Kỹ năng thực hành điều dưỡng tập 2 by Bac Si Hoa Sung

N NG TH C HÀNH UD DÙNG CHO SINH VIÊN

IH C

P II

NHÀ XU T B N Y H C

NG NG

O BIÊN SO N: khoa h c & ào t o, B Y t

BIÊN: - Ts.

ình Xuân

- Ths. Tr n Th Thu n NH NG NG

I THAM GIA BIÊN SO N:

- Ths. Tr n Th Thu n - Ths. Nguy n Th S - Ths.

oàn Th Anh Lê

- Ths. Tr n Th y Khánh Linh - Ths. Nguy n M nh D ng - CN. T ng V nh Phú - Ths. V Th Minh Ph

- Ths. Hoàng Công Chánh - Bs. Nguy n - BS. CKII. Tr n

ng Th ng c Thái

- TS. Lê V n An - TS. Nguy n Th Kim Hoa TH

KÝ BIÊN SO N: Ths. Nguy n M nh D ng

THAM GIA T

CH C B N TH O:

Ths. Phí V n Thâm TS. Nguy n M nh Pha

i nói

K n ng th c hành u d ng g m 55 k n ng thông th ng c u ng th c hi n t i các c s khám và ch a b nh, các k n ng này c ch n c t các nhà qu n lý, gi ng viên t các tr ng i h c, Cao ng ào t o u ng trong d án Vi t Nam – Hà Lan h tr nh m áp ng nhu c u chu n hoá, th ng nh t và c p nh t các k thu t u d ng. Tài li u c s giúp ,c n c a chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen, i h c Saxion ã h ng d n cách thi t k sách dùng cho sinh viên u d ng; các b c c u trúc xây ng th nào phù h p n i dung ki n th c c n thi t cho k n ng th c hành u d ng và áp ng ph ng pháp t h c cho sinh viên u d ng. Tài li u c biên so n t các gi ng viên chuyên d y v k n ng u d ng a các tr ng i h c Y Hà N i, ih c u d ng Nam nh, i h c Y Hu và i h c Y D c thành ph H Chí Minh. N i dung cu n sách c phân ra làm 9 ch ng và chia thành 2 t p I và II. T p II g m có các ch ng t VI n IX. Ch ng VI, VII, VIII trình bày các k thu t h tr u tr nh : a thu c vào c th , k thu t truy n d ch và các k thu t u tr u d ng; ch ng IX dành cho các k thu t s c u, c p c u. Cu n sách c trình bày tuân theo ph ng pháp gi ng d y tích c c, v a là tài li u dành cho sinh viên c nhân u d ng t h c, ng có th làm tài li u cho các sinh viên Y h c c n tham kh o môn K thu t u ng c s . Trong quá trình biên so n, m c d u v i nhi u c g ng c a nhóm tác gi nh ng ch c ch n s không tránh kh i các thi u sót, chúng tôi mong mu n nh n c s óng góp c a quý ng nghi p và quý b n c.

NG CH

Ts.

BIÊN

ình Xuân

Ths. Tr n Th Thu n

CL C i dung

Trang

CH NG VI CÁC K THU T A THU C VÀO C TH 1. Gi i thi u toàn ch ng............................................................................. 1 2. Phát thu c và ghi chép ............................................................................. 3 3. Cách pha thu c ...................................................................................... 15 4. a thu c qua ng mi ng, m t, tai, m i, âm o, tr c tràng ........... 26 5. Dùng thu c qua ng tiêm .............................................................. 56 CH NG VII CÁC K THU T TRUY N D CH 1. Chu n b t catheter t nh m ch trung tâm............................................. 87 2. K thu t t kim lu n ngo i vi ............................................................... 105 3. K thu t truy n d ch t nh m ch ............................................................. 119 4. Truy n d ch d i da ............................................................................. 135 5. K thu t truy n máu ............................................................................. 150 6. Nuôi d ng hoàn toàn b ng ng t nh m ch .................................... 169 7. K thu t s d ng b m tiêm n .......................................................... 187 8. K thu t s d ng máy truy n d ch ........................................................ 203 CH NG VIII CÁC K THU T THAY B NG V T TH NG 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 221 2. Thay b ng r a v t th ng s ch ........................................................... 224 3. Thay b ng r a v t th ng nhi m khu n .............................................. 235 4. Thay b ng r a v t th ng d n l u ...................................................... 246 5. K thu t thay b ng h u môn nhân t o .................................................. 258 6. Thay b ng v t th ng - c t ch ............................................................. 272 7. K thu t hút m rãi ............................................................................. 283 8. Th ôxy qua m i và ng m khí qu n .................................................. 297 9. Cách l y b nh ph m làm xét nghi m ................................................... 305 10. Tr giúp bác s ch c dò ....................................................................... 327 11. Ch m nóng - ch m l nh .................................................................. 340 CH NG IX P C U BAN U 1. Gi i thi u toàn ch ng......................................................................... 367 2. S c u gãy x ng ............................................................................... 369 3. Các bi n pháp c m máu t m th i ......................................................... 394 4. K thu t b ng ....................................................................................... 407 5. C p c u ng ng tu n hoàn ................................................................... 415 6. V n chuy n n n nhân........................................................................... 429 Tài li u tham kh o .............................................................................................427

NG VI CÁC K

1. Gi i thi u toàn ch 1.1.

THU T

A THU C VÀO C

Danh sách các k n ng trong ch

- Phát thu c và ghi chép . - Cách pha thu c -

a thu c qua

ng m t, tai, m i, mi ng, da, tr c tràng.

- Tiêm: Tiêm trong da. Tiêm d

i da.

Tiêm b p Tiêm t nh m ch. 1.2.

M c tiêu chung toàn ch 1. Nh n

2. Trình bày

c tình tr ng chung c a ng c k n ng ki m tra thu c tr

i b nh tr

c khi dùng thu c

c khi dùng cho ng

i b nh

3. Trình bày c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng ng a nh m l n thu c 4. Th c hi n

i b nh

c k n ng dùng thu c an toàn và hi u qu

5. H ng d n cho ng thu c

i b nh nh n bi t các d u hi u b t th

ng sau khi dùng

6. Ý th c c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho ng i b nh 2. Yêu c u 2.1.

