Jal Bin Sakh Kumlavati (Punjab Water Crisis)

Page 1

pMjwb dy Kqm ho rhy pwxI ƒ bcwaux leI hyT ilKy ku~J kdm (suJwA) smUh pMjwbIAW leI hwjr hn: 1. pMjwb dy dirAwvw dw jo A~Dw pwxI hirAwxw Aqy rwjsQwn iv~c brbwd ho irhw hY auh vwps

(pMjwb dy pwxIAW dI sm`isAw dy sMdrB ’c)

pMjwb ƒ imlxw cwhIdw hY[ 2. Jony dI jgw hor G~t pwxI vwlIAW PslW ƒ srkwr vloN irAwieq dy ky auqSwihq krnw cwhIdw hY[ 3. mINh dw pwxI DrqI dy hyTly p~Dr dy pwxI ƒ au~pr cu~kx leI vriqAw jw skdw hY[ ies leI hryk ipMf ivc G`to-G`t iksy iek sWJI iemwrq dI C`q dw sm`ucw pwxI zmIndoj krnw cwhIdw hY[ 4. K`fW, ndIAW Aqy KyqW ivc Coty bMnH bxwky mINh dy pwxI ƒ DrqI hyTly pwxI dy p`Dr ƒ aupr cu`kx leI vrqxw cwhIdw hY[ 5. pMjwb dy lokW ƒ cwhIdw hY ik auh sMzm nwl pwxI dI vrqoN krn Aqy pwxI dI shI vrqoN pRqI jwgrUk hox[ 6. v`D qoN v`D dr`Kq lgwey jwx[ 7. sIvryj Aqy hor gMdgI ƒ pwxI dy sroqW iv~c rlx nhIN dyxw cwhIdw[ toibAW Aqy C`pVW dI sPweI v`l Kws iDAwn id`qw jwvy[ 8. rswieixk KwdW Aqy jihrIlIAW dvweIAW dy bdlW ijvyN ik kudrqI KyqI dI vrqoN krnI cwhIdI hY[ 9. sB qoN Aihm hY ik lok pwxI dI sm~isAw bwry jwgrUk hox Aqy ienHW sm~isAwvW dy h~l leI jQybMd hox[ ***

pRkwSk

is`K stUfYNts PYfrySn prmjIq isMG gwzI

(kOmI pRDwn)

(sMprk: 93166-48112, 98882-70651) m`Kx isMG gMFUAW (94171-29045)

bljIq isMG (98782-68800)

ismrn isMG mihqw (98880-00047)

kmljIq isMG (98762-17162)

hirMdrpRIq isMG (93563-94607)

kuldIp isMG

Akbwl isMG

guribMdr isMG

sih dPqr: SCO 25, suKswgr kMplYks, swhmxy pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw-147002 (pMjwb)

vY~bsweIt: www.sikhstudentsfederation.com eImyl information@sikhstudentsfederation.com PYks: 0175-5005281

is`K stUfYNts PYfrySn


jl ibnu swK kumlwvqI (pMjwb dy pwxIAW dI sm`isAw dy sMdrB ’c)

?

svwl jo iensw& psMd lokW dw mMUh cVw rhy hn ?

pMjwb dy dirAwvW sqluj, rwvI Aqy ibAws dw A~Dy qoN v~D pwxI moV ky gYr-rwiepyrIAn sUibAW ƒ id~qw jw irhw hY jdik AijhI hor koeI vI imswl pUry ihMdusqwn iv~c nhIN imldI[ pMjwb dy msly iv~c hI Aijhw ikauN vwpr irhw hY ?

?

pMjwb dy dirAwvW iv~c qkrIbn 304 l~K eykV Pu~t pwxI jdik gMgw-Xmunw dirAwvW iv~c 4500 l~K eykV Pu~t pwxI hY[ hirAwxy ƒ gMgw-Xmunw iv~coN pwxI dyx dI bjwey pMjwb dy dirAwvW dw pwxI ikauN id~qw jw irhw hY ?

?

jdoN pMjwb iv~c pwxI dI bhuq Gwt hY Aqy jmInI pwxI dw p~Dr idn-b-idn hyTW if~gdw jw irhw hY qW hux vI pMjwb dw dirAweI pwxI hirAwxy Aqy rwjsQwn ƒ ikauN id~qw jw irhw hY ? kI srkwrW ies dy nqIjy qoN nw-vwik& hn ?

?

pihlI vwr: 12 julweI 2008 igxqI : 5000 Bytw : 10/-

rwjsQwn ƒ pwxI dyx leI kiQq smJOqw qW sMn 1955 iv~c huMdw hY pr rwjsQwn nMMU jwx vwly pwxI leI 18,500 ikauisk smr~Qw vwly drvwjy hrIky ivKy 1949 iv~c ikvyN r~K ley gey ?

?

1989 dI ie~k irport muqwbk rwjsQwn PIfr dw pRojYkt burI qrHW nwkwm irhw hY, qW ieh nihr A`j qk vI bMd ikauN nhIN kIqI geI ?

?

pMjwb dy duAwbw ielwky dy 60 l~K lokW dw ibAws Aqy sqluj dy pwxIAW au~pr sB qoN v~D h~k bxdw hY pr ies ielwky ƒ pwxI dyx vwlI ibsq duAwb nihr dI smr~Qw isrP 1400 ikauisk hY[ dUsry pwsy rwjsQwn ijs dw pMjwb dy pwxIAW dI iek bUMd au~pr vI h~k nhIN hY, aus ƒ pwxI dyx leI 18,500 ikauisk smr~Qw vwlI nihr ikauN k~FI geI ?

?

rwjsQwn dw kudrqI swDn p~Qr (sMgmrmr Awid) hY Aqy pwxI pMjwb dw kudrqI swDn hY[ jdoN rwjsQwn dUsry sUibAW ƒ p~Qr muPq nhIN idMdw qW pMjwb dy pwxI dUsry sUibAW ƒ muPq ikauN vMfy jw rhy hn ?

?

pRkwSk: is`K stUfYNts PYfrySn pqw: SCO 25, suKswgr kMplYks, swhmxy pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw-147002 (pMjwb) vY~bsweIt: www.sikhstudentsfederation.com eImyl information@sikhstudentsfederation.com PYks: 0175-5005281 sMprk: 93166-48112, 98882-70651

hirAwxw Aqy rwjsQwn pwxI dI Gwt dw rOlw pw ky pMjwb dw A~Dw dirAweI pwxI ipCly keI dhwikAW qoN lu~t rhy hn pr pMjwb dy pwxIAW qoN pYdw hox vwlI px-ibjlI aunHW ƒ iks ADwr au~pr id~qI jw rhI hY?

?

BwKVw ibAws mYnyjmYNt borf iv~c pMjwb dy mYNbrW dI igxqI Cy qoN Gtw ky iek ikauN kr id~qI geI hY ?

?

jdoN ihMdusqwn dy bwkI swry sUibAW dy dirAweI pwxI Aqy px-ibjlI dw pRbMD aunHW sUibAW kol hI hY qW pMjwb dy dirAweI pwxIAW Aqy px-ibjlI dw kMtrol kyNdr kol ikauN hY ?

?

pMjwb dy lokW ƒ rswiex KwdW Aqy jihrIlIAW dvweIAW dy bdl v~l ikauN nhIN pRyirAw jw irhw?

?

jdoN Jonw lwaux nwl pMjwb AMdr v~fy BUgoilk ivgwVW dy Awswr swP njr Aw rhy hn qW pMjwb dy ikswnW ƒ Jonw lwaux hI ikauN mjbUr kIqw jw irhw hY ? ***


BUimkw

dUiSq kr rhy hn[ ies dUiSq pwxI dI vrqoN nwl lokW ivc kYNsr, kwlw pIlIAw, qpidk, hweI bl~f pRYSr, nwmrdgI, bWJpx, cmVI, h~fIAW Aqy pyt dIAW bImwrIAW ivc lgwqwr vwDw ho irhw hY[ ijsdy nqIjy vjoN pMjwb dy lok ishq p~KoN KoKly ho rhy hn Aqy pMjwb dw smwj pIVW dy dOr ivcoN gujr irhw hY[ ienHW sm`isAwvW dI jVH AigAwnqw, lwlc Aqy byeImwnI hY[ AigAwn vs Awm mnu`K ieh smJ irhw hY ik pwxI kudrq dI nw mu`kx vwlI SYA hY[ pRMqU q`Q dsdy hn ik ieh Dwrnw s`c nhIN hY[ jOrfn dw iezrwk nKilsqwn jo 1980 ivc hrw Brw sI A`j mwrUQl ho cu`kw hY, AmrIkw dy tksn ielwky ivc pwxI dy borW dI fUMGweI 1500 Pu`t qk ho geI hY, dunIAW dI cOQI sB qoN v`fI ierwl JIl dw 80% ih`sw su`k cu`kw hY Aqy dunIAW dy keI ielwikAW ivcoN DrqI hyTlw pwxI Kqm ho jwx kwrn DrqI hyTW ƒ Ds rhI hY[ hux ieh Aml pMjwb ivc vI SurU ho cu`kw hY[ sMn 2004 ivc mogy dI iek AOrq dI lwS 35 Pu`t dI fUMGweI qoN imlI Aqy hux jUn 2008 ivc jINd ielwky ivc vwhI kr irhw iek trYktr 20 Pu`t zmIn ivc Ds igAw[ ies qoN ielwvw dUiSq pwxI dI vrqoN nwl pMjwb dy lokW dy nslI guxW ivc qbdIlI Awaux dy AMdwjy vI lwey jw rhy hn[ so A`j pwxI dI sm`isAw isrP pMjwb dy ikswnW dI nw ho ky smUh pMjwbIAW dI sm`isAw bx cu`kI hY qy ku`l imlw ky sm`ucy jIvn dI hoNd ’qy pRSn icMnH l`g cu`kw hY[ vrqmwn smyN ivc pMjwb dy pwxI dy sm`isAw dw duKdweI pihlU ieh hY ik koeI vI v`fI iDr ies msly ƒ h`l krn leI sMjIdw nhIN hY[ Bwrq srkwr byeImwnI nwl pMjwb dy pwxIAW ƒ l`ut rhI hY[ pMjwb ’qy rwj krn vwlIAW isAwsI iDrW pMjwb dy h`k ivc KVHn dI jurAq nhIN kr rhIAW Aqy lokweI ies sm`isAw pRqI jwgrUk nhIN hY[ so A`j AsIN pMjwb dy pwxIAW dI sm~isAw dy v~K-v~K pihlUAW, aunHW dy kwrnW, pRBwvW Aqy Tos h`lW au~pr ivcwr krn leI ieh ikqwbcw pMjwb vwsIAW dy swhmxy pyS kr rhy hW, qW ik AsIN smyN isr jwgrUk ho ky ies iK`qy iv~c Kqm ho rhI jIvn hoNd ƒ brkrwr r~K skIey[ AsIN Awm jnqw ƒ Arj krdy hW ik pwxI dI sm`isAw pRqI Awp jwgrUk hox, horW ƒ jwgrUk krn Aqy isAwsI pwrtIAW qy srkwrW au~qy pwxI dI sm~isAW ƒ h~l krn leI jor pwaux[ pMjwb dy cMgy Biv`K dI Aws ’c

