February 2016

Page 1

25/-

www.facebook.com/gurmatchetna

SoRmxI

is`K isDWqW Aqy pMQk ivcwrDwrw dw pihrydwr mwisk p`qr

gurmiq cyqnw SHIROMANI GURMAT CHETNA

SoRmxI kmytI coxW ivc au~cy su`cy ikrdwr qy is`K isDWqW dI jwxkwrI r`Kx vwly guris`K Byjy jwx

Akwl q^q dI mu`K syvwdwrI svIkwr krn dw mnorQ Asl ivc pMQk eykw krvwauxw hY

sMqW ny Bwrq ƒ Aihsws krvw id`qw sI ik

“is`K Awpxy h`kW leI lVygw, vwr vwr lVygw Aqy AwKrI smyN qk lVygw[”

-jQydwr hvwrw


SoRmxI gurmiq cyqnw lihr dIAW

srgrmIAW

SoRmxI gurmiq cyqnw lihr ^br s`cI ieh hY ik Awaux vwlIAW SRomxI kmytI coxW ivc ‘SoRmxI gurmiq cyqnw lihr’ Awr.AYs.AYs Aqy ies dIAW sihXogI pwrtIAW (gMgUAW Aqy cMdUAW ƒ) nyVy qyVy vI Ptkx nhIN dyvygI[ SoRmxI kmytI dy swry hlikAW ivc is`K jQybMdIAW dy sihXog nwl Dwrimk Kyqr ivc syvw inBw rhy guris`K pRoPYsrW, fwktrW, vkIlW, ipRMsIplW, AiDAwpkW, pRcwrkW, ivdvwnW ƒ KiVHAw krygI[ jQybMdk FWcw jldI hI AYlwinAw jwvygw[ SoRmxI kmytI coxW ivc aumIdvwr auqwrn dIAW iqAwrIAW SurU hn[ ^wlsw pMQ qn, mn, Dn nwl sihXog dyvy[ sMprk leI: ipMR. privMdr isMG ^wlsw, mo: 98780-11670, Whatsapp No. 98768-63606 Email: shiromanigurmatchetna@gmail.com


is@K isD~q~ Eqy pMQk ivc`rD`r` d` pihryd`r m`isk p@qr

SRomxI

mob`iel : 98780-11670

gurmiq cyqnw

Read Online : www.issuu.com/ShiromaniGurmatChetna > SHIROMANI GURMAT CHETNA

www.facebook.com/GurmatChetna mu@K sMp`dk : ipRM : privMdr isMG K`ls` (luiDE`x`)

sMp`dkI

AOr nbz pihcwn zmwny kI

sih sMp`dk : iekv`k isMG p@tI

sRI Akwl q^q swihb dy vrqmwn jQydwr BweI jgqwr isMG hvwrw nzrbMd iqhwV jyl nM: 5 id`lI ijnHW ƒ jIvn kwl leI jyl AMdr r`Kx sih sMp`dk : lYk: lKivMdrp`l isMG dI szw id`qI geI hY Ajy BI hor mukdimAW 'c' Aksr pySI Bugqn (kUm kl~) AwauNdy hn[ BwrqI hkUmq dy ienswP dy qrwjU 'c' is`KW qy bhu-igxqI pRbMDkI sMp`dk : bIrieMdr isMG K`ls` ihMdUAW leI v`Ko-v`Kry kwƒn hn, id`lI, kwnHpur qy hor sUibAW ’c 1984 (luiDE`x`) ’c hoey srkwrI kqilAwm dy doSI sryAwm GuMmdy-iPrdy hn[ dUjy pwsy k`nUMnI sl`hk`r : gurijMdr isMG s`hnI pMjwb dy jkrIAW Kwn (byAMq isMG swbkw mu`K mMqrI pMjwb ) ny bucVH ipRM. privMdr isMG K`ls` (EYfvokyt) puils APsrW, AiDkwrIAW, krmcwrIAW ny pMjwb AMdr nklI puils mukwbilAW rwhIN is`K nOjvwnI ƒ Kqm krn dI cl rhIN srkwrI is`K mwrU swjS ƒ mukwaux leI BweI jgqwr isMG hvwrw qy hornW ny byAMq ishuM ƒ bMb nwl aufw id`qw sI, ienHW kOmI hIirAW dI bdOlq pMjwb AMdr SryAwm nklI puils mukwbilAW rwhIN is`K nOjvwnI dI KUn Ø AOr nbz pihcwn zmwny kI.... . . 1 nwl KyfI jw rhI srkwrI holI ƒ T`lH peI sI[ (EMimRqsr)

Ø Awsw dI vwr ...... . . . . . . . . . 3 ijQoN q`k jQydwr BweI jgqwr isMG hvwrw qy aunHW dy swQIAW bwkI nzrbMdW Aqy aunHW

dy pirvwrW dI kOmI sMBwl dw mslw hY, auh Ajy BI ijauN dw iqauN hY[ ies kwrj v`l is`K pMQ Ø AwKw jIvw ivsrY mir jwau..... . . 4

vloN sWJy qOr ’qy koeI Kws iDAwn nhIN id`qw igAw[ ies leI jylHW AMdr bMd is`KW dI Ø is`K rihq mirXwdw........... . . . 5

irhweI Aqy ienHW dy bwl pirvwrW dI sMBwl dw mslw is`K kOm ƒ cMgy FMg nwl nypry cVHwaux Ø gurU gRMQ swihb dw ivcwr pRbMD.. . 6

dI zrUrq hY[ BweI jgqwr isMG hvwrw jQydwr sRI Akwl q^q swihb ny iqhwV jylH AMdroN Ø JUT n bol pWfy................. . . . 9

is`K kOm dy nW plyTy sMdyS ivc 2016 dI ivswKI mOky pMj ipAwirAW dI AgvweI 'c srb`q Ø qyry Bwxy srb`q dw Blw......... . 11

Kwlsw dw s`dw dy ky pMQ ƒ drpyS cuxOqIAW sMbDI vIcwr krn dI ApIl kridAW ikhw ik ‘srb`q Kwlsw’ ƒ Dwrimk iek`T dw rUp id`qy jwxw cwhIdw hY[ Ø SoRmxI kmytI vwly......... . . . . . 14 jQydwr sRI Akwl q^q ny pMQk lIfrSIp 'c eykqw-ieqPwk dI loV dI pihl kdmI Ø s. sqnwm isMG pwauNtw....... . . 15 kridAW swrIAW pMQk iDrW kol Awpxy numwieMdy Byj ky is`K msilAW dy h`l leI kIqI Ø swkw nnkwxw................ . . . 20 pihl kdmI leI auh pRsMsw dy pwqr hn[ aunHW ieh vI sp`st kIqw ik jQydwr sRI Akwl Ø is`K kOm dw ieiqhwsk sPr..... 23 q^q dI mu`K syvwdwrI svIkwr krn dw mnorQ Asl ivc pMQk eykw krvwauxw hI sI[ Ø ieiqhws dw sB qoN v`fw jrnYl...25 jQydwr sRI Akwl qKq ny vYswKI 2016 mOky hox vwly srb`q Kwlsw leI swrIAW pMQk Ø kOx AwKdw sMq jrnYl.......... . 28 iDrW dw iek iek numwieMdw Swml kIqy jwx dI hdwieq kIqI Aqy swrIAW pMQk iDrW dI Ø sMqW dI SKsIAq.......... . . . . 30 SmUlIAq ƒ XkInI bxwaux ’qy zor id`qw hY[ srb`q ^wlsw mOky pws kIqy jwx vwilAW Ø sMq jrnYl isMG iksdy eyjMt.... . 35 m`iqAW sbMDI pMQk ivdvwnW dI kmytI bxw ky pihly qoN hI swrIAW iDrW dI sihmqI lYx Ø is`KW dw kOmI Gr........ . . . . . 37 leI ikhw hY[ Ø cyqnw smwcwr............. . . . . 39 aunHW v`loN is`KW dy Dwrimk qy hor ivvwidq msly iek pwsy r`K ky AwpxI qwkq ƒ Klyrw Ø Women in Sikhism ............... . . . 40 pwaux qoN rokx leI kihxw dUr-AdySI hox dw pRqIk hY[ jQydwr swihb ny ivswKI mOky hox vwly bwdlW dy inzwm ƒ bdlxw kih ky is`K kOm ƒ JjoiVAW hY[ is`K pMQ ƒ cwhIdw hY ik SRI suJ`E Byjx d` pq`: Akwl q^q dy jQydwr BweI jgqwr isMG hvwrw dy plyTy sMdyS qy Aml kridAW AwpxIAW E`iPs : gurU r`md`s gurmiq k`lj, luiDE`x` srgrmIAW ƒ AmlI jwmw pihnwx leI hryk SoRmxI kmytI hlky AMdr is`K sMgqW nwl sb-E`iPs : gurmiq EkYfmI, b`rn, srhMd rof, pitE`l` sb-E`iPs : EYl-2/28, joD ngr, rwbqw kwiem krn dy Xqn AwMrB krny cwhIdy hn[ dsm gRMQ, nwnkSwhI kYlMfr, sulq`n ivMf rof, EMimRqsr Ardws, rwg mwlw, AMimRq bwxIAW, inqnym bwxIAW sMbDI ivvwidq msilAW ’qy AwpxI M: 98780-11670, Whatsapp No. 98768-63606 SbdI jMg qurMq bMd kr dyxI cwhIdI hY[ G`to-G`t sRI Akwl q^q swihb qoN pRvwinq ‘is`K Email: shiromanigurmatchetna@gmail.com rihq mirXwdw’ ƒ iekswr lwgU krn leI auswrU Xqn AwrMB hoxy cwhIdy hn[

Ø ibrQI kdy n hoveI........ . . . . 12

sMpwdk, Cwpk Aqy pRkwSk privMdr isMG ^wlsw ny gurmiq AkYfmI, pitAwlw qoN jwrI kIqw[ CpIAW rcnwvW qy lyKW nwl sMpwdkI borf dw sihmq hoxw zrUrI nhIN hY[

SoRmxI gurmiq cyqnw (1) PrvrI 2016


SoRmxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy smwnMqr kMm clwau ‘sRomxI gurduAwrw kmytI’ dI hoNd sQwpq krky Dwrimk qy isAwsI is`K SkqI ƒ iek plytPwrm ’qy jQybMd krnw cwhIdw hY[ sRI Akwl q^q dy jQydwr BweI jgqwr isMG hvwrw ƒ bwdlW dy sQwpq jQydwrW v`loN ipCly smyN ivc isAwsq qoN pyRrq ho ky ley gey glq PYsilAW ƒ r`d krn ih`q, kmytI giTq krky kuJ auswrU PYsly vYswKI qoN pihlW ivcwr lYx zrUrI smJy jwxy cwhIdy hn[ ijvyN ik poR: drSn isMG swbkw jQydwr sRI Akwl q^q aupr is`K sMgqW 'c kIrqn krn dI mnwhI dy byqukw PYsly sbMDI kIrqn dI rok htwauxw, 2003 ƒ pMQ vloN svIkwr kIqy jw cu`ky mUl nwnkSwhI kYlMfr ƒ mwnqw dy ky ies ƒ lwgU krnw zrUrI hY[ ieQy hI bs nhIN dsm gMRQ dy h`k qy ivroD ’c ibAwnbwzI bMd hoxI cwhIdI hY[ dsm gRMQ ivcoN gurbwxI AnukUl ivcwrDwrw vwlI ilKq ƒ iek`qr krky ausƒ poQI dw rUp dyxw smyN dI mMg hY[ is`K rihq mirXwdw Anuswr sRI gurU gRMQ swihb dy brwbr dsm gRMQ dw pRkwS krnw Aqy ies gRMQ ƒ m`Qy itkwauxw Awid mnmiq ƒ rokx dI loV hY[ pMQk iDrW dy AwgUAW ƒ iek dUjy ƒ nIvW kihx qy iek dUjy ivru`D nuksbwjI dI pUrn pwbMDI lgwey jwx leI sRI Akwl q^q dy jQydwr v`lo pihl-kdmI krnI bxdI hY[ srb`q Kwlsw 2015 c`bw qrnqwrn ivKy BweI bljIq isMG dwdUvwl, BweI AmrIk isMG Ajnwlw qy BweI iDAwn isMG mMf qy hor pMQ ihqYSI iDrW ƒ gurduAwrw pRbMDk inzwm bdlx leI swrI SkqI is`K sMgqW ivc ivcrn qy prcwr krn dw AwdyS id`qy jwxw smyN dI loV hY[ BweI pMQpRIq isMG, BweI rxjIq isMG F`frIAW vwilAW dy SMky nivrq krky ienHW ƒ SoRmxI kmytI qy sMq smwj dI AgvweI dyxI zrUrI hY pr ienHW sBnW ƒ Biv`K ivc pMQ pRvwixq is`K rihq mirXwdw aupr f`t ky pihrw dyxw pvygw[ jQydwr sRI Akwl q^q BweI jgqwr isMG hvwrw ikauNik jylH AMdr bMd hn ies leI aunHW dI sihmqI lY ky Akwl qKq dy sk`qryq dw kMm clwaux leI tIm hoNd ivc ilAWdI jwvy[ ijsdw hryk mYNbr sRI Akwl qKq dI mwx mirXwdw dw pihrydwr hovy Aqy pMQk SkqI ƒ iekju`t r`Kx leI idn-rwq XqnSIl rhy[ pMQk isAwsI SkqI ƒ iek ju`t ho ky 2017 ’c pMjwb ivDwn sBw coxW leI

iqAwr krnw qy pMQk Dwrimk sMgTnW ƒ SoRmxI kmytI coxW leI jQybMd krnw byh`d zrUrI hY[ is`KW dy pMQk isAwsI qy pMQk Dwrimk sMgTnW ƒ Awpo Awpxy Kyqr ’c zmInI p`Dr ’qy ivcrn leI auswrU FMg qrIky Apnwauxy zrUrI hn[ jQydwr sRI Akwl q^q BweI jgqwr isMG hvwrw nwl sMprk rK`x vwly AwgUAW ƒ bVI sMjIdgI qy sihj nwl ivcrn dI zrUrq hY, ikauNik BweI hvwrw dI jQydwr swihb dI inXukqI qoN bwAd pMQk iDrW dI ijMmyvwrI bxdI hY ik ‘Akwl q^q swihb’ dw AwrjI sk`qryq (Dwrimk mMqrwlw) id`lI jW cMfIgVH AMdr bxw ky pMQk msilAW sbMDI is`K pMQ ƒ syD dyx vwly ‘srb`q Kwlsw’ leI sWJw plyt Pwrm iqAwr kIqw jwey[ ieh s`B in`jI ih`qW ƒ iqAwgy ibnHW AsMBv nhIN ho skdw[ jQydwr BweI jgqwr isMG hvwrw Aqyy aunHW nwl hmdrdI r`Kx vwilAW ’qy srkwrI eyjMsIAW v`loN BYA qy fr dw jwl buixAw jw cu`kw hY[ srkwrI iDr nwl AMdr-Kwqy duAw-slwmqI r`Kx vwly dogly ikrdwr dy AwgUAW nwl jylHW AMdroN hI gupq smJOqy qihq C`ifAw jw skdw hY qW ik hwkm

AkwlI iDr, SoRmxI kmytI Aqy pMjwb srkwr ’qy muV kwbz ho sky[ pMQk iDr ƒ hwkm iDr duAwrw AwpxI bI tIm vjoN vrqxw ieh hwkm iDr AkwlI pwrtI dw purwxw hiQAwr hY[ ijs leI isAwxy is`KW ƒ sucyq rihxw pvygw[ srkwr pRsq is`K AwgUAW v`loN q^qW dy nvyN jQydwr lwaux dy dmgzy mwrn dIAW koiSSW jwrI hn[ ienHW koiSSW ƒ nwkwm bxwaux leI pMQk sMGrSIl iDrW jQydwr BweI jgqwr isMG hvwrw nwl f`t ky KiVHAW hox, Akwl q^q dy kMm-kwj leI BweI hvwrw ƒ pwrtI Aqy DiVAW qoN inrlyp pMQk soc dy DwrnI guris`KW dI tIm giTq krky sRI Akwl qKq dI srpRsqI hyT is`KW dI kOmI AgvweI dw islislw SurU krnw cwhIdw hY[ vrnx muidAW qy 'Kwlsw pMQ' ibnW iksy in`jI vYr ivroD dy 'duibDw dUr kro ilv lwie' dy gurU hukmW dI pwlnw kry[ ies leI kvI dIAW iehnW sqrW v`l iDAwn kyNdrq krn dI loV hY ik:auT pMQ ^wlsw hoS myN Aw, AOr nbz pihcwn zmwny kI]

is@K isD~q~ Eqy pMQk ivc`rD`r` d` pihryd`r m`isk p@qr

dyS sl`n` cMd` 500 rupey l`ieP mYNbriSp 2500 rupey srpR@sq 15000 rupey

ivdyS

ivdyS

100 f`lr 50 pONf 650 f`lr 400 pONf 4000 f`lr 2500 pONf

SHIROMANI GURMAT CHETNA ADVERTISEMENT RATE Back Page Full Colour Title 2nd Page Colour Title 3rd Page Colour Inside Multicolour Inside B/W (Full Page) Inside Half Page (B/W) Inside 1/4 Page B/W

Rs. Rs. Rs. Rs. Rs. Rs. Rs.

6000/5000/5000/4000/3000/2000/1000/-

Rs. Rs. Rs. Rs. Rs. Rs. Rs.

40.000/30,000/30,000/25,000/20,000/15,000/8,000/-

Rs. Rs. Rs. Rs. Rs. Rs. Rs.

1.25 Lacs 80,000/80,000/60,000/40,000/25,000/20,000/-

mYgzIn leI m`isk sh`ieq` Eqy cMdy jmH~ krv`aux leI: Bank Name Account Name Account No. IFSC Code Bank Name Account No. IFSC Code

: PUNJAB & SIND BANK : SHIROMANI GURMAT CHETNA : 0754 100 000 521 : PSIB0000754 : PUNJAB NATIONAL BANK : 4997 0021 0000 1085 : PUNB0499700

cYk SRomxI gurmiq cyqn` dy n`m hI Byjy j`x|

syv` vYstrn wUnIEn Eqy mnIgR`m r`hIN vI ByjI j` skdI hY|

Contact : 98780-11670 SoRmxI gurmiq cyqnw (2) PrvrI 2016


lVIvwr: 1

Awsw dI vwr

1. mnu~K dy Avgux (vices) k~F ky gux (virtues) Brn iv~c pRBU nUM ikMnW smW lg~dw hY? pRBU ivkwrW v~l dOVdy kW (crow) rUp mn nUM hMs (swan) rUp moqIAW dw KojI bxw skdw hY Bwv 'kwghu hMs' kr skdw hY[ Aijhw kridAW ausnUM koeI dyr nhIN l~gdI[ auh swDwrx mnu~KW nUM dYvI (virtues) iKn iv~c (twinkling of eye) hI bKS skdw hY (ijin mwxs qy dyvqy kIey krq n lwgI vwr)[ 2. gurU qoN ibnW mnu~K dI AvsQw kYsI huMdI hY? gurU qoN ibnW mnu~K AigAwnI huMdw hY qy AigAwnqw dw Gu~p hnyrw (pitch darkness of mind) hI ausdy jIvn ivc CwieAw rihMdw hY (gur ibnu Gor AMDwr)[ ieh Aijhw hnyrw huMdw hY jo sYNkVy cMn cVHn (jy sau cMdw augvih...) qy hzwrW sUrjW (sUrj cVih hjwr]) dy pRkwS iv~c vI dUr nhIN huMdw[ kyvl qy kyvl gurU hI gurU bKS ky AigAwnqw dw hnyrw dUr kr skdw hY[ 3. ijhVy mnu~K gurU nUM cyqy nhIN krdy, auhnW dw kI hwl huMdw hY? ijhVy gurU nUM Xwd nhIN krdy (nwnk gurU nw cyqnI...) auh Asl ivc hMkwr vs Awpxy Awp nUM Awp hI bVw isAwxw smJdy hn (min Awpxy sucyq)[ ieh mnu~K iq~lW dy Kyq iv~c, sVy hoey qy ipCy su~ty hoey (abandoned) iqlW vWg hn jo Pldy-Puldy qW nzrI pYNdy hn (PlIAih PulIAih bpuVy...) pr auhnW dy AMdr iqlW dI QW suAwh hI huMdI hY(BI qn ivic suAwh)[ 4. ‘Awsw dI vwr’ dI pihlI pauVI Anuswr pRBU kI-kI kr irhw hY? pRBU jI bVw kuJ, sB kuJ hI kr rhy hn[ pihlI pauVI Anuswr pRBU ny:1. pihlW qW Awpxy Awp nUM bxwieAw (created Himself) (AwpInR Y Awpu swija....) 2. nwl hI AwpxI vifAweI sQwipq kIqI (AwpInRY rica nwau) 3. iPr ieh swrI isRStI bxweI (duXI kudriq swjIAY...) 4. qy iPr Awp hI aus iv~c ivAwpk ho ik Awpxw qmwSw, Kyf vyK irhw hY (seeing with delight) (kir Awsxu

svwl-jvwb

ifTo cwau] ) 5. sB nUM dwqW dy irhw hY sB kMm Awp kr irhw hY (dwqw krqw Awip qUM...) 6. KuS ho ik qruT ky ikrpw krdw hY (showers kindness), dwqW dyNdw hY (quis dyvih krih pswau]) 7. sB dy idlW dw sB kuJ jwxdw (knower of all) hY (qUM jwxoeI sBsY...) 8. Awpxy kvwau (hukm) rwhIN hI jIvW nUM ijMd dy irhw hY qy vwps vI lY irhw hY mwr irhw hY (dy lYsih ijMdu kvwau]) sMKyp iv~c pRBU Awp AwpxI kudriq ivc vrq irhw hY qy sB kuJ krn vwlw hY qy sB dw kwrn vI hY[ (2) 5. ieh jgq KMf-bRihmMf s~cy hn jW Brm rUp? KMf-bRihmMf (regions, universer) swjn vwly pRBU dw ieh islislw Atl hY (scy qyry KMf scy bRhmMf)[pRBU Awp hoNd vwlw hY qy ausdw ieh swrw pwswrw hI s~cw hY[ ies dw sm~ucw kMtrol pRBU dy kol hI hY[ 6. s~cy pRBU nUM iDAwaux vwly kI bx jWdy hn qy dUjy mnu~K kI bxdy hn? s~cy pRBU nUM iDAwaux vwly Awp vI s~c dw rUp ho jWdy hn (nwnk scu iDAwiein scu]) pr dUjy mn~uK jnm-mrn dy gyV iv~c hI pey rihMdy hn auh iblkul k~cy (falsest of false) hI huMdy jn (jo mr jMmy su kcu inkcu)[ 7. pRBU dIAW ikhVIAW-ikhVIAW v~fIAW isPqW hn? pRBU dIAW byAMq v~fIAW isPqW hn, v~fIAW vifAweIAW hn[ ijvyN:1. aus dw js, ausdw nwm vfw hY (Glory is suptreme) (vfI vifAweI jw vfw nwau]) 2. ausdw inAW At~l hY (justice is supreme) (vfI vifAweI jw scu inAwau) 3. ausdw Awsn Afol hY (Seat is immovable) (vfI vifAweI jw inhcl Qwau]) 4. auh sB dIAW ArdwsW jwxdw hY (under stands utterances of all) (vfI vifAweI jwxY Awlwau]) 5. auh sB dy idlW dy BwvW qy vlvilAW (feelings) nUM jwxdw hY[ (vfI vifAweI buJY siB Bwau]) SoRmxI gurmiq cyqnw (3) PrvrI 2016

6. Awp hI bKiSS krdw hY, iksy qoN slwh nhIN (consults none) lYdW (vfI vifAweI jw puiC n dwiq) 7. Awp hI Awp hY, suqMqr hY (vfI vifAweI jw Awpy Awip) ieh sB ds ky vI ausdI mukMml kwr nhIN d~sI (described) jw skdI (nwnk kwr n kQnI jwie]) auh sB kuJ Awpxw rzw iv~c kr irhw hY (kIqw krxw sbr rjwie)[ 8. ieh swrw jgq s~cy pRBU dw itkwxw hY (iehu jgu scY kI hY koTVI... ), auh kx-kx iv~c v~sdw hY (scy kw ivic vwsu)[ 9. ies jg iv~c pRBU kI-kI krdw hY? pRBU AwpxI Kyf Anuswr keIAW nUM Awpxy iv~c smwA (absorb) lYNdw hY (ieknRw hukim smwie ley...) qy keIAW nUM nwS (destroy) kr idMdw hY (ieknRw hukmy kry ivxwsu)[ keIAW nUM AMD kUp (KUh-well) iv~coN k~F lYNdw hY (ieknRw BwxY kiF ley...) qy keIAW nUM ausy iv~c K~icq kIqI r~Kdw hY (ieknRw mwieAw ivic invwsu)[ Ascrj hY ausdI Kyf, koeI nhIN ds skdw ik iksnUM ausny kdoN bcwA lYxw hY[ gurU vrsoAw kyvl auhI ds skdw hY ijs AMdr pRBU AWp igAwn rUpI cwnx pYdw krdw hY (jw kau Awip kry prgwsu) 10. pRBU dI Adwlq (court of God) ikho ijhI hY? pRBU ny jIvW dy kIqy krmW dw lyKw (record of deeds) r~Kx leI Drmrwj nUM ibTwieAw hoieAw hY(iliK nwvY Drmu bhwilAw)[ aus Adwlq iv~c inrol s~c dy AwDwr qy inbyVw (adjust) huMdw hY (aQY scy hI s~c inbVY...)[ pwpI qy mMd krmI jIv (evildoers) cux ky v~K k~F id~qy jWdy hn (cuix viK kFy jjmwilAw)[JUTy bMidAW nUM koeI ie~zq nhIN imldI (Qwau n pwiein kUiVAwr...) Aqy auhnW dy mUMh kwly (blackened faces) krky, byiezq krky nrkW v~l D~k id~qw jWdw hY (muh kwlRY dojik cwilAw)[ 11. prmwqmw dI Adwlq iv~c kOx ijqdw qy kOx hwrdw hY? : pRBU dy nwm iv~c rqy (dyed in God's Name) mnu~K ij~q jWdy hn (qyrY nwie rqy sy ijix gey...) Aqy T~gIAW krn vwly hwr (deceivers lose) jWdy hn (hwir gey is Tgx vwilAw)[ (...c`ldw)


Sbd vIcwr

AwKw jIvw ivsrY mir jwau

Awsw mhlw 1!! AwKw jIvw ivsrY mir jwaU] AwKix AauKw swcw nwau] swcy nwm kI lwgy BUK] auqu BUKY Kwih clIAih dUK]1] so ikau ivsrY myrI mwie] swcw swihb swcY nwie] rhwau] swcy nwm kI iqlu vifAweI AwiK Qky kImiq nhI pweI] jy siB imil kY AwKx pwih] vfw n hovy Gwit n jwie]2] nw ahu mrY n hovy sogu] dydw rhY n cUkY Bogu] guxu eyho horu nwhI koie] nw ko hoAw nw ko hoie]3] jyvfu Awip qyvf qyrI dwiq] ijin idnu kir kY kIqI rwiq] Ksmu ivswrih qy kmjwiq] nwnk nwvY bwJu sunwiq]4] (AMg 9-10) pd ArQ: AwKw (prmwqmw dw nwm) AwKdw hW, ismrdw hW[ jIvw-ijauNdw hY[ ivsrY-(jdoN nwm nUM) ivswr idMdw hY[ mir jwau-mr jWdw hW, Awqimk mOq ho jWdI hY[ AwKix AauKw-jpxw bhuq AOKw hY[ swcw nwau-sdw iQr rihx vwlw pRBU dw nwm[ auquaus[ BUKyY-BuK nwl, Bu~l krky[ Kwie-BuMicx nwl[ clIAih dUK-swry du`K cly jWdy hn[ ikau ivsrY-kdI ivsrY nwh[ mwie-hy myrI mW[ iqlu-iql ijMnI, rqw Br[ Gwit n jwie-Gt nhIN jWdw[ sogu-icMqw, APsos[ n cUkY-mukdw nhIN hY[ Bogu-Bojn, BMfwr[ nw ko hoAw-nw koeI hoieAw hY[ nw ko hoie-nw hI (Biv`K ivc) koeI hovygw[ idn kir kY-idn bxw ky[ kIqI rwiqrwq bxweI hY[ Ksmu-mwlk pRBU[ kmjwiqnIc krm krn vwlw[ nwvY bwJU-nwm qoN ibnW, nwm qoN s`Kxy[ snwiq-nIc jwq vwly (nIc krm krn vwly)[ mnu`K nUM du`K qdoN hI ivAwpdw hY jdoN aih prmwqmw nUM ivswr idMdw hY, Bulw idMdw hY Aqy mwieAw dI Bu`K dy kwrn hr pwsy Btkdw iPrdw hY, pr ijnHW nUM dInW 'qy dieAw krn vwlw prmwqmw nwm dwq ArQwq nwm dwn bKSdw hY, auh iPr nwm dw ismrn krky suKI jIvn vwly ho jWdy hnduKu qdy jw ivsir jwvY] BuK ivAwpY bhu ibiD DwvY]

ismrq nwmu sdw suhylw ijsu dyvy dIn dieAwlw jIau] (AMg 98) Bu`K-mwieAw dI Bu`K[ ivAwpY-ivAwpdI hY, lgdI hY[ ibiD-qrIikAW nwl[ bhu ibiDkoeI qwirAW nwl, keI pwsIN[ DwvY-dOVdw iPrdw hY[ suhylw-suKI[ dIn dIn dieAwl dInW (grIbW)- 'qy dieAW krn vwlw, prmwqmw[ jgq gurU bwbw rwgu mlwh ivc idRV krvw rhy hn ik prmwqmw nUM ivswr ky mnu`K Aijhy krm krdw hY, jo aus dI KuAwrI dy kwrn bxdy hn[ ieQy iksy ny sdw leI itky nhIN rihxw[ prmwqmw dy nwm qoN ibnW jIvn iPtkwr Xog hY[ ies leI hy BweI, iek pRBU dy nwm dw ismrn kro, ijs sdkw aus dI hjUrI ivc ie`zq mwx nwl jwvygwKsmu ivswir KuAwrI kInI iDRg jIvxu nhI rhxw] pRwxI eyko nwmu iDAwvhu] ApnI piq syqI Gir jwvhu] (AMg 1254) iDRg-iPtkwr Xog[ piq-ie`zq mwx[ syqI-nwl[ Gir-pRBU dy Gr, pRBU dI hzUrI ivc[ Awp jI dy hor bcn hn ik jo mwlk pRBU nUM ivswr ky ivSy ivkwrW dy rsW nUM hI Bogdy rihMdy hn, aunHW dy srIr ivc rog qy ibmwrIAW hI pYdw huMdIAW hnKsmu ivswir kIey rs Bog] qW qin auiT Kloey rog] (AMg 1256) rs Bog (ivkwr rUpI) rsW nUM Bogxw[ qin-srIr[ rog -ibmwrIAW[ ies leI hy BweI, prmwqmw dy nwm dw js gwauxw kr, s`cy nwm nUM sux Aqy prmwqmw dy fr Adb nUM mMn ky mnu`K swry du`K dUr krky ihrdy AMdr suK AQvw AnMd vsw lYNdw hY[ bwxI 'jpu' jI swihb ivc gurU bwby dy bVy Anmol hngwvIAY suxIAY min rKIAY Bwau] duKu prhir suKu Gir lY jwie] (pauVI p,AMg 2) duK prhir-duKW nUM dUr krky[ hy pRBU, qyry byAMq guxW dw AMq nhIN pwieAW jw skdw, qUM Ak`Q hYN, qyry guxW nUM ibAwn nhIN kIqw jw skdw, pr jo gurU dy Sbd duAwrw Awpw Bwv mwr lYNdw hY, aus dy mn ivc SoRmxI gurmiq cyqnw (4) PrvrI 2016

pRBU A w vsdw h Y [ gurvw k hYqUM AkQu ikau kiQAw jwih] gur sbdu mwrxu mn mwih smwih] qyry gux Anyk kImiq nh pwih] (rwgu gauVI mhlw 3, AMg 160) AkQu-ijs dy guxW nUM kiQAW nhIN jw skdw, ibAwn kIqw nhIN jw skdw[mwihivc[ smwih-vsdw hY[ ies pRkwr jo gurU dy pRym rMg ivc rMgy rihMdy hn, aunHW dI hr QW jY jYkwr huMdI hY, soBw huMdI hYnwnk nwim rqy iqn kau jYkwru] (AMg 160) rqy-rMgy rihMdy[ Sbd dy A~KrI ArQ: pRBU dy nwm dw jwp krn nwl mYN ijauNdw hW[ jdoN nwm ivsr jWdw hY qW Awqimk qOr 'qy myrI mOq ho jWdI hY pr prmwqmw dy nwm dw jwp krnw bVw AoKw hY[ hy myrI mW, sdw iQr rihx vwly mwlk pRBU dw nwm iQr rihx vwlw hY, mYnUM pRBU dw nwm kdy vI nw ivsry[ lokweI prmwqmw dy s`cy nwm dI vifAweI kr kr ky Q`k geI hY pr koeI rqw Br vI aus dI kImq nhIN pw sikAw[ ieQoN q`k ik jykr swry jIv iml ky (iek`Ty ho ky) prmwqmw dy guxW nUM vrnx krn dy Xqn krn qW ieMj AwKx nwl nw qW auh v`fw huMdw hY Aqy nw hI Gt ky Cotw[ prmwqmw nw mrdw hY Aqy nw hI aus nUM iksy pRkwr dw sog huMdw hY[ auh jIvn nUM irjk dyeI jWdw hY Aqy ieMj krn nwl aus dy BMfwirAW ivc kdI Gwt nhIN pYNdI[aus dw iek sB qoN v`fw gux hY, jo hor iksy ivc nhIN hY[ hux q`k aus ijhw v`fw nw koeI hoieAW hY Aqy nw hI kdI hovygw[ ijMnw v`fw auh Awp hY, aunIAW v`fIAW aus dIAW rihmqW hn[ aus ny hI idn bxwey Aqy iPr rwq vI ausy ny hI bxweI hY[ ijhVy aus mwlk nUM ivswr idMdy hn, auh smJo nIc jwq vwly kmIny hn[ gurU bwbw idRVH krvw rhy ik Asl ’c nwm qoN s`Kxy smJo mhW-nIc hn[ -0-


is`K rihq mirXwdw kIrqn(a) sMgq iv~c kIrqn kyvl is~K hI kr skdw hY[ (A) kIrqn gurbwxI nUM rwgW ivc aucwrn krn nUM kihMdy hn[ (e) sMgq ivc kIrqn kyvl gurbwxI jW ies dI ivAwiKAw-srUp rcnw BweI gurdws jI qy BweI nMd lwl jI dI bwxI dw ho skdw hY[ (s) Sbdw nUM jotIAW dI Dwrnw jW rwg nwl pVHidAW bwhr dIAW mn-GVq qy vwDU qukW lw ky Dwrnw lwauxI jW gwauxw AXog hY[ Sbd dI quk hI Dwrnw bxweI jwvy[ hukm lYxw(a) sRI gurU gRMQ swihb jI A~gy m~Qw tyksMgq dy Adb nwl drSn krny qy Avwzw lYxw jW suxnw , siqgurU dy drSn hn[vwk lYx qoN ibnW sRI gurU gRMQ swihb jI dw rumwl cu~k ky drSn krnw jW krvwauxw mnm~q hY[ (A) sMgq iv~c iek vkq ieko g~l hoxI cwhIey-kIrqn jW kQw, viKAW jW pwT[ (e) dIvW smyN sMgq iv~c sRI gurU gRMQ swihb dI qwibAW kyvl is~K (mrd jW qIvIN) hI bYTx dw AiDkwrI hY[ (s) sMgq nUM pwT kyvl is~K hI kr ky suxwvy[ Awpxy-Awp leI pwT koeI gYr is~K vI kr skdw hY[ (h) ‘hukm’ lYx l~igAW K~by pMny qoN auqly pwisaN pihlw Sbd jo jwrI hY, mu~F qoN pVHnW cwhIdw hY[ jy aus Sbd dw mu~F ipCly pMny qoN SurU huMdw hY qW p~qrw prq ky pVHnw SurU kro Aqy Sbd swrw pVoH[ jy vwr hovy qW pauVI dy swry slok qy pauVI pVHnI cwhIey[ Sbd dy AMq ivc ijQy 'nWk' nwm Aw jwvy, aos quk ’qy Bog pwieAw jwvy swDwrn pwT (a) hr iek is~K nUM vs lg, Awpxy Gr ivc sRI gurU gRMQ swihb dy pRkwS krn dw v~Krw qy nvyklw sQW inXq krnw cwhIey (A) hr iek is~K is~KxI, b~cy b~cI nUM gurmuKI pVH ky sRI gurU gRMQ swihb jI dw pwT krnw is~Kxw cwhIey[ (e) hr iek is~K AMimRq vyly pRSwd Ckx qoN pihlW sRI gurU gRMQ swihb dw 'hukm' lvy[ jy ies ivc aukweI ho jwvy, qW idn ivc iksy vI smyN jrUr sRI gurU gRMQ swihb dw pwT kry jW suxy[ sPr Awid AOkV vyly drSn krn qoN AsmrQ hovy qW SMkw nhI krnI[

(s) cMgw qW ieh hY ik iek is~K Awpxw swDwrn pwT jwrI r~Ky qy mhIny mgroN (jW ijqny smyN ivc ho sky) Bog pwvy[ (h) pwT ArMB krn smyN AnMd swihb (pihlIAW pMj pauVIAW qy iek AMqlI pwauVI) dy pwT mgroN Ardws[ AKMf pwT(a) AMKf pwT iksy BIV jW auqSwh vyly kIqw jWdw hY[ ieh qkrIbn 47 GMty ivc sMpUrn kIqw jWdw hY[ pwT lgwqwr ibnW rok dy kIqw jWdw hY[ pwT swP qy SuD hovy[ bhuq qyz pVHnw,ijs qoN suxn , vwlw kuJ smJ nw sky, gurbwxI dI inrwdrI hY[ A~Kr mwqr iDAW r~K ky pwT Su~D qy swP krnw cwihey, BwvyN smW kuJ vDIk l~g jwvy[ (A) AMKf pwT ijs prvwr jW sMgq ny krnw hY, auh Awp kry, t~br dy iksy AwdmI, swk sMbMDI, im~qr Awid iml ky krn[pwTIAW dI igxqI muk`rr nhIN[ jy koeI AwdmI pwT nhIN kr skdw, qW iksy cMgy pwTI qoN sux lvy pr ieh nw hovy ik pwTI Awp Awpy iek~lw bih ky pwT krdw rhy qy sMgq jW t~br dw koeI AwdmI nw suxdw hovy[ pwTI dI XQw-Skiq Bojn bsqr Awid nwl Xog syvw kro[ (e) AMKf pwT jW hor iksy pwT vyly kuMB, joq, nlIeyr Awid r~Kxw mnmiq hY[ sDwrn pwT/ AKMf pwT dw AwrMBsDwrn pwT dy ArMB vyly pRSwid ilAw ky AMnd swihb (Cy pauVIAw) dw pwT krky Ardws mgroN 'hukm' ilAw jwvy[AMKf pwT kr ky Ardws mgroN 'hukm' ilAw jwvy,Pyr AMnd swihb (Cy pauVIAW) dw pwT krn mgroN Ardws kr ky Aqy 'hukm' lY ky pwT dw AwrMB kIqw jwvy[ Bog (a) sRI gurU gRMQ swihb dy pwT (swDwrn jW AMKf) dw Bog muMdwvxI auqy jW rwgmwlw pHV ky cldI sQWk rIqI Anuswr pwieAw jwvy (ieh g~l bwbq pMQ 'c Ajy qk mqByd hY, ies leI rwgmwlw qoN ibnW sRI gurU gRMQ swihb dI bIV ilKx jW Cwpx dw hIAw koeI n kry)[ ies qoN aupMRq AnMd swihb dw pwT krky Bog dw Ardws kIqw jwvy qy kVwh pRswid vrqwieAw jwvy[ (A) Bog smyN sRI gurU gRMQ swihb dI loV Anuswr rumwl, cor, cwnxI Awid dI Bytw Aqy SoRmxI gurmiq cyqnw (5) PrvrI 2016

pMQk kwrjW leI XQw- SkqI ‘Ardws’ krvweI jwvy[ kVwh pRswid(a) kVwh pRSwid jo ivDI Anuswr iqAwr kr ky jW iqAwr krw ky ilAWdw jwvy, sMgq ivc pRvW hovygw[ (A) kVwh pRSwid iqAwr krn dI ivDI ieh hY- suA~C BWfy 'c iqRBwvlI (Awtw,auqm im~Tw qy GI ieko ijhy pw ky)gurbwxI dw pwT krdy hoey iqAwr kIqw jwvy[iPr suA~C bsqr nwl F~k ky sRI gurU gRMQ swihb dy hzUr suA~C cOkIN au~pr riKAw jwvy[sRI gurU gRMQ swihb dy hzUr sMgq nUM au~cI Awvwj 'c suxw ky AnMd swihb dIAW pihlIAW pMj pauVIAW qy AMqlI iek pauVI dw pwT kIqw jwvy Aqy Ardwsw soiDAw jwvy qy prvWgI leI ikrpW Byt hovy[ (e) ies dy auprMq sMgq nUM vrqwaux qoN pihlW kVwh pRswid ivcoN pMjW ipAwirAW dw g~Pw k~F ky vrqwieAw jwvy[ aupRMq sMgq ivc vrqwaux l~igAW pihlW qwibAw bYTy isMGW nUM ktory ivc pw ky dyvy qy iPr bwkI sMgq nUM vrqwey[iksy ilhwz jW iGrxw krky ivqkrw nw kry[ sB is~K, gYr is~K, nIc-aUc jwiq vwly nUM ieko ijhw vrqwvy[kVwh pRswid vrqwaux vyl sMgq ivc bYTy iksy mnu~K qoN zwiq-pwq,CUq-Cwq dw iKAwl krky iglWI nhIN krnI cwhIdI[ (s) kVwh pRswid Bytw krn vyly G~t qoN G~t iek tkw nkd Ardws BI hovy[ 5. gurbwxI dI kQw(a) sMgq ivc gurbwxI dI kQw is~K hI kry[ (A) kQw dw mnoeQ gurmiq idRVHwauxw hI hovy[ (e) kQw ds gurU swihbW dI bwxI jW BweI gurdws,BweI nMd lwl jW iksy hor pRmwixk pMQk pusqk (jo gurmiq AnukUl hox) dI ho skdI hY, pr Anmq dI iksy pusqk dI nhIN ho skdI[hW pRmwx iksy mhwqmw zW pusqk dI au~qm isiKAw dw ilAw jw skdw hY[ (6) viKAW- gurduAwry ivc gurmiq qoN ivru~D koeI viKAW nhIN ho skdw[ (7) gurduAwry ivc sMgq dw pRogrwm Awm qOr 'qy ieau huMdw hY:sRI gurU gRMQ swihb dw pRkwS, kIrqn, kQw, viKAW, AnMd swihb, Ardws, &qh,siq sRI Akwl dw jYkwrw qy hukm[ -0-