Gi i thi u t ng quan

a thu c vào c th ng i b nh là công vi c ph bi n c a u d ng và c n thi t cho ng i b nh, nó òi h i ng i u d ng ph i có ki n th c c b n hi u bi t v thu c, cách s d ng a thu c an toàn vào c th ng i b nh, h n th n a u ng còn ph i hi u v ng i b nh ngoài m c ích tránh nh m l n ng i b nh, còn ph i th c hi n c k thu t t n m c an toàn và ng i b nh h p thu thu c hi u qu nh t. N u nh m tên thu c, tính li u thu c sai, th c hi n không t yêu c u v k thu t hay th i gian, t t c u có th gây nh h ng n k t qu u tr và ng i b nh, tùy c sai sót có th là t i ch hay nguy hi m h n là nh h ng n toàn thân và có th gây t vong Có nhi u

a thu c vào c th :

ng mi ng ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm

o, tr c tràng

ng s d ng ngoài da ng tiêm Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng cho thu c thích h p, m i nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o v k thu t hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng an toàn. 1

ng có th c

Nh ng yêu c u c n thi t khi ng i u d ng cho ng i b nh dùng thu c là nh ng ki n th c v thu c, th c hi n vi c ki m tra các u úng tr c khi cho ng i b nh dùng thu c nh : úng ng i b nh, úng thu c Bác s ch nh, úng li u dùng, úng ng cho thu c và úng th i gian. Trong khi th c hi n vi c cho thu c tác phong ng i u ng c ng c n c n tr ng trong vi c áp d ng các ph ng pháp cho thu c, sau khi cho thu c u d ng c ng c n theo dõi tác d ng c a thu c và h ng d n ng i b nh phát hi n các d u ch ng ch quan phát hi n s m và x trí k p th i các tai bi n có th x y ra do dùng thu c. 2.2.

Ki m tra tr

ch c

Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh d u câu úng hay sai STT

vào c t t

i dung

úng

T th ng i giúp tránh nguy c hít s c khi cho u ng thu c

u d ng ch c n th c hi n úng theo y l nh c a th y thu c cho dù ch a hi u rõ v thu c

Ng i b nh m t ph n x nu t không cho thu c b ng mi ng

Ng i bênh có th nhai t t c các lo i thu c d ng viên cho h p thu d và nhanh

Thu c ng

n ép bu c a thu c vào c th ng ch i không ch u dùng thu c

i b nh khi h t

Cho ng

t thu c vào âm

C n v sinh b ph n sinh d c c a ng thu c vào âm o

t h u môn th c

c dùng khi ng

i b nh n m t th ph khoa khi

11 Thu c 12 Ng

i b nh không

i b nh li t m t, mi ng méo không u ng thu c

10 Sau khi t thu c vào h u môn, ng nh t là 10 phút

i b nh tr

c khi

i b nh c n n m ngh ít

t vào tr c tràng sâu kho ng 2-3 cm

i v i ng

il n

i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày

13 Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng 14 Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t d ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác u tr 15 N i m n ng a, ch y n hi u d ng thu c

c m i là bi u hi n trong nh ng d u

ng v i

Sai

PHÁT THU C VÀ GHI CHÉP 1. Gi i thi u k n ng Th c hi n phát thu c cho ng i b nh và ghi chép vào h s là m t ph n quan tr ng trong k thu t cho ng i b nh dùng thu c. Vì v y, u d ng nên nh n th c rõ trách nhi m và l u ý nh ng m quan tr ng tránh s nh m l n gây h u qu n k t qu u tr và nh h ng n ng i b nh. u d ng c n bi t rõ nh ng thông tin v d c ng h c c a thu c phát cho ng i b nh nh tên thu c, lo i thu c, hình d ng, tác d ng chính, tác d ng ph , y u t h p th và bài ti t… Sao chép t h s òi h i s chính xác cao nên u d ng c n sáng su t sao chép y l nh chính xác và th c hi n nghiêm ch nh y l nh, n u không rõ y l nh ph i h i l i, không ý i y l nh hay th c hi n y l nh mi ng. Khi phát thu c, u d ng ph i ch c ch n ng ng i b nh n m rõ li u dùng thu c, ng dùng và th i gian dùng thu c cho t ng lo i. u d ng nên t n tình gi i áp cho ng i b nh khi h có v n th c m c vì m i nghi ng liên quan n vi c dùng thu c u có th nh h ng n s c kh e ng i nh. 2. M c tiêu k n ng Trình bày nh ng ki n th c c b n v thu c ng Li t kê các y u t quy t

ng c n bi t

nh tác d ng c a thu c.

Phân tích nh ng tác phong c a ng

ng khi phát thu c cho ng

i b nh

Tính li u thu c chính xác. Chu n b

Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t l y thu c phát cho ng

i b nh.

Th c hi n ghi h s rõ ràng. Th o lu n và t rèn luy n v thái

và cách ti p xúc ng

i b nh khi th c hi n

3. Lý thuy t liên quan Nh ng ki n th c c

b n v thu c ng

ng c n bi t

Tên thu c: t lo i thu c có th có nhi u tên thu c: tên hóa h c, tên bi t d

c, tên th

ng m i

Công d ng thu c: Ch ng nhi m khu n: các lo i kháng sinh, sulfamid Phòng b nh: vaccine, huy t thanh Ch n oán b nh: BCG test Gi m tri u ch ng: gi m au, gi m s t, gi m ho… Tác d ng thu c: Tác d ng t i ch : nh ng thu c không phân ph i toàn thân, ch có tác d ng t i m t i nh t nh có tác d ng mong mu n Tác d ng toàn thân: nh ng thu c v t qua hàng rào sinh h c vào máu phân ph i kh p c th t o nên các tác d ng tr c ti p ho c gián ti p v i các lo i tác d ng sau: Tác d ng chính: tác d ng mong mu n a Aspirin là kháng viêm, gi m au.

t k t qu

u tr . Ví d : tác d ng chính

Tác d ng ph : tác d ng không mong mu n c a thu c. Ví d : tác d ng ph c a Aspirin là viêm loét d dày. 3

Tác d ng h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra hi u ng nh t th i sau ó tr l i tr ng thái ban u. Ví d : thu c tê gây nên tác d ng c ch th n kinh c m giác m t th i gian sau ó c m giác l i h i ph c. Tác d ng không h i ph c: tác d ng c a thu c gây ra trên c th không thay i. Ví d : dùng Tetracycline tr em gây nên hi n t ng vàng r ng do tetracycline t o ph c i canxi. Tác d ng ch n l c: thu c tác d ng toàn thân phân ph i n nhi u c quan nh ng có tác d ng c hi u s m nh t trên m t c quan. Ví d : Codein tác d ng ch n l c c ch trên trung tâm ho nên s d ng ch a h n là tác d ng gi m au. Tác d ng i kháng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t ng gi m ho c t ho t tính c a nhau. Có nhi u lo i i kháng nh i kháng c nh tranh, i kháng không c nh tranh, i kháng ch c ph n, i kháng hóa h c… Tác d ng hi p tính có l i ho c có h i.

