mátti maður ekki sleppa ímyndunar­aflinu lausu of lengi til þess að fara ekki að hugsa einhverja vitleysu. Ég veiddi ágæt­ lega í þessari ferð. Skaut um tutt­ ugu heiðagæsir. Þetta var mikið ævintýri.“ Á þessum árum var miklu auðveldara að komast í skotveiði en nú. „Ef þú bankaðir upp á á bóndabæ fyrir tuttugu árum og baðst um leyfi til að skjóta var það yfirleitt sjálfsagt að gefa leyfi.

Fyrir fimmtán árum varstu á einstaka stað rukkaður um þúsund kall, en það afþakkaði maður frekar en að borga þennan þúsundkall. Í dag eru svo margir komnir í skotveiðina og þetta orðið svo umsetið að til þess að komast í veiðiskap þarftu að leigja veiðilendur.“

Játar

sig sekan

Palli keppti í leirdúfuskotfimi (skeet) í ein tólf ár og var í landsliðinu í leirdúfu­ skotfimi. Hann setti m.a. met sem stóðu þangað til reglum var breytt. Palli kynntist góðum veiði­ félaga, Gunnari Þór Þórarnarssyni frá Horna­firði, í gegnum skotfimina. Það var í ferð íslenskra skotmanna á vegum Skotsambandsins í æfingabúðir í Dan­ mörku en þangað fóru bæði riffil­skytt­ ur og haglabyssuskyttur. „Gunnar var byrjaður að skjóta gæsir þegar við kynntumst. Á þessum árum var enginn að skjóta gæs af viti á Hornafirði.

Við gátum kannski valið úr þremur túnum sama morguninn. Stundum tókum við morgunflug á einu túni, keyrðum svo að næsta túni og rákum úr því. Ég hljóp út með gervigæsirnar og byssurnar og stillti upp meðan Gunnar kom bílnum fyrir. Einu sinni minnir

44

Palli

og

mig að við höfum fengið rúmar 70 gæsir í seinna morgun­fluginu!“ Palli vill ekki tíunda hvað þeir veiddu mikið alls þennan morgun, en það var töluvert.

Palli segir að það sem var skotið á magnveiðiárunum hafi allt verið nýtt.

Aflinn var ýmist seldur í fiðrinu eða veiðifélagarnir gerðu að og gengu frá. Þeir ýmist hamflettu eða reyttu aflann.

Palli segir þeir hafi aldrei verið með reytingavél heldur handreyttu allt sem var reytt. Það gat tekið þrjá daga að ganga frá afla einnar helgar og þegar svo stóð á fóru þeir dauðþreyttir í næsta veiðittúr. Palli lærði að reyta af föður sínum. „Þegar faðir minn reytir fugl þá þarf ekki að svíða þó svo að það sé gert. Það sést ekki fiður eða dúnn þegar búið er að reyta. Mér var kennt það svoleiðis.

Svo sér maður í frystum stórmarkaða gæsir sem eru eins og sviðakjammar. Það myndi ekki hvarfla að mér að borða þannig gæs.“ Viðhorf Palla til veiðanna hafa breyst mikið með árunum. „Ég játa mig sekan af magnveiði. Hún er ekkert til að vera stoltur af,“ segir Palli. „Eftir því sem við eldumst virðum við lífið meira. Það er staðreynd. Við félagarnir skutum mjög mikið og seldum, en það eru orðin mörg ár síðan ég hef selt villibráð. Þessar gæsir eða rjúpur sem við félagarnir veiðum núna og notum ekki sjálfir höfum við gefið.“

Alfreð Karl

e f t i r hó f l e g a g æ s a v e i ð i í

Veiðiárið

F l jó t s h l í ð .

nú

Skotveiði Palla í dag er tómstunda­ gaman, útivist og félagsskapur. „Við förum nokkrum sinnum eftir áramótin í önd, yfirleitt við Alfreð Karl Alfreðsson og Gísli Ásgeirsson. Við höfum farið mikið saman undanfarin ár en af og til fer maður í veiðitúra með öðrum. Svo reynir maður að komast í svartfugl á vorin, eitt eða tvö skipti, sem nægir til að ná í soðið. Þess á milli gengur maður með hundinn og er að þjálfa hann. Í maí fer vatnaveiðin í gang, silungsveiði og þar er allt veitt á flugu. Þegar kemur fram í seinnipart júní og áfram júlí og ágúst þá er það bara lax,“ segir Palli. Auk þess að vera iðinn við laxveiðar hefur hann einnig fengist töluvert við að veita laxveiðimönnum leiðsögn í hinum og þessum ám. Eftir laxinn er Palli vanur að fara á gæsaveiðar, en ekki í sama mæli og á árum áður. „Nú gerist það oft að við Alli Kalli og Gísli förum austur, fáum flotta morgna og ótrúlegt magn af gæs yfir okkur en hættum eftir 20-30 gæsir.

Segjum bara „þetta er orðið fínt“ þótt við hefðum getað veitt margfalt meira.

Svo komum við aftur nokkrum dögum seinna og fáum eins. Það er í lagi að veiða vel en líka í fínu lagi að segja það er komið nóg!“ Veiðidagar Palla eru þó enn fleiri en hin opinberu veiðitímabil segja til um.

G u nn a r Þ ó r , A l f r e ð K a r l

Veiðar

e r l e nd i s

Í fyrravetur fóru félagarnir Palli, Gunnar Þór, Alli Kalli og Gísli til Eng­ lands að skjóta skógardúfur og krákur.

Palli segir að sú ferð hafi verið mjög skemmtileg og stefna þeir á að fara í aðra slíka. „Við Gunnar höfðum talað um það í tuttugu ár að fara og skjóta skógardúfur í Englandi eða Ír­ landi. Þetta er ofsalega gaman. Við bjugg­ um á sveitasetri sem var byggt árið 1633 og matur og öll aðstaða upp á það besta. Aðstoðarmenn stilltu upp tál­ fugl­ um snemma morguns og skot­

og

Palli

á dúfnaveiðum í

E ng l a nd i .

Palli í Veiðihúsinu

Þá fer hann án stangar eða skotvopns en í fylgd með Vorsteh-tíkinni Tásu. „Eftir að maður fékk sér standandi fugla­hund detta engir dagar úr, því þá er maður að labba og veiða rjúpur án þess að skjóta þær,“ segir Palli. „Ég hef verið mjög virkur skotveiðimaður í gegnum árin og hugsaði mér að ég myndi veiða miklu meira við að fá mér standandi fuglahund. En það er alveg makalaust að það hefur akkúrat snúist við. Nú gerast veiðdagarnir ekki betri en þegar það eru fimm eða tíu fuglar í pok­anum sem veiðst hafa undan hund­ inum við góðar aðstæður.“ Rjúpan er uppáhalds bráð Palla og er búin að vera það í mörg ár. „Mér þótti gæsin vera það fyrst til að byrja með, en rjúpan stendur alveg upp úr.“ En hvað er svona heillandi við rjúpnaveiðarnar? „Það er þessi ganga og ég veit ekki hvort menn trúa því hvað það gefur manni ofboðslega mikið að eiga stand­ andi fuglahund. Labba flesta daga inn á heiði og veiða rjúpur. Auðvitað þótti manni leiðinlegt þegar veiðibannið kom, en maður hélt áfram að labba og veiða. Eini munurinn var að maður skaut ekki en tók kannski myndir í stað­ inn.“ Palla finnst hann sjá mikinn mun á rjúpna­ stofninum frá því á árum áður. „Það er ekkert sambærilegt magn af rjúpu í nágrenni Reykjavíkur, til dæmis í Botn­súlum, Kvígindisfelli, Skjaldbreið og á þessu svæði sem hefur verið mest stund­ að og var fyrir tíu til fimmtán árum. Hér áður fyrr gat maður lent í bingó dögum á þessu svæði, jafnvel dag eftir dag. Það gerist ekki lengur.“

byrgi voru til staðar. Okkur voru útveg­ aðar byssur og skotfæri. Þarna eru bara notaðar tvíhleypur. Eftir góðan morg­ un­­mat fórum við út að skjóta og engin tak­mörk á því sem mátti veiða. Það er litið á dúfurnar sem vargfugla sem þarf að fækka. Þessar veiðar reyna töluvert á skot­­fimina og eru skemmtilegar.“ Í fyrra fór Palli í fyrsta sinn á villi­ svína­­­ veiðar í Eistlandi. Hann lýsti þeirri veiði­ferð m.a. á spjallvef Hlaðs.