gurU gRMQ dw ivcwr pRbMD

-ipAwrw isMG pdm

sdwcwr SwsqR ieiqhws qoN pqw lgdw hY ik ivc ivc Aijhw nwl SKsIAq iSMgwrI n jwvy[ gurU-is`DWq dw Bwrq DrmW nUM do ih`isAW ivc vMifAW jw smW vI AwayNdw irhw hY jdoN ik dohW nUM loVINdw ieh mhW mRMq hY:skdw hY-AiDAwqmvwdI qy AwcwrvwdI[ ies dw mh`qv nhIN idqw igAw ijvyN ik BgqI sB gux qyry mYN nwhIN koie dw ArQ ieh nhIN ik jo AiDAwqmvwdI sn, lihr dy ArMBk smyN ivc jp, qp,pUjw pwT qy ivxu gux kIqy Bgiq n hoie[ (jpu) auh Awcwr dI loV nhIN sI smJdy Xw jo aupwsnw nUM ijqnI AihmIAq id`qI jWdI sI, ibnu gur gux n jwpnI, ibnu gux Bgiq n AwcwrwvwdI sn, auh AiDAwqmk au~cqw nUM auqnw sMq Bgq aucy sdwcwrk guxw nUM Awdr hoie[ (isrI rwg 3) prvwn nhIN sI krdy[ sgoN ies vMf dw nhIN sI idMdy, aunHW dw iKAwl sI ik kyvl gurU Arjn dyv dohW dI qwkId krdy qwqpRX ieqnw hI hY ik kuJ purwqn Drm, BgqI hI Awqmk kilAwx leI kwPI hY[ hn:AiDAwqmvwdI inScy au~qy bhuqw zor idMdy sn Ajyhy ivsvws dw mu`K kwrn ieh vI sI ik ausqiq mn mih kir inrMkwr[ qy kuJ kyvl Awcwr au~qy[ imswl leI snwqn smwijk jIvn vloN auprwmq Dwrn krky ieh kir mn myry siq ibauhwr[ ihMdU Drm AiDAwqmvwdI sI qy boDI qy jYnI lok ies dI pRvwh G`t hI krdy sn[ BgqI (gauVI suKmnI p) vDyry AwcwrvwdI sn[ iek smW eysw vI lihr dy zmwny Gr bwr C`fky swDU hoxw qy rb ijQy pihlI sqr bMdgI auqy zor idMdI hY, AwieAw jdoN AwcwrvwdI AnwqmvwdI ho gey, dI pUjw aupwsnw ivc smW lMGwauxw hI prm auQy dUjI 'sd ivauhwr' isRStwcwr nUM lwzmI aunHW dy iKAwl ivc au~cw su`cw Awcwr hI Drm krm sI[ kI jogI, kI vYrwgI qy kI krwr idMdy hY[ gurmiq dw nwm qy syvw dw ijMdgI dI swDwnw leI kwPI sI, prm q`q sMinAwsI qpIey sB plwienvwdI, Awqm is`DWq vI ienHW dohW g`lW vl sMkyq krdw hY, bRihm ivc ivSvws koeI ieqnI loVI dI g`l smwDI qk sImq sn[ jwpdw ieauN hY ik ijvyN nwm duAwrw AsIN pRBU dy nyVy huMdy hW nhIN sI[ iek qIsrI iksm dI SRyxI qy syvw duAwrw Awm lokW dy[ purwxy vI vjUd ivc AweI jo n jwpdw ieauN hY ik ijvyN dUsirAW pRqI AwpxI izMmyvwrI aunHW Drm, prlok suDwrn leI BgqI nUM A i D A w q m v w d I s I q y n w dI mwnisk cyqnw dw Bwg nhIN sI[ drAsl jy ivslySnwmk hI sB kuJ mMndy sn[ pr gurU nwnk AwcwrvwdI [ ienH W leI idRStI nwl dyiKAw jwvy qW AiDAwqmvwd ieh mwrg syvw nUM vI nwl auicq QW dyx dw AiDAwqmk insicAW qy sdwcwr drswauNdw hY ik mnu`K ny prmySvr nwl ikvyN irSqw kwiem mu`deI sn[ kuJ mMndy sn pr gurU kImqW dohW dw koeI mhq`v nhIN sI, krnw hY qy sdwcwr ieh g`l smJwauNdw hY ik mnu`K dw mnu`K nwl nwnk syvw kmwieAY[' q drgh ieh lok cwrvwkIey vmwmrgI irSqw ikho jyhw hoxw cwhIdw hY[ r`b nwl irSqw joVn dI nym bYsxu pweIAY[ XwSkq Awid sn[ vwlI AiDAwqm SwSqR hY qy mnu`K dw prspr sbMD joVn dI kuJ lok Awcwr nUM ivAkqIgq A`j k`l dy pdwrQvwdI Xw nymwvlI sdwcwr swsqR hY[ bhuqy DrmI, pihlI g`l au~qy hI pUMjI mMndy sn, pRBU-ivSvws Xw srIrvwdI nwl ienHW nUM soiKAW bhuqw zor idMdy rhy qy Ajyhy vI Awey pihlI buinAwdI g`l nUM BgqI nUM aukw QW nhIN sI idMdy[ gurU qulnwieAw jw skdw hY pr iek g`l iblkul hI iqlWjlI dy id`qI[ gurU nwnk swihb ijMdgI dI swihb aunHW pRqI vI spSt krdy hn iDAwn ivc r`Kx vwlI hY ik sMpUrnqw leI BgqI qy sdwcwr dohW nUM zrUrI AMg krwr idMdy ik sySRt gux vI ausy dwq hn[ AiDAwqmvwdI jmwq ny kdI hn qy auh ieh vI kihMdy hn ik BgqI Xw bMdgI sMpUrx ho hI cMgyrI BgqI Xw rUhwnIAq qW hI sdwcwr kImqW nUM iqlWjlI nhIN nhIN skdI jykr sRySt guxW nwl SKsIAq iSMgwrI n jwvy[ mUrqI mwn huMdI hY, jukr syRSt gux id`qI qy AwcwrvwdI qW kyvl inrBr izMdgI dw Bwg bxn[ BgqI, hI ies qy krdy hn[ so Drm dy dUsirAW pRqI AwpxI izMmyvwrI aunHW dI sdwcwr nUM SkqI idMdI qy sdwcwr BgqI dw ieiqhws qoN prgt hY ik sdwcwr, Drm dw mwnisk cyqnw dw Bwg nhIN sI[ drAsl jy pswr krdw hY[* iek AiBMn AMg irhw hY qy kdI kdI 'ieho kuJ' ivslySnwmk idRStI nwl dyiKAw jwvy qW swcI bwxI sUcw hoie hI Drm dw 'sB kuJ' smiJAW jWdw irhw AiDAwqmvwd ieh mwrg drswauNdw hY ik gux qy nwmu prwpiq hoie[ (Awsw 1) hY[pr ies hkIkq qoN BlI pRkwr jwxU hn ik mnu`K ny prmySvr nwl ikvyN irSqw kwiem so Awid gRMQ dy isDWq Anuswr DrmI Drm dohW qy sumyl qoN ibnW sMpUrn nhIN[ ijvyN krnw hY qy sdwcwr ieh g`l smJwauNdw hY ik jIvn jIaux leI dovyN g`lW lwzmI hn, ik mork hwpiknz (Mork Hopkins) kihMdw mnu`K dw mnu`K nwl irSqw ikho jyhw hoxw hY, iek isAwxw ienHW nUM ieko qsvIr dy do pwsy cwhIdw hY[ r`b nwl irSqw joVn dI nym vwlI AiDAwqmk inScw vI qy sdwcwrk gux vI[ dunIAW ivc Drm iBMn iBMn hn, aunHW dy pUjw dsdw hY[ AiDAwqm SwSqR hY qy mnu`K dw prspr sbMD aupwsnw dy FMg vI v`Ko vKry hn pr Awcwr Morality is religion in practice joVn dI nymwvlI sdwcwr swsqR hY[ bhuqy sMihqw sB dI iek smwn hY[ koeI Drm corI religion is Morality in Principle. DrmI, pihlI g`l au~qy hI bhuqw zor idMdy rhy qy krn Xw JUT bolx dI hmwieq nhIN krdw, iksy (Wardlaw) Ajyhy vI Awey pihlI buinAwdI g`l nUM iblkul dw idl duKwaux (ihMsw) dI iksy mn ivc so ieh kwPI hd qk TIk hY, BwvyN iksy hI iqlWjlI dy id`qI[ AwigAw nhIN iesy krky rskl dw kQn TIk iksy smyN ienHW Dwrmk rb dy do phIAW nUM gurU nwnk swihb ijMdgI dI sMpUrnqw leI hY ik nsl qy Bugol dI iBMnqw dy bwvjUd inKyiVAw vI igAw hY pr g`l dohW dy sumyl qy BgqI qy sdwcwr dohW nUM zrUrI AMg krwr idMdy sdwcwr swrI mnu`Kqw leI ieko hI hY[ hI mukdI AweI hY[ ienHW dw smwn mh`qv hn qy auh ieh vI kihMdy hn ik BgqI Xw *foot mark's : Piety and Morality are svIkwr krnw bxdw hY[ BwrqI DrmW dy bMdgI sMpUrx ho hI nhIN skdI jykr sRySt guxW SoRmxI gurmiq cyqnw (6) PrvrI 2016


ies krky gurU gRMQ swihb ivc sdwcwr dI nINh p`ikAW krn leI AOguxW dy iqAwg auqy auqnw hI zor idqw igAw hY ijqnw ik gux-sMigRh au~qy[ ijnHW icr mYl D`by auqwry n jwx koeI kpVw pihnx Xog nhIN bxdw, ies leI mYl lwhuxw pihlI Srq hY[ due the Same Spirit differentaly manifested- piety is religion with its face toward God, Morality is religion with its face toward the world. (Tryon Edwards) jyhw ik AsIN ipCy ieSwrw kIqw hY ik mnu`K iek smwjk pwRxI hY, bwkI lokW nwl ies dI sRySt vrqoN ies dI mnuKqw dI sUck hY[ siBAwcwrk pRgqI ny ieh sp`St drsw id`qw hY ik auhoN vrqoN sdwcwr hY, ijs nwl iksy qrHW iksy dUjy dI hwnI nw hovy[ Drm-gRQW ivc ies g`l nUM ieauN vI duhrwieAw igAw hY ik qusIN horW nwl ausy qrHW vrqoN kro jYsw ik qusI cwhuMdy ho ik bwkI lok quhwfy nwl krn[ ieh qW TIk hI hY ik AsIN Awpxy leI koeI duKdweI g`l shwr nhIN skdy jo swnUM cMgI nhIN lgdI, auh g`l dUjy nUM ikvyN cMgI lgI skdI hY[ so sdwcwr dw ieh iek sunihrI AsUl hY[ dUijAW nUM Awpxy vrgy smJxw qy aus Anuswr vrqoN krnw[ swry Drm-gRMQW ivc ies iksm dy ivcwr imldy hn[ mhWBwrq Anuswr Drm auh hY ik auh g`l dUijAW nwl n kro ijs nwl qusI Kd AnuBv kro jy quhwfy nwl hovy[ buD gRMQ audwn v`g (p/18) ivc iloKAw hY, qusIN ies qrHW krky iksy nUM n duKwE ijs qrHW kIqIAW qusIN Awp pIVq huMdy hovy[ knPXUiss dw ieho ivcwr hY, AjyhI g`l dUijAW nwl n hI kro ijsnUM qusIN Awpxy leI kdI psMd nhIN krdy[ qwaU mq dw ivcwr hY ik Awpxy guAWFI dy hwn nUM hwn qy lwB nUM lwB smJo[ XhUdI muqwibk jo quhwnUM n psMd hY, auh Awpxy hmjolIAW nwl n kro[ ieslwm kihMdw hY, koeI s`cw momn nhIN ijqnw icr auh Awpxy swQI leI auho kuJ nhIN cwhuMdw jo kuJ auh Awpxy leI cwhuMdw hY[* gurvwk hYpr kw burw n rwKhu cIiq qum kau duK nhIN BweI mIq] sdwcwr SwsqR ivc Bwvy jIvn-jWc dy isDWqW nUM keI p`KW qoN ivcwirAW igAw hY pr ies ivc do g`lW muK hn- kI kuJ krnXog hY qy kI kuJ n krn Xog[ kI TIk hY qy kI n TIk[ jo krnw auicq nhIN auh buirAweI hY, pwp hY, bdI hY, durwcwr hY, aus nUM AOgux vI ikhw jWdw hY[ jo krnw auicq hY, Awqm-ivkws qy smwjk ivkws dohW leI lwBvMd hY, auh cMigAweI hY, puMn hY, nykI hY Xw sdwcwr hY, ies nUM sdwcwr SwsRqI 'gux' kihMdy hn[ puMn

qy pwp Drm SwsqR dy sMkyq hn qy gux qy AOgux Awcwr SwsRq dy[ cMgw kMm krnw Xog hY qy mMdw n krn Xog, gux Dwrn Xog hY qy Aogux iqAwgn Xog[ pr Drm-gRMQW ivc iek g`l bwr bwr duhrweI geI hY ik mnuKI mn mwieAw dy pRBwv kwrx Xw sMqwn dw bihkwieAw hox krky sdw bdI vwly pwsy doVdw hY[ gurU gRMQ swihb ivc vI ies pRivrqI dw keI QW izkr hY jo ies nUM cMigAweI vloN Avyslw krdI qy bdI byrok vDx idMdI hY:syr[

cMigAweI Awlku kry, buirAweI hoie (vwr gUjrI p)

ieho kwrx hY ik Drm, drSn qy klw mnuK nUM sdw cMigAweI v`l pyRrn dw Xqn krdy hn qW ik AOguxW dI mYl lih jwx bwd smu`cw jIvn guxvMq ho ky aujlw ho sky[ auicq qy Anuicq Xw cMgy mMdy dI ivAwiKAW bwry Awcwr-SwsqRIAW ivc kuJ mqByd hY[ imswl leI pRikRqIvwdI (Naturalist) ies Dwrnw dy hwmI kihMdy hn ik mnu`K dw AiDkwr hY; ies bwry lweIAW pwbMdIAW ibArQ hn[ ienHW rokW nUM dUr htwauxw Xog hY[ dUjy SbdW ivc ies dw ArQ ieh hY ik pbMdI byloVI hY, sdwcwr dy nym iksy lyKy nhIN, sgoN ieh rok bxky SKSIAq dy ivkws ivc ivGn pwauNdy hn[ ies dw dUsrw p`K vI spSt hY ik jykr koeI gVbV mnu`KI siBAqw nUM A`gy iljwx ivc shweI nhIN ho skdI Aqy nwhI kwmnw-pUrqI ivc ligAw ivAkqI ies nwl iqRpqI hwsl kr skdw hY, ieh iqRpqI Xw sMquStqw kyvl sjMm Xw svY kwbU nwl hI sMBv hY[ ies qrHW sdwcwr dy nymW sMbDI kuJ ku p`KW au~qy mqByd vI hY pr ieh AYsw nhIN jo dUr nw ho sky[ ieh g`l kuJ hd qk TIk hY ik smyN qy pRisiQqIAW Anuswr smwj nUM TIk qrHW clwaux leI mrXwdw bxdI qy hOlI hOlI ivksq ho ky ieh sdwcwr dw AMg ho inbVdI hY pr sdw jIaUNidAW nykIAW auho rihMdIAW hn jomwnv siBAqw dy ivkws leI sdw shweI rihx[ A`j dw mnoivigAwn dsdw hY ik mnu`K ivcwrSIl pRwxI zrUr hY pr ieh cldw AwpxIAW pRmuK pRivrqIAW qy BwvnwvW Awsry hY, ivcwr dI QW Bwv jW jzby (Emotions) vDyry pRbl rihMdy hn qy auho mnu`K nUM ieDry au~Dr GuMmweI iPrdy hn, ies krky sMjm dI AiqAMq loV hY qy ieh sMjm jW inXMqRd sdwcwr inScq krdw hY[ dwrSink p`K SoRmxI gurmiq cyqnw (7) PrvrI 2016

auho svwl iPr A`gy AwauNdw hY ik kyhVy Bwv Xog qy ikhVy AXog hn Xw dUjy SbdW ivc TIk kI hY, kI TIk nhIN hY, ies dI iek ksv`tI ieh hY ik TIk qy auicq krm krn bwd KuSI huMdI hY, AMnd imldw hY[ so AYsw krm ijsdy kIqIAW Awqmw nUM SWqI qy sMquStqw imly, auho TIk hY, pwp (Evil) hY, buirAweI dw AMq nqIjw duK (Suffering) hY[ so koeI AwdmI duKdweI vsqu prvwx krn leI iqAwr nhIN ho skdw[ hr AwdmI suK dw ieCwvwn hY, ausdy leI SuB krm Xw nykI krnw inhwieq zrUrI hY[ iesy leI smwj dy AwgU qy Drm dy nyqw sdw qoN ieho kihMdy Aw rhy hn buirAweI n kro, cMigAweI kro, nykI izMdgI dI dOlq hY, iesy nwl SKSIAq iSMgwrI qy sMvwrI jWdI hY[ sdwcwr SwsqR ivc suKvwd (Hedonism) dw isDWq ieho hY ik auho kMm cMgw hY ijs qoN KuSI qy AnMd imldw hY[ AsIN mwVw kMm krdy nhIN ikauNik aus dw Pl su`K hY[ ies qrHW sdwcwr dw AwDwr mnu`KI jIvn dI Awqmk pRsMnqw hY[ keI srIrk suK nUM qy keI boiDk suK nUM mMqv mMndy hn pr AiDAwqmvwdI ies qoN vI A`gy jWdy hn ik Awpxw suK iqAwg ky dUijAW nUM suK dyx ivc prm-AMnd hY[ jykr mYN AwpxI sMquStqw leI dUjy dI rotI Xw hor sm`grI curw lYNdw hW qW ies nwl dUsry dI KuSI nUM hwnI phuMcdI hY qy aus hwnI kwrx smwjk jIv hox dy nwqy mYnUM vI duK huMdw hY[ so kyvl AwpxI srIrk vwsnw nUM pUrw krn mwqr nwl suK nhIN imldw, ies nwl dUijAW dw iKAwl r`Kxw vI jrUrI hY[ Asl suB kMm auh hY, ijs dw Pl sB leI SuB hovy[ so Awcwr SwsqR cMgy mMdy dw inqwrw krdw hY, Drm gRMQW ivc vI kuJ g`lW nUM cMgw krwr idqw igAw hY qy kuJ nUM mMdw, aus dw ieiqhwsk ipCokV huMdw hY[ Awm AwdmI qW ieauN hI mMn lYNdw hY pr iek bu`DImwn purS ies au~qy sMquSt nhIN huMdw ik iksy Drm-gRMQ dy kQn krky hI ieh cMgw Xw mMdw krm hY[ auh smwijk kilAwx dI ks`vtI auqy ies dI prK krdw hY ik bhuqy mnu`KW nUM bhuqI KuSI ikvyN iml skdI hY[ jo iek AwdmI leI TIk hY, dUijAW leI n TIk hovy qW ieh sRyStwcwr nhIN, sdwcwr nymW leI ivAwpk prvwngI jrUrI hY[ Awcwr, isDWq dI buinAwd hI ivAkqIgq dI QW smUhk hY[ mnu`K iek jwqI jW kOm dw Bwg nhIN sgoN sMswr-pirvwr dw mYNbr hY[ ies idRStI qoN


sdwcwr dy auh inXm prvwn nhIN kIqy jw skdy, ijs ivc iksy vI mnu`KI BweIcwry pRqI dvMq Bwv dw vqIrw vriqAw igAw hY ijvyN ik iksy vI smwj ivc kuJ mnu`KW nUM ACUq Xw iesqrI nUM SUdR krwr id`qw igAw hY, sdwcwr mnu`K dy AiDkwrW qy krq`vW dohW dw spSt inrxw krdw hY[ jy iksy AwdmI nUM jwiedwd r`Kx dw h`k hY qW ausdw Prz vI hY ik auh dUijAW dI jwiedwd n d`by[ jy iksy nUM Awp suqMqr ivcwr prgt krn dw AiDkwr pRwpq hY qW nwl hI aus leI ies mrXwdw qy bMDyj dw pwlx vI zrUrI hY ik auh ADwr ivAkqIgq suK dI QW smwjk suK hY, iek dI QW bhuiqAW dI KuSI hY, srb`q dw Blw hY[ iesy krky AiDAwqmk sdwcwr Awm sdwcwr qoN zrw aucyrw AwdrS r`Kdw hY:pr kw burw nw rwKhu cIiq qum kau duK nhIN BweI mIq] 'duK n dyeI iksY jIau, piq isau Gr jwvhu] (vwr gauVI p) pihly ivAkqIvwdI suKvwd (Individualistic Hedonism) sI, ipCoN qjrby ny d`isAW ik dUijAW dI BlweI ivc hI Asl suK hY, iesy qoN Universalistic Hedonism dw is`DWq bixAw ijs dw iek rUp Utilitarianism hY[ iml kihMdw hY ik hr koeI suAwrQI hY, Awpxw suK cwhuMdw hY, bhuiqAW dy su`K ivc vI mnu`K dyKdw hY ik ausdw ihq hY, ausdI Awqmw nUM sMquStI imldI hY[ auh Swied ivAkqIgq suK dI sMpurnqw iesy ivc smJdw sI ik auh smwj nUM sMquSt krky cly[ kWt ivvyk nUM Awcwr dw mUl AwDwr kihky ivvyk, srb-kilAwx ivc mMndw hY[ so drSn dy AdwrXW ijs g`l nUM dUjI qrHW prvwx kIqw hY, Drm ividAw mMndI hY ik mnuK dw Awqm kilAwx, srb-kilAwx ivc hY, iesy krky Drm ivc dwn,syvw qy praupkwr* jyhy auqm guxW auqy zor idqw igAw hY[ s`cw DrmI Xw sMq Bgq auho hY jo lok BlweI leI Awpxw sB kuJ vwrdw hY[ gurU gRMQ siwhb ivc bwr syvw dI qwkId hY[ syvw dw ArQ hI dUijAW dI BlweI leI kIqI Gwl hY[ iesy inSkwm syvw nUM aupkwr ikhw jWdw hY qy Drmwqwmw purS aupkwrI jIvn ivc hI pRsMnqw AnuBv krdw hY. aus dI qIbr qWG lok-BlweI hY:bRhm igAwnI praupkwr aumwhw] (gauVI suKmnI p) jykr purwxI pC`mI lC`xw dI khwxI r`KI jWdI qW Swied sdwcwr iek ivAkqI suK

pRdwn kIqw hY, auh srb SyRSt hY qy ausdw mUl ADwr ieh AiDAwqmk inscw hY ik sB ivc ausy dI joiq hY, ies leI sB iek smwn hn qy sB dw Blw cwhuxw hI Awpxw Blw krnw hY[ so Drm dw sdwcwr Awpxy ihq ivc nhIN sgoN swry dw swrw prwey ihq ivc hY qy prwieAw ihq Awpxw ihq hY[ ieh AvsQw qW huMdI hY jykr AwdmI, srb ivAwpk pRBU s`qw nwl iek sur hovy[ fw. rwDw kml muKrjI ilKdy hn:Morality from this view point is a reflection of Man's contact with the inner order of the universe, that establishes both stability and wellbeing of the community and self-enhancement and detachment of the individual. It become a phase of religion that is the mode of his adaptation of reality to a universal, normative order. -The Dynamice of Morals p.IS * Aaugx sB imtwiekY, praupkwr kryie[ (gauVI p) AxhoNdw Awip vMfwey koeI AYsw Bgq sdwey[ (SyK PrId) jnm mrx duhhU mY nwhI jn prayupkwrI Awey jIA dwn dy BgqI lwiein hir isau lYin imlwey[ (gurU Arjn swihb) ies qoN ieh spst huMdw hY ik ie^lwkI guxW dy ivkws leI rUhwnI inswny dI ikrqI fwFI loV hY[ srb ivAwpk pRBU ivc AmlI ivSvws, mnu`K dw irSqw swry bRihmMf nwl joVdw qy aus nUM srb kilAwx leI pRXqnSIl bxwauNdw hY[ ieh AiDAwqmvwdI dI isDWq dI ivsySqw hY ik auh sdwcwr dw mUl AwDwr bxky mnu`K nUM sMswr BlweI leI iqAwr-briqAwr krdw hY[ jo ies roSnI ivc ieh is`tw inkldw hY ik smwj qy ivAkqI dy ivkws leI jo ihqkwrI hY auh cMgw hY, jo hwnIkwrI hY auh mMdw[ cMgw krm krnXog hY qy mMdw nw krn Xog Drm SwsqR ivc ienHW nUM puMn, pwp Xw nykI bdI ikhw jWdw hY[ Awcwr SwsqR ienHW nUM gux, Agux dw nwm idMdw hY[ mwnv sMsikRqI dw ieiqhws dsdw hY ik mn, bwxI krm krky suD rihx dw Xqn kro[ mn nUM SuD r`Kx dw Bwv hY ik buirAweI iKAwl ivc vI n Awvy, jo ies qrHW mn nUM bdI qoN pwk r`K dksw hY, ausdI bol-bwxI iksy leI duKdweI Xw hwnIkwrk nhIN huMdI[ ies qrHW ijsdy ivcwr pivqr hn, zbwn mnohrqw qy imTws dI DwrnI hY, ausdw vrqoN ivhwr vI cMgw huMdw hY[ AYsy sRyStwcwr SoRmxI gurmiq cyqnw (8) PrvrI 2016

vwlw AwdmI guxW dw sMgRih krky Awpxy jIvn nUM AmIr krdw qy AOguxW qoN bcdw rihMdw hY[ ikauNik AoguxW dI AYsy hwnIkwrk hn jo ivAkqI dy jIvn nUM dUiSq krdy qy smwj nUM ihTWh iljw sutdy hn[ ies krky s`cy sdwcwrI bxn leI AOguxw Xw buirAweIAW qoN bcwau bhuq jrUrI hY[ iek AwdmI cMgw ivdvwn hY, cMgI SwiesqgI vwlI SbdwvlI vI jwxdw hY, ausdy bolx dw AMdwz vI rs BirAw hY qy auh bolx swr sR`qy dw mn moh lYNdw hY pr ieh swrIAW KUbIAW iksy kMm nhIN, jykr auh koRD jW grb dw iSkwr ho ky sMquln guAw bYTy[ ies leI koRD vrgy kwly AOgux qoN bcxw pihlI Srq hY qW hI bwkI gux skwrQy ho skdy hn[ ies krky gurU gRMQ swihb ivc sdwcwr dI nINh p`ikAW krn leI AOguxW dy iqAwg auqy auqnw hI zor idqw igAw hY ijqnw ik guxsMigRh au~qy[ ijnHW icr mYl D`by auqwry n jwx koeI kpVw pihnx Xog nhIN bxdw, ies leI mYl lwhuxw pihlI Srq hY[ QW QW AwdyS hY-vxju krhu mKsUd lyh, mqu pCqwvhu Aaugx Cofhu gux krhu, AYsy qqu prvwhu[ (Awsw 1) gux sMgRhu ivcwru Aaugux jwih pUry gur kY sbid smwih[ (Awsw 1) sWJ krIjY guxhu kyrI, Coif Avgx clIAY[ (sUhI 1) guxW kI rwis sMgRhY, Avgux kFy ivfwir (vwr mwrU 3) AOgux kI hY, ies dI ivAwiKAw kridAW ikhw igAw hY ik Ajyhw krm ijsdy kwrx pCqwvw Xw duK huMdw hY qy Pwiedw koeI nhIN huMdw[ AOgux iek iksm dI zjIr hY jo mnu`K nUM bMnH CfdI qy suqMqr ivcrn jogw nhIN CfdI* sdwcwr dI BwSw ivc jo AOgux hY, auho Drm dI sMkyqAwvlI ivc 'pwp' hY, pwpI hr sUrq ivc frdw GbrwauNdw hY, auh cYn dI hwlq ivc nhIN huMdw[ ieauN vI kih skdy hW pwp auh hY ijs nUM smwj nhIN cwhuMdw, du`K auh hY ijs nUM AsIN nhIN cwhuMdy pr AOgux hwry pwpI dohW nwl gRsy huMdy hn[ BwrqI Awcwr-sMihqw ivc pMj ivkwr muK AOgux hn[ ieh v`fy pwp hn, ijnHW ƒ T`g, btvwry cor Awid nwmW nwl pukwirAw igAw hY, ieh hn:kwm, koRD, loB, moh, AhMkwr[ jYn mq ivc pMc mhwbuq Dwrn dw aupdyS hY, auh vI lgwqwr (bwkI Agly AMk ivc)


JUT n boil pWfy sc khIAY ieh Sbd sRI gurU gRMQ swihb dy AMg 904 auqy sRI gurU nwnk dyv dw aucwirAw hoieAw hY[ ies ivc Drm dy muKIAW nUM BweIAW, kQwvwckW, FwfIAW qy pRcwrkW nUM gurU swihb sMboDq ho ky kihMdy hn ik hy pMfq jI, igAwnI jI s`c hI koh, JUT nw bolo[ Sbd k`uJ lMmyrw hY, ies kr ky ies Sbd dI iek quk hI leI hY, ies nUM AMgryzI ivc Do not Tell Lies O pandit, O Religious scholar Speak the Truth kihMdy hn[ ieh bVw hI srl Sbd hY[ JUT bol ky lokW gumrwh nhIN cwhIdw[ hmySw s`c hI

Do not Tell Lies O pandit, O Religious scholar Speak the Truth ivc izAwdw kr ky pMjwb qoN bwhr keI sUibAW ivc kQw vwck, FwfI qy kIrqnIey Awm hI AwauNdy rihMdy hn[ ieh swry jxy iek hI g`l kihMdy rihMdy hn ijvyN ik DrqI bVI roeI r`b A`gy ik koeI mhWpurK Byjo ijhVw myrw Bwr hOlw k r sky [

vI ijAwdw qr 1313 jI huMdy hn[ A`j mobwiel nMbr 1313 lYx leI ikMny hI pYsy dyxy pYNdy hn[ ies 1313 nMbr ny srkwrW qy dlwlW nUM kroVW rupey dw &wiedw krvwieAW hY[ mYN iek g`fI dI rijstrySn krvwauxI s I [

JUT n bol pWfy...

s`c Akylw hY, ^rIdwr bhuq hYN[ ieh lKivMdr isMG kuhwV vrqwrw isr& iek gurduAwry ivc hI nhIN sgoN hr dlwl gurduAwry ivc huMdw hY, iek A`Dy nUM C`f ky[ qusI bhuqI nU M pu i CAw ik jy dUr nw jwau[ mMjI swihb 'AMimRqsr' dI hI audwhrx lY lau[ qusI MH46-F-1313 nMbr lYxw hovy qW auQo s`c nhIN bol skdy[ quhwnUM auQy vI JUT dw shwrw lYxw hI pYxw hY[ jy swrw hI s`c ikM n y pY s y lgxgy ? auho dlwl kihx l`gw ik bol idaugy qW dubwrw quhwnUM auQy vI JUT dw shwrw lYxw hI pYxw hY[ jy swrw hI s`c bol ieh vI.AweI.pI. hY qy ies dw 25 hzwr ^rcw idaugy qW dubwrw quhwnUM auQy (mMjI swihb) bolx dw dubwrw mOkw nhIN iml skdw[ hW Awey gw[ qusI pRDwn swihb dw nW lY ky cwplUsI kr idaugy qW AglI vwr smW p`kw imlygw[ qusI g`l QoVHI ijhI lWBy clI geI sI[ ienHW sRI gurU swihb dI g`l kro[ pRDwn dw nW nw lau, s`c bolo dubwrw Awaux dI Aws C`f pwKMfI pRcwrkW ny gurU swihb jI nUM iek Awm qy AnpVH bMdy vjoN hI pyS kIqw hY[ hor ik`fw v`fw pwpW dw Bwr bhuq izAwdw ho igAw hY[ keI bolxw cwhIdw hY[ pMfq isr& ihMdU nUM hI nhIN ikhw jw JUTy pRcwrk kihMdy hn ik gurU nwnk jI vyeI ieh JUT boldy hn ik BweI bwlw jI 54 swl skdw[ pMfq dw mqlb ivdvwn huMdw hY[ AsIN ndI ivcoN bwhr hI nhIN sn Awey, auh is`Dw bwbw nwnk nwl rhy jd ik ieiqhwsk qOr qy pMfqW bRwhmxw nUM AYNvy bdnwm hI kIqw hoieAw scKMf gey sn[ iPr scKMf ivcoN jpujI BweI bwlw jI dw nwm ikDry vI nhIN imldw[ hY[ swfy pMfq nUM AYNvy bdnwm hI kIqw hoieAw swihb pwT lY ky Awey[ iPr m`JW cwrdy-cwrdy iPr ieh vI kihMdy hn ik gurU nwnk jI joqI hY[ swfy pMfq ArQwq BweI, kQwvwck, FwfI gurU swihb pwT lY ky Awey[ m`JW dUsry dy KyqW joq smwaux qoN bwAd do GVIAW vwps Awey[ ikhVw G`t JUT bolx ivc isAwsI nyqw lokW dw ivc jw vVIAW, bhuq &slW ^rwb kr ku`J Awpxy puqrW nUM kihxw Bu`l gey sn[ auho kw&I Xogdwn huMdw hY ikaNik jy ieh JUT nw idqIAW[iPr gurU nwnk nUM Du`p Aw geI qy iek d`sx qy smJwaux leI hI Awey sn[ bolo jI sRI bolx qW ieh coxW ij`q hI nhIN skdy[ s`p ny Awpxw &Mn iKlwr ky CW kIqI[ ieh gurU vwihgurU[ iPr bicqr nwtk dy gRMQ dIAW gurduAwry dy sYktrI vI JUT bolx ivc ip`Cy swihb dI qwrI& kr rhy hn jW byie`zqI? audwhrxW idMdy ny ijs nUM pMQ ny AKoqI gRMQ dw ienHW ny gurU nwnk jI nUM iek AwlsI bMdw bxw nwm idqw hoieAw hY[ nhIN rihMdy[ hux d`so ^wlsw jI s`c ikQy boilAw igAw? ky hI pyS kIqw hY[ A`gy hor suxo ieh pRcwrk kI Awau JUT ’qy iek pMCI Jwq mwrIey[ iPr vwrI Aw jWdI hY, styj sYktrI dI, auh lyKk ieh g`l vwAdy qy sbUqW dy ADwr qy kihMdy hn: gurU nwnk jI ny vpwr cMgw nhIN sI kih skdw hY ik hr gurduAwry ivc JUT boilAw kIqw[ ies kr ky Awpxy ipqw koloN cpyVW ienHW dIAW is&qW krdw hI nhIN Qkdw[ jWdw hY[ gRMQI, pRcwrk, kmytIAW, sYktrI swry KwDIAW sn[ iPr nOkrI krn ivc vI kw&I sYktrI qW ieQoN qk hyTW ifg jWdw hY ik ienHW lwpRvwhI dsdy hn[ ijvyN gurU jI A`KW bMd kr bwbw jI hurW ny ijhVw gurU ieiqhws suxwieAw hI JUTy hn[ KulHw hI sOdw idMdy sn[ iksy koloN koeI pYsw vI hY, auh swD sMgq jI bhuq hI kmwl dw sI[ Awau JUT 'qy iek pMCI Jwq mwrIey[ nhIN sn lYNdy, isrP qyrw-qyrw hI bol ky qoldy AsI bwbw jI nUM bynqI krdy hW ik hr swl lyKk ieh g`l vwAdy qy sbUqW dy ADwr qy sn[ ieQy qyrw qyrw vI izkr krnw bhuq jrUrI sMgq nUM drSn dy ky is`K ieiqhws suxw ky kih skdw hY hr gurduAwry ivc JUT boilAw hY[ A`j v`fy-v`fy fyrydwr jW v`fy-v`fy inhwl kirAw krn[ sYktrI ny vI JUT dw hI jWdw hY[gRMQI, pRcwrk, kmytIAW, sYktrI bhuqy srmweydwr, vI.AweI.pI. bMdy, v`fy-v`fy swQ id`qw[ hux dso ^wlsw jI kQw vwck ny s`c JUT hn[ gRMQI, pRcwrk, kmytIAW, sYktrI A&sr, mMqrI, v`fy-v`fy bwby (Asl ivc boilAw? FwfIAW ny s`c boilAw? sYktrI ny qW bhuqy JUTy hn[ AKOqI bwby) ienHW dIAW qkrIbn swrIAW hI bldI A`g 'qy iGau pw id`qw[ JUT bolx vwilAW auho ikvyN? pVoH iDAwn nwl: g`fIAW dy nMbr 1313 hI huMdy hn, izAwdw kr nUM iek iksm dw srtIPIkyt hI dy idqw igAw, dIvwlI qoN lY ky ivswKI qk qkrIbn is`K ky kwrW dy[ swD sMgq jI quhwnUM pqw hovygw ik auh vI gurU gMRQ swihb jI dI hzUrI ivc[ Drm nwl sMbDq kw&I pRogrwm AwauNdy hn ijvyN 1313 nMbr dI bolI ienHW lokW ny l`KW ivc lweI ienHW dw qW auh hwl hY ik mYnUM mu`lw AwKI gurU swihbwn dy gurpurb, ngr kIrqn, huMdI hY[ A`j 1313 nMbr vI.AweI.pI. ienHW ny qy mYN qYnUM kwzI AwKWgw[ pRcwrk bVy isAwxy gurqwg`dI idvs Aid-Aid[ ienHW poRgrwmw bxw id`qw hY[ hor qy hor ienHW dy mobwiel nMbr huMdy hn, aunHW nUM pqw huMdw hY ik gurU dI jW sMgq SoRmxI gurmiq cyqnw (9) PrvrI 2016


dI qwrI& kr ky koeI izAwdw &wiedw nhIN hox vwlw[ pRcwrk iek GMty ivc pRbMDkW dI 5/7 vwr idMdy hn ik pRDwn swihb bVy mhwn hn[ bVy au~cy-su`cy jIvn vwly hn[ pVHy-ilKy hn vgYrw-vgYrw[ iPr sYktrI dI vI pRSMsw aunHW dI mjbUrI hI huMdI hY ijvyN ik: sYktrI swihb dI spIc bhuq hI kmwl dI hY[ sYktrI swihb bhuq ivdvwn hn, bVy pVyH-ilKy hn vgYrwvgYrw[ ijs bMdy dI BwrI sMgq ivc 5/7 vwrI nW lY ky qwrI& kIqI jwvy, auh qW PuilAw nhIN smwauNdw iPr qwrI& dy bdly dyxI hI pYxI hY[ kvI ny bVw sohxw iliKAw hY ik 's`c ko zrUrq sy bcw kr rKnw, s`c Akylw hY, ^rIdwr bhuq hYN[ ieh vrqwrw isr& iek gurduAwry ivc hI nhIN sgoN hr gurduAwry ivc huMdw hY, iek A`Dy nUM C`f ky[ qusI bhuqI dUr nw jwau[ mMjI swihb 'AMimRqsr' dI hI audwhrx lY lau[ qusI auQo s`c nhIN bol skdy[ quhwnUM auQy vI JUT dw shwrw lYxw hI pYxw hY[ jy swrw hI s`c bol idaugy qW dubwrw quhwnUM auQy vI JUT dw shwrw lYxw hI pYxw hY[ jy swrw hI s`c bol idaugy qW dubwrw quhwnUM auQy (mMjI swihb) bolx dw dubwrw mOkw nhIN iml skdw[ hW qusI pRDwn swihb dw nW lY ky cwplUsI kr idaugy qW AglI vwr smW p`kw imlygw[ qusI sRI gurU swihb dI g`l kro[ pRDwn dw nW nw lau, s`c bolo dubwrw Awaux dI Aws C`f idau[ iPr hr gurduAwirAW (ku`J gurduAwry C`f ky ijQy kmytIAW pVHIAW ilKIAW qy sUJvwn hn) ivc Swm nUM AKoqI gRMQ, bic`qr nwtk (dsm gMRQ) dI kQw huMdI hY[ Awm hI suxI jw skdI hY[ ies gRMQ dw is`K ieiqhws nwl dUr dw vI koeI vwsqw nhIN[ aunHW gurU dy vzIrW (ieh kihx nUM hI vzIr hn pr vzIrw vwlI ienHW ivc koeI glH nhIN) dw jvwb huMdw hY, jI AsI auh pyj (s&w) C`f jWdy hW[' d`so ^wlsw jI AsIN JUT suxdy hW jW s`c? A`j hr gurduAwry AMdr ijs fyry dw ividAwrQI BweI hovygw, ausy fyry dI hI rihq mirAwdw lwgU hovygI[ rihrws swihb dw hI pqw nhIN lgdw ikMnI qrHW dIAW ho rhIAW hn[ ArdwsW vI v`K-v`K hn[ Akwl q^q pRvwnq rihq mirAwdw qW koeI mMndw hI nhIN[ gurduAwry dy pRbMDk AnpVH hox kwrn aunHW nUM is`K ieiqhws nwl qW kI mqlb? aunHW ny qW is`K rihq mirAwdw vI kdy pVHI-suxI nhIN hovygI[ hux qusIN d`so ^wlsw jI AsIN ikQy KVHy hW? JUT au~qy jW s`c au~qy! hor vyKo hr

gurduAwry dy AMdr joq jgdI huMdI hY[ (ieh nw jwxY myrw] (pM: 383) ienHW nUM bMdw pu`Cy ik, vwihgurU "Sbd gurduAwrw dy stw& dI bysmJI hI smJxI cwhIdI hY) sMgq AwauNdI hY[ dovyN h`Q joV ky ijhVw qusI nwl lwauNdy ho, ieh qW gurU gMRQ pihlW joq nUM m`Qw tykdI hY qy iPr dovyN h`Q joV swihb ivc hY hI nhIN? iPr ienHW ny ikQoN qy ky aupr r`K ky Awpxy mUMh 'qy ml lYNdI hY (ijvyN ikauN lw ilAw? ieh swrIAW hI kmzorIAW dI mUMh nUM qyl m`lIdw hY) gurduAwry dy stw& 'coN jVH swfI AwpxI bxweI hoeI AnpVH kmytI hI iksy dI ihMmq nhIN pYNdI ik ieh JUT dI dukwn hY[ vDyry jwxkwrI lyK "rozwnw spoksmYn' ivc bMd kIqI jwvy[ hux qusI vyKo Akwl q^q qoN 9 dsMbr 2015 pMnw 16 nUM pVHo ‘pYrW vwlw gMdw jwrI kIqI hoeI is`K rihq mirAwdw Akwl pwxI[’ q^q swihb 'qy hI lwgU nhIN huMdI[ Akwl q^q DoqI dy QW AwieAw kCihrw, swihb qy drbwr swihb 'qy vI Al`g-Al`g bodI dI QW p`g[ is`K rihq mirAwdw lwgU huMdI hY[ jwg E is`KW gurU-GrW ’coN vI, drbwr swihb ivKy rwgmwlw pVHI jWdI hY vV gey ny T`g[ jdik Akwl q^q swihb 'qy nhIN[ drbwr keIAW kmytIAW, sYktrIAW, gMRQIAW qy swihb rwj krygw ^wlsw dohrw nhIN piVHAW kQw vwcwkw nUM pVH ky gu`sw Aweygw ikauNik s`c jWdw, boly so inhwl jYkwrw nhIN gjwieAw huMdI hI koVI hY pr mYnUM Awdq hY s`c ilKx dI[ jWdw[ Akwl q^q swihb ivc k`cI bwxI dw iksy pyRmI dy bVy ipAwry bol hn ik: kIrqn huMdw hY[ (keI dsm gMRQ bwxIAW kih eynw vI s`c nw bolo ik ikqy iek`lw hI nw ky kIrqn kIqw jWdw hY) hux ^wlsw jI soco s`c rih jwvy, cwr ku bMdy r`K leIN ArQI nUM moFw ikQy rih igAw hY pr Akwl purK dw At`l dyx leI[ inXm hY: Awid scu jugwid scu]hY BI scu jy ikqy mweI-BweI dy mn nUM Tys phuMcI nwnk hosI BI scu] iPr ies dw kI krogy? hovygI, aus dw mYN izMmyvwr nhIN hW, nw hI ijny mrzI JUTy fyryvwd srkwr dy ip`TU, is``KW dy muAw&I mMgx dI guMjwieS hY[ duSmx, k`cI bwxI Dwrnw lw lw ky pVHI jwx pr kbIrw KVy bzwr my sB kI mwgY KYr, ieh Awpxy mnsUby ivc kwmXwb nhIN hoxgy nw kwhU sy dosqI nw kwhU sy bYr] -0ikauNik siqgurW ny sRI gurU gMRQ swihb jI ivc Awpxy is`KW nUM cMgI qrHW smJw id`qw hY pVHo... divMdr isMG # 98728-46798 siqgurU ibnW hor kcI hY Vail, Full Vail, Rubia, bwxI] bwxI qW kcI F-74, All New Colour Variety siqgurU bwJhu hor k`cI bwxI] khdy kcy suxdy kcy kcI AwiK vKwxI] (AMnd swihb pMnw: 940) vyKIau isMGo ikqy Awlm iekbwl dy bol s`c nw ho jwx:

Anyjw p`gVI sYNtr

n sMBlogy qo imt jwaugy] AY pMjwb vwlo[ qumwrI dwsqW qk nw hogI dwsqwno my] jWdy-jWdy iek hor vyKo gurduAwirAW ivcoN bwibAW dI krqUq[ Ardws qoN pihlW gMRQI isMG pVHdy hn hr roz dovyN vkq: quDu AwgY Ardwis hmwrI jIau ipMfu sBu qyrw vwihgurU[ khu nwnk sB qyrI vifAweI koeI nwau

ieQy hr qrHW dIAW nIlIAW, pIlIAW, kwlIAW p`ky rMgW dIAW p`gW imldIAW hn[ dukwn nM. 5, gMBIr kMplYks, nyVy gu: mweI nMd kOr, Gumwr mMfI, luiDAwxw[ Gambhir Complex, Near Gurdwara Mai Nand Kaur, Ghumar Mandi, Ludhiana jugƒ fwierz: ieQy hr qrHW dy k`pVy, sUt, dup`ty, swVIAW Aqy p`gW ƒ rMgweI kIqI jWdI hY Jugnu Dyers: All Types of Dupatta, Suit, Sarees & Turban Dyers

SoRmxI gurmiq cyqnw (10) PrvrI 2016


qyry Bwxy srb`q kw Blw ‘qyry Bwxy srb`q kw Blw’ Ardws dI muMdwvxI quk hY, ijs ivc iek pwsy jgqihqYSI Bwvnw TwTW mwrdI hY qW dUjy pwsy Bwxy A`gy Awqm- smrpn[ iehnW donW g`lW dw Awps ivc iek AnuTw rh`smeI sMbMD hY[ jd Bwxy A`gy Awqm-smrpn kr dyeIey, qW srb`q dw Blw sihvn hI mMigAw jWdw hY, ikauNik Bwxy ivc hI srb`q dw Blw hY[ ieho kwrn hY ik isKr qy phuMc ky Ardws dI Bwvnw Bwxy dI Bwvnw ivc sim`j jWdI hY[ EdoN ieh pRqIq jwgdI hY ik jo quDu BwvY so Blw scu qyrw Bwxw] -gauyVI vwr m: p (318/7) ies Bwxy AMdr krqwr dw AwpxI isrjnw pRqI AQwh ipAwr lihrdw hY, jo jugW-jugWqrW qoN vrqdw Aw irhw hY[ ieh ays dI Amr rzw hI hY, ijs ivc sgly jIA-jMq dw kilAwx hY, srb`q dw Blw hY[1 iesy Bwxy nUM AMqr-Awqmy vswauxw hI isK Drm dI pUjw hY[2 jdoN Bwxy dw rs Awaux lgdw hY qW dUeI, dRYq, Brm sMsy sB inivrq ho jWdy hn qy iPr siqgurU sBs nwl imlw lYNdw hY[3 ieauN 'eyku ipqw eyks ky hm bwirk'1 hox dw ivSvws pRwpq huMdw hY[ 1. swcI pRIiq n quteI ipAwry jugu jugu rhI smwie] jo quDu BwvY so Blw ipAwry qyrI Amru rjwie] -Awsw m: p (432/1) 2. hir swcy BwvY sw pUjw hovy Bwxw min vsweI] - rwmklI m: 3 (910/7) 3. ijnw Bwxy kw rsu AwieAw[ iqnw ivchu Brmu cukwieAw[ nwnk siqguru AYsw jwxIAY jo sBsY ley imlwie jIau] -isrIrwgu m: 1 (72/7) ieh Bwxw kI hY? 'Bwxw' auh hY jo vwihgurU nUM BwauNdw hY, jo aus dI rzw hY, ho aus dw hukm hY[ Bwxw, hukm qy rzw ieko prmwrQk s`q dy iqMn p`K hn[ Bwxw pRBU dI mOj, aus dI pRsMnqw hY[ jdoN ieh jwgy qW hukm aupjdw hY[ hukm Bwxy dI muj`sm sUrq hY[ ieho Sbd hY, ieho nwm[2 rzw dy do ArQ hn[ iek pwsy ies dw ArQ hY mrzI (mwlk dI), qy dUjy pwsy (aus dI) ^uSnUdI, pRsMnqw[ so AwigAw pwlx duAwrw mwlk dI pRsMnqw pRwpq krnI hI rzw hY[ iesy nUM sU&I &kIr 'rwzI b-rzw' AwKdy hn[ eyho Bwxw mMnxw hY[ Bwxw mMnx dI AvsQw hI hukm pCwnx dI AvsQw hY[ iesy ivc hI ieh pRqIq jwgdI hY ik: sBu hukmo vrqY hukim smwie]