ng: khi hai thu c ph i h p v i nhau có hi n t

Các y u t quy t

ng gia t ng ho t

nh tác d ng c a thu c:

D ng thu c: thu c viên, thu c b t, dung d ch… ng thu c Viên

c tính Viên nén: c ng, u ng v i nhi u n

c, thu c

c h p thu

Viên b c ng: thu c c áo l p ngoài là ng d , và gi m kích thích d dày Viên bao tan trong ru t: thu c qu n thu c không b phân h y ng Viên ng m

ph n

b o qu n, giúp

c bao bên ngoài l p nh film, giúp b o d dày, khi xu ng ru t non m i có tác

Th r n có v ng t do có ng, p thu và ng m qua niêm m c Có 2 lo i: - Ng m d

ru t

c ng m cho

n khi tan h t, thu c

i h p thu qua niêm m c d

- Ng m trong mi ng thu c h p thu qua niêm m c vùng má và 1 niêm m c d dày

Viên s i b t

D ng viên nén, g p n qua niêm m c

Viên nang

Thu c c bao bên ngoài là l p gelatin giúp nu t d , h u h t l p gelatin này s tan d dày, thu c h p thu qua niêm m c d dày hay ru t. Có lo i viên nang bên trong là thu c b t, d ng h t, d ng d u hay gel

Dung d ch

Thu c hòa tan trong dung môi th

Si-rô

Dung d ch có m c do có ng b o qu n thu c, có th có thêm h ng t o mùi th m giúp d u ng, th ng dùng cho tr em

Nh t

Huy n d ch

Thu c hay ru t

c s tan nhanh và s i b t, thu c

c phân tán trong môi tr

Tinh th thu c

ng là n

c, h p thu nhanh

ng d u, h p thu

c treo trong dung môi là n

c h p thu

niêm m c d dày

c, h p thu qua niêm m c

Tu i ng i b nh: L u ý s d ng thu c cho tr em và ng i cao tu i vì c m sinh lý c th trên l a tu i này nh h ng nhi u n kh n ng h p thu, chuy n hóa và ào th i thu c. Phái tính: ho t tính c a d c ph m có khi bi n trong th i k mang thai và cho con bú.

i theo phái,

c bi t

phái n

Cân n ng: s h p thu và d tr thu c thay i tùy theo l ng mô m , c n l u ý khi s d ng các lo i thu c tan trong lipid. i v i tr em, cân n ng có tính quy t nh trong vi c tính li u l ng thu c. gây

Hi n t ng quen thu c: tr ng thái c a c th ch u c ho c không áp ng v i li u có ho t tính sinh h c.

c nh ng li u thu c áng l

Di truy n: m t s c tính di truy n gây r i lo n du c ng h c, tác d ng d làm thay i quá trình h p thu, chuy n hóa, và tác d ng chính c a thu c.

c lý

Ch dinh d ng: th c n và n c u ng nh h ng t i d c ng h c, tác ng và c tính c a thu c nh làm nhanh ho c ch m th i gian h p thu thu c t i d dày, thành ph n thu c t o ph c v i th c n ho c i kháng v i th c n. Th i m dùng thu c: tác d ng d c lý, hi u qu u tr liên quan nhi u th i m dùng thu c do s thay i c a l u l ng tu n hoàn gan, th n, ph i thay theo nh p sinh h c. Tr ng thái b nh lý: c th m t m i ho c m t ng nhau c ng nh h ng n tác d ng c a thu c. Môi tr

ng nh ánh sáng, nhi t

Hàm l

ng: s l

n i

i m c ph i nhi u b nh khác

ng thu c có trong thành ph n

Li u l ng thu c: là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác d ng u tr mà không gây tác h i. Tùy theo cân n ng, tu i, tình tr ng b nh, ng dùng thu c ng i u tr s quy t nh li u dùng phù h p. Quy ch v thu c c B màu .

c: nhãn thu c

c A và gi m

c A màu en,

c B và gi m

Cách b o qu n: thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th ti n l i cho vi c l y thu c. Nh ng thu c dùng không h t ph i y n p kín, b o qu n t t và tránh nhi m khu n. Tác phong c n thi t c a ng

Chính xác, khoa h c và có trách nhi m. Sáng su t khi nh n y l nh. Trung thành v i ch ph i h i l i.

nh c a bác s , tuy t

Không th c hi n y l nh qua mi ng ho c

i không thay

i y l nh, n u nghi ng

n tho i.

Không pha tr n các lo i thu c v i nhau khi không có y l nh. S p x p thu c theo th t T thu c ph i

d tìm và tránh nh m l n.

g n n i làm vi c.

Thu c ph i có nhãn rõ ràng, s ch s . Các lo i thu c

c b ng A, B ph i

Thu c n

riêng v i thu c viên, thu c u ng

c c t gi

da.

úng theo quy ch . riêng v i thu c dùng ngoài

Ki m tra thu c hàng ngày ng ho c kém ch t l ng.

b sung

c s và x lý nh ng thu c quá h n s

Ki m kê, bàn giao thu c m i ngày, m i ca tr c và ghi chép s rõ ràng. Nghiêm ch nh tuân th 3 ki m tra, 5 m b o an toàn cho ng

i chi u.

i b nh.

Cách tính li u thu c Ngay khi có y l nh, u d ng ph i ki m tra h s thu c và sao y l nh thu c, tr c khi chu n b thu c c n ph i tính c li u l ng thu c chính xác theo c n cho m t ng i b nh i v i thu c viên: Li u theo y l nh l

ng viên thu c = Hàm l

ng c a m i viên thu c

i v i thu c d ng dung d ch Li u theo y l nh x l

ng ml

= Hàm l

Khi dùng thu c cho tr Ch

nh li u thu c

Li u thu c d

n v th tích

ng thu c quy ud

nh trong

n v th tích

ng c n nh ng thông tin sau:

c tính trên kg cân n ng c a tr hay trên m2 da

i 1ml, nên dùng b m tiêm 1ml ( ã tháo kim)

Không nên pha thu c vào s a, d ch nuôi d Thu c d ng viên nên pha thêm

ng, vì li u d b m t do tr không n h t.

ng cho tr d u ng, chú ý d gây sâu r ng

cho tr thu c xa t m tay c a tr

rút thu c chính xác.

phòng tr l y dùng.