Palli var vopnaður Benelli hagla­byss­ unni og hlóð hana með slug-skotum.

Hon­­um þótti villi­svína­veið­arn­ar „al­­

Vefsetur Veiðistjórnunarsviðs

www.ust.is/Veidistjornun

Upplýsingavefur Veiðistjórnunarsviðs, skil á veiðiskýrslum ofl.

www.hreindyr.is

Upplýsingavefur fyrir hreindýraveiðimenn.

Veiðistjórnunarsvið

45

Palli í Veiðihúsinu 46

gjört þrill“ og telur líklegt að hann eigi af höglum númer 5 eða 6 í rjúpuna. Í eftir að fara aftur á slíkar veiðar. gæsina hef ég aðallega notað 2 ¾“ Hlað Patriot skot með 42 gramma hleðslu af höglum númer 4.“ Byssur og skot Palli segist oft hafa haft grín að Palli hefur einfaldan smekk hvað veiði­ félög­­ um sem mættu með þriggja byss­ur varðar. „Ég veiði alltaf með Ben­ tommu skot og telur það óþarfa bruðl elli og hef notað þær í 15-16 ár. Mér með blýið. Hann segir sögu af því líkar Benelli ofsalega vel. Benelli hefur þegar hann fór einu sinni með tveimur verið ein vinsælasta veiðibyssan á Íslandi öðrum á gæsaveiðar. Palli og annar undanfarin ár. Ég held ég hafi átt stóran voru með 2 ¾“ skot en sá þriðji var hlut í að markaðssetja hana á sínum með þriggja tommu magnum skot. Í tíma. Ég keppti á sínum tíma mest með einu hléinu milli fluga segir félagi Palla Flodman yfir/undir hagla­byssu en líka við þann með stóru skotin. „Þú ættir að með Perazzi. Ég fór til Sví­ þjóðar og fá viðurnefnið þriggja tomma!“ Eftir keypti byssuna af Rune Flod­man. Þetta langa þögn svaraði sá skotþungi graf­ voru rosalega fínar byssur.“ alvar­ legur: „Nei, magnum væri betra.

En hvað skyldi þessi dugmikli veiði­ Hitt gæti misskilist.“ maður eiga margar veiðibyssur? „Það dugar að eiga eina Benelli.

E f t i r m i nn i l e g a s t a Draum­­­urinn hefur lengi verið að eign­­­ veiðiferðin ast haglabyssu númer 20 og veiða rjúp­ ur með henni. Þá held ég að Benelli Palli þurfti að hugsa sig um þegar verði fyrir valinu.“ hann var spurður hvort einhver ein veiði­ferð stæði upp úr í minningunni.

E n h v a ð a s k o t n o t a r P a l l i ? Eftir svolitla þögn rifjaði hann upp eftir­farandi sögu: „Ég er búinn að nota sömu skotin „Ég var að veiða rjúpur í Vatnsnes­ að mestu í gegnum árin. Ég keppti fjalli með vini mínum Ásgeiri heitnum með skotum frá Hlað á sínum tíma og Bjarnasyni. Einhverra hluta vegna varð Íslandsmeistari með þeim tvisvar. ætluðum við að færa okkur á annað Það hefur ekki komið fyrir mig í eitt svæði. Hann sagði við mig: Leggðu skipti að Hlað-skot hafi ekki sprungið bara af stað, ég næ þér. Ég gekk af eða verið eitthvað dularfullt. Ég lenti stað og leit oft til baka á leiðinni en í því með aðra ónefnda tegund að sá Ásgeir aldrei. Svo leið dagurinn við þrjú skot úr sama pakka sprungu ekki! veiðar. Loksins þegar ég kom niður í Ég nota venjulega „original“ 70 mm bíl í ljósaskiptunum var Ásgeir kominn Hlað-skotin með 42 gramma hleðslu á undan mér. Hann sat þar þungur

á brún og sagði við mig: Palli, ef við eigum að geta veitt saman þá er það lágmark að þú takir tillit til félaga þíns. Ég hafði þá gengið svo hratt að hann náði mér aldrei. Við fórum upp frá Hvammstanga löbbuðum alveg yfir fjallið og niður hjá Grundarhlassinu, Böðvarshólum og alveg inn Heydalinn. Þarna eru margar lautir og dældir og þótt hann færi í sporin mín þessa löngu leið varð ég aldrei var við hann. Ásgeir gafst upp á að elta mig. Mér þótti þetta afar leitt og síðan hef ég alltaf reynt að taka tillit til veiðifélaga minna.“ Palli segir að hann og veiðifélagar hans leggi mikið upp úr því að gæta fyllsta öryggis á veiðum. „Þegar við erum á gæs er yfirleitt einn skotstjóri.

Hann fylgist með gæsunum sem eru að koma, segir hinum að vera tilbúnir og gefur síðan merkið. Þegar hrinan er búin segir hann: Öryggið á! Við höfum alla tíð gert þetta. Það verður ekki aftur tekið ef einhver fær í sig haglaskot á stuttu færi. Ég held að menn ættu að vera duglegir að minna hvern annan á öryggið.

Annað sem ég er virkilega stoltur af er að ég eða mínir veiðifélagar höfum aldrei tekið áfengi með í alla þessa veiðitúra í gegnum tíðina. Aldrei!

Meira að segja ekki í stangaveiði. Mér hefur alltaf fundist veiðin og veiði­ menn­skan skipta meira máli en hitt. Ef maður ætlar að fá sér áfengi þá gerir maður það bara í bænum.“ Viðtal: Guðni Einarsson

- BROWNING Í VERÐLAUN

Arnór Þórir Sigfússon, fugla­ fræð­ ingur, hefur undan farin ár, einn íslenskra vísindamanna, stundað rann­ sóknir á gæsum. Afar brýnt er að við, skot­veiðimenn, styðjum þetta fram­tak Arnórs og sendum honum gæsavængi. Ýmsar upplýsingar má lesa úr vængj­ un­um þó mikilvægustu upp­lýs­ing­ arnar séu hlutfall unga frá s.l. sumri í veiðinni. Þessar upp­ lýsingar gefa glögga mynd af stöðu gæsa­stofnanna og hvernig varpið hefur tekist.

Til þess að örva veiðimenn til að senda enn flreiri vængi en undanfarin ár leggur Skotvís til verðlaun sem er

hálf­ sjálfvirk haglabyssa af gerðinni Browning, cal. 20. Þetta er frábært vopn sem hentar jafnt til gæsa- og rjúpna­veiða. Nöfn allra sem skila inn vængj­ um fara í sérstakan pott sem dregið verður úr 1. des. n.k.

Veiði­ menn eru beðnir að hafa sambnd við Arnór Þóri Sigfússon í síma 843 4924 eða á arnor.sigfusson@ vst.is Veiðimenn á austurlandi eru beðnir að hafa samband við Halldór W. Stefánsson í síma 471 25553 eða doco@mi.is Munið að geyma ekki gæsavængi í plast­­poka því þá úldna þeir strax. Best

Veiðar

Gæsavængir óskast

er að leyfa þeim að þorna og setja þá svo í pappakassa. Takið ávallt vængi sömu megin, t.d. hægra megin. Nauð­ synlegt er að með vængjunum fylgi upp­lýsingar um hvenær gæsirnar voru veiddar og á hvaða stað eða veiðisvæði.

