Graditeljsko nasledje kao scena ambijentalni teatar u funkciji reanimacije by scenatoria

G R A D I T E L J S K O GRADITELJSKO NASLEĐE KAO SCENA N A S L E Đ E Ambijentalni teatar u funkciji reanimacije K A O S C E N A Ambijentalni teatar u funkciji reanimacije

SCENATORIA

GRADITELJSKO N A S L E Đ E KAO SCENA Ambijentalni teatar u funkciji reanimacije P ublikacija predstavlja ishod projekta „Ambijentаlni teаtаr kаo instrument promocije urbаnog,

аrhitektonskog i grаditeljskog nаsleđа“ realizovanog pod pokroviteljstvom Pokrajinskog sekretarijata za urbanizam, graditeljstvo i zaštitu životne sredine. Cilj projektа je promocijа urbаnog, аrhitektonskog i grаditeljskog nаsleđа kаo prostorа zа održаvаnje predstаvа аmbijentаlnog teаtrа. Znаčаj štаmpаnjа ove publikаcije ogledа se u podizаnju svesti stručne, kulturne i šire jаvnosti o mogućnostimа i potencijаlimа spomenikа grаditeljskog nаsleđа zа pretvаrаnje u nove prostore kulture. Uvođenjem аmbijentаlnog teаtrа kаo instrumentа reаnimаcije poklаnjа se podjednаkа pаžnjа zаštiti i аktivnom kor išćenju spomenikа grаditeljskog nаsleđа, kаo i rаzvoju i nаpretku kulturnih dešаvanjа. Dugoročni uticаj projektа ogledа se u skretаnju pаžnje jаvnosti nа znаčаj odаbrаnih objekаtа i mikroаmbijenаtа grаditeljskog nаsleđа, nа potrebu zа njihovom zаštitom, kаo i u otvаrаnju mogućnosti zа reаlizаciju konkretnih predstаvа аmbijentаlnog teаtrа.

AM BIJ ENTA LNI T EATA R

P o j a m a m b i je n t a lni t eat ar je uv eo t eor e tičar i pr aktičar am er ičkog ek sper im ent alnog t eatr a

Ri č a r d Še k ner, koji na v odi da osno vu ambi jent alne t eat ar ske scenog r af i je čine punoća pr os t o r a i b es k r a jni nač in i na koje se pr os t or može ar tik ulisati i pokr enuti, kao polaziš t e za r ad sa i z v o đač im a – g lu mcima. O s n o v ni sc e n s k i pr incip ambi jent alnog t eatr a je kr eir anje i r ekr eir anje celok upnog t eat ar sko g p r o s t or a: oč ig le d nih pr os t or nih domena, pr os t or a u pr os t or im a, pr os t or a koji sadr že, obuhv a t a j u , d o d ir u ju , ili s e o dnose na sv a mes t a gde se nalazi publika i/ili izv ođač. Na o v a j način su s vi p r o s t or i a k t iv n o uk ljučeni u aspekt e pr eds t a v e (Šuv ako v ić, 2000). I s t o r i js k i posm atr ano, pozor iš t e je nas t alo iz r ituala – obr eda i kao t akv o oduv ek je bilo s meš t e n o u o d r e đeni ambi jent. Pr ačo v ek je kor is tio am bi jent sv og živ o tnog pr os t or a, a s t a r i G r c i s u kor is t ili pr ir odnu mor f ologi ju t er ena za g r ađenje sv ojih pozor iš t a. Dok su Rim ljani p r o j e k t o v ali objekt e za izv ođenje pr eds t a v a, u sr ednjem v ek u se sa jačanjem cr kv e poja v lju j e i l i t u r gi jsk a d r a m a ( mor alit e ti, mis t er i je i m ir akli) koji pono v o angažuju o tv or ene pr os t or e – c r k v e n e p o r t e. N asupr o t t ome it ali jansko bar okno, er uditno pozor iš t e kor is tilo je am bi jent e p a l at a sa šir ok im i r askošnim scenama, gde se pr ikaziv ao sja j i bogats tv o v lada jućeg i i mu ćni jeg sloja s t ano vniš tv a. O v ak v o pozor iš t e je im alo sv oj pandan u kom edi ji del ar t e, ši r o ko p r i h v a ć enoj m eđu običnim nar odom, čak i v an g r anica It ali je. Kr a j e m d e v e t naes t og i poče tkom dv adese t og v eka, sa poja v om a v angar de, m enja se i uloga p o z or iš n o g g le d a oca koji se sv ak i put nalazio u dr ugom am bi jentu, a koji se ope t pr ilagođa v a o k a r ak t e r u pozor iš nog dela u f or mi adekv a tnoj suš tini dr am e i am bi jent a. U m e tnos t i um e tn i čka p r a k sa dv adese t og v ek a izlaze u o tv or en i, ja v ni pr os t or g r ada da bi ga es t e tizo v ale, ili p r o v oc ir a le ja v no mnjenje, da bi kons tr uis ale no v i sm isao, no v a značenja – na zaht e v, ili u p r ko s b i l o ko jo j id e o lo g i ji na v las ti ( D r agiće vić Šešić, 2000).

J a vn i g r adsk i p r o s t or i na t a j način pono v o pos t a ju m es t a delo v anja, akci je i ispolja v anja u m e t n ik a , a s d r ug e s tr ane r eakci je kod os t alih g r ađana. To se nas t a v ilo i na poče tk u d v a d e se t pr v o g v eka i danas pr eds t a v lja pr a k su u skor o sv im sv e tskim g r ado v im a. Ra z l i ka izm eđu ambi jent alnog i ins tituciona lnog t eatr a og leda se u t om e š t o se pr v i deša v a u p r o s t or u o d a b r a n o g ambi jent a. R ušenje og r ade koja deli scenu od g ledališ t a bilo je pr eduslo v z a u k l j u č enje g ledalaca u ig r u. S dr ug e s tr ane blizina g lum aca pojača v a utisak f izičkog pr isus tv a u ko m e m nogi v id e g la vno obeležje pozor iš t a - neophodnos t da r adnja f izički zapljusne g ledao ca . Ta ko d o la z im o i d o ključne odlike ambi jent alnog t eatr a koji se sm atr a „dos t a snažnom t e a t a r sko m t v or e v i nom jer k r oz pojam aut entičnos ti, t eat ar u odr eđenom pr os t or u, ili pr eds t a v a u t o m p r o s t o r u biv a pojačana snagom t og am bi jent a u kom unikaci ji sa publikom ” (Vukče v ić, 2 0 13 ) . O d a b i r am bi jent a je v eoma v ažan zbog atm osf er e i publike koju pr iv lači. „ P u n o ća p r o s t o r a , besk r a jni načini na koje pr os t or m ože biti pr om enjen, ar tik ulisan, pokr enut – č i n e osno v u a m b i je nt alne pozor išne scenog r af i je” (Šekner, 1992). U skladu sa tim bir a se i ko m a d , k ao i r edit elj i g lumci. U koliko je adekv atno r ealizo v ana, pr eds t a v a deluje zais t a živ o , g l e d a l a c se oseć a kao deo pr iče, pos t a je a ktiv an učesnik u r adnji i ohr abr en je da se uključi . Ta k v o p o z o r iš t e m ože da bude osno v a za p oče t ak pr om ene sv es ti koja m ože do v es ti i do d r u š t v ene pr om ene. A mbi jenti ja vnih g r adskih pr os t or a su m es t a susr e t a kako g r ađana me đ u s obno, t ako i g r ađana sa ar hit ektur om g r ada. A m b i j e n t a ln i t e a t a r je jedan od mogućih načina oživ lja v anja ja v nih pr os t or a, koji s jedne s tr a n e mo g u b it i e s t e t iz o v ani, a sa dr ug e mogu ukaziv ati na aktuelna pit anja i pr oblem e u dr uš tv u.