4. Quy trình k thu t Các b c ti n hành

ng pháp ti n hành

i k t qu dùng thu c tr c ây 1. Nh n nh a ng i b nh (NB) có các d u ng i b nh: ti n s d ng, hi u n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, phù, khó th . tri giác, ki n th c kinh ánh giá tình tr ng tri giác c a nghi m v b nh NB i NB - Thông tin v vi c dùng thu - Tình tr ng l - C m nh n c TR

b nh, k t qu c a c. thu c vào thu c a NB v thu c.

C 2. Ki m tra y nh và sao phi u thu c

c y l nh t h s , ki m tra thu c l n 1, l y phi u thu c và ghi nh n y : - Tên NB - Tên thu c, hàm l ng - Li u l ng thu c ng dùng thu c - Th i gian dùng thu c

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Nh n bi t d u hi u d Ng i b nh h p tác tr l i ng thu c, báo BS trung th c. cân nh c vi c dùng thu c c ý th c, t nh táo u ý n ng i già và tr em nh n bi t thu c dùng cho úng - Xác nh s hi u bi t và nhu c u v thông tin n bi t c a NB - Kh n ng dung n p thu c - NB ch p nh n và tho i mái khi dùng thu c - K thu t th c hi n theo y l nh - Tránh nh ng sai sót làm m t an toàn cho ng i b nh

i v i NB có kh n ng t dùng thu c khi có c m tính v i thu c d gây ng c thu c do d ng quá li u

- NB có th trùng tên, nên ghi nh n h tên, tu i, s gi ng. - úng thu c: g m tên, hàm ng và d ng thu c - úng li u: c n c vào hàm ng thu c tính chính xác li u theo y l nh - So sánh ng dùng c a y nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà s n xu t - Th i gian dùng thu c ph i phù p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB

Hình nh minh h a

3. Chu n b - R a tay th ng quy

- Chu n b thu c

- Chu n b khác

Theo quy trình r a tay n i khoa

Gi m s lây nhi m vi sinh v t

Ch n thu c úng theo yêu c u, An toàn v thu c, tránh ki m tra thu c l n 2: nh m l n c tên thu c - Hàm l ng thu c - H n s d ng, ch t l ng thu c

ng c o l ng: - C c có chia v ch - Thìa có v ch o l ng - ng m gi t - Khay m thu c - H p tán thu c viên -L ic a - Thìa khu y - H p thu c cá nhân - Gi y lau -L y thu c viên - M n p chai thu c vào khay m thu c ho c vào n p h p thu c. - Cho vào h p ng thu c c a NB - Thu c viên trong v : m v thu c cho vào h p ng thu c c a NB

Dùng cho thu c n

- Thu c còn nguyên bao bì, nhãn rõ ràng. - L u ý nh ng thu c cùng tên, khác hàm l ng. - Thu c s d ng nhi u l n ph i o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà s n xu t

Ch n d ng c o l ng thu c theo d ng thu c s d ng l y thu c chính xác theo li u l ng i già ch nh

y thu c viên Tán thu c cho ng và tr em không th nu t viên thu c a thu c ng Hòa tan thu c Chia thu c theo th i gian cho ng i b nh - H n ch tay ch m thu c làm nhi m b n thu c hay m hôi tay làm t thu c. - M i NB có h p ng thu c riêng c phân thành nhi u c u ng trong ngày 8

Chú ý móng tay, k ngón tay

- H p ng thu c cá nhân có ghi tên NB, có phân gi u ng thu c. - Thu c viên nang b t hay h t i, không nên tháo r i l p v

- L y thu c ng nu c, dung d ch

- Thu c d ng t

- Thu c viên ng s i b t 4. Ki m tra l i thu c

- L c nh và u chai thu c tr c khi rót - Rót thu c vào c c có chia v ch, hay v t m u o l ng, có th dùng b m tiêm b kim rút thu c - Rót thu c không mi ng chai ch m vào mi ng c c - L y gi y lau bên ngoài c chai thu c y kín n p chai và vào ch . - Xé mi ng bao thu c - Cho thu c vào c c có s n m t ít c m - Dùng thìa khu y u

c tr n

-Tính li u chính xác - Tránh nhi m b n l thu c và làm t nhãn thu c - B o qu n thu c t t

- Giúp thu c hòa tan d

c h ng d n c a nhà s n xu t thu c tr c khi tính li u và rót thu c -C c ng thu c a ngang mm t nhìn chính xác. nhãn chai thu c lên trên không làm d nhãn. - Không thu c th a tr l i vào chai thu c

ng n c giúp hòa tan thu c phù h p v i l ng b t theo ng d n c a nhà s n xu t, không nên quá c hay quá ng. -Không c u ng viên thu c khi thu c ch a tan

- Cho thu c vào ly có n c u ng c - Ch thu c s i b t tan hoàn toàn c nhãn thu c l n 3 tr c khi - Th c hi n úng 3 ki m u d ng th c hi n v i tinh t thu c hay b v thu c tra tránh sai sót vì ây là th n trách nhi m cao, c n - So sánh l i gi a y l nh thu c, thu t òi h i s chính th n, không ch quan phi u thu c và l thu c xác cao

5. Ki m tra gi dùng thu c

- Xem gi dùng thu c c a NB trên phi u thu c

Mang khay thu c ho c xe thu c

em thu c n gi ng nh

-Thu c

Phân b thu c h p v i tính ch t d c lý c a thu c Ti n nghi, s ch s t o ni m tin cho NB

Thu c c dùng úng theo gi yêu c u c a bác s u tr

7. i chi u úng NB

8. Gi i thích i NB TRONG

9. Phát thu c cho NB

10. D n d p ng c

11. Ghi chép s

Xem tên trong phi u thu c v i tên ng i b nh u gi ng ng th i h i NB: - H tên y - Tu i - Trình bày NB: m c ích, tác ng, tính ch t c a thu c.

a h p ho c bao thu c ã chia theo gi và ghi rõ tên NB, tên thu c cho NB - H ng d n NB cách dùng thu c: ng dùng, th i gian - Gi i thích nh ng d u hi u c a ng, tác d ng ph c a thu c - Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c phi u thu c vào ô gi ti p theo. khay thu c, xe thu c v ch - i ud ng a tay - Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c c nh NB v ng m t, không p tác dùng thu c, lý do NB không dùng thu c… - Tên D th c hi n