-bsMqu m: 1 (1188/5) hukm mwlk dI AwigAw hY, swrw kuJ ijs dy kwrn vrq irhw hY[3 ieh ausdw srbivAwpI sUqr hY, swrw bRhmMf ijs dy zbq ivc hY[4 aus dw hukm qy aus dw Bwxw iek rUp hn5[ iehnW nwl juiVAw mnu`K sdIvI suK ivc ivcrdw hY[6 Bwxw jW hukm pwrbRhm dI cyqn s`qw dw auh rMg hY, ijs qoN jgq dI auqpqI hoNdI hY, pRiqpwlnw, sMBwl qy ingrwnI huMdI hY[7 sB dI pRiqpwlnw, sB dI sMBwl qy sB dI ingrwnI, ingwhbwnI! eyho Bwxy ivc inihq srb`q kw Blw hY[ jo mwlk AsW sBnW dw mW ipE hY qy sB jIAW dI pRiqpwlnw ijs dw ibrd hY, jy aus dy Bwxy ivc hY qy sB jIAW dI pRiqpwlnw ijs dw ibrd hY, jy aus dy Bwxy ivc srb`q dw Blw nhIN qW hor kwhdy ivc ho skdw hY? 1. soriT m:p (611/18) 2. eyko nwmu hukmu hY nwnk siqguir dIAw buJwie jIau[ -isrIrwgu m: 8 (72/2) 3. ieko hukmu vrqdw eyko isir kwrw[ Awsw m: 3 (425/7) 4. sgl smgRI qumrY sUiqR DwrI[ -gauVI m: p (268/3) 5. hukmu soeI quDu BwvsI...[ - isrI rwg m:1 (17/1) 6. Bwxw mMny so suKu pwey, Bwxy ivic suKu pwiedw[ - mwrU m: 3 (1063/18) 7. hukmu swij hukmY ivc rKY....[ - mwJ vwr, m:1 (145/6) ies Bwxy A`gy swry qslIm krn, Awpxy Awp nUM vwihgurU jI dI pRsMnqw dy lV lwauxw hY; aus dI rzw nUM Awpxw pQ-pRdrSk svIkwr krnw hY: ijDir rb rjwie vhxu iqdwaU gMau kry] - slok &rId (1382/2) rzw ivc rwzI rihx vwly nUM rzw vwly dI pRsMnqw mu`K huMdI hY, AwpxI nhIN[ Ardws dw isKr eyho hY ik Awpxy Awpy dw ABwv ho jwvy, haumY inbV jwvy qy Ardws ivc juiVAw mn mwlk dI rzw ivc Awp rzw rUp ho jwvy[ koeI bYrI-ibgwnw aus dw rhy nw[1 swrw bRhmMf aus nUM Awpxy lwlsw aus dy AMdroN byv`s ho ky au~Ty qy kUky: sBy jIA smwil ApxI imhr kru[ AMn pwxI mucu aupwie duK dwldu BMin qru[ SoRmxI gurmiq cyqnw (11) PrvrI 2016

-jsvMq isMG nykI

-swgr vwr 4, slok m: p (1251/8) jdoN iek-ic`q hoey mn 'co AYsI Ardws inkldI hY qW Ardwis suxI dwqwir hoeI issit Tru[ -swgr vwr 8, slok m: p (1251/9) isKr dI Ardws qW EhI hY jo swry jgqjlMdy ivc TMF vrqwaux leI kIqI geI hovy2 [ swry jgq leI, ibnw iksy ivqkry, ibnw iksy vKvwd dy[ Bwxy nwl iekimk hoieAw mn vKvwdI ikvyN ho skdw hY? s`c jwixE, Bwxy nwl ieksur ho ky srb`q dy Bly dI Ardws qqkwl prvwn huMdI hY[ qu`Ty mwlk dI imhrwmq brsdI pRq`K idsdI hY[ swhmxy idsdw hY ik vuTy myG suhwvxy hukmu kIqw krqwir[ irjk aupwieEnu Aglw TWiF peI sMswir[ qnu mnu hirAw hoieAw ismrq Agm Awpwr[... kIqw loVih so krih nwnk sd bilhwr[ -vwr swgr 4, m:p (1251/10) 1. nw ko bYrI nhI ibgwnw sgl sMig hm kau bin AweI[ -kwnVw m: p (1299/14) 2. jgqu jlMdw riK lY AwpxI ikrpw Dwir[ ijqu duAwry aubrY iqqY lYhu aubwir[ -iblwvl vwr 4, slok m: 3 (853/10) Ardws dI ies isKr qy juiVAw mn jdoN AwpxI Ardws nUM aucwry jwx qoN vI pihlW prvwn hoieAw vyKdw hY qW Sukrwny dw hVH aus dy AMdroN aumlHdw hY[ auh bilhwr ikvyN n hovy? mwlk qoN dsky ikvyN n jwvy? Sukrwny dI AYsI qIbr Bwvnw nwl srSwr ho ky siqgurU A`gy m`Qw tykxw, AsloN sdky jwx, bilhwr hox dw sMkyq hY[ AsW, Ardws krn vwilAW, leI hr vwr iesy Bwvnw nwl m`Qw tykxw bx AwayuNdw hY[swfy isjidAW ivc isdk qy mn ivc swfw 1 mksUd vwihgurU hovy qy Awqmw aus dI rzw nwl rzw ho geI hovy[ iPr jd AsIN m`Qw tyk ky auTIey qW vyKIey: ijh iDir dyKw iqh iDir mayjUdu[ -isrIrwg vwr 4, slok m:1 (84/2) eyho Ardws dw isKr hY[ eyho Ardws dI muMdwauxI hY[ 1. isdku kir isjdw mnu kir mKsUdu[ -isrIrwg vwr 4, slok m: 1 (84/2) -0-


ibrQI kdy n hoveI jn kI Ardwis

-Avqwr isMG ig`l

Ardws Sbd &wrsI dy do SbdW 'Arz' Aqy 'dwsq' qoN auqpMn hoieAw hY[ bynqI pRwrQnw, bMdnw Awid Ardws dy hI smwnwrQk Sbd hn[ Ardws leI iksy Kws QW Xw smyN dI loV nhIN, ikauN jo pRmwqmw qw swfy AMdr hI vs irhw hY:hir mMdru eyh srIru hY, igAwin rqin prgwtu hoie] (1346) AsIN inqw pRqI G`to G`t iqMn cwr smyN Ardws krdy hW[ pihlI Ardws svyry in`qnym ip`CoN, dUjI sMgq iv`c iksy gurduAwry iv`c, qIjI rhrwis kr ky Aqy cOQI sox l`gy soihlw dy pwT ip`CoN kIqI jWdI hY[ vYsy AsIN idn iv`c iksy KuSI jW ZmI smyN vI Ardws krdy hW[ Ardws swfw zrUrI AMg hY[ Ardws iek s`cw swDn hY ijs rwhIN AsI Akwl purK vwihgurU nwl juV skdy hW[ prm Awqmw nwl juVI Awqmw mhwn Awqmw bx jWdI hY Aqy Drm-krm leI hr iek kurbwnI krn dy Xog bx jWdI hY[ pr jy kr prmAwqmw nwloN ivCVI hoeI hY qW auh inrbl qy ijMd-hIn ho ky rih jWdI hY[ so Ardws dw qd lwB hY jy mn dI sUrqI kyvl prmwqmw dy crnW iv`c juVI hovy[ eyh jgu jlqw dyiK kY, Bij pey hir srxweI rwm] Ardwis krNI gur pUry AwgY, riK lyvhu dyhu vfweI rwm] (vfhMsu mhlw 3-pMnw 571) iPrq iPrq pRB AwieAw pirAw qau srnwie] nwnk kI pRB bynqI ApnI BgqI lwie] (gauVI suKmnI m: p-298) keI vwr AsIN kwhly pY jWdy hW ik Ardws qurMq prvwn hoxI cwhIdI hY[ b`cy AMbI kI igtk bIj ky svyry auT ky igtk pu`t ky dyKdy hn ik bUtw v`fw hoieAw hY ik nhIN? jy butw hI v`fw nw hox id`qw jwvy qW Pl iks qrHW lgygw[ srb sMqoK dI Gwt hox krky Pl qoN vwJy hI rih jWdy hW[ mn dI sWqI qW Awqmw dI prmwqmw dy juVn iv`c hY, pr ieh pRwpqI koeI soKI g``l nhIN hY[ zrUrI hY ik ivSvws, Brosw Aqy Awpw Bwv dI kurbwnI qW ikqy jw ky Aws b`J skdI hY ik Ardws kbUlI jwvy: mYN nwhI kCu hau nhI ikCU Awih n myrw] Aausr ljw rwiK luhu sDnw jnu qorw]4] AQwh prym Ardws nUM jnm dyNdw hY[

Ardws dw irvwz is`K sMgqW ivc Gtdw jw irhw hY, jo swfI kmzorI dw icMn hY[ sRI gurU nwnk dyv jI ny jo Ardws jodVI dw ArMB kIqw sI, dSmyS ipqw jI ny auh sMpUrn kr id`qI hY[ ikMnI vI Ardws mMgW qoN rihq hY, auNnI hI mn dI iekwgrqw nwl zrUr krnI cwhIdI hY[ Ardws ivc AQwh bl qy SkqI hY ijs dI imswl ShId bwbw dIp isMG ny id`qI hY[ muglW dy twkry smyN bwbw dIp isMG jI ny jd BwrI ktw-v`FI kr id`qI qW XwkUb KW qy sXd AlI KW ny A`gy ho ky iek`iTAW hmlw kr id`qw[ pr bwbw jI ny AYsw KMfw clwieAw ik dovyN DrqI qy Fyr ho gey[ Awp vI aunHW dw sIs DV nwloN v`K ho igAw[ AMgryz kvI kolirj Anuswr: 'ijs dy ihrdy iv`c AQwh prym hY auhI mnu`K, sB qoN cMgI Ardws kr skdw hY[" jdoN mn`uK dI ArzoeI s`cy id`loN Aqy SrDw BrI nw hovy, audoN qk pRBU bKiSS dw dr nhIN Ku`lW ho skdw: qU Twkur qum pih Ardwis] jIau ipMfu sBu qyrI rwis] qum mwq ipqw hm bwirk qyry] qumrI ikRpw mih sUK Gnyry] koie n jwnY qumrw AMqu] aUcY qy aUcw BgvMqu] sgl smgRI qumry sUiqR DwrI] qum qy hoie sy AwigAwkwrI] qumrI giq imiq qum hI jwnI] nwnk dws sdw kurbwnI] 9]4] (gauVI suKmnI mhlw p, pMnw 268) qw kau ibGnu n koaU lwgY] jw kI pRB AwgY Ardwis] (tofI mhlw p, pMnw 714) s`cy idloN Ardws kIqI hoeI BwvyN tuty-Pu`ty SbdW ivc hI ikauN nw hovy kbUlI jWdI hY[ pr jy prym hI nhIN, Awpw Su`D hI nhIN, qW auh Ardws BwvyN ikMny hI cMgy Sbdw ivc ikauN nw hovy kdy kbUlI nhIN jWdI[ brnj ilKdw hY ik 'Akwl purK vwihgurU, quhwfI Ardws dI vwk cqurqw BwvyN ikqnI vI Su`D TIk ikauN nw hovy nhIN vyKdw nw hI Bwv ryKw gixq rwhIN quhwfI Ardws nUM BwvyN auh ikqnI lMbI ikauN nw hovy nhIN ivcwrdw, nw hI auh AMk ividAw rwhIN quhwfI Ardws dw ihswb lwauNdw hY ik ies Ardws nUM inAwie dI ksv`tI auqy prK ky vyKdw hY ik ieh FukvIN hY jW nhIN: prMqU auh qW quhwfI sw&-idlI iemwndwrI dy p`KoN prKdw SoRmxI gurmiq cyqnw (12) PrvrI 2016

hY[' so s`cy id`loN, scI Awqmw qoN Ardws kIqI hoeI insPl nhIN jWdI[ auh swfy mn dIAW purwdW pUrIAW krdI hY[ SRI gurU Arjn dyv jI PurmwauNdy hn ik vwihgurU dy syvk dI Ardws kdy vI by-ArQ nhIN jWdI, auh zrUr pUrI hUMdI hY: ibrQI kdy n hoveI jn kI Ardws] nwnk joru goivMd kw pUrn guxqwis]2] (iblwvlu mhlw p) jo mwgih Twkur Apny qy soeI soeI dyvY] nwnk dwsu muK qy jo bolY eIhw aUhw scu hovY] kyvl syvk qy scw bxn dI loV hY[ jo cwhIdw hY mMgy, jo auh TIk smJygw Av`S dyvygw[ swfw kMm hY pUrI myhnq krnw qy iPr Ardws krnw[ AsIN Ardws nUM hukm nhIN bxn dyxw nwnk hukmu n cleI nwil Ksm clY Ardws] ies isRStI nUM clwaux vwly prmwqmw Akwl purK nUM koeI hukm iks qrHW kr skdw hY[ rwibMdr nwQ tYgor qW ilKdy hn ik 'hy prmwqm! myrIAW swrIAW mMgW nUM kbUl nw krIN, ikauNik mYN ieh nhIN jwxdw ik myrIAW mMg Bly leI hn jW bury leI[' ies leI jy koeI mMg prvwn nhIN huMdI qW ipqw nwl rus nw bho[ ShIdw dy srqwj gurU Arjn dyv jI ny PurmwieAw hY: ds bsqU lY pwCY pwvY] eyk bsqu kwrin ibKoit gvwvY] eyk BI n dyie ds BI ihir lyie] qau mUVw khu khw kryie] ijsu Twkur isau nwhI cwrw] qw kau kIjY sd nmskwrw] (gauVI suKmnI mhlw p, pMnw 268) iek mhWpurS dw kihxw sI ik iksy ngr


ivc iek mhwqmw Aw gey jo joqS ividAW vI jwxdy sn[ aunHW koloN lok vwroN vwrI Awpxy Agly ipCly hwlwq pu`Cx l`g pey[ iek pMj inmwzI hr smyN qsbI Pyrdy rihx vwly mu`lW ny vI Awx puiCAw ik sMq jI! kI aus leI bihSq (surg) iv`c Kudw ny QW r`KI hY? sMq jI ny ikhw "hW jI"[ mu`lW kihx lgy: "rKxw nhIN sU, sT swl ho gey aus nUM Xwd iv`c qsbI Pyrdy" aus smyN iek ByfW cwrn vwly ny vI pu`iCAW: "sMq jI! dsoN r`b s`cy ny ies gunwhwgwr pwpI leI vI koeI QW r`KI hY?" sMq jI ny ikhw: "hW jI! Awp leI dozK (nrk) iv`c[" aus gfrIey ny qurMq h`Q joV ley qy aupr Awsmwn vc mUMh krky ikhw: 'Sukr hY, Sukr hY r`b sicAw! qyrw l`K-l`K Sukr hY, ies guhnwgwr leI vI qusW QW r`Kx dI myhr kIqI hY[ hux qusI Awp hI BlI pRkwr jwx skdy ho iks dI Ardws prvwn hovygI, hMkwr haumYN BrI jW Sukr BrI? so Ardws smyN koeI haUmY nhIN hoxI cwhIdI[ kyvl grIbI qy Aiq inmrqw dI loV hY[ Ardws krn vwlw Awpxy Awp nUM iek iBKwrI nwlON vDyrI inrmwxqw nwl jd qk nhIN swDdw, qd qk aus dI Ardws Su`D Ardws nhIN khI jw skdI[ jw kY vis Kwnu sulqwn] jw kY vis hY sgl jhwn] jw kw kIAW sBu ikCu hoie] iqs qy bwhir nwhI koie]1] khu bynMqI Apuny siqgur pwih] kwj qumwry dyie inbwih]1]rhwau] sB qy aUc jw kw drbwru] sgl Bgq jw kw nwmu ADwru] srb ibAwipq pUrn DnI] jw kI soBw Git Git bnI]2] ijsu ismrq duK fyrw FhY] ijsu ismrq jmu ikCU n khY] ijsu ismrq hoq sUky hry] ijsu ismrq fUbq pwhn qry]3] sMq sBw kau sdw jYkwru] hir hir nwmu jn pRwn ADwru] khu nwnk myrI suxI Ardwis] sMq pRswid mo kau nwm invwis]4] (gauVI guAwryrI mhlw p-192) Bgvq gIqw ivc vI SRI ikRSn jI mhwrwj ny PrmwieAw hY ik A`gy Ardws kr,Awjz ho jw, ivzvws r`K, qyry swry gunwh muAwP ho jwxgy[ kurwn SrIP iv`c hzrq muhMmd swihb dw kQn hY:

A`lw kihMdy hY ik mYnuM pukwro, mYN quhwfI pukwr zrUr kbUl krWgw[" bweIbl ivc vI hzrq eIsw jI kihMdy hn: ivSvws r`K, jo mMgygW so pweyNgw[" ieko hI dr qy mMgxw cwhIdw hY[ ieko A`gy isr invwE pihlW AsIN gurduAwry Ardws krdy hW iPr su`KW suK ky dyvIAW, pIrW kol vI qvIq Dwgy krvwauNdy iPrdy hW[ Brm nwl kIqI Ardws dw koeI lwB nhIN ho skdw[ jy ivSvws hI nhIN iPr Ardws hI nw kro[ ies leI gurU dw is`K idl dI ibrQw, swry Brm C`f ky qn qy mn nwl, aus dy swhmxy r`Ky jo sB dw mwlk hY[ sMswr dy mMgqy nw bxo, sMswr qW Awp mMgqw hY[ mMgqy bxo aus isRStI dy rcnhwr dy[ mwlk nUM rsmI qOr qy nw mMny[ aus nUM jIauNdwjwgdw qy hwzr-nwzr smJ ky pRwrQnw kro: jIA kI ibrQw hoie su gur pih Ardwis kir] Coif isAwxp sgl mnu qnu Arip Dir] (pMnw 418) cMgW mMgqw bx ky r`b nUM jjmwn bxwE Aqy ieh dwn mMgo: krqw qU myrw jjmwnu] iek diKxw hau qY pih mwgau dyih Awpxw nwmu]1] rhwaU] pMc qskr Dwvq rwKy cUkw min AiBmwnu] idsit ibkwrI durmiq BwgI AYsw bRhm igAwnu]2] jqu squ cwvl dieAw kxk kir pRwpiq pwqI Dwnu] dUDu krmu sMqoKu GIE kir AYsw mWgau dwnu]3] iKmw DIrju kir gaU lvyrI shjy bCrw KIru pIAY] isPiq srm kw kpVw mWgau hir gux nwnk rvqu rhY]4]7] (pRBwqI mhlw 1, pMnw 1329) Ardws dw irvwz is`K sMgqW ivc Gtdw jw irhw hY, jo swfI kmzorI dw icMn hY[ sRI gurU nwnk dyv jI ny jo Ardws jodVI dw ArMB kIqw sI, dSmyS ipqw jI ny auh sMpUrn kr id`qI hY[ ikMnI vI Ardws mMgW qoN rihq hY, auNnI hI mn dI iekwgrqw nwl zrUr krnI cwhIdI hY[ Ardws ivc AQwh bl qy SkqI hY ijs dI imswl ShId bwbw dIp isMG ny id`qI hY[ muglW dy twkry smyN bwbw dIp isMG jI ny jd BwrI ktw-v`FI kr id`qI qW XwkUb KW qy sXd AlI KW ny A`gy ho ky iek`iTAW hmlw kr SoRmxI gurmiq cyqnw (13) PrvrI 2016

id`qw[ pr bwbw jI ny AYsw KMfw clwieAw ik dovyN DrqI qy Fyr ho gey[ Awp vI aunHW dw sIs DV nwloN v`K ho igAw[ ikhw jWdw hY ik iek isMG ny bwbw jI nUM bolI mwrI ik Awp ny qW Ardws sRI drbwr swihb pu`j ky Awpxy pRwx dyx dI kIqI sI pr Awp qW rsqy iv`c hI swQ C`f gey[ bwbw jI n Awpxw kitAw hoieAw sIs Awpxy K`by h`Q au`pr cuikAw qy s`jy nwl vYrI dl dw KMfy nwl mukwblw krdy hoey sRI drbwr swihb v`l vDx lg pey[ mugl dyK ky BY-BIq ho gey qy B`j qury[ rsqw KwlI sI qy bwbw jI sRI drbwr swihb dI pRkrmW iv`c pu`j gey Aqy srIrk inrblqw kwrx Awpxy Awp nUM Ajoky bxy bwbw dIp isMG dy sQwn qk hI ilAwey qy Sukr kIqw aus Akwl purK dw ijs ny Awpxy syvk dI kIqI hoeI Ardws dI lwj r`KI[ iesy pRkwr iehoN ijhI imswl mhwrwjw dy rwj vyly vI dyKx iv`c AweI[ sRI Akwl q^q swihb dy jrnYl, AkwlI PUlw isMg nUM hikm hoieAw ik nOSihrw iQ`QVI dI phwVI pr hmlw krky vYrI nUM BWj pwauxI hY ijs pr Ardwsw soiDAw igAw[ AYn hmlw krn smyN sUcnw imlI ik qopKwnw hwly nhIN pu`ijAw aufIk kIqI jwvy[ 14 mwrc 1923 vwly suBwgy idhwVy AkwlI jI ny vMgwr ky ikhw ik iek bwr PYslw krky Ardwsw soD cuky hW, ies leI ruikAw nhIN jw skdw qy hux ivauNq Anuswr hmlw kIqw jwvygw[ Awp qur pey Aqy Awp dy ipCy gurU rUp Kwlsw POj ngwry vjwauNdI jYkwry gjwauNdI cl peI[ iek iBAwnk lVweI qoN bwAd s`qy pwqSwh ny Pqih b^SI[ BwvyN ies inrBY XoDy ny ShIdI pw leI sI[ hr kMm dy AwrMB krn l`igAW swnUM pRmwqmw A`gy Ardws bynqI krnI cwhIdI hY qW jo auh sPlqw pUrvk swfy kMm nUM nypry cwVH dyvy[ sRI gurU gMRQ swihb ivc vI sRI gurU rwmdws jI mhwrwj ny hr kMm dy pRwrMB krn qoN pihlW Ardws krn qy zor id`qw hY: kIqw loVIAY kMmu su hir pih AwKIAY] kwrj dyie svwir scu swKIAY] (m:4, pMnw 81) Ardws ibnw jo kwj isDwvY] goibMd isMG vh is`K n BwvY[ (qnKwhnwmw) jo myry is`K inm hoiekY Ardws krngy iqnHW dy kwrj rws hovngy[ (bwly vwlI jnm swKI nM: 84) -0-


SoRmxI kmytI vwly JUT ikauN boldy hn...? krky sp`St kr id`qw sI ik kYQlIn nUM isrP ikqwbW dw sY~t hI id`qw jwvygw pr, iehnW hukmW nUM driknwr krky SoRmxI kmytI dy AKOqI mu`K s`kqr s. hrcrn isMG ny nw isrP isropw id`qw sgoN sRI Akwl q^q swihb dy hukmW dI aulMGxw krky smilMgIAW nUM pRvwngI vI dy id`qI hY[ (Swied! ieh AKOqI sk`qr AwieAw hI is`K isDWqW nUM Fwh lwaux leI hY ikauNik kdy ieh pMj ipAwirAW dy ault ilKdw hY[ g`l isrP kYQlIn nUM isropw dyx dI nhIN blik sRI Akwl q^q swihb dy isDWq dI hY ijs nUM iksy hor ny nhIN sgoN isDWq dI rwKI krn vwlI is`KW dI ‘nOinhwl jQybMdI’ SRomxI kmytI ny hI Fwh lgweI hY[ sRI Akwl q^q swihb dy isDWq qoN iksy vyly srkwrW vI frdIAW sn qy ie`k Gtnw qy it`pxI kridAW swbkw pRDwn mMqrI sRI cMdr SyKr ny ie`QoN q`k kih id`qw sI ik is`K bVy vfBwgy hn ijnHW kol Akwl q^q swihb vrgI mhwn sMsQw hY ijQy bYT ky ayuh Awpxy msly h`l kr lYNdy hn[ aunHW vI ikhw ik, ‘kwS swfy kol vI Akwl q^q huMdw[’ isDWq dI aulMGxw krky kYQlIn nUM isropw dy ky AkwlI dl bwdl qy SRomxI kmytI ny ijhVI b`jr glqI kIqI hY aus dw KimAwjw AkwlI dl bwdl qy pRDwn SRomxI kmytI nUM Bugqxw pY skdw hY[

sRI Akwl q^q swihb qoN 2005 iv`c q`qkwlI jQydwr igAwnI joigMdr isMG vydWqI ny ie`k hukmnwmw jwrI krky is`K pMQ dy nwm AwdyS jwrI kIqy sn ik smilMgI is`K pMQ iv`c pRvwn nhIN hY qy is`K Drm iv`c smilMgI nUM koeI sQwn nhIN id`qw jw skdw pr SoRmxI kmytI ny bIqy k`lH kYnyfw dy EntwrIE sUby dI pRImIAr (mu`K mMqrI) kYQlIn vIApy nUM isropw dy ky nvIN crcw CyV id`qI hY jd ik ie`k idn pihlW SoRmxI kmytI dy pRDwn swihb ny ibAwn jwrI

bIbI kYQlIn dw sbMD crc AwP kYQoiln nwl hY qy kYQiln crc grBpwq dy bhuq iKlwP hY qy ikqy vI ijhVw fwktr grBpwq krdw hY kYQiln crc aus nUM iksy pRkwr dw koeI snmwn nhIN idMdI[ is`K Drm iv`c jykr kYQnIn nUM smilMgI hox krky isropw nw vI id`qw jWdw qW koeI Prk nhIN pYxw sI ikauNik bIbI kYQlIn nUM isropw AYn mOky qy pRDwn v`loN Awey Pon qoN bwAd id`qw jwxw vI keI pRkwr dy SMky pRgt krdw hY[ BWvy ies smyN SoRmxI kmytI v`loN Awpxy bcwA Kwqr koeI qsvIr nhIN iK`cI geI qy isropw dyx auprMq SoRmxI kmytI dy AiDkwrI ipCly pwisEN vwps jWdy vyKy gey pr, SoRmxI kmytI dy pRDwn swihb dy ibAwn dI aus vkq kYnyfw dI AMbYsI ny PUk k`F id`qI jdoN Awpxy KuPIAw kYmry nwl iK`cI qsvIr mIfIAw leI jnqk kr id`qI[ ikauNik SoRmxI kmytI dy dPqr nUM Swied JUT bolx qy vI auhnW nUM koeI pu`Cx vwlw nhIN hY[ SRomxI kmytI dy pRDwn v`loN ies piv`qr Ahudy ’qy bYT ky pihlI vwrI koeI JUT nhIN boilAw igAw sgoN Aksr auh JUT boldy hn BwvyN auhnW dIAW g`fIAW 24 GMty c`ldIAW rihx qy ieMnw qyl nhI PUk skdIAW, ijMny ib`l kroVW dy pwey gey hn, ijhnW dw irkwrf SoRmxI kmytI dy dPqr iv`c mOjUd hY[ SoRmxI kmytI dI ieh izMmyvwrI hY ik auh sRI Akwl q^q qoN jwrI hukmnwmy nUM lwgU krvwey pr ijs Kyq nUM vwV hI Kwx l`g pey aus dw hSr ivKAwn krn dI loV nhIN[ SoRmxI AkwlI dl (bwdl) dy pRDwn s. suKbIr isMG bwdl AwpxI ivdySW iv`c Ku`sI SoRmxI gurmiq cyqnw (14) PrvrI 2016

SwK nUM bhwl krn dy Xqn kr rhy hn qy auh kYQlIn nUM isropw dy ky auhnW dI KuSnMdI hwsl krky knyfw iv`c jw ky muV AkwlI dl dy vkwr nUM bhwl krnw cwhuMdy hn pr auhnW nUM ieh jwxkwrI hoxI cwhIdI hY ik knyfw qy ihMdoqwn dy knMUnW qy inXmW dw bhuq Prk hY[ dUsrw suKbIr isMG bwdl qy kYQlIn dI mulwkwq iv`c Kwilsqwn dw mu`dw vI au~Tx dI sMBwvnw qoN ienkwr nhIN kIqw jw skdw ikauNik kYQlIn auhnW nwl vwAdw krky AweI hY ik ayuh Kwilsqwn dI mMg mu`K mMqrI kol r`KygI[ jwxkwrI Anuswr suKbIr isMG bwdl nwl kYQlIn dy Blky cMfIgVH ivKy mIitMg ho skdI hY qy ies mIitMg nUM kwmXwb krn leI hI kYQlIn nUM swry inXm iC`ky tMg ky isropw SYSn kIqw igAw hY[ jykr jQydwr Akwl q^q dI g`l kIqI jwvy qW auhnW iv`c nhI ik auh SRomxI kmytI pRDwn qy isropw dyx vwly mu`K sk`qr hrcrn isMG nUM qlb krn dI ihMmq jutw skx[ g`l isrP kYQlIn nUM isropw dyx dI nhIN blik sRI Akwl q^q swihb dy isDWq dI hY ijs nUM iksy hor ny nhIN sgoN isDWq dI rwKI krn vwlI is`KW dI ‘nOinhwl jQybMdI’ SRomxI kmytI ny hI Fwh lgweI hY[ sRI Akwl q^q swihb dy isDWq qoN iksy vyly srkwrW vI frdIAW sn qy ie`k Gtnw qy it`pxI kridAW swbkw pRDwn mMqrI sRI cMdr SyKr ny ie`QoN q`k kih id`qw sI ik is`K bVy vfBwgy hn ijnHW kol Akwl q^q swihb vrgI mhwn sMsQw hY ijQy bYT ky ayuh Awpxy msly h`l kr lYNdy hn[ aunHW vI ikhw ik, ‘kwS swfy kol vI Akwl q^q huMdw[’ isropy qW aunHW ivAkqIAW ƒ vI id`qy jw cu`ky hn ijhVy ilKqI rUp ivc sp`St kr cu`ky hn swkw nIlw qwrw aunHW ny krvwieAw hY[ rwjnIqI nUM syD dyx vwlw Akwl q^q qy sRI drbwr swihb dy pRbMDW bwry jykr ieh kih ilAw jwvy ik ieQy p`qw vI suKbIr bwdl dy ieSwirAW bgYr ih`l nhIN skdw qW koeI A`q kQnI nhIN hovygI[ isDWq dI aulMGxw krky kYQlIn nUM isropw dy ky AkwlI dl bwdl qy SRomxI kmytI ny ijhVI b`jr glqI kIqI hY aus dw KimAwjw AkwlI dl bwdl qy pRDwn SRomxI kmytI ƒ Bugqxw pY skdw hY[ -0-


dunIAW dw iDAwn AwkriSq krn ih`q-BwrqI hvweI jhwz dw Agvw dI gwQw

s: sqnwm isMG pwauNtw nwl ivSyS mulwkwq irkwrifMg swfy kol hY[ aunHW ny kI soicAw, kI Xojnw bxweI, iPr ikvyN ies ƒ nypry cwiVHAw Aqy PVy jwx qy ikvyN pwiksqwn qy AmrIkw iv`c qsIhy Jly- ieh iek gwQw hY- ijsdw vrxn ies qrHW hY[ svwl :- sqnwm isMG jI dl Kwlsw dI sQwpnw kdoN hoeI sI ? jvwb :- dl Kwlsw dI sQwpnw 6 Agsq 1978 nUM hoeI sI[ dl Kwlsw dI sQwpnw ies kwrn krnI peI ikauNik 13 ApRYl 1978 nUM AMimRqsr dy ivc jo inrMkwrI muKI sI gurbcn isMG sI ausny is`K gurU swihbwn is`K prMprwvW dy iKlwP vYswKI vwly idn jwxbu`J ky iek Awpxw smwgm r`iKAw sI qy ijs dy ivroD vjoN sMq jrnYl isMG Kwlsw ApRYl 1978 iv`c inMrkwrIAW v`loN 13 inhQy is`KW ƒ ShId krn iBMfrWvwly qy AKMfI kIrqnI jQy dy iek nOjvwn AwgU BweI POjw isMG ny auprMq aus vyly dI kyNdr qy pMjwb srkwr is`KW dy mwnsk jKmW qy m`lHm ieh PYslw kIqw ik ienHW dw ivroD kIqw jwvy[ inrMkwrIAW Aqy puils lgwaux dI bjwey aunW ƒ nIvW idKwaux Aqy kuclx qy l`gI hoeI sI[ dyS vloN PwieirMg krky SWqmeI isMGW dy iKlwP kwrvweI kIqI geI, golIAW dw AKbwr qy swrw mIfIAw is`K ivroDI hoieAw sI qy Kws krky pMjwb dw clweIAW geIAW, ijsdy ivc 13 isMG ShId kr idqy gey qy kwPI v`fI ihMdI mIfIAw is`KW ƒ BMfx qy aunHW ƒ A`qvwdI kihx iv`c koeI ksr nhIN qwdwd ivc isMG zKmI hoey[ dunIAW Br dy swry is`K jgq dy ivc, sI C`f irhw[ nOjvwn is`K ies g`l ƒ kuJ h`d q`k qW brdwSq krdy rhy inrMkwrI dy iKlwP bhuq hI gu`sw BVk auiTAw[ QW QW 'qy pr lwlw jgq nrwiex dy in`q AwauNdy AKbwrI muzwhry hoxy SurU ho gey [ AYfItorIAl iPrkU zihr augl rhy sn[ Awpxy ku`J is`K jQybMdIAW ny gu`sy dI A`g ƒ kwbU nw r`KidAW do nOjvwnW ny iek cM fIgVH dy ivc iek idn c`ldI kwr iv`c lwlw jgq nrwiex ƒ pySkS: mIitMg kIqI, ik ies golIAW mwr ky mwr id`qw[ aus vyly dI pMjwb hrcrn isMG vy ly iek is`K jQybMdI dI srkwr kWgrs dI drbwrw isMG dI sI qy ies loV hY[ aus mIitMg ivc kys iv`c drj kIqy pulIs prcy iv`c horW qoN 24 dy krIb is`K ielwvw sMq jrnYl isMG dw nW vI pw id`qw qy s. sqnwm isMG pwauNtw jQybMdIAW Swml hoeIAW, pMjwb pulIs aunHW ƒ igRPqwr krn leI qqpr ho geI[ srkwr ieh Bul geI ik sMq jrnYl isMG ƒ PVky puils ihrwsq iv`c lYxw pMjwb qy dyS ƒ ijs ivc PYslw kIqw ik hux swnUM iek jQybMdI bxw lYxI cwhIdI hY[ ieh ikqnw mihMgw pY skdw hY[ sMq jrnYl isMG qy auhnW dy jQy dy isMG, Drm ivcwr kIqI geI, ijhVI gulwm kOmW hoeIAW krdIAW hn- aunHW dI dSw pRcwr ih`q, hirAwny iv`c sn[ pulIs ipCw krdI auQy cMdoklW ipMf ieh hoieAw krdI hY Aqy jd qk is`K kOm Awzwd nhIN huMdI, qd qk pujI[ sMq jrnYl isMG auQoN jw c`uky sn qy auh Awpxy mukwm iBMfrW mihqw ieh ieh mslw ijhVw hY, is`K kOm nwl izAwdqIAW huMdIAW phuMc gey[ aunHW ny Awpxy swQIAW, AkwlI dl dy pRm`uK nyqwvW qy bwkI rihxgIAW[ ieh PYslw kIqw igAw ik is`K isDWqW dy auqy pihrw is`K jQybMdIAW nwl slwh krky puils A`gy smrpx krky igRPqwrI dyx idMidAW hoieAw, Kwlsw rwj dI sQwpnw kIqI jwey[ dl Kwlsw ijhVw dw PYslw kr ilAw[ sMq jrnYl isMG is`K nOjvwnW dw siqkwirAw nW hY auhI r`iKAw jwvy qy purwqn ieiqhws ivcoN ienHW ilAw[ ies qrHW hoieAw hIro sI qy aus dI igRPqwrI is`K ihridAW ƒ kdy vI pRvwn nhIN hoeI dl Kwlsw dI sQwpnw, Agsq 1978 dy ivc[ svwl :- aus qoN bwAd hwlwq ivgVdy gey, 78 qoNN lY ky 83 qk sI[ ku ` J smW AkwlI srkwr vI rhI[ ku`J is`KW dIAW mMgW nw mMnIAW ieh auh smW sI jdoN dyS dw AMgRyzI qy ihMdI mIfIAw is`K mMgW Aqy geIAW, aus qoN bwAd 81 'c hwlwq bVy BwvnwvW dw ivroDI sI[ kuJ is`K nOjvwnW ny mwVy hoey[ sMq jrnYl isMG jI iek nwiek mn bxw ilAw ik koeI FMg l`iBAw jwvy qW ik bxky auBry[ quhwfI aunHW nwl nyVqw kdoN qoN swrw sMswr ieh smJ sky ik is`KW nwl vDIkI ho eI? ho rhI hY qy ies leI koeI AijhI Kbr bxweI jvwb :- sMq jrnYl isMG Kwlsw jwvy[ies ƒ m`uK r`KidAW kuJ nOjvwnW ny iBM f rwvwilAW nwl, 1977 dy ivc, ijs vyly auh ierwdw p`kw krky ieMfIAn eyArlweInz dy hly tkswl dy muKI nhIN bxy sn[ pONtw swihb ie`k jhwz ƒ Agvw krn dw PYslw kr ilAwdy ivc aunHW ny ivzt kIqw sI[ ieh g`l meI dy qW ik ieh Kbr AMqrrwStrI bx sky[ krIb dI hY[ auh pONtw swihb drSn krn leI lyKk ny ies Agvw krn vwlI tIm dy Awey sn, jQybMdIAW smyq[ auQy ienHW nwl myrI muKI s: sqnwm isMG pwauNtw nwl Bytw kIqI qy mulwkwq hoeI sI[ iPr tkswl dy muKI bxdy ny, aunHW nwl kIqI swrI g`lbwq dI vIfIE 1978 dy inrMkwrI kWf dy 13 ShId isMG sMq jrnYl isMG jI[ aus qoN swfI ienHW nwl SoRmxI gurmiq cyqnw (15) PrvrI 2016


lgwqwr 1978 qoN lY ky 81 qk myl huMdw irhw[ inrMkwrI muKI dw kql ho jWdw hY, is`K nOjvwnW 'qy puils JUTy mukdmy clwauNdI hY, sIbIAweI dy iKlwP tkswl vloN Awl ieMfIAw is`K stUfYNt PYfrySn vloN jW dl Kwlsw vloN sWJy qOr 'qy muzwhry kIqy jWdy rhy[ aus qoN bwAd AYsy hwlwq bxy, ijhVI aus vyly dw ijhVw mIfIAw sI, p`qrkwrI sI, cwhy auh pMjwb kysrI, ihMd smwcwr dw lwlw jgq nwrwiex sI, vIr pRqwp dw sI, auh lgwqwr inrMkwrIAW dy p`K dy ivc, is`KW dy iKlwP qy gurU swihbwnW dy iKlwP lgwqwr pRcwr kirAw krdy sn[ AYsy hwlwq bx gey aus vyly, ku`J nOjvwnW ny lwlw jgq nrwiex nUM kql kr id`qw luiDAwxy dy kol[ ikauNik auh is`K gurU swihbwn, is`K prMprwvW dy iKlwP ApxIAW ilKqW iv`c ilKdy sI, aus vyly aus kql kys dy ivc sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrwvwilAW ƒ JUTy mukdmy dy ivc PswieAw igAw, qy sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrw vwly aus vyly cMdoklW dy ivc sn[ auhnW ƒ auQy igRPqwr krn leI Cwpw mwirAw igAw pr auh cONk mihqw 'c phuMc gey qy puils ny Gyrw pw ilAw[ 15 sqMbr nUM rwq nUM ku`J isMGW dy nwl mYN cONk mihqw gurU drSn pRkwS gurduAwry swihb ivKy igAw[ sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrwvwly dy nwl, BweI AmrIk isMG jI vI sn[ iek kmry dy ivc, mMjy 'qy bYTy sn[ aunHW nwl ivcwr vtWdrw kIqw igAw[ AsIN jw ky sMqW nwl ivcwr vtWdrw kIqw ik swry is`K nOjvwn, swrI kOm, AkwlI dl qoN inrwS hY, ies vyly kOm quhwfy koloN Awsw r`KdI hY[ aus vyly sMq jrnYl isMG ny ikhw ik AsIN rwq nUM mIitMg krWgy[ Agly idn sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrWvwly ny AYlwn kr id`qw qy 20 sqMbr nUM iek pMQk iek`T s`idAw[ swrIAW jQybMdIAW SRomxI AkwlI dl, id`lI gurduAwrw pRbMDk kmytI, SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI, swrIAW is`K jQybMdIAW auQy iek`qr hox[ AsIN ijs vyly aunHW nUM imly qy ikhw ik ijs vyly quhwfI igRPqwrI ho jWdI hY, quhwfI irhweI leI AsIN vI Apxw Xogdwn pwvWgy[ sMq jrnYl isMG ny AYlwn kr idqw ik AsIN igRPqwrI dyxI hY[ svwl:- iPr kI hoieAw[ jvwb:- ausy idn hI AsIN AMimRqsr qoN bweI eyAr SRIngr leI gey, do isMG sn qy aus vyly AsIN ivcwr kIqI ik srvy kIqw jwvy[ jhwz ikMnw ku v`fw huMdw hY[ AsIN qW pihlI vwrI cVHnw sI[ ikMnIAW svwrIAW hMudIAW ny, pwielt ik`Qy huMdw hY, cVHn vyly sikaurtI dw kI ieMqzwm huMdw hY? swrw ku`J AsIN srvy kIqw[ ijs idn 20 sqMbr nUM ieh Gtnw vwprI, aus vyly AsIN sRIngr sI[ swfy kol pYsy iblkul Kqm sn[ AsIN pihlW iek`Ty kr ky lY gey sW pr vwpsI dw ikrwieAw vI nhIN sI, bwey eyAr dw[ AsIN bwey tRyn Awey hW iPr[ 23 qrIk rwjIv gWDI drbwr nUM AsIN AMimRqsr phuMcy[ aus vyly ivcwr kIqw ik hux kI kIqw jwvy[ ivcwr krky hor pYsy iek`Ty kIqy dosqW-im`qrW koloN[ keIAW ny ApxI muMdrI qk dy idqI swnUM ik ieh vyc lvo[ aus vyly AsIN iPr iek isMG ByijAw ik hux qMU ies qrHW kr id`lI qoN sRIngr ijhVI PlweIt jWdI hY Aqy AMimRqsr PlweIt AwauNdI hY, aus dy ivc qMU trYvl kr qWik pqw l`gy ik id`lI qoN cVHn l`igAw sikaurtI dw kI ieMqzwm huMdw hY[ AsIN iPr PYslw kIqw ik id`lI qoN lY ijhVw sRIngr jhwz Aweygw, aus nUM AsIN

Agvw krWgy[ sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrwvwilAW dI irhweI leI cOk mihqw dy ivc jo 20 is`K puils dI golIAW dy nwl mwry gey, ShId kIqy gey sn, aunHW dy poRtYst vjoN ikauNik ihMdusqwn dy mIfIAw ny Aqy hor pRYs ny ies nUM is`KW dy iKlwP pRcwr kIqw sI[ AsIN soicAw ik iek AYsw AYkSn kIqw jwvy, qWik ieh ijhVI mMg hY, dunIAW Br dy mIfIAw ivc AMqrrwStrI qOr qy jwvy ik is`K kOm dy nwl kI izAwdqIAW ho rhIAW ny[ sMq jrnYl isMG iBMfrWvwly Dwrimk SKsIAq ny, ienHW nUM JUTy kql kys ivc PswieAw jw irhw, ieh iek swizS hY, ihMdusqwn srkwr dI[ AsIN ienHW dI irhweI leI iek pRotYst kIqw[ svwl:- iPr qusIN kI kIqw? jvwb:- swfy kol isrP gyNd sI, iek SISI sI, ausnUM kpVy 'c lpyt ilAw[ ikrpwn aus nUM isrP sMkyqk qOr 'qy vriqAw[ AsIN iksy hiQAwr Bwv vYpn ƒ nhIN vriqAw[ iksy vI svwrI nUM koeI qMg nhIN kIqw[ ijs vyly AsIN gey hW, pwiksqwnI AiDkwrIAW nUM kih idqw ik AsIN dl Kwlsw jQybMdI nwl sbMD r`Kdy hW[ sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrWvwilAW ƒ igRPqwr kr ilAw hY, aunHW dw auh nukswn krnw cwhuMdy ny[ aunHW dI irhweI cwhuMdy hW AsIN[ ieh swfI mMg sI qy ijhVy 20 is`K mwry gey, aunHW dw muAwvzw idqw jwxw cwhIdw hY qy ieh swfIAW mMgW ny[ hor vI ijhVy nOjvwn PVy gey aunHW nUM irhwA kIqw jwvy[ svwl :- ikhVI qrIk nUM qusIN jhwz hweIjYk kIqw hY ? ikQy lY gey sI qusIN ? jvwb :- AsIN jhwz hweIjYk ijhVw hY, 29 sqMbr 1981 nUM, id`lI eyArport qoN, ijhVI PlweIt sRIngr jw rhI sI, aus nUM bkwiedw qOr 'qy krIb swFy bwrW vjy AsIN hweIjYk kIqw, pMj isMGW ny[ svwl :- qusIN pwielt dI kokipt ivc ikvyN gey ? jvwb :- swfy do isMG pwielt dI kokipt 'c gey[ jo AsIN plwinMg dy muqwbk ivcwr kIqw sI ik ikhVy isMG pwielt kol jwxgy[ pihlw iek isMG auiTAw auh twielt 'c igAw, iek isMG twielt dy bwhr jw ky KVw ho igAw[ ijQy kokipt huMdI hY[ eyAr hostys cwh dyx leI geI[ auh inklI qW dovyN isMG aus drvwzy qoN rok ky aus nUM, AMdr vV gey[ ijs vyly AMdr gey, ausy vyly hI mYN auT ky do isMGW dy nwl kokipt dy kol AsIN Aw gey[ aus vyly mYN jYkwry lwauxy SurU kr idqy, boly so inhwl siq sRI Akwl[ Kwilsqwn izMdwbwd[ dyg qyg Pqih[ rwj krygw Kwlsw[ sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrwvwly izMdwbwd[ cOk mihqw dy ShId Amr rihx, ihMdusqwn srkwr murdwbwd[ ieh AsIN nwAry lwey[ mYN lwlw jgq nrwiex sMboDn krky ieh g`l khI ik AsIN isMG jhwz hweIjYk kr ilAw hY[ swfI lVweI pYsYNjrW nwl nhIN, quhwfy nwl nhIN[ AsI quhwnUM ku`J nhIN khWgy[ qusIN koeI vI Srwrq nhIN krnI[ swfI lVweI ihMdusqwn dI srkwr nwl hY[ ihMdusqwn srkwr is`KW nwl zulm kr rhI hY[ ies vwsqy qusIN swnUM ko-Awpryt krnw hY[ ijhVy do isMG gey sn aunHW ny pwielt nUM kih idqw ik qusIN ies nUM sRIngr dI bjwey lwhOr lY jwau[ iPr aunHW ny lwhOr dy ivc jw ky auqrn l`gy qW aunHW ny auQy kMtrol twvr nUM ikhw ik AsIN auqrnw cwhuMdy hW[ auh kihMdy ik