mn`uK ny AwpxI AigAwnqw Aqy byeImwnI vs kudrq nwl bhuq CyV-CwV kIqI[ ijs nwl mnu`KI s`iBAqw gMBIr sm`isAwvW ivc Ps geI hY Aqy Su`D pwxI dI QuVH nyV Biv`K ivc mnu`Kqw leI sB qoN Aihm sm`isAw dw rUp Dwr geI hY[ mwhrW vloN lgwqwr icqwvnIAW id`qIAW jw rhIAW hn ik jykr mnu`KI s`iBAqw ny pwxI dI durvrqoN iesy qrHW jwrI r`KI qW DrqI dy v`fy ih`sy auqy mwrUQl psr jwvygw Aqy sm`ucy jIvn dI hoNd Kqry ivc pY jwvygI, ikauNik pwxI qoN ibnW jIvn sMBv nhIN hY[ vYsy vI pwxI mnu`K dI AwriQk qr`kI, s`iBAwcwrk aunqI, qMdrusq ishq Aqy AiDAwqmk ivgws dw AwDwr hY[ pwxI bwry gurbwxI ivc hyT ilKy kQn hn: pvxu gurU pwxI ipqw mwqw Driq mhqu] (AMk ø) jl ibnu swK kumlwvqI aupjih nwhI dwm] (AMk ñóó) pihlw pwxI jIau hY ijqu hirAw sBu koie] (AMk ô÷ò) ienHW kQnW qoN Bwv hY ik pwxI qoN ibnHW jIvn dI auqpqI Aqy ivkws sMBv nhIN ho skdw[ BwvyN A`j dunIAW Br ivc pwxI dI QuV dI sm`isAw hY, pr pMjwb dunIAW dy aunHW KyqrW ivc AwauNdw hY ijQy pwxI bhuq qyjI nwl Kqm ho irhw hY[ pMjwb dy pwxI dI sm~isAw dy do mu~K pihlU hn: 1. pMjwb dI DrqI hyTlw pwxI bhuq qyjI nwl Kqm ho irhw hY[ pMjwb dy 138 ivcoN 112 pyNfU ivkws blwkW ivc pwxI Kqry dI h`d qoN hyTW jw cu`kw hY[ pMjwb dy v`fy ih`sy ivc pwxI dw pihlw p`qx Kqm hox kwrn pIx dy pwxI vwly izAwdwqr KUh Aqy nlky su`k cu`ky hn[ pIx vwly pwxI leI pMjwb A`j sbmrsIbl motrW au~qy hI inrBr hY, jo ik ibjlI nwl hI cldIAW hn[ jykr iksy kwrn pMjwb dy qwp ibjlI Gr bMd ho jwx qW pMjwb dy lok qRyh nwl hI mrn iknwry phuMc skdy hn[ DrqI hyTly pwxI dy fUMGw hox dy iqMn Aihm kwrn hn[ dirAweI pwxIAW dI lu`t, pMjwb ivc Jony dI ibjweI Aqy jmIndoz pwxI dI BrpweI (rIcwrj) nw hoxw[ mwihrW muqwbk jy pwxI dy vrqx dI r&qwr ieho rhI qW Awaux vwly ku~J swlW iv~c jmIndoz pwxI Kqm ho jwvygw ijs kwrn pMjwb dy vwqwvrx dw sMquln ivgV jwvygw Aqy pMjwb mwrUQl dy rUp ivc bdl jwvygw[ 2. dUsrI sm`isAw pwxI dy dUiSq hox dI hY[ KyqI ivc vrqIAW jw rhIAW rswiex KwdW, kIVymwr dvweIAW, PYktrIAW Aqy GrylU sIvryz dI gMdgI pwxI ƒ

prmjIq isMG gwzI (kOmI pRDwn) Aqy smUh kyNdrI kmytI mYNbr is`K stUfYNts PYfrySn 2

is`K stUfYNts PYfrySn


1. Awm jwxkwrI

ik iksy dirAw dy pwxI ƒ vrqx dw h~k ikhVy dyS, sUby jW Kyqr dw hovy[ ies svwl dy h~l leI rwiepyrIAn isDWq dw ivkws hoieAw[ ieh isDWq ies AsUl au~qy ADwrq hY ik iksy dirAw dy pwxI ƒ vrqx dw h~k isrP aus dirAw dy kMFy v~sx vwly lokW dw huMdw hY[ ies Anuswr kOmWqrI Kyqr iv~c iksy dirAw dy pwxI ƒ vrqx dw h~k isrP aus dyS jW sUby dw smiJAw jwvy ijs iv~c dI jW lwgy dI auh dirAw lMGdw hovy[ ieh isDWq ij~Qy kOmWqrI mwnqw r~Kdw hY au~Qy ieh kudrqI AsUlW dy AnuswrI vI hY[ jo lok dirAwvW dy kMiFAW au~pr vsdy hn auh dirAwvW dw mwrU rUp (hVH Awid smyN) shwrdy hn qW jwihrw qOr au~pr dirAwvW qoN imlx vwly n&y dy vI auh lok hI h~kdwr hoxy cwhIdy hn[

1. svwl: l~K eykV Pu~t (LAF) qoN kI Bwv hY ? jvwb: Asl iv~c l~K eykV Pu~t (LAF) pwxI ƒ mwpx dI ie~k iekweI hY ijvyN ik Bwr ƒ mwpx dI iekweI iklogRwm hY[ jykr ie~k eykV iv~c ie~k Pu~t pwxI KVHw kIqw jwvy qW ies ƒ ie~k eykV Pu~t pwxI ikhw jwvygw[ ie~k l~K eykV iv~c jykr ie~k Pu~t pwxI KVHw kIqw jwvy qW ieh ie~k l~K eykV Pu~t bxdw hY[ 2. svwl: kudrqI swDnW qoN kI Bwv hY? ienHW dI mwlkI iks kol huMdI hY? jvwb: kudrqI swDn auh dwqW hn jo kudrqI qOr au~pr iksy iK~qy ƒ imlIAW huMdIAW hn[ imswl dy qOr au~qy Arb mulkW ƒ qyl, ibhwr ƒ kolw, rwjsQwn ƒ sMgmrmr, p~Qr Aqy pMjwb ƒ jIvn rUpI pwxI dI dwq kudrq v~loN imlI hY[ kudrqI swDnW au~pr mwlkI qW kudrq dI hI mMnI jwxI cwhIdI hY[ hW, pr ienHW ƒ vrqx dw h~k XkInn aus iK~qy iv~c v~sx vwly lokW dw hI huMdw hY[ aunHW dI mrjI qoN bgYr hor koeI vI ienHW swDnW ƒ D~ky nwl nhIN vrq skdw[

5 . svwl: bysn (jW ndI Kyqr) qoN kI Bwv hY ? jvwb: kOmWqrI kwƒn sBw (International Law Association) dI bysn nwl sbMiDq kmytI dy Anuswr ndI Kyqr aus swry ielwky ƒ ikhw jWdw hY ijs dy DrqI au~prly Aqy hyTly swry pwxI dw inkws kudrqI jW bnwautI nwlIAW rwhIN iksy sWJI QW huMdw hovy[ imswl dy qOr au~qy purwxy pMjwb dy swry Cy dirAwvW dw inkws sWJy qOr au~pr Arb swgr iv~c huMdw hY[ ies leI ieh ie~k bysn (ndI Kyqr) hY[ ikauNik isMD pMjwb dw sB qoN v~fw dirAw hY, ies leI ies bysn ƒ ieMfs (isMD) bysn ikhw jWdw hY[

3. svwl: AMqr-sUbweI dirAw qoN kI Bwv hY? jvwb: jo dirAw iek sUby dIAW h`dW qoN pwr dUjy sUby dIAW h`dW ivc dwKl ho jwvy ausƒ AMqr-sUbweI dirAw kihMdy hn[ ijnHW rwjW ivcoN ieh dirAw nhIN lMGdw aunHW leI ieh dirAw AMqr-sUbweI nhIN ho skdw[ ijvyN pMjwb dy rwvI, ibAws Aqy sqluj dirAw hirAwxw Aqy rwjsQwn dy leI AMqr-sUbweI dirAw nhIN hn ikauNik ienHW dw koeI vI ih`sw auprokq dovW sUibAW ivc dwKl nhIN huMdw[

6. svwl: ieMfs (isMD) bysn qoN kI Bwv hY? ies iv~c ikMnw pwxI hY? jvwb: ieMfs (isMD) bysn qoN Bwv isMD dirAw Aqy ies dy shwiek dirAwvW dy bysnW dy ku~l Kyqr qoN hY[ isMD bysn dw sB qoN v~fw dirAw isMD hY, ijs ƒ Atk dirAw vI ikhw jWdw hY Aqy Jnwb, jyhlm, rwvI, ibAws qy sqluj dirAw vI iesy bysn dw ih~sw hn[ hux dy pMjwb (pUrbI pMjwb) dy ih~sy iqMn dirAw rwvI, ibAws Aqy sqluj Awey hn ijnHW dw ku~l pwxI 304 l~K eykV Pu~t hY[ p~CmI (pwiksqwnI) pMjwb dy ih~sy bwkI iqMn dirAw Atk (isMD), jyhlm Aqy Jnwb Awey hn, ijnHW iv~c 1430 l~K eykV Pu~t pwxI hY[ ies qrHW isMD bysn iv~c ku~l 1734 l~K eykV Pu~t pwxI hY[

4. svwl: rwiepyrIAn qoN kI Bwv hY? dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI rwiepyrIAn isDWq kI kihMdw hY? jvwb: rwiepyrIAn AMgryzI BwSw dw Sbd hY jo lwqInI BwSw dy Sbd 'irpw' qoN bixAw hY[ irpw dw ArQ huMdw hY kMFw jW iknwrw[ ies qrHW rwiepyrIAn dw ArQ hY (dirAw dy) kMFy/iknwry dw jW dirAw dw[ dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI sB qoN buinAwdI svwl ieh hY jl ibnu swK kumlwvqI

7. svwl: gMg bysn qoN kI Bwv hY? ies iv~c ikMnw pwxI hY ? 3

4

is`K stUfYNts PYfrySn


jvwb: gMg bysn iv~c gMgw Aqy jmunw do v~fy dirAw hn[ ies qoN ielwvw ienHW dIAW keI CotIAW shwiek ndIAW vI iesy bysn dw ih~sw hn[ gMg bysn iv~c 4500 l~K eykV Pu~t pwxI hY ijs iv~coN isr& 300 l~K eykV Pu~t pwxI hI vriqAw jWdw hY[

dI kmI hY[ 13. svwl: hirAwxw ƒ mOjUdw smyN iv~c ku~l ikMny pwxI dI jrUrq hY ? jvwb: hirAwxy ƒ KyqI leI 274 l~K eykV Pu~t pwxI dI jrUrq hY jdik ies sUby ƒ GrylU Aqy audXoigk vrqoN leI 41 l~K eykV Pu~t pwxI dI jrUrq hY[ ies qrHW hirAwxy ƒ ku~l 295 l~K eykV Pu~t pwxI dI jrUrq hY[

8. svwl: 1947 iv~c BwrqI pMjwb dy dirAwvW iv~c ikMnw pwxI sI Aqy hux ikMnw pwxI hY? jvwb: 1947 vyly pMjwb dy dirAwvW iv~c 336 l~K eykV Pu~t pwxI mOjUd sI jo ik mOsm Awid dI qbdIlI kwrn hux Gt ky isrP 304 l~K eykV Pu~t hI rih igAw hY[

14. svwl: pMjwb ivc ikhVIAW-2 nihrW hn ? jvwb

nihr

9. svwl: 1947 iv~c pMjwb, hirAwxw Aqy rwjsQwn pMjwb dy dirAwvW dw ikMnw pwxI vrq rhy sn? jvwb: 1947 iv~c pMjwb 90 l~K eykV Pu~t Aqy rwjsQwn 11 l~K eykV Pu~t pwxI vrq irhw sI jd ik hux dy hirAwxy vwly Kyqr ƒ pMjwb dy dirAwvW iv~coN pwxI dw koeI ih~sw nhIN sI imldw[ izkrXog hY ik jo 11 l~K eykV Pu~t pwxI rwjsQwn ƒ 1947 vyly jWdw sI aus dw ievzwnw (Royalty) rwjsQwn pMjwb ƒ Adw krdw sI[ ieh ievzwnw Bwrq dI AwzwdI qoN bwAd 1948 iv~c kyNdr v~loN bMd krvw id~qw igAw[ 10. svwl: ieh sUby hux pMjwb dy dirAwvW iv~coN ikMnw pwxI vrq rhy hn? jvwb: hux pMjwb 152 l~K eykV Pu~t, rwjsQwn 90 l~K eykV Pu~t Aqy hirAwxw 59.5 l~K eykV Pu~t dirAweI pwxI vrq irhw hY[

fYm

rwvI

mwDopur

ibAws

qlvwVw

1.

A`prbwrI duAwb nihr

2.

Swh nihr

3.

srhMd nihr

sqluj-ibAws

ropV

4.

ibsq duAwb nihr

sqluj-ibAws

ropV

5.

pUrbI nihr

sqluj-ibAws

hrIky

6.

srhMd PIfr

sqluj-ibAws-rwvI

hrIky

7. BwKVw nihr* sqluj-ibAws nMgl *BwKVw nihr dw v~fw ih~sw hirAwxw Aqy rwjsQwn ƒ jWdw hY[ 15. svwl: hirAwxw iv~c ikhVIAW-2 nihrW hn ? jvwb:

11. svwl: pMjwb dy dirAwvW dw ikMnw pwxI pwiksqwn ƒ jw irhw hY? jvwb: sMn 2001-2002 dOrwn pwiksqwn iv~c isrP 0.2 l~K eykV Pu~t pwxI igAw[

nihr

12. svwl: pMjwb ƒ ikMny pwxI dI jrUrq hY ? jvwb: pMjwb ƒ KyqI leI 390 l~K eykV Pu~t (LAF) pwxI dI jrUrq hY[ GrylU Aqy audXog leI krIb 60 l~K eykV Pu~t pwxI cwhIdw hY[ ies qrHW pMjwb ƒ ku~l 450 l~K eykV Pu~t pwxI dI jrUrq hY[ jykr pMjwb dy swry dirAwvW dw pwxI jo ik 304 l~K eykV Pu~t dy krIb hY, pMjwb vrq vI lvy qW vI lgBg 150 l~K eykV Pu~t pwxI jl ibnu swK kumlwvqI

dirAw

5

6

dirAw

fYm

Xmunw

Qwjyvwl

sqluj-ibAws

nMgl

1.

p`CmI Xmunw nihr

2.