Xác nh úng ng i nh phát thu c úng

úng tên, tu i, s gi ng -H i NB t tr l i n u

-Cung c p ki n th c cho NB - Giúp NB tin t ng vào u tr -T ng kh n ng t dùng thu c - NB t nh n bi t d u hi u b t th ng c n báo ngay nhân viên y t - NB bi t lo i thu c ang d ng

NB hay thân nhân ch p nh n vi c dùng thu c

- D tua sau th c hi n ti p. - D l y s d ng

- Ghi vào h s bác u tr và u ng các tua n m rõ

- Yêu c u NB l p l i cách dùng thu c - Gi i áp m i th c m c c a NB h n m rõ thông tin, tránh hi u nh m và s d ng thu c sai. - NB ký tên tr c m t u ng - D ng c x p ng n n p, theo th t

- Tuân theo quy nh ghi h s - Ghi trung th c nh ng ph n ng c a NB ho c lý do không p tác u tr c a NB - Ghi thu c do chính tay mình th c hi n - Bàn giao D tua sau nh ng tr ng h p ch a phát thu c c ho c ph n ng NB c n theo dõi

5. T 5. 1

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/sai. Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

ánh d u

vào c t úng ho c sai.

Câu h i D ph i n m rõ 3 ki m tra, 5 i chi u khi phát thu c cho NB Thu c c n c n i khô ráo, thoáng mát, và c phân lo i th Ch c n h i tên ng i b nh tr c khi phát thu c Li u l ng thu c cho tr em th ng c tính d a vào kg cân ng u d ng không nên gi i áp th c m c v thu c cho NB nhi u vì m t th i gian D c phép th c hi n y l nh thu c qua n tho i Ki m tra thu c l n 2 c th c hi n tr c khi c t l thu c Li u l ng thu c là s l ng thu c dùng cho ng i b nh có tác ng u tr mà không gây tác h i. u hi u d ng thu c g m n i m n, ng a, bu n nôn, n l nh, phù, khó th . D tránh ch m tay vào thu c khi l y thu c viên phát cho NB D có th a c chai thu c Siro ho cho NB t chia u ng trong ngày D nên phát thu c cho NB úng gi theo y l nh Tác d ng ph là tác d ng không mong mu n c a thu c. Luôn luôn dùng mu ng cà phê l ng thu c cho tr D ph i ghi t t c các lo i thu c phát cho NB vào h s

úng

Sai

5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Tr n

c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c trong bu i hu n luy n

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t.

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n

c n chú ý

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n và a ra gi i pháp

các b c khó kh n

Giáo viên gi i thích và làm m u Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và

c theo quy

t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n

theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u

m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm

Th c hành theo nhóm 11

Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. 5. 3 T

l D

ng giá (B ng ki m quy trình) i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này

th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua. Các b

T t

1. Nh n nh: -Thông tin v b nh - K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan -Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c -Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c 2. Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng: - úng tên NB - úng tên thu c - úng li u l ng thu c - úng ng dùng thu c - úng th i gian dùng thu c - úng ch nh thu c 3. R a tay -R a tay n i khoa -Làm khô tay 4. Chu n b So n khay d ng c - So n úng thu c + c tên thu c + H n s d ng, ch t l ng thu c + Hàm l ng thu c - Thìa - C c có chia v ch - B m tiêm - H p ng thu c cá nhân - Gi y lau -L ic a - Phi u thu c 5. L y thu c 5. 1. L y thu c viên -Tính s viên thu c cho vào h p ng thu c c a NB -Tránh ch m tay vào thu c 5. 2. L y thu c d ng nu c, dung d ch Thu c dung d ch trong chai - L c u chai thu c tr c khi rót, - L ng thu c li u cho vào c c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c - Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c Thu c dung d ch d ng ng 12

t Sai Không làm

Ghi chú

- Dùng l i c a, c a 2 u ng thu c - Dùng bông c u khô b 2 u ng thu c, cho thu c vào ly -Không c n hòa thêm n c vào thu c Thu c nh t ng d ng gói - C t hay xé u v bao thu c - Cho thu c li u vào ly - Không hòa thêm n c 5. 3 Thu c d ng b t - Cho thu c vào c c có s n m t ít n c m, khu y u 5. 4. Thu c viên d ng s i b t - Cho thu c vào ly n c u ng c - Ch thu c tan hoàn toàn 6. Ki m tra l i thu c c nhãn thu c l n 3 tr c khi c t thu c hay b v thu c 7. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch nh 8. em thu c n gi ng b nh 9. i chi u úng NB Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB u gi ng ng th i v i h i h tên NB 10. Phát thu c cho NB ng d n rõ cách s d ng thu c Gi i thích tác d ng chính, tác d ng ph , nh ng d u hi u b t th ng nh n i m n ng a, bu n nôn, l nh run… Gi i áp th c m c i NB l p l i cách dùng thu c Cho NB ký tên vào phi u công khai thu c 11. D n d ng c phi u thu c vào ô gi ti p theo d ng c ng n n p v ch c D r a tay 12. Ghi h s Ngày gi phát thu c cho NB - Tên thu c ã phát ng dùng - Ph n ng c a NB - Tr ng h p không phát thu c c nh NB v ng t, không h p tác dùng thu c, lý do NB không dùng thu c… - Tên D th c hi n 6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (không có giáo viên) Tr

c khi b

c vào ph n th c hành ph i

Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng Phân chia vai trò c a ng

m b o r ng sinh viên: i

i quan sát và sinh viên

Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên

nhìn vào (B ng ki m phát thu c và ghi chép). Sau ó sinh viên b t giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. Th c hành v i nhóm ho c m t mình

u th c hành, ng

b t c n i nào khi có

u ki n

Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i theo b ng ki m. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a sinh viên H i quan sát v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác n th c hành ti p theo

nh nh ng

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng

6. 2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên phát thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng 6. 3 T

ánh giá quá trình rèn luy n

Sinh viên có th t

ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:

Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c phát thu c và ghi chép h s c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.