SoRmxI gurmiq cyqnw (16) PrvrI 2016


qusIN ieQy ikauN auqrnw cwhuMdy ho[ aunHW sI ik Swied ho skdw hY, ik mYN ikhw ik bzurgo iks nUM imlxw hY[ mYN aunHW nUM pihcwixAw ny ikhw ik swfy jhwz dI pRoblm hY, ihMdusqwn srkwr dIAW nhIN[ swFy bwrW swl qoN mYN iksy nwl imilAw nhIN sI[ auh AsIN ieQy auqrnw cwhuMdy hW[ ieqny ƒ ey jMsIAW, srkwr ny qW ienHW nUM kihx l`gy ik qMU sqnwm isMG hY? myrI Awvwz aunHW ny pCwxI[ mYN g`lbwq huMidAW hI, jhwz auQy auqr nhIN ikqy ByijAw? AsIN bVw ikhw, qusIN pwpw jI? swfI dovW dIAW A`KW 'c AQrU sn aus igAw[ AsIN iPr auqrn qoN bwAd sp` St kIqw ik AsIN ijhVy hW, vyly[ AsIN j`PI pw ky dovyN ro pey[ 13 swl AsIN jylH 'c rhy hW[ AiDkwrIAW nUM ikhw ik swfIAW ieh kOm dI AwzwdI leI lVn vwly lwielpur jylH 'c rhy hW 6 mhIny[ ieMdrw gWDI dy kql qoN mMgW ny[ lo k hW[ AsIN iksy vI srkwr dy bwAd rwjIv gWDI pRDwn mMqrI bixAw[ rwjIv gWDI ny pRDwn pRBwv Q`ly, iksI eyjMsI dy pRBwv svwl :- ieMnW smW jhwz 'c mMqrI bxdy swr ieh g`l khI ik is`K hweIjYkrW 'qy mukdmw Q` ly nhIN Awey[ swfI is`K stUfYNt hI rhy? clwieAw jwvy[ nhIN qW ienHW nUM swfy hvwly kIqw jwvy[ pihlI PYfrySn ny qy gMgw isMG iF`loN jvwb :- AsIN 20 GMty jhwz vwrI ifmokrysI AweI sI pwiksqwn ivc[ aunHW ikhw ik TIk hY, AmrIkw qoN aunHW ny vI tYlIgRwmW iv`c rhy iek jW do vjy dy krIb AsIN AsIN ienHW nUM quhwfy hvwly nhIN krdy[ AsIN ienHW 'qy mukdmw pw idqIAW sn ik ienHW nUM AsIN auQy phuMcy sW[ svyry 8 vjy qk AsIN clwvWgy PwsttYRk kort dy ivc[ swnUM lwielpur qoN lwhOr iSPt cM gI qrHW jwxdy hW[ ieh lok jhwz dy ivc rhy sW[ AsI bkwiedw kr idqw igAw[ swnUM 25 swl szw hoeI pMjW isMGW nUM[ swnUM ijhVy hweIjYk krky Awey ny, ieh Pon krky mYfIkl tIm mMgvweI, swry muAwPI pw ky 13 swl 1 mhInw pwiksqwn dI jylH 'c rihxw pM Qk lok ny, pMQ dI AwzwdI leI pYsYNjrW nUM jo jo poRblm sI, bkwiedw ipAw[ 25 swl kwgzW 'c pUry hoey, muAwPIAW pw ky[ aus qoN lVn vwly lok ny[ swfI 7 idn qOr 'qy mYfIkl tRItmYNt idqI[ aunHW bwAd AsIN ikhw ik swnUM hux irhwA kr idqw jwvy[ auh kihMdy au nHW ny ienvYstIgySn kIqI qy leI kolifRMk vI mMgvweI qy rwq nUM ik quhwnUM iks qrHW irhwA kr dyeIey ? ihMdusqwn dy hvwly kr bwAd ivc aunHW ny swnUM kort ivc rotI vI mMgvweI[ bwAd ivc AsIN dyeIey ? AsIN ikhw ik ihMdusqwn qW AsIN nhIN jwxw cwhuMdy[ py S kIqw rwq nUM[ iPr swnUM Swm dy tweIm musilm, is`K, b`cy, imltrI dy jylH dy ivc sYlW 'c bMd AOrqW swry irlIz kr idqy[ isrP kr idqw igAw[ ijQy AsI v` K v` K sY lW dy ivc ijQy koeI PYsltI nhIN AsIN 45 dy krIb XwqrU sn, auh r`Ky ny[ ies kwrn r`Ky qwik ihMdusqwn srkwr 'qy prYSr kwiem r`K skIey[ svyry 8 vjy fOgrI pw ky, do bMdy sI, nw p`Kw sI, nw bwQrUm sI[ AsIN pMj isMG v`K v`K kmirAW 'c bMd Aweyy ny[ auh kihMdy ik AsI quhwfw bRykPwst lY ky Awey hW[ qusI d`so sW qy Awps 'c koeI g`l nhIN kr skdy sI[ 40 idnW bwAd swnUM 2 GMty bRykPwst pihlw krogy XW jhwz 'c sPweI krwauxw cwhogy[ AsIN ikhw leI imlvwieAw igAw sI[ gurU nwnk swihb dw jnm idn sI[ Awps ik koeI g`l nhIN pihlW sPweI kr lau[ dovyN bMdy, iek ipCly pwsy clw 'c iPr vI AsIN g`l nhIN kr sky[ AsIN jpujI swihb dw pwT kIqw qy igAw, iek Agly pwsy Aw igAw[ auh imltrI dw iek krnl sI, qy lMgr CikAw[ drbwr swihb dw ijs vyly AtYk hoieAw 1984 dy ivc[ iek myjr sI[ nwl hI mYN KVw sI, gyt KulHw sI[ iek bMdw swfw ijhVw aus vyly qoN bwAd swnUM QoVHI irlYkSn idqI[ swnUM ivhVy 'c GuMmx idqw[ Q`ly bYTw sI, auh iksy ibRgyfIAr nwl g`l kr irhw sI, ApxIAW mMgW iqMn swl swnUM p`Ky dI koeI PYsltI nhIN[ m`Cr k`tdy sI qy grmI l`gdI nwl sbMDq[ mYN svwrIAW vl vyK irhw sW qy mYN bwhr vI vyK irhw sI sI[ myrw swrw ipMfW lwlo lwl ho jWdw sI[ hr vyly ismrn krdy sW[ ijs vyly mYN bwhr vyKx l`gw, qy aus ny myrI ip`T dy ivc l`q mwrI[ nwm jpdy sI, bwxI pVHdy sI[ kmry dy ivc hI c`kr mwrdy rihMdy sI[ svwl :- ikMny swl qusIN jylH 'c rhy ? pOVIAW l`gIAW sn, mYN c`kr Kwdw Q`ly clw igAw[ myrw isr pwt igAw, myry h`Q 'c ikrpwn sI[ mYN auqy cVn l`gw qy aus ny ipsqOl qwx leI[ jvwb :- imltrI jylH 'c bwAd 1984 sqMbr dy ivc, swnUM JwVIAw dy ivc auQy dy eyArPors dy aus vyly pwiksqwnI kmWfo luky sn[ lwielpur jylH dy ivc iSPt kr idqw igAw[ lwielpur jylH dy ivc hor auh dOV ky myry vl Awey[ aunHW ny mYnUM mwrnw SurU kr idqw[ rweIPl dy isMG drbwr swihb qoN bwrfr krws krky auQy Awey hoey sn[ do FweI sO btW nwl Aqy ju`qIAW nwl[ 10-15 imMt mwrdy rhy[ ADmoieAW kr idqw isMG[ auh vI swnUM auQy imly[ mYnUM[ iek eyAYspI AwieAw ausny ikhw ik ies nUM hux C`f idE, jwn qoN svwl :- ies vyly Gr vwilAW nwl vI koeI sMprk nw r`iKAw ? hI mwr idaugy ? myrw isr, moFy, l`qW s`B zKmI sn, KUn vg irhw sI qy jvwb :- Gr vwilAW nwl swfw koeI sbMD nhIN[ koeI sMprk nhIN swnUM nMgy isr PrS 'qy ibTw idqw igAw[ sI[ iksy nwl swnUM imlx nhIN idqw igAw[ imltrI jylH 'c jd qk sW[ svwl :- hor kOx kOx isMG sI quhwfy nwl? 7 swl bwAd ijs vyly AsIN lwhOr jylH 'c Awey hW, lwhOr jylH coN pihlI jvwb :- myry nwl sn srdwr joigMdr isMG, srdwr jsbIr isMG, vwrI ijs vyly swfI mdd leI ieMtrnYSnl ifPYNs kmytI bxI[ s: gMgw srdwr krnYl isMG qy srdwr qijMdrpwl isMG[ swnUM bwAd ivc iPr isMG iFloN ny bxweI sI[ auh vkIl ijhVy nwl Awey sI, aunHW nUM AsIN ArYst kr ilAw igAw pwiksqwn dy ivc[ swnUM ArYst krky Qwxy 'c ic`TI idqI sI[ auh ic`TI auhnW ieMglYNf qoN jw ky pweI pihlI vwrI swnUM iljwieAw igAw[ swfy iKlwP iPr AYP.AweI.Awr drj kr idqI geI 1988 dy ivc[ auh ic`TI dw iPr mYnUM jvwb AwieAw 7 swl bwd[ swFy hweIjYk krn dI[ swnUM iehdy bwry koeI nolyj nhIN sI ik hweIjYk krn bwhrW swl bwAd myry ipqw jI mYnUM imlx vwsqy gey jylH dy ivc[ pihlW nwl pwiksqwn 'c kI szw huMdI hY[ aus qoN bwAd swnUM puiCAw igAw ik hor keI mulwkwqW dosqW dIAW AwauNdIAW sn[ ijs vyly Awey[ mYN ikhw qusIN d`so quhwfI koeI mMg hY, qusIN ihMdusqwn jwxw cwhuMdy ho, jW kI g`l hY ik bzurgo iks nUM imlxw hY[ mYN aunHW nUM pihcwixAw nhIN[ swFy bwrW swl ? AsIN ikhw ik AsIN ihMdusqwn nhIN jwxw cwhuMdy[ swnUM jo szw dyxI hY, qoN mYN iksy nwl imilAw nhIN sI[ auh kihx l`gy ik qMU sqnwm isMG hY? qusIN idau[ swnUM kbUl hY, koeI g`l nhIN[ swnUM iPr 7 idn lgwqwr iek myrI Awvwz aunHW ny pCwxI[ mYN ikhw, qusIN pwpw jI? swfI dovW dIAW Qwxy ivc r`iKAw igAw v`K v`K krky[ swfI ienvYstIgySn krdy rhy[ A`KW 'c AQrU sn aus vyly[ AsIN j`PI pw ky dovyN ro pey[ 13 swl AsIN hweI lybl dy bMdy qy hor eyjMsIAW dy bMdy[ AYspI, myjr, krnl, v`K v`K jylH 'c rhy hW[ lwielpur jylH 'c rhy hW 6 mhIny[ ieMdrw gWDI dy kql AwauNdy rhy[ swrI rwq swfy qoN pu`CigC krdy rhy[ aunHW nUM ieh S`k huMdw qoN bwAd rwjIv gWDI pRDwn mMqrI bixAw[ rwjIv gWDI ny pRDwn mMqrI SoRmxI gurmiq cyqnw (17) PrvrI 2016


bxdy swr ieh g`l khI ik is`K hweIjYkrW 'qy mukdmw clwieAw jwvy[ swfI mUvI bxweI[ swfI irport leI, swfI PotoAW iKcIAW[ aunHW dy nhIN qW ienHW nUM swfy hvwly kIqw jwvy[ pihlI vwrI ifmokrysI AweI sI iKlwP kys cilAw[ iPr aunHW jylH AiDkwrIAW nUM 10-10 swl dI szw pwiksqwn ivc[ aunHW ikhw ik TIk hY, AsIN ienHW nUM quhwfy hvwly nhIN hoeI[ auh 10-12 bMdy sn[ szw hox qoN bwAd swnUM kMpnsYSn auh vI krdy[ AsIN ienHW 'qy mukdmw clwvWgy PwsttYRk kort dy ivc[ swnUM swnUM imlI[ lwielpur qoN lwhOr iSPt kr idqw igAw[ swnUM 25 swl szw hoeI pMjW svwl :- ikMnw kMpnsYSn imilAw ? isMGW nUM[ swnUM muAwPI pw ky 13 swl 1 mhInw pwiksqwn dI jylH 'c rihxw jvwb :- mYnUM imilAw 60 hzwr fwlr[ ipAw[ 25 swl kwgzW 'c pUry hoey, muAwPIAW pw ky[ aus qoN bwAd AsIN svwl :- quhwfI irhweI kdoN hoeI AmrIkw qoN ? ikhw ik swnUM hux irhwA kr idqw jwvy[ auh kihMdy ik quhwnUM iks qrHW jvwb :- AmrIkw qoN myrI irhweI 13 Agsq 1998 nUM hoeI[ 14 irhwA kr dyeIey ? ihMdusqwn dy hvwly kr dyeIey ? AsIN ikhw ik Agsq 1998 nUM mYN lwhOr phuMicAw[ iPr iek swl mYN pwiksqwn 'c ihMdusqwn qW AsIN nhIN jwxw cwhuMdy[ AsIN ikhw ik swnUM syP pYsj dy styA kIqw[ vwieAw pwiksqwn jhwz Aw irhw sI qy auQy lwhOr hI auqr idau[ kihx l`gy ik syP pYsyj dy idMdy hW quhwnUM[ bwAd ivc mMn gey[ igAw[ iek swl auQy styA kIqI qy mYN kihMdy ik fokomYNt idau, ik qusIN ijQy fyrw swihb hI irhw[ mYN fr dy mwry myry nwl sn srdwr joigMdr isMG, srdwr jsbIr ihMdusqwn Awauxw nhIN cwhuMdw sI[ mYnUM jwxw cwhuMdy ho ? AsIN ikhw ik swnUM isM G , srdwr krnYl isMG qy srdwr qijMdrpwl isMG[ fr sI ik mYnUM nukswn phuMcw skdy ny[ tYNpryrI styA dy idau[ aunHW ny iPr swnUM 3 mhIny pwiksqwn gurduAwrw swnUM bwAd ivc iPr ArYst kr ilAw igAw pwiksqwn dy bwAd ivc iPr mYN swl bwd vwieAw fyrw swihb ivKy AMfr sikaurtI ivc[ swnUM ArYst krky Qwxy 'c iljwieAw igAw[ swfy kotW ho ky AYNtr kIqw, pitAwlw kort dy rihx dI iejwzq dy idqI[ auQy 3 iKlwP iPr AYP.AweI.Awr drj kr idqI geI hweIjYk ivc ApxI mYN ArYst idqI 9 Agsq mhIny rhy[ iellIgl (gYr kwニ地I) krn dI[ swnUM iehdy bwry koeI nolyj nhIN sI ik hweIjYk 1999 nUM[ cwr idn mYN iqhwV jylH 'c fokUmYNts bxwey[ iek is`K kYnyfw krn nwl pwiksqwn 'c kI szw huMdI hY[ aus qoN bwAd swnUM irhw[ 4 idn iqhwV jylH 'c rihx qoN clw igAw[ do isMG svItzrlYNf cly puiCAw igAw ik qusIN d`so quhwfI koeI mMg hY, qusIN bwAd myrI zmwnq hoeI qy Cy mhIny myrw gey[ mYN AmrIkw clw igAw[ ihMdusqwn jwxw cwhuMdy ho, jW kI g`l hY ? AsIN ikhw ik kys cilAw[ 6 mhIny qoN bwAd aunHW ny AmrIkw 'c vI phuMcidAW swr hI, AsIN ihMdusqwn nhIN jwxw cwhuMdy[ swnUM jo szw dyxI hY, qusIN ifmWf kIqI sI ik ijhVI jjmYNt dI swnUM ArYst kr ilAw igAw[ ijs idau[ swnUM kbUl hY, koeI g`l nhIN[ swnUM iPr 7 idn kwpI hY, auh AorIjnl (Asl) idqI vyly ArYst hoey, aunHW ny ArYst krky lgwqwr iek Qwxy ivc r`iKAw igAw v`K v`K krky[ swfI jwvy[ auh mYN AorIjnl sbimt kr puCigC kIqI[ myry qy kys cilAw[ ienvYstIgySn krdy rhy[ hweI lybl dy bMdy qy hor eyjMsIAW idqI[ myry vkIlW ny kys cMgI qrHW swFy iqMn swl mYnUM AmrIkw dI jylH 'c dy bMdy[ AYspI, myjr, krnl, v`K v`K AwauNdy rhy[ swrI liVAw ik iek kys dy ivc do szwvW rihxw ipAw[ ijs vyly mYN auQy SurU 'c rwq swfy qoN pu`CigC krdy rhy[ aunHW nUM ieh S`k huMdw sI ik nhIN ho skdIAW[ aus vyly iPr myrw kys igAw, do mhIny bwAd iek Gtnw Swied ho skdw hY, ik ihMdusqwn srkwr dIAW eyjMsIAW, Kwrj kr idqw igAw[ 1999 'c mYN ieQy vwprdI hY[ ku`J kwly APrIkn lok srkwr ny qW ienHW nUM nhIN ikqy ByijAw? AsIN bVw sp`St vwps AwieAw[ ijhVy ny, ieQoN AYskyp krn dI koiSS kIqw ik AsIN ijhVy hW, kOm dI AwzwdI leI lVn vwly lok svwl :- qkrIbn swFy sqwrHW krdy hn[ puils ny swirAW nUM hW[ AsIN iksy vI srkwr dy pRBwv Q`ly, iksI eyjMsI dy swl kYd k`tI qusIN auQy pwiksqwn qy igRPqwr krky hor jylHW 'c Byj idqw[ pRBwv Q`ly nhIN Awey[ AmrIkw ivc? swnUM 25 bMidAW nUM iek jylH 'c ByijAw jvwb :- hWjI hWjI[ igAw[ svyry 5 vjy qoN lY ky Swm qk h`Q ip`Cy bMnHy hoey sI[ nw pwxI nw rotI svwl :- aunHW vyly quhwfw sMprk iksy nwl nhIN hoieAw[ iksy imldI sI[ ijs vyly jylH ByijAw igAw qy do puils vwly aupr cVy[ aunHW lIfr nwl ? ny mYnUM zmIn dy auqy gyr idqw[ h`Q qW myry bMnHy sn[ bVw muSkl mYN Apxy jvwb :- iksy nwl nhIN hoieAw[ Awp nUM bcwieAw[ mMUh swrw GsIitAw igAw[ aus qoN bwAd 8-10 svwl :- AmrIkw dy is`KW ny vI quhwfI koeI mdd kIqI ? puils vwly A`gy KVy sn[ aunHW ny mYnUM mwrnw SurU kr idqw[ muikAW nwl, jvwb :- myrw iek dosq hY, dl Kwlsw nwl hI sbMDq sI[ aus ny juqIAW nwl[ myry swry kpVy pwV idqy[ kysW qoN GsIt GsIt ky mYnUM AMdr myrw vkIl krn 'c myrI mdd kIqI[ srdwr ipRqpwl isMG jI[ ies vyly lY gey[ AKIr iPr aunHW ny mYnUM nMgw kr idqw[ nMgw krky kmry 'c bMd auh rihMdy ny inaU jrsI dy ivc[ kr idqw[ tolyt vwlw ijhVw pwt hY, auhdy ivc kwPI icr myrw mMUh dbI svwl :- mqlb ik quhwfy hweIjYk iensIfYNt ny, is`KW dI riKAw, pwxI ivc[ aus qoN bwAd mYnUM sYgrIgySn 'c bMd kr idqw igAw ifmWf, is`KW 'qy hMudI vDIkI nUM iek ieMtrnYSnl Porm 'qy ilAWdw[ ey.sI lw ky[ 3 idn koeI kpVw pihnx nhIN idqw igAw[ aunHW ny swfy ieh quhwfw prpz (inSwnw) sI[ jo qusIN d`isAw hY? nwl bhuq imsbIhyv kIqw[ koeI mYfIkl tRItmYNt nhIN idqI[ sOx vI jvwb :- hWjI[ iehI prpz sI[ nwl hI AsIN kOm dI AwzwdI nhIN idqw[ hr vyly jgwauNdy rihMdy sn[ GtIAw ijhw tost idMdy sn qy Kwilsqwn dI sQwpnw dI g`l krdy hW[ Kwilsqwn dw inSwnw vI ijhVw auh vI drvwzy Q`ly r`Kdy sn, pYr nwl Tu`f mwr ky AMdr is`t idMdy sn[ 3 hY, is`KW dI mMg hY, ies nUM vI hweIlweIt krnw cwhuMdy sI[ ieh vI idn lgwqwr swfy nwl bhuq twrcr kIqw[ AsIN kihMdy sI ik swnUM hweIlYt hoieAw[ nwl hI sMq jrnYl isMG Kwlsw dI irhweI, qy mYfIkl tRItmYNt idau[ koeI tRItmYNt nhIN idqI[ iPr swnUM 4-5 idn Kwilsqwn dw ijhVw inSwnw hY, auh vI AMqrrwStrI p`Dr 'qy pihlI bwAd swnUM auQoN iSPt kIqw igAw iksI AmrIkw dI jylH 'c[ iPr auQy vwrI hweIlweIt hoieAw[ AsI jylH ifpwrtmYNt nUM AYplIkySn idqI[ swfy nwl izAwdqI kIqI svwl :- bwkI ijhVy quhwfy 4 swQI hor sI, auh vI AmrIkw dI geI hY[ swfI hweIlyvl 'qy suxvweI kIqI jwvy[ auQoN iek tIm AweI[ jylH 'c bMdy rhy XW ikqy hor SoRmxI gurmiq cyqnw (18) PrvrI 2016


jvwb :- nhIN v`K v`K QwvW 'qy sn[ koeI sivtzrlYNf clw igAw[ koeI kYnyfw clw igAw[ koeI hor QwvW 'qy[ svwl :- quhwfw sMprk Ajy vI hY aunHW nwl? jvwb :- hWjI sMprk hY[ svwl :- ku`J bhuq Kws g`l jo quhwnUM Xwd hovy sMq iBMfrWvwly nwl ijhVI quhwfI hoeI sI[ jvwb :- sMqW nwl swfIAW g`lW bwqW ijhVIAW ny[ auh ijs vyly vI swnUM imldy sn, auh kihx l`gy ik g`l ieh hY ik is`K nOjvwnoN, qusIN jo inSwnw imiQAw hY, jo qusIN kr rhy ho, mYN bkwiedw quhwfy nwl hW[ auh mqlb ieqny imlwpVy sn, kdy vI aunHW ny ieh nhIN soicAw ik mYN iks g`dI 'qy jW iks QW 'qy bYTw hW[ aunHW nwl swfy ijhVy irlySn sn, auh sMq-Sigrd vwly nhIN sn, swfy qW BrWvW vwly irlySn sn aunHW nwl[ ijvyN BrwvW vWg g`pw-SpW mwrdy sn[ pMQ dy hwlwqW auqy, kOm dy Biv`K leI, kI ku`J hwlwq bx rhy ny[ hmySw hI AsI keI mIitMgW hwlwqW auqy aunHW nwl krdy sI[ iek vwrI mYnUM Xwd hY[ ku`J AkqUbr 78 dy ivc aus vyly Awl ieMfIAw kwnPrMs hoeI luiDAwxy dy ivc[ jnqw pwrtI dw prYzIfYNt sI cMdr SyKr[ auh vI auQy AwieAw sI aus vyly[ aus vyly sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrWvwly bolxw cwhuMdy sI pr auh bolx nhIN idMdy sI auQy[ dl Kwlsw vwly, AsIN swirAW ny nwArybwzI kIqI ik sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrWvwly nUM ieQy tweIm idqw jwvy[ ieQy bolx idqw jwvy[ iPr g`l sI ijhVI kOmI, ijhVy inrMkwrIAW dy msly sn, aunHW nUM auTwieAw auQy[ svwl :- ijhVw jhwz qusIN hweIjYk kIqw, quhwnUM lgdw hY ik auh cIz dw Pwiedw hoieAw sI ? jvwb :- pihlI g`l qW ieh hY ik swnUM hux qk vI Apxy AYkSn dy auqy mwx hY[ prwaUf krdy hW[ auhdw Pwiedw kI hoieAw, ijs vyly sMq jrnYl isMG jylH ivc sn, aunHW nUM 15 idn bwAd hI 15-16 AkqUbr nUM aunHW nUM irhwA kr idqw igAw qy ieh ijhVw pRYSr hY, aunHW ny soicAw ik hor ku`J vI ho skdw hY[ srkwr 'qy bVw v`fw pRYSr sI[ AsIN ieh mMndy hW ijhVw inSwnw Kwilsqwn dw hY, auh vI hweIlweIt hoieAw qy jQybMdI ijhVI hY dl Kwlsw auh vI hweIlweIt hoeI sI[ qy sMq jrnYl isMG dI vI irhweI ies pRYSr Q`ly hoeI hY[ svwl :- sqnwm isMG jI A`j k`l qusIN kI krdy ho ? ieh vI d`so, jdoN qusIN irhwA ho ky Awey, iqhwV jylH coN rih ky 6 mhIny mgroN[ aus qoN bwAd qusIN kI kIqw ? jvwb :- aus qoN bwAd mYN dl Kwlsw dw vweIs pRYzIfYNt sI[ ijs vyly mYN AwieAw[ aus vly AsIN ieQy dl Kwlsw dI mjbUqI nwl ikReySn kIqI[ kOm dI AwzwdI Kwilsqwn leI pRcwr kIqw[ mYN irhwA hox qoN bwAd ijs vyly mYN pihlI vwrI drbwr swihb igAw, qy drbwr swihb nmsqk ho ky irhwA hox qoN bwAd pRYs kwnPrMs kIqI[ auhI p`qrkwrW ny puiCAw ik quhwfw hux kI ivcwr hY ? mYN ikhw ik mYN hux vI auQy KVHw hW[ ienvYstIgySn dOrwn vI aunHW ny ieh g`l khI ik hux quhwfw kI pRogrwm hY? mYN ikhw ik AsIN kOm dI hoNd, is`K Drm dI hoNd pihlW vI Kqry ivc sI, ijs vyly AsI hweIjYikMg kIqI sI 1978 vyly, hux vI ausy qrHW hI hY[ AsIN SWqmeI qrIky dy nwl, bkwiedw qOr 'qy kOm dI AwzwdI leI, is`K kOm dI hoNd nUM bcwaux leI qy is`K rwj kwiem krn leI AwKrI swh qk sMGrS krdy rhWgy[ svwl :- iek svwl hor hY[ ik qusIN 18 swl bwAd hirmMdr

swihb Awey[ qusIN hirmMdr swihb m`Qw tyikAw, Akwl qKq swihb gey, quhwfy mMn 'c kI kI AwieAw aus vyly ? jvwb :- aus vyly ieh PIilMg AweI ik ijs vyly mYN igAw sI, hirmMdr swihb qy Akwl qKq swihb dI ijhVI Swno SOkq hY, ijhVI Azmq sI, auh bhuq v`fI sI[ aus vyly is`K kOm dy ijhVy hwlwq sn, jo kOm dI AwzwdI dI g`l sI, auh iek cVweI v`l jw rhI sI, ijs vyly mYN vwps AwieAw, ieh vyiKAw ik hwlwq AYsy bx gey ny, kOm dy ivc iek ifmorylweIzySn ijhI Aw geI[ kOm dI mwniskqw mOjUdw ijhVI hY, ijs qrHW AsIN gulwmI 'coN k`Fxw cwhuMdy sI, 78 qoN bwAd, auh gulwmI dy ivc Aw geI hY ik AwzwdI leI lVnw hI nhIN[ pihlW sI ik AsIN lVnw hY, swfy nwl byienswPIAW hoeIAW, swfy nwl vwAdy hoey[ mwniskqw ieQy Aw geI, fr, BYA, lIfriSp dIAW g`dwrIAW, jo mqlb ik swfy nwl 84 qoN lY ky bwAd qk hoieAw, ausny AYsy hwlwq bxw idqy, is`K kOm dw ijhVw Gwx hoieAw, pMjwb dy ivc jo brbwdI AweI[ bwAd ivc ky.pI.AYs ig`l vgYrw ny kIqI hY, ieh ijhVIAW swrIAW cIzW sn mYN mihsUs krdw sW, ieh hwlwq qW bhuq hI, bdqr ho gey ny[ ijhVI lIfriSp aus vyly bYk 'qy clI geI sI[ auhI hux is`K kOm 'qy g`dIAW lw ky bYTy ny[ aunHW nUM iblkul vI Aihsws nhIN ik ieho ijhw G`lUGwrw vwpr cu`kw hY qy ieqnW is`KW dw Gwx ho cu`kw hY[ is`KW dw KUn ful cukw hY[ ijs vyly Akwl qKq swihb 'qy nmsqk hox qoN bwAd 6 jUn dw idn AwieAw, AsIN ikhw ik clo G`lUGwry dy ShIdW nUM SrDWjlI idMdy hW[ swnUM drbwr swihb qoN bwhr hI igRPqwr kr ilAw igAw puils vloN[ AKIr bwAd ivc ijhVy bMdy s`qw dy kwbz sn, aunHW ny sMq jrnYl isMG Kwlsw iBMfrWvwilAW dI Aqy Shwdq nUM roilAw, pr ikauN roilAw[ svwl :- hirmMdr swihb, jo qusIN mihsUs kIqw, iks qrHW dw lgw sI, pihlW vI qusIN jWdy rhy ho[ jvwb:- AQrU Awey[ ijhVIAW golIAW clIAW, ijhVy nukswn hoey, aus nUM jwxbu`J ky Awaux vwlI pIVI ijhVI hY, auh nw dyK sky[ aus nUM swizS dy qihq imtw idqw igAw[ dUjI g`l ik ipCy mYN 2 swl pihlw Bu`K hVqwl r`KI 72 GMty dI[ drbwr swihb dy ivc ijhVy isMG ShId hoey, aunHW dI Xwdgwr bxweI jwvy[ AsIN ipClI jQybMdI vloN 5-6 swl qoN mMg kr rhy hW hux jw ky ikqy ies QW 'q Awey ik AsIN Xwdgwr mnwauNdy hW[ auh vI AsIN AltImytm idqw sI jlMDr mIitg krky, hor jQybMdIAW nwl iml ky[ svwl :- bhuq v`fI kurbwnI, bhuq v`fI syvw kIqI hY[ jvwb :- hux vI mYN bhuq swlW qoN lgwqwr ieQy Aw ky kOm dI AwzwdI leI, kOm dI cVdI klw leI sMGrS kr irhw hW, keI vwrI jylH vI jw cukw hW[ mhwrwj myhr kry[ A`gy vI hmySw AwKrI swh qk sMGrS krdw rhWgw[ kOm dI AwzwdI leI, kOm dI cVdI klw leI[ vwihgurU jI kw Kwlsw, vwihgurU jI kI Pqih[[ AsIN is`K Bwvuk qW ho jWdy hW pr smW bIqx qo bwd Bul jWdy hW, auhnW ƒ ijhnW ny pMQ qy pMQ dI Awn Kwqr ieqny v`fy joKm Jly, qsIhy Awpxy ipMfy qy hMfwey qy jvwnIAW lyKy lw id`qIAW[ is`K kOm iehnW dI irxI rhygI- pr nwl hI swfw socxw qy krnw bxdw hY ik sqnwm isMG pwauNtw qy hor auhnW swry vIrW ƒ ijnHW ny is`K ih`qW leI kurbwnIAW kIqIAW- auhnW ƒ Xwd krky auhnW dw bxdw Awdr mwx krIey[ -0-

SoRmxI gurmiq cyqnw (19) PrvrI 2016


swkw nnkwxw

jdoN is`KW ny Awpxy lhU nwl

gu: jnm AsQwn nnkwxw swihb ƒ Do id`qw gurU nwnk dyv jI dw pRkwS AsQwn nnkwxw swihb ƒ jdoN is`KW ny Awpxy lhU qy im`J nwl Do dyx dw PYslw kIqw sI[ aus Gtnw ƒ nnkwxw swihb swkw krky jwixAw jWdw hY[ nnkwxw swihb swkw vwcx qoN pihlW ieh smJxw zrUrI hY ik swky dy vwprn vyly rwjnIqk qy Dwrimk hwlq ikvyN dy sn[ ijs krky is`KW ƒ Awpxw lhU folHxw ipAw[ ienHW dy kwrnW dI pVcol auprMq jdoN ies Gtnw ƒ A`j

id`qw jwvy[ ijs krky is`KW ƒ jMglW-byilAW ivc gujr krnw pYNdw sI[ PlsrUp swfy jwnW nwloN piv`qr gurDwmW dw pRbMD AijhIAW sMprdwvW krdIAW sn, ijnHW ƒ muZl hkUmq dw QwpVw huMdw sI[ ies AOKI GVI vyly swfy gurDwmW dI mirXwdw ihMdU Twkr-duAwirAW vrgI kr id`qI geI sI[ A`jklH swfy ieiqhws qy hor gurduAwirAW qy qKqW AMdr purwqn pRcilq mirXwdw dy nW 'qy gurU nwnk bwxI dy ault jo mnmqW pRclq hn ieh auh smW sI jdoN ieh kurIqIAW swfy Drm AsQwnW AMdr pRvyS kr geIAW[ swfw ieiqhws qy pMQk mirXwdw ƒ gurbwxI isDWqW qoN kohW dUr kr id`qw igAw[ auprMq 70 ku swl dw hor imslW qy mhwrwjw rxjIq isMG dw smW vI Aw igAw audoN vI gurduAwirAW dI AMdrUnI mirXwdw ƒ gurbwxI isDWq Anuswr krn v`l koeI iDAwn nw id`qw igAw, s g o N 1 PrvrI ƒ hor is`K AwgU ijnHW ivc srdwr suMdr isMG gu r du A wirAW rwmgVHIAw Aqy hrbMs isMG AtwrI vI sn svyry nnkwxw swihb pu`jy dy nwm v`fIAW qy pVqwl dw kMm SurU kIqw igAw[ gurduAwrw jnm AsQwn AMdr QW jwiedwdW lgw QW 'qy ShId isMGW dy kys, kVy, kMGy Aqy glIAW sVIAW lwSW qy i d ` q I A W KopVIAW dy Fyr pey hoey sn[ bldI A`g vwly B`iTAW ivcoN kVy Awid geIAW sn qW imly[ ies swry kqlyAwm ivc lgBg 150 isMG ShId hoey pr 86 jo jwiedwdW dI isMGW dy nwm hI iml sky[ Awmdn nwl gurduAwrw dy 'gurduAwrw pRbMD' nwl joV ky vyKWgy qW swfw pRbMD ƒ sucwrU qrIky nwl kIqw jw sky[ pr isr Srm nwl Ju`k jwvygw ik is`KW ny kdy vI gurduAwirAW nwl juVI ies Awmdn ny bwAd kOm nwl vwpry duKWq qoN kuJ is`Kx dI koiSS ivc mhMqW ƒ SrwbI qy ivBcwrI bxw id`qw[ nhIN kIqI[ swkw nnkwxw swihb dI Gtnw mhwrwjw rxjIq isMG qy is`K imslW AMgryzI mhMq nrYx dws vloN AMgryz srkwr dI imlI hkUmq dI kutlnIqI qy is`KW dI AwpsI Bugq nwl kIqw igAw is`K kqlyAwm sI[ BwvyN KwnwjMgI dw iSkwr ho geIAW[ is`K SkqI iql ieh Gtnw 19-20 PrvrI 1921 ƒ vwprI sI, iql krky ibKr geI, PlsrUp AMgryz hkUmq ies dy vwprn dy kwrnW ƒ smJx leI muZl, ny pMjwb dw rwj sMBwl ilAw[ gurduAwrw AMgryz qy is`K rwj dy rwjkwl vyly 'gurduAwrw pRbMDkI isstm purwxy kwbz mhMqW/sMprdwvW pRbMD' ikvyN cl irhw sI, dI pVqwl krnI kol hI irhw[ AMgryz clwk isAwsqdwn sI[ pvygI[ sB qoN pihlW jdoN 1708 ƒ gurU goibMd auh jwxdw sI ik pMjwb AMdr hkUmq krn isMG jI dy kwl qoN 70 ku swl is`KW leI Aijhw leI pMjwb dy is`KW dI pRmu`K SkqI 'gurduAwrw smW sI jdoN 'muZl hkUmq' is`KW ƒ mwr-mukwx pRbMD' iksy nw iksy qrIky srkwrI srpRsqW 'qy qulI hoeI sI, hkUmq is`KW dy isrW bdly coKy hyT hI rhy qW TIk hY[ ies leI kwbz mhMqW ƒ ienwm idMdI sI[ is`KW ƒ pnwh dyx vwilAW ƒ srkwrI h`Q Toky bxw ky r`Kxw zrUrI smiJAw bwgI mMinAw jWdw sI[ bwgIAW dI ieko iek igAw[ AMgryzI rwj dOrwn mhMq AwpxIAW szw inrDwrq sI ik aunHW dw bwl-bcw ipV mnmwnIAW krdy rhy, BwvyN isMG sBw lihr dy SoRmxI gurmiq cyqnw (20) PrvrI 2016

sdkw isMG sBwvW vI b x I A W [ ipRM. privMdr isMG K`ls` ijnHW sdkw i s ` K ividAk lihrW ny auswrU BUimkw inBweI pr pRbMDkI AMdrUnI mirXwdw qy Kws qbdIlIAW nhIN Aw skIAW[ hwkm cwhuMdw sI ik is`KW ƒ Awpxy Asr hyT db dbw bxw ky r`iKAw jwvy[ is`K SkqI ƒ rwj dI mzbUqI leI vriqAw jwvy[ dUjy pwsy is`K cwhuMdy sn ik swfy gurDwmW ivc srkwrI dKlAMdwzI nw hovy pr hwkm cwhuMdw sI ik gOrimMt qoN Awzwd ho cu`kI iksy kmytI ƒ gurduAwrw pRbMD nw id`qw jwvy qW ik mzHbI qOr 'qy is`K jQybMd nw ho skx[ ies leI auh Awpxy mksd dI pUrqI leI AMgryzI hkUmq sMqW, mhMqW dI ip`T 'qy KVHI sI, ies mOky pRmu`K mwmlw ieh sI ik is`KW ƒ jQybMd ho ky qy ienHW srkwrI ip`TUAW qoN gurduAwrw pRbMD Kohxw qy AMdrUnI mirXwdw gurmiq AnuswrI krnw sI[ gurduAwrw pRbMD AMdr vD cu`kIAW kmzorIAW ny is`KW ƒ srkwrI zulm qy zbr iKlwP lVn leI mzbUr kr id`qw sI[ ieh s`c hY ik AMgryzW ny mhMqW ƒ is`K sMgqW dy kMtrol qoN Awzwd kr id`qw sI[ ijs krky mhMq gurduAwirAW ƒ AwpxI jwiedwd smJx l`g pey sn[ AMgryz cwhuMdw sI ik is`K SkqI dw swrw Byd aus dw gurU aupr Brosw qy isdk hY[ ies leI gurU AsQwnW dw pRbMDkI isstm qihs-nihs kr id`qw jwvy, ienHW dw ieiqhws qy mirXwdw ivcoN mh`qqw vwlw p`K Kqm kr id`qw jwvy, qW is`K sihjy hI Kqm ho skxgy[ AMgryzI hkUmq is`K SkqI ƒ vwDU dy vwvroilAW ivc aulJw ky r`Kx dI kutlnIqI qihq gu: rkwb gMj id`lI dI kMD Fwhuxw, sMqWmhMqW ƒ is`KW qoN bwgI krnw, gurduAwirAW dw pRbMD Awpxy srbrwh h`QIN sONpx ijhy hQkMfy vrqdI rhI[ mhMqW ny gurduAwirAW AMdr pySwvr bdmwS qy guMifAW dw shwrw lY ky is`K sMgqW ƒ pRySwn krnw SurU kr id`qw sI[ ienHW vloN is`K ivroDI kwrvweIAW dw ivroD krn leI QW QW AkwlI jiQAW dI hoNd kwiem hoxI SurU hoeI[ PlsrUp SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI hoNd ivc Awaux 'qy pihlW hI


gurduAwirAW aupr kbzy krn dI AwrMBqw SurU ho geI[ sMqW-mhMqW qy pujwrIAW dw is`K sMgqW nwl ivvhwr bhuq mwVw sI auh AkwlIAW jW isMG sBIAW ƒ 'isMG sPeIAW' kih ky durkwrdy sn[ mhMq ikRpwn qy kCihrw pihnx vwilAW ƒ smwj dy bwgI smJx l`g pey sn[ mhMq gurduAwry AMdr is`KW dIAW ikrpwnW qk auqwr lYNdy sn[ Aijhy hwlqW ivc is`K iksy kyNdrI Dwrimk jQybMdI dI loV ƒ mihsUs krn l`gy[ 15 nvMbr 1920 ƒ smUh is`KW ny AMimRqsr Akwl qKq iek`T s`idAw qy srkwrI rukwvt dy bwvjUd 15-16 nvMbr ƒ ienHW do idnW iek`T auprMq 175 mYNbrI SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI ƒ pRvwngI id`qI geI[ ijs ivc 36 mYNbr srkwr vloN nwmzd kIqy gey[ aus vyly suMdr isMG mjITIAw ƒ ies kmytI dw pRDwn QwipAw igAw sI[ 1921 dy SurU ivc gurduAwrw suDwr lihr SurU ho cu`kI sI[ ies lihr dw audyS qmwm gurduAwry qy Dwrimk AsQwnW dw kMtrol ƒ hwsl krky gurmiq mirXwdw muqwbk pRbMD krnw sISRomxI kmytI dy bxn nwl is`KW dI iKlrI qwkq iek-mu`T qy mjbUq ho cu`kI sI[ SRomxI kmytI is`KW dI inrol Dwrimk sMsQw vI sI[ rwjsI mwmly ies dy dwiery qoN bwhr sn[ gu: rkwb gMj dI kMD dy morcy qoN ij`q pRwpq krky AkwlIAW ny nnkwxw swihb qy kbzw krn leI BrqI jwrI r`KI hoeI sI[ ies dOrwn 24 jnvrI 1921 ƒ AMimRqsr ivKy rwjnIqk mwmilAW bwry kyNdrI jQybMdI SRomxI AkwlI dl ƒ kwiem kIqw igAw[ ijsdy pihly pRDwn surmuK isMG jI cuxy gey[ ies dOrwn pMjwb srkwr ny AYgzYkitv kONsl 'coN s. suMdr isMG mjITIey ƒ mYNbr bxwieAw, ijs krky aunHW ny SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI jo inrol Dwrimk jQybMdI sI, dI pRDwngI qoN AsqIPw dy id`qw[ ijs bwAd isrdwr KVk isMG SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn bxwey gey[ is`K ieiqhws ivc 1921 dw swl KUnI swikAW qy Gmswn dy sMgrwmW dw swl vjoN jwixAw jWdw sI[ jdoN iek pwsy sMq mhMq dy AMgryz hkUmq gurduAwrw suDwr lihr ƒ kuclx dw mn bxweI bYTI sI, dUjy pwsy SRomxI kmytI dI AgvweI hyT is`K gurduAwrw pRbMD suDwrn leI l`k bMnHI bYTy sn[ ies dOrwn 18 dsMbr 1920 ƒ krqwr isMG J`br qy Amr isMG Jbwl ny poTohwr dy pRmu`K gurduAwry pMjw swihb auqy is`K sMgq dy sihXog nwl kbzw kr ilAw sI[ gu: qrnqwrn dI AwzwdI leI 28 jnvrI 1921 ƒ 40 isMGW dw jQw AMimRqsr qoN c`ilAw[ mhMqWpujwrIAW dy SrwbI toly ny hmlw krky iek