AMB IJE NTA LNI T EATA R I GR AD IT E L J SKO N ASL E Đ E

A m b i je n t a ln i t e a t ar koji k ao scenog r af i ju kor is ti k ultur no g r adit eljsko nasleđe pr eds t a v lja

s p e c if ič an oblik pozor iš t a i može imati n ekoliko funkci ja u kont ek s tu naše zem lje: Uk a z uje na pos t ojanje spomenika k ultur e koji su zaš tićeni zakonom , i gde je t a zaš tit a sa mo d e k l a r a t iv na – u s tv ar nos ti su oni v ećino m zapuš t eni. Zaš tićeni su a nisu v idljiv i, š t o je is t o k a o i da ne pos t oje. O t v ar a no v i p r o s t or za dr uštv ena deša v an ja. P or ed g r adskih tr go v a i pojedinih g r adskih pr o s t o r a ko j i s e kor is t e z a izv ođačke ume tnos ti, p os t oje pr os t or i za koje v ećina g r ađana ne zna, a ko j i č i n e d e o u r b a n e s tr uk tur e. R eanimaci jom o v ih pr os t or a o tv ar a ju se m ogućnos ti za no v a m e s t a susr e t a i int er akci je, čime se pos tiže no v a dinam ika u g r adskom pr os t or u. Bu d i g r a d s ko sećanje i imaginaci ju. Pr os t o r i koji su r egis tr o v ani kao k ultur no g r adit eljsko n a s leđe deo su is t or i je g r ada i njiho vim o živ lja v anjem m ogu se is t o v r em eno „pr obuditi“ i pr i če o i s t o r i ji i is t o r i jsk im sloje vima g r ada. N a o v a j način se hum anizuju g r adski pr os t or i koji se n e ko r i s t e, ili se ko r is t e u svr he koje ne pr i pada ju oblas ti k ultur e. Takođe „nekadašnji spom en i ci , b i v š i objek t i z a g ledanje, danas pos t a ju n o v i ur bani pr edeli i pr er as t a ju u pr a v e živ o tne pr o s t o r e , i l i p r os t or e za živ ljenje, odmor, ig r u, zaba v u, opuš t anje“ (Subo tić, 2002). G r a d i n o v u publik u iznoseći ume tnos t u ja v ni pr os t or i pr ibliža v a jući je g r ađans tv u. Kr i z e u k ult ur i i pozor išnoj ume tnos ti do v ele su do t oga da ins titucionalna pozor iš t a im a ju s v e m a n je publike . N epos t ojanje k ultur nih na v ika, a v er zi ja pr em a zv aničnim ins tituci jam a k ultur e , n e p ozna v anje izv ođačk ih ume tnos ti, ekonom ska nem oć nekadašnje pozor išne publike, ili n e p os t ojanje dobr og mehanizma za s tv ar a nje no v e pozor išne publike, neki su od r azloga z b o g ko j i h p o z o r iš t e koje pozna jemo v api za pr om enom . Am bi jent alni t eat ar m ože poslužiti kao s r e ds t v o z a p r e v azilaženje o vih pr epr eka i is t o v r em eno r azv iti zaint er eso v anos t publike za i z v o đač ke um e t nos ti.

Veza između ambijentalnog teatra i graditeljskog nasleđa predstavlja interdisciplinarni spoj kojim s e p r o žim a ju dv e oblas ti – zaš tit a nasleđa i izv ođačke um e tnos ti, čim e se s tv ar a no v a u m e t n ič k a pr ak s a i obogaćuje ume tničk i sa dr ža j za jednice u kojoj se r ealizuje. P or ed t oga, d o d e l j u je s e funk ci ja g r adit eljskom nasleđu š t o je v eom a znača jno u aktuelnoj pr ak si njego v o g ko r i š ć e n ja u s k ladu sa po tr ebama sa vr emen ih kor isnika, jer „pr os t or bez kor isnika i njiho v ih a k t i vn o s t i n e is p u nja v a suš tinu sv og pos t ojanja“ (Bazik , 2002). Pr os t or koji leži pr azan i i n e r t a n č ini se k a o da čeka da bude oslob ođen put em dr am skog živ o t a. Nar a v no, u o v om slu ča j u t r e b a poš t o v at i i izv or ne vr ednos ti k ultur no g g r adit eljskog nasleđa, zbog kojih je pr v obitno i z a š t i ć e n o . Spom enici g r adit eljskog nasleđa u N o v om Sadu tr enutno se nalaze u r azličitim o ko l n o s t im a . N e k i ima ju namenu, ali su neu g ledni i ne v idljiv i za one koji por ed njih pr olaze. Ve ć i n a o b je k at a s t a v ljenih pod zaš titu je d e v as tir ana i u r azličitim f azam a pr opadanja. Takođ e p o s t o je pr im e r i obno v ljenih spomenika k ultur e, kojim a i nakon obno v e nedos t a je adekv atna il i s a mo o dr ž iv a n a m e na. A mbi jent alni t eat ar s e u sluča ju o v ih objekat a m ože posm atr ati kao s r e d s tv o z a s k r e t anje pažnje o v ažnim g r adskim is t or i jskim objektim a, ali i kao sr eds tv o d e l i mič n o g o ž iv lja v anja tih objekat a i pr ik aziv anje nekih od m ogućnos ti koje poseduju. A MBI J E N TAL N I T E ATA R U F U N KCIJI R E A N IM A CIJE G RA DI T E L J SKOG N A S L E ĐA U N O V O M S A D U Kr i t e r i jum i odabir a ambi jent a: Tr e n u tno se ne ko r is ti u k ultur ne svr he ili se ne kor is ti uopš t e, Na p u š t e n je ili z a p uš t en u v ećoj mer i, P o s e d uje pr edispozici je da se u njemu odr ža v a ju pr eds t a v e izv ođačkih um e tnos ti.