V e i ð i m e nn Tökum þátt í að auka þekkingu um íslensku gæsastofnana og sendum inn vængi. Munið, - heppinn veiðimaður fær frábært vopn að launum.

S t jó r n S k o t v e i ð i f é l a g s Í s l a nd s

47

Browning

Í heimsókn hjá völundarsmiðum

John Moses Browning BROWNING Custom Shop, eða sérsmíðadeild Browning, er í borginni Herstal í Belgíu. Þegar ég fór til náms í byssusmíði í Ecole d’Armurerie í Liége í Belgíu gafst mér kostur á að kynnast þessu margrómaða verkstæði sem sinnir kröfuhörðustu viðskiptavinum Browning. Í hópi viðskiptavinanna eru margir heimsþekktir auðmenn, þjóðhöfðingjar og aðrir sem hafa efni á að kaupa sér byssur sem kosta jafnvel nokkur bílverð. Og þá er ekki átt við ódýra bíla. Smíðisgripir verkstæðisins eru sannkölluð völundarsmíð og með því flottasta sem ég hef séð í skot­ vopna­smíði. Ég hef reynt að viðhalda kynnum mínum við verkstæðið, enda vinna þar nú nokkrir af gömlum skóla­ bræðrum mínum auk þess sem ég hef eignast fleiri góða vini í hópi starfs­ manna. Það er hreint ævintýri fyrir alla byssu­áhugamenn, hvað þá fagmenn á sviði byssusmíði, að heimsækja Brown­

48

ing Custom Shop. Þar fara færustu byssu­ smiðir sem völ er á hönd­ um um hvert einasta skotvopn sem smíðað er á verkstæðinu. Verk­ stæð­ inu er skipt í nokkrar fram­ leiðslu­ ein­ ingar þar sem vinna sérhæfðir byssu­­­smiðir. Með tímanum sérhæfa smið­ irnir sig í hinum ýmsu þáttum byssu­smíðinnar svo sem smíði láshúsa, lás­­verka, samsetningu byssuhluta (fitt­ ingu), hlaupsmíði, skeftissmíði, út­skurði og málmgreftri. Þrátt fyrir að beitt sé nýjustu tækni í smíði ýmissa hluta og tölvur og rafmagnsverkfæri á staðnum hefur ekkert komið í stað hand­ verksins og aldagamalla hefða þegar smíða á vandaða haglabyssu eða skreyta með listavel unnum málgreftri.

Sumir hlutar byssanna, svo sem hlaup o.fl., koma gjarnan hálfsmíðaðir frá öðrum deildum Browning eða móður­ fyrirtækinu FN (Fabrique National). Þeir eru síðan fullsmíðaðir í höndunum.

Smæstu

smáatriði

skipta máli

Þegar ég kom fyrst í Browning Custom Shop, snemma á 10. áratug síðustu aldar, unnu þar um 70 manns. Þá var verkstæðið í sérstakri byggingu.

Fortíðin andaði beinlínis niður um hálsmálið á manni og ekki erfitt að ímynda sér að þarna voru höfðinginn John Moses Browning og sonur hans Val innanbúðarmenn nokkrum áratugum áður. Það var lærdómsríkt að sjá hversu miklar kröfur voru gerðar til minnstu smáatriða í sérsmíðinni og svo er enn. Þar dugði nýjasta tækni ekki til að mæta kröfunum, heldur þurfti hefðbundið handverk og reynslu aldanna til að smíðin stæðist mál.

Dæmi um það er samsetning hlaups við láshús á B-25 haglabyssunni og öðrum vönduðum tvíhleypum fyrirtækisins. Þar er gamli sótlampinn í fullu gildi.

Byssuhlutunum er brugðið í loga

John Moses Browning FAÐIR NÚTÍMA SKOTVOPNA John Moses Browning, byssusmiður og skotvopnahönnuður, fæddist 23. janúar 1855 í Ogden í Utah-ríki.

Hann var eitt 22 barna byssusmiðsins Jonathans Browning sem var í hópi landnema Mormóna í Utah og átti þrjár eiginkonur. John Moses var var ekki hár í loftinu þegar hann var farinn að dvelja á verkstæði föður síns öllum stundum. Sagt er að snáðinn hafi kunnað skil á öllum hlutum byssu með nafni áður en hann lærði að lesa.

Faðir hans útbjó lítinn vinnubekk fyrir drenginn og John Moses fór þegar að smíða ýmsislegt. Aðeins 13 ára gamall smíðaði hann sína fyrstu byssu og notaði til þess brotajárn og afganga. John Moses varð einn fremsti uppfinningamaður á sviði skot­­vopna­ smíði sem sögur fara af. Sumir hafa jafnvel líkt honum við upp­ finninga­ manninn fræga Thomas Alva Edison.

Arfleifð John Moses Browning er enn í fullu gildi og hefur mótað nútíma framleiðslu skotvopna.

John Moses og bræður tóku hans við verkstæði föður síns að honum látnum 1879. Í framhaldi af því stofnuðu John Moses og bræður hans fyrirtækið Brown­ ing Brothers Company í Ogden. John Moses fékk fyrsta einka­ leyfi sitt á byssu skráð þegar hann var 23 ára gamall. Það var eins skots riffill sem hann hafði hannað. Sagt er að uppfinningamanninum hafi þótt erfiðara að fylla út einkaleyfis­ um­­­ sókn­ina en að finna riffilinn upp. Þeir bræður handsmíðuðu um 600 ein­skota griplásriffla en skorti fé og markaðs­að­ gang, enda fyrirtæki þeirra Browningbræðra afskekkt og fjarri þétt­býlustu svæðum ört vaxandi Banda­ríkj­anna.

Fulltrúi Winchester fyrirtækisins eignaðist einn af einsskota rifflum Browning 1883 og þótti hönnunin nýstárleg. Hann sendi byssuna þegar til höfuðstöðva Winchester og þar þótti mönnum svo mikið til gripsins

koma að sjálfur forstjórinn T.G. Bennett lagði í sex daga ferðalag til að hitta Browning-bræður. Hann keypti framleislurétt að rifflinum fyrir átta þúsund dollara.

John Moses Browning vissi að hann langaði meira að hanna og finna upp byssur en að smíða þær og notaði peningana til að breyta fyrirtækinu úr byssusmiðju í hönnunarstofu fyrir skotvopn. Hannaði Browning margar gerðir skotvopna fyrir Winchester á árunum 1883–1902.

Samstarfi Browning og Winhcester lauk þegar Browning hannaði bak­ slags­ skipta hálfsjálfvirka haglabyssu, Auto-5. Hvorki Winchester né Rem­ ing­ ton verksmiðjurnar sýndu þessari upp­ finningu hinn minnsta áhuga.

Brown­ing varð hugsað til Belgíu þar sem byssusmiðjan Fabrique Natio­ nal de Belqique (FN) hafði smíðað skamm­ byssu hans Model 1900 með góðum árangri. Browning fór yfir Atlantshafið árið 1902 með frum­ gerð að Auto-5 byssunni og sýndi FN í Herstal í Belgíu. Þeir tóku upp­ finn­ingunni fegins hendi og smíðuðu þessa fyrstu hálfsjálfvirku haglabyssu sem kom á markað. Browning Auto-5 var framleidd í ýmsum útgáfum í nær heila öld, frá því fyrsta pöntunin

upp á 10 þúsund byssur var afgreidd 1903 þar til framleiðslunni lauk með “Final Tribute”-viðhafnarútgáfu af Auto-5 byssunni árið 1999. Auk FN, sem fram­ leiddi þessar byssur undir merki Browning, voru þær m.a. einnig smíðaðar í Japan og Portúgal. Þá fengu Remington framleiðsluleyfi á þessari hönnun og smíðuðu Rem­ ington Model 11 haglabyssuna. Einnig framleiddu Beretta, Franchi og Savage haglabyssur byggðar á Browning Auto-5.