CÁCH PHA THU C

1. Gi i thi u k n ng thu t pha thu c là m t trong nh ng k thu t c b n trong ph n chu n b thu c cho ng i b nh. Trên th tr ng hi n nay, thu c tiêm c óng gói trong 2 d ng: ng và l . Thu c ng ch s d ng m t li u d i d ng l ng. Thu c ng có nhi u th tích khác nhau t 1ml -10ml hay có th l n h n. ng thu c c làm b ng th y tinh và có m t ch th t c ng thu c b ng. M t vòng tròn màu chung quanh c ng thu c là n i có th b ng thu c d dàng. Thu c c rút ra kh i ng thu c b ng b m tiêm và kim v i kh u kính nh nh ng tác kéo nòng trong t o áp l c hút trong b m tiêm. thu c là m t v t ch a thu c d ng l ng hay d ng b t c s d ng cho m t li u hay nhi u li u và có m t n p cao su trên. Trên ph n cao su có m t n p b ng kim lo i ho c b ng nh a b o v cho n khi thu c ó c s d ng. Trên nhãn thu c có ghi rõ lo i và l ng dung môi dùng pha thu c. N c mu i sinh lý và n c c t vô trùng là nh ng dung môi th ng dùng pha thu c. t s l thu c ch a dung môi pha thu c trong khoang trên và thu c b t trong khoang d i, hai khoang này cách bi t b ng m t nút ch n cao su. Khi chu n b pha thu c, u d ng ch c n n nh vào ph n trên c a l thu c ánh b t nút ch n cao su xu ng thì ph n dung môi và ph n thu c b t s hòa tan vào nhau. Khác v i rút thu c ng, rút thu c l là h th ng kín, vì v y c n b m khí vào l vi c rút thu c ra cd dàng. u d ng c n ph i bi t rõ quy trình pha thu c và th n tr ng trong thao tác có c m t b m tiêm thu c không b nhi m khu n và không làm gi m li u l ng c a thu c. 2. M c tiêu k n ng Mô t các ph n c a b m tiêm. Li t kê 2 lo i b m tiêm th

c s d ng.

Mô t 3 ph n c a kim tiêm. Nh ng nguyên t c Chu n b

ng c n tuân theo trong quy trình pha thu c

Th c hi n úng và an toàn quy trình k thu t pha thu c. Th o lu n và t rèn luy n v thái

và k n ng khi th c hi n quy trình k thu t.

3. Lý thuy t liên quan 3. 1 Khái ni m c

b n

B m tiêm: m tiêm bao g m m t nòng kim tiêm, và nòng trong là pittông. ho c không có kim tiêm trong bao tuy t i không tái s d ng trong k

ngoài hình tr , ph n u c thi t k kh p v i c M i b m tiêm c óng gói vô khu n có kim tiêm bì nh a ho c gi y. B m tiêm ch s d ng m t l n, thu t tiêm thu c cho ng i b nh.

Hình 1: Các ph n c a b m tiêm m tiêm c chia làm 2 lo i: Non-Luer-Lok và Luer-Lok. B m tiêm non-Luer-Lok d ng kim tiêm tr t g n vào u b m tiêm. B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm c bi t có th v n xo n g n vào u b m tiêm tránh kim tiêm b tu t ra kh i u b m tiêm. 15

Hình 2: B m tiêm non-Luer-Lok

Hình 3: B m tiêm Luer-Lok Có nhi u c b m tiêm khác nhau t 1ml n 60ml. B m tiêm 1ml n 30ml th ng c dùng cho các lo i thu c ng t nh m ch. B m tiêm 1ml n 3ml c dùng trong tiêm b p và tiêm d i da. Trên thân b m tiêm có v ch nh chia theo ml ho c n v. m tiêm chia theo nv c dùng trong tiêm insulin. u d ng c n xác nh b m tiêm phù h p tùy theo lo i thu c và ng tiêm.

Hình 4: Các c b m tiêm th

ng dùng

Hình 5: B m tiêm insulin Kim tiêm Kim tiêm c óng gói vô khu n riêng bi t ho c óng gói cùng v i b m tiêm. M t kim tiêm g m có 3 ph n: c kim, thân kim và m t vát kim. c kim dùng g nv i u 16

m tiêm, thân kim n i li n v i c kim, m t vát kim r t s c nh n, s c t o v t âm nh khi xuyên kim qua da ng i b nh và ch xuyên kim này nhanh chóng khít l i khi rút kim ra nh m không cho thu c hay máu ch y ra ngoài. C 3 ph n c a b m tiêm ph i c gi vô khu n, tránh kim tiêm b nhi m khu n, u d ng luôn g n kim có y n p vào b m tiêm an toàn. Có nhi u c kim khác nhau, c kim c chia theo kh u kính ( ng kính trong a kim) và chi u dài c a thân kim. Chi u dài c a kim t 1cm n 7,5cm, u d ng ch n chi u dài kim tùy theo v trí tiêm và tr ng l ng ng i b nh. i v i ng i b nh y hay tr em ch n kim có chi u dài ng n h n, dùng kim dài t 2,5cm n 4cm tiêm p, dùng kim dài t 1cm n 1,5cm tim d i da hay tiêm trong da. Kim pha thu c th ng dùng có kh u kính t 19G n 20G. Vi c ch n kim theo kh u kính c n l u ý kim có kh u kính càng nh thì ng kính trong c a kim càng l n. Ch n kim có kh u kính nào tùy thu c vào m c hay tính dính c a thu c. Hình 6: Ba ph n kim tiêm:

c kim (hub), thân kim (shaft), m t vát kim (bevel)

Hình 7: Các c kim tiêm 3.2 Nguyên t c

ng c n bi t khi pha thu c

C n bi t rõ li u l ng và tính ch t thu c tr c khi chu n b thu c. N u tiêm m t li u l ng l n thu c vào c th ng i b nh có th gây ra tác d ng ph , au, và t n th ng mô. N m rõ ng tiêm, xác nh c u trúc gi i ph u c a v trí tiêm trên ng i b nh quy t nh vùng tiêm phù h p v i li u l ng thu c. Vi c xác nh chính xác này s gi m thi u nh ng tai bi n do tiêm thu c gây ra nh t n th ng mô, th n kinh, m ch máu. m b o l a ch n c kim thích h p cho t ng tiêm

c k h ng d n s d ng tr c khi pha thu c pha thu c tùy theo t ng lo i thu c.

ng tiêm và v trí tiêm. rút úng l

ng n

c pha

M i phi u thu c ch ghi m t lo i thu c. Tuân th nguyên t c vô khu n trong quá trình pha thu c và rút thu c. Tay Không úng l

ng ch c

c ch m vào nòng ngoài c a b m tiêm và

c kim.

vát kim, thân kim, thân pittông ch m vào v t không vô trùng.