ŽELEZ NIČKI TUNEL N A P ETR O VA RA DI NS KO J T V R Đ AVI Ž e le z n ič k i t u n e l k r oz P e tr o v ar adinsk u s t enu je nas t ao 1882. godine pr ilikom izg r adnje pr ug e

Bu d im p e š t a - Ze m u n, k ao po tr eba za ef ikasni jim po v eziv anjem unut ar A us tr ougar skog car s tv a . P r e ds t a v ljao je nas t a v ak železničko-pešačkog m os t a F r anca Jozef a I, sag r ađenog 1883. go d i n e p o p r o je k t u ar h it ek t e K ar la B aumana. Ž ele znički tunel dug 34 1 m e t ar delim ično ozidan opeko m, k a o saobr ać a jn o r ešenje sv og vr emena pr eds t a v ljao je v eliko t ehničko dos tignuće, a njego v a s u d bina je pr at ila sudbinu mos t a – r ušenjem m os t a F r anca Jozef a I 194 4 . godine i tunel j e i z g ubio sv o ju p r v obitnu f unkci ju ( Vuko vić i N o v ako v ić, 2005). Gener alnim planom se pr edv iđa n o vi m os t pr eko D una v a, na nek adašnjoj tr asi m os t a F r anc Jozef a I, koji će se nado v ezati n a t r a su p o s t o je ć eg tunela uz neophodna pr ošir enja. Izg r adnjom o v e saobr aća jnice, s tv or ili bi s e s vi u slo v i z a iz m eš t anje individualnog saobr aća ja iz P odg r ađa (Plan de t aljne r egulaci je P e t r o v a r a d in s ke tvrđa v e, 2 0 10 ) . Izmeš t anj e saobr aća ja iz P odg r ađa je znača jno, ali pr edv iđe n a p r o šir enja t unela bi aut omatski značila i diskv alif ikaci ju Tv r đa v e na U nesko v oj lis ti k ultur ne b a š t ine, jer bi mog la „do v es ti do mogućih oš t ećenja i zagađenja koja će ug r oziti zaš titu k u l t ur n o g d o b r a , nadzemnih i podzemnih objekat a, t e nar ušiti aut entičnos t sklopa“ (Babić, 2 0 1 1 ) . Ta ko đe, zbog neposr edne blizine bio bi ug r ožen Veliki r atni bunar zat o š t o „r ado v i m ogu d a d o v e d u d o u r uša v anja o v og r emek-dela“ (Bunar džić, 20 1 1), kao i v ojno g r oblje koje je sm eš t e n o n a iz la s k u iz t unela, za koje se u buduć nos ti planir a zaš tit a (Lisica, 20 12). Do k s e r a z m a t r a njego v a buduća namena železnički tunel ispod P e tr o v ar adinske tv r đa v e s t o j i n a p uš t en i pr azan. Razlozi za njego v o kor išćenje kao scene za am bi jent alni t eat ar su v iše s tr u ki j e r p r eds t a v lja v e oma atr aktiv an ambi jent koji u sebi nosi specif ičnu atm osf er u izolo v anog, s k r i v e n o g i n e iz v esnog pr os t or a. I n t r ig a n t n a u la z n a par ti ja poziv a na ulaza k u tunel i pr olazak kr oz P e tr o v ar adinsk u s t enu. P r o s t or t unela je mr ačan, tih i hladan, sv e do izlazne par ti je sa koje se pr uža pog led na p a n or am u N o v o g S ada. A mbi jent alni t eat ar u o v om pr os t or u bio bi idealan ins tr um ent upozo r e n j a i s k r e t anja pažnje na vr ednos t koju ambi jent alna celina im a. P or ed t oga njego v a uloga je i d a u k a ž e n a t o d a bi pešačk i saobr aća j k r oz tunel, koji sam po sebi pr eds t a v lja događa j, bio p r i m e r e n i je r e š e n je od planir anog železničko-kolskog.

A MBIJ ENTA LN A CELI N A V OJ N IH H AN G AR A U BL IZIN I Ž ELEZ NI ČKO G T U N E L A V o jni hangar i, iz g r ađeni za po tr ebe Vojske Jugosla v i je u per iodu nakon Dr ugog sv e tskog r a t a

19 5 8 . godine, nalaze se na P e tr o v ar adinskoj tv r đa v i u blizini železničkog tunela. Vojska je p r e s t ala da ih ko r is ti 2 0 0 5 . godine, da bi u per iodu od 2006. do 2007. godine bili kor šćen i ka o ma g a c insk i p r o s t or, nakon čega s t oje pr azni i zapuš t eni. P os t ojala je inici jativ a 2008. godi n e d a s e o v a a m b i je nt alna celina pr ilagodi muzičko-scenskim sadr ža jim a, ali je ugušena od s tr a n e Vo j ske zbog ner ešenih imo vinsko-pr a vnih odnosa. Do r eša v anja spor o v a i odlučiv anja o bud u ći m s t a r a t e ljim a , v ojni hangar i su osuđeni na pr opadanje. P r e m a v ažeć e m p r os t or nom planu deo obj ekat a v ojnih hangar a pr edv iđen je za par king pr os t o r, d v a m a g a c ina su planir ana za adapt aci ju ili r ekons tr ukci ju (uz m ogućnos t zam ene u is tim g a b a r it im a ) z a p o tr ebe gar ažir anja v ozila kor isnika kom plek sa Tv r đa v e, pr e sv ega za kor isn i ke h o t e la ( P la n d e t a ljne r egulaci je P e tr o v ar ad inske tv r đa v e, 20 10). Međutim , po t enci jal koji o v a a m bi je n t a ln a c elina poseduje mnogo je v eći od m ogućeg par king pr os t or a. Naim e, ona se s a s t o j i i z t r i objek t a n a menom odr eđenog kons tr ukci jskog sklopa. Na jzanim ljiv i ji deo am bi jent alne c e l i n e j e o b je k at dr v e n e r eše tkas t e sv odne kons tr ukci je koji pr eds t a v lja izuze t an spom enik g r a đ e v inske t e h n ike. S c e n ič nos t pojedinačnih kons tr uk tivnih sklopo v a i njiho v a dispozici ja u pr os t or u, čak i u o vi m o ko lnos t im a, č in e ih idealnim za scensko-izv ođačke um e tnos ti. Am bi jent alni t eat ar kao i n s t r u m e n t r e a n im aci je mogao bi tr e tir ati objekt e pojedinačno ili dispozici ju njiho v ih gabar it a p o s m at r at i k a o d eo scenog r af i je. D uh mes t a koji je o v de pr isut an o tv ar a r azna pit anja i no s i p r i z v uk p r o š lih v r emena, t ako da je ideala n za pr eds t a v e i per f or m anse koji za cilj im a ju p r i k a ziv anje is t or i jskih de t alja, a kombina ci ja zatv or enog i o tv or enog pr os t or a om oguća v a p o me r a n je p u b like čime se os tv ar uje dinam ika i njiho v o aktiv no uključiv anje.