John Moses Browning fékk 128 einkaleyfi á hönnun skotvopna og íhluta sem mörg eru enn í fullri notkun. Meðal uppfinninga hans má nefna hálfsjálfvirkar byssur, bæði gasog bakslagsskiptar, sleðaskiptar hagla­ byssur (pumpur), vatnskældar vél­ byssur, hálfsjálfvirkar skammbyssur og margt fleira. Meðal þekktra skotvopna úr hugmyndasmiðju Johns Moses Browning má nefna Winchester byssur sem heita Model 1886, Model 1887, Model 1897, Model 1894 og Model 1895. Einnig Colt Model 1895 Peace­ maker, Browning Automatic Rifle (BAR), sem enn er framleiddur.

Frægustu skammbyssur sem Browning hannaði eru Colt .45 ACP M1911 Govern­ ment Model og FN HighPower Model P-35 9mm parabellum.

John Moses Browning fékk hjarta­ áfall og andaðist í Herstal í Belgíu 26. nóvember 1926. Hann var þá í 61. heimsókn sinni til FN í Herstal og dó í örmum einkasonar síns Val Browning. Andlátsorð hans voru: “Sonur minn, ég væri ekki hissa ef ég væri að deyja...” Útför John Moses Browning fór fram í Bandaríkjunum þar sem hann var jarðaður með viðhöfn að hætti Bandaríkjahers. Sonur hans Val hélt áfram samstarfinu við FN í Herstal og hefur samstarf þessara fyrirtækja haldist óslitið til dagsins í dag.

49

Browning

B r o w n i ng A u t o - 5

olíulampans svo yfirborð hlutanna verður hulið olíusótinu. Sót­ lagið er aðeins 1/1000 úr millimetra á þykkt. Þegar byssuhlutarnir eru lagðir saman sést hvar þeir snertast því þar markar í sótlagið. Hlutirnir eru síðan sorfnir og slípaðir þar til þeir snertast yfir allan flötinn. Byssan fellur svo fullkomlega saman að vart má sjá samsetninguna. Tveir hlutar verða ein heild. Það gerist ekki flottara.

Skeftissmíðin er annar kafli. Við­

S kó l a b r æ ð u r n i r S t e p h a n e C h o i s i hj á s é r s m í ð a d e i l d B r o w n i ng o g J óh a nn V i l hj á l m s s o n b y s s u s m i ð u r .

skipta­­vinir geta valið úr viðargerðum og gæðaflokkum skeftisefnisins. Bara viðar­­plankinn sem fer í dýrustu skeftin getur hlaupið á mörgum hundr­ uðum þúsunda. Það segir sig sjálft að slíkur efniviður gerir miklar kröfur til skeftis­smiðsins, bæði að hann fái það besta út úr efninu og eins að hann geri engin mistök. Þau verða sjaldan aftur tekin. Skeftissmiðurinn sér um að móta skeftið og sníða það að stærð og lögun viðskiptavinarins. Loks sker hann mynstur í gripfleti og er mynstr­ ið gjarnan valið í samráði við kaup­andann.

Yfirborðs­með­höndlun skeftisins er síðasta skrefið, en hún getur tekið langan tíma. Mörg lög af olíum og stundum litar­efnum eru notuð til að draga fram æðar viðarins og verja yfirborðið fyrir vætu, óhrein­ indum og hnjaski. Skeftið er síðan fellt svo nákvæmlega að málm­­hlutum byssunnar að ekki munar hárs­breidd.

Málmgröftur, eða gravering, er sér­

50

stök listgrein sem byggir á alda­gam­ alli hefð. Browning var lengi með eigið verkstæði fyrir málmgröft en lokaði því 1987. Þegar flest var unnu um 170 málmgrafarar hjá Browning um árið 1970. Nú annast sérstök verk­­ stæði málmgrafara yfirleitt um að skreyta byssurnar og er það gert í náinni samvinnu við Browning Cust­ om Shop. Skreytingarnar eru í samráði við viðskiptavinina og oft mjög persónulegar, gjarnan tengdar veið­ um, dýrategundum, landsvæðum eða jafnvel notaðar myndir af ástvinum

F r e d r i k B o nh o m e

s kó l a b r ó ð i r

J óh a nn s

v i nn u r

e i nn i g hj á s é r s m í ð a d e i l d i nn i .

vinnubekkinn. Óhætt er því að segja að þessir byssu­ smiðir séu í fremstu röð.

Tvisvar í framleiðsluferlinu fer hver byssa í próf í löggiltu prófhúsi. Þar er byssan skoðuð gaumgæfilega og síðan prófuð með mun kraftmeira skoti en hún er ætluð fyrir. Allar byssur sem smíðaðar eru í Belgíu, líkt og fleiri löndum sem taka öryggi í byssusmíði alvarlega, verða að fara í slíkt prófhús.

Ekki má selja þær fyrr en prófhús hefur vottað öryggi byssunnar með stimpli sínum á hlaupið. Browning gerir enn strangari kröfur til sinnar framleiðslu um þann þrýsting sem byssurnar eiga

H a nd v e r k i ð e r í h á v e g u m h a f t hj á B r o w n i ng . M i k i l h a nd a v i nn a e r í f r á g a ng i s k e f t a nn a .

sérsmíðadeild

kaup­­andans eða einhver táknræn ein­ að þola en margir aðrir framleiðendur. kenni úr lífi hans.

Browning Custom Shop flutti í aðalverksmiðju FN í Herstal árið 2000. Ströng öryggisgæsla er á staðn­ L a ng r e y nd i r b y s s u s m i ð i r um og þarf talsvert umstang til að fá Byssusmiðir í Browning Custom að heimsækja starfsemina, enda FN Shop fá ekki að vinna við smíði vönd­ stór framleiðandi hergagna af ýmsu uð­ustu skot­vopn­anna, t.d. B-25 hagla­­ tagi. Það er þó alltaf jafn gaman og lær­ byssna, fyrr en eftir a.m.k. fimm ára dómsríkt fyrir byssusmið ofan af Íslandi starfsreynslu. Hafa skal í huga að þegar að heimsækja það „Mekka byssu­smíð­ sá reynslutími hefst eiga þeir að baki innar“ sem Browning Custom Shop er.

4-6 ára iðnnám í byssu­smíði. Þar er Sú gríðarmikla reynsla og þekking kennslan bæði bók­leg og verkleg enda sem Browning fyrirtækið og móður­ byssusmíði löggilt iðn­grein þar í landi fyrirtæki þess FN búa yfir endur­ og víðar. Að námi loknu verða byssu­ speglast í vandaðri framleiðslu sem ber smiðirnir síðan að sanna hæfni sína við nafn föður nútíma skotvopna, John Moses Browning. Sem kunnugt er hefur Ellingsen nú hafið innflutning og dreifingu Browning skotvopna hér á landi, en þau voru illfáanleg hér á landi um árabil.

T e x t i : J óh a nn V i l hj á l m s s o n b y s s u s m i ð u r og Guðni Einarsson

Minkaveiðar

Minkaveiðiátak Skotvís EYÐUM MINKI - VEIÐUM REF

Líklegast er það varla raunhæft mark­mið að hægt sé að útrýma villi­ minki hér á landi. Hins vegar er algjör nauðsyn að herða baráttuna gegn minkinum. Staðreyndin er nefnin­lega sú að það fjölgar stöðugt í minka­ stofn­ inum, hvernig sem á því stendur. Á síðasta ári var um 45 milljón­ um króna varið til veiða á minki. Þrátt fyrir það virðast veið­ arnar, eins og þær eru stundaðar í dag, ekki megna að halda minka­ stofn­inum í skefjum.

Skotveiðifélag Íslands hefur axlað þá samfélagslegu ábyrgð að standa fyrir þjóðarátaki um eyðingu minks.