Khi rút thu c, gi b m tiêm ngang t m m t, m t góc 900 ng thu c và i c h t khí

mb ol y

3.3 Quy trình k thu t Các b c ti n hành 1. Sao phi u thu c

2. Ki m tra thu c

C 3. R a tay 4. Chu n b ng c

ng pháp ti n hành

Sao y l nh thu c t h s vào phi u thu c v i n i dung nh sau: - Tên NB - Tên thu c, hàm l ng - Li u l ng thu c ng dùng thu c - Th i gian dùng thu c Ki m tra nhãn thu c: tên thu c, hàm l ng, ng dùng, h n d ng. Nhìn toàn di n ng thu c và l thu c: ki m tra ch t l ng thu c, nguyên v n c a thu c a tay theo quy trình r a tay i khoa So n khay d ng c g m: - B m tiêm - Kim pha thu c - Bình k n sát khu n da - H p bông c u c n - H p bông c u khô - ng n c c t pha thu c - H p ch ng shock - G ng tay s ch - Túi rác y t - H p ng v t s c nh n - Chai dung d ch r a tay nhanh

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Tránh nh m l n thu c

Sao phi u thu c theo úng y l nh c a bác s òi h i ph i có s chính xác cao tránh nh m l n thu c. Do ó tránh làm vi c khác hay nói chuy n trong khi sao phi u thu c.

m b o an toàn cho ng i b nh khi s d ng thu c tránh l y sai thu c, d ng thu c không thích h p nguy h i cho ng i b nh Gi m s lây nhi m vi sinh v t y d ng c giúp ti n i cho quá trình pha thu c

Có m t s lo i thu c còn h n s d ng nh ng do b o qu n không t t có th làm thay i ch t l ng c a thu c. u d ng ph i ki m tra c n th n tr c khi l y thu c. ck ng d n s d ng bi t l ng n c pha tiêm c n thi t và ch n b m tiêm thích h p. Chú ý nh ng vùng móng tay, k ngón tay

So n d ng c

, s p x p ng n n p.

Hình nh minh h a

5. Rút dung ch pha thu c

Ki m tra ng n thu c l n 2

c pha tiêm và

Búng nh u ng n c pha tiêm cho n khi n c t trên ng xu ng h t thân ng. Sát trùng c ng thu c b ng bông c u c n n p l thu c, l ph n cao su, sát khu n n p cao su ng bông c u c n.

ng n c pha tiêm b ng bông c u khô ho c g c

TRONG

Rút n c pha tiêm vào b m tiêm (s l ng tùy theo t ng lo i thu c) 6. B m n c pha tiêm vào hòa tan thu c

âm kim vào gi a n p cao su theo h ng t 45o sau ó ng theo h ng 90o

m n c pha tiêm vào l thu c, rút khí tr l i b m tiêm.

Ch c ch n r ng ã l y úng thu c. n ct c t thân ng.

ng xu ng

Gi m s lây nhi m vi sinh v t Không ph i t t c các nhà s n xu t u m o r ng n p l thu c u vô khu n. Do v y p l thu c c n ph i c sát trùng l i b ng n tr c khi rút thu c. Tránh b t tay

Ph i ki m tra thu c 3 l n: l n 1 khi l y thu c t t , l n 2 tr c khi rút thu c, l n 3 tr c khi v t l thu c. Sau ng tác này, không ngã ng thu c. ng tác ph i d t khoát tránh sát trùng qua l i ng tác d t khoát. c n khô tr c khi âm kim vào, c n không theo kim hòa l n vào trong thu c.

Không dùng bông c u c n b ng c pha tiêm vì c n s hòa l n vào c pha tiêm. B ng n c pha tiêm n th n tránh t tay. pha thu c úng li u ng tác khéo léo tránh tay ch m vào ng tùy theo t ng lo i thân kim và ph n trong c a pittông và thu c tránh u kim ch m vào mi ng c a ng n c pha tiêm. Chính gi a n p cao su là ng tác c n th n tránh kim ch m vào i m ng nh t nên d âm thành ngoài l thu c. kim. âm t góc 45o n 90o cao su tránh c t lõi c a n p cao su Cân b ng áp l c bên ph i th p h n b m tiêm. trong b m tiêm và l thu c, tránh thu c b b n ra ngoài làm m t thu c. 19

Rút kim ra, l c chi u ngang

7. Rút thu c ã hoà tan vào trong m tiêm

u thu c theo

m b o thu c hòa c u l thu c theo chi u ngang, xoay tan u trong n c pha tròn tránh l c thu c theo chi u d c vì s tiêm làm thu c bám vào mi ng l thu c, làm t li u thu c c a ng i b nh.

Dùng b m tiêm ang có khí, âm l i vào l thu c, b m khí vào l , m t vát kim ng p trong thu c, rút h t thu c trong ra.

Áp l c d ng bên trong m tiêm nên th p h n l thu c, tay thu c s giúp rút thu c không ch m vào thân kim và nòng trong ra d dàng, không b m t a b m tiêm thu c.

Ki m tra thu c l n 3

ch c ch n l i l n n a Ki m tra úng, không ch quan. là ã chu n b úng thu c cho b nh nhân.

8. X lý rác

t l thu c vào trong rác y t và ng n c pha tiêm vào trong h p ng v t s c nh n.

Giúp cho vi c x lí rác d dàng, úng quy nh.

9. Chu n b tiêm thu c cho ng i nh

Thay kim tiêm, c kim thích p tùy theo t ng ng tiêm.

u kim b cùn sau khi ng tác d t khoát tránh nhi m khu n pha thu c, h n ch s khi thay kim nhi m khu n và t n th ng mô cho ng i nh.

4. T 4.1.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/ Sai. Stt

ánh d u

vào c t úng ho c sai.

Câu h i

úng

Ph i thay kim sau khi rút thu c l .

Ki m tra thu c là ki m tra: tên thu c, li u dùng, nh c a thu c.

C kim pha thu c là 19G.

t phi u thu c bao g m: tên ng tên thu c, li u l ng, th i gian và

Có th ghi nhi u tên thu c trên cùng m t phi u thu c.

Gi b m tiêm ngang t m m t, m t góc 900 c úng l ng thu c và i c h t khí.

Không làm nhi m thu c v i các th khác.

Không c ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm khi rút thu c.

Vi c l a ch n c kim ph thu c vào

Th tích c a m t ng tiêm insulin là 1ml.