BwKVw nihr

3.

guVgwEN nihr

Xmunw

Eklw

4.

Awgrw nihr

Xmunw

Eklw

5.

srsvqI nihr

srsvqI ndI

murqzwpur

6.

mwrkMfw nihr

mwrkMfw ndI

jlvyVw

7.

G`gr nihr

G`gr ndI

EtU is`K stUfYNts PYfrySn


2. pwxI dI vMf sbMDI kwƒn/inXm/smJOqy

16. svwl: rwjsQwn iv~c ikhVIAW-2 nihrW hn ? jvwb:

nihr

dirAw

fYm

1.

rwjsQwn PIfr

sqluj-ibAws-rwvI

hrIky

2.

bIkwnyr nihr

sqluj-ibAws-rwvI

hrIky

3.

srhMd PIfr

sqluj-ibAws-rwvI

hrIky

4.

guVgwEN nihr

Xmunw

Eklw

5.

BwKVw nihr

sqluj-ibAws

nMgl

1. svwl: dirAweI pwxIAW dI vMf sMbMDI kOmWqrI p~Dr dy kwƒn ikhVy-ikhVy hn? jvwb: dirAweI pwxIAW dI vMf leI vrqy jWdy kOmWqrI kwƒn ƒ hylisMkI inXmWvlI ikhw jWdw hY[ swrI dunIAW iv~c dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI JgiVAW nwl nij~Tx leI hux ieh inXmWvlI hI lwgU kIqI jWdI hY[ ieh kwƒn rwiepyrIAn isDWq au~pr ADwrq hY[ ies qoN Bwv hY ik pwxI ƒ vrqx dw sB qoN pihlw h~k aus dirAW dy kMiFAW au~pr v~sx vwly lokW dw huMdw hY[ ies inXmwvlI Anuswr jdoN sWJy bysn vwly sUibAW drimAwn dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI ivvwd KVHy ho jwx qW aunHW dy h~l leI hyT ilKIAW g~lW ivcwrIAW jwxIAW cwhIdIAW hn: a. bysn dI BUgoilk bxqr ivcwrI jwvy[ ies qihq v~K-v~K sUibAW dy inkws Kyqr v~l Kws qv`jo id~qI jwvy[ A. bysn iv~c pYNdy hryk sUby iv~c pwxI dI auplbDqw Aqy ienHW v~loN dirAweI pwxI iv~c pwieAw jWdw ih~sw[ e. bysn ƒ pRBwivq krn vwlw mOsm[ s. bysn dy pwxI dI purwxI vrqoN Aqy Kws krky mOjUdw vrqoN[ h. bysn ivc pYNdy hryk sUby dIAW smwijk Aqy AwriQk loVW[ k. bysn iv~c pYNdy hryk sUby dI pwxI au~pr inrBr jnsMiKAw ikMnI hY? K. bysn iv~c pYNdy sUibAW iv~coN hryk v~loN iksy hor swDn duAwrw AwpxIAW smwijk Aqy AwriQk jrUrqW pUrIAW krn a~uqy Awaux vwlI lwgq[ g. hornW swDnW dI auplbDqw[ G. bysn dy pwxI dI durvrqoN ƒ ikMJ roikAw jw skdw hY[ |. JgVy ƒ sulJwaux leI iksy ie~k jW dUsry sUby ƒ muAwvjw id~qy jwx dI sMBwvnw Aqy c. iks p~Dr q~k ie~k sUbw dUsry sUby dy ih`qW ƒ nukswn phuMcwey

***

jl ibnu swK kumlwvqI

7

8

is`K stUfYNts PYfrySn


ibnHW AwpxI jrUrqW pUrIAW kr skdw hY? ie~Qy ieh g~l d~sx Xog hY ik hylisMkI inXmWvlI Anuswr vI dirAweI pwxIAW dI vMf dw JgVw isrP sWJy bysn vwly sUibAW drimAwn hI au~T skdw hY[

Bwv ijhVy dirAw ie~k qoN v~D sUibAW iv~coN lMGdy hox[ AMqr-sUbweI dirAweI pwxIAW dI vMf dy JgiVAW nwl nij~Tx leI Dwrw 262 BwrqI ivDwn iv~c drj kIqI geI hY[ ies Anuswr jdoN AMqr-sUbweI dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI JgVw hovy qW ies ƒ inptwaux leI kyNdr kwƒn bxw skdw hY[ ies Dwrw qihq kyNdr v~loN AMqr-sUbweI dirAweI pwxIAW dy JgiVAW sbMDI kwƒn 1956 (Interstate River Water Dispute Act, 1956) bxwieAw igAw hY[ ieh kwƒn Aqy Dwrw 262 isrP AMqr-sUbweI dirAweI pwxIAW dy JgiVAW au~pr hI lwgU huMdI hY[

2. svwl: dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI BwrqI ivDwn Aqy kwƒn kI kihMdy hn? jvwb: Bwrq iv~c ilKqI sMivDwn hY jo ies mulk dw mu~Flw kwƒn mMinAw jWdw hY[ ieh sMivDwn Aqy ies qihq bxwey gey kwƒn dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI kOmWqrI inXmW ijvyN rwiepyrIAn isDWq (Riparian Rule) Aqy ndI Kyqr sMklp (Basin Concept) ƒ mMndy hn[

ies qoN ielwvw sWJI sMsdI kmytI ny sMivDwn dw KrVw pyS krdy smyN AwpxI irport ivc iliKAw sI ik: ijhVy dirAw iek sUby ivc pYNdy hox auh sUby auhnW dirAwvW dw pwxI vrqx dw pUrn h~k r~Kdy hn[ rwj AwpxIAW loVW dI pUrqI leI guAWFI sUibAW dIAW loVW ƒ A~KoN proKy krky pwxI AwpxI mrjI Anuswr vrq skdw hY[ kyNdr srkwr ny pMjwb dy pwxIAW dI vMf sMbMDI iehnW kwƒnW dIAW D~jIAW aufweIAW hn[

BwrqI sMivDwn qihq kyNdr Aqy sUbw srkwrW dy h~kI dwieirAW dI vMf kIqI geI hY[ ies qihq s~qvyN SifaUl iv~c iqMn sUcIAW bxweIAW geIAW hn[ pihlI sUcI kyNdr dI sUcI hY ies iv~c id~qIAW swrIAW m`dW bwry isrP kyNdr hI kwƒn bxw skdw hY[ dUsrI sUcI sUibAW dI sUcI hY ijs qihq ies sUcI dI hr m`d au~pr isrP sUby ƒ hI kwƒn bxwaux dw h~k hY[ qIsrI sUcI sWJI sUcI hY ijs qihq kyNdr jW sUbw, dohW iv~coN koeI vI, kwƒn bxw skdw hY[

3. svwl: pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI vMf sMbMDI bxy kwƒnW bwry buinAwdI jwxkwrI idE[ Dwrw 78, 79 Aqy 80 kI hn? jvwb: jdoN 1966 iv~c pMjwb vMifAw igAw, ijs qihq hux dw pMjwb, hirAwxw Aqy ihmwcl sUby hoNd iv~c Awey, qW ies vMf sbMDI jo kwƒn bxwieAw igAw aus ƒ pMjwb punrgTn kwƒn 1966 (Punjab Reorganization Act,1966) dw nW id~qw igAw[ ies kwƒn iv~c pwxIAW dI vMf Aqy ivkws sbMDI Dwrw 78, 79 Aqy 80 r~KIAW geIAW hn[ ienHW DwrwvW rwhIN BwKVw-ibAws mYnyjmYNt borf, pMjwb dy dirAweI pwxIAW, ies nwl hox vwlI isMcweI Aqy ies pwxI qoN pYdw hox vwlI ibjlI sbMDI swry AKiqAwr kyNdr ny Awpxy ADIn lY ley[ ieh iqMny DrwvW mUl rUp iv~c BwrqI sMivDwn

dUsrI sUcI dI 17vIN m`d qihq pwxI, pwxI dI splweI, isMjweI, BMfwrx, inkws Aqy pwxI qoN pYdw hox vwlI ibjlI sUibAW dy AKiqAwr iv~c AwauNdy hn[ is~Dy l&zW iv~c kyNdr ienHW msilAW sbMDI kwƒn nhIN bxw skdw[ pihlI sUcI dI m`d 56 Anuswr kyNdr AMqr-sUbweI dirAw Aqy dirAw GwtIAW dy pwxI inXMqrx Aqy ivkws leI kwƒn bxw skdw hY[ ies m`d qihq kyNdr ny irzrv borfz AYkt 1956 bxwieAw hY[ ieh AYkt sp~St krdw hY ik m`d 56 isrP aunHW dirAwvW qy hI lwgU hMudI hY ijhVy dirAw AMqr-sUbweI dirAw hox, jl ibnu swK kumlwvqI

9

10

is`K stUfYNts PYfrySn


kwvyrI jl ivvwd: kwvyrI mslw krnwtk, qwimlnwfU Aqy kyrl ivckwr pYdw hoieAw Aqy ieh mslw vI rwiepyrIAn kwƒn muqwibk hI h~l kIqw igAw[

dy ault hn[ ienHW DwrwvW qihq kyNdr v~loN pMjwb (sUby) dy AiDkwr Kyqr au~pr kbjw kIqw igAw hY jo sMivDwn dI Bwvnw dy ivru~D hY[ iesy leI jnvrI 1982 iv~c ienHW DrwvW ƒ pMjwb Aqy hirAwxw hweIkort iv~c ie~k ir~t rwhIN cuxOqI id~qI geI sI pr bhuq hI swijSI qrIky nwl ieh kys suprIm kort iv~c qbdIl kr ilAw igAw Aqy A~j sdI dy ie~k cOQweI qoN v~D smW bIq jwx q~k vI ies kys au~pr A~gy koeI kwrvweI nhIN hoeI[

5. svwl: ivSv p~Dr dy dirAweI pwxIAW dy JgiVAW sMbMDI kuJ cwnxw pwE? jvwb: nIl ndI jl ivvwd: nIl ndI imsr Aqy sufwn dySW ivcoN lMGdI hY[ 1925 iv~c ienHW mulkW drimAwn nIl ndI dy pwxI dI vMf ƒ lY ky au~Ty JgVy ƒ rwiepyrIAn inXm muqwibk h~l kIqw igAw sI[

4. svwl: Bwrq iv~c horW rwjW iv~c pYdw hoey dirAweI pwxIAW dI vMf bwry JgiVAW Aqy aunHW bwry hoey smJOiqAW dI jwxkwrI idE? jvwb: nrmdw ndI jl ivvwd: gujrwq, mhwrwStr, m~D pRdyS Aqy rwjsQwn sUibAw drimAwn nrmdw ndI dy pwxI dI vMf ƒ lY ky ivvwd hoieAw, ijs ƒ h~l krn leI nrmdw itRibaUnl bxwieAw igAw hY[ ies itRibaUnl ny gujrwq, m~D pRdyS Aqy mhwrwStr ivckwr qW pwxI dI vMf kr id~qI pr rwjsQwn dy dwAvy ƒ mUloN hI r~d kr id~qw[ Asl iv~c gujrwq, mhwrwStr Aqy m~D pRdyS nrmdw ndI dy rwiepyrIAn sUby hn Aqy rwjsQwn nrmdw dw rwiepyrIAn sUbw nhIN hY[ ies qrHW nrmdw jl ivvwd dw h~l rwiepyrIAn inXm muqwbk kIqw igAw[

fnUb dirAw dy pwxI dI vMf dw mslw: ie~k hor kOmWqrI p~Dr au~pr dirAweI pwxIAW dI vMf dw mh~qvpUrn mslw fnUb dirAw nwl sbMiDq hY jo blgwrIAw, cYkoslvwkIAw, hMgrI, rumwnIAw, rUs Aqy XogoslwvIAw ivcoN lMGdw hY[ ieh mslw vI rwiepyrIAn inXm muqwibk hI h~l kIqw igAw hY[ 6. svwl: ieMfs pwxI sMDI (1960) kI kihMdI hY? jvwb: 1947 iv~c Bwrq pwiksqwn dI vMf qoN bwAd pMjwb dy 6 dirAwvW isMD, Jnwb, ijhlm, rwvI, ibAws Aqy sqluj dy pwxIAW dI vMf ƒ lY ky dohW dySW ivckwr ivvwd SurU ho igAw[ hwlwq ijAwdw ivgVdy vyK ky vrlf bYNk ny ivcolgI krky dohW dySW ivckwr 1960 ivc ie~k smJOqw krw id~qw[ ies smJOqy ƒ ieMfs vwtr sMDI 1960 ikhw jWdw hY[ ies sMDI muqwibk rwvI, ibAws Aqy sqluj iqMnW dirAwvW dw pwxI pUrbI pMjwb ƒ vrqx leI imlygw[ isMD, Jnwb Aqy ijhlm iqMny p~CmI dirAwvW dw pwxI p~CmI (pwiksqwnI) pMjwb ƒ vrqx leI imlygw[ ***

ikRSnw ndI dw mslw: ieh mslw krnwtk, AWDrw pRdyS Aqy mhwrwStr ivckwr ikRSnw ndI dy pwxI dI vMf ƒ lY ky SurU hoieAw sI[ ies msly ƒ h~l krn leI sMn 1969 iv~c itRibaUnl bxwieAw igAw ijs ny rwiepyrIAn inXm muqwibk ienHW iqMnW sUibAW ivc pwxI dI vMf kIqI[

jl ibnu swK kumlwvqI

11

12

is`K stUfYNts PYfrySn


3. pwxI dw mh~qv Aqy pwxI dI AxhoNd dy nqIjy

pwxI Su`D nw hox dI sUrq ivc kYNsr, pIlIAw, hYzw, nw-mrdI, bWJpn Aqy hor pyt dIAW ibmwrIAW ivAwpk rUp ivc PYl rhIAW