B AR UTAN A ,,J O S I F’ ’ A m bi jent alna c e lina B ar ut ane „Josif “ nal azi se u Vodenom g r adu (Vaser š t atu) P e tr o v ar adin s ke

t vr đ a v e , koja je 19 9 1. godine pr og lašena z a nepokr e tno k ultur no dobr o, t ačni je za pr os t or no k u l t u r n o - is t or i js k u celinu od v elikog znač a ja. Bar ut ana „Josif“ je specif ičan objekat v ojne n a me n e , n a la z i s e na izlask u iz B eog r ads ke kapi je, koja kao na jm onum ent alni ji objekat u P o d g r a đ u p o v ezuje B as tion sv e t og Ignaci j a sa Bas tionom sv e t og Er nes t a, u pr a v cu P e tr o v a r a d i n a s a l e v e s t r ane. Veoma zanimljiv og i slože nog oblika osno v e, sas t oji se iz centr alnog dela g r a đ e v ine nepr a vilnog tr ougaonog oblika i dv a kr ila t opo v skih šar ži. Na mena objek t a za v ojne svr he odr edila je njego v e kons tr uktiv ne i funkcionalne kar akt er is t i ke . S a g r a đ e n a je u d r ugoj f azi g r adnje P e tr o v ar adinske tv r đa v e koja je počela 1 753. godine, i p r i k a zana je na mapama Tvrđa v e iz 1 76 1. godine. Pr obi janjem Beog r adske ulice 1927. godine z b o g i z g r a dnje ko ls ko-pešačkog mos t a i pr obi ja njem saobr aća jnice kr oz Beog r adsk u kapi ju, sr uše n j e v e ć i deo desnog kr ila objekt a B ar ut ane „Josif“. Nakon gubitka pr v obitne funkci je P e tr o v ar a d i n s ke t vr đ a v e k ao v o jn og objek t a ( 1948 . godine) počinje adapt aci ja, r es t aur aci ja i konzer v aci ja v e ći n e o b j e k a t a Gor n je tvrđa v e, čime ona dobi ja no v i k ultur ni i tur is tički kar akt er. P odg r ađe i Vase r š t a t s u t oko m p o d u h v at a r es t aur aci je po tpuno zanem ar eni, v ećim delom zbog pos t ojanja fr ekv en tn e s a o b r ać a jn ic e. B ar ut ana „Josif “ je do de v edese tih godina pr ošlog v eka kor išćena kao sklad i š n i p r o s t or za po t r ebe v ojske, a nakon gubitka nam ene počinje njeno r apidno pr opadanje. Veg e t a ci j a p r e kr iv a v eć i d e o objekt a i na nek im delo v im a dopr inosi oš t ećenju objekt a, delom kor enim s i s t e m im a, a delom sk upljanjem v lag e, no ipak na jv iše oš t ećenja objekt a i nepr ekidno zaga đ e n j e p r o u zr oko v a n o je ljudskom r ukom ( D a jč, 20 10). Uv ođenjem am bi jent alnog t eatr a pozor išni i d r u g i u m e t n ic i bi im ali mogućnos t int er v enisanja u celok upnom am bi jentu, tr a jno ili pr iv r em eno, d o d a juć i t a ko još jedan sloj na poče tnu ideju i doživ lja j pr os t or a. P osebna ek skluziv nos t p r e d s t a v a am bi jent anog t eatr a bila bi pos tignut a kor išćenjem unutr ašnjeg pr os t or a objekt a j e r b i , u s l o v ljen v e lič inom centr alnog dela, bio lim itir an br oj publike, š t o utiče na m ogućnos t snaž n i j e g d o ž i v lja v anja pr os t or a i posmatr anog dela. S dr ug e s tr ane, upo tr eba spoljašnjeg i okr užujuć e g p r o s t or a k a o s c enog r af i je omogućila bi pr is tup v ećem br oju publike, čim e bi se upo tpunilo s a g l eda v anje c e l ok upnog ambi jent a. B ar ut ana „Josif“ bi m og la pr eds t a v ljati i tur is tički atr a kti v a n p r o s t or i no v i p u nk t u obilask u P e tr o v ar adinske tv r đa v e, a is t o v r em eno bi bila dinam ičan pr o s t o r z a s a d r ža je k u ltur e namenjene g r ađanima N o v og Sada.

A MBIJ ENTA LN A CELI N A ISPR E D U GL A U L IC A PR OTE MIHA LDŽ I ĆA 14 I VL AD IM IR A N AZOR A 5 A mbijentalna celina koju čine objekti na uglu ulica Prote Mihaldžića i Vladimira Nazora i kaldrmisani plato