Hér er um þarft verkefni að ræða þar sem ýmsar vísbendigar eru um að minkurinn sé jafnvel meiri skaðvaldur en talið hefur verið. Glöggir menn hafa bent á að samfara fjölgun mink­ sins hafi rjúpunni fækkað. Það er því skoðun okkar að mun fleiri Ís­ lend­ ingar þurfi að taka þátt í baráttunni gegn minkinum en nú er. Eigendur frístundahúsa, stang­veiði­menn og

nauð­syn­legt að halda refastofninum í skefjum. Frístundaveiðimenn ættu að stunda refaveiðar í ríkari mæli en nú er. Þetta er spennandi veiði­ skapur sem krefst klókinda og mikillar útiveru. Brýnast er þó að heimila refaveiðar í friðlandinu á Horn­ ströndum. Friðun refs í Horn­­stranda­frið­landi er fáránleg.

Reynsl­an frá því í fyrrahaust sýndi svart á hvítu að á landfræðilega af­mörk­­uðum svæðum, eins og sums staðar á Vest­fjörðum, heldur refur­inn rjúpna­stofninum niðri þegar hann er í lág­marki og mikið er um ref.

Nú í vetur mun Skotvís halda námskeið um minkaveiðar og gefa út bækling um minka­ veiðar R e f u r i nn h e l d u r r j ú p n a s t o f n i n u m n i ð r i þ e g a r h a nn e r í í gildrur. Þá mun félag­ i ð efna lágmarki og mikið um ref. til ráðstefnu um nýjar aðferðir í annað útivistarfólk gæti auð­ veld­ lega baráttunni við minkinn. Minka­ veiði­ tekið þátt í að veiða mink í gildrur. átaki Skotvís verður haldið áfram á Um refinn gilda önnur sjórnarmið. næsta ári. Nánari upplýsingar er að Hann er hluti af íslenskri náttúru og finna á www.skotvis.is á því sinn tilverurétt. Hins vegar er

51

Villibráð

Reykt villibráð Reykt villibráð er hnossgæti. Reyktur lax og silungur, reyktur svartfugl, já og líka gæsir, endur og hreindýrakjöt eru gómsætar kræsingar. Reykingin gefur því góða hráefni sem villibráðin er skemmtilegan tón og tilbreytni í matreiðsluna. Söltun og reyking matvæla er eldgömul matreiðsluaðferð sem bæði eykur geymsluþol og þykir einnig gefa eftirsóknarvert bragð.

Til eru nokkrar útfærslur reykingar.

Kaldreyking, heitreyking og volg­ reyk­ing eru flokkaðar svo eftir því við hvaða hitastig er reykt. Þessar reyk­ inga­ aðferðir krefjast ólíks búnaðar og aðstæðna. Hér er aðeins fjallað um heit- eða volgreykingu sem fólk getur dundað sér við með handhægum búnaði.

52

Reykofnar eða reykinga­ kassar til Ég hef reykt talsvert í Smokehouse heit­ reykingar hafa lengi verið seldir reyk­ofni og er ekki ofsagt að reykingin í veiðiverslunum. Reykingakassarnir hafi gefið ýmsu sem áður vildi gleym­ rúma fremur lítið og er hitagjafinn ast endalaust í frystikistunni nýtt ýmist gas eða spritt. Reykofnar á borð vægi og vinsældir. Þannig eru t.d. við ofnana frá Smokehouse sem Elling­ heit­ reykt gæsalæri mjög vinsæl í sen selur eru hins vegar raf­knún­ir og taka mun meira en kass­ arnir. Hægt er að fá reyk­ ofnana í nokkrum stærð­­um og ým­ ist þannig að þeir séu hlaðnir ofan frá eða að fram­an. Ofnarnir Mikið úrval af eru raf­­­knúnir og www.hlad.is gefa mjög jafnan Camo-fatnaði Hlað ehf. · Bíldshöfða 12 · Sími 567 5333 hita og reyk.

þennan pækili, t.d. með steyttum eða heilum pipar, einiberjum eða t.d. lár­ viðar­laufi.

Mér þykir passlegt að hafa þiðnuð gæsalærin í pæklinum í um sex klukku­ tíma. Stærri kjötstykki þurfa lengri tíma en minni eitthvað skemmri. Lærin eru tekin úr pæklinum og skoluð undir köldu rennandi vatni. Því næst eru þau þerruð með eldhúspappír og raðað á grindurnar úr reykofninum eða á sér­ stakar þurrkgrindur frá Smoke­ house.

Lærin eru um hálftíma til þrjú kortér að þorna við herbergishita. Það er mjög mikil­vægt að það sem á að reykja þorni vel áður en reykingin hefst. Yfirborðið þarf að verða vel snerti­þurrt og myndast þá á því eins konar gljáhúð. Ágætt er að bera matarolíu á grindur ofnsins áður en það sem á að reykja er sett á þær. Reykofninn verður að vera utandyra og á skjólsælum stað.

Ef kalt er úti er gott að vefja ofninn í einangrunar­hlíf sem Smokehouse fram­ leiðir. Það tryggir að rétt hitastig náist.

Ofn­ pannan er svo fyllt með viðar­

spæni. Hægt er að fá ýmsar teg­undir spænis, t.d. elri- (alder), mes­ quite-, kirsuberja-, hickory- eða epla­­­tréspæni.

Hitaelimentið er sett í sam­­band og eftir svolitla stund fer að rjúka úr ofnin­um og rýkur vel í 40-50 mínút­ur.

Eftir að hætt er að rjúka víxla ég grind­unum í ofninum áður en sett er í næstu pönnu og læt rjúka úr henni.

Oftast set ég í þriðju pönnuna og víxla aftur grind­unum með lærunum svo þau reykist sem jafnast. Það fer eftir um­­ hverfis­hita og skjóli hvort ofninn nær að full­ elda lærin á temmilegum tíma.

Hægt er að þurrka bæði kjöt og fisk í þess­um ofnum og þá er ofninn ein­ faldlega hafður í sambandi eftir reyk­­ ing­una og pannan tekin úr. Þannig er t.d. hægt að búa til þurrkað kjöt (jerky).

Ef mér sýnast lærin þurfa frekari eldunar við finnst mér ágætt að raða þeim á bökunarplötur og bregða þeim í blástursofn að reykingu lokinni til að fullelda þau. Þetta er einfaldlega hnossgæti.

Villibráð

mínum hópi. Frábær í forrétti eða snarl. Fuglabringur, fiskur og jafnvel hversdagslegur brauðostur öðlast nýtt gildi eftir hæfilegan tíma í reyk­ ofn­ inum! Heitreyktar stokk­anda­bringur með pörunni slá t.d. flest annað út! Áður en kjöt eða fiskur eru reykt í reykofni er betra að salta hráefnið.

Best þykir mér að pækilsalta og þarf kjötið að hafa frosið áður því þá dregur það pækilinn betur upp.

Hjá Ellingsen fást blöndur af salti og kryddum sem leystar eru upp í vatni til að búa til pækil. Mér hefur líka gefist vel að búa til einfaldan hunangspækil.

Grunnuppskriftin að honum er: 1 l vatn ½ bolli fínt salt ½ bolli hunang Venjulega laga ég fjórfalda svona upp­skrift, þ.e. í fjóra lítra af vatni. Ég set saltið og hunangið í stálpott og hluta af vatninu. Hita blönduna meðan saltið og hunangið leysast upp. Bæti þá af­ ganginum af köldu vatninu í og læt pæk­ilinn kólna. Það má vel krydda

Texti: Guðni Einarsson

HLUSTAÐU Á BRÁÐINA... ...án þess að missa heyrnina

PELTOR HEYRNARHLÍFAR FYRIR SKOTVEIÐIMENN Peltor býður heyrnarhlífar sem eru sérstaklega hannaðar fyrir skotveiðimenn, fyrirferðarlitlar, trufla ekki einbeitingu og nóg pláss er fyrir byssuskeftið.