1. svwl: pwxI dy mh~qv bwry d~so[ jvwb: pwxI ies jhwn au~qy ie~k bySkImqI SYA hY[ jhwn au~qy jIvn dy

hn[ 2. svwl: pwxI dI Gwt kwrn dunIAW dy v`K-v`K SihrW jW dySW iv~c

pMj mu~Fly q~qW (pwxI, hvw, DrqI, A~g Aqy AkwS) iv~coN pwxI

vwpr rhIAW qbdIlIAW bwry jwxkwrI idau ? jvwb: auNJ qW kYnyfw qoN ibnw dunIAW dy swry dySW iv~c pwxI dI kmI

ie~k hY[ gurbwxI Anuswr pwxI ƒ ipqw dw drjw id~qw igAw hY ijvyN ipqw qoN ibnW sMqwn nhIN iqvyN pwxI qoN jIvn vI nhIN ho skdw[

mihsUs kIqI jwx lgI hY, pr 31 dySW iv~c pwxI dI sm~isAw

pwxI dy AMq dw Bwv DrqI au~qy jIvn dw AMq hY[ sulvwkIAw dy ivigAwnI kwrivk Anuswr ijnHW QwvW au~qy pwxI

bhuq gMBIr rUp Dwrn kr cu`kI hY[ ie~Qy AsIN aunHW ku~J Kws QwvW dw ijkr krWgy ij`Qy pwxI iblkul Kqm ho cukw hY jW Kqm hox dy

Kqm ho irhw hY aunHW QwvW dI igxqI lgwqwr v~DdI jw rhI hY[

iknwry hY[ 1. AmrIkw dy tksn ielwky iv~c pwxI dI durvrqoN kwrn pwxI dw

DrqI au~qy pwxI Gtx nwl soky Aqy DrqI dy qwpmwn iv~c BwrI vwDw ho irhw hY[ ijs nwl vwqwvrn iv~c v~fI qbdIlI, DrqI dy

jmIndoz p`Dr 1500 Pu~t q~k fMUGw ho igAw hY[ ijs kwrn hux ieh

DruvW au~qy sdIAW qoN jMmI hoeI br& dw ipGlxw, vwXUmMfl duAwrw

Sihr Awpxy lokW ƒ KyqI Aqy pIx leI pwxI kolrwfo ndI qoN KrId

sUrj qoN Awaux vwlIAW hwnIkwrk ikrnW ƒ rokx dI smr~Qw ivc igrwvt, smuMdr dy pwxI dy p~Dr dw v~Dxw, bhuq swrI DrqI dw

ky dy irhw hY[ 2. mYksIko Sihr dy duAwly ipClI sdI iv~c AYnw pwxI sI ik ieh

smuMdrI pwxI hyTW AwauNxw, mwrUQlW iv~c BwrI vwDw Bwv DrqI dw

iek twpU dI qrHW l~gdw sI[ pwxI dI durvrqoN kwrn A~j siQqI

AMq[ mnu`K dI AwriQk qr`kI, s`iBAwcwrk aunqI, AiDAwqmk ivgws

ieh hY ik Sihr dy Awly duAwly dw pwxI qW Kqm ho hI igAw hY sgoN DrqI hyTlw pwxI Awaux vwly ds swlW iv~c mu~kx iknwry hY[ ies

Aqy qMdrusq ishq dw AwDwr pwxI hY[ iksy vI iK`qy dI AwriQk

Sihr dy jmIndoz pwxI dy pihly p~qx dy Kqm ho jwx kwrn A~j

qr`kI dy swDn KyqI Aqy audXog hn, ijnHW dI aunqI pwxI qoN ibnW

ieh Sihr iek swl iv~c lgBg 20 ieMc DrqI iv~c D~s jWdw hY[

sMBv nhIN hY[ iksy vI s`iBAwcwr ƒ AwpxI BrpUr qr`kI leI sB

Bwv ieh Sihr grk ho irhw hY[ hux q~k ieh Sihr 30 Pu~t zmIn

qoN loVINdI SYA pwxI hY[ ies leI dunIAW dy swry v`fy Sihr pwxI dy iksy nw iksy sroqW dy kMFy au~qy vsy huMdy hn[ ikauNik pwxI qoN ibnW

iv~c D~s c~uikAw hY[ 3. iesrweIl dI hulHy GwtI iv~c DrqI hyTlw pwxI Kqm ho cu`kw hY[

Anwj pYdw nhIN ho skdw hY Aqy Anwj dI AxhoNd nwl koeI

jmIndoz pwxI dw hyTlw p~Dr Kqm ho jwx kwrn aus p~qx iv~c

s`iBAqw vs nhIN skdI[ dunIAW dy ies iK`qy dy mhWpurSW dI

v~fy-v~fy toey bx jWdy hn[ ijs kwrn ies GwtI iv~c 2 mItr qoN

AiDAwqmk pRwpqI dw jwmn vI jl irhw hY[ mhWpurK ienHW

lY ky pUry-pUry Gr iehnW toieAW iv~c D~s rhy hn Bwv DrqI iv~c

dirAwvW dy kMiFAW au~qy BgqI krky pRvwn cVHy hn[ mnu`K dy

grk rhy hn[ 4. jOrfn iv~c ie~k Ajrwk nW dw iek nKilsqwn hoieAw krdw

qMdrusq rihx leI zrUrI hY ik mnu`K ƒ Su`D pwxI muh`eIAw hovy[ jl ibnu swK kumlwvqI

13

14

is`K stUfYNts PYfrySn


sI[ 1980 iv~c jOrfn ny ies nKilsqwn qoN pwxI k~Fxw SurU

pwxI dI ieh kmI vwqwvrn dw swrw qvwjn ivgwV dyvygI jo ik

kIqw[ A`j ies nKilsqwn iv~c pwxI dI ie~k bMUd vI nhIN hY[

jIvn dI hoNd leI Kqrw bx jwvygw[ ku~l imlw ky ieh kih skdy

ieh gMdgI dy Fyr ivc bdl cukw hY[ 5. ilbIAw ny Awpxw swrw jmIndoz pwxI Kqm kr ilAw qy A~j

hW ik jy pwxI iesy qrHW hI lutwauxw hY qW jld hI mwrUQl iv~c

ilbIAw 1850 iklomItr dUr kuPrw bysn qoN pIx leI pweIpW nwl

rihx dI iqAwrI bMn lvo[ 4. svwl: Krwb pwxI dI vrqoN nwl pMjwb dy lokW dI ishq au~pr kI

pwxI mMgw irhw hY[ 6. APgwinsqwn, ierwn Aqy pMj hor rUsI dySW dy drimAwn

Asr pY irhw hY? jvwb: iek pwsy qW DrqI hyTly pwxI dy au~kw hI Kqm ho jwx dI g~l hY qy

dunIAW dI cOQI v~fI JIl PYlI hoeI sI ijsdw nWA ierwl sI[ ies

dUjy pwsy pwxI hox dy bwvjUd vI aus dy pRdUiSq hox krky vrqoN Xog

dw A~j 80% Kyqr su~k cu`kw hY[ dunIAW iv~c sB qoN v~D qyjI nwl ijnHW QwvW dw pwxI Kqm ho irhw

nw hoxw hY[ DrqI dw bhuqw ih~sw (lgBg 71 PIsdI) pwxI nwl F`ikAw hoieAw hY prMqU ies iv~coN kyvl 2 PIsdI hI pIx Xog hY[

hY aunHW QwvW iv~coN pMjwb vI ie~k hY[ 3. svwl: pMjwb iv~c G`t rhy pwxI dw vwqwvrn ’qy kI mwVw pRBwv pY

bwkI swrw pwxI mnu~KI vrqoN dy Xog nhIN hY[ pMjwb dI KuSiksmqI hY ik kudrq ny ausƒ swP pwxI dI v~fmu~lI dwq bKSI hY[ prMqU

irhw hY? jvwb: ipCly kuJ smyN iv~c dirAwvW iv~c shI mwqrw ivc pwxI nhIN vg

AsIN bhuq CyqI hI srkwrW dI AxgihlI krky ies dwq qoN vWJy ho skdy hW[ luiDAwxy vrgy Sihr ivc rozwnw keI l~K lItr

irhw hY ijs dw pRmu~K kwrn px-ibjlI pYdwvwr leI bxwey bMnH

zihrIlw pwxI is~Dw hI dirAwvW iv~c roV id~qw jWdw hY[ ies dy

Aqy dUsry sUibAW ƒ pwxI dyx leI k`FIAW nihrW hn[ iesy krky

is~ty sdkw luiDAwxy ivKy gMdy nwLy dy Aws pws DrqI hyTlw pwxI

hI pMjwb iv~c isMcweI leI zmIn hyTlw pwxI AMnHyvwh vriqAw jw

iblkul hI pIx Xog nhIN irhw hY[ ies zihr dw Asr Sihr ivc

irhw hY[ ies g~l dw AMdwzw ies q~Q qoN lgwieAw jw skdw hY ik

hox vwlIAW sbzIAW qy vI ipAw hY[ ies qoN ielwvw lgBg 30

1970 iv~c pMjwb iv~c lgBg 1.70 l~K itaUbvYn sn ijnHW dI

kItnwSk dvweIAW jo ik Bwrq iv~c pwbMdI dy bwvjUd vI pMjwb

sMiKAw hux 16 l~K ƒ phuMc cu~kI hY[ isMcweI dy Apxwey ies mwfl

iv~c Awm vrqoN ivc hn[ ienHW dvweIAW sdkw ij~Qy mnu~KI ishq

sdkw hI dr~Kq jW qW k~ty jw rhy hn jW su~k rhy hn[ ij~Qy ieh

au~qy mwVy pRBwv pY rhy hn Aqy nwl hI ieh pIx vwly pwxI ivc vI

dr~Kq hvw iv~coN kwrbn fweIAwksweIf dI mwqrw Gtwaudy hn

smw rhIAW hn[ mukqsr, mwnsw Aqy biTMfw ijlHy iv~c v~D rhy kYNsr dw pRmu~K

au~Qy nwl-nwl hI ieh brswqW ilAwaux iv~c vI shweI huMdy hn[ ies qoN ielwvw dr~KqW dI kmI qwpmwn iv~c vI vwDw krdI hY jo