ispred njih nalazi se u Donjem gradu (Podgrađu) Petrovaradinske tvrđave, koji karakteriše zbijena urbana struktura oblikovana u blokove ortogonalno postavljene ulične mreže sa sačuvanim vojnim, civilnim i sakralnim objektima građenim u svim fazama izgradnje kompleksa. Posebnu vrednost ove ambijentalne celine predstavlja zgrada na uglu ulica Prote Mihaldžića i Vladimira Nazora, koja se sastoji iz dva objekta izgrađena u osamnaestom i devetnastom veku, koji zajedno čine veoma interesantan arhitektonski sklop. Naime, zgrade su jednospratne i završavaju se trougaonim zabatom, a na sredini su spojene manjom odajom, danas nadograđenom u nivou nešto nižem od visine pr vog sprata. Radovi adaptacije, restauracije i konzer vacije koji su se odvijali na Gornjoj tvrđavi uglavnom su, osim sporadičnih zahvata, izostali na ovom prostoru. Socijalna kategorija stanovanja sa usitnjenim stambenim jedinicama niskog standarda, kao posledica promena nastalih nakon Drugog svetskog rata, nerešen imovinski status, kao i intenzivan tranzitni saobraćaj kroz samo jezgro podgrađa, doprineli su da se do danas nije pristupilo sveobuhvatnom projektu obnove ove izuzetno vredne barokne celine (Grad Novi Sad, 2009). U ulici Prote Mihaldžića početkom osamnaestog veka nalazio se franjevački samostan i crkva, koji su ukinuti 6. februara 1786. godine i pretvoreni u vojnu bolnicu. U to vreme ona je bila najzelenija ulica Podgrađa sa kolonadom starih kestenova od kojih je danas ostao samo jedan, kao spomenik i svedok prošlosti. Nekada su u njoj živeli graničari, trgovci i zanatlije, u kućama sa konjušnicama i dućanima, međutim u njoj više nema ni jednog trgovca ni lokala. S vremenom je postala zagušljiva, bedna i oronula, kao svojevrsni simbol nebrige o bogatstvu graditeljskog nasleđa. Danas je njena funkcija svedena na parking za potrebe Vojne bolnice (Vuković i Novaković, 2005). Scenografija sačinjena od kaldrmisanog platoa bi zahvaljujući ambijentalnom teatru mogla privući publiku i skrenuti pažnju javnosti na novi potencijalni prostor za kulturu. Vizura ulice Vladimira Nazora već ukazuje na odnos pozitivnog i negativnog primera, jer je oronulost i potreba za obnovom kuća u ulici Prote Mihaldzića dodatno naglašena obnovljenom najlepšom baroknom kućom Podgrađa (rodnom kućom Bana Jelačića). S a đ e n je m d r v eć a i obno v om g r adit eljskog f onda ulica Pr o t e Mihaldzića bi ope t m og la pos t a ti n a j a t r ak t iv ni ji i na jživ lji pr os t or P odg r ađa. Važnos t r eanim aci je put em am bi jent alnog t eatr a u o v o m s lu č a ju og leda se u t ome š t o se može pods t aći doživ lja j i šir e sag leda v anje pr os t or a i u k a zat i na v e lik i po t enci jal koji bi ulica P r o t e Mihaldzića im ala kao scenog r af i ja ja v nog živ o t a , š t o je i u s k ladu sa pr os t or nim planom pr em a kojem je o v a ulica pr edv iđena za ugos tit eljs tv o i z o n u le t njih baš ti ( Plan de t aljne r egulaci j e P e tr o v ar adinske tv r đa v e, 20 10).

S v akako, uv ođenjem am bi jent alnog t eatr a bi funkci ja o v og pr os t or a bila unapr eđena, a ne sv edena sam o n a ugo s tit eljs tv o i le tnje baš t e, š t o sa sv ojom izr azit o kom er ci jalnom kom ponent om m ože pr eds t a v ljati i opa snos t od ur uša v anja am bi jent alnih v r ednos ti i duh a m es t a.

S TARI BIO S KO P „KO RZ O“ S t a r i b io s kop „K or zo“ deo je zaš tićene pr os t or ne k ultur no is t or i jske celine s t ar og g r adsko g

j e z g r a N o v o g Sada. N alazi se u dv or iš tu k uće br oj 4 današnje Zm a j Jo v ine ulice, sag r ađene p r e Bu n e 184 8/ 4 9. g odine, koju je dobr o tv or k a Mar i ja Tr andaf il poklonila Sr pskoj pr a v osla v noj c r k v e n o j o p š t in i. P od okr iljem O pš tine S r p ske pr a v osla v ne cr kv e u N o v om Sadu, 190 1. godine g r a d s ke v las t i su dozv olile da se po pr ojektu Ant ona T ikm a jer a u dv or iš tu zg r ade izg r adi p r vi s p e ci jalno pr ojek t o v an f o t og r af sk i at elje u s tilu secesi je. Tr eći s t alni no v osadski bioskop „ Ko r zo“ o t v o r e n je u pr os t or u at eljea 19 12. godine, a posle Dr ugog sv e tskog r at a tu se nal a z i o Ki n o k lub ( E nc ik lopedi ja N o v og S ada, 2 0 0 9). Od 198 1. godine do kr a ja de v edese tih godina pr o s t o r j e kor is t io F u d b a lsk i k lub „Vojv odina“ za t om bolu. Za v od za zaš titu spom enika k ultur e je 2 0 0 5 . g o d i ne ( k a d a je zg r ada tr ebalo da bude o bno v ljena) dao pr epor uk u da nam ena objekt a os t a n e u d o me n u k ult ur e. Do s ada su pos t ojale r azne inici jativ e za pr euzim anje pr os t or a s t ar og bioskopa, dok kod lj u d i i z s v e t a k ult ur e i dalje pos t oji v elik a zaint e r eso v anos t. Međutim , pos tupkom r es tituci je biosko p „ Ko r zo“ je v r a ć en na upr a v ljanje S pr skoj p r a v osla v noj cr kv i, pod či jom upr a v om je i danas. Tr e n ut no služi k a o magacinski pr os t or okr užen le tnjim baš t am a ugos tit eljskih lokala. I s p r ed g la v n e f asade u le tnjim mesecima odv i ja ju se v eom a posećeni m uzičko-scenski doga đ a j i , t a ko da bi am bi jent alne pr eds t a v e na o v o m pr os t or u v eć im ale znača jan publicit e t. Br o j n i p o s e t io c i ugos tit eljskih objek at a su pr e t ežno m ladi ljudi, koji pr eds t a v lja ju idealnu ci l j n u g r u p u u kont ek s tu pozor išne publike. S v e tska pr ak sa br oji m nog e dobr e pr im er e pr og r am a o s t v a r e n ih u p r a v o pr ed zat ečenom, „sluča jnom ” publikom . Am bi jent alnim t eatr om koji bi za s c e nog r af i ju im a o g la vnu f asadu bioskopa bilo bi m oguće skr enuti pažnju na pos t ojanje i p r o p adanje v r e d n og spomenika k ultur e, sv edoka v r em ena kada je N o v i Sad im ao čak pe t bio s ko p a .