isMG BweI hzwrw isMG ShId kr id`qw qy BweI hukm isMG vI dUjy idn Shwdq pw gey, PlsrUp isMGW ny ies gurduAwry qy kbzw kr ilAw[ gurduAwrw Awzwd krvwaux leI ArMBy sMGrS ivc ieh do pihly ShId sn[ Aijhy swry hwlwq sn jdoN jnm AsQwn sRI nnkwxw swihb ivKy gurduAwrw swihb ƒ kukrmI mhMqW qoN Awzwd krwaux leI 'is`K sMGrSW' AQvw gurduAwrw suDwr lihr dw jQybMDk qOr 'qy koiSSW AwrMB hoeIAW ikauNik AMgryz srkwr cwhuMdI sI ik gurduAwirAW dw kMtrol iksy vI AYsI is`K jQybMdI ƒ nw sONipAw jwvy ijhVI srkwr leI isrdrdI bx skdI hY[ ies leI mhMqW qy is`K sMgqW AQvw AkwlIAW dw tkrwA bixAw rhy[ hwkmW dI srpRsqI ny nnkwxw swihb 'qy kwbz mhMq nrYx dws qy aus dy swQIAW ƒ kukrmI qy lwprvwh bxw id`qw sI[ srkwrW dIAW nIqIAW huMdIAW hn ik is`KW dy gurduAwry dy pRbMDk ijMny kukrmI qy GtIAw ikrdwr vwly hoxgy, aunHW ƒ Enw hI izAwdw SkqI dI mzbUqI leI vriqAw jw skdw hY[ ies leI is`K SkqI SurU qoN hI GrylU JgiVAW ivc glqwn rhI hY[ mhMq nrYx dws vloN gurduAwrw swihb dIAW zmInW dI swlwnw Awmdn nwl hiQAwr bxwauxy qy hiQAwr KrId ky r`Kx dw islislw kwPI dyr qoN jwrI sI[ eyQy hI bs nhIN hiQAwrW nwl lYs lVwkU iksm dy guMifAW ƒ vI jnm AsQwn nnkwxw swihb AMdr r`iKAw jw irhw sI[ mhMq ny Awpxy zr-KrId bMidAW ƒ ieh hukm cwVH id`qw sI ik iksy vI ikRpwnDwrI ƒ gurduAwrw swihb AMdr dwKl nw hox id`qw jwvy[ aus ny mn hI mn is`K pMQ nwl is`DI lVweI lVx dI iqAwrI kr leI sI[ is`KW ny mhMq dIAW AijhIAW krqUqW ƒ rokx leI 5-6 mwrc 1921 ƒ nnkwxw swihb AMdr pMQk muKIAW dI iekqRqw bulw leI sI[ ijs dI pRvwngI mhMq ny vI dy id`qI sI[ auh cwhuMdw sI ik is`KW nwl g`lbwq dw frwmw rc ky iek`T vwly idn swry AwgUAW ƒ mwr mukw id`qw jwvy[ mhMq dI ieh swjS ijs ivc aus ny mwJy dy bdmwSW ƒ KrId ky 6 mwrc ƒ hox vwly pMQ iek`T dy swirAW muKIAW ƒ kql krnw sI bwry is`K sMgqW ƒ p`kI sUh iml geI[ jdoN ieh Kbr jQydwr krqwr isMG J`br ƒ imlI qW aunHW ny Awpxy muKI swQIAW nwl slwh krky 19-20 PrvrI ƒ jdoN mhMq nrwiex dws dI mOjUdgI ivc lwhOr ivK snwqn is`K kwnPrMs hoxI sI[ audoN jnm AsQwn 'qy kbzw kr lYx dw PYslw kr ilAw[ ienHW ny swrw pRogrwm SRomxI kmytI qoN SoRmxI gurmiq cyqnw (21) PrvrI 2016

hwkmW dI srpRsqI ny nnkwxw swihb 'qy kwbz mhMq nrYx dws qy aus dy swQIAW ƒ kukrmI qy lwprvwh bxw id`qw sI[ srkwrW dIAW nIqIAW huMdIAW hn ik is`KW dy gurduAwry dy pRbMDk ijMny kukrmI qy GtIAw ikrdwr vwly hoxgy, aunHW ƒ Enw hI izAwdw SkqI dI mzbUqI leI vriqAw jw skdw hY[ ies leI is`K SkqI SurU qoN hI GrylU JgiVAW ivc glqwn rhI hY[ mhMq nrYx dws vloN gurduAwrw swihb dIAW zmInW dI swlwnw Awmdn nwl hiQAwr bxwauxy qy hiQAwr KrId ky r`Kx dw islislw kwPI dyr qoN jwrI sI[ eyQy hI bs nhIN hiQAwrW nwl lYs lVwkU iksm dy guMifAW ƒ vI jnm AsQwn nnkwxw swihb AMdr r`iKAw jw irhw sI[ mhMq ny Awpxy zr-KrId bMidAW ƒ ieh hukm cwVH id`qw sI ik iksy vI ikRpwnDwrI ƒ gurduAwrw swihb AMdr dwKl nw hox id`qw jwvy[ aus ny mn hI mn is`K pMQ nwl is`DI lVweI lVx dI iqAwrI kr leI sI[ is`KW ny mhMq dIAW AijhIAW krqUqW ƒ rokx leI 5-6 mwrc 1921 ƒ nnkwxw swihb AMdr pMQk muKIAW dI iekqRqw bulw leI sI[ gupq hI r`iKAw[ pr mwstr qwrw isMG qy qyjw isMG smuMdrI ƒ ies bwry pqw l`g igAw[ qyjw isMG smuMdrI jI ny J`br swihb ƒ ikhw ik jy qusIN SRomxI pMQk jQybMdI dy hukm dI aulMGxw krky nnkwxw swihb jQw lY gey qW qusIN pMQ qy gurU dy dyxdwr hovogy[ J`br swihb ny ikhw ik Awpo ivc hoey PYsly muqwbk jykr lCmx isMG Dwrovwl qoN clky nnkwxw swihb pu`j gey qW ausdw jo nukswn hoieAw aus dw kOx izMmyvwr hovygw[ BweI dlIp isMG ny aunHW ƒ rokx dI izMmyvwrI lY leI[ auh s. jsvMq isMG Jbwl Awid nwl isMGW dy jQy ƒ rokx leI qur pey[ keI QweIN jQy dI Bwl ivc iPrdy rhy jo Coty moty jQy dy isMG aunHW ƒ iml gey aunHW ƒ nnkwxw swihb jwx qoN rokdy rhy pr BweI lCmx isMG jI dw jQw ienHW ƒ nw imilAw[ BweI lCmx isMG dw jQw 19 PrvrI ƒ gurduAwrw nnkwxw swihb dI syvw leI qur ipAw sI[ ies ivc BweI lCmx isMG dI isMGxI smyq hor do isMGxIAW vI Swml sn[ ieh jQw ipMfoN ipMf huMdw hoieAw, nnkwxw swihb qoN 6 iklomItr dUr 'mOhlx' ivKy pu`j igAw[ ies ivc 150 dy krIb isMG Swml sn[ ienHW ny cMdr kot qoN Awaux vwly jQydwr krqwr isMG J`br dy jQy nwl imlx qoN pihlW hI 'SuB kMm leI iF`l nw


krn dI soc' lY ky gurduAwrw nnkwxw swihb ƒ cwly pw id`qy[ BweI lCmx isMG ny swry jQy pwsoN h`Q nw auTwaux Aqy SWqmeI rih ky ShIdI pRwpq krn dw pRx lY ilAw[ jnm AsQwn qoN A`Dw ku mIl nyVy puj ky BweI lCmx isMG ny AwpxI DrmpqnI ieMdr kOr Aqy do hor bIbIAW ƒ BweI hwkm isMG dy nwl gurduAwrw qMbU swihb v`l Byj id`qw[ nwl hI 18 rupey BweI tihl isMG ny AwpxI jyb ivcoN bIbI ieMdr kOr ƒ dy id`qy ik auh ShIdI ipCoN sRI gurU gRMQ swihb dw pwT krw dyxgIAW[ jQydwr ny sMKyp Ardwsw kIqw ik “gurU nwnk qyry dr dy kUkr qyry drSnW ƒ Awey hW qy ierwdw DwirAw ey qyry drbwr AMdr ho rhIAW kurIqIAW ƒ Awpxy KUn nwl DOx dw[ qUM bl bKS ik AsIN Awpxy ierwdy ivc sPl hoeIey[” jQw A`gy vDx hI l`gw sI ik BweI virAwm isMG jQy dI Bwl ivc iPr rhy sn[ aunHW BweI lCmx isMG ƒ SRomxI kmytI dy PYsly qoN jwxU krvw id`qw[ aunHW swry isMGW ƒ rukx leI ikhw[ BweI tihl isMG ny ikhw ik Kwlsw jI hux socx dw vylw nhIN[ AsIN AwpxIAW izMdgIAW gurduAwry dI Kwqr lgw dyx dw bcn kr cu`ky hW[ ierwdw DwirAw hY ik nnkwxw swihb Awzwd krvwauxw hY jW ShId hoxw hY[ ies leI mYN vwps nhIN jwvWgw[ ieauN kihMdy hoey BweI tihl isMG jnm AsQwn ƒ qur pey[ dOV ky BweI lCmx isMG ny j`PW mwr ky rokx dI koiSS kIqI pr auh jQydwr tihl isMG ƒ rok nw sky[ mhMq nrwiex dws ny lwhOr jwxw sI pr aus jQy dy Awaux dw pqw l`g igAw[ aus ny gurduAwry AMdr AgwhUM hI bdmwSW qy kwqlW dI iqAwrI kr id`qI sI qy gu: swihb hI irhw[ jQy ny jnm AsQwn dy bwhr srovr ivc ieSnwn kIqw qy gurduAwrw swihb AMdr dwKl hoieAw[ BweI lCmx isMG sRI gurU gRMQ swihb dI qwibAw 'qy Aqy bwkI hyTW bYT gey[ Awsw dI vwr dw kIrqn ArMB kr id`qw[ ieh sB nrwiex dws mhMq vyK irhw sI[ d`Kx dI bwhI vwly pwsoN isMGW 'qy golIAW c`lxIAW SurU ho geIAW[ gu: AMdr swDU Awid holI holI iKskxy SurU ho gey[ BweI tihl isMG ShId ho gey[ AnykW isMG zKmI ho gey[ auprMq mhMq dy guMifAW ny bMdUkW, briCAW, gMfwisAW nwl inh`Qy isMGW 'qy hmlw kr id`qw qy kqlyAwm SurU kr id`qw[ ShId qy zKmI hoey isMGW dy KUn dy prnwly AMdroN bwhr c`l rhy sn[ gurduAwrw jnm AsQwn AMdr cl rhI golI dI Avwz dUr-durwfy qk suxI jw skdI sI[ golI dI Awvwz sux ky BweI dlIp isMG jo ik BweI auqm isMG, BweI virAwm isMG dy kwrKwny 'c AwpxI g`l ds rhy sn[ auh

nnkwxw swihb v`l ƒ n`s qury[ ikauNik aunHW ny BweI lCmx isMG dy jQy ƒ rokx dI izMmyvwrI leI hoeI sI[ BweI swihb Asr-rsUK vwly sn aunHW ny drSnI ifauVI 'c Aw ky mhMq ƒ kqlyAwm krn qoN rokx leI ikhw pr aus ny BweI dlIp isMG ƒ AwpxI ipsqOl dI golI nwl ShId kr id`qw[ mhMq dy bMidAW ny BweI virAwm isMG dy vI tukVy tukVy kr id`qy[ dohW isMGW ƒ bldIAW B`TIAW ivc su`t id`qw igAw[ mhMq dI DwV ny golIAW, tkuey, lwTIAW qy ie`tW mwr mwr ky isMGW ƒ mwr mukwaux dI koiSS kIqI[ jdoN bwhroN isMGW dy jYkwry C`fx dI Awvwz AweI ieh bdmwS tut ky aunHW aupr jw pvy[ mhMq Kud kqlyAwm dI AgvweI kr irhw sI[ cux cux ky isMGW ƒ vMgwr ky kql krn dy hukm dy irhw sI[ gurduAwrw jnm AsQwn nnkwxw swihb qoN rylvy stySn qk jo vI is`K nzrIN ipAw ausƒ kql kr id`qw igAw[ iek 12 ku swl b`cw jo Awpxy ipqw kyhr isMG dy nwl jQy ivc Swml sI ausƒ AlmwrI ivcoN bwhr k`F ky bldI A`g ivc su`t id`qw igAw[ mhMq qy auhdy guMifAW ny cwr loQW C`f ky bwkI sB ƒ smyq P`tVW dy qyl pw ky swV id`qw[ BweI lCmx isMG ƒ jMf nwl bMnH ky ijauNdy swV id`qw igAw[ ifptI kimSn krI nnkwxw swihb bwAd dupihr ipCoN iek`lw hI mhMq nwl AMdr igAw, aunHW dI imlI Bugq nwl koeI vI mOky dw gvwh nw rhy, P`tVW ƒ vI Kqm kr id`qw igAw[ rwq svw 9 vjy fI.AweI.jI. qy lwhOr dw kimSnr mOky 'qy pu`jw, aunHW nwl 200 POjI jvwn vI sn[ aunHW ny mhMq nrYx smyq 26 hor pTwxW ƒ PV ilAw[ audoN qk bwkI swry bdmwS qy hor ijMmyvwr mhMq dy bMdy B`j cu`ky sn[ gurduAwrw jnm AsQwn 'qy gorI srkwr ny kbzw kr ilAw[ gurduAwry ƒ ijMdry lgw id`qy gey[ 21 PrvrI ƒ hor is`K AwgU ijnHW ivc srdwr suMdr isMG rwmgVHIAw Aqy hrbMs isMG AtwrI vI sn svyry nnkwxw swihb pu`jy qy pVqwl dw kMm SurU kIqw igAw[ gurduAwrw jnm AsQwn AMdr QW QW 'qy ShId isMGW dy kys, kVy, kMGy Aqy glIAW sVIAW lwSW qy KopVIAW dy Fyr pey hoey sn[ bldI A`g vwly B`iTAW ivcoN kVy Awid imly[ ies swry kqlyAwm ivc lgBg 150 isMG ShId hoey pr 86 isMGW dy nwm hI iml sky[ auDr srdwr krqwr isMG J`br dy jQy ƒ jnm AsQwn 'qy vrqy kqlyAwm dI ieqlwh iml cu`kI sI[ ienHW ny cUhVkwxy qoN jnm AsQwn leI 20 PrvrI svyry 11 vjy hI 'Ardws soD' dy cwly pw id`qy sn, jdoN ieh j`Qw Agly idn nnkwxw swihb qoN 2 mIl dUr phuMicAw qW srdwr SoRmxI gurmiq cyqnw (22) PrvrI 2016

krqwr isMG J`br jI ny sB ƒ KVHw krky iek lkIr iK`c id`qI Aqy isMGW ƒ vMgwr ky ikhw ik ijs ny gurduAwry 'qy kbzy vwsqy ShIdI pRwpq krnI hY auh A`gy vDy, ies qrHW krIb 2200 isMG isr 'qy kPn bMnH ky lkIr pwr krky KVHy ho gey[ J`br jI ny gurduAwrw jnm AsQwn v`l ƒ mwrc ArMB kr id`qw[ hryk isMG hiQAwrbMd sI, ienHW ƒ AYsI koeI shuM nhIN sI cukweI geI ik vwr nhIN krnw[ ieh Awey hI mrn mwrn dw inScw krky sn[ Asr-rsUK r`Kx vwly is`K AwgUAW ny jQy ƒ A`gy jwx qoN rokx dI bQyrI koiSS kIqI Aqy d`isAw ik POj hY Aqy mSIngMnW bIVIAW hoeIAW hn[ pr isMGW ny 'AgWh kU qRWG ipCWh Pyr n muhfVw' dy vwk Anuswr pUrw zor nwl dOV ky goirAW pwsoN mSIngMnW Kohx dw PYslw kr ilAw sI[ fI.sI. krI ny A`gy vD ky J`br jI dy j`Qy ƒ rukx vwsqy ikhw qy nwl hI DmkI id`qI ik Awgy gorw POj hY Agr Awp Awgy bVogy qo golI cl jweygI[ J`br jI ny ikhw Awp golI clwE myry jvwnoN ky hwQ dyKo[ imstr krI ny ikhw ik Awp ieMqzwr kro cwbIAW klH svyry imlyNgI[ J`br jI ny jvwb id`qw ik cwbIAW huxy hI lYxIAW hn qy gorw POj vI huxy hI htygI[ jQy dy isMGW ny AMgryz APsr ƒ ikhw ik ip`Cy ht jwE nhIN qW nukswn dy izMmyvwr AsIN nhIN hovWgy[ iPr kI sI fI.sI. imstr krI ny do imMt ivc hI cwbIAW dy id`qIAW[ ies qrHW aus vyly srdwr hrbMs isMG pRDwn dI AgvweI hyT 7 mYNbrI gurduAwrw pRbMDk kmytI kwiem kIqI geI Aqy isMGW ny AMgryz srkwr pwsoN gurduAwry dw kbzw lY ilAw[ gurduAwrw KolHx 'qy AMdr dw idRS brdwSq nhIN sI kIqw jw skdw[ ies leI PYslw kIqw igAw ik Agly idn 22 PrvrI ƒ ShIdW dy drSn krwey jwxgy[ 22 PrvrI svyry 11 vjy isMGW ny gurduAwry AMdr jw ky vyiKAw ik QW QW isMGW dy AD sVy srIr iKlry pey sn Aqy rylvy lwien koloN B`TIAW ivcoN dlIp isMG qy virAwm isMG dy A`D sVy srIr k`Fy gey[ smUh ShIdW dw AMgITw iqAwr kIqw igAw Ardwsw soiDAw igAw qy isMGW dw sMpUrn sskwr kIqw igAw[ ieh Shwdq ies g`l dI gvwhI BrdI hY ik jykr 6 mwrc dy pMQk iek`T vwly idn ieh Bwxw vwprdw qW kOm dw ikMnw hor v`fw nukswn ho jWdw[ APsos ik A`j vI gurduAwrw pRbMD 'qy kwƒnI mhMq SRyxI dw kbzw ho cu`kw hY auh vI gurU Gr AMdr mnmwnIAW krdy Aw rhy hn[ loV hY jQydwr krqwr isMG J`br vWg AxK r`Kx vwly kOmI AwgU dI qW ik gurduAwrw pRbMD muV pMQk lIhW 'qy ilAWdw jw sky[-0


is~K kOm dw ieiqhwsk s&r gurU qyg bhwdur jI ny kSmIrI pMfqW dI &irAwd sux ky 'qW ky' iqlk jMJU dI r~iKAw leI iek AlOikk swkw kr idKwieAw Aqy Pyr gurU goibMd isMG jI ny zulm dw twkrw krn leI ^wlsw swijAw[^wlsy dI isrjnw, is~K ieiqhws dw krwmwqI kOqk sI ‘KMfy dI pwhul’ (AMimRq) ny iek SsqrDwrI kOm pYdw kr id~qI[ is~K pRMprw dy sMdrB ivc vrqmwn is~K siQqI dy smJx Aqy ivSlySx leI is~K Drm dy ivkws Aqy mu~FlI Koj v~L iDAwn dyxw zrUrI hY[ is~K ieiqhws dy hr pVwA Aqy kwl dIAW qMdW is~K isDWq nwl juVIAW hoeIAW hn[ vwsqv iv~c is~K dI Dwrimk SrDw hI aus nUM joS Aqy auqSwh pRdwn krdI hY, ijs nwl is~K ieiqhws dI qOr swbq kdmI dw Jlkwrw pwauNdI hY[ gurU nwnk dyv jI ny ies 'inrml pMQ' dI nINh r~K ky sMswr ivc s~c sWJIvwrqw Aqy sihj mwrg dw is~kw clwieAw[ ieh mwrg ivl~Kx vI sI qy sMGrSmeI vI, ijs kwrn gurU jI nUM ‘gusWeI’ dw pihlvwnVw' bx ky in~qrnw ipAw[ jy aunHW 'pMij juAwn inhqy' nw huMdy qW aunHW nUM 'kMif QwpI' ikvyN imlxI sI Aqy Pyr 'au~c dumwlVw'(isropw) vI nhIN pRwpq hoxw sI[ ies pRkwr gurU jI ny is~K dw Dwrimk Aqy sMswirk jIvn aq poq kr id~qw[ iesy leI gurU qyg bhwdur jI ny kSmIrI pMfqW dI &irAwd sux ky 'qW ky' iqlk jMJU dI r~iKAw leI iek AlOikk swkw kr idKwieAw Aqy iPr gurU goibMd isMG jI ny zulm dw twkrw krn leI ^wlsw swijAw[ ^wlsy dI isrjnw is~K ieiqhws dw krwmwqI kOqk sI 'KMfy dI pwhul' (AMimRq) ny iek SsqrDwrI kOm pYdw kr id~qI[ gurU 'Awpy hI cylw ho igAw' Aqy ^wlsw aus dI 'jwin kI jwin' bx igAw ieh lokqMqrI pRQw vI ivl~Kx hY, ijQy pUrn qy AsIm brwbrI dw isDWq pRDwn hY Aqy keI vwr ieho hI kmzorI vI bx jWdI hY[ gurU goibMd isMG jI ny jdoN guirAweI pMQ Aqy gRMQ nUM b^SI qW aus sMktmeI kwl ivc aunHW ny

iek iqAwgI nUM sMq-ispwhI bxw ky pMQ dy syvw sONpI[ nwl hI aus nUM pMj ipAwirAW dI qwibAw 'c rihx dw hukm vI id~qw[ ies gurU ky "bMdy' ny is~K pMQ leI iek ^udmu^qwr rwj sQwpq krn leI rwh p~Drw kIqw pr is~ky-nwnkgurU goibMd isMG dy nWA 'qy clwey[ rwj vI gurU dy nWA 'qy clwaux dI pRMprw kwiem kIqI[ jdoN Abdu~l sm~d ny aus nUM kYd kr ilAw Aqy id~lI ivKy aus dw jlUj k~iFAw igAw qW zwlm muZlW ny aus nUM imhxw mwr ky pu~iCAw 'hux qyrw gurU ik~Qy hY?' aus smyN bMdy dw au~qr sp~St sI 'gurU qW srb

smrQ hY,ikDry myry koloN hI Bu~l ho geI hosI'[iesy ivSvws, swhs Aqy isrV sdkw hI is~K Asih kStw dw twkrw krdy vI inrwSw Aqy bycYnI vwlI siQqI ivc glqwn nw kIqw jw sky[ aunHW nUM ivSvws sI 'gurU bhuVI krygw'[ kI A~j dy is~KW ivc ivSvws hY? ipRQIpwl isMG 18vIN sdI dy pihly A~D ivc is~K pMQ dI slwmqI leI lgwqwr sMGrS jwrI irhw[ ies smyN dOrwn is~KW ny keI gOrvmeI rvwieqW kwiem kIqIAW[ BweI drbwrw isMG Aqy nvwb kpUr isMG vrgy bylwg is~K nyqw swhmxy Awey aunHW nUM iqAwg pMQk lgn Aqy

dyS dI vMf Aqy AwbwdI dy qbwdly nwl is~KW ivc inrwSw psr geI[ Biv~K DuMdlw Aqy idSwhIx idKweI dyx lgw, pr gurU nwnk-gurU goibMd isMG dw is~K hTIlw Aqy cVHdI klw ivc rihx vwlw mnu~K hY[ AijhI siQqI ivc is~K nyqwvW Aqy AkwlI dl ny AmlI phuMc ApxweI[ aunHW ny is~KW nUM iek ielwky (iK~qy) ivc giTq krn dI socI Aqy AkwlI dl ivcoN is~K iriPaUjI jiQAW nUM pUrbI pMjwb dw AMbwly q~k dy ielwky ivc vsybw krn leI hdwieq jwrI kIqI geI[ ies kwrj ivc mwlvy dy is~KW Aqy is~K mhwrwijAW dI BUimkw Aihm rhI hY[ SoRmxI gurmiq cyqnw (23) PrvrI 2016

inmrqw dw Ku~lHw pRgtwvw kIqw[ nvwb kpUr isMG ny Awp js~w isMG AwhlUvwlIey vrgy auqSwhI Aqy lgn vwly nOjvwn nUM pMQ dI vwgfor sMBwlx leI iqAwr kIqw[ nvwb kpUr isMG ny nvIN pIVHI dy pMQk nyqwvW nUM AsihmqI brdwSq krn dw bl vI isKwieAw[ mwlvyN dy PlUkIAW imsl vwly srdwr, ijnHW dw nyqw bwbw Awlw isMG sI (bwnI irAwsq pitAwlw), dl ^wlsw ivc Swiml nw hoey[ pr nvwb kpUr isMG Aqy j~sw isMG ny Awlw isMG nwl lgwqwr rwbqw hI kwiem nhIN r~iKAw, sgoN qwlmylvI bxweI r~iKAw Aqy ies pRkwr pitAwlw rwj dI sQwpnw ivc aus dI shwieqw kIqI[ 18vIN sdI dy dUjy A~D ivc jdoN imslW dw aQwn hoieAw qW ihrsI srdwr Awps ivc vYrivroD r~Kx l~g pey[ Drm pRqI inSTw Aqy SrDw pqlI pY geI[ pUrw iDAwn rwj-s~qw hiQAwaux v~l l~g igAw[ ies Aml ivc keI srdwr qW A&gwnW Aqy AMgryzW nwl vI Awpxy qOr 'qy hI swz-bwz krn l~gy[ pr ^wlsw Awp Akwl purK hY[ ies smyN gu~jrWvwly dy Sukrc~kIAW dw isqwrw cmkx l~gw[ cVq isMG ny rcnw Aqy isMG swgr duAwibAw ivc Awpxw AiDkwr jmw ilAw Aqy 1799 eI: ivc rxjIq isMG ny lwhOr 'qy kbzw krky srkwr-ie^wlsw kwiem krn leI pihlw kwrj pUrw kIqw ies smyN q~k pMjwb dI ihMdU- muslmwn vso vI jwx geI sI ik is~K 'sih hoNd' Aqy ;srb~q dy Bly dy AwdrSW ivc XkIn r~Kdy hn[iesy leI lwhOr dy ihMdU-muslmwn isrk~F nyqwvW ny rxjIq isMG nUM lwhOr


au~pr kbjw krn dw s~dw id~qw sI[ pr eIrKwlU is~K srdwrW ny rxjIq isMG dy ivru~D iek sMgTn bxw ilAw Aqy ksUr dy pTwx nvwb inzwm-au d -dIn dI shwieqw nwl rxjIq isMG dy f~tvyN ivroD dI Xojnw bxweI[ ies smyN bwbw swihb isMG bydI ny vylw sMBwl ilAw[ aunHW ny is~K srdwrW nUM AwpsI vYr- ivroD leI iPtkrW pweIAW Aqy rxjIq isMG dI srdwrI mMn lYx dI slwh id~qI nwl hI bwbw swihb isMG ny rxjIq isMG nUM AwSIrvwd vI id~qw[ sp~St hY ik ies smyN dy is~K srdwr suAwrQI bx ky pMQk ih~qW dI AxdyKI krn l~g pey sn[ mhwrwjw rxjIq is~G dy kwl ivc pMQk inSTw vwly pRmu~K is~K srdwr, hrI isMG nlvw, AkwlI PUlw isMG Aqy bwbw swihb isMG bydI (aunHW dy ip~Co bwbw ibkrm isMG bydI) hoey hn[ aus smyN kyvl ienHW mhwn srdwrW nUM hI pMQk mu~K Dwrw dy pRqIinD mMinAW igAw[ iesy krky keI ieiqhwrskwr ienHW nUM AsihmqI dy pRqIinD vI drswaudyN hn[ bwkI au~Gy is~K srdwrW ivcoN lihxw isMG mjITIAW lwiek Aqy dUrAMdyS qW sI pr buzidl hox krky aus ivc kompRsqI vwly guxW dI AxhoNd sI, ijs krky auh mhwrwjw rxjIq isMG ip~Co dy rwjg~dI kwl smyN ^wlsw rwj dy ielwky qoN bwhr AMgryzI ielwky ivc su~riKAq nUM ikvyN muAw& kr skdw hY? pihlI AMgryz is~K jMg (1845-46) qoN ip~CoN AMgryzw ny ^wlsw &Oj iKMfwaux Aqy pltnW BMg krn v~l aucycw iDAwn id~qw[ ies nIqI dw Awm dyS Bgq is~KW, dIvwn swvn m~l copVw drbwrIAW ny burw mnwieAw Aqy AMgryzW dy ^wlsw rwj nUM hV~px dy dweIey nUM BWp ilAw[ ^wlsw &Oj dy brKwsq kIqy keI ispwhIAW ny Awpxy qOr 'qy hI is~K rwj dI slwmqI leI hiQAwr

nvwb kpUr isMG mhwrwjw rxjIq isMG

cu~kx dw &Yslw kr ilAw[ ienHW ivc BweI inhwl isMG aur& BweI mhwrwj isMG dw nWA sB qoN mh~qvpUrn hY, jo cylIAW vwly (gujrwq) dI lVweI qoN ip~CoN vI is~K sYinkW nUM iek~iTAW krky AMgryzW nUM pMjwb ivcoN bwhr k~Fx leI auqSwihq krn ivc lgwqwr srgrm irhw[ bwbw rwm isMG nwmDwrI vI Aijhy ispwhIAW ivcoN hI sn[ aunHW ny fUMGy icMqn auprMq AnuBv kIqw ik is~K gurU dy rwh qoN Btk gey sn, ijs krky KuAwr ho rhy sn[ iesy leI aunW ny ApYRl 1857 eI: dOrwn iek pMQk iek~T b~ulw ky is~K jn smUh nUM gurU goibMd isMG jI dy d~sy rsqy au~pr cl~x leI llkwirAw[ ieh iek v~KrI gwQw hY ik nwmDwrI lihr pMQk mu~KDwrw qoN B~tk ky ikvyN iek invyklI sMprdwie bx ky rih geI[ pr ies icMqn ivcoN hI pMQk punr surjIqI dI pRiqBwSIl lihr, isMG sBw dw jnm hoieAw Aqy smu~cy pMQ dw iDAwn gurduAwrw suDwr v~l l~g igAw[ dyS dI vMf Aqy AwbwdI dy qbwdly nwl is~KW ivc inrwSw psr geI[ Biv~K DuMdlw Aqy idSwhIx idKweI dyx lgw, pr gurU nwnk-gurU goibMd isMG dw is~K hTIlw Aqy cVHdI klw ivc rihx vwlw mnu~K hY[ AijhI siQqI ivc is~K nyqwvW Aqy AkwlI dl ny AmlI phuMc ApxweI[ aunHW ny is~KW nUM iek ielwky (iK~qy) ivc giTq krn dI socI Aqy AkwlI dl ivcoN is~K iriPaUjI jiQAW nUM pUrbI pMjwb dw AMbwly q~k dy ielwky ivc vsybw krn leI hdwieq jwrI kIqI geI[ ies kwrj ivc mwlvy dy is~KW Aqy is~K mhwrwijAW dI BUimkw Aihm

rwm isMG kUkw

swihb isMG bydI mwstr qwrw isMG ig: krqwr isMG

rhI hY[ ies sbMDI vyrvy mYƒ s: surjIq isMG brnwlw (swbkw mu~K mMqrI, pMjwb) qoN pRwpq hoey sn[ ies dy snmu~K nihrU-ptyl dI phuMc nWh p~KI sI[ auh smJdy sn ik pMjwb ivc AbqrI leI is~K Aqy aunHW dy AwgU izMmyvwr hn[ies leI aunHW ny srkwr duAwrw iek gSqI-p~qr jwrI krvw is`KW ƒ zrwiem-pySw kOm AYlwn id~qw[ Awzwd Bwrq ivc is~KW dI vwsqivk siQqI dw pqw nhIN sI jW ies bwry aunHW nUM jwxU nhIN sI krvwieAw igAw[ ies sbMD ivc mhwrwjw XwdvyNdr isMG pitAWlw ny srdwr ptyl dt nWA iek vyrvy BrpUr p~qr iliKAw, ijs ivc aunHW ny s~pSt iliKAW sI: 'is~K Awm krky Aqy nOjvwn ^ws krky ies smyN byv~s Aqy insqy mihsUs kr rhy hn[auh smJdy hn ik ies qrHW is~K Kqm ho jwxgy[ies leI aunHW qy Brosy Aqy ivSvws nUM bhwl krn dw mOkw nw KuMJwieAw jwvy ik dyS dI rwjbxqr ivc aunHW nUM h~kI jgHw imlygI? srdwr ptyl jo aus smyN Bwrq dy gRih mMqrI sn, ny ies p~qr dw ko e I au ~ qr nw id~qw[auprokq p~qr qoN ieh s~pSt huMdw hY ik ies smyN is~K soc ^wlsw pMQ dI slwmqI leI sMivDwnk aupbMDW dI mMg krnw sI[ iesy leI igAwnI krqwr isMG ny sMivDwn GVnI AsYNblI dI 50 mYNbrI mUl-AiDkwr Aqy Alp sMiKAk lokW leI sMivDwnk kmytI dy swhmxy vyrvy sihq is~K kys pyS kIqw Aqy mMg kIqI ik rohqk Aqy guVgwvW izly pMjwb nwloN lwh ky id~lI dy rwjDwnI Kyqr ivc Swiml kr id~qy jwx, ikauNik BwSw Aqy

SoRmxI gurmiq cyqnw (24) PrvrI 2016

s~iBAwcwr p~KoN ienHW dw pMjwb nwl koeI myl nhIN sI[ Asl ivc iehI pMjwbI sUby dI mMg dw mu~F sI[ auDr pMjwbI ihMdU (ijnHW dI AgvweI bhuqw krky AwrIAw smwj kol hI sI) dy vqIry ivc coKw pirvrqn Aw igAw[hzwrW swlw ip~CoN ihMdU smudwie ivc nv svY-ivSvws Aqy svYmwx pYdw hoieAw jwipAw[ BwrqI ieiqhws dI Dwrimk iPrkydwrI qrz Aqy Ko sdkw aus dw is~K aumMgW pRqI r~veIAw duSmxI vwlw jo igAw[ pMjwbI ihMdU nUM dyv-BwSw dI mUV soJI AweI Aqy pMjwb ivc pMjwbI BwSw dy sMcwlk dy ivroD ivc KVHy hox dw PYslw kr ilAw[ pMjwbI ihMdU duAwrw pMjwbI bolI nUM nkwrnw iek duKWq sI, jo lMby smyN q~k pMjwb dy lokW dIAW mhwn Bu~lW ivc igixAw jwvygw[ is~ty vjoN is~KW nUM lgpg do dhwky inrMqr sMGrS krnw ipAw[ s~cr Pwrmulw qy KyqrI Pwrmulw ies sMGrS dy pVwA sn[ ieQy ies g~l dw vrnx krnw vI zrUrI jwpdw hY ik pMjwbI sUby dy sMGrS dOrwn mwstr qwrw isMG dw mnorQ s~pSt sI[ auh iek Aijhy rwj dy gTn dy h~k ivc sI 'ij~Qy koeI vI sMprdwie jW kOm dUsrI sMprdwie dy dbdby dw Zlby ADIn nw rhy[ Aijhy rwj ivc brwbrI Aqy BweIvwlI dI Bwvnw bxI rhy[' ies q~Q nUM iksy ny nw pihcwixAw Aqy nw hI ies dI pRsMsw kIqI, ikauNik pMfq nihrU nUM qW zwqI iglw sI ik mwstr qwrw isMG ny aus dy ipqw nUM 1929 ivc nihrU irport dy mu~dy 'qy kWgrs pwrtI dI klk`qy ivc hoeI mIitMg ivc JUiTAW pwieAw sI[ -0-


j

vwnI 'c pYr DridAW ijnHW do rMGW ny myry ACoh mn 'qy AwpxI Aim`t Cwp C`fI, aunHW 'coN iek sMq jrnYl isMG dI s^sIAq dw pRBwv Aqy dUjw kOmI AwzwdI dw s^sIAq dw pRBwv Aqy dUjw kOmI AwzwdI dw sMklp sn[ ieauN jwpdw sI ik duinAwvI irSiqAW dy rsW dI isKr sI sMq jrnYl isMG[ ausdy ibCoVy qoN bwAd irSiqAW 'c auh imTws Aqy ivSvws kdy nzr nhIN Awey[ A`j vI jdoN ausdy ieh bol-"myry Brw bxogy? kMnW 'c guMjdy hn qW ieauN jwpdw hY ik aus dy ies Brw-ipAwr dw krz swQoN ies izMdgI 'c qW Swied hI auqwirAw jwvy[ A`j jdoN sMq jrnYl isMG dI s^sIAq dI crcw iCVdI hY qW ausdy srIrkI rUp 'c ijaUNdy hox jW ShId ho jwx dIAW g`lW ivvwd dw rUp Dwr jWdIAW hn[ 'sMq jrnYl ijauNdy hn'- ieh g`l ausdy cwhux vwilAW ƒ Swied cMgI l`gdI hovy pr auh ieh nhIN jwxdy ik bhuq v`fy jrnYl dI s^sIAq ƒ boxy rUp 'c pyS kr rhy huMdy hn[ sMq jrnYl isMG vwikAw hI ijayuNdw hY Aqy hmySW ijauNdw rhygw[ pr is`K ieiqhws dy suinhrI pMinAW dy pRsMg iv`c keI vwr ieauN vI jwpdw sI ik ausdy srIrk rUp 'c ijaNdy hox dI ij`d krn vwly ausdI mhwn sKSIAq ƒ purI qrHW AsmrQ hI rhy hox[ jUn 1984 dy G`lUGwry vrgI siQqI 'coN sMq jrnYl isMG ijhI s^sIAq dw kyvl jwn bcwaux leI srIrk rUp 'c bwhr jwxw qs`vr krky rUh kMb auTdI hY[ kihxI Aqy krxI dy sUry aus mnu`K, ijs ny AwpxI dUridRStI sdkw jUn 1984 dy G`lUGwry rUpI kOmI sMkt ƒ mhIinAW pihlw pCwx ilAw hovy Aqy Aijhy sM k tmeI smy N AwpxI Shwdq dyx dy pRx ƒ is`K-sMgqW swhmxy AnykW vwr duhrwieAw hovy, v`lo mnu`KI nwSvwn srIr ƒ bcw ky Awqmk mOq dI g`l socxI, ausdI s^sIAq nwl isry dI byiensw&I hY[

vYsy qW sMq jrnYl isMG dI Shwdq ƒ pRgtwvw leI AnykW Tos sbUqW dI audwhrx id`qI jw skdI hY pMqUM sMq jrnYl isMG AMdroN kOmI-kwj leI Shwdq dyx dw fu`l-fu`lH pYdw jzbw ausdI Adu`qI Shwdq ƒ pRgtwaux vwly swry q`QsbUqW nwloN A`j vI sB qoN Tos jwpdw hY[ Ajoky smyN dI rwjsI, Dwrimk Aqy smwijk siQqI bwry icMqq ho ky jdoN auh is`KW dy komI sMkt ƒ sMboDn huMdw sI qW Awp-muhwry

auc drjy dI dwrSink soJI Jlk rhI huMdI sI[ is`KW 'c pYdw ho cu`ky inGwr qoN auh vwik& sI[ ausdI hwzr-jvwbI Aqy ausdI sp`Stqw 'co v`K-v`K msilAW bwry pRgtwey ausdy SbdW ƒ qoV moV ky pyS krn dIAW swjSW dw islislW bhuq lMbw hY, pr aus dI hwzrjvwbI vMifAW-2 ƒ kwiel qy is`Ql kr dyNdI sI[ aus v`loN khI hryk g`l is`K isDWq Aqy

ieiqhws qoN v`fw jrnYl

‘iBMfrWvwlw’ ausdy mUMh qoN ieh Sbd vih qurdy sn, isr id`iqAW bwJ nhIN rihxw, Drm isr id`iqAW b w J n h I N rihxw[" aus dy ienHW bolW ip`Cy kyvl ausdy jzbwqW dw vyg hI nhIN sI, sgoN

ieiqhws nwl myl KWdI sI pr svwrQW KudgrzIAW Aqy lwcwrW nwl Bry Aqy i&rkwpRsqI nwl gRsq smwj dw Awlm hI inrwlw hY[ iksy ausƒ 'A`qvwdI', 'v`KvwdI' Aqy 'kwql' ikhw Aqy keIAW ny 'kWgrs' dw e y j M t kihx dI byhXweI kr ivKweI[ s M q jrnYl isMG v`loN ivKwey s`c dy SISy iv`c sQwpqI dy swry vrg Awpxy byeImwn, zwlm, kur`pt Aqy i&rkwpRsq ichirAW ƒ dyK ky buKlw auTy[ies nIcqw BrI buKlwht 'c sQwpqI dy sB vrgw ny aus s`c dy cwnx ƒ DuMNdlwaux, Cupwaux Aqy imtwaux dIAW swizSw guMdxIAW SurU kr id`qIAW[ ienHW swizSw dw islislw idnoidn lMbw huMdw clw igAw[ rwjsI AwgUAW dy nwl nwl srkwrI nOkrSwhI, ivkwaU Aqy i&rkwpRsqI klmW ny vI Awpxw Xogdwn pwauxW SurU kr id`qw[ j`doN ieh swrIAW koiSSw aus Syry-mrd ƒ iQVkw nw skIAW qW Aw^r ausdy duSmnW ny aus dy srIrk Kwqmy ƒ AzMwm dyx leI sRI drbwr swihb Aqy sRI Akwl q^q

KwVkU lihr dy db jwx qoN bwAd hr AYry-gYry ny lihr dIAW kmzorIAW ƒ lY ky ies dy AwgUAW Aqy ^ws qOr qy sMq jrnYl isMG iKlw& byqhwSw zihr augilAw[ ieau jwpdw ik ijvyN ieh lok Aijhw krn leI iksy mOky dI aufIk kr rhy sn[ Aijhw huMdw vI ikayuN nw? jdoN srkwrW Awp Aijhy tu`kVbocW ƒ auqSwhq kr rhIAW hox Aqy dUjy pwsy Aijhy lokW dw mUMh BMnx vwlw koeI sUrmw nzrI nw AwauNdw hovy[ SoRmxI gurmiq cyqnw (25) PrvrI 2016


swihb aupr PozW, qopW Aqy tYNkW smyq h`lw bol id`qw pr sMq jrnYl isMG Awpxy AMqm iemiqhwn 'c s&l rhy[ sRI Akwl q^q Aqy sRI drbwr swihb dI mwx-mirAwdw leI AwpxI Shwdq dy ky ausny is`KW dy ihridAW 'c AwpxI sdIvI qW bxweI[ sMq jrnYl isMG dI Shwdq qoN bwAd ausdI s^SIAq hor dUx-svweI ho geI[ qy DUr qwry vWg cmkx lgI Aqy auh is`K sMGrS dw mhwnwiek bx ky inkilAW[ ieh g`l aus dy duSmnW ƒ Blw ikvyN pRvwn ho skdI hY[ sMq jrnYl isMG dy duSmx aus dI Shwdq qoN bwAd vI aus nwl vYr kmwaux qON bwj nw Awey[ is`K BweIcwry 'c iek mhW-nwiek vjoN auBr ky Aw cu`kI ausdI s^SIAq ƒ DuMdlwaux leI ivkwau Aqy i&rkwpRsq klmW ƒ srkwr v`loN auqSwhq kIqw igAw[ ausdy cwhux vwilAW ny is`K-dusmxW iKlw& hiQAwrbMd lVweI dIAW isKrW ƒ qW zrUr CoihAw pr lVweI dy dUjy PrMtW 'qy auh Avysly hI rhy[ ies mwmly 'c sMGrS dI lIfriSp sMq jrnYl isMG ijhI kwblIAq dI Gwt kwrn CyqI hI duSmx dIAW sUKm cwlW dw iSkwr ho geI[ KwVkU lihr dy db jwx qoN bwAd hr AYry-gYry ny lihr dIAW kmzorIAW ƒ lY ky ies dy AwgUAW Aqy ^ws qOr qy sMq jrnYl isMG iKlw& byqhwSw zihr augilAw[ ieau jwpdw ik ijvyN ieh lok Aijhw krn leI iksy mOky dI aufIk kr rhy sn[ Aijhw huMdw vI ikayuN nw? jdoN srkwrW Awp Aijhy tu`kVbocW ƒ auqSwhq kr rhIAW hox Aqy dUjy pwsy Aijhy lokW dw mUMh BMnx vwlw koeI sUrmw nzrI nw AwauNdw hovy[ kuldIp neIAr, ^uSvMq isMG, cWd joSI, ky AYs brwV, fwktr sMgq isMG, sqIS jYkb Aqy mwrk t`lI vrgy keI srkwrI tu`kVboc Aqy iPrkwpRsq lyKkW ny sMq jrnYl isMG dy Aks ƒ ivgwV ky pyS krn leI q`QW ƒ AwpxI mrzI muqwbk qroiVAW-mroiVAW[ A&sos dI g`l hY ik sMq jrnYl isMG nwl mrn Aqy aus nwl XwrI inBwaux dIAW g`lW krn vwly v`fyv`fy vkq bdlidAW hI dUjIAW twhxIAW 'qy jw svwr hoey[ keIAW jwn bcwaux leI dV vt leI[ koeI vkq sI ik ieh lok sMq jrnYl isMG nwl AwpxI bIqy smyN dI nyVqw drsw ny v`fIAW rwjsI puzISnw dy dwAvydwr sn[ ieiqhws ny Ajy sMq krnYl isMG nwl iensw& krnw hY[ jo ik bhq hI Koj Awy ivsQwr BrI ivAwiKAw dI mMg krdw hY, pr Ajy qW Awpxy Awp ƒ cODrI AKvwaux vwilAW dI iehI koiSS hY ik aus dIAW XwdW ƒ bIqy dIAW g`lW smJ ky Bulw id`qw jwvy[

Aijhy mwhol 'c sMq jrnYl isMG ƒ vIhvI sdI dw mhwn is`K krwr dy ky is`K cyqnw dy iek Coty ih`sy ny iek v`fy s`c dI Qwh ƒ pw ilAw[ c`lo! koeI qW s`c leI A`gy AwieAw[ vYsy qW s`c igxqIAW-imxqIAW dw muQwj nhIN hoieAw krdw[ Aijhw krn jW nw krn nwl BwvyN sMq jrnYl isMG dI s^sIAq dy v`D-Gwt iv`c koeI AMqr nhIN Awauxw pr ies s`c ƒ pRvwn krn nwl AsIN zrUr Awpxy Awp ƒ