kwrx vI dUiSq pwxI hI hY[ ienHW ijilHAW iv~c pwxI iv~c

ik A`j kl swrI dunIAW dI icMqw dw pRmu~K ivSw hY[ ipCly ku~J

AwrsYink vrgy jihrIly pdwrQ pwey gey hn[ ies qoN ielwvw

smyN qoN pMjwb iv~c mINh dI Gwt dw ie~k kwrn ienHW dr~KqW dI

h~fIAW Aqy dMdW dy rog vI ienHW KyqrW iv~c Awm hI hn[ ienHW

kmI vI hY[ mwhrW Anuswr jy pwxI iesy rPqwr nwl hI Kqm huMdw

KyqrW iv~c pIx vwly pwxI leI keI ipMfW dy lokW ƒ A~T qoN d~s

irhw qW jld hI ieh jrKyj jmIn mwrUQl iv~c bdl jwvygI[ jl ibnu swK kumlwvqI

15

16

is`K stUfYNts PYfrySn


iklomItr rozwnw sPr krnw pYNdw hY[ bMnH bxwey jwx kwrn AsIN

c`ukI hY[ au~Qy ie~k AOrq bMbI au~pr k~pVy Do rhI sI[ aus QW qoN DrqI grk geI Aqy aus AOrq dI lwS 35 Pu~t dI fUMGweI qoN imlI[ 6. svwl: pMjwb iv~c DrqI hyTly pwxI dw p~Dr nIvyN hox dy kI kwrn hn? jvwb: pMjwb ivc pwxI dw p~Dr nIvW hox dy do kwrn hn: 1. pihlw kwrn ieh ik pMjwb ivc KyqI leI loV qoN izAwdw pwxI vriqAw jw irhw hY[ KyqI iv~c sB qo ijAwdw pwxI Jony dI Psl leI vriqAw jw irhw hY[ jdik Jonw nw hI pMjwb dI prMprwgq Psl rhI hY Aqy nw hI pMjwb dy lok cOl KWdy hn[ kyNdr srkwr swauxI dIAW hor PslW dw shI mu`l dy ky mMfIkrn nhIN krdI, ieMJ ikswnW ƒ Jonw lwaux leI mjbUr kIqw jw irhw hY[ 2. DrqI hyTly vrqy gey pwxI dI dubwrw BrpweI dirAwvW qy mINh dy pwxI nwl huMdI hY[ pMjwb dy dirAwvW dw A~Dw pwxI hirAwxy Aqy rwjsQwn ƒ id~qy jwx kwrn pMjwb dy dirAw su~kx iknwry hn[ ijs kwrn ieh dirAw DrqI hyTly pwxI dI BrpweI krn dy Xog nhIN rhy ijsdy is~ty v~joN pwxI dw jmIndoz p~Dr hyTW if~g irhw hY[ 7. svwl: jykr Jony kwrn pwxI hyTW if~g irhw hY qW Jonw ikauN bIijAw jw irhw hY? jvwb: pMjwb dy lok AwpxI idlI ie~Cw nwl Jonw nhIN bIjdy ikauNik nw qW pMjwb dy lok cOl KWdy hn Aqy nw hI Jony leI loVINdw jlvwXU pMjwb iv~c mOjUd hY[ kyNdr srkwr AwpxIAW XUnIvristIAW Aqy Anwj ƒ KrIdx vwlIAW eyjMsIAW dI shwieqw nwl ikswnW ƒ Jonw bIjx dy glq rwh pwieAw hoieAw hY ikauNik swauxI dOrwn kyNdr srkwr Jony qoN ibnW iksy hor Psl dw shI mu~l dy ky mMfIkrn hI nhIN krdI ijs kwrn ikswnW ƒ mjbUrI vs Jonw hI bIjxw pYNdw hY[ ijs dw nqIjw pwxI dw jmIndoz p~Dr hor fMUGw hox ivc inkldw hY[ ***

DrqI hyTly pwxI ƒ itaUbvYlW duAwrw KyqI Aqy pIx leI vriqAw[ ijs dw qohPw swƒ kYNsr vrgIAW ibmwrIAW dy rUp iv~c imilAw[ jy A~jkl pMjwb dy hspqwlW iv~c vyKIey qW pIx vwly gMdy pwxI qoN hox vwlIAW ibmwrIAW ijvyN kwlw pIlIAw, hYjw, hYpytweIts, qpidk, hweI bl~f pRYSr Aqy pyt dIAW bImwrIAW qoN pIVq mrIj v~fI sMiKAW iv~c iml jwxgy[ mnu~K au~qy nhIN blik dUiSq pwxI dw mwrU pRBwv swry vwqwvrn qy pSU-pMCIAW qy vI ipAw hY[ hrIky iv~c hjwrW tn m~CIAW dI mOq dw pRmu~K kwrn vI dirAwvW iv~c roiVAw zihrIlw pwxI hI hY[ pI.jI.AweI, cMfIgVH dI iek irport iv~c ie~QoN q~k ikhw igAw hY ik dUiSq pwxI dI vrqoN kwrn pMjwb dy lokW dy fI.AYn.ey. (DNA) iv~c qbdIlI Aw rhI hY Bwv pMjwb iv~c mnu~K dy nslI gux hI bdl rhy hn[ 5. svwl: pMjwb ivc jmInI pwxI dI kI siQqI hY? jvwb: pMjwb dy jmInI pwxI dy hwlwq bhuq ijAwdw gMBIr hn[ qwjw srvyKxW muqwibk pMjwb dy 138 ivcoN 112 blwkW iv~c pwxI Kqry dI hwlq q~k Q~ly clw igAw hY[ bwkI bcdy blwkW ivcoN vI bhuqy auh hn ijnHW dw pwxI Kwrw hox kwrn vrqxXog nhIN hY[ DrqI hyTlw pwxI k~Fx nwl pwxI vwlI jgHw KwlI ho jWdI hY[ ijnHW QwvW au~qy DrqI hyTly pwxI dI pUrI qih KwlI ho jWdI hY aunHW QwvW au~pr keI vwr DrqI hyTW grk jWdI hY[ mYkisko iv~c DrqI hr swl krIb 20 ieMc hyTW ƒ lgwqwr bYTdI jw rhI hY[ ies qrHW dlyh GwtI iv~c DrqI hyTlw swrw pwxI Kqm hox nwl au~Qy vI DrqI hyTW ƒ grk rhI hY[ bhuqI vwr DrqI iv~c ku~J ku Pu~t Awkwr dw toAw pY jWdw hY[ keI vwr pUry dw pUrw Gr q~k grk ho jWdw hY[ hux pMjwb iv~c vI AijhIAW GtnwvW vwprn dy Awswr v~D rhy hn[ pMjwb dy mogw ijlHy iv~c ies qrHW dI Gtnw vwpr vI jl ibnu swK kumlwvqI

17

18

is`K stUfYNts PYfrySn


4. qulnw: pMjwb Aqy hirAwxw AwDwr

pMjwb

5. pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI lu~t pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI lu~t 1955 qoN byrok-tok jwrI hY[ pMjwb dy

hirAwxw

swry dirAwvW au~qy isrP pMjwb dw hI h~k bxdw hY[ koeI kudrqI, BwrqI jW AwlmI kwƒn hirAwxw Aqy rwjsQwn ƒ pMjwb dy dirAwvW dw pwxI

sUby iv~c ku~l vwhIXog jmIn 43 l~K 11 hzwr hYktyAr 38 l~K 65 hzwr hYktyAr ikMnI hY? sUby iv~c dirAweI pwxIAW 9 l~K 87 hzwr hYktyAr 14 l~K 33 hzwr hYktyAr nwl ku~l ikMnw rkbw isMijAw jWdw hY?

vrqx dw h~k nhIN idMdw[ Bwrq srkwr isrP AwpxI D~kySwhI nwl pMjwb dw pwxI ipCly Cy dhwikAW qoN lgwqwr lu~tI jw rhI hY[ ies lu~t ƒ sMswr dIAW nzrW qoN bcwaux leI jo smJOqy, kwƒn Aqy cwlW BwrqI srkwr ny c~lIAW hn aunHW sbMDI jwxkwrI Aqy ivcwr hyTW pyS kIqy jw rhy hn:

sUby iv~c zmInI pwxI nwl ku~l 30 l~K 65 hzwr hYktyAr 13 l~K 95 hzwr hYktyAr ikMnw rkbw isMijAw jWdw hY? 450 l~K eykV Pu~t 315 l~K eykV Pu~t GrylU, audXog Aqy KyqI dI vrqoN leI sUby ƒ ku~l ikMny pwxI dI jrUrq hY?

sUby iv~c ikMnw zmInI pwxI k~iFAw jw skdw hY?

80 l~K eykV Pu~t

sUby iv~c zmIn hyToN ikMnw pwxI k~iFAw jw irhw hY ?

200 l~K eykV Pu~t

sUbw ikMnw dirAweI pwxI vrq irhw hY ?

152 l~K eykV Pu~t

144 l~K eykV Pu~t

1947 iv~c pMjwb Aqy hirAwxw pMjwb dy dirAweI pwxIAW dw ikMnw ih~sw vrq rhy sn?

90 l~K eykV Pu~t

ku~J vI nhIN

ieh sUby pMjwb dy dirAwvW dw ikMnw pwxI vrq rhy hn ?

152 l~K eykV Pu~t

59.5 l~K eykV Pu~t

sUby dy pwxIAW, hY~fvrksW Aqy px ibjlI dw kMtrol iks kol hY?

kyNdr srkwr kol

Kud hirAwxw srkwr kol

jl ibnu swK kumlwvqI

1. svwl: pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI kyNdr v~loN kIqI geI vMf Aqy ies sMbMDI hoey v~K-v~K smJOiqAw bwry muFlI jwxkwrI idE? jvwb: ies svwl dw jvwb dyx qoN pihlW AsIN ieh g~l sp~St krnI cwhuMdy hW ik pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI kdy vI koeI shI ArQW iv~c smJOqw hoieAw hI nhIN[ ienHW kiQq smJOiqAW ƒ

55 l~K eykV Pu~t

kwƒn dI nzr ivc koeI mwnqw nhIN hY[ ienHW ivcoN koeI mihj iksy mIitMg dI kwrvweI hY Aqy iksy au~pr vI pMjwb dI ivDwn v~loN shI

141 l~K eykV Pu~t

nhIN pweI geI jo ik sUby v~loN kIqy jwx vwly smJOqy leI lwjmI huMdI hY[ Bwrq dI AwzwdI qoN bwAd kyNdr srkwr duAwrw pMjwb dy dirAwvW dy pwxI dI kIqI vMf pMjwb nwl hoey D~ky ƒ nSr krdI hY[ 1947 qoN bwAd BwKVw Xojnw hoNd ivc Awaux nwl sqluj dw swrw pwxI vrqx Xog ho igAw[ sqluj dy kul pwxI ivcoN pMjwb ƒ 4.5 l`K eykV Pu`t Aqy rwjsQwn ƒ 13.5 l`K eykV Pu`t id~qw igAw[ pMjwb dy dirAwvW dw pwxI hirAwxy Aqy rwjsQwn dy auhnW ielwikAW ƒ id~qw igAw sI jo ik ieMfs bysn ivc nhIN pYNdy[ Azwd Bwrq ivc ieh pwxI dI pihlI vMf hY[ dirAweI pwxIAW dI dUjI vMf dOrwn 1955 ivc rwvI-ibAws dy pwxI dI D~kySwhI nwl vMf krn nwl pMjwb ƒ bMjr krn dw nINh 19

20

is`K stUfYNts PYfrySn


p~Qr r~iKAw igAw[ 1955 ivc Axvrqy (158.3 l`K eykV Pu`t)

ivckwr vMifAw jw skdw hY[ pr 1976 dy notIiPkySn Anuswr

dI vMf hyT ilKy Anuswr kIqI geI: rwjsQwn : 80 l`K eykV Pu`t pMjwb : 72 l`K eykV Pu`t jMmU qy kSmIr : 6.5 l`K eykV Pu`t 1955 dw smJOqw kyNdr srkwr ny id~lI ivc aup sk~qr p`Dr dI

ibAws dy nwl nwl rwvI dw pwxI vI vMf id~qw ijs dw ik pMjwb punrgTn AYkt 1966 ivc ijkr q~k nhIN hY[ pwxI dI cOQI vMf 31 dsMbr 1981 dy smJOqy rwhIN ieMdrw gWDI ny pMjwb dy mu~K mMqrI (drbwrw isMG) dI bWh mroV ky krvweI[ ies vMf iv~c ku~l pwxI 171.7 l`K eykV Pu`t mMinAw igAw, ijsdI vMf

mIitMg iv~c krvwieAw[ smJOqw krn qoN pihlW pMjwb dI Biv~K

hyT ilKy Anuswr kIqI geI: rwjsQwn : pMjwb : hirAwxy : id~lI : jMmU Aqy kSmIr :

ivc pwxIAW dI loV dw jwiezw lYx leI koeI qknIkI kmytI nhIN bxweI geI[ 1955 ivc pMjwb ƒ AMgryzW duAwrw im~QI purwxI loV muqwibk hI pwxI dy id~qw igAw[ jdik Bwrq srkwr ny 1975 ivc bMglw dyS nwl gMgw dy pwxI dw smJOqw krdy smyN 25 swl bwAd (sMn 2000) dI loV muqwibk mMg r~KI sI[ ihMdusqwn AMdr hornW