S TARO KU PAT I LO J O DNE B AN J E N o v osadsk a J odna banja, zaš tićena k ao k ultur no dobr o od v elikog znača ja, nas t ala je 1897.

g o d i ne ko d t a d a š nje F ut oške šume, nakon bušenja ar t eškog bunar a za po tr ebe snabde v anja g r a d a p i ja ć om v o dom. A r t eško k upatilo po dignut o je u Fut oškom par k u pr em a pr ojektu ar hit e kt e I m r e F r anč e k a iz 19 07. godine u secesi jskom s tilu. U t o v r em e je u funkci ji bio v eliki br oj ka d a , t u š e v a i t r i bazena sa t oplom i hladnom v odom . P oče tkom r ada Var oškog jodnog k upatila k a o o r g a nizo v ane zdr a v s tv ene us t ano v e smatr a se 19 10. godina. Bazen, koji je bio sm eš t en u d e l u z g r a d e koji je podignut još 19 10 . godine, pr es t a je sa r adom 197 7. godine. Zbog do tr a jalos ti z g r a d e i in s t a la ci ja i nemogućnos ti r e vit a lizaci je o v og dela us t ano v e 1994 . godine pr es t a je i s v a k i dr u g i o b lik hidr o t er api je ( S peci jalna bolnica za r eum atske boles ti N o v i Sad, 2009). Z g r ada u ko jo j s e nalazio bazen za hidr o t er api je je specif ičnog dekor ativ nog s tila, v isoko p a r t er n a , p r a v ougaone osno v e, oslonjena na sr edišnji deo dv or išne s tr ane Jodnog k upatila. P o č e t ko m d v a d e s e t og v eka k upatilo je pr eds t a v ljalo jedan od cent ar a dr uš tv enog živ o t a g r a d a , a d a n a s je o n o z aključano i zabr anjen je ulazak u unutr ašnjos t objekt a koja se nalazi u i z u z e t no lošem s t anju. D v or iš t a oko s t ar og k upatila Jodne banje se kor is t e kao par kir ališ t a , i a ko i t a j pr os t or ima mnogo v eći po t enci jal. Soci jalna kat egor i ja s t ano v anja i or onulos t k u p a t ila i os t alih objek at a o v e zanimljiv e am bi jent alne celine, u por eđenju sa neda v no o b n o v ljenim g la v n im objek t om Jodne banje , pr eds t a v lja ju sv oje v r snu scenog r af i ju za pr eds t a v e a m bi je n t a ln o g t e atr a koje bi mog le ukazati na neophodnos t njiho v e obno v e. Kako je k upati l o n e k ada bilo c e n t ar dr uš tv enog živ o t a g r ada, uv ođenjem k ultur nih sadr ža ja bi podse tilo i na t u njego v u n e k adašnju f unkci ju, u o v om s luča ju pr ošir enu i na k ultur u. P or ed t oga, znača ja n d o p r in o s b i b io o s tv ar en i po pit anju r eno m ea o v e ins tituci je, koja ukazuje na g r ađansk u t r a d ic i ju N o v o g Sada.

K I NE S KA ČET V RT K i nesk a č e t v r t pr eds t a v lja os t at ak na js t ar i jeg indus tr i jskog jezg r a N o v og Sada koji po tiče i z

18 8 2 . godine osniv anjem Pr v e južnougar ske f abr ike žičanog platna i ple tiv a, r eše t a, sit a i g v o z d e n ih kons t r uk ci ja F er enca V ica. Tr adici ja pr oizv odnje pr edm e t a od m e t ala nas t a v lja se kr o z o s n i v anje „Tv o r nice br aće K r amer“ iz 19 2 0. godine, i „N o v osadske f abr ika v i jaka“ iz 1925. go d i n e . Na ko n D r ugog sv e tskog r at a nas t a je f abr ika v i jaka i žičane r obe „P e t ar Dr apšin“, koja je i s e l jena nako n iz g r adnje v elikog s t ambenog naselja Lim an, sedam dese tih i osam dese tih god i n a p r o š log v e k a ( „P e t ar D r apšin“ A D , 2 0 13 ) . Ov a j s t ar i indus tr i jski kom plek s sv r s t an je u tr eću k a t e gor i ju in d u s tr i jskog nasleđa S rbi je, ali ne uživ a i pr a v nu zaš titu (Tatić, 1974 ). P o j ed in i o b je k t i i ambi jent alne celine o v og kom plek sa po sv ojim obliko v nim i s tilskim k a r a k t e r is t ik a m a mogu se svr s t ati u k at egor i ju v r edne indus tr i jske ar hit ektur e, a kao na js t a r i j i u o v o m d e lu g r a d a čine i deo kolektivne m em or i je (Mir ko v ić i Kor ać, 2009). P o r e d u g o s t it e ljs kih objek at a i s tudentskog k ultur nog centr a „Fabr ika“ koji se nalaze na o b o d nom delu ko m plek sa koji izlazi na B u le v ar Despo t a St ef ana, v ećina objekat a kom plek sa Ki n e s ke č e t v r t i s u magacinsko sk ladišni p r os t or i dok se odr eđeni br oj kor is ti kao poslo v ni i z a n a t sko r a d io n i čk i pr os t or. N eke od objekat a kor is t e spor tska udr uženja, r onilački, jedr iliča r s ki i a u t o - m o t o k lu b . Mi k r o c eline ko je obr azuju g r adit eljski f ond na o v om pr os t or u sv ojom dispozici jom f or m ir a ju u l i ce i p j a c e t e u ok v ir u kom plek sa i pr eds t a v lja ju idealno m es t o za pozor nicu po t enci janog k ultu r n o g ž i v o t a g r a d a . Ambi jent alni t eat ar koji bi se odv i jao u pojedinačnim unutr ašnjim , ili m ikr oceli n a ma s p o l jašnjih pr os t or a, bio bi podse tnik g r adskim čelnicim a i pokazat elj og r om nog po t enci jala ko j i Ki n e s k a č e t v r t im a k ao o tv or ena pozor nica k ultur e. U njoj v eć s tv ar a ju um e tnici, odr ža v a ju s e u m e t n ič k i, m u z ič ki i scenski sadr ža ji. R eš a v anjem pit anja infr as tr uktur e, obno v om i r e vi t a liz a c i jom č i t a v og kom plek sa G r ad N o v i Sad bi dobio sv oje v r s t an k ultur ni kat alizat or. Ka d a t o m e p r idr u žimo i sadr ža je koji obu hv at a ju s t ar e zanat e, izložbeno-m uzejske i spor ts ko o b r a z o v ne pr os t or e, multif unk cionalnos t p r os t or a činila bi jedan v eliki k ultur ni poligon, na t e m e ljim a s t a r o g indus tr i jskog nasleđa.