A`j dy smyN, jdoN ik is`K kOm AMdr sMqW dI bhuq izAwdw igxqI qurI iPrdI hY, imSnrI kwljW, Drm pRcwrk jQybMdIAW, rwgIAW, FwfIAW, ivdvwnW dI igxqI q`k nhIN kIqI jw skdI, ipMf-ipMf Aqy glI muh`ly AMdr gurduAwirAW dI Brmwr hY, kroVW rupey dw Drm-pRcwr ihq iltrycr CwipAw jWdw hY Aqy ielYkRtwink mIfIey dI vI Drm-pRcwr ih`q vrqoN kIqI jw rhI hY, sRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI Aqy id`lI gurduAwrw pRbMDk kmytI qoN ielwvW hzwrw isMG, sBwvW, cI& Kwlsw dIvwn Aqy hor pRmu`K sMsQwvW dy kroVW rupey bjt is`KI dy pswry dy nwm 'qy Krc kIqy jw rhy hn pr iPr vI is`KI ivc inGwr Aw irhw hY[ is`KW dI soc ivc igrwvt Aw rhI hY[ kdy soicAw kOmW dy AKOqI TykydwrW ny ik sMq jrnYl isMG swrIAW koiSSW ivc ikvyN iek`Lw hI BwrU sI[

vIhvIN sdI iv`coN sur^wrU krky k`F ilAw hY[ jdoN is`K-rwjsI mMfl ivcoN JUT-Pryb Aqy suAwrQw dI DuMd ht jwvygI qW iPr sMq jrnYl isMG jI dI mhwnqw ƒ nwpx leI AKbwrI ieSiqhwr rwhIN lok-rwey jwnx dI loV nhIN rhygI[ sMq jrnYl isMG dI mhwnqw Aqy aus dI pMQ-pRsqI dy rwz pu`Cdy hox qW is`K duSmxW ƒ pu`Co[ AwpixAW ƒ qW ies Byd dw audoN hI pqw lgygw jdoN aunHW dy lu`ty jwx leI aunHW kol kuJ vI nw bicAw[ kdy soicAW hY ik iek ivAkqI dw mukwblw krn leI iksy dyS dIAW POzW lVweI dy mYdwn iv`c auqrIAW hox Aqy dyS vI auh jo dunIAW ivc Awpxy Awp bwry qIjycoQy drjy dI isAwsI Aqy PojI qwkq hox dy dwAvy krdw hovy[ Aw^r ies qrHW ikauN vwpirAw? ihMdusqwn dy hwkmW ny smJ ilAw sI ik sMq jrnYl isMG iek ivAkqI nhIN, iek lihr hY[ sMq jrnYl isMG dy ArQ sn ik hux ihMdusqwn AMdr ilqwVy Aqy inmwxy lokW ƒ SoRmxI gurmiq cyqnw (26) PrvrI 2016

aunHW dy rwjsI Aqy mwnvIN h`kW qoN izAwdw dyr vWJy nhIN r`iKAw jw skdw[ jdoN auh is`KW dy svY-mwx nwl ijaUx dI g`l krdw sI qW ieauN nhIN ik auh dUijAW dw duSmx bx jWdw sI, blik auh qW bhuigxqI Aqy qwnwSwhI rUp ƒ 'mwns jI jwiq sBY eykY pihcwnbo' dy shI ArQW ivc vMgwr ky aus ƒ mwnvqw ivru`D AwkI pYNqiVAW qoN vrj irhw huMdw[ ausdI pMQpRsqI hI aus dI shI mwnvqwvwdI phuMc dw sbUq sI[ pMQ leI ijaux Aqy pMQ leI mrn dy cwA dw smuMdr aunW dy AMdr TwTW pwrdw pRq`K nzr Awaudw[ jdoN auh Kwls meI isDWqw nwl iek-im`t ho ky is`K pMQ dI ƒwieMdgI kr irhw huMdw sI qW ieh kihx iv`c Swied koeI isDWq AvigAw nhIN hovygw ik audoN ausdy AMdroN hI Kwlsw pMQ dy rUhwnI rUp dy drSn ho jWdy sn[ sMq jrnYl isMG ny Awpxw kuJ vI pMQ qoN lukw ky nhIN r`iKAw[ v`K-v`K smyN Kwlsw pMQ 'qy Awey isDWqk Aqy rwjsI sMktW pRqI aus qoN izAwdw sucyq koeI ho hI nhIN skdw[ auh jwxdw sI ik kUV dy nzr AwauNdy pswry nwl do h`Q krn dy ArQ kI hn Aqy aus ƒ ies g`l dI Bu`l nhI sI ik kUV dw ieh pswrw is`K kOm qoN iksy v`fy mu`l dI mMg kr irhw sI ik kUV dw ieh pswrw is`K kOm qoN iksy v`fy mu`l dI mMg kr irhw hY Aqy hux Kwlsw pMQ dI hoNd isr& isr id`iqAW hI bc skdI hY Aqy ies kMm iv`c aunHW AMdr mohrI bxn dw cwA Jlkwry mwrdw sI[ qwhIE qW auh Kwlsw pMQ dI hUk nwl iek-imk hoieAw bwr-bwr ieh drswauNdw sI, ik 'isr id`iqAW bwJ nhIN rihxw, Drm isr id`iqAW bwJ nhIN rihxw[sMq jrnYL isMG ivclw ieh kurbwnI dw hI jjbw hI sI, ijs qoN pRBwivq ho ky is`K kOm dy nojvwnw juJwrUAW ny aus dy mgr kurbwnI dyx leI iek lMbI Aqy At`ut kqwr isr id`qI[ is`K isAwsq Aqy is`K isDWqW dw jo sumyl sMq jrnYl isMG ny isrj ky isAwsq Aqy is`K isDWqW dw jo sumyl sMq jrnYl isMG ny isrj ky idKieAw, Aqy is`K isDWqW dw jo sumyl sMq jrnYl isMG ny isrj ky idKwieAw, ies qoN pihlW lok ikqwbW ivc hI piVHAW krdy sn[ Kwlsy vloN ATwrHvIN sdI iv`c bMdbMd ktwaux, KoprIAW hwkmW ƒ jwpdw sI ik sMq jrnYl isMG dy huMidAW auh Kwlsw pMQ v`loN Awaux vwlIAW cuxoiqAW qoN mnW AMdr sMq jrnYl isMG v`loN jgweI hoeI joq ny AKIr Kwlsw pMQ dI rwjsI AwzwdI dw zwmn ho inbVnw hY[ ausdw doS kyvl ieh sI ik ausny is`KisDWqw dI g`l ƒ CyiVAW Aqy ausdw doS kyvl ieh sI ik ausny is`K-isDWqW cuxoqIAW pRqI


KwVkU lihr dy db jwx qoN bwAd hr AYry-gYry ny lihr dIAW kmzorIAW ƒ lY ky ies dy AwgUAW Aqy ^ws qOr qy sMq jrnYl isMG iKlw& byqhwSw zihr augilAw[ ieau jwpdw ik ijvyN ieh lok Aijhw krn leI iksy mOky dI aufIk kr rhy sn[ Aijhw huMdw vI ikayuN nw? jdoN srkwrW Awp Aijhy tu`kVbocW ƒ auqSwhq kr rhIAW hox Aqy dUjy pwsy Aijhy lokW dw mUMh BMnx vwlw koeI sUrmw nzrI nw AwauNdw hovy[ ^brdwr kIqw[ aunHW Aihsws krvwieAw ik is`K Bwrq AMdr gulwm hn Aqy izMdgI dy hr Kyqr iv`c is`KW nwl dUjy drjy dy SihrIAW vwlw slUk ho irhw hY[ aunHW ny Kwlsw pMQ ivc is`K h`kW leI pihrydwr bx ky KVn dI cyqnw bx ky swhmxy Awey[ ieh pihlI vwr hoieAw ik AkwlI AwgUAW ƒ jwpx l`gw ik sMq jrnYl isMG swƒ in`jI ih`qW dI pRwpqI leI is`K h`kW nwl ZdwrI nhIN krn dyxgy[ AjIb g`l sI ik sMq jrnYl isMG nw qW AkwlI dl jW SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dy pRDwn sn, nw hI Qwpy gey morcw ifktytr Aqy nw hI iksy q^q swihb dy jQydwr sn pr iPr vI ieauN jwpdw sI ik ijvyN ieh swry ruqby iek ho ky sMq jrnYl isMG dy rUp ivc ivcr rhy hox[ sMq jrnYl isMG is`K mwniskqw dy AwgU sn Aqy aunHW is`K-mwniskqw qy rwj kIqw[ sMq jrnYl isMG is`K mwniskqw dy AwgU sn qy ijs kdr Cwey hoey sn aus dw Byq smyN dy hukmrwnW ƒ vI sI[ ies krky auh smJdy sn ik sMq jrnYl isMG dI sihmqI ibnHW AkwlI lIfriSp nwl hoey iksy smJoqy (sody) nwl is`K kOm ƒ sihmq nhIN kIqw jw skdw[ is`K kOm nwl sMq jrnYl isMG dy ipAwr dI sImw qW mwpI hI nhIN jw skdI[ is`K kOm dy drd ƒ aunHW hmySw Awpxw drd smiJAw sI[ iesy iv`c koeI AiqkQnI nhIN sI ik sMq jrnYl isMG ny is`K pMQ dI pIVw ƒ Awpxy lhU dI hrkq nwl joV ky r`iKAw hoieAw sI[ kOmI jzbwqW dy phwVW ij`fy jvwrBwitAW ƒ Awpxy AMdr smoeI iPrdy aus mnu`K dI CwqI ieauN jwpdI sI ijvyN POlwd dI bxI hovy[ keI vwr qW ies qrHW jwpdw sI ik auh is`K kOm ƒ ies qrHW vkq dIAW hnyrIAW qoN bcwauxw cwhuMdy sI ijvyN ik iek pMCI Awpxy KMBW ivc Awpxy b`icAW ƒ sMBwl ky r`Kdw hY[ qrs AwauNdw hY aunHW lokW qy ijhVy kihMdy hn ik "sMqW dy grm suBwA sdkw bhuq v`fy nukswn dw kwrx bxy hn[" sMq jrnYl isMG iv`c kmwl dI inmrqw sI[ Awpxy v`fy hox dw hMkwr aunHW dy nyVy-nyVy vI nhIN lMiGAW sI[ auh Awpxy-Awp ƒ hmySw inmwxw Aqy Kwlsw pMQ dw JwVU-brdwr hI smJdy sn[ AwpxI s^sIAq pRqI iksy ivSySx dI vrqoN dy auh s^q iKlwP sn Aqy jykr koeI sMgq iv`c Aijhw krn dI gusqw^I kr vI dyNdy qW auh AijhI iksy vI koiSS pRqI

AwpxI nwrwzgI sMgq ivc hI jwihr kr dyNdy sn[ BwvyN Aijhw kihx vwly ƒ gu`sw hI ikauN nw l`gy[ s`cI g`l ƒ by^OP ho ky kihx dw auh v`fw mu`l ikauN nw qwrnw pYNdw[ sMq jrnYl isMG jQybMdk zwbqy dI Awpxy Awp iv`c iek imswl sn[ dmdmI tkswl dy ividAwrQI Aqy bwAd iv`c ies dy mu`KI vjoN ivcrdy hoey aunHW vloN inXmW dI pwlxw Ajy qk crcw dw ivSw hY[ iek kOmI AwgU vjoN ivcrdy hoey aunHW dw iek sMsQw dy muKI hoxw pUry sMGrS dOrwn kdy rVikAW nhIN sI[ v`K-v`K kOmI msilAW Aqy rihq mirAwdw bwry aunHW dI AwpxI sMsQw (dmdmI tkswl) dI BwvyN koeI vI rwey hovy, aunHW aus ƒ kdI kOmI p`Dr 'qy Tosx dI koiSS nhIN kIqI[ Drm-Xu`D morcy dOrwn aunHW jQybMd AsUlW ƒ kdy AWc Br nw Awaux id`qI[ BwvyN koeI koiSS nhIN kIqI[ Drm-Xu`D morcy dOrwn aunHW aus ƒ kdI vI koeI mMg nhIN sI kIqI[ pr ies dy nwl hI auh ies g`l dy mud`eI sn ik ijnHW rwjsI mMgW ƒ mu`K r`K ky Drm-Xu`D morcy dIAW rwjsI mMgW qoN bwhr jw ky kdy vI koeI mMg nhIN sI kIqI[ pr ies dy nwl hI auh ies g`l dy mud`eI sn ik ijnHW rwjsI mMgW ƒ mu`K r`K ky Drm-Xu`D morcy dI Ardws kIqI geI hY aunHW dy pUry hox qoN pihlW iksy vI rwjsI smJOqy ƒ auh kOm dI g`dwrI smJxgy[ eysy krky auh is`K sMgqW ƒ bwr-bwr ikhw krdy ik “mYN qW BweI sMgqW dw kUkr hW, dws hW, Aqy quhwfw pihrydwr bx ky Drm-Xu`D morcy dIAW mMgW 'qy pihrw dyvWgw[” sMq jrnYl isMG v`loN is`KW dIAW dIAW rwjsI mMgW 'qy kIqI pihrydwrI ƒ kOm Bulw nhIN skygI[ rvwieqI AkwlI lIfriSp v`loN srkwr nwl imlI BUgq krky aunHW iKlwP huMdIAW swizSw qoN kdy vI byKbr nhIN rhy pr ieh jwxdy-bu`Jdy hoey vI aunHW kdy sbr dw p`lw nw C`ifAw Aqy kOm dy v`fy ih`qW Kwqr AkwlI lIfriSp nwloN jQybMdk sWJ qoN iknwrwkSI nw kIqI[ ijQy bwbrikAW ny aunHW dy ienklwbI poRgrwm ƒ bgwvq smiJAW sI, au~Qy AkwlI AwgUAW ƒ sMqW dw auBWr vyK ky ipSU pYxy SurU ho gey sn[ is`K sMgqW v`loN imlI AQwh ihmwieq Aqy ivSvws sdkw aunHW dI sKsIAq dw auBwr ies h`d q`k pu`j igAw ik iesdy swhmxy rvwieqI AkwlI AwgU bhuq bOxy ho ky rih gey[ SoRmxI gurmiq cyqnw (27) PrvrI 2016

ij`Qy aunHW dy cwhux vwilAW dI koeI kmI nhIN[ srkwr Aqy AwpixAW v`loN nzr AwaudIAW cuxoqIAW dy snmuK Swied auh Aksr vYrwg iv`c Aw ky ieh ikhw krdy sn- "ieh pMCI ie`klw hY, iehdy mgr iSkwrI bhuqy[" ieh s`c hI sI ik sMq jrnYl isMG ny ijMnIAW v`fIAW aucweIAW ƒ CUh ilAw, Eny v`fy ho ky aunW dw swQ inBwaux dy qW koeI sm`rQ hI nhI sI[ A`j dy smyN, jdoN ik is`K kOm AMdr sMqW dI bhuq izAwdw igxqI qurI iPrdI hY, imSnrI kwljW, Drm pRcwrk jQybMdIAW, rwgIAW, FwfIAW, ivdvwnW dI igxqI q`k nhIN kIqI jw skdI, ipMf-ipMf Aqy glI muh`ly AMdr gurduAwirAW dI Brmwr hY, kroVW rupey dw Drm-pRcwr ihq iltrycr CwipAw jWdw hY Aqy ielYkRtwink mIfIey dI vI Drm-pRcwr ih`q vrqoN kIqI jw rhI hY, sRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI Aqy id`lI gurduAwrw pRbMDk kmytI qoN ielwvW hzwrw isMG, sBwvW, cI& Kwlsw dIvwn Aqy hor pRmu`K sMsQwvW dy kroVW rupey bjt is`KI dy pswry dy nwm 'qy Krc kIqy jw rhy hn pr iPr vI is`KI ivc inGwr Aw irhw hY[ is`KW dI soc ivc igrwvt Aw rhI hY[ kdy soicAw kOmW dy AKOqI TykydwrW ny ik sMq jrnYl isMG swrIAW koiSSW ivc ikvyN iek`Lw hI BwrU sI[ hux dI hwlq dI qulnw jy sMq jrnYl isMG Aqy aus dIAW pYVW iv`c c`l ky guzwry smyN nwl krIey qW ieauN jwpdw hY ikvyN jobn ru`q dI bhwr dy swhmxy p`qJV dI qulnw kIqI jw rhI hovy[ kI kwrn hY ik sMqW ivdvwnW, pRcwrkW, FwfIAW, rwgIAW, imSnrIAW Aqy kQwkwrW dI Brmwr Aqy Dwrimk sMsQwvW v`loN Drm-pRcwr ih`q rcy jw rhy kroVW ArbW rupey is`KI dy PYlwv ivc shweI nhIN jo rhy? is`KI dI hwlq idnoidn hyTW igr rhI hY? keI vwr ieauN jwpdw hY ik is`KI dy nwm qy AsI swry ieh Xqn aunHW bRwhmxI hwkmW dI syvw iv`c juty hoey hW jo ik is`KW nwl kdy vI iml ky nhIN cl skdy[ ies glH dw Aihsws kyvl sMq jI ƒ sI[ A`j k`lH swfy Awpxy hI is`K, izdMgI dy hr Kyqr ivc sMq jrnYl isMG ƒ hI mnPI krn dIAW koiSSW kr rhy hn[ -0-


kOx AwKdw hY

sMq iBMfrWvwly

ihMdUAW dy duSmx sn?

ie`k ihMdU kuVI nUM aus dy shury dwj leI qMg krdy sn auh sMqW dy pyS hoeI, sMqW ny shury pirvwr nUM s`d ByijAw[ kyhr isMG pu`qr gurbKS isMG, vwsI tWfw bsqI, huiSAwrpur J`t jw ky kuVI dy shury pirvwr nUM bulw ilAwieAw[ sMqW ny notW nwl BirAw Qwl aus kuVI dy shuirAW nUM pyS krky AwiKAw ik hux ieh myrI DI hY qy jo kuJ cwhIdw hY mYQoN mMgo[ kuVI dy shury mw&IAW mMgx l`gy[ muV ky kuVI nUM koeI qklI& nw hoeI[ kI auh kuVI AwKygI ik sMq ihMdUAW dy duSmx sn? sMq jrnYl isMG iBMfrWvwly dI AwlocnW krn vwly Aksr hI aunHW ivr`uD ieh iSkwieqW krdy hn-"sMqW ny ie`k vwrI pMj hzwr ihMdUAW nUM iek GMty iv`c v`Fx dw AYlwn kIqw sI... sMqW ny hr ipMf iv`c ie`k motr swiekl qy iqMn iqMn irvwlvrW vwly nOjvwn iqAwr krn dw s`dw id`qw sI... sMqW ny AwiKAW sI ik ie`k ie`k is`K dy ih`sy 35-35 ihMdU AwauNdy ny[" ieauN sMqW ny is`K sMGrS nUM ihMdU smwj dw duSmx kihx vwly lok AwKdy hn, "dyKo jI is`K Drm qW 'srb`q dw Blw' mMgdw hY.... is`K ieiqhws ivc iliKAw hY ik BweI GneIAW jI qW jMg duSmxW nUM vI pwxI iplwauNdy rhy ny.... novyN pwqSwh ny iqlk jMJU dI rwKI leI sIs ktvwieAw.... qWhIEN qW isMG sUrmy gaU h`iqAw nUM rokdy rhy qy muslmwnW koloN ihMdUAw dIAW DIAW CufvwauNdy rhy.... is`K qy ihMdUAW dw qW nhuM-mws dw irSqw hY....qy sMq kuJ hor eI......???" hux jykr ienHW auprokq doSW bwry scweI jwxnI hovy qW q`Q sp`St hn ik sMqW dIAW kYstw iv`c qW QW-QW hr ihMdU nUM p`kw ihMdU, hr muslmwn nUM p`kw muslmwn qy hr is`K nUM p`kw is`K bxn dI pRyrnw imldI hY. iPr q`QW Aqy GtnwvW nUM pRsMg nwloN qoV ky AwpxI mn-mrzI dI ivAwiKAw vwly ienHW AwlockW dw kI krIey? gurmiq Anuswr is`K iksy vI Drm dy duSmx ho hI nhIN skdy[ qW Zlq bMdw iksy vI mq dw hovy, is`K ausdI ivroDqw hr hIly krdy hn[ ieiqhws gvwh hY ik cMdU, gMgU, lKpiq rwey, jspq rwey, qyjw ishuM, lwl ishuM, SrDw rwm iPlorI, AKoqI svwmI dXw AnMd, gWDI vrigAW ihMdUAW nUM is`KW ny aunHW dIAW kwrvweIAW dy ihswb nwl mwVw mMinAw Aqy tofr m`l, dIvwn koVw m`l vrigAW nwl muh`bq vI kIqI[ AOrMgjyb, vzIr KW qy m`sy rMGV vrgy muslmwnW nwl jy is`KW ny t`kr leI qW pIr bu`DU Swh sWeI mIAW mIr, sWeI BIKn KW, gnI ^W-nbI ^W, jogI

A`lHw Xwr ^W, Swh muhMmd vrigAW dw pUrn siqkwr vI kIqw[qy is`KW ivcoN hI ijhVy is`KI isdk inBwauNdy hoey jwnW vwr gey aunHW dw siqkwr kIqw jdik is`K AKvwaux vwly mu`K mMqrI byAMq ishUM, AYs.AYs. pI AjIq ishuM sMDU qy ky.pI.AYs ig`l vrigAW nUM durkwirAw[ sp`St hY ik ijhVw vI S^s is`K Drm qy mnu`Kqw dy iKlwP kwrvweI krygw ausdw mq vwhy koeI vI hovy is`K ausnUM brdwSq nhIN krngy[ 5000 hzwr ihMdUAW nUM v`Fx dI DmkI sMqW nUM 15-8-1983 nUM mzbUrI dyxI peI, drAsl aus idn mukqsr iv`c bu`cV puils APsr gurcrn ishMu sWhsI nUM duiphr 1.15 'qy isMGW ny g`fI cwiVHAw sI[ 1.30 ku vjy sMqW ny ie`k b`s AMimRqsr qoN JINf vwly (mukqsr) nUM ByjI sI, jo SwmI 6 vjy mukqsr phuMcI[ ies b`s iv`c dmdmI tkswl dy isMG bwbw krqwr isMG iBMfrwvwilAW dI mwqw lwB kor nUM AMimRqsr iljwx leI Awey sn[ puils vwilAW nUM sWhsI dy golIAW mwrn vwilAW dy bc ky inklx dI nmoSI bVI sI, aunHW J`t b`s vwly nUM nwjwiez igRPqwr kr ilAw[ ieauN b`s Aqy isMGW dI nwjwiez igRPqwrI ny sMqW Aqy hor is`K sMgqW nUM bVw roh cwiVHAw[ audoN hI sMqW ny 5000 hzwr ihMdUAW nUM 1 GMty iv`c v`Fx dI DmkI id`qI sI qy iesdw qurMq Asr hoieAW[

iksy nwl vDikI nhIN sI krnI, sgoN hr iek nUM iensw& idvwauxw sI[ qWhIE qW FwfI gwauNdy sn, "motr sweIkl vwly XODy, iPrdy Drm kmwauNdy ny[" 1. jy sMq ihMdUAW dy doKI sn qW BweI Qwhrw isMG dy AwKx 'qy aunHW ny gurdwspur dI jylH AMdr gurduAwrw dy nwl nwl mMdr ikauN bxvwieAw qy aus mMdr ivc Cy hzwr rupey dI mUrqI ikauN lgvw ky id`qI? 2. jlwlwbwd Bry dIvwn iv`c hukm cMd nwmI ihMdU s`jx ny Aw ky cIk pukwr kIqI ik "myrI jvwn kuAwrI DI nUM lwl cMd cu`k ky lY igAw ey, myrI DI Cufvwau[ "sMqW ny J`t hI mihMdr isMG sweIAW vwly dI ifaUtI lgweI qy aus ihMdU s`jx dI DI CufvweI[ jy sMq ihMdUAW dy duSmn sn qW iPr purwqn isMGW vWg ihMdU dI DI ikauN CufvweI? ieh g`l hukm cMd qy ausdI DI nUM pu`Cy[

iesy qrHW hI jdoN bIbI ieMdrW ny pMjwb dy is`KW nUM DmkI id`qI ik "bwhrly is`KW dw soc lau kI bxygw?" qW sMqW ny jvwb id`qw, :bIbI jy qyrI iehI mrzI hY qW igxqI AsIN vI krI bYTy hW[ ie`k ie`k is`K dy ih`sy 35-35 ihMdU AwauNdy ny["

3. ie`k ihMdU kuVI nUM aus dy shury dwj leI qMg krdy sn auh sMqW dy pyS hoeI, sMqW ny shury pirvwr nUM s`d ByijAw[ kyhr isMG pu`qr gurbKS isMG, vwsI tWfw bsqI, huiSAwrpur J`t jw ky kuVI dy shury pirvwr nUM bulw ilAwieAw[ sMqW ny notW nwl BirAw Qwl aus kuVI dy shuirAW nUM pyS krky AwiKAw ik hux ieh myrI DI hY qy jo kuJ cwhIdw hY mYQoN mMgo[ kuVI dy shury mw&IAW mMgx l`gy[ muV ky kuVI nUM koeI qklI& nw hoeI[ kI auh kuVI AwKygI ik sMq ihMdUAW dy duSmx sn?

ieh shI hY ik sMqW ny hr ipMf iv`c 3-3 nOjvwn motr sweIkl Aqy irvwlvrW vwly iqAwr krn dw s`dw id`qw sI[ pr ieh nOjvwn ihMdUAW dw kqlyAwm krn leI nhIN sgoN is`KI AxK dw muzwhrw krn leI Aqy ShIdw dy fu`ly KUn dw h`k lYx leI in`qrny sn, ienHW isMGW ny

4. AMimRqsr ivc kYlwS cMdr nwmI ihMdU dI kirAwny dI dukwn nUM A`g l`g geI[ ausnUM sMqW dy doKI AwKx l`gy ik puils kol iBMfrWvwly dw nW lY, pr auh scweI ’qy irhw[ sMqW kol AwieAw qy AwKx l`gw ik jy mYnUM qusIN 100 ruipAw dy dyvoN qW mYN bwkIAW qoN vI augrwhI kr lvWgw[ sMqW ny

SoRmxI gurmiq cyqnw (28) PrvrI 2016


is`K pMQ ƒ nroeI is`K lIfriSp dI AgvweI dI loV sr~bq Kwlsw 10 nvMbr 2015, dy pMQk iek~T ƒ m~dy nzr ieh g~l pRgt hoeI hY ik 'is~K pMQ' ƒ nvIN nroeI is~K lIfriSp dI AgvweI dI loV hY, pr bwdlW Aqy is~KW v~lo nkwry hoey AwgU hryk sMGrS 'c' ivcr ky is~K pMQ dw nukswn phucwx ivc lgy hoey hn[ iesy leI "pMQ mwrU" hnyrI F~lx dw nW nhIN lY rhI[bwbw gurbKS isMG qy bwbw sUrq isMG dy sMGrS dI iDAwn nwl pVcOl kIqI jwey qW ieh g~l sp~St hY ik ienHW dohW dw sMGrS kuJ ku nkwry is~K AwgUAW dI vjw kwrx npyry nhIN lgw[ ienHW dy pirvwrW dw rol vI S~kI hI irhw[eyQy ieh kihx 'c' koeI Aqk~QnI nhIN hY ik dyS ivdyS dy is~KW ny Awpxw bxdw &rj bw-KUbI inBwieAW sI[ mu~K svwl ieh hY ik bwdlikAW qy Awr.AYs. AYs qoN is~KW dIAW SoRmxI sMsQwvW ikvyN bcweIAW jw skdIAW hn[ ieh g~l sp~St qor qoN mMnxI pvygI ik mjUdw is~K lIfriSp ƒ dr-iknwr kIqy ibnHW Drm dI pRxweI hoeI nvIN lIfrSIp A~gy Awvy ikauNik ienHW ibnW kOm dw Biv~K nhIN bx skdw[ikauNik is~KW dw ivSvws qy Brosw mjUdw lIfrSIp qoN muMkml qOr qy au~T cu~kw hY[ auh BwvyN bwdlky hox jW pMQk hox jykr bIqy iqMn dhwky 'c' vwpry swry Gtnw kRm vyKy jwx, isKW nwl vDyry vwpry swry GlUGwry jW is~K nslkuSI dy Asl ijMmyvwr is~K AwgU hn[is~K AwgUAW dy byeImwnI kwrn is~KW dIAW h~kI mMgW ƒ ihMdU hkUmq gMBIrqW nwl nhIN lY rhI[ hux qW pMjwbI sUbw BI G~t igxqI ho ky rih igAw hY[ieh g~l is~KW dI sQwpq lIfrSIp ikauN nhI smJdI ik ihMdU hkUmq kdy BI is~KW dy m~sly h~l nhIN krygI[auh qW idn-bausnUM 100 dI bjwey 500 ruipAw id`qw[ kYlwS cMdr nUM p`uCo ik kI sMq ihMdUAW dy vYrI sn? 5. clo sMq ihMdUAW dy vYrI hI sn qW iPr aunHW ny kpUrQly iv`c jdoN rmwiex nUM A`g lg geI qW 5000 hzwr ruipAw muk`dmy au~qy ikauN ^rc id`qw? 6. jdoN sMqW dw jQw reIey kol jlwlwbwd ipMf iv`c AMimRqsr sMcwr krvwaux igAw qW ie`k ihMdU pMifq jgdIS rwey dw pu`qr ASok kumwr vI AMimRq Ckx leI iqAwr ho igAw[ isMGW ny AwiKAW- qYQoN rihq nhIN r`K hoxI[" pr auh izd kr bYTw[ isMGW ny AwiKAw: “jy koeI AMimRq Ck ky rihq BMg kry qW AsIN im`tI dw qyl pwky swV idMdy huMdy AW[” ASok kumwr qurMq im`tI dy qyl dw pIpw Br ky gurduAwry lY AwieAw Aqy AwiKAw “jy mYN mirXwdw nw inBweI qW mYnUM qyl pw ky swV idau[” ieh ASok kumwr AMimRq C`k ky hrdyv isMG bx igAw qy iPr jUn 1984 'c drbwr swihb dI rwKI leI kmWf hyT BwrqI &Oj nwl jUJdw ShId ho igAw[kI ausnUM sMqW dI ihMdUAW nwl duSmxI dw pqw nhIN l`igAw? 7. pMifq mohr cMd qoN mohr isMG bxy s`c nUM pCwxn vwly mnu`K qy aunHW dI Drm pqnI AwpxIAW do DIAW (vwihgurU kOr, siqnwm kOr)

idn is~K lIfriSp ƒ kmzor qy AsrhIx krky mu~dy hI mukwaux qy qu~lI hoeI hY[dUjy pwsy is~KW dy isAwsI AwgU Awpxy igly- iSkvy qy mqBydw 'c pey hn[ ies vkq is~KW AMdr byivSvwsI isKrW qy hY[Dwrimk AwgU isAwsI lokW dI KuSwmd kwrn AwpxI kOm nwl byvPweI qy DRoh kmwaux 'c' msq hn[ies leI is~K pMQ dy aujly Biv~K ƒ p~kw gRihx lgw hoieAW hY[

ipRM. privMdr isMG K`ls`

1. is~K kOm ƒ byivSvwsI dy gRihxy gey vkq qoN mukqI leI Fyr swry swDn Apnwaux dI s^q jrUrq hY[ ijnHW 'c' Dwrimk qOr qy is~K pMQ AMdr pRvwinq is~K lIfrSIp dy auBwr leI auswrU rol inBwauxw pvygw 2. pMQ pRvwinq Dwrimk mrXwdw ƒ is~KW AMdr lwgU krn ih~q vfyry Xqn krny hoxgy, ijs nwl AnykW Dwrimk vKryvyN vwly m~sly kwPI h~d qIk h~l ho skxgy[ 3. gurduAwrw pRMbD AMdr isrP Dwrimk mirXwdw 'c' Apnwey hoey is~KW ƒ lYxw peygw[ 4. sQwpq (pRcilq) is~K lIfrSIp pMQk mirXwdw isDWq qy is~KI h~kW pRqI AvyslI hox krky idn-b-idn is~K qy is~KI dy ho rhy GWx pRqI sMjIdgI nwh dyx krky, ies ƒ dr-iknwry krnw jrUrI hY[ 5. isAwsI qy Dwrimk p~KoN is~KW dy AMdr igrwvt v~D rhIN hY, ies AnYkqW ƒ kwbU krn leI pMjwb ’c AwriQk qy iv~idAk p~KoN Fyr swrI au~nqI dy Xqn krn dI loV hY[-0-

smyq sMqW dy ieSwry auqy AwpxI jwn is`KI dy lyKy ikauN lw gey? 1984 qoN bwAd pMifq mohr isMG dy Bwxjy b^SIS isMG ny vI is`K sMGrS iv`c Swndwr kMm kIqw[ 8. Drm Xu`D morcy mOky Aksr hI SihrI ihMdU sMqW kol AwauNdy rihMdy sn[ jdoN sMqW dy nW DmkI BrIAW ic`TIAW ienHW ihMdUAW nUM ilKIAW geIAW qW vI auh sMqW kol Awey[ svwl qW ieh hY ik ienHW ihMdUAW nUM sMqW qoN fr ikauN nhIN sI l`gdw? Asl g`l iehI hY ik sMq is`KI nUM r`j ky ipAwr krdy sn auh Drm dy i^lw& jwx vwly hr s^s dI ft ky ivroDqw krdy sn[ auh ihMdU-is`K eykqw dy dMBI nwAry lwaux vwly isAwsI klwbwzW nUM lMby h`QI lYNdy sn[ is`KW A`frI Aqy ivl`Kx hoNd hsqI nUM r`d krky is`KW nUM ihMdUAW dw AMg ds`x vwilAW nUM auh s^qI nwl vrjdy sn[ AslIAq nUM jwnx vwly ihMdU sMqW qoN ikauN frdy? aunHW nUM pqw sI ik sMqW dI ivroDqw isr& mwVy q`qW nwl hY[ jdoN G`l Kurd Qwxy ivc fI.AYs.pI svrn isMG ny nOjvwn is`K lVkI nUM ngn krky CwqIAW qoN PV ky ipMf ivc gyVw duAwieAW jdoN hrbMs isMG dI igAwrW swlw nwbwlg b`cI nwl pulsIAW ny blwqkwr kIqw, jdoN puils ny ipau-DI dw sbMD SoRmxI gurmiq cyqnw (29) PrvrI 2016

krvwieAw, jdoN gurU gRMQ swihb dI lgwqwr byAdbI hoeI, jdoN ib`CU rwm ny is`K dI dwVHI muMn ky vMgwirAw ik jw iBMfrWvwly nUM ivKw ky Aw, jdoN jsbIr isMG 'cu`p-kIqI' (mogw) nUM ihMdU ispwhI ny Fwh ky mUMh iv`c qMbwkU quMinAw, jdoN rylvy stySn AMimRsqr au`qy drbwr swihb dw mwfl qoiVAw, jdoN jlsy jlUsW iv`c SryAwm is`KI i^lw& nwAry lwey gey qW iPr sMq jrnYl isMG ieho ijhy mwVy q`qW i^lw& ikauN nw ftdy? ienHW mwVy q`qW nUM mnMUvwd lwgU krn qurI BwrqI hkUmq dI puSqpnwhI hwsl sI[ mwVy q`qW ny Awpxy mUMh 'qy "ihMdU" hox dw burkw pw ilAw, qW jo sMq jrnYl isMG Aqy pUrI is`K kOm ihMdUAW dy ivSwl jnsmUh nwl t`kr lYxoN fr jwvy[ pr sMq jrnYl isMG Aqy aunHW dy swQI s`c auqy fty rhy qy aunHW ny AMiqm smyN qk JUT Aqy byiensw&I i^lw& jMg jwrI r`KI[ aunHW sp`St kIqw ik doSI cwhy ihMdU hovy, cwhy muslmwn qy cwhy is`K AKvwauNdw hovy, ^wlsw ausnUM bKSygw nhIN[ ieho ijhy DrmI XoDy nUM GtIAw Ansr ikvyN brdwSq kr skdy sn? aunHW nUM qW bwdl, drbwrw isMG, AjIq isMG sMDU, ky.pI.AYs ig`l vrgy ByKI is`K hI jcdy hn ik hr vDIkI nUM ‘hINhIN-hI’ krky jrI jwx[

-0-


s

Mq iBMfrWvwilAW dI sKSIAq sMbMDI ku`J ku GtnwvW pwTkW dI jwxkwrI leI hyTW id`qIAW jw rhIAW hn qW jo auh Awp PYslW kr skx ik sMq jI ikho ijhy mhWpurS sn[ ienHW GtnwvW dI lVI kwPI lMbI hY Aqy iksy iek lyK ivc aunHW ƒ drj krnw muSkl hY[ ieMdrW gWDI dI sKSIAq nwl sMq iBMfrWvwilAW dI qulnw dy vrqwry ƒ smJx leI pwTkW vwsqy hyTW drj ienHW kQw-khwxIAW ƒ pVHnw qy smJxw bVw zrUrI hY[ id`lI PyrI lwlw jgq nwrwiex kql kys 'qoN surKrU ho ky i&rozpur jylH 'co irhweI ip`CoN sMqW dI id`lI Xwqrw (ApYRl 1982) bhuq Aihm sI[ aus smyN qweIN iBMfrWvwly is`K Dwrimk Aqy rwjnIqk AwgU dy rUp ivc v`fI h`d pRvwinq ho cu`ky sn[myrI soJI Anuswr (mYN jwxkwrI nhIN vrq irhw soJI A^r vrq irhw hW) sM q iBMfrWvwilAW dI ieh Xwqrw aus smyN dy kWgrsI kyNdr gRih mMqrI igAwnI zYl isMG Aqy aus dy iKMfy-pu`fy rwjnIqk Aqy Dwrimk id`K vwly BweIcwry dy sihXog nwl imQI geI sI[ mYƒ Ajy vI ieauN jwpdw hY ik auh Xwqrw id`lI dI pwqSwhI v`loN smyN dI iek purKI Swsk ieMdrw gWDI nwl sMq iBMfrWvwilAW dw koeI in`jI qwlmyl (Equation) bnwaux dw pihlw qy AwKrI Xqn sI, jo isr nw cVH sikAw[ ieh iek Aijhw Gtnwkrm sI, ijs ƒ ghu nwl vwck qy prKx vwly, rwjnIqI qy is`k isDWq dI soJI r`Kx vwly, lokW ƒ ies svwl dw au~qr sp`St rUp ivc iml jwvygw ik sMq iBMfrWvwly kWgrs dI pYdwvwr sn jW auh igAwnI zYl isMg dI pYdwvwr sn jW is`K isDWq, is`K rwjnIqI, is`K nIqIAW, is`K ieiqhws Aqy dmdmI dIAW 13 puSqW dI lMbI Gwlxw dI ku`K ivcoN pRwpq kIqy gey igAwn Aqy sMGrS dI aupj sn[ aunHW dI v&wdwrI lok smUh nwl sI, nw ik iqRSnw v`s AwpxI jwq nwl[donW (iBMfrWvwly Aqy ieMdrw) ivcoN jy iek dI vPwdwrI jnsmUh nwl hovy Aqy dUjy dI iqRSnw v`s Awpxy Awp nwl qW aunHW dI imlxI dy inXm vI kuJ AjIb iksm dIAW aulJxW CUhxgy[ myrw Bwv ieMdrW gWDI Aqy sMq iBMfrWvwilAW dI imlxI qoN hY[ i&rozpur jyl 'coN irhweI qoN kuJ idn bwAd pqw l`gw ik sMq id`lI jw rhy sn[ SurU qoN hI myry mn 'c ieh ivcwr BwrU irhw ik mYN aunHW dIAW srgrmIAW ƒ pUrI qrHW vwcxw hY,