86 l`K eykV Pu`t 42.5 l`K eykV Pu`t 35 l`K eykV Pu`t 2 l`K eykV Pu`t 6.5 l`K eykV Pu`t

pMjwb punrgTn AYkt dI Dwrw 78, 79 Aqy 80 ƒ suprIm kort

dirAwvW dy pwxI dI vMf krdy smyN isrP 75 PIsdI pwxI ƒ hI

ivc vMgwirAw igAw[ 1981 ivc jdoN ies kys dw PYslw lgBg

vMifAw igAw hY[ pr pMjwb dI vwrI swrw 100 PIsdI pwxI hI

pMjwb dy h~k ivc hox vwlw sI qW Bwrq srkwr ny pMjwb dy mu~K

vMifAw igAw[ kwƒn muqwibk vI ies smJOqy dI koeI pRsMgqw nhIN

mMqrI dI bWh mroV ky hirAwxw, rwjsQwn Aqy pMjwb dy mu~K

hY ikauNik pwxI dI vMf leI isrP ivDwn sBw jW aus duAwrw

mMqrIAW ivckwr vMf sbMDI smJOqy dy dsqKq krvw ley Aqy kys

AiDkwrq ivAkqI hI smJOqw kr skdw hY nw ik aup-sk~qr[

suprIm kort ivcoN vwips krvw ilAw[ pr ieh smJOqw vI kwƒnI

vYsy vI Dwrw 299 Anuswr rwj srkwr ivc kIqw koeI vI smJOqw

qOr ’qy AihmIAq nhIN r~Kdw ikauNik Dwrw 299 Anuswr ies

rwjpwl duAwrw mnzUr hoxw cwhIdw hY jo ik nhIN kIqw igAw[ 1976 ivc pwxI dI qIjI vMf ieMdrw gWDI dI srkwr ny AwrfInYNs

smJOqy au~qy rwjpwl dy dsqKq hox jW ivDwn sBw dI mnzUrI

rwhIN kIqI[ 1955 ivc pMjwb ƒ id~qy 72 l`K eykV Pu`t pwxI iv~coN

jrUrI sI jo ik nhIN leI geI hY pr iPr vI ies Anuswr pwxI

35 l`K eykV Pu`t pwxI hirAwxy ƒ, 2 l`K eykV Pu`t id~lI ƒ id~qw

vMifAw igAw[

igAw[ so pMjwb dy ih~sy ku~l pwxI (158.3 l`K eykV Pu`t) ivcoN 35

pMjvIN vwr vMf krn leI ApRYl 1986 ƒ ierwfI itRibaUnl bixAw

l`K eykV Pu`t pwxI AwieAw[ ieh vMf pMjwb punrgTn AYkt

ijsny qW kmwl hI kr id~qI[ ierwfI itRibaUnl ƒ pwxI dI vMf

1966 dI Dwrw 78 ƒ AwDwr bxw ky kIqI geI[ AsIN aupr d~s

krn leI ikhw igAw sI pr ausny AwphudrIAW kridAW pMjwb

Awey hW ik Dwrw 78 hI gYr kwƒnI hY qW ies ƒ AwDwr bxw ky kIqI

dIAW K~fW Aqy nwilAW dw pwxI iv~c imlw ky ausdI mwqrw 171.7

vMf ikvyN jwiez ho skdI hY? jykr ies ƒ jwiez mMnxw vI hovy qW

l`K eykV P`ut qoN 182.7 l`K eykV P`ut kr id~qI[ ijs dI AwrjI

iehnW DwrwvW Anuswr isrP ibAws dirAw dw pwxI hirAwxw

vMf hyT ilKy Anuswr kIqI geI:

jl ibnu swK kumlwvqI

21

22

is`K stUfYNts PYfrySn


rwjsQwn pMjwb hirAwxw id~lI

: : : :

86 l`K eykV P`ut 50 l`K eykV P`ut 38 l`K eykV P`ut 2 l`K eykV P`ut

4. pMjwb kol AwpxI loV qoN ikqy ijAwdw pwxI hY[ ies leI ieh vwDU pwxI hirAwxw Aqy rwjsQwn ƒ id~qw jwvy qW ik auh Awpxy KuSk ielwikAW ƒ isMj skx[ 3. svwl: hirAwxw dIAW dlIlW iv~c ikMnI ku scweI hY? jvwb: hirAwxw dy ies dwAvy iv~c koeI dm nhIN hY ik pwxI do sUibAW jW

AmlI qOr ’qy ies vMf dw pMjwb dy ih~sy dw 42.5 l`K eykV P`ut pwxI G~t ky isrP 39 l`K eykV P`ut hI rih igAw[ vYsy ierwfI

dySW drimAwn jmIn dy Anupwq iv~c vMfy jwxy cwhIdy hn[ sgoN

itRibaUnl dw AKIrI PYslw Ajy Awauxw bwkI hY[ pr pMjwb ivDwn

pwxI vMfx leI AwlmI p~Dr ’qy rwiepyrIAn inXm pRvwinq hY[

sBw ny 2004 ivc iek kwƒn bxw ky rwjIv-lONgovwl smJOqw r`d

ies inXm Anuswr dirAweI pwxI aus ielwky jW sUby ƒ imldw hY

kr id`qw hY[ auNJ vI ieh itRibaUnl Interstate River Water

ijs ielwky jW sUby iv~coN dirAw lMGdw hovy[ hirAwxy dy iksy vI

Disputes Act, 1956 ADIn bxwieAw igAw sI jdik ies AYkt

ielwky iv~coN rwvI, ibAws jW sqluj iqMnW dirAwvW iv~coN koeI vI

Anuswr isrP auhnW dirAwvW dy JgVy inptwey jw skdy hn jo do

nhIN lMGdw ies leI hirAwxy dw pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI

jW v~D rwjW ivcoN lMGdy hox[ rwvI Aqy ibAws hirAwxw Aqy

ie~k vI bMUd au~qy koeI h~k nhIN bxdw[

rwjsQwn ivcoN nhIN lMGdy ies leI ieh itRibaUnl jwiez nhIN hY[ 2. svwl: hirAwxw iks ADwr au~qy pMjwb qoN dirAweI pwxIAW dI

hirAwxw v~loN ibAwinAw jWdw dUsrw AwDwr iblku`l JUT hY[ ieMfs jl sMDI ADIn ihMdusqwn dI kyNdr srkwr v~loN pwiksqwn

mMg kr irhw hY?

kolo koeI pwxI nhIN KrIidAw igAw sgoN vrlf bYNk ny pwiksqwn ƒ

jvwb: 1. hirAwxw srkwr dw kihxw hY ik 1966 iv~c hoeI vMf Anuswr

nihrI pRbMD TIk krn iv~c mdd krn leI ie~k ivSv p~Dr dw

pMjwb Aqy hirAwxw ivckwr jmIn 60:40 dy Anupwq iv~c vMfI

PMf (isMD bysn ivkws PMf) kwiem kIqw sI[ ies PMf iv~c

geI sI[ ies leI pMjwb dy dirAweI pwxIAW iv~coN 40 PIsdI

jrmnI, AwstrIAw, kYnyfw, ieMglYNf, AmrIkw, inaUjIlYNf Aqy

pwxI hirAwxy ƒ imlxw cwhIdw hY[

ihMdusqwn smyq keI mulkW ny Awpxw ih~sw pwieAw sI[

2. ihMdusqwn dI kyNdr srkwr ny 1960 ivc ieMfs jl sMDI rwhIN

ieh qIjw dwAvw vI iblkul glq hY ik pMjwb dy dirAwvW dw vwDU

62 imlIAn pONf strilMg dy ky rwvI, ibAws Aqy sqluj

pwxI pwiksqwn ƒ AjweIN jw irhw hY[ mMQn AiDAYn kyNdr,

dirAwvW dw pwxI pwiksqwn koloN KrIidAw hY[ ies leI ieh

bdvwnI (m~D pRdyS) dI Koj irport (Unravelling Bhakhra)

kyNdr dI mrzI hY ik auh pMjwb dy dirAweI pwxIAW ƒ ij~Qy cwhy

Anuswr swl 2001-2002 dOrwn pMjwb dy dirAwvW iv~c

au~Qy vrqy[

pwiksqwn ƒ isr& 0.2 l~K eykV Pu~t pwxI hI igAw[ jo ik

3. ienHW dirAwvW dw vwDU pwxI pwiksqwn ƒ AjweIN jw irhw hY[

iblkul nw mwqr hY[

ies leI pwiksqwn ƒ jw irhw vwDU pwxI hirAwxy Aqy rwjsQwn

ieh dwAvw vI iblkul inrmUl hY ik pMjwb kol koeI vwDU pwxI hY[

ƒ id~qw jwxw cwhIdw hY[ jl ibnu swK kumlwvqI

pMjwb ƒ G~to-G~t 450 l~K eykV Pu~t swlwnw pwxI dI jrUrq hY 23

24

is`K stUfYNts PYfrySn


jdik pMjwb Awpxy dirAwvW iv~coN isr& 150 l~K eykV Pu~t dy

ƒ cODrI lihrI isMG ƒ ic~TI ByjI, cODrI lihrI isMG ny ieqrwz

krIb pwxI vrq irhw hY[ ies qrHW pMjwb iv~c qkrIbn 300 l~K

lw ky vwps kr id~qI[ pr AKIr 'qy kyNdr srkwr ny cODrI qoN

eykV Pu~t pwxI dI kmI hY[

A~T mhIinAW bwAd ies smJOqy 'qy D`ky nwl dsq^q krvw ley[

4. svwl: rwjsQwn ƒ 80 l`K eykV Pu~t pwxI iks AwDwr 'qy iml

7. svwl: aus ip~CoN kI hoieAw? jvwb: aus ip~CoN ies ''smJOqy'' ƒ jwiez Tihrwaux leI 292 mIl (325

irhw hY? jvwb: ieh vI iek idlcsp khwxI hY, ijs ip~Cy kyNdr dI swizs hI kMm

iklomItr) lMbI rwjsQwn nihr dy pRwjYkt au~qy kMm SurU ho

krdI hY[ ivSv bYNk dI ivcolgI ip~CoN Bwrq qy pwiksqwn dovW dy

igAw[ijQoN dI ieh nihr k~FxI sI, aus bwry shI jwxkwrI hI

rwvI, ibAws, cnwb, jyyhlm Aqy sqluj dy pwxIAW dI vrqoN dy

hwsl nw kIqI geI[ kuJ Pu~t ryqy dI qih Q~lHy p~Qr dIAW qihAW

Awpxy-Awpxy dwAvy vDw-cVHw ky pyS kIqy[ ivSv bYNk ny 1952

hox kwrn jdoN pwxI C~ifAw igAw qW Awly-duAwly mIlW b~D

ivc Bwrq ƒ ikhw ik auh rwvI, ibAws sqluj dy pwxIAW dI vrqoN

ielwkw sym ivc iGr igAw[ 40 swl bIq jwx ip~CoN vI rwjsQwn

dy dsqwvyzI sbUq pyS kry[ aus ip~CoN id~lI ivc KyqI Aqy isMcweI

dI 45 l~K eykV jmIn au~qy isMcweI krn dy mnsUby Dry-Drwey rih

mMqrwly ny klpnw dy GoVy duVwauxy SurU kIqy[ mMqrwly dy kuJ A&srW

gey hn[ mwhrW vloN 1989 ivc kIqy gey srvyKx muqwbk ieh

ny dirAweI pwxIAW dI v~D qoN v~D ^pq Bwrq ivc idKwaux leI

pRwjYkt PylH ho cu~kw hY[ Qwr mwrUQl ivc sYNkVy mIl lMbI nihr

rwvI Aqy ibAws dirAwvW dy ‘vwDU’ pwxI ivcoN 80 l~K eykV Pu~t

ivc pMjwh PIsdI pwxI BwP bx ky hvw ivc au~f jWdw hY[ bwkI

pwxI rwjsQwn sUby ƒ dy id~qw[ ieMJ rwjsQwn ƒ dirAweI pwxI

bhuqw ih~sw DrqI ivc jIr jWdw hY[ pwxI vrgy Anmol kudrqI

dyx dw id~lI vloN kIqI swijS dw bI bIj id~qw igAw[

swDn dI ies qoN v~D qbwhI kI ho skdI sI?