Skeifan 3 108 Reykjavík Sími 588 5080 www.dynjandi.is

53

Verkun

Hreinsun og varðveisla á hreindýrshaus Hreinsað

í s jó m e ð m a r f l ó

Á hverju ári eru skotin yfir þúsund hreindýr hér á landi. Flest þeirra Þeir sem hafa nógann tíma og eru með horn eða krúnu, og mjög eru ekki að flýta sér að hengja mörg eru með stórar og fallegar hornakrúnuna upp nota flestir þessa krónur sem gaman er að eiga. Ein af aðferð. Ef menn ætla að nota þessa spurningunum sem koma þá upp hjá að­ ferð þá er best að byrja á að flá öllum veiðimönnum er hvort þeir ætli hausinn algerlega og fjarlægja augu, sér að eiga hornin og hauskúpuna, eyru og reyna að skera sem mest og þá í hvaða ástandi vilja þeir eiga af kjöti og sinum burt ásamt því að hausinn. fjarlægja tunguna eða allan neðri Horn hreindýra eru oft höfð sem kjálkann, en það gera flestir. Þetta er ÍVAR ERLENDSSON stofustáss eða hengd utan á gafl gert til að stytta tímann sem hausinn sumarhúsa sem skraut. Til þess að þau þarf að vera í sjónum. njóti sín vel þarf hauskúpan að vera vel Hausinn er nú tekinn og bundið hreinsuð og rétt meðhöndluð. í hornin sterkt nælonband eða vír Sumir vilja láta stoppa upp hausinn geima hausinn í sjó og láta marfló og sem síðan er fest kyrfilega í landi. og þurfa þá ekkert að gera nema passa önnur lítil sjávardýr sjá um hreins­ Hausinn er settur í sjóinn helst þar að flá skinnið rétt af hálsinum og unina. sem er sæmilega lygnt og ekki mikill geima síðan hausinn rétt þar til honum Hin aðferðin er að sjóða hausinn í sjógangur sem getur eyðilagt hornin. er komið í hendurnar á uppstoppara. potti þar til beinið er orðið hreint.

Sumir velja þann kost að hengja haus­ Þeir veiðimenn sem inn undir bryggju vilja hafa hornin með eða á staði þar sem hreinsaðri hauskúpu hann fær að vera í þurfa ekki að hafa friði og verður ekki áhyggjur af hvernig fyrir hnjaski. fláningin tekst til þar Fjórar vikur í sem skinnið fer hvort sjó duga í flestum sem er af hausnum. tilfellum til að haus­ Það að hreinsa haus kúpan sé orðin er auðvelt og er ekkert tandur­ hrein, ef það ógeðfeldara heldur dugar ekki er bara að en að flá dýrið eða að láta hana vera í eina hreinsa soðinn sviða til tvær vikur lengur haus. Það getur einnig í sjónum og kíkja verið ágætis skemtun síðan aftur á hana. eftir góða veiðiferð.

Skoða þarf hvort Til eru margar allt kjöt, sinar og aðferðir við að hreinsa brjósk er farið af hausa en hér á landi kúp­ unni. Þegar svo eru tvær aðferðir mest er er kúpan tilbúin í notaðar. næsta skref.

Sú aðferð sem ég Nú er hauskúpan E f t i r a ð h a u s i nn h e f u r v e r i ð h r e i n s a ð u r e r h a nn s e t t u r í s t ó r a n p o t t o g h a nn s o ð i nn í n o kk r a r m í n ú t u r . G o t t e r a ð b æ t a e i n u m b o l l a a f m a t a r s ód a ú t í . o g s jó ð a í e i n a tekin held að sé mest notuð og hreinsuð k l u kk u s t u nd . hér á landi er sú að með köldu vatni og

54

5 skipti eða eftir þörfum. Gott er að skola kjöt og tægjur af kúpunni með há­ þrýsti­ dælu eða garðslöngu þannig ná menn að skola alla króka og kima á kúpunni. Eftir að kúpan er orðin hrein er hún látin þorna vel.

Sumir veiðimenn gera ekkert meira Suðuaðferðin en þetta við hauskúpuna þar sem Hin aðferðin sem ég ætla að lýsa kúpan er sæmilega hvít eftir sjó­baðið er sú að sjóða hausinn þar til hann er eða suðuna og er nú með sinn nátt­úru­ orðinn hreinn. lega lit.

Ef menn búa ekki einir er best að taka tillit til konunnar og gera þetta utan­dyra eða út í bílskúr. Hér er hægt að nota gashellu, raf­magns­hellu eða bara gas­grillið. Stóra potta er hægt að búa til úr olíu­tunnu eða svip­uðum ílátum.

Hér er upphafið það sama og í sjó­ að­ ferð­inni, það er að haus­inn er fleginn og hreins­­aður eins og lýst var áðan en síðan er hann settur í stóran pott (helst ekki ál­­ pott) og vatn látið fljóta vel yfir hausinn. Látið haus­ inn nú sjóða í vatninu í nokkrar mínútur. Þegar suðan kemur upp er best að læka hit­ A ð l o k u m e r h a u s i nn l á t i nn s t a nd a í k l ó r í e i nn s ó l a r h r i ng . ann aðeins þar sem ekki er æskilegt að láta bullsjóða. Bætið nú einum bolla af sodium carbonate eða sodium L ý s i ng bi­car­bonate (matarsódi). Athugið að setja sódann varlega út í þar sem En sumir veiðimenn taka líka næsta hann lætur vatnið freyða, annars skref og hvíta kúpuna í klórbaði. getur soðið upp úr. Sjóðið nú kúpuna Klórbaðið er til að gera hauskúpuna í sirka einn klukkutíma og takið hana skjanna hvíta en klórbaðið fjarlægir síðan upp úr og skafið kjöt og sinar af líka smá afganga af kjöti og sinum sem með litlum hníf. Takið vír og stingið voru kanski eftir. Enn einn kostur er að í gegnum mænugatið inn í heilann það fjarlægir alla lykt sem hugsanlega og hrærið í heilanum þar til hægt er er af höfuðkúpunni. Klórbaðið getur að hella honum úr. Setjið nú kúp­una líka fjarlægt sum einkenni eins og aftur í pottinn og bætið einum bolla af svörtu röndina á jöxlum hreindýra. En sóda í viðbót í vatnið og sjóðið í einn einn ókostur getur verið af klórnum tíma. Þetta er endurtekið í svona 3 til og hann er sá að hann brýtur einnig

niður beinin ef klórlausnin er sterk og hausinn látinn vera í langann tíma í lausninni. Þannig að best er að láta kúpuna vera ekki mikið lengur en 24 tíma í klórbaði, enda ætti það að duga til að hvíta hana og fjarlægja alla lygt af henni.

Klórbaðið er gert þannig að tekinn er plast bali, ath ekki ílát úr málmi, sem kúpan kemst í. Best er að nota vetnis peroxide 10% lausn ætti að vera nógu sterkt til að láta kúpuna ligja í í sólahring.

Einnig er hægt að nota klór eins og notaður er til að hvíta þvott. Næst er kúpan tekin úr klór­ baðinu skoluð með köldu vatni og látin þorna.

Nú er komið að loka skrefinu í með­höndl­ un­ inni. Hér þarf að ákveða kvar á að geima krún­­una. Ef krúnan á að vera hengd utan á sumar­ húsinu er best að bera á hana glært fúa­varnar­ efni, það þarf að vera þunn­fljótandi svo beinið drekki það vel í sig. Einnig er í lagi að bera á hornin líka.

Látið þorna og krúnan hengd upp.

Ef þetta er gert endist krónan betur, fúnar síður og verður síður gráleit með tímanum.

Ef menn ætla að nota krónuna til að skreyta innandyra er gott að bera á hana glært lakk sem er þynnt út 50% til að beinið drekki það vel í sig. Ein eða fleiri umferðir eftir smekk.

Einnig er hægt að notast við hvítt trélím sem búið er að þynna út 50% með vatni, borið á ein eða fleiri umferðir eftir smekk. Þetta gefur beininu skemtilegan gljáa og fallegra útlit á veggnum.

Verkun

síðan látin þorna í einn sólahring eða lengur.