L I TE RATUR A I I Z V O RI POD ATAK A: 1. B abić , S . (20 1 1). K ultu r n o -i s t o r i j s ki s p o m e n i k u o p a s no s t i d a n e d o b i j e z a š t i t u UNE S CO . N o vi S a d : Ce n t a r z a i s t r a ž i v a č ko no vi nar s t v o N eza v isno g u d r u ž e n j a n o v i n a r a Vo j v o d i n e . 2. B azik , D . (20 0 2 ). Sce n o g r a f i j a j a v n o g p r o s t o r a . U M . D. Š e š i ć , J a vn a i k u l t u r n a p o l i t i ka (s t r. 12 5 - 134 ). Be o g r a d : Či g o j a š t am pa. 3. B unar džić , R . (2 0 1 1) . K u l tu r n o -i s t o r i j s ki s p o m e n i k u o p a s n o s t i d a n e d o b i j e z a š t i t u UNE S CO . N o vi S a d : Ce n t a r z a i s t r a ž iv ačko no vi nar s t v o N eza v isno g d r u š tv a n o v i n a r a Vo j v o d i n e . 4. D a jč , K . (20 10 ). H or o r t e a t a r _A r h i t e kt o n s ka s tu d i j a . Di p l o ms ki - ma s t e r r a d . N o vi S a d : Fa k u l t e t t e h n i č ki h n a u ka . 5. D r agić e v ić Šešić , M . ( 2 0 0 0 ) . U v o d . U M . D r a g i će v i ć Š e š i ć , i I . Š e n t e v s ka , U rb a n i s p e kt a kl (s t r. 5 - 14 ). Be o g r a d : CL I O . 6. Gr a d N o v i Sad (20 0 9 ) . P e tr o v a r a d i n s ka tv r đ a v a . P r i s t u p l j e n o 2 0 13 n a Zv a n i č n a p r e z e n t a c i j a g r a d a N o v o g S a d a : http: / / w w w. no v isad. r s/l a t/ p e tr o v a r a d i n s ka -tv r d a v a -1 7. K olar ić , S . (20 07 ). N o v i S a d tu r i s ti čka m a p a . N o v i S a d : Re p u b l i ka S rb i j a , A P Vo j v o d i n a , G r a d N o vi S a d , G r a d s ka u p r a v a za pr iv r edu i t ur izam 8. Lisic a, M . (2 0 12 ). Ra s t e s tr a h z a b u d u ćn o s t P e tr o v a r a d i n s ke t vrđ a v e . P r i s t u p l j e n o 2 0 13 n a Ba l ka n I n s i g h t : http: / / w w w. balk aninsig h t. co m / e n / a r ti cl e / r a s t e -s tr a h -z a - b u d u c n o s t - p e t r o v a r a d i n s ke - t vr d j a v e 9. M ir ko v ić , P. , i K or ać, I . ( 2 0 0 9 ) . I n i ci j a ti v a z a i z r a d u p r o j e kt a i n a c r t s t r a t e š ko g p l a n a z a r e vi t a l i z a c i j u s t a r e f a b r i ke “P e t ar D r apšin” u N o v o m S a d u . N o v i S a d . 10. P e t ar D r apšin A . D . ( 2 0 13 ) . I s t o r i j a t. P r i s tu p l j e n o 2 0 13 n a “ P e t a r Dr a p š i n ” A D: h t t p ://www.p e t a r d r a p s i n .c o .r s /?a c t i o n = i s t or i jat 1 1. Sp ec i jalna bolnic a z a r e u m a ts ke b o l e s ti N o v i S a d . ( 2 0 0 9 ). I s t o r i j a t . P r i s t u p l j e n o 2 0 13 n a S p e c i j a l n a b o l n i c a z a r e u m a t ske boles t i N o v i S ad: ht t p : / / s b n o v i s a d . co . r s / s r / o -n a m a / a r t e t s ko - k u p a t i l o - j o d n a - b a n j a .h t ml 12. Sr ef ano v ić , S. (20 07 ) . F i l m o v i p r o p a d a j u u v o j n o m h a n g a r u . P r i s t u p l j e n o 2 0 13 n a Bl i c : http: / / w w w. blic . r s/ Ves ti / Vo j v o d i n a / 34 6 3 / F i l m o v i -p r o p a d a j u - u - v o j n o m- h a n g a r u /p r i n t 13. Su bo t ić , I. (2 0 0 2 ). S a v r e m e n a u m e tn o s t u a m b i j e n ti m a g r a d a . U M. Dr a g i ć e vi ć Š e š i ć , J a vn a i k u l t u r n a p o l i t i ka (s t r. 18 9-192). B eog r ad: Č igoja š t am p a . 14. Še k ner, R . (19 9 2 ). K a p o s tm o d e r n o m p o z o r i š tu . B e o g r a d : F DU, I n s t i t u t z a p o z o r i š t e , f i l m, r a d i o i t e l e vi z i j u . 15. Šu v ako v ić , M . (2 0 0 0 ) . F i l o z o f s ke i g r a čke t e a tr a . B e og r a d : Fa k u l t e t d r a ms ki h u m e t n o s t i . 16. Ta t ić , V. (1974 ). Gr a đ a z a p r o u ča v a n j e s p o m e n i ka k ul t u r e Vo j v o d i n e V I - I X . N o vi S a d : P o kr a j i n s ki z a v o d z a z a š t i t u spome nik a k ult ur e. 1 7. U r banizam J P (2 0 10 ) . P l a n d e t a l j n e r e g u l a ci j e m o s t a n a t r a s i b i v š e g mo s t a F r a n c J o z e f u N o v o m S a d u . P r i s t u p l j e n o 2 0 13 na Za v od za ur banizam N o v i S a d : h ttp : / / w w w. n s u r b a n i z a m .r s /s i t e s /d e f a u l t /f i l e s /1 7 0 6 - Na c r t - P DR- m o s t a .p d f 18. U r banizam J P (20 10 ) . P l a n d e t a l j n e r e g u l a ci j e P e tr o v a r a d i n s ke t vrđ a v e u N o v o m S a d u . P r i s t u p l j e n o 2 0 13 n a Z a v o d z a urb anizam N o v i Sad: h ttp : / / w w w. n s u r b a n i z a m . r s / s i t e s / d e f a u l t /f i l e s /1675 - Na c r t - P DR-T V RDJ AV E .p d f 19. Vu k č e v ić , N . (2 0 13 , Ju l 19 ) . C G : K u l tu r a o ž i v l j a v a n a pu š t e n e i n d u s t r i j s ke h a l e . P r i s t u p l j e n o 2 0 13 n a Ra d i o S l o b o d n a E vr opa: http: / / w w w. slobodnae v r o p a . o r g / co n t e n t/ k u l tu r a -o z i v l j a v a - n a p u s t e n e - i n d u s t r i j s ke - h a l e /2 5 0 5 10 8 6 .h t ml 20. Vuko v ić , Z . , i N o v a ko v i ć, I . ( 2 0 0 5 ) . P e tr o v a r a d i n : j u če , d a n a s , s u t r a . N o vi S a d : S a v e z s t u d e n a t a u N o v o m S a d u i O g l e d.