5. svwl: ies qoN bwAd kI vwpirAw ? jvwb: swizs dw bIj CyqI hI vDx-Pu~lx l~igAw, jdoN kyNdr srkwr ny

8. svwl: rwjsQwn vloN aus ƒ pwxI imlx ip~Cy aus dw kI dwAvw hY? jvwb: rwjsQwn dy isAwsI nyqw ieh dwAvw krdy hn ik jdoN 1960 ivc

pwxI ƒ jMmU kSmIr, pMjwb Aqy rwjsQwn dy sUibAW ivc vMfx dw

isMD jl smJOqw hoieAw qW rwjsQwn ƒ rwvI, ibAws Aqy sqluj

iek ‘smJOqw’ Awpxy Awp GV ilAw[

ivcoN pwxI lYx dw kiQq AiDkwr ies krky imilAw ikauNik kyNdr dy isMcweI mMqrwly ny smJOqy ivc 80 l`K eykV Pu~t pwxI dI vrqoN

6. svwl: kI aus smyN pMjwb ny ies GVy jw rhy smJOqy dw ivroD kIqw? jvwb: s~cweI ieh hY ik aus smyN pMjwb dy isMcweI mMqrI cODrI lihrI

rwjsQwn ivc idKweI sI pr ieh Dwrnw Zlq hY[ ieh vrqoN

isMG sn, jo hirAwxw rwj nwl sbMD r~Kdy sn pr ikauNik auh

pMjwb ivc isMcweI dI mwqrw vDwaux nwl vI idKweI jw skdI sI[

sWJy pMjwb dI isMcweI mMqrI sn, ies leI aunHW ny ies AMqrrwjI

vMf qoN bwAd BwrqI pMjwb ivc isr& 26.8 PIsdI KyqI Kyqr ivc

smJOqy dw ivroD kIqw[ cyqy rhy ik ieh smJOqw 1955 ivc hoieAw

isMcweI huMdI sI Aqy isr& dirAwvW dy 14 PIsdI pwxIAW dI vrqoN

sI[ cODrI lihrI isMG ny rwjsQwn ƒ pwxI dyx dw ivroD kIqw

huMdI sI[ ies mu~dy ƒ lY ky rwjsQwn, rwvI, ibAws Aqy sqluj dy

ikauNik auh gYr-rwiepyrIAn rwj sI[ kyNdr vloN 7 PrvrI, 1955

ku~l pwxIAW dy cOQy ih~sy ƒ iek~lw hI brbwd kr irhw hY[ Swied

jl ibnu swK kumlwvqI

25

26

is`K stUfYNts PYfrySn


hux kI siQqI hY? jvwb: sMn 1976 iv~c mOky dI pRDwn mMqrI ieMdrw gWDI v~loN ie~k

ies leI ikauNik ieh aus ƒ mu&q ivc imilAw hY[ 9. svwl: kI pwxIAW bwry smJOqy ^qm krn bwry kwƒn 2004 muqwbk

notIiPkySn jwrI kr ky pMjwb dw 35 l~K eykV Pu~t pwxI hirAwxy

rwjsQwn ƒ 80 l`K eykV Pu~t dirAweI pwxI brkrwr

ƒ dyx dw AYlwn kIqw[ sqluj Xmunw ilMk nihr rwhIN pMjwb dw

r~iKAw igAw hY ? jvwb: hW, ieh brkrwr r~iKAw igAw hY[ pr lMby smyN ivc ieh siQqI

pwxI hirAwxy ƒ id~qw jwxw hY[ 1978 iv~c pMjwb dy qqkwlI mu~K

kwiem nhIN rih skygI[ AwDuink Xu~g dy kudrq ivroDI ivkws ny

mMqrI pRkwS isMG bwdl ny nihr dI auswrI krnI mnjUr kr leI

hux qwzw pwxI durl~B vsqU bxw id~qw hY[ dUjy pwsy pwiksqwn ny

pr bwAd iv~c pMjwb dy hornW AwgUAW dy dbwA A`gy JukidAW

isMD jl smJOqy ’qy auNgl auTwauxI SurU kr id~qI hY Aqy kSmIr,

ausny ieh auswrI krvwaux qoN ienkwr kr id~qw[ ApRYl 1982

ijs ivc pMjwb dy dirAw lMGdy jW Pu~tdy hn, dy msly dy h~l ivc

iv~c ieMdrw gWDI ny kpUrI dy sQwn au~pr t~k lw ky nihr dI

dirAwvW dy mu~dy ƒ vI AihmIAq dyxI SurU kr id~qI hY Aqy

auswrI dw kMm SurU krvwaux dw Xqn kIqw pr bwAd iv~c Drm

XU.AYn.E. dy sk~qr jnrl dy kQnW dI s~cweI ƒ A~KoN proKy nhIN

Xu~D morcw SurU ho jwx kwrn ies nihr dI auswrI nw ho skI[ iPr

kIqw jw skdw ik 21vIN sdI ivc mulkW ivckwr Xu~D pwxIAW dy

1985 iv~c brnwlw srkwr ny ies nihr dI auswrI v~fy p~Dr

msly au~qy lVy jwxgy[

au~pr krvweI pr sMGrSSIl KwVkU isMGW v~loN nihr dI auswrI iv~c l~gy ieMjInIAr mwry jwx qoN bwAd ieh nihr A~j q~k bMd

10. svwl: BwKVw-ibAws mYnjmYNt borf kI hY? jvwb: BwKVw ibAws mYnyjmYNt borf ie`k Aijhw Adwrw hY ijs rwhIN

peI hY[ hirAwxw ny nihr dI punr auswrI leI BwrqI suprIm

pMjwb dy sqluj Aqy ibAws dirAwvW dy pwxI, pwxI qoN pYdw hox

kort iv~c ie~k ArjI dwKl kIqI ijs au~qy suxvweI kridAW 4

vwlI ibjlI, nihrI isMjweI Aqy fYmW dw pRbMD kIqw jWdw hY[

jUn 2004 ƒ ies Adwlq ny pMjwb ƒ 14 julweI 2004 q~k nihr

11. svwl: BwKVw-ibAws mYnjmYNt borf dy ku~l ikMny mYNbr hn ?

mukMml krn dy AwdyS id~qy Aqy nwl hI ieh kih id~qw ik jykr

ienHW dI inXukqI kOx krdw hY? jvwb: BwKVw-ibAws mYnyjmYNt borf dy ku~l 9 mYNbr hn[ ienHW dI

pMjwb im~QI qrIk q~k nihr dI auswrI nhIN krdw qW kyNdr srkwr ieh kMm AwpxI iksy eyjMsI koloN pUrw krvwey[ ies smyN

inXukqI kyNdr srkwr vloN kIqI jWdI hY[

dOrwn 12 julweI 2004 ƒ pMjwb dI ivDwn sBw ny ie~k kwƒn

12. svwl: 1966 qoN pihlW BwKVw ibAws mYnyjmYNt borf ivc pMjwb dy

bxwieAw ijs ƒ ‘pMjwb smJOiqAW dw Kwqmw kwƒn, 2004’

mYNbrW dI igxqI ikMnI sI Aqy hux ies borf ivc pMjwb dy ikMny

(Punjab Termination of Agreements Act, 2004) dw nW id~qw

mYNbr hn? jvwb: 1966 qoN pihlW ies borf dy ku~l 9 mYNbrW iv~coN 6 mYNbr pMjwb dy

igAw hY[ ies kwƒn qihq pMjwb ny dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI ipCly swry kiQq smJOqy, rwjIv lONgovwl smJOqy smyq, r~d

huMdy sn[ hux pMjwb iv~coN isrP ieko mYNbr hI ilAw jWdw hY[

kr id~qy gey[ ies qrHW vkqI qOr ’qy nihr dI auswrI ie~k vwr

13. svwl: sqluj Xmunw ilMk (SYL) nihr dw mslw kI hY Aqy iesdI jl ibnu swK kumlwvqI

iPr ruk geI[ 27

28

is`K stUfYNts PYfrySn


14. svwl: rwjIv lONgovwl smJOqy dw pMjwb dy dirAweI pwxIAW dy

id~qy gey[ srsrI nzry dyiKAW ieh kwƒn pMjwb dy ih~q iv~c

msly au~pr kI Asr ipAw ? jvwb: rwjIv lONgovwl smJOqy dI m~d 9 (1) qihq ieh ikhw igAw hY ik

idKweI idMdw hY pr AslIAq ku~J hor hY[ pMjwb ivDwn sBw ny sqluj-Xmunw ilMk nihr rwhIN jwx vwly 35 l~K eykV Pu~t pwxI ƒ

pMjwb, hirAwxw Aqy rwjsQwn dy ikswn pMjwb dy dirAwvW dw

qW vkqI qOr au~pr bcw ilAw hY pr pMjwb dIAW v~fIAW rwjsI

G~to-G~t Enw pwxI vrqdy rihxgy ijnHW ik auh 1 julweI 1985 ƒ

pwrtIAW kWgrs, bwdl dl Aqy bI.jy.pI. ny ie~k mq ho ky ies

vrq rhy sn[ smJOqy dI m`d 9 (2) qihq pMjwb Aqy hirAwxw

kwƒn qihq hirAwxw Aqy rwjsQwn ƒ pihlW qoN jw rhy qkrIbn

drimAwn dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI mqBydW ƒ h~l krn

150 l~K eykV Pu~t pwxI au~pr p~kI mohr lgw id~qI hY[ Asl

leI ierwfI itRibaUnl sQwipq kIqw igAw hY[ smJOqy dI m~d 9

iv~c ies kwƒn iv~c ie~k Dwrw 5 Swiml kIqI geI hY ijs iv~c

(3) ieh ikhw igAw hY ik sqluj Xmunw ilMk nihr dI auswrI jwrI

ikhw igAw hY ik rwjsQwn Aqy hirAwxy ƒ pMjwb dy dirAwvW iv~coN

rhygI Aqy ieh nihr 15 Agsq 1986 q~k pUrI kIqI jwxI sI[

pihlW qoN jw irhw pwxI jWdw rhygw[ ivcwrxXog g~l hY ik 12

ies smJOqy sbMDI ivcwrnXog nukqy ieh hn ik ieh smJOqw krn

julweI 2004 qoN pihlW pMjwb ny kdI vI ieh g~l pRvwn nhIN kIqI

smyN hrcMd isMG lONgovwl pMjwb dw numwieMdw nhIN sI Aqy nw hI kdy

sI ik hirAwxy Aqy rwjsQwn dw pMjwb dy pwxIAW au~pr koeI h~k

pMjwb ivDwn sBw ny ies smJOqy au~pr shI pweI[ auNJ ies smJOqy

bxdw hY[ ieh pihlI vwr hY pMjwb dIAW v~fIAW isAwsI iDrW ny

qoN pihlW pMjwb nwl sbMiDq iksy vI iDr ny kdI vI ieh g~l nhIN

iek~iTAW pMjwb dy pwxI rwjsQwn Aqy hirAwxw ƒ dyxy qslIm

sI mMnI ik pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI vMf sbMDI pMjwb Aqy

kr ley hn[ ieh pMjwb dy nwl bhuq v~fw DoKw hY[

hirAwxy ivckwr koeI JgVw hY[ ies smJOqy qihq jo ierwfI

ies qoN bwAd kyNdr srkwr ny pMjwb dy ies kwƒn ivru~D suprIm

itRibaUnl bxwieAw igAw hY BwvyN ik aus dw PYslw Ajy Awauxw

kort kol BwrqI sMivDwn dI Dwrw 143 qihq rYPrYNs ptISn pweI

bwkI hY pr ieh PYslw pMjwb dy ih~qW ƒ mwrU rUp iv~c pRBwivq kr

hoeI hY[ ies ptISn bwry PYslw Awaux dy Awswr hn Aqy vDyry

skdw hY[ izkrXog hY ik pMjwb ivDwn sBw ny ieh smJOqw 12

sMBwvnw ieh hY ik ieh PYslw pMjwb dy ivru~D hI hovygw[

julweI 2004 ƒ r~d kr id~qw hY[

16. svwl: pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI lu~t sMbMDI BwrqI srkwr

15. svwl: 2004 iv~c pMjwb ivDwn sBw v~loN bxwey gey kwƒn sbMDI

(Indian State) dI kI BUimkw rhI?

jwxkwrI idau ? kI ieh kwƒn pMjwb dy ih~q iv~c hY? ies

jvwb: smwj dI srvp~KI qr~kI leI iqMn SYAW Aihm mMnIAW jWdIAW

kwƒn dI hux kI siQqI hY? jvwb: ijvyN ik pihlW vI d~isAw igAw hY ik 2004 iv~c suprIm kort

hn: 1. kudrqI swDn, ijvyN pwxI, zmIn, kolw, lohw Awid[ 2. mnu~KI swDn, Bwv ik ielwky ky lok ikMny ku imhnqI hn Aqy 3. sB qoN Aihm huMdI hY srkwr[ jykr srkwr kudrqI qy mnu~KI

v~loN sqluj Xmunw ilMk nihr dI auswrI leI Awey PYsly dy Asr qoN bcx vwsqy pMjwb ivDwn sBw ny “pMjwb smJOiqAW dw Kwqmw kwƒn