Nú ætla ég að lýsa hinni aðferðinni áður en lengra er haldið þar sem eftir­ vinnan er eins á báðum aðferðum.

Með veiðikveðju Í v a r E r l e nd s s o n

55

Veiðiverslanir

Byggjum á gömlum grunni með nýjum hugmyndum og krafti Það hefur vakið athygli veiðimanna og annars útivistarfólks hversu kraft­ mikill rekstur hjónanna Ólafs Vigfús­ sonar og Maríu Önnu Clausen er. Þau reka nú þrjár verslanir; Veiðimanninn í Hafnarstræti, Veiðihornið í Síðumúla og Sportbúðina á Krókhálsi. Af því tilefni var ÓlafurVigfússon tekinn tali, en þess má geta að um næstu áramót verður fyrirtæki þeirra hjóna, Bráð ehf., tíu ára. Gefum Ólafi orðið: ,,Félagið var stofnað utanum rekst­ ur verslunarinnar Veiðimaðurinn sem þau hjón höfðu fest kaup á. Veiði­ maðurinn var stofnaður árið 1940 af Albert Erlingssyni og er því elsta sport­ veiðiverslun landsins. Það má því segja að Bráð ehf sé byggt á gömlum grunni en með nýjum hugmyndum og krafti.” ,,Hver voru fyrstu afskipti þín af rekstri veiðiverslana, sem er mjög sér­ hæfður verslunarrekstur?”

56

,,Ég hlaut góðan undirbúning,” segir Ólafur. ,,Ég vann um tíma hjá Hag­ kaupum og egnarhaldsfélagi fjölskyld­ unn­ar og 1996 hóf ég störf í Útilífi.

Svo er ég náttúrulega veiðimaður og hef áhuga á veiðum.” ,,En fyrstu árin þjónustuð þið aðal­ lega stangveiðimenn, er það ekki?” ,,Fyrstu árin einbeitti félagið sér að öllum búnaði fyrir stangaveiðimenn en skot­veiðibúnaður var þó á boðstólum, keyptur af íslenskum heildsölum og dreif­ingar­aðilum. Fljótlega kom í ljós að ekki var grundvöllur fyrir þeim viðskiptum þar sem álagning á veiði­ vörum er lág og samkeppnin feyki­ lega hörð. Sú niðurstaða, studd af þeirri skoðun okkar, varð til þess að leita leiða til beins innflutnings á skotveiðivörum en áður höfðu verið byggð upp góð viðskiptasambönd í stanga­veiðigeiranum.”

,,Þið rákuð verslunina Nanoq eftir að hún fór í þrot.” ,,Já, það var lærdómsríkur tími. Við rákum veiðideildina í Kringlunni í u.þ.b. eitt og hálft ár. Við sáum þó fljótlega að það var varla skynsamlegt að byggja upp öfluga veiðibúð í Kringl­ unni. Þessi reynsla gagnaðist okkur ágætlega. Við fengum mjög góð viðskiptasambönd sem notuð voru sem grunnur undir uppbyggingu skot­veiði­ hluta rekstrarins.” ,,Nú rekið þið þrjár veiðibúðir.

Hafið þið sérhæft búðirnar?” ,,Endurskilgreining verslananna er fólgin í því að Veiðimaðurinn í Hafnar­­ stræti verður fyrst og fremst stanga­ veiðibúð en selur einnig ýmsan auka­ búnað til skotveiða auk þess sem þar er að finna mikið úrval af hágæða fatnaði frá Beretta og á verslunin að minna svolítið á Beretta Gallery sem eru versl­

vin­ sælda meðal við­ skipta­ vina á lands­ byggð­inni. Velta net­versl­unar­innar er orðin umtalsverð, ekki síst eru skot­ veiði­­menn úti á landi duglegir að nýta sér þessa þjónustu.” ,,Því verður ekki á móti mælt að inn­ koma ykkar á þennan markað hefur aukið samkeppnina talsvert og öll sam­ skipti gagnast viðskiptavinunum, er það ekki. Geturðu nefnt dæmi?” ,,Ég tel að í dag sé mjög hagstætt verð á veiðivörum hér á Íslandi, alla vega ef miðað er við önnur Evrópu­ lönd. Ég þori að fullyrða, án þess að depla augunum, að innkoma okkar á þennan markað hefur verið til góðs fyrir íslenska veiðimenn. Við hófum t.d. innflutning á vönduðum byssu­ skáp­um frá Spáni og lækkuðum verð á byssu­skápum umtalsvert. Við flytjum inn nokkra gáma á ári af þessum vin­ sælu skápum sem njóta mikilla vin­ sælda. Við hófum innflutning á Savage rifflum sem við seldum á rúmlega 60.000 krónur en kostuðu áður ríflega 100.000. Við hófum beinan innflutning á gervi­gæsum sem kosta u.þ.b. helm­ ing af sambærilegum gæsum. Í fyrra gerðumst við umboðsaðilar fyrir Beretta á Ítalíu. Við það lækkuðu Ber­ etta skotvopn um 40 til 50 þúsund.

Svona er hægt að nefna fleiri dæmi og við erum hvergi nær hætt.” ,,Ekki verður annað séð, Ólafur, en að þú sért alltaf í búðinni.” ,,Já, við María höfum fært nokkrar fórnir við uppbyggingu litla fyrir­tæk­is­ ins en það má segja að við höfum sett síðustu 10 ár óskipt í upp­bygg­inguna.

Hver króna sem kemur í kassann fer í áfram­haldandi upp­bygg­ingu. Þannig er það nú bara og auðvitað hefur þetta kostað talsvert af okkar “frítíma” enda trúum við því að ekki sé hægt að byggja

upp gott fyrir­tæki á svo litlum og sér­ hæfðum mark­aði nema að setja hjartað og sálina í það.

Veiðiferðum hefur eðlilega fækkað nokkuð síðustu árin en nú höfum við tíma og svigrúm til þess að veiða meira á jaðartíma. T.a.m. höfum við María farið í lax til Skotlands, Snakehead til Thailands og Tuna á Indlandshaf. Nú í haust ætlum við að veiða Whtiefish og Cut Throat í Bandaríkjunum. Allt er þetta skipulagt til hliðar við vinnu­ ferðir á sýningar og ráðstefnur. Við höfum enn ekki stundað skotveiðar erlendis en nú er búið að skipuleggja ferð til Grænlands á næsta ári þar sem við María ætlum að sækja hvort sitt hreindýrið og reyna við sauðnaut auk þess sem stefnan hefur verið sett á suður Þýskaland á villisvín. Þá er á frumstigi undirbúningur að skotveiðiferð til Afríku en Páll Reynisson er búinn að smita okkur af Afríkuveikinni.” ,,Er alltaf jafn gaman, Ólafur, að mæta í vinnuna á morgnana?” ,,Já, þótt dagarnir séu langir, þá er alltaf jafn gaman að mæta í vinnuna á hverjum morgni. Þá eru það forréttindi að vinna við það sem tengist áhugamálinu. Við erum svo lánsöm að hafa afar gott starfsfólk. Mestu skiptir þó að við eigum fjölmarga ánægða viðskiptavini sem heimsækja okkur aftur og aftur. Við leggjum mikla áherslu á að viðskiptavinir okkar fái úrvals­ þjónustu og svo er náttúrulega aðalatriðið, sem skiptir öllu máli, og það er að bjóða viðskiptavinum hagstæðustu verðin á markaðnum.” ,,Ætlið þið hjón að nema staðar að sinni eða eru nýjir hlutir í bígerð?” Ólafur brosir stríðnislega. ,,Ég vil svara þessu svona; stöðnun er sama og dauði.”

Veiðiverslanir

an­ir í eigu Beretta og má finna í nokkr­ um stærstu borgum heims.

Veiðihornið í Síðumúla verður glæs­ ileg alhliða stanga- og skotveiði­verslun með mesta úrvali landsins af öllum veiðibúnaði.