Agly idn svyry-svyry jd mYN bMglW swihb phuMicAw qW CyqI nwl auT ky sMq mYƒ vKrw iek pwsy krky kihx l`gy ik rwq pRDwn mMqrI (ieMdrw gWDI) dw sunyhw AwieAw sI, auh imlxw cwhuMdI sI[ mYN (sMq jI) ikhw, "mYN bMglw swihb jW rkwb gMj swihb dy gurduAwirAW 'c iml skdw hW[" b`s g`l auQy hI mu`k geI[ mYƒ aunHW dI ieh g`l TIk nw l`gI qy mYN ikhw ik id`lI ivc AijhIAW mulwkwqw leI jgHw dI koeI kmI nhIN sI qy quhwfw ieh auq`r Xog nhIN sI[ ikauNik iek qW auh pRDwn mMqrI hY, dUjw auh iesqrI, auh vI lMmy smyN qoN hkUmq kr rhy bRwhmx Kwndwn 'coN[ ausy rwq rwjIv gWDI ny sMqw ƒ imlx dw koeI lwB nhIN[ sMq kihx l`gy, "hor mYN kI krdw? myrw auqr sI ik mulwkwq dI QW dI cox krnI, pRDwn mMqrI dI isrdrdI sI[ quhwƒ ies 'qy bMdS nhIN sI lwauxI cwhIdI[ sMqW ny ies bwry koeI itpxI nw kIqI[ bMdS nhI sI lwauxI cwhIdI[ sMqW ny ies bwry koeI itpxI nw kIqI[ A`j ipCokV ivc JwqI mwridAW mYƒ ieMJ AnuBv huMdw hY ik sMqW ƒ id`qI myrI slwh muFoN hI glqI sI[ sMGrS dI kuTwlI ivc Fly hoey is`K, ijs ny mIrI-pIrI dw sMklp smJ ilAw hovy Aqy Awp aus ƒ hMFwaux dy rwh pY igAw hovy, auh iksy pRDwn mMqrI ƒ imlx leI is`K Dwrimk AsQwn qoN bwhr ikvyN jw skdw sI? dmdmI tkswl dw 14vW jQydwr, Br juAwnI, AwpxI cVqH dy smyN kI smyN kI id`lI drbwr dI hwzrI kbUl kr skdw sI? A`j dwd dyxI bxdI hY sMq iBMfrWvwilAW ƒ ik aunHW ny AwpxI au`cI Dwrimk cyqnw, is`KI AxK Aqy sMgq pRqI vcnb`Dqw ƒ fwvWfol nw hox id`qw[ Swied iesy soJI, AxK Aqy kuimtmYNt ny hI Awaux vwlI duSt nIlw qwrw kwrvweI dw mu`F b`Dw, 'qy Swied ieho hI auh nukqw sI, ijs mgroN sMqW ny bwr-bwr ieh ikhw, ik Awaux vwlw smW aunHW ƒ cmkOr dI gVI igrd pey Gyry dw AnuBv idMdw hY[ Bwrq ijhy ivSwl dys dy bRwhmx Kwndwn nwl sMbMDq iesqrI, pRDwn mMqrI sRImqI ieMdrw gWDI, sMqW dy au~qr qoN ikMnI K&w hoeI hovygI, ieh hr pwTk AnuBv kr skdw hY[ aus smyN dI sMqw ƒ au~pr id`qI slwh ƒ glq kihxw A`j myry leI soKw hY[ ikauNik mYN Awp swkw nIlw qwrw, 1984 dI id`lI Awid QwvW 'qy is`KW dI nslkuSI, AxpCwqIAW lwSW dI khwxI, sRI Akwl q^q swihb dI brbwdI

sMqW dI S^sIAq dy kuJ hor p`K ikauNik myrw AnuBv sI ik is`K smwj AMdr, pMjwb Aqy Bwrq dI rwjnIqI ivc auh bhuq auQl-puQl pYdw krngy[ ie`k hor p`qrkwr swQI s. mihMdr isMG nwl ivcwr bxw ky AsIN dovyN id`lI cly gey[ sMqW v`loN id`qy hoey smyN muqwibk AsIN gurduAwrw nwnk ipAwE jw phuMcy[ jdoN sMqW dy jQy dI b`s auQy phMucI Aqy sMqW dy hiQAwrbMd sihXogI b`s qoN auqry qW iek QrIvIlr vwlw is`K AwpxI g`fI ƒ KVI krky Awpxy dUjy swQI ƒ Awvwz mwrdw kihx l`gw, “Eey! bgIcw isAW B`j ky AweIN, mwstr qwrw isMG ip`CoN isKW ƒ lIfr iml igAw iml igAw eI auey[” ies qoN bwAd sMqW dy j`Qy dw jlUs AwrMB ho igAw[ AsIN vI aunHW dy A`gy jW ipCy AwpxI g`fI 'qy cldy rhy[ ies Avsr 'qy jo Kws g`l dyKx ivc AweI, auh ieh sI, ik id`lI v`fIAW-v`fIAW AmIr bsqIAW ivcoN dI ies kw&ly ƒ gujwirAw igAw[ bwkI dw trYiPk bMd krky 'qy ilPwPybMd imiTAweIAW qy &l Aqy frweI-&rUt dy pYkt aunHW 'qy su`ty gey[ lwaUf spIkrW rwhIN bzwrW dy iek isry qoN dUjy isry q`k jYkwry Aqy sMqW dI ijMdwbwd dy nwhry l`gdy rhy[ AMq ies dI smwpqI gurUduAwrw bMglW swihb ivc hoeI[ Swm pY geI sI[ sMqW ƒ ieh kih ky ik mYN rwq iksy dosq kol jwxw hY qy hux svyry imlWgy, mYN clw igAw[ kihx l`gy suvKqy Aw jwvIN[ SoRmxI gurmiq cyqnw (30) PrvrI 2016


qy auswrI, 26 jnvrI 1984 dw srb`q Kwlsw, crcw krnI TIk hovygI[ sMqW ny pRDwn mMqrI pMQk kmytI dI bxqr, q^qW dy jQydwrW dI ieMdrw gWDI dI Awpxy h`Q nwl Coty pYf 'qy brqr&I, AkwlI dl Aqy SRomxI gurduAwrw AMgryzI 'c ilKI ic`TI mYƒ idKweI, ijs dw pRbMDk kmytI dw BMg kIqy jwxw, is`K stUfYNts AwrMB siqkwrXog sMq jI ("Respected Sant PYfrySn qy dmdmI tkswl dw iPr jQybMdk Ji') nwl huMdw sI[ qy ies ivc iliKAw sI ik rUp ivc auBwr, rwjIv lOgoNvwl smJOqy dw r`d dunIAW dw koeI Aijhw mslw nhIN, ijhVw hoxw Awid, vrqwirAW ƒ ivauNqdy Aqy hMfwauNdy g`l-bwq nwl h`l nw ho skdw hovy[ AsIN dyS hoey Aqy AwpxI jwq aupr kOmI sur`iKAw dI eykqw, AKMfqw qy ivDwn dy Gyry ivc sB BweI AmrIk isMG BweI rCpwl isMG pI.ey AYkt, kqlW, bMb DmwikAW, mMdr swVn, msilAW dw h`l k`F skdy hW[ ies sMbMDI sMqW bUhw KuilHAW qy auhnW dy mqryey v`fy Brw BweI Awid dy pMj mukd`my, isr dw ienwm, jwiedwd ny iqMn cwr vwr myrI rwie jwnxI cwhI[ pr jgjIq isMG hurW AMdr JwqI pweI hI sI ik dI kurkI, nOkrI qoN QwxI brqr&I, Awid Awid mYnMU jwipAw ik ies msly sbMDI rwie dyx leI sMq iekdm boly "Eey, qUM ieQy kI lYx dy GtnwkRmW QwxI lMGx kwrn kuJ is`iKAw hY[ myrI sKSIAq holI sI[ AwieAY[" au~qr ivc auh kihx l`gw[ "Awp hr mnu`K, jo AwpxI BweIcwry Aqy bu`DIjIvIAW sMbMDI jI dy drSnW leI"[ sMq boly, "cl bwhr mwnvqw dI syvw leI smrpq hY, auh Awpxy iek crcw bu`DIjIvIAW qy p`qrkwrW iv`c drSn ho gey[" pwTkW dI jwxkwrI leI ieh smyN dy lMmyN jIvn kwl ivc Awpxy qjrby qy PYl geI ik sMq iBMfrWvwilAw dy KwVkU d`sxw bxdw hY ik BweI rofy logoNvwl dy SoRmxI igAwn dI pRwpqI Anuswr Awpxw syD smrQkW iv`c smglrW Aqy smwj ivroDI AkwlI dl dy smrQk sn[ inrDwirq krdw hY qy myry leI ieh koeI vKrw AnsrW dI kwPI BrqI hY[ p`qrkwrW ny jd kdI kdI sMq iBMfrWvwly Awpxy in`jI Aml nhIN[ aunHW ƒ ies pu`iCAw qW kihx l`gy ik is`K jIvn bwry l`gy ik t`br v`loN jmIn dI vMf qy g`l isr& eynI hY ik mYN Aijhw hor koeI sMGrS ƒ inrIAW g`lW Aqy miqAW dy shwry fMgrW dI vMf ivc myry ih`sy sB qoN mwVI jmIn vI mnu`K haumY qy lwlc qoN ikMnw ku bc skdw hY A`gy nhIN vDWieAw jw skdw qy bu`DIjIvI g`lW qy mwVy fMgr Awey sn[ isAwl ru`q sI qy Aqy s^qI dy smyN auh ikMnw ku bc r`K skdw hY qy miqAW qoN AgWh vDx leI iqAwr nhIN[ p`iTAW dw bhuq qoVw sI[ mYN bweI jgjIq isMG Aqy s^qI dy smyN auh ikMnw ku isrV r`K skdw isr ByNt krn vwly lok dUsrI SyRxI qoN imldy horW dy kmwd dy Kyq iv`coN KorI dI ie`k pMf cu`k hY[ mYN nhIN kihMdw mYN ik auh isrV jW haumY qy hn[ aunHW ies islisly 'c ieiqhws ivcoN BweI ilAwieAw qy fMgrW A`gy pw id`qI[ Jtpt hI lwlc-mukqI mYN bhuq gRihx kIqI hY pr smwj ibDI cMd CIny dI imswl id`qI, jo ie`k bhuq h`Q ivc prwxI PVI BweI jgjIq isMG horIN Aw dI syvw dy inSwny qoN iQVkdw Ajy vI mn ƒ nhIN v`fw kwmXwb cor sI[ pr bwAd iv`c gurU gey qy kihx l`gy, "Eey jrnYl, KorI iks qoN BwauNdw[ ies smyN dOrwn ijsmwnI rogW ny mYN AwpxI nyVqw dy Aihsws nwl iProzpur jyl pu`C ky cu`kI?" h`Q bMn ky mYN au~qr ivc vI Gyrw pwieAw pr izMdgI Swied eysy A`gy phuMc igAw[ sMq jI jyl dI ifauFI qoN bwhr AwauNdy ikhw, :bweI jI pu`iCAw qW iksy qoN krky bxI rhI ik soJI dIAW fUMGweIAW hI kihx l`gy,"mYN qyry nwl bhuq gu`sy hW[" mYN pu`iCAw nhIN[" BweI swihb A`goN boly KorI k`TI ivc kuJ cMgy krm krn dI qVp bwkI ik ^br Cwpx krky? sMq kihMdy ik hW ^br krky hI[ kr qy auQy su`t ky Aw[" siqbcn kih ky krdw hW ik myrI soJI Anuswr hr mnu`K mYN au~qr id`qw ik myrw nukqw TIk hY[ qusIN ikauN gu`sy mYN Awpxy fMgrW dIAW KurlIAW ivcoN KorI sdw GVIdW rihMdw hY[ AMgryjI ivc mYN ho? auh kihx l`gy mYN qyrI g`l nwl sihmq hW, pr qUM iek`TI kIqI Aqy auhnW dy KyqW ivc su`t ies ƒ Man in the Making kihMdw hW[ mYƒ inrMkwrIAW nwl qulnw ikauN id`qI? mYƒ J`tp`t AwieAw[ Agly idn sMq Awpxy poRgrwm swkw nIlw qwrw ip`CoN hirmMdr glqI dw Aihsws hoieAw qy myry iKmW mMgx 'qy g`l Anuswr id`lI dy gurduAwirAW Awid ivc Kqm hoeI sI[ sRI Akwl q^q swihb phuMc ky m`Qw swihb pirkrmw dy kmry ivc bYiTAW m`Qw tykx jW hor pRogrwm Anuswr jWdy tykx qoN bwAd js AsIN pirkrmW ivc Awey qW ie`k svyry Kbr imlI ik BweI jgjIq isMG ny AwauNdy rhy[ pqw l`gw ik igAwnI jYl nOjvwn ny auhnW dy crn CUhy qy sMqW ny Awpxy h`Q PV PrIdkot nyVy g`fI Q`ly Aw ky AwqmisMG ny aunHW ƒ sunyhw Byj ik bynqI kIqI ilAw[ auh boly ie`k pwsy m`Qw itkwaux qoN mnHW krdw hY h`iqAw kr leI hY[ KwVkU SMGrS dy aus ik Awpxy hiQAwrbMQ smrQkW ƒ b`s qy dUjy pwsy h`Q PV dw hYN[ ieh lok g`l nhIN smJdy[ smyN dy muKI iek dm Gbrw gey[ kihx dI C`q 'qy nw ibTwE, swfI bhuq bdnwmI sMq hr ivAkqI ƒ gofy jW pYr CUhx qoN mnHW krdy sn qy l`gy ik v`fy Brw dI KudkuSI dI ^br sMqW huMdI hY[ id`lI dy p`qrkwrW v`loN swrw zor dI S^sIAq ƒ nIvW idKweygw, ies leI Pqih blwaux ’qy zor idMdy sn[ ies g`l 'qy l`gw hoieAw sI ik sMq A^bwrW ivc ibAwn dy mwirAw ik BweI "Kwilsqwn" dI mMg krdy hn jW nhIN[ jgjIq isMG ƒ iksy swijS ADIn mwirAw jd sMqW ny "Kwilsqwn" dI g`l nw kIqI qW hrgoibMd swihb dy SrDwvwnW iv`c Swml ho igAw hY[ srkwr vloN bwAd ivc ibTweI geI p`qrkwrW dI idlcspI aunHW ivc mUloN hI Gt igAw sI qy gurU hirgoibMd swihb ny it`pxI pVqwl, jo hweIkort dy iek j`j dI pdvI vwly kIqI sI "ibiDAW CInw-gurU kw sInw[" sMqW geI[ is`K ny kIqI, Pqvw KudkuSI dw hI sI[ ieh Agly idn sMqW dI g`fI ivc bYT ky AsIN dw kQn sI ik mnu`K Awpxw Awp sMvwrdw vI hY KudkuSI aunHW ikauN kIqI, ies bwry kihxw AMimRqsr ƒ vwps muV Awey[ id`lI dI srh`d qy ivgwVdw vI hY[ muSkl hY[ pirvwr pRqI q`k puils dy au~c AiDkwrI puils dI BwrI kWgrs dI pYdwvwr? rwq dy smyN BweI AmrIk isMG qy BweI Pors nwl C`fx Awey qy AwauNidAW hoieAW bVy DrmXu`D morcy dy ivroDI AKbwr qy Anyk rCpwl isMG horW nwl sMq iBMfrWvwilAW dy gurU guMJldwr rwhW bwxI lMGw ky ilAwey[ pwrtIAW dy AwgU qy ivSlySxkwr is`K sMGrS ies sMdrB ivc iek do hor GtnwvW dI nwnk invws vwly kmry ivc bYiTAW Acncyq SoRmxI gurmiq cyqnw (31) PrvrI 2016


ƒ drbwrw isMG qy igAwnI zYl isMG dw AwpsI tkrwA hI kih rhy sn[ pr AslI g`l ieh sI ik ieh dovyN lIfr AwpxI rwjnIqI leI sMqW ƒ vrqxw cwhuMdy sn Aqy sMq Awpxy kQnW Anuswr "is`KW gloN gulwmI lwhux' dy inSwny dI pUrqI leI auhnW dohW ƒ[ igAwnI zYl isMG dw Xqn sI ik sMqW dI ieMdrw gWDI nwl, aus dy Awpxy vrgI, koeI BweIvwlI bxweI jwvy[ auh (igAwnI) Awpxy Awp ƒ loVyN v`D clwk smJdw hoieAw sMqW dI sKSIAq bwry au~kw hI korw sI[ bwAd ivc jdoN auh igAwnI zYl isMG s M q W ƒ A w p x I rwjnIqI leI nw vrq sikAw qy auhnW qoN auprwm ho igAw qW ivroDI pwrtIAW ny ieh kihxw SurU kr id`qw, ik boql dy ijMn Bwv 'PrYNkstI' (sMq iBMfrWvwly) dI pwlxw kWgrs dy Kud kIqI hY[ pr ies iv`c 'PrYNkstIn' vwlI koeI g`l nhIN sI[ hW rwjnIqk lok Awpo Awpxy pYNqVy Anuswr cl rhy sn Aqy sMq iBMfrWvwly ies rwjnIqI dy Gtnw c`kr ivc Awpxy Dwrimk pYNqVy aulIk rhy sn[ iek idn myry bYiTAW blvMq isMG, ijs ƒ Awm krky l`fU ikhw jWdw sI, sMqW kol AwieAw[ g`l kridAW sMqW ny aus ƒ ikhw ik auh dl dy rwjnIqk pYNqiVAW qoN kuJ qW vwkP ho gey hn, pr dl dy AwgU auhnW nwl iml ky gurbwxI dy rMg nhIN rMgy jw sky[ m`Qy itkwauxy sMqW dy iProzpur jylH ivc bMd hox smyN ie`k idn auhnW ƒ imlx clw igAw[jylH vwilAW ny mYƒ imlx nw id`qw[ ies sMbMDI mYN pihlW crcw kr AwieAw hW[ ies idn dIAW GtnwvW iv`c mYƒ ieh g`l bhuq rVkI ik lok AMDw DMud sMqW dy pYrW 'c if`g rhy sn[ mYN kuJ gu`sy 'c Aw ky A^bwr iv`c ieh ilK id`qw ik inrMkwrIAW vWg sMq iBMfrWvwly vI m`Qw itkwauNdy hn[ Kbr Cpx qoN kuJ idn bwAd sMqW dI irhweI dw PYslw ho igAw[ mYN AwpxI nyVqw dy Aihsws nwl iProzpur jyl A`gy phuMc igAw[ sMq jI jyl dI ifauFI qoN bwhr AwauNdy hI kihx l`gy,"mYN qyry nwl bhuq gu`sy hW[" mYN pu`iCAw ik ^br Cwpx krky? sMq kihMdy ik hW ^br krky hI[ mYN au~qr id`qw ik myrw nukqw TIk hY[ qusIN ikauN gu`sy ho? auh kihx l`gy mYN qyrI g`l nwl sihmq hW, pr qUM mYƒ inrMkwrIAW nwl qulnw ikauN id`qI? mYƒ J`tp`t glqI dw Aihsws hoieAw qy myry iKmW mMgx 'qy

g`l Kqm hoeI sI[ sRI Akwl q^q swihb phuMc ky m`Qw tykx qoN bwAd jdoN AsIN pirkrmw ivc Awey qW ie`k nOjvwn ny aunHW dy crn CUhy qy sMqW ny Awpxy h`Q PV ilAw[ auh boly ie`k pwsy m`Qw itkwaux qoN mnHW krdw hY qy dUjy pwsy h`Q PV dw hYN[ ieh lok g`l nhIN smJdy[ sMq hr ivAkqI ƒ gofy jW pYr CUhx qoN mnHW krdy sn qy Pqih blwaux 'qy zor idMdy sn[ grIb is`K jW tu`cl bMdy AYqvwr dw idn sI[ mYN biTMfy qoN AMimRqsr svyry hI phuMc igAw[ sRI hirmMdr swihb 'c gurU rwmdws lMgr dIAW pOVIAW hyTW bxy kmry 'c BweI AmrIk isMG bYTy imly[ auh su`K-sWd pu`Cx AwauNdI kihx l`gy ik BwA jI sMqW ƒ imlx leI sMgq bhuq izAwdw AwauNdI hY[ smW QoVw huMdw hY[ sMq keI vwr bwhrly mulkW qoN aucycy imlx Awey isMGW dI prvwh nhIN krdy qy iksy "tuc`l" ijhy bMdy ƒ j`PI 'c lY ky ikMnw ikMnw smW guAw idMdy hn[ qusI swfI shwieqw kro[ sMqW dw iDAwn ies g`l v`l idvwE, ikauNik myry XqnW dy bwvjUd sMq ies g`l ƒ AxgoilAW kr idMdy hn[ mYN Awpxy suBwA Anuswr BweI AmrIk isMG hurW vwlI swrI g`l sMqW ƒ huU-b-hU kih id`qI[ sMq iek dm g`usy 'c Aw gey qy BweI AmrIk isMG qy BWeI rCpwl isMG ƒ kol bulw ky kihx l`gy, “mYƒ myry 'tu`cl' sihXogIAW dI quhwfy fwlrW qy pOfW vwly s`jxW qoN izAwdw loV hY[ ^brdwr! jy iksy ny ienHW grIb is`KW bwry koeI aultI is`DI g`l kIqI[” dvweI dI Byt dupihr dw smW sI[ mYN iek`lw hI sMqW kol bYTw sI[ ie`k bhuq hI swDwrn k`pVy pweI A`DKV aumr dw is`K pyNfY joVw AMdr AwieAw[ auhnW dI grIbI dI Jlk sp`St sI[ auhnW Pqih bulwaux qoN bwAd sMqW A`gy g`qy dw ie`k lMbw f`bw r`iKAw[ sMqW ny pu`iCAw ik ieh kI hY? auhnW au~qr id`qw ik dvweI hY[ sMqW ny iPr pu`iCAW ik myry leI jW iksy hor leI[ grIb boilAw, ieh qW mYƒ pqw nhIN, qusI r`KxI hY, qusI r`K lE, jy iksy hor ƒ dyxI hY qW mYN au~Qy dy AwauNdw hW[ sMqW ny f`by dw F`kx Kol ky AwpxI JolI c aultw ilAw[ irvwlvr qy styngMn nwl JolI Br geI[ sMqW ny bVy ipAwr nwl pyNfU joVy dw DMnvwd kIqw qy syvwdwr ƒ auhnW leI cwh pwxI dw pRbMD krn dw AwdyS id`qw sMq myry v`l vyK ky lgwqwr muskrwaudyN rhy[ jgdyv isMG qlvMfI 1978 iv`c luiDAwxw ivKy SoRmxI AkwlI SoRmxI gurmiq cyqnw (32) PrvrI 2016

dl dI iek v`fI kwnPrMs hoeI[ ijs ivc AnMdpur swihb dy mqy ƒ iek nvIN ivauNq ADIn ivsQwr ivc pws kIqw igAw[ ies Avsr ’qy ie`k v`fw jlUs Sihr ivc k`iFAW igAw, ijs dI AgvweI pMj ipAwry kr rhy sn qy aunHW dy mgr j`Qydwr jgdyv isMG qlvMfI, jo aus smyN qweIN pwrtI pRDwn inXukq ho gey sn, hwQI ’qy svwr sn[ sMq iBMfrWvwilAW ny, jo aus smyN ies sMmyln ivc Swml sn, jQydwr qlvMfI ƒ krwry h`QI lYNidAW[ ies g`l 'qy KrIAW suxweIAW ik pMj ipAwry aus dy A`gy pYdl cl rhy hox Aqy iek ivAkqI hwQI 'qy svwr hovy[ sMq iBMfrWvwilAW dI phuMc aus smyN jgdyv isMG qlvMfI ƒ lgpg lwhnqW pwaux vwlI sI[ Awm g`lW krdy hoey ie`k idn sMq iBMfrWvwilAw ny d`isAw ik tkswl dy aunHW qoN pihly muKI krqwr isMG jI horW ny ipClIAW coxW smyN aunHW ƒ ie`k ic`TI dy ky AkwlI dl dy smyN dy pRDwn jQydwr jgdyv isMG qlvMfI pws ByijAw[ ic`TI ’c sMq krqwr isMG horW v`loN bynqI kIqI geI sI ik AsYNblI dI ie`k sIt swƒ idE[ qlvMfI swihb ny Awpxy Krvy AMdwz ivc aus smyN dy is`K jrnYl isMG ƒ ikhw ik kIhdI ic`TI pVHn dw hukm kIqw qy ic`TI sux ky Awpxy h`Q ivc PV ky j`uqI dI nok ’qy r`K ky vgw mwrI qy BweI jrnYl isMG horW ƒ ikhw Awh lY, krqwr isMG ƒ d`s dyeIN[ sMqW dw Kwxw iksy AYqvwr ie`k hor im`qr dy nwl svyrysvyry mYN sRI Akwl q^q swihb phuMicAw[ koeI lgBg 9 vjy dw smW sI[ pqw l`gw ik sMq ieSnwn kr rhy hn[ mYN QoVHI hYrwngI ’c pu`iCAw ik auh qW svyry iqMn vjy ieSnwn kr lYNdy hn, A`j kI g`l AY? kihx l`gy ik aunHW ƒ buKwr hY[ QoVHI aufIk ipCoN sMq Awp hI swfy pws Aw gey[ myry pu`Cx ’qy ik A`j auh gurU rwmdws lMgr dI iemwrq ’qy iek`TI hoeI sMgq ƒ sMboDn krngy jW nhIN, boly Ajy mn nhIN bxwieAw[ swfy koloN au~T ky auh Awpxy kmry iv`c cly gey qy au~QoN au~Tx smyN sMqW dy gVveI BweI gurmuK isMG qoN ieh pqw l`gw ik auh ibnW kuJ KwDy pIqy cly gey hn[ aus idn aunHW ny lgBg 9 vjy dy krIb jd mYN aunHW ƒ imlx igAw, auh prSwdw C`k rhy sn[ lMgr dIAW do v`fIAW rotIAW, aunHW dy gVveI ny hItr ’qy syk ky au~qy AMb dy Acwr dIAW PwVIAW r`K ky, aunHW ƒ id`qIAW qy auh cu`p-cwp Kwx l`g pey[ mYƒ kuJ hYrwngI hoeI qy mYN gVveI ƒ pu`iCAw ik sMqW leI koeI dwl sbzI nhIN hY? kihx l`gw, “swg r`iKAw sI, auh


K`tw ho igAw hY[ sMq AMb dw Acwr bhuq psMd krdy hn[” mYN aus ƒ iK`J ky ikhw ik “A`j svyr qoN aunHW ƒ buKwr hY qy swrw idn aunHW KwDw nhIN qy qUM hux Acwr nwl lMgr dIAW do BwrIAW rotIAW TylH id`qIAW hn[ cMgw huMdw jy qUM ies nwloN du`D hI dy idMdw[” kihx l`gw, “sMq du`D pIx qoN sMkoc krdy hn[” swfI ies vwrqwlwp smyN sMq cu`p rhy pr du`D vwlI g`l qoN iekdm aucI Awvwz ivc kihx l`gy “qUM mYƒ du`D pIx leI ikhw hY qy mYN nhIN pIqw[” mYN vI QoVyH gu`sy nwl aus ƒ ikhw ik Awm lokW iv`c ’qy KOry ieh crcw hovy ik sMq iBMfrWvwlw bhuq vDIAW Kwxy KWdw hovygw[ pr ie`Qy g`l iblkul aus dy ault hY[ jd ieh g`l Ku`lH geI qy mYN zor dy ky ikhw ik sMqW dI rotI dw pRbMD v`Krw hoxw cwhIdw hY[ sMq kihx l`gy ik BweI auh vI sux lY[ k`lH qweIN myrI rotI BweI TwrHW isauN hurW v`loN AwauNdI sI[ aunHW dy iek prSdy iv`coN kxk dy A`T nO swbq dwxy k`F ky mYN TwrHw isMG dI qlI ’qy r``Ky sn[ ies qoN pihlW aunHW v`loN ilAWdy PulikAW iv`c ryq sI[” ieh kihMidAW aunHW zor nwl bwbw TwrHw isMG ƒ Awvwz mwrI qW auh kmry ivc Aw igAw[ myry swhmxy aus ƒ ieh g`lW kih ky AwKx l`gy, “ieh TIk hY nw[” bwbw TwrHw isMG nIvIN pw ky cu`p-cwp KVyH rhy[ ie`Qy ieh d`sxw vwzb hI hovygw ik ies qoN pihlW sMqW dI rotI dI izMmyvwrI aunHW dy pI.ey. rCpwl isMG hurW dI pqnI pRIqm kOr ny sMBwlI hoeI sI[ pr aunHW dy b`cy dw jnm hox kwrn aus pRbMD iv`c ivGn pY igAw sI[ sMq Aqy A^bwr iek idn sMq kihx l`gy ik BweI myry pws ku`J s`jx Awey sn Aqy auh koeI A^bwr k`Fx dI g`l kihMdy sn, qUM ds kI krIey? mYN socx dw smW mMg ky jd A`glI vwr AwieAw qW motw KrVw aunHW swhmxy r`iKAw[ pu`Cx l`gy ik mwieAw ikMnI ku cwhIdI hY? jd mYN AwrMBk rUp 'c AMgryzI AKbwr leI iek kroV dI g`l khI qW boly TIk hY, nwl hI kihx l`gy ik auh vDIAW qoN vDIAW mSInW jrmnI jW AmrIkW qoN mMgvw dyxgy[ jd mYN j`Qy dy au~Gy isMGW BweI AmrIk isMG, BweI rCpwl isMG, bwbw TwrHw isMG dw nW lY ky tr`st bxwaux dI g`l khI qW boly"auh kwhdy leI, qUM iek kroV rupeIAw lY Aqy AKbwr k`Fx dw bcn dy[" mYN QoVI hYrwngI ivc socx dw smW mMg ky jd Agly h&qy imilAW qW pu`Cx l`gy BweI AKbwr bwry kI soicAw hY? au~qr ivc mYN iek aulJx dw crcw kIqw[ auh ieh sI ik jy aus AKbwr ivc isKrvw s`c drj nw kIqw qW qusI burw

mnwEgy Aqy jy Aijhw kIqw qW srkwr AKbwr ƒ qwly lw dyvygI Aqy pRbMDk jylH iv`c hoxgy[ boly, C`f KihVw AKbwr dw[ iek styngMn A`T hzwr dI AwauNdI hY, iek kroV dIAW ikMnIAW AweIAW? idhwVI dw iek mYgzIn KwlI hovy qW swrI dunIAW dy ryfIau qy tYlIivzn stySn boldy hn[ iek AKbwr nwl ienHW pRcwr nhIN ho skdw[ g`l mu`k geI[ PwrUk! ipE dw bx ky idKweIN Cu`tI vwly idn hirmMdr swihb kMplYks iv`c c`kr lwauNidAW sunyhw imilAw ik sMq iBMfrWvwly qYƒ bulw rhy hn[ gurU nwnk invws vwly aunHW dy kmry iv`c jwx 'qy vyiKAw qW aunHW pws BweI AmrIk isMG jI KVyH hn[ kihx l`gy BweI qyry nwl ie`k bhq zrUrI kMm hY[ myry pu`Cx 'qy kihx l`gy, Awh iek ic`TI hY, iek fwktr PwrUk Abdu`lw (mu`K mMqrI jMmU Aqy kSmIr) ƒ sRIngr phMucwauNxI hY[ au~qr iv`c mYN ikhw ik mYN ikhVw aunHW ƒ jwxdw hW, ieh kMm quhwfw koeI vI smrQk kr skdw hY[ kihx l`gy, nhIN ic`TI bVI zrUrI hY, qYƒ hI ieh kMm dyxw hY[ QoVHI crcw qoN bwAd kihx l`gy ik AsIN hvweI jhwz dIAW itktW KrIdIAW hoeIAW hn qy qUM huxy hI clw jwh, k`lH vwps Aw jweIN[ aunHW dI Bwvnw ƒ dyKdy hoey mYN ic`TI leI qy fwktr PwrUk Abdu`lw ƒ sRIngr ivKy, aus dI irhwieSgwh 'qy aunHW dy h`Q PVw AwieAw[ mn iv`c ieh g`l AwauNdI rhI ik AwKr ies ic`TI ivc kI hovygw[ iPr cyqw AwieAw ik kuJ idn pihlW fw: PwrUk Abdu`lw AMimRqsr Awey sn[ gurU nwnk invws dI C`q dy kony 'c KVyH ho ky kwPI lMbw smW sMgqW dy swhmxy sMqW nwl g`lW krdy rhy sn qy jd Abd`ulw swihb pOVIAW, auqrn l`gy qW sMqW ny Awpxy Awsx qoN au~cI Awvwz 'c ikhw sI,"PwruK hux ipE dw bx ky ivKweIN[" ip`CoN JwqI mwr ky PwrUk Abd`ulw pOVIAW au~qr gey[ sMqW dIAW PwrUk Abdu`lw nwl kI g`lW hoeIAW, ieh qW mYN kih nhIN skdw pr sMqW dy kQn ivc SyK Abdu`lw nwl jvwhr lwl nihrU srkwr nwl kIqIAW geIAW vDIkIAW dw sMkyq jrUr imldw sI[ kSmIr ƒ ihMdusqwn nwl joVdy smyN ivDwn dI Dwrw 370 rwhIN aunHW ƒ jo bcn id`qy gey sn, nihrU srkwr aus qoN mukr geI sI Aqy SyK Abdu`lW ijhy au~c pwey dy lIfr ƒ keI swlW q`k jylH bMd riKAw igAw sI[ bcnW qoN mukrnw Bwrq dy bwxIAW vwdIAW dw iek buinAwdI AsUl irhw hY Aqy jo DoKw aunHW ny is`KW nwl kIqw sI, auho DoKw aunHW ny SyK Abdu`lw ijhy mhwn ivAkqI nwl vI kIqw sI[ fwktr subrwmnIAm dIAW h`QkVIAW SoRmxI gurmiq cyqnw (33) PrvrI 2016

fwktr subrwmnIAm suAwmI mYNbr pwrlImYNt sMqW ƒ keI vwr iml c`uky sn[ iek imlxI myry swhmxy gurU nwnk invws dI C`q 'qy audoN hoeI jdoN pwrlImYNt dI pMjwb sMbMDI hoeI bihs iv`c suAwmI ih`sw lY ky ieh g`l khI sI ik sMq iBMfrWvwilAw ƒ igRPqwr kIqw jwvy[ ieh g`l AKbwrW iv`c Cp cu`kI sI qy sMq iBMfrWvwilAw ny iek idn pihlW pVH leI sI[ Awm idnW vWg mMjy au~pr bYiTAW jd sMqW ny suAwmI ƒ poiVAW rwhIN C`q v`l inkldy vyiKAw qW kihx l` g y , "su A wmI h` Q kVIAW ilAwieAY?" ieh suxdy hI auh rvW rvI mMjy q`k phuMc igAw qy kihx l`gw ik sMq jI auh glq Kbr CpI sI[ mYN eydW nhIN sI ikhw[ ivcoN hI sMq boly, qUM aus dw KMfn ikau nhIN kIqw? ies g`l dw suAwmI ny koeI au~qr nhIN id`qw[ iksy vI cusqI vrqx vwly ivAkqI dI PUk k`FxI sMqW ƒ AwaNdI sI[ ieMdrw dy is`K hirmMdr swihb kMplYks iv`c svyry svyry crcw PYl geI ik swbkw ivdyS mMqrI s. svrn isMG A`j ieQy Aw rhy hn[ is`K

ieMdrw gWDI

hrcMd isMG lONgovwl

p`qrkwrW Aqy hor lokW dw iDAwn ies g`l v`l iK`icAW igAw[ AkwlI dl dy cusq clwk sInIAr mYNbr blvMq isMG, s. svrn isMG dy nwl sn qy auh pihlW hrcMd isMG lONgovwl ƒ qyjw isMG smMudrI hwl iv`c imlx gey[ aus qoN auprMq auh dovyN gurU nwnk invws dI C`q 'qy sMq iBMfrWvwilAW ƒ imlx Awey[ gurU nwnk invws dI isKrlI mMizl 'qy pOVIAW dI kMD dy nwl sMq iBMfrWvwly Awpxy mMjy ’qy bYTy sn[ ipCly bMnyH kMD dy lwl A`KrW iv`c cwr is`K nOjvwn ƒ JUTy puils mukwbilAW ivc mwry jwx dI g`l ilKI hoeI sI[ mMjy dy kol drI ivCI hoeI sI qy bYTx leI hor koeI kursI Awid dw swDn nhIN sI[ BweI AmrIk isMG, BweI rCpwl isMG (pI.ey. sMq iBMfrWvwly) auQy hwzr sn[ srdwr svrn isMG ieh kih ky drI 'qy bYT gey ik sMqW dI sMgq iv`c drI 'qy bYTxw hI Xog hY[ pr Jtpt sMqW dy iksy smrQk ny kursI lY AWdI qy sR. svrn isMG aus au~`pr bYT gey[ pr blvMq isMG horW ƒ kuJ icr KVy


rihxw ipAw qy bwAd ivc iksy ny ie`k stUl ilAw ky aunHW ƒ bYTx leI id`qw[ sMqW ny Awp dohW dy bYTx dI shUlq leI koeI aucyc nhIN idKweI[ g`l AwrMB kridAW sMq iBMfrWvwly svrn isMG ƒ kihx l`gy, “qusIN gurU gRMQ swihb dy is`K vjoN Awey ho jW ieMdrw gWDI dy is`K vjoN?” au~qr iv`c sR. svrn isMG ny ikhw, “mYN gurU gRMQ swihb dy is`K vjoN AwieAw hW[” sMq boly “cMdo klW iv`c gurU gRMQ swihb dw inrwdr hoieAw qy qusI kuJ nhIN boly[” s. svrn isMG kihx l`gy “mYN audoN XU. AY~n.E. dy iejlws iv`c igAw hoieAw sI[” sMq iPr boly, “au~QoN Aw ky ies Gtnw sbMDI qusIN koeI ibAwn nw id`qw,” s. svrn isMG kihx l`gy, “audoN q`k bhuq dyr ho geI sI[” b`s g`l sMqW dI ies it`pxI nwl mu`k geI “iPr qusI ieMdrw gWDI dy is`K gurU gRMQ swihb dy nhI[” s. svrn isMG qy blvMq isMG cu`p cwp cly gey[ SnIl dIAW ikrpwnW vwly ihMdU mMdrW iv`c gwvW dy isr su`ty jwx vwly idn ihMdU kWgrsIAW Aqy BwrqI jnqw pwrtI v`loN k`Fvwey gey bwlmIkI nOjvwnW dy jlUs v`loN hirmMdr swihb dy ienPrmySn AwiPs v`l su`ty gey ie`tW roiVAW dy jvwb iv`c BweI AmrIk isMG horW dy lwgy KVyH kuJ s`jxW ny aunHW ƒ kuJ krn leI ikhw[ au~qr iv`c auh kihx l`gy, “AsIN qy jo krnw hY krWgy hI pr pihlW SnIl dIAW ikrpwnW vwilAW ƒ swhmxy Awaux idE[” isroipAW iv`c ByNt hoeIAW SnIl dIAW ikrpwnW dI it`cr BweI swihb v`loN rvwieqI is`K lIfriSp v`l sMkyq sI[ sPw 38 dw bwkI

ieQy pwTkW dw iDAwn, Kwlsw jI dy iqMn sO swlw swjnw idvs dy mOky ’qy AmrIkn is`KW dy ‘XogI’ gr`up v`lo hIirAW jVHI kroVW rupey mu`l dI sony dI ikrpwn ByNt krn dI crcw v`l duAwauxw bxdw hY[ mwieAwDwrIAW dIAW AijhIAW BytW is`KI Aqy is`KW leI ikMnIAW shwiek ho skdIAW hn? sMqW dI BUAw Swm dw smW sI[ mYN iek`lw gurU nwnk invws ’c sMqW dy kol bYTw sI[ auh kihx l`gy ik BweIAw qYƒ ie`k mzydwr g`l suxwvW[ mYN ikhw, hukm kro[ kihx l`gy ieh lgBg p`cI swl purwxI Gtnw hY[ isAwlW dI ru`q ’c mYN nMgy pYrIN nwl l`gdy ksby qoN Awpxy ipMf rofy Aw irhw sI[ hnyrw hox krky myry mn 'c AwieAw ik cloN AwpxI skI BUAw dy ipMf, jo rwh iv`c pYNdw sI, rwq k`t lvW[ mYN BUAw dy Gr dw drvwzw KVkwieAw[ BUAw ny AMdroN pu`iCAw kOx ey? mYN au~qr id`qw “BUAw mYN jrnYl hW[” rwq k`txI hY[ BUAw ny ikhw, “kwkw AsIN sUrj Cupx ip`CoN bUhw nhIN KolHdy huMdy[” sMq jI iPr kihx l`gy ik aus idn qoN mgroN auh BUAw A`j ie`Qy AweI sI[ mYN (sMqW) jdoN hwl-cwl pu`iCAw qW kihx l`gI ik myrw isr duKdw rihMdw, koeI ielwj d`so[ mYN ikhw, “Awh kMnW dIAW vwlIAW ByNt kr dy, qy roz svyry sRI jpujI swihb dw pwT kirAw kr, isr duKxoN ht jwvygw[” BUAw ny d`sy aupwA Anuswr kMnW dIAW vwlIAW lwh ky cVHwvy iv`c mYƒ dy id`qIAW[ sMqW ny AwpxI lMbI jyb iv`c h`Q mwirAw qy dovyN vwlIAW myry swhmxy kr id`qIAW qy kihx l`gy, “vyiKAw! ieh in`kI

ijhI tkor sI vihmW-BrmW Aqy khy jWdy KUnI irSiqAW au~pr Aqy iksy h`d q`k grIbI dI dSw au~pr[ sMqW dw gu`sw dupihr dw smW sI[ gurU nwnk invws ivKy sMqW dy kmry iv`c AsIN (ShId BweI AmrIk isMG, ShId BweI rCpwl isMG Aqy dws) sMqW dy mMjy nwl ie`k vwDU mMjy ’qy bYTy sW Aqy Awm sMgq sMqW ƒ Pqih bulwaux leI, vwro-vwr Aw rhI sI[ Awaux vwilAW dI igxqI ivc izAwdw bIbIAW sn[ mwmUlI ijhI BIV sI[ Acncyq sMq Cwl mwr ky mMjy ’qy KVy ho gey qy qIr iek lMmI qy cMgy fIl-fol vwlI bIbI ƒ mwrn leI aulwirAw[ mYN CyqI Gbrwht ijhI ivc aunHW dw h`Q PVH ilAw qy ikhw “kI ho igAw?” ieh kI krn l`gy sI? bVy gu`sy ivc sMq boly ik qYƒ pqw ieh kI kihMdI sI? mYN hYrwnI nwl ikhw ik kI kihMdI sI? au~qr AwieAw pu`qr mMgdI sI[ bhuqw kuJ kihx dI loV nhIN sI[ pihrydwrW ƒ kih ky QoVHI dyr leI AMdr Awauxw jwxw rok id`qw igAw[ pr iek g`l sp`St sI ik rvwieqI ‘sMq’ sdvwaux vwilAW dI pMRprw kuJ iesy iksm dI bxI hoeI suxdy hW ik auh b`cy vI idMdy hn Aqy bIbIAW vI aunHW qoN b`cy qy Kws krky muMfy mMgdIAW hn[ ieh vrqwry dI iprq hY, ij`Qy smu`cy smwj dw ie`k duKWq hY, au~Qy is`K jgq AMdr vI ienHW kurIqIAW dI Brmwr sI Aqy A`j vI hY[ pr ienHW kuc`jy vrqwirAW qoN iBMfrWvwly dUr hI nhIN sgoN ienHW dy k`tV ivroDI sn[

is`KW dw kOmI Gr dunIAW leI ie`k imswl hovygw

vWg AsIN ienHW ƒ p`CVy nhIN mMndy[ ^wilsqwn iv`c inAW pRxwlI hr p`KoN ihMdusqwn nwloN ibhqr qy sw& suQrI hovygI[ AsIN ihMdusqwn mwVIAW AwdqW ƒ kdy vI ^wilsqwn iv`c nhIN Awaux idAWgy[ AsIN dunIAW Br dy mulkW iv`c c`l rhy mOjUdw inzwmW dw AiDAYn kr ky cMgIAW qy sw&-suQrIAW sMsQwvW ƒ ^wilsqwn iv`c gurmiq AnuswrI cox Anuswr Fwl ky lwgU krWgy[ s`c jwxoN,AsIN AYnw vDIAW inzwm dyvWgy ik AmrIkw, kYnyfw, ieMglYNf vrgy mulkW dy rwStrpqI, pRDwn mMqrI vI ^wilsqwn dI pRxwlI 'coN' kuJ lYx leI soicAw krngy[ keI kihMdy hn ik ^wilsqwn Awkwr iv`c ieh in`kw ijhw mulk hovygw.....[

pr dunIAW dy 165 mulkW iv`c vI 64 mulk ieho ijhy hn ijnHW dw Akwr mOjUdw pMjwb nwloN vI G`t hY[ jy bihrIn, bYlzIAm, BUtwn, iPzI, lYbnwn, kuvYq, isMgwpur, fYnmwrk, nIdrlYNf, purqgwl, sIrIAw, sivtzrlYNf vrgy mulk pMjwb nwloN vI Coty hox dy bwvjUd AwpxI hoNd r`K skdy hn qW qW ^wilsqwn ikauN nhIN? keI kihMdy hn ik jI ^wilsqwn ƒ iksy pwisE smuMdrI nhIN l`gxw.....[ pr jy A&gwinsqwn, nypwl, BUtwn, iq`bq, mMgolIAW, cYkslovwkIAW, AwstrIAw, sivtzrlYNf, ijMbwbvy, bolIvIAw vrgy 19 mulk ibnW smuMdrI qt qoN ies sMswr iv`c rih skdy hn qW iPr ^wilsqwn ikauN nhIN? keI kihMdy hn ik ^wilsqwn G`t KyqrPl SoRmxI gurmiq cyqnw (34) PrvrI 2016

sPw 38 dw bwkI

vwlw mulk hox krky ie`Qy G`t lok rih skxgy......[ jdik A`j vI pMjwb nwloN 129 mulkW dI vsoN G`t hY[ AwstrIAw, AwstRylIAw, bYlzIAm, blgwrIAw, ic`lI, ikaUbw, fYnmwrk, grIs, hMgrI, ierwk, AwierlYNf, iesrwiel, kuvYq ilbIAw, inpwl, purqgwl, isMgwpur, swaUdI Arb Awidk mulkW dI v`so pMjwb nwloN G`t hY[ keI kihMdy hn ik ^wilsqwn dw AwriQk ivkws ikvyN hovygw[ AsIN dUjy mulkW nwl sihXog krky ie`Qy sMpUrn AwriQk ivkws krWgy[ auNJ vI ijhVy is`K A`j dUjy mulkW iv`c jw ky kwmXwb ho rhy hn aus Awpxy mulk iv`c ikauN kwmXwb nhIN hoxgy? Fu`crW fwhux vwilAW qy muSklW KVHIAW krn vwilAW dI pRvwh nw krdy hoey AsIN hr pl ie`ko g`l Xwd r`KIey- ‘^wilsqwn izMdwbwd[’


j

n dw swl gurU Arjn dyv jI dI piv`qr Shwdq dw sunyhw dy ky jwieAw krdw sI[ QW-QW CbIlw sjdIAW Aqy gurpurb dy dIvwn iv`c sMgqW ƒ sunyhw imldw ik bhuq mhIn icMqn inrml supinAW dy isrjxhwr ivAkqIAW ƒ styt sB qoN vDIk Kqrnwk smJdI hY[ hux jUn dy mhIny dIAW s^q grm lU A W iv` c drbwr swihb aupr hmly dI Xwdgwr vI sQwipq ho geI qy ies Xwdgwr iv`coN sMq jrnYl

hY qW auh kyvl ieMdrw gWDI hY[ ieMdrw gWDI dy k`tV ivroDIAW iv`c kimaUinst mwrksI pwrtI Aqy jn sMG sn (hux byjypI), pr jdoN ieMdrw gWDI ny muslmwnW ƒ drVnw SurU kIqw qW auh ienHW pwrtIAW ƒ kuJ-kuJ shI id`sx l`gI[ pr jdoN ausƒ drbwr swihb ’qy POjW cwVH ky hzwrW dI igxqI iv`c mwsUm XwqrUAW ƒ pUrn byrihmI nwl kql krvwieAw qd ieMdrw gWDI dI cuPyieauN jY-jY kwr hoeI[ kimaUinst pwrtI ny Aqy BwrqI jnqw pwrtI ny drbwr swihb Fwhux dy kwrnwmy aupr r`j ky vDweIAW id`qIAW, ieMdrw gWDI ƒ durgw dw iKqwb id`qw Aqy ikhw ik Swndwr kMm bhuq pihlw hI kr dyxw cwhIdw sI[ ieh qW hoeI BwrqvrS dI rwjnIqI dI sp`St idSw, ijs iv`c sw& idsdw hY ik G`t-

sMq jrnYl isMG iBMfrWvwly iks dy eyjMt? isMG dw nwm Kwrj nhIN ho skdw[ dyS dI vMf qoN lY ky mOq qk, 37 swl dy smyN dOrwn gWDI dw nwm bhuq mh`qvpUrn hY[ ijhVy rwjnIqk icMqk ‘nihrU qoN bwAd kox’? kwlmW ivc swbq kirAw krdy sn ik pMifq jvwhr lwl nihrU qoN bwAd pUrn ^lwA ho jwvygI ikayuNik koeI k`dwvr S^sIAq idsdI nhIN sI[ auhI kwlmnvIs ieMdrw iez ieMfIAw AYNf ieMfIAw iez ieMdrw dy nwAry A`gy slwmW krn l`gy[ swbq kIqw igAw ik Bwrq dyS dIAW vsnIk kyvl AOrqW hn qy swry dyS iv`c koeI mrd

igxqIAW ƒ mwrn ku`tx dy mwmly ’qy rwStr iek hY qy iek m`q hY[ pr is`KW dw bwbw Awdm vDIk rswlIAW iv`c pVHdy Aw rhy ho qy Biv`K iv`c pVHdy rhogy ik sMq jrnYl isMG kWgrs dw eyjMt sI[ ieh kQn hor iksy dy nhIN is`KW dy hn[ sMq hrcMd isMG lONgovwl Aqy aus dw AkwlI dl sMq iBMfrWvwly ƒ kWgrs dw eyjMt d`sdy sn[ pr bhuq swry is`K aus dI mOq ipCoN vI Aijhw socdy Aqy ilKdy sn[ iek KUbsUrq SqrMj ivc AkwlI dl ausƒ kWgrs eyjMt mMndw hY, pr kWgrs smyq swrw BwrqvrS aus ƒ pwiksqwn dw eyjMt AwKdw hY[ sMq lONgovwl ny rwjIv gWDI A`gy r`Ky pMjwb-Akwrf nwm dy kWgrs aupr dsq^q krky pMjwb Aqy is`KW dy Biv`K nwl krUr (iKlvwV) kIqw pr iPr vI ausƒ kWgrs dw eyjMt koeI nhIN AwKdw, sgoN SoRmxI AkwlI dl dy iek pRDwn ƒ SwqI dw msIhw, ShIdW dw isrqwj-byqwj bwdSwh, Awidk-Awidk pqw nhIN ikMny-ikMny ivSySxW nwl iSMgwr ky proisAw jWdw hY[ ieh swrw kuJ kI ho irhw hY qy ikauN ho irhw SoRmxI gurmiq cyqnw (35) PrvrI 2016

hY ies bwry jwxUM lokW ƒ d`sx dI zrUrq nhIN ikauNik auh styt dI gqI Aqy idSw qoN vwkP hn[ Axjwx lokW ƒ d`sx dw ies krky Pwiedw nhIN ikauNik auh jwxkwrI pRwpq krn dy ieC`uk nhIN[ ieh mnoivigAwnIAW dI l`Bq hY ik ijMnw vDIk igAwn pRwpq krWgy aunIN vDIk bycYnI hovygI[ Axjwxy nINd ivc ivGn nhIN pYx dyxgy byS~k drbwr swihb ’qy hmlw ho jwvy[ kuJ is`KW ƒ sB pqw hY ik kI glq hY, ikQy glq hY qy ikMnw glq hY pr aunHW ƒ sUq ieh bYTdw hY ik AYlwn krn “drbwr swihb aupr hmlw krn qoN bZYr hor koeI cwrw nhIN sI” jW iPr auh sMq jrnYl isMG ƒ pwpW dw BwgI bxwauNdy hn ik aus ny drbwr swihb FuhwieAw, nw auh Akwl q^q ivc lu`kdw, nw drbwr swihb ’qy hmlw huMdw[ ieh muhwrnI ikMnI sOKI hY duhrwauxI Aqy ikMnI suKdwiek! ies bwq pr ho gey, Xkdm sb munisP hmzbW muJ py p`Qr nhIN pVw Qw, mYN hI p`Dr pr pVw[ (ies g`l nwl sB j`j qurMq sihmq ho gey ik myry p`Qr nhIN v`jw sI, sgoN mYN p`Qr dy v`ijAw sW)[ hux pl Br leI bwkI swirAW iDrW ƒ C`f ky dmdmI tkswl v`l ru`K kro, ikauNik tkswl dw iek Swndwr ieiqhws sI qy sMq krqwr isMG ny iesdw muhWdrw iekdm bdl ky AwDuink vI kIqw Aqy KwlsweI ivrsy dy gorv ƒ ivvwdmukq BwSw Aqy q`QW rwhIN is`K jgq dy h`Q tkswl dI vwgfor AweI qd is`K jvwnI kysW ƒ ipAwr krn l`gI Aqy ieiqhws dy vrky Prolx v`l ruicq hoeI[ l`KW dI igxqI ivc ijhVy is`K nOjvwn jrnYl isMG ƒ pyRrxw sroq mMnky pMQ dI syvw v`l ruicq hoey auhnW dy iDAwn ivc Drm kwiem hoieAw sI rwjnIqI nhIN[ ikauNik AkwlI dl dI rwjnIqI iv`c qW sMqW dI d^l AMdwzI dw Kws burw mnwieAw jWdw sI[ sMq hrcMd isMG lONgovwl, sMq iBMfrWvwilAW ƒ s^q iGrxw krdy sn qy AwpsI iGrxw ƒ p`qrkwrW qoN Aqy is`K sMgq qoN CupwauNdy vI nhIN sn[ luiDAwxy ivKy AkwlI dl dy jnrl iejlws iv`c sMq jrnYl isMG dy kuJ Kws mu`idAW aupr AkwlI lIfrW dI nukqwcInI kIqI qW jQydwr jgdyv isMG qlvMfI ny gwlIgloc dI BwSw (ijs dy auh mwihr sn) dw BrpUr iesqymwl kIqw qy sMq jrnYl isMG ƒ ikhw ik auh SoRmxI AkwlI dl ivcoN Awpxw


fMfw fyrw cu`k ky rPU-c`kr ho jwx[ pwTkW ny ipCy ijhy pVH ilAw sI ik j. qlvMfI dy ies mhwn kwrnwmy dI poR. s. s. dusWJ ny ikMnI SlwGw kIqI sI[ ijs dw id`qw Kwvxw iqs khIAY swbws] mYN ieh ie`kw d`ukw GtnwvW pwTkW A`gy ies krky r`K irhw hW qW ik jwx qW skIey ik sMq jrnYl isMG iks dw eyjMt sI? SRomxI AkwlI dl qW G`to-G`t aus ƒ svIkwr krn ƒ iqAwr nhIN[ nw lONgovwl AkwlI dl, nw brnwlw AkwlI dl, nw bwdl AkwlI dl, qy nw tOhVw AkwlI dl[ tOhVw swihb sMq jrnYl isMG dy puqly ƒ jdoN loV hovy Pir`j ivcoN bwhr k`F lYNdy hn pr bwdlikAW nwl eykqw huMidAW hI iPr PrIzr iv`c r`K idMdy hn qW jo loV pYx ’qy iPr iesqymwl kr skIey[ so is`KW dIAW numwieMdw jQybMdIAW jy v`K-v`K iksm dy AkwlI dl hn qd swry dy swry ieh AkwlI dl sMq jrnYl isMG bwry Axjwx hn[ sMqW ny jIvn ivc koeI cMgw kMm kIqw sI ik nhIN ies dI jwxkwrI AkwlI dlW ƒ nhIN hY[ hW eynw zrUr pqw hY ik jrnYl isMG krky drbwr swihb dI byAdbI hoeI[ pwTko! jy myrI ilKq ivc AiqkQnI pRqIq hovy qd 1980 qoN lY ky A`j dy idn q`k AkwlI jQydwrW dy ibAwnW dI igxqI kro[ drbwr swihb aupr hmly leI doSI ieMdrw ƒ G`t, pr sMq jrnYl isMG ƒ vDIk vwr TihrwieAw igAw hY[ gixq ivc GtwE ivDI rwhIN keI vwr au~qr l`B jWdw hY- ieh vI nhIN, ieh vI nhIN krdy krdy Asl mlW pRq`K id`s jWdw hY[ iesy ivDI rwhIN AwpW A`gy vDIey qW koeI AkwlI

dl sMqW ƒ cMgw is`K mMnx ƒ iqAwr nhIN[ hux A^Ir iv`c bcdI hY dmdmI tkswl Aqy sMqW dw in`jI pirvwr[ dmdmI tkswl Aqy sMqW dy ipqw bwbw joigMdr isMG (svrgvwsI) Aqy aunHW dy Brw sB aunHW dI Shwdq qoN munkr hn[ qy bgYr iksy q`Q qoN sMqW bwry pUrn FITqweI nwl auh d`sdy hn ik sMq cVHdI klw ivc hn[ mYƒ dyr q`k tkswl dy ies vqIry dI smJ nhIN peI[ qW mYN nwgsYn ƒ pu`iCAw, “tkswl dI eyfI v`fI Swn sI nwgsYn, eynI bulMdI, iPr ies ivc kI Bwxw vrq igAw?” nwgsYn ny

ikhw, “ijMnI bulMdI aupr koeI pu`jdw hY ausy bulMdI auproN if`g ky kx-kx ibKrdw hY[ ijMnI kiTnweI nwl koeI cVHdw hY aunIN suKYnqw nwl auh rswql q`k pu`jdw hY[” ies ihswb nwl qW sMq jrnYl isMG dI vldIAq/vrwsq dw pqw nhIN l`gdw[ dyS dw kwƒn ieh hY ik ijhVw bMdw ieh dwAvw hI nhIN krdw PlwxI jwiedwd myrI hY, auh aus jwiedwd dw mwlk nhIN[ ijhVw bMdw ieh dwAvw kry ik rkbw/mkwn myrw hY, ausdw auh vwsqv iv`c mwlk hY ik nhIN ieh qW PYslw