swDnW ƒ shI qrIky vrqx dw ierwdw Aqy smr~Qw nhIN r~KdI qW

2004” bxwieAw sI ijs qihq ipCly swry kiQq smJOqy r~d kr jl ibnu swK kumlwvqI

qr~kI nhIN ho skdI[ pMjwb dy sbMD iv~c aultI vwV hI Kyq ƒ Kw 29

30

is`K stUfYNts PYfrySn


rhI hY[ srkwr dw ierwdw pMjwb dy kudrqI swDn, pwxI Aqy

bdlI ptnw kr id~qI geI[ 18 nvMbr 1983 ƒ suprIm kort ny Dwrw 139-ey dy ADIn pwxIAW sbMDI pMjwb Aqy hirAwxw hweIkort qoN kys suprIm kort iv~c qbdIl kr ilAw[ hwlWik Dwrw 139-ey qW hI lwgU ho skdI hY jykr do jW v~D hweIkortW iv~c ie~ko ijhy muk~dmy c~l rhy hox qW ku~J hwlwqW AMdr auh muk~dmy suprIm kort iv~c qbdIl kIqy jw skdy hn[ pMjwb dw au~pr ibAwinAw muk~dmw XkInn hI ies qrHW dw nhIN sI[ dUsrI, ik jdoN iksy vI vMf sbMDI koeI JgVw pYdw ho jwvy qW pihlW v~K-v~K iDrW dy h~kW dw PYslw kIqw jWdw hY Aqy bwAd iv~c vMf dw Aml lwgU kIqw jWdw hY[ pr pMjwb dy pwxIAW dI vMf sMbMDI c~ldy muk~dimAW iv~c BwrqI suprIm kort ny ies AsUl ƒ lwgU nhIN kIqw[ 2004 iv~c Awey ie~k PYsly iv~c suprIm kort ny sqluj Xmunw ilMk nihr dI auswrI sbMDI AwdyS jwrI kr id~qy jdik ies g~l dw Ajy qk koeI PYslw hI nhIN hoieAw ik pMjwb dw hor pwxI hirAwxy ƒ id~qw vI jwxw hY jW nhIN[ 18. svwl: pMjwb dy dirAweI pwxIAW dy msly sMbMDI pRYs Aqy mIfIAw dI kI BUimkw rhI hY? jvwb: mIfIAw ƒ ies dI inrp~Kqw kwrn lokqMqr dw cOQw QMm ikhw jWdw hY[ pr BwrqI lokqMqr dy ies cOQy QMm ny pMjwb dy pwxIAW dy msly ƒ shI nukqw-ingwh nwl pyS nhI kIqw[ jdoN vI pMjwb dy lokW ny AwpxI ^qry iv~c pY rhI hoNd ƒ kwiem r~Kx leI jdo-jihd SurU kIqI hY qW BwrqI mIfIAw ny AijhI hr ie~k lihr ƒ bdnwm krn dw Xqn kIqw hY[ pMjwb dy hryk Xqn ƒ cwhy auh AkwlI morcy, Drm Xu~D morcw Awid sMGrS hox jW pMjwb ivDwn sBw vloN sMn 2004 iv~c kiQq smJOqy r~d krn leI bxwieAw igAw kwƒn hovy, ƒ mIfIAw ny ‘dyS dI eykqw Aqy AKMfqw’ leI v~fw Kqrw hI pRcwirAw hY[ ieMJ BwrqI mIfIAw ny pMjwb dI pIV ƒ kdI nhIN pCwixAw sgoN hmySw ies dy j^m hI kurydy hn[ mIfIAw dy bhuq QoVHy ih`sy ny hI s`c dI g`l krn dw ihAw kIqw hY[ ***

jmIn, ƒ brbwd krn dw l`gdw hY ijs leI srkwr ny AwpxI smr~Qw Jok id~qI hY[ BwrqI srkwr ny pMjwb dI Biv~K iv~c pwxI dI loV dw AMdwjw lwaux qoN ibnw hI pMjwb dy dirAwvW dw A~Dw pwxI hirAwxw Aqy rwjsQwn ƒ dy id~qw hY ijs kwrn pMjwb dw jmIndoz pwxI Kwqmy v~l v~D irhw hY[ ies qoN ibnw kyNdr srkwr ny pMjwb nwl D~kw krn dI mMnSw nwl “pMjwb punrgTn kwƒn 1966” iv~c gYr-kwƒnI DwrwvW 78, 79 Aqy 80 drj krky dirAweI pwxIAW dI vMf, fYmW, nihrW Aqy px-ibjlI dw pRbMD krn dw h~k Awpxy kol lY ilAw hY[ jdoN ik Bwrq dy hornW swry sUibAW dy pwxIAW Awid dw kMtrol Kud sUbw srkwrW kol hI hY[ 17. svwl: pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI lu~t sMbMDI BwrqI inAWpwilkw dI kI BUimkw rhI? jvwb: vYsy ieh ikhw jWdw hY ik AdwlqW inrp~K hMudIAW hn pr jdoN AsIN pMjwb dy dirAweI pwxIAW dI lu~t sbMDI AdwlqW dI BUimkw ghu nwl vwcdy hW qW swƒ ieh inrp~Kqw ikqy vI nzr nhIN AwauNdI[ ies sbMDI AsIN hyTW do imswlW pyS kr rhy hW: pihlI, 1982 iv~c pMjwb punrgTn kwƒn 1966 dI Dwrw 78, 79 Aqy 80 ƒ cuxOqI dyx leI ie~k ArzI pMjwb Aqy hirAwxw hweIkort iv~c ivDwn dI Dwrw 226 qihq dwier kIqI geI[ pihlW qW nvMbr 1983 q~k ieh kys dwKl hI nw kIqw igAw[ jdoN ieh kys ies Adwlq dy mu~K j~j sMDwvwlIAw Aqy jsits soFI kol pyS hoieAw qW aunHW ny ies ƒ dwKl kr ilAw[ mu~K j~j sMDwvwlIAw, jsits soFI Aqy jsits im~ql auqy ADwirq bYNc kol suxvweI leI 15 nvMbr 1983 dI qwrIk im~QI geI[ 14 nvMbr 1983 ƒ svyry ihMdosqwn dy AtwrnI jnrl suprIm kort dy mu~K j~j kol pyS ho ky ieh suxvweI rukvw id~qI[ 14 nvMbr dI Swm ƒ vI hweIkort iv~c kys dwKl krn vwly jsits sMDwvwlIAw dI jl ibnu swK kumlwvqI

31

32

is`K stUfYNts PYfrySn


jl ibnu swK kumlwvqI (pMjwb dy pwxIAW dI sm`isAw dy sMdrB ’c)

?

svwl jo iensw& psMd lokW dw mMUh cVw rhy hn ?

pMjwb dy dirAwvW sqluj, rwvI Aqy ibAws dw A~Dy qoN v~D pwxI moV ky gYr-rwiepyrIAn sUibAW ƒ id~qw jw irhw hY jdik AijhI hor koeI vI imswl pUry ihMdusqwn iv~c nhIN imldI[ pMjwb dy msly iv~c hI Aijhw ikauN vwpr irhw hY ?

?

pMjwb dy dirAwvW iv~c qkrIbn 304 l~K eykV Pu~t pwxI jdik gMgw-Xmunw dirAwvW iv~c 4500 l~K eykV Pu~t pwxI hY[ hirAwxy ƒ gMgw-Xmunw iv~coN pwxI dyx dI bjwey pMjwb dy dirAwvW dw pwxI ikauN id~qw jw irhw hY ?

?

jdoN pMjwb iv~c pwxI dI bhuq Gwt hY Aqy jmInI pwxI dw p~Dr idn-b-idn hyTW if~gdw jw irhw hY qW hux vI pMjwb dw dirAweI pwxI hirAwxy Aqy rwjsQwn ƒ ikauN id~qw jw irhw hY ? kI srkwrW ies dy nqIjy qoN nw-vwik& hn ?

?

pihlI vwr: 12 julweI 2008 igxqI : 5000 Bytw : 10/-

rwjsQwn ƒ pwxI dyx leI kiQq smJOqw qW sMn 1955 iv~c huMdw hY pr rwjsQwn nMMU jwx vwly pwxI leI 18,500 ikauisk smr~Qw vwly drvwjy hrIky ivKy 1949 iv~c ikvyN r~K ley gey ?

?

1989 dI ie~k irport muqwbk rwjsQwn PIfr dw pRojYkt burI qrHW nwkwm irhw hY, qW ieh nihr A`j qk vI bMd ikauN nhIN kIqI geI ?

?

pMjwb dy duAwbw ielwky dy 60 l~K lokW dw ibAws Aqy sqluj dy pwxIAW au~pr sB qoN v~D h~k bxdw hY pr ies ielwky ƒ pwxI dyx vwlI ibsq duAwb nihr dI smr~Qw isrP 1400 ikauisk hY[ dUsry pwsy rwjsQwn ijs dw pMjwb dy pwxIAW dI iek bUMd au~pr vI h~k nhIN hY, aus ƒ pwxI dyx leI 18,500 ikauisk smr~Qw vwlI nihr ikauN k~FI geI ?

?

rwjsQwn dw kudrqI swDn p~Qr (sMgmrmr Awid) hY Aqy pwxI pMjwb dw kudrqI swDn hY[ jdoN rwjsQwn dUsry sUibAW ƒ p~Qr muPq nhIN idMdw qW pMjwb dy pwxI dUsry sUibAW ƒ muPq ikauN vMfy jw rhy hn ?

?

pRkwSk: is`K stUfYNts PYfrySn pqw: SCO 25, suKswgr kMplYks, swhmxy pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw-147002 (pMjwb) vY~bsweIt: www.sikhstudentsfederation.com eImyl information@sikhstudentsfederation.com PYks: 0175-5005281 sMprk: 93166-48112, 98882-70651

hirAwxw Aqy rwjsQwn pwxI dI Gwt dw rOlw pw ky pMjwb dw A~Dw dirAweI pwxI ipCly keI dhwikAW qoN lu~t rhy hn pr pMjwb dy pwxIAW qoN pYdw hox vwlI px-ibjlI aunHW ƒ iks ADwr au~pr id~qI jw rhI hY?

?

BwKVw ibAws mYnyjmYNt borf iv~c pMjwb dy mYNbrW dI igxqI Cy qoN Gtw ky iek ikauN kr id~qI geI hY ?

?

jdoN ihMdusqwn dy bwkI swry sUibAW dy dirAweI pwxI Aqy px-ibjlI dw pRbMD aunHW sUibAW kol hI hY qW pMjwb dy dirAweI pwxIAW Aqy px-ibjlI dw kMtrol kyNdr kol ikauN hY ?

?

pMjwb dy lokW ƒ rswiex KwdW Aqy jihrIlIAW dvweIAW dy bdl v~l ikauN nhIN pRyirAw jw irhw?

?

jdoN Jonw lwaux nwl pMjwb AMdr v~fy BUgoilk ivgwVW dy Awswr swP njr Aw rhy hn qW pMjwb dy ikswnW ƒ Jonw lwaux hI ikauN mjbUr kIqw jw irhw hY ? ***


pMjwb dy Kqm ho rhy pwxI ƒ bcwaux leI hyT ilKy ku~J kdm (suJwA) smUh pMjwbIAW leI hwjr hn: 1. pMjwb dy dirAwvw dw jo A~Dw pwxI hirAwxw Aqy rwjsQwn iv~c brbwd ho irhw hY auh vwps

(pMjwb dy pwxIAW dI sm`isAw dy sMdrB ’c)

pMjwb ƒ imlxw cwhIdw hY[ 2. Jony dI jgw hor G~t pwxI vwlIAW PslW ƒ srkwr vloN irAwieq dy ky auqSwihq krnw cwhIdw hY[ 3. mINh dw pwxI DrqI dy hyTly p~Dr dy pwxI ƒ au~pr cu~kx leI vriqAw jw skdw hY[ ies leI hryk ipMf ivc G`to-G`t iksy iek sWJI iemwrq dI C`q dw sm`ucw pwxI zmIndoj krnw cwhIdw hY[ 4. K`fW, ndIAW Aqy KyqW ivc Coty bMnH bxwky mINh dy pwxI ƒ DrqI hyTly pwxI dy p`Dr ƒ aupr cu`kx leI vrqxw cwhIdw hY[ 5. pMjwb dy lokW ƒ cwhIdw hY ik auh sMzm nwl pwxI dI vrqoN krn Aqy pwxI dI shI vrqoN pRqI jwgrUk hox[ 6. v`D qoN v`D dr`Kq lgwey jwx[ 7. sIvryj Aqy hor gMdgI ƒ pwxI dy sroqW iv~c rlx nhIN dyxw cwhIdw[ toibAW Aqy C`pVW dI sPweI v`l Kws iDAwn id`qw jwvy[ 8. rswieixk KwdW Aqy jihrIlIAW dvweIAW dy bdlW ijvyN ik kudrqI KyqI dI vrqoN krnI cwhIdI hY[ 9. sB qoN Aihm hY ik lok pwxI dI sm~isAw bwry jwgrUk hox Aqy ienHW sm~isAwvW dy h~l leI jQybMd hox[ ***

pRkwSk

is`K stUfYNts PYfrySn prmjIq isMG gwzI

(kOmI pRDwn)

(sMprk: 93166-48112, 98882-70651) m`Kx isMG gMFUAW (94171-29045)

bljIq isMG (98782-68800)

ismrn isMG mihqw (98880-00047)

kmljIq isMG (98762-17162)

hirMdrpRIq isMG (93563-94607)

kuldIp isMG

Akbwl isMG

guribMdr isMG

sih dPqr: SCO 25, suKswgr kMplYks, swhmxy pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw-147002 (pMjwb)

vY~bsweIt: www.sikhstudentsfederation.com eImyl information@sikhstudentsfederation.com PYks: 0175-5005281

is`K stUfYNts PYfrySn


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.