Sportbúðin Krókhálsi verður einnig mjög öflug stanga- og skotveiðiverslun en sérstaða hennar er einnig sú að þar verða fleiri vöruflokkar á boðstólum eins og t.d. allt fyrir sjókayakfólk ásamt ýmsum búnaði til útivistar og ferðalaga í íslenskri náttúru.” ,,Þið tókuð við rekstri Sport­búðar­ innar Títan á Krókhálsi nú 2007. Þetta er talsvert húsrými; hvernig ætlið þið að nýta það.” ,,Við hófumst strax handa við að breyta rými Sportbúðarinnar en fyrstu áföng­um lýkur nú í vetur. Milliveggir hafa verið fjarlægðir og skipt um inn­ réttingar að hluta auk þess sem veglegt byssuherbergi verður sett upp nú á haust­mánuðum. Byssu­her­bergi var sett upp í Veiði­­horninu Síðu­múla síðastliðið vor við frá­­bærar undirtektir við­skipta­ vina okkar en í byssu­herb­erginu gefst kost­ur á að skoða skot­vopn á þægilegan og aðgengi­­legan hátt. Ýmsar aðrar breytingar eru fyrir­hug­ að­ ar á verslununum þremur á næstu mán­uð­um í þeim tilgangi að gera þær enn betri fyrir fjölmarga viðskiptavini okkar. Á efri hæð Sportbúðarinnar verður opn­uð félagsaðstaða í vetur fyrir net­­klúbb­­félaga verslananna. Þar verða haldin opin hús reglulega með fyrir­ lestrum og námskeiðum ýmis­ konar.

Net­ klúbbur er starfræktur í kringum vef­­ svæði verslananna en klúbbfélagar njóta afsláttarkjara og eru látnir vita áður en útsölur og tilboðsdagar hefjast. Á vefsvæði verslananna er sameiginleg net­ verslun sem notið hefur mikilla

57

Jónheiður Sveinsdóttir tekur þátt í minkaveiðiátaki Skotveiðifélags Íslands Fyrir 14 árum fjárfestum við hjónin í fallegu bjálkahúsi sem við keyptum frá Kanada. Við fengum ágæta lóð undir húsið hjá frænda mínum sem er bóndi á vesturlandi. Þarna dveljum við hvenær sem tækifæri gefst. Við höfum ræktað þarna vísi að skógi, ræktum blóm og matjurtir og veiðum silung. Þetta er sannkallaður unaðsreitur. Útsýnið er stórkostlegt og fuglalífið var gríðarlega fjölbreytt. Ég segi ‘var’ því nú sést þar varla fugl, - raddir

vorsins hafa þagnað. Við fórum að verða vör við mink þarna fyrir u.þ.b.

6 árum. Í fyrra var minkalæða með greni nánast undir verkfæraskúrnum okkar. Á örfáum árum má segja að minkurinn sé búinn að útrýma nánast öllu fuglalífi í nágrenni við okkur. Þegar minkaveiðiátak Skotvís var auglýst ákváðum við að taka þátt í því.

Skarphéðinn, maðurinn minn, keypti minkagildrur sem við höfum lagt út í ræsi og undir brýr hér í nágrenninu.

Mál hafa þróast þannig að það hefur aðallega komið í minn hlut að stunda gildruveiðarnar. Skarphéðinn minn segir að þessar veiðar eigi ekki við sig.

Veiðistöngin er víst hans veiðitæki. Í vor veiddi ég þrjá minka og nú í ágúst fékk ég tvo. Ég verð bara að segja það eins og það er; mér finnast þessar veiðar spennandi og ég hef bara gaman af þessu. Svo er það náttúrulega þjóðþrifamál að fækka minkinum.

Jónheiður Sveinsdóttir

Verðlaun

Hver sá sem veiðir mink og sendir Skotvís mynd eða vottorð fær að launum fallega barmnælu með mynd af minki. Átakinu er skipt í þrjá þætti: a) Veiðar með skotvopni b) Veiðar í gildru c) Veiðar með hundi Nöfn allra þeirra sem veiða mink fara í pott sem dregið verður úr 1. desember 2007 og 1. desember 2008.

Flokkarnir sem verðlaun verða veitt fyrir eru þrír og verða þrenn verðlaun veitt í hverjum flokki: Veiðar með skotvopni:

Veiðar í gildru:

Veiðar með hundi: 1. Riffill af gerðinni Brno 1. Farmiði fyrir tvo til 1. Videovél af gerðinni cal. 22LR með sjónauka Kaupmannahafnar með Canon MVX4i og tösku Flugleiðum 2. Úttekt í versluninni 2. Úttekt í versluninni 2. Úttekt í versluninni Hlað Veiðihornið f. kr. 20.000 Ellingsen fyrir kr. 20.000 fyrir kr. 20.000 3. Bókin „Íslensk spendýr“ 3. Bókin „Íslensk spendýr“ 3. Bókin „Íslensk spendýr“

Allir geta tekið þátt Allir geta tekið þátt í þessu þjóðþrifaátaki án tillits til aldurs eða búetu. Ekki þarf veiðikort til að stunda veiðar á minki með gildru eða hundi. Sé skotvopn notað við veiðarnar þarf viðkomandi vitaskuld að hafa skotvopnaleyfi. Eftirtalin atriði eru þó afar áríðandi: Brýnt er að börn undir 16 ára aldri stundi ekki veiðar á minki nema í fylgd með fullorðnum.

Skotveiðifélag Íslands vill þó taka það skýrt fram að minkaveiðar unglinga undir 18 ára aldri eru alfarið á ábyrgð foreldra eða forráðamanna. Þá ber minkaveiðimönnum að virða eignarrétt landeigenda. Minkaveiðar eru því óheimilar á landi í einkaeigu nema með leyfi landeigenda.

Nánari upplýsingar á www.skotvis.is

Sértilboð

til meðlima Skotveiðifélagsins Tilboð

3 dagar á verði 2ja

Forsenda vel heppnaðar veiðiferðar er góður bíll. Við útvegum þér rétta bílinn í veiðiferðina á hagstæðu verði. Við bókun þarf að gefa upp CPD-númer SKOT. Gildir fyrir eftirfarandi flokka: A, B, T, F, O og I. Takmarkað bílaframboð. Fyrstir bóka – fyrstir fá!

ÍSLENSKA / SIA.IS / ICE 38499 08/07

Tilboðið gildir til 31.12. 2007.

522 44 00 • hertz@hertz.is Keflavíkurflugvöllur, Reykjavík, Ísafjörður, Akureyri, Höfn, Egilsstaðir, Selfoss

www.ellingsen.is

A-Bolt-veiðirifflar frá Browning í mismunandi útfærslum og hlaupvíddum á frábæru verði.

Allar Browning-haglabyssur eru á sérstöku tilboðsverði. Einnig bjóðum við aukahluti, s.s.þrengingar, byssupoka, húfur, boli o.fl. á góðu verði. Kynnið ykkur riffilpakkana frá Browning með ásettum sjónaukum (sjá www.ellingsen.is).

Veiðirifflar

A-Bolt Hunter Cal. 223, 22-250, 243 & 270WSM Verð 99.900 kr.

Tilboð

84.915 kr.

A-Bolt Stainless Cal. 223, 243 & 308 Verð 114.900 kr.

Tilboð

97.665 kr.

A-Bolt Composite Cal. 222, 243 & 308 Verð 92.900 kr.

Tilboð Haglabyssur

78.965 kr.

Phoenix Camo 26–28” Verð 121.900 kr.

Tilboð

97.500 kr.

Phoenix Top Cote 26–28” Verð 121.900 kr.

Tilboð

97.500 kr.

Gold Sup Light 35” Verð 138.116 kr.

Tilboð

110.572 kr.

Fusion 20ga Verð 147.900 kr.

Tilboð

110.925 kr.

Phoenix Hunter Verð 114.900 kr.

Tilboð

Fiskislóð 1 • Sími 580 8500 • Póstsendum um allt land Tryggvabraut 1–3, Akureyri • Sími 460 3630

97.665 kr.