SoRmxI gurmiq cyqnw (36) PrvrI 2016

Adwlq ny krnw huMdw hY, pr ijhVw bMdw h`k hI nhIN jqwauNdw auh mwlk nhIN huMdw/ho skdw[ ieQy ies bMdy ƒ kI khWgy ik ieh iksdw sI qy iesdy kOx sn? Bwrqvrs iv`c ausƒ kwql, fwkU, Zwlm, lutyrw Awidk vjoN mIfIey rwhIN pyS kIqw igAw[ auh iksy dy Gr hmlw krn nhIN igAw[ aus ny iksy qoN jbrI vsUlI nhIN kIqI[ auh Drm dw hTI pRcwrk Aqy isdkvwn isMG Av`S sI, ijs ny ieh vyKidAW hoieAW ik myry leI sMswr ivc koeI QW sur`iKAq nhIN sI Akwl q^q ivKy pnwh leI[ au~Qy Awpxy gurU dy Gr iv`c Srxwgq sMq aupr BwrqI POj ny goly dwgy[ aus aupr hmlw krn Awey jrnYl, sYink Aqy hukm dyx vwly rwjnIqIvwnW ƒ kwql nhIN ikhw jWdw[ kwql sMq jrnYl isMG ƒ ikhw jWdw hY, ikhw jWdw rhygw[ mYƒ keI vwr ieho ijhy suJwA imldy hn ik mYN ihMdusqwn ƒ smJwvW ik auh ShId sMq kwql nhIN sI[ mYN ihMdusqwn ƒ ikvyN smJw skdw hW jdoN ik hwly q`k is`KW ƒ mYN ieh g`l nhIN smJw sikAw[ is`K ies krky mYƒ cMgy l`gdy hn ikauNik ieh bypRvwh hn[ nw ienHW ƒ nPy dI KuSI hY nw nukswn dw iPkr[ ienHW vwsqy qW sonw, im`tI brwbr hY[ ijhVIAW inSwnIAW sRI gurU mhwrwj ny bRhmigAwnIAW dIAW d`sIAW hn keI vwr qW auh ienHW bWky is`KW ’qy pUrIAW Fu`k jWdIAW hn, ikauNik ienHW leI cor Aqy swD iv`c koeI &rk nhIN, ShId Aqy pwpI iv`c koeI Byd nhIN[ kI vwihgurU jI kw Kwlsw ieho hY? -0-


is`KW dw kOmI Gr dunIAW leI ie`k imswl hovygw

‘ihMdusqwn’ Sbd suxidAW hI smJ l`g jWdI hY ik ieh ihMdU mulk hY[ ievyN hI is`KW ny Awpxy mulk dw nW ‘Kwilsqwn’ qjvIz kIqw hY qW jo dunIAw ƒ pqw l`g sky ik ie`Qy ^wlsweI isDWqW ƒ lwgU kIqw hoieAw hY[TIk hI hY ij`Qy ihMdUvwdI isstm auh ihMdusqwn, qy ^wlsweI isstm auh ^wilsqwn[ sB qoN pihlW fwktr vIr isMG B`tI ny ApYRl 1940 iv`c '^wilsqwn' dw mqw pyS kridAW pwiksqwn qy ihMdusqwn dy ivckwr dirAw jmunw qoN zmrOd qk ^udmu^iqAwr is`K rwj dwsuJwA id`qw sI[ ihMdU ihMdusqwn lY gey qy muslmwn pwiksqwn, pr ^wilsqwn rih igAw[ BwvyN muslmwn nyqw kwiedy-Azwm muhMmd AlI iznwh cyqwvnI idMdw irhw, "is`Ko! qusI ihMdU ƒ Zulwm swQI dy rUp iv`c hI vyiKAw hY, qusIN ihMdU dy Asl rUp ƒ EdoN vyKogy jd ieh quhwfy hwkm hoxgy[" pr qW vI is`K AwgUAW ny ihMdU AwgUAW au~qy XkIn kr ky ihMdusqwn iv`c rihxw mnzUr kr ilAw[ drAsl is`KW dw ieiqhwsk qOr 'qy muslmwnW nwl lMbw sm vYr-ivroD irhw hY, ijs krky ieslwm nwl isDWqk nyVqw dy bwvjUd is`K musilm sWJ nw bx skI[ is`KW dw v`fw ih`sw ihMdUAW ivcoN AwieAw hox krky Bwvnwqmk nyVqw ny rMg ivKwieAw qy isDWqk ivroD dy bwvjUd is`KW ny AwpxI iksmq ihMdUAW nwL joV leI[

lwgU ho igAw ijs iv`c is`K BwvnwvW ƒ rONidAW igAw sI[ 1953 iv`c jvwhr lwl nihrU vy mwstr qwrw isMG ƒ bySrmI nwl kih id`qw, "Ab vkq bdl cukw hY"[ vkq Aw igAw sI ik is`K lIfriSp ie`kmu`T ho ky AYlwn krdI, dunIAW dy AmnpsMd qy iensw&pMsd loko! quhwfy swhmxy ihMdU AwgUAW ny is`K kOm nwL kIqy swry vwAidAW ƒ BMg krky is`KW ƒ sMGrS dy rwh pwieAw hY, AsIN ausy suqMqr hYsIAq vwLy i^`qy dI qv`ko krdy hW ijs dI pySkS nihrU qy hor AwgU swfI kOm ƒ krdy rhy hn[ AsIN ihMdusqwn nwL ihMdUAW dy Zulwm bxn leI nhIN rLy[ AsIN aus sMivDwn ƒ nhIN mMn skdy ijs iv`c is`K BwvnwvW dw koeI i^Awl nw r`iKAW hovy[ AsIN aus iqrMgy JMfy ƒ ikauN slwm krIey ijs ivc swfI kOm dw rMg vI nw hovy? AsI aus ivDwnw pwilkw, kƒn pwilkw qy inAW pwilkw ƒ r`d krdy hW jo ausy ivvsQw dy ADIn hn, jo ivvsQw Dur AMdroN swfy Drm qy swfy lokW dy i^lw& hY[ AsIN smu`cI is`K kOm ƒ, ies ihMdusqwnI inzwm nwl nw imLvrqx dw s`dw idMdy hW qy v`Kry pRBUs`qw sMpMn mulk dI kwiemI leI j`do-jihd dw AYlwn krdy hW[ AsIN BwrqI nhIN[ AsIN iv`c Zlwm nhIN rihxw cwhuMdw[ AwzwdI swfw h`k hY qy AsI AwzwdI lY ky rhWgy[" A&sos Aijhw nw ho sikAw[

ieiqhwsk hvwilAW Anuswr ihMdU AwgUAW ny is`K AwgUAW nwL v`fy-v`fy vwAdy kIqy qy ie`QoN qk ikhw ik Azwd ihMdusqwn iv`c koeI Aijhw ivDwn mnzUr nhIN kIqw jwvygw jo is`KW ƒ mnzUr nhIN hovygw[ mhwqmw gWDI ny ikhw ik jykr is`KW dIAW aumMgW pUrIAW nw hoeIAW qW auhnW ƒ h`Q iv`c qlvwr ly ky bZwvq krn dw h`k hovygw[ nihrU kihMdw sI pMjwb iv`c is`KW leI ivSyS suqMqr hYsIAq vwLw iK`qw hovygw[ iehnW vwAidAW dy m`dy-nzr is`K AwgUAW ƒ ihMdusqwn nwL sihmq hoxw shI l`gw[ pr imstr iznwh dy bolW ƒ s`c kridAW do FweI mhIinAW iv`c hI ihMdU AwgUAW ny AwpxI is`KI ivroDI ^slq ivKwauNidAW Awpxy kOl-iekrwr BMg kridAW 10 AkqUbr 1947 ƒ srkUlr jwrI krky is`KW ƒ zrwiem pySW krwr rhy qy is`K AwgU vwr-vwr klpdy rhy ik ieh ho kI irhw hY[ 1950 ƒ auh sMivDwn vI

pr is`K ihridAW AMdr rwj Bwg dI ie`Cw sdw hI bxI rhI hY[ AkwlI dl ny Awpxy isAwsI ih`qW leI jo vI morcw lwieAw, aus iv`co is`K kOm dI Awpxy rwj Bwg dI Bwvnw iksy nw iksy rUp iv`c pRgt huMdI rhI[ AkwlI dl dy moricAW ƒ is`K jnqw dw smrQn iiesy krky imldw irhw ikauNik is`KW AMdr id`lI dI ihMdU hkUmq i^lw& morcy mOky qW AkwlIAW ny pMQk jzbwqW ƒ AwpxI vot bYNk iv`c bdl ilAw pr Drm Xu`D morcy qk AwauNidAWAwauNidAW hwlq ieMny sOKy nhIN sI rih gey[ EdoN qk pMQ dw ie`k ih`sw AkwlI dl qoN vI Avwzwr ho igAw sI ikauNik AkwlI dl dw hr ibAwn qy pRogrwm ieMJ l`gx lw idMdw sI ijvyN klZIAW vwLy ny ^wlsw pMQ dI isrjxw cMfIgVH iv`c AkwlIAW dw rwj-Bwg kwiem krn leI kIqI hovy[ iehI kwrn hY fw: jgjIq isMG cOhwn vrgy qW cwhy ijs i^Awl SoRmxI gurmiq cyqnw (37) PrvrI 2016

sB qoN pihlW fwktr vIr isMG B`tI ny ApYRl 1940 iv`c '^wilsqwn' dw mqw pyS kridAW pwiksqwn qy ihMdusqwn dy ivckwr dirAw jmunw qoN zmrOd qk ^udmu^iqAwr is`K rwj dwsuJwA id`qw sI[ ihMdU ihMdusqwn lY gey qy muslmwn pwiksqwn, pr ^wilsqwn rih igAw[ BwvyN muslmwn nyqw kwiedy-Azwm muhMmd AlI iznwh cyqwvnI idMdw irhw, "is`Ko! qusI ihMdU ƒ Zulwm swQI dy rUp iv`c hI vyiKAw hY, qusIN ihMdU dy Asl rUp ƒ EdoN vyKogy jd ieh quhwfy hwkm hoxgy[" nwL mrzI ^wilsqwn dI g`l krdy rhy hox pr isrdwr kpUr isMG dy ivcwrW qoN pRBwivq is`K nOjvwn idn pRqI idn AkwlI nIqIAW qoN bdzn ho ky ^wilsqwn dy hwmI huMdy jw rhy sn[ pMQk hlky AkwlI rwjnIqI dy inGwr qoN duKI sn ik ijs sMivDwn ƒ is`K ƒwieMidAW ny r`d kIqw, ijs JMfy iv`c is`KW dw rMg hI nhIN qy ijhVw inzwm Awey idn is`KI au~qy in`q nvyN hmly kr irhw hY, AkwlI ausy sMivDwn dIAw shuMAW Kw ky, ausy iqrMgy JMfy ƒ slwmIAW dy ky, ausy ihMdusqwnI inzwm dIAW vzIrIAW dw in`G mwx rhy hn[ AkwlI AwgU ihMdU inzwm dy is`KI au~pr kIqy hr hmly ƒ Awpxy isAwsI SrIk kWgrs qk hI sIimq kr idMdy sn[ pr 70 dy dhwky AkwlI dl dIAW nIqIAW dI qIKI Awlocnw krn vwiLAW dI iek v`fI igxqI swhmxy Aw geI jo is`K sMgqW iv`c koeI qkVw jn-AwDwr qW BwvyN nhIN r`Kdy sI jo is`K sMgqW ivc koeI qkVw jn-AwDwr qW BwvyN nhIN r`Kdy sI pr auhnW dI pMQk soc au~qy koeI S`k nhIN sI[ ihMdU hkUmq dI Sih au~qy nklI inrMkwrIAW v`loN 1978 dI ivswKI mOky is`KW dw kqlyAwm auh Aihm nukqw ibMdU hY jd ^wilsqwn dy sMGrS iv`c AKMf kIrqnI jQw qy dmdmI tkswl vrgy Dwrimk jiQAW dw Awgwz hoieAw[ ies kqlyAwm mOky AkwlIAW v`loN ivKweI mOkwpRsqI ny ij`Qy iehnW dohW jiQAW ƒ id`lI Aqy AkwlIAW i^lw& ftx leI iqAwr kIqw, au~Qy keI hor sMsQwvW, jQybMdIAW qy ivAkqI vI swhmxy Awey[ sp`St q`Q hY ik 1950 iv`c AkwlI dl ny suqMqr is`K rwj dy ivcwr qoN pwsw v`t ky jo mYdwn C`ifAw sI, 1978 qoN mgroN ies mYdwn iv`c nvyN ichry in`qry[ 1978 iv`c hI isrdwr kpUr isMG dI pyRrnw qy sihXog nwL is`K nOjvwnW ny 'dl ^wlsw' pMjwb dw gTn


kr ky ^wilsqwn dI kwiemI dw pRx kIqw[ ieh jQybMdI pMjwb dy SihrW iv`c ^wilsqwn mwrcW qy ^wilsqwn knvYnSnW krdI sI[ 1981 iv`c dl ^wlsw ny ^wilsqwn smwcwr' nW dI ie`k piqRkw vI Akwl q^q swihb qoN jwrI kIqI[ 27 Agsq 1981 ƒ dl ^wlsw ny pMjwb AsYNblI AMdr '^wilsqwn izMdwbwd' dy nwhry mwry[ auhnIN idnIN hI fw: sohn isMG dw gru`p '^wilsqwn ikauN nhIN' isrlyK hyT sYmInwr krdw sI[ mgroN ^wilsqwn dI lihr ijs isKr 'qy phuMcI aus dy swmHxy ieh SurUAwqI kdm ip`Cy hI rih gey[ AkwlI AwgUAW ƒ ieh nvyN ichry Pu`tI A`K nhIN BwauNdy sn[ AwpxIAW hI igxqIAW imxqIAW qihq AkwlI AwgU sMq jrnYl isMG ^wlsw iBMfrwvwilAW, dl ^wlsw qy hornW pMQk iDrW ƒ 'kWgrs dy eyjMt' kihMdy sn[ pr lwLw jgq nrwiex dy kql mgroN sMqW dI igR&qwrI ny AkwlI dl ƒ ibpqw iv`c pw id`qw ik jy sMq s`c hI kWgrs dy eyjMt hn iPr kWgrs dy rwj iv`c auh igR&qwr ikauN hn? hwlwqW ny kuJ ieMJ gyVw KwDw ik swry AkwlI AwgUAW ƒ sMqW dI igR&qwrI mOky cONk mihqy vI jwxw ipAw qy mgroN jylH qoN irhweI leI Xqn krny pey[ pMQk BwvnwvW sMq iBMfrWvwilAW v`l ieMJ pltIAW ik Al`g-Ql`g pYx dy froN AkwlI sMqW dy h`k iv`c ft gey[ pr ijs dl ^wlsw i^lw& AkwlI BMfI pRcwr krdy rhy sn aus ny sMqW dI irhweI leI 29 nvMbr 1981 ƒ BwrqI hvweI jhwz Agvw kr ky ij`Qy ^wilsqwn dI lihr ƒ AqMrwrStrI p`Dr 'qy auBwr id`qw, au~Qy AkwlIAW v`loN PYlweI DuMd vI sw& kr id`qI[ 1 meI 1982 ƒ ^wilsqwnI jQybMdI dl ^wlsw au~qy pwbMdI lw id`qI geI, pr EdoN qk b`br ^wlsw srgrm ho cu`kw sI qy ^wilsqwn dw ivcwr hux Awm ho igAw sI[ Drm Xu`D morcy dOrwn pMQk BwvnwvW dw AYnw dbwA sI ik styj qoN bolx vwly bulwry su`qy-isD v`Kry is`K rwj-Bwg dI hwmI Br jWdy sI[ BrpUr isMG blbIr dI ie`k qkrIr bVI Aihm hY, jd auhnW ny bIbI rijMdr kor v`loN rwj-Bwg dy i^lw& pRgtwey ivcwrW ƒ is`K ieiqhws qy gurbwxI dy hvwilAW nwl k`itAw[ AkwlIAW leI qW 'Drm X`D morcw' vI is`K jzbwqW ƒ kWgrs i^lwP BVkw ky votW btorn dw hI swDn sI, pr AYNqkI pMQk styj auhnW iek`ilAW dy h`Q iv`c nhI sI[ sMqW dy huMidAW AkwlIAW qy kWgrs dI isAwsI Kyf bVI ksUqI ho geI[ is`K h`kW dI rwKI pRqI sMqW dI vcnb`Dqw qy idRVqw ƒ vyKidAW id`lI dI

ihMdUSwhI hkUmq ny gupq goNdw guMdxIAW SurU kIqIAW[ AkwlI qW dVy rhy pr sMqW ny spSt AYlwn kIqw qW ^wilsqwn dI nINh r`KI jwvygI[ jUn 1984 ƒ BwrqI &Oj ny is`K kOm au~pr hmlw bol id`qw qy pMQk soc vwly hr guris`K ƒ kql krnw SurU kr id`qw[ ieh ihMdusqwn dw ^wilsqwn au~qy hmlw sI[ ies mgroN is`KW dw irSqw sdw-sdw leI ihMdusqwn nwloN tu`t igAw[ mgroN pMQk kmytI bxI ijs ny 29 ApYRl 1986 ƒ drbwr swihb ivKy ^wilsqwn dw AYlwn kIqw[ KwVkU jQybMdIAW ny ^wilsqwn dI kwiemI leI j`do-jihd ArMBI[ ^wilsqwn leI sMGrS SWqmeI qy hiQAwrbMd dovyN qrHW jwrI hY[ sMGrSW iv`c auqrwA-cVHwA AwauNdy rihMdy hn, rxnIqI vI bdlxI pY jWdI hY[ pr iksy ƒ ^wilsqwn dw inSwnw bdlx dw h`k nhIN[ ^wilsqwn leI sMGrS ^wlsw pMQ dy Azwd kOmI Gr leI hY ij`Qy grmiq AnuswrI ^wlsweI ivvsQw ƒ lwgU krky 'srb`q dw Blw' kIqw jwvy[ jy ihMdUAW ƒ ihMdusqwn kwiem kr ky ihMdU ivvsQw lwgU krn dw h`k hY qW iPr is`KW ƒ ^wilsqwn kwiem kr ky ^wlsweI ivvsQw lwgU krn dw ikauN h`k nhIN? is`KW ƒ Awpxw v`Krw kOmI Gr ies kr ky cwhIdw hY ikauNik hr kOm dw Awpxw v`Krw kOmI Gr huMdw hY[ hr pMCI dw Awpxw AwlHxw hY, hr pSU dw Awpxw ik`lw hY, hr mnu`K dw Awpxw Gr hY, hr kOm dw Awpo-Awpxw mulk hY iPr swfw ikauN nhIN ho skdw? jy ihMdU swQoN gurU nwnk swihb vyly qoN lY ky A`j qk kIqy DoiKAW qy D``ikAW leI mw&I mMg lYx qy A`gy ieho ijhIAW ZlqIAW nw krn dw vcn dyx, jy ihMdU srkwr 1947 qoN is`KI qy is`KW nwl kIqy hmilAW leI mwPI mMg ky Aijhy hmly nw krn dw vcn dyvy, jy BwrqI sMivDwn iv`c is`KW dy swry igly iSkvy dUr krky soD kr dyvy, jy iqrMgy JMfy iv`c is`KW dw rMg pw dyvy, jy is`KI i^lw& srgrm kIqIAW Awr.AYs.AYs. vrgIAW sMsQwvW, nklI gurUAW, fyrydwrW qy hor jQybMdIAW ƒ rok dyvy, jy Akwl q^q swihb drbwr swihb qy hornW gurDwmW dI byhurmqI leI qy is`KW dy kqlW blwqkwrW leI mw&I mMg lvy, qW AsIN ies ƒ cMgw kdm mMn lvWgy pr ies nwl swfI AwpxI AzwdI dI ie`Cw mu`k nhIN jWdI[ ienHW D`ikAW, DoiKAW, jbrW zulmW qy A`iqAwcwrW ny qW swƒ hr pl AwpxI AzwdI dI loV dw Aihsws krvwieAw hY[ ihMdU qy ihMdUSwhI hkUmq dIAW is`KI qy is`K gurpurbW SoRmxI gurmiq cyqnw (38) PrvrI 2016

dIAW Cu`tIAW sMivDwnk soDW, cMfIgVH 'c kursI vrgy CuxCuixAW dI loV nhIN[ swƒ quhwfIAW id`qIAW Ku`lW qy AYSW dI vI loV nhIN[ sony dIAW zMzIrW iv`c nrVy Zulwm ƒ vI AwzwdI dI ie`Cw huMdI hY[ swƒ swfI AwzwdI leI iksy bhwny qy kwrn d`sx dI loV nhIN[ b`s swƒ swfw v`Krw mulk ^wilsqwn ies krky cwhIdw hY ikauNik AsIN iksy dy gulwm rihx leI iqAwr nhIN[ gulwmI nwloN mOq cMgI[ PrIdw bwir prwieAY bYsxw sWJI muJY n dyih] jy qU eyvY rKsI jIau srIrhu lyih] AsIN ieh vI jwxdy hW: koeI iksI ko rwj nw dy hYN[ jo lY inj bl sy lY hYN[ swƒ pqw hY ik ihMdU hkUmq swfy rwh iv`c muSklW dy phwV KVyH krygI, pr qW vI AsIN Aws r`Kdy hW ik ie`k idn swfw JMfw vI ihMdusqwn, pwiksqwn qy hornW mulkW dy brwbr XU.AYn.E iv`c Ju`lygw[ ^wilsqwn dy iKlwP ihMdusqwnI mIfIAW ny BMfI pRcwr kIqw hY[ koeI kihMdw hY ik ^wilsqwn qW isr& AMimRqDwrI ^wlisAW dw hI mulk hovygw[ ieho ijhIAW g`lW krn vwly lok ^wilsqwnIAW ƒ qwilbwnW nwloN vI s^q bxw ky pyS krdy hn jd ik ^wilsqwn iv`c swry DrmW dy lok AwpxI ie`Cw Anuswr rih skxgy[ AsIN ihMdusqwn dy JUTy Drm inrp`K isstm nwloN vDIAw gurmiq AnuswrI ivvsQw idAWgy, ij`Qy hr ihMdU ƒ ihMdU Drm iv`c, muslmwn ƒ ieslwm Drm iv`c, eIsweI ƒ eIsweI mq, boDI ƒ boDI m`q Anuswr ijaUx dI pUrn Ku`lH hovygI[ AsIN ihMdusqwn dI mOjUdw AKOqI Drm inrp`K nIqI vWg nhIN krnw, ij`Qy ik ihMdUAW ƒ bwkI swry DrmW iKlwP kMm krn, mwrn-ku`tx dI Ku`lH hY, sgoN AsIN qW Dwrimk mwmilAW dw ie`k pUrw mMqrwlw bxwvWgy, ijs dw kMm ^wilsqwn AMdr v`sdy hr ivAkqI ƒ aus dy Drm Anuswr ijaUx dyx leI AnukUl hwlqW dw ieMqzwm krnw hovygw[ iksy vI ivAkqI nwl aus dy v`Kry Drm ƒ v`Kry qrIky nwl mMnx, v`Kry s`iBAwcwr krky koeI ivqkrw nhIN hovygw[ ^wilsqwn iv`c AsIN bRwhmxvwd dIAW sqweIAW AKOqI p`CVIAW jwqW ƒ brwbrqw, smwnqw qy suqMqrqw idAWgy[ swfy gurU swihbW ny ienHW ƒ srdwrIAW b^SIAW ny qy ienHW dw vI ^wilsqwn dy hr swDn au~qy brwbr h`k hovygw[ ihMdusqwn bwkI sPw 34 ’qy


pMQk msilE~ qy ivSyS irport

pySkS : pvnpRIq isMG K`ls`

(mIfIE` ieMc`rj) Whatsapp No. 98768-63606

isAwsI gulwmI kbUl kr cu`ky SRomxI inzwm nUM mukq krvwey ibnW is`K dI pihrydwrI dI Aws nhIN: jQydwr pMjolI SoRmxI pRbMDk kmytI duAwrw mUl rUp nwnkSwhI kYlMfr dy bYnr huT ibkrmI kYlMfr jwrI kIqy sKq it`pxI kridAW kmytI dy kwrjkwrI mYNbr sR: krnYl isMG pMjolI ny ikhw hY kmytI dw ieh PYslw ies gl dw sbUq hY ik kmytI dI mOjUdw lIfriSp kmzor hY jW kmzor kr id`qI geI hY ik auh pMQ pRvwinq nwnkSwhI kYlMfr vI lwgU nhIN kr skdI[ nwnkSwhI kYlMfr audoN hI lwgU ho skygw, jdoN ieh sMsQw rwjnIqk h`QW ’co Azwd hovygI[ kmytI vloN nwnkSwhI kYlMfr dI AwV hyT ibkrmI kYlMfr jwrI krn ƒ pMQ nwl DoKw krwr idMidAW sR: pMjolI ny ieh ivcwr pRgt kIqy hn[ sR: pMjolI ny ikhw hY ik ieh qW sp`St hY ik kmytI vloN jwrI kIqw igAw kYlMfr pUrI qrHW ibkrmI hY qy ieh hkIkq smu`cI kOm jwxdI hY ik kOm nwl aus sMsQw v`loN DoKw kIqw igAw hY, jo is`K qy pMQ ihqYSI hox dy dwAvy krdI nhIN Q`kdI[ Aijhy iv`c ieh s`cweI iS`dq nwl mihsUs kIqI jw rhI hY ik is`K pMQ duAwrw vot nIqI qihq cuxI geI ieh srkwr pMQk nhIN rhI, ies aupr rwjnIqk glbw pUrI qrW

BwrU ho cu`kw hY jW kih ilAw jwey ik iek Dwrimk sMsQw dw isAwsIkrn ho cu`kw hY[ ies qoN Drm kwrjW dI Aws nhIN krnI cwhIdI[ jQydwr pMjolI ny ikhw ik jQydwrW dy ies PYsly iKlwP pMQk ros qy roh AYnw pRbl hoieAw hY ik jQydwrW pwsoN hI isDWqk syD lYx vwly rwgI, FwfI, kQwvwck, pRcwrk, gRMQI qy SRomxI kmytI mulwzm vI aunHW dy iKlwP auT KVHy hoey[ sRI Akwl q^q swihb ivKy syvw inBwaux vwly pMj ipAwry swihbwn ny jQydwrW dI b`zr glqI dw noits lY ilAw[ jQydwr pMjolI d`sdy hn ik dUsry pwsy SRomxI kmytI Awpxy isAwsI mwlkW dy hukmW dI pwlxw kridAW, is`K isDwqW dI g`l krn vwly rwgI, FwfI, kQwvwck, pRcwrk, gRMQI swihbwn Aqy pMj ipAwirAW iKlwP pRbMDkI AiDkwr Kyqr dI aulMGxw kr rhI hY, auh BwvyN iksy vI Ahudy qy ibrwjmwn hovy ausnUM Bu`l dw Aihsws krnw pvygw[ lyikn ieh qW hI sMBv hovygw, jykr kmytI inzwm ƒ isAwsI gulwmI qoN mukq krvwieAw jwvy[ -0-

pMQk mrXwdw iv`c d^l AMdwzI nw brdwSqXog

AMimRq sMcwr dI mrXwdw jo klgIDr pwqSwh (ivswKI 1699 eI:) qo lY ky sInw-bsInw Aqy ilKqI rUp iv`c inrMqr jwrI hY, ies iv`c iksy vI AKOqI ivdvwn jW iksy ie`k sMsQw v`lo dKl dyxw, nw brdwSqXog hY[ ipCly idnI dubeI ivc pMQk Ardws Aqy AMimRq sMcwr dI mrXwdw iv`c kuJ nwdwn lokW vloN kIqI qbdIlI, hr iek suihrd pMQ drdI leI icMqW dw ivSw hY[ Kwlsw pMQ dI duSmn jmwq Awr.AYs.AYs v`loN Awpxy jr-KrId is`K Bys vwly ivkwaU ivdvwnW v`loN Aijhw kuJ krvwauxw,

ipCly smyN qoN swhmxy Aw irhw hY[ ivkwaU klmW Aqy igrvI idmwgW vwly ieh ByKDwrI ivdvwn dsm pwqSwh dI bwxI, ieiqhws, is`K rihq mrXwdw, rihqnwmy, BweI gurdws Aqy BweI nMd lwl jI dIAW rcnwvW, is`K sMsQwvW is`KI rhu-rIqW pMRprwvW, AMimRq srovr aupr sMky pYdw krn dy nwl nwl tyFy FMg nwl sRI gurU gRMQ swihb jI dI ielwhI bwxI pRqI vI ivvwd pYdw krn dI koJI cwl cl rhy hn[ is`K rihq mrXwdw dy pihrydwr AKvwaux vwly kuJ pRcwrkW Aqy sMsQwvW dw ieMnI v`fI b`zr glqI dy ivroD ivc nw bolxw vI icMqw dw ivSw hY[

jdoN Apwhj lVkw AwpxIAw dovyN l`qW dy shwry KVw ho igAw

suKjIq kOr ^wlsw soSl mIfIAw 'c CweI

AMimRqsr- 23 PrvrI rwq nUM 10 vjy dy krIb s`cKMf sRI hirmMdr swihb ivKy jMmU Sihr dy iek is`K pirvwr drSn krn leI Awey sn, 10 vjy dy krIb syvwdwrW ny aus pirvwr nUM AMdr jwx qoN rok id`qw[ jdoN jMmU dy rihx vwlIAW sMgqW ny pu`iCAw ik swnUM ikau roikAw igAw, qW syvwdwr ny ikhw ik hr roj dI qrW jdoN AnMd swihb jI dI bwxI dw pwT huMdw hY,qW koeI vI AMdr nhIN jWdw[syvwdwr ny dyiKAw ik auhnW dw lVkw AMghIx hY, aus dIAw dovy l`qw kMm nhIN sI krdIAw[ syvwdwr lVky nUM AwpxI ip`T qy au`Tw ky s`cKMf sRI hirmMdr swihb dy AMdr lY igAw[ QoVHI dyr bwAd Ardws SurU ho geI, AMghIx lVkw holI holI AMdr dy jMgly PV ky Klo igAw, lyikn auh Acwnk if`g igAw, swry aus v`l dyKx l`g pey[ syvwdwr ny swrIAW nUM mnw kr id`qw ik ies nUM koeI nw auTwey, auh lVkw iPr dubwrw holI holI AwpxIAw dovyN l`qW dy shwry KVw ho igAw, iPr eynI dyr ivc Ardws ho geI, lVky ny m`Qw tyikAw qy doV ky Awpxy mW bwp kol phuMc igAw[ swry pirvwr vwly bhuq KuS hn, swrw pirvwr gurU rwmdws jI dw Sukrwnw krn l`gw[ ijs nUM XkIn nw hovy, auh hrimMdr swihb dy AMdr lgy kYmry iv`c dyK skdw hY[

tYlyNt SoA ’c is`KW nwl kIqy jWdy ivqkry ƒ kivqw rwhIN kIqw ibAwn AwstRylIAw dy iek tI.vI. cYnl vloN AwstRylIAw gwt tYNlt ivc pMjwbI muitAwr suKjIq kOr ^wnlw (21) ny ih`sw lY ky AwstyRlIAw ’c is`K BweIcwry nwl kIqy jWdy nkslI ivqkry nUM kivqw rwhIN ibAwn kIqw hY[ ies dI is`K BweIcwry vloN soSl mIfIAw 'qy pUrI dunIAW 'c v`fy p`Dr 'qy SlwGw kIqI jw rhI hY[ izkrZog hY ik ies SoA nUM ij`qx leI AwstyRlIAW Br ’co kuVIAW ny ih`sw ilAw sI[ vYstrn AwstyRlIAw dI vsnIk suKjIq kor vloN AMgryzI BwS 'c kivqw dw aucwrn AwpxI bulMd Awvwz 'c kIqw Aqy is`KW nwl ivdySw 'c kIqy jWdy nslI hmilAW nUM su`cjy FMg nwl ibAwn kIqw hY[ kivqw 'c ijQy aus ny is`KW dI vKrI pCwx hox dw izkr kIqw, auQy is`K BweIcwry dy lokW vloN AstyRlIAw dy v`K-v`K KyqrW 'c iemwndwrI nwl kMm krn bwry vI izkr kIqw[ suKjIq kOr ny SoA 'c ies qrHW byKO& qy ^UbsUrq AMdwz 'c Awpxy tylYNt dI pySkwrI kIqI ik hwl 'c bYTy leI lokW dIAW A~KW nm ho geIAw[ aus dy ipqw AmrjIq Swh isMG ny ikhw ik aus nUM AwpxI DI suKjIq kOr 'qy mwx hY, ijs ny Awpxy tylYNt rwhIN is`KW dI pCwx dunIAw dy hr kony qk pMhucwaux leI koiSS kIqI hY[

SoRmxI gurmiq cyqnw (39) PrvrI 2016


WOMAN IN SIKHISM During the time of the Sikh Gurus, woman was considered low in society and enjoyed any rights. Both the Hindus and Muslims regarded her as 'inferior' and a man's 'property'. She was treated as no better than a mere 'commodity'. Her only value was as a 'servant' or for 'entertainment'. She was also considered 'seducer', who distracted men from the spiritual path. While a man was allowed polygamy, window was not even allowed to re-marry but was banished by encouraging (sometime even forcing) her to become Sati by burning herself on her husband's funeral pyre. Child marriage and female infanticide were widespread and Purdad (veil) was an integral part of a woman's dress. She had no share in any property. Many Hindu woman were captured and sold as slaves in Islamic countries. Even the Scriptures consider woman as 'lowly', 'impure', 'polluted', 'unclean', 'sudra', 'devdasi', 'inferior', 'fickle-minded', 'source of sorrow', 'liar', 'corrupt', 'greedy' , 'vicious', 'temptree', 'domestic animal', 'man's shoe', 'root of all evil', 'snare', 'frail', 'sex-slave', ''tilth to 'cultivate', 'Narak Ghor Ka Dwar' (doorway to hell), 'unfit to rule' and much worse. Human birth is, of course, a precious opportunity to rectify one's past Karmast by performing righteous deeds in the present life. But the question is whether human birth is possible without a woman? Why should she then be discriminated against? What we find in the society is entirely different. from time immemorial, every religion sought to push the woman back, keep her in check; make use of her as booty in wars; use her body for pleasure and last but not the least, use her labor as slavery. Her primary function was only to perpetuate the human race, perform household jobs and serve male member of the family by reproducing the human species and ensuring its survival. This gradually led to woman being

assigned the roles, which tied her down to home; withdrawn from the wider economic, political and religious arenas of societal participation. It caused a gradual decline in her social status vis-avis her male counterpart. As woman become more and dependent on man, the latter's attitude towards her also went on deteriorating-from bad to worse. This has not been particular to any country or community, rather it has almost been a universal phenomenon. In the western world she was called 'a defiling element; one who's subverts the orderliness of male society'. In the words of Shakespeare, woman is 'the other name of frailty'. At Swami Ayyapan Temple (a bachelor God) at Sabarimala Mountains in Kerala, no woman between the age of 10 and 50 is permitted to climb even the temple mountain. The ban was upheld by Kerala high court in 1990. This issue was taken to a court law by a 42 year old lady district collector, K.B. Valsala Kumari, who was ordered to coordinate pilgrim service at the shrine , but not to enter the sanctum sanctorum. In spite of the court directive to perform her government duties, the temple authorities did not allow her even to climb over the mountains to supervise the arrangements from outside. If this is the position of today's most advanced, enlightened and civilized society of 21st century, one can imagine the extent of the worst situation of the woman during the 15th century India. In such awesome conditions, Guru Nanak the founder of Sikhism shocked and preached than woman worthy of praise and equal to men: so ikau mMdw AwKIAY ijqu jMmih rwjwn] (473) So kio(u) mandaa aakkee-ei-Jitt(u) jameh (i) raajaan. (why should we consider a woman inferior, who has given birth to the SoRmxI gurmiq cyqnw (40) PrvrI 2016

-Rajinder Singh Chandha

kings?) Guru Nanak spoke eloquently about woman and outrightly rejected their restricted space in Indian life. Kabir, too, rhetorically asked: suMniq kIey qurku jy hoiegw Aauqr kw ikAw krIAY] ArD srIrI nwir n VofY qw qy ihMdU hI rhIAY] (477) Sunnat(i) kee-aiturak(i) j-ai hoegaa Aurat kaa kiaa karee-ei Aradh sareeree naar(i) na chhod-ei Taa t-ai Hindu hee rahee-ei. (If circumcision makes one a Muslim, what are we to do with a woman? Won't she ever remain a non-Muslim?) It is only now, five hundred years later that the rest of mankind is waking up to this fundamental truth. The Sikh Gurus actively encouraged the participation of a woman as equal in every field in societybe it worship or battlefield. They encouraged freedom of speech and women were including reading of Guru Granth Sahib. It is said that the development of society can be judged by the status a woman occupies in relation to man in that society. All the Gurus expressed their views about woman's place in society with reverence. Guru Nanak broke the shackles of woman by admitting them into the Sangat (congregation) without restrictions or reservations. He felt that his message was meant as much for women as for men. Guru Angad encouraged the education of all Sikhsboth men and women. Guru Amardas took up cudgels against the cruel custom of Sati and indicted the custom of women wearing veils and regarded that it was demeaning to them. The Guru refused to meet the queen of Haripur and did not allow any woman into the congregation wearing a veil. Guru Hargobind respected women and declared that 'woman is conscience of man'. Continued on next issue


ismrnjIq isMG mwn iDAwn isMG mMf

jskrn isMG pRo. mihMdrpwl isMG kwhn isMG vwlw

pRDwn, izlHw luiDAwxw SRomxI Ek`lI dl (E) dy mYNbr bxn leI sMprk kro :

98143-06722 v@loN: j@Qy: mohn isMG sMDU, j@Qy: mnjIq isMG isE`l kotI, j@Qy: virE`m isMG Bu@lr, j@Qy: blivMdr isMG sMDU, Tykyd`r kulvMq isMG, j@Qy: bldyv isMG syTI, j@Qy: ieMdrjIq isMG, j@Qy: svrn isMG, j@Qy: ipRqp`l isMG, j@Qy: pRIqm isMG m`ngVH, j@Qy: blvMq isMG B`gpur, j@Qy: blijMdr isMG p`glIE`, B`eI jsivMdr isMG lopoN, b`b` drSn isMG, j@Qy: blivMdr isMG mxkU, j@Qy: suKdyv isMG p@pU, s. hrdIp isMG syKoN, s. j@s` isMG f`b` rof, j@Qy: nyqr isMG loh`r`, ptv`rI jgdyv isMG, s. ismrn isMG qy smUh ijlH` j@QybMdI SRomxI Ek`lI dl EMimRqsr|


SI N G

ENTERPR

>

ES IS

H

isMG ieMtrpRweIjz rumwlw swihb

inSwn swihb dy coly, kyskIAW is`K Drm nwl sbMDq swjo smwn ijvyN pIVw swihb pwlkI swihb PYNsI KMfy stYNf, C`by gutkw swihb poQIAW

v`fy sRI swihb PYNsI ikRpwnW Dwrimk sIfIAW Poto gYlrI Dwrimk tI-SrtW

kCihry kMGy, ikRpwnW, kVy p`gW sropy

FwlW CYxy-icmty FolkIAW Cqr sihb cvr swihb rhyl

not: ieQy swry gurduAwrw swihb jI dy rumwlw swihb, su`KAwsx dy bsqr, cMdoAw swihb iqAwr imldy hn, Awfr qy iqAwr kIqw jWdy hn Aqy srb loh dy brqn vI imldy hn ieQy Pom pw ky cMdoAw swihb Aqy QVHw swihb dIAW cwdrW vI bxdIAW hn[

ieQy p`gW ƒ islweI, cMunIAW ƒ pIko kIqI jWdI hY[

PYNsI goty, lYsW Aqy igPt AweItm ijvyN Plwvr Aqy pOt Awid[

skUlI ptky, priPaUm rUm PrYSnr, pweydwn Aqy mYt

swhmxy gurduAwrw dmdmw swihb (pw. pihlI qy CyvIN) nyVy pwxI vwlI tYNkI bYksweIf pYtrol pMp, ipMf dugrI, luiDAwxw[ sMprk: 93569-94000, 94658-96571


Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.