O A U TORU S c e n a t o r ia pr eds t a v lja udr uženje pr of esionalaca i kr eativ aca koji se ba v e um e tnošću,

a r h i t e k t u r o m i k ultur om. Člano vi U dr uženja su se ok upili sa željom da unapr ede izv ođačke u m e t n os t i i k u lt u r no nasleđe kor išćenjem a m bi jent alnog t eatr a kao ins tr um ent a r eanim aci je r a z l i č it ih lo k alit e t a na koje se ne obr aća d o v oljno pažnje, koji su zapuš t eni, a pr eds t a v lja ju d e o m a t e r i jalne k u ltur ne baš tine. P osle odr eđenog isk us tv a u sops tv enim s tr ukam a, kod sv a ko g o d č l ano v a se s t v or ila sv es t o znača ju po v eziv anja r azličitih disciplina kako bi se došlo do p r i m e n jiv ih r e š e n ja . Int er disciplinar nos t i br iga za k ultur u, k ultur no nasleđe i sa v r em eno s t v a r a la š t v o su dv e k ljučne ideje koje su ujedinile pojedince koji danas čine udr uženje Scen a t o r i a .

Izda v a č

S CEN ATOR IA Li s i n s kog 1. P e t r o v ar adin s c e n at or ia @ g m a il . com http: / / scenat or ia. wix.com /scenat or ia

A ut o r i t e k s t o v a

I v a n a Vo lić , K at ar ina D a jč

L ektu r a

Bo j ana J o k m ano vić

Fo t og r a f i j e

Mi l i ca N ja g o je v, Kat ar ina D a jč, M ir osla v D a jč

Gr af i čk i d i z a j n Mi r osla v D a jč

Št a m p a

Št a m par i ja b o je

P os e b n a z a h v a l no s t

Ve r i c a N ikolić , Slobodanka B abić, Z a v od za zaš titu spom enika k ultur e Gr ada N o v og Sada P r o j e k a t „ Am b i je n tаlni t eаtаr k аo ins tr um ent pr om oci je ur bаnog, аr hit ekt onskog i g r аdit eljsko g n а s le đ а “ p o d r žan je od s tr ane P ok r a jinskog sekr e t ar i jat a za ur banizam , g r adit eljs tv o i zaš ti tu ž i v o t n e s r e d in e . CI P - K at alogizaci ja u publik aci ji Bi b l i o t e k a M at ic e sr pske, N o vi S ad 0 6 1 . 22 : 792( 497 . 1 13 N o vi S ad) Vo l i ć , Iv ana G r a d it eljsko n a s l eđe kao scena : A mbi jent alni t eat ar u funkci ji r eanim aci je/aut or ke t ek s t o v a I v a n a Vo lić , K at ar ina D a jč ; f o t og r af i je M ilica Njagoje v, Kat ar ina Da jč, Mir osla v Da jč. P e t r o v ar adin : Scenat or ia, 2 0 13 ( N o vi S ad : Boje). - 28 s tr. : f o t og r. ; 20 x 20 cm T i r a ž 200. I S BN 978- 86- 9 1 72 87 -0 -0 1. Da jč , K a t a r ina [ aut or] [ f o t og r af ] a ) K u lt u r ne us t ano v e / A mbi jent alni t eat ar - N o v i Sad CO BISS. SR- ID 28 1 748 2 3 1

SCENATORIA

Ž ELEZ N I Č K I TU N EL N A P ETR O VA R A D I N S KO J T V R Đ AV I

A M B IJE N TA L N A CE L IN A V OJNIH HAN G ARA U B L IZ IN I Ž E L E Z N IČKO G TUNEL A PO Z D R AV IZ N O V O G S A D A

SCENATORIA

A M B IJE N TA L N A CE L IN A ISPRED UGL A ULIC A PR OT E M IH A L D Ž IĆA 14 I VL ADIMIRA N AZORA 5

B A R U TA N A , , JO S I F’ ’ SCENATORIA

SCENATORIA

S TA R O K U PATI LO JO D N E B A N JE

K IN E S K A ČE T V RT SCENATORIA

P O Z D R AV I Z N O V O G S A D A

SCENATORIA

G R A D I TELJS KO N A S LEĐ E K A O S C EN A A M B I JEN TA LN I TEATA R U FU N KC I JI R EA N I M A C I JE

G R A D IT E L JS KO N A S L E ĐE KA O SCEN A A M B IJE N TA L N I T E ATA R U FUNKCIJI REANIMA CIJE

PO Z D R AV IZ N O V O G S A D A

S TA R I B I O S KO P , , KO R Z O ’ ’ SCENATORIA

G R A D IT E L JS KO N A S L E ĐE KA O SCEN A A M B IJE N TA L N I T E ATA R U FUNKCIJI REANIMA CIJE

P O Z D R AV I Z N O V O G S A D A

G R A D I TELJS KO N A S LEĐ E K A O S C EN A A M B I JEN TA LN I TEATA R U FU N KC I JI R EA N I M A C I JE

G R A D IT E L JS KO N A S L E ĐE KA O SCEN A A M B IJE N TA L N I T E ATA R U FUNKCIJI REANIMA CIJE

PO Z D R AV IZ N O V O G S A D A

SCENATORIA

G R A D I TELJS KO N A S LEĐ E K A O S C EN A A M B I JEN TA LN I TEATA R U FU N KC I JI R EA N I M A C I JE

G R A D IT E L JS KO N A S L E ĐE KA O SCEN A A M B IJE N TA L N I T E ATA R U FUNKCIJI REANIMA CIJE

PO Z D R AV IZ N O V O G S A D A

P O Z D R AV I Z N O V O G S A D A

G R A D I TELJS KO N A S LEĐ E K A O S C EN A A M B I JEN TA LN I TEATA R U FU N KC I JI R EA N I M A C I JE

SCENATORIA

5 6

43 12