V l thu c

d ng kim ã rút thu c l tiêm cho ng phí.

Kim tiêm b p có chi u dài 2,5 - 4cm.

Nên ch n kim dài

B m tiêm Luer-Lok s d ng kim tiêm có

4.2.

Sai

ng dùng, ch

i b nh, s phòng, s gi ng dùng thu c.

ng,

mb ol y

nh t c a thu c.

c b trong túi rác sinh ho t.

tiêm cho ng

i b nh

gi m chi

ig y c kim v n xo n.

Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành

Tr c bu i hu n luy n, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t.

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n

c n chú ý

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp Giáo viên gi i thích và làm m u Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và

c theo quy

t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n

theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên h i ý ki n các sinh viên còn l i. Giáo viên nh n xét nh ng u

m, nh ng sai sót c n chú ý v i c nhóm

Th c hành theo nhóm Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. 4.3.

T D

ng giá (B ng ki m quy trình) i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này

th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t r ng b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào ã b qua. N i dung

T t PHA THU C

1. Sao phi u thu c: u c h i có th k c 3 ki m tra, 5 i chi u. 2. Tính li u thu c u c h i có th nói c cách tính li u thu c. 3. L y thu c, ki m tra thu c l n 1 u c h i có th trình bày c n i dung ki m tra thu c. 4. R a tay, mang kh u trang: a tay tay khô 5. So n d ng c : ng c bao g m: Kh n s ch ng tiêm Kim tiêm Bông c u c n Bông c u khô ng thu c 22

Sai

Không làm

Ghi chú

Bình k n sát khu n da H p ch ng shock G ng tay s ch Chai dung d ch r a tay nhanh H p ng v t s c nh n Túi rác y t 6. Sát trùng ng thu c b ng bông c u c n. Ki m tra thu c l n 2 7. B ng thu c b ng bông c u khô: n th n khi b ng thu c, tránh làm t tay. lý m nh v ng thu c úng quy nh 8. Ch n ng tiêm và kim tiêm thích h p: u c h i có th ch n c b m tiêm, kim tiêm phù h p v i l ng thu c và ng tiêm. 9. Rút thu c vào trong b m tiêm: Chú ý nh ng vùng vô khu n trên b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm. Không u kim, thân kim ch m vào mi ng ng thu c. Không c i khí bên trong ng thu c. Khi i khí, tránh không y luôn d ch. Tránh rút luôn c m nh th y tinh vào trong ng tiêm. 10. Ki m tra thu c l n 3. B ng thu c u c h i có th trình bày c cách phân lo i rác. lý rác úng quy nh 11. y n p kim. t b m tiêm vào trong khay Tránh âm kim vào tay. t b m tiêm lên trên phi u thu c PHA THU C L 1. Sao phi u thu c: u c h i có th k c 3 ki m tra, 5 i chi u. 2. Tính li u thu c u c h i có th nói c cách tính li u thu c. 3. L y thu c, ki m tra thu c l n 1 u c h i có th trình bày c n i dung ki m tra thu c. 4. R a tay, mang kh u trang: a tay tay khô 5. So n d ng c : ng c bao g m: Kh n s ch ng tiêm Kim tiêm Bông c u c n Bông c u khô Thu c l Dung d ch pha tiêm Bình k n sát khu n da -

H p ch ng shock G ng tay s ch Chai dung d ch r a tay nhanh H p ng v t s c nh n Túi rác y t 6. M n p l thu c, sát trùng n p l thu c b ng bông c u c n Ki m tra thu c l n 2 cho c n khô. 8. Ch n ng tiêm và kim tiêm thích h p: u c h i có th ch n c b m tiêm, kim tiêm phù h p v i l ng thu c và ng tiêm. 9. Rút thu c vào trong b m tiêm: Chú ý nh ng vùng vô khu n trên b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm. Không u kim, thân kim ch m vào mi ng ng thu c. Không c i khí bên trong ng thu c. Khi i khí, tránh không y luôn d ch. Tránh rút luôn c m nh th y tinh vào trong ng tiêm. 10. âm kim vào n p l thu c, b m dung d ch pha tiêm vào l . l thu c th p h n b m tiêm. Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm. 11. Lùi nòng rút khí trong l , rút kim ra, l c u l thu c Không ch m vào thân kim và nòng trong c a b m tiêm c nh l thu c, không l c l thu c theo chi u c. 12. B m khí vào trong l thu c. Rút thu c vào b m tiêm. Khi b m khí vào trong l l thu c th p h n b m tiêm. u kim ng p trong thu c Khi rút thu c vào trong b m tiêm. b m tiêm th p n l thu c Không ch m vào thân kim và nòng trong c a thân kim 13. Ki m tra thu c l n 3. B l thu c u c h i có th trình bày c cách phân lo i rác. lý rác úng quy nh 14. Thay kim tùy theo t ng ng tiêm. u c h i có th nêu c các c kim thích p v i t ng ng tiêm. 15. y n p kim. t b m tiêm vào trong khay Tránh âm kim vào tay. t b m tiêm lên trên phi u thu c -

5. Th c hành 5.1.

Th c hành t i labo (không có giáo viên)

c khi b

c vào ph n th c hành ph i

Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng Phân chia vai trò c a ng 5.2.

m b o r ng sinh viên: i

i quan sát và sinh viên

Th c hành

Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (b ng ki m pha thu c ng và pha thu c l ). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b t c n i nào khi có

u ki n

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a sinh viên H i quan sát v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác n th c hành ti p theo 5.3.

nh nh ng

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian th c p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên pha thu c không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng 5.4.

ánh giá quá trình rèn luy n

Sinh viên có th t

ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:

Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c pha thu c c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.

A THU C QUA

NG MI NG- M T- TAI - M I - ÂM

O - TR C TRÀNG

a thu c vào c th :

ng mi ng ng qua niêm m c m t, tai, m i, âm

o, tr c tràng

ng s d ng ngoài da Tùy theo ch nh c a u tr , áp d ng ng a thu c vào c th cho thu c thích p, m i ng có nh ng yêu c u khác nhau, và ng i u d ng c n ph i thành th o k thu t th c hi n hay h ng d n cho ng i b nh t s d ng thu c an toàn. 1. M c tiêu k n ng Li t kê các

a thu c vào c th

Trình bày ch

nh các

ng dùng thu c

Th o lu n các yêu c u c a m i Chu n b thích h p cho m i Th c hi n các yêu c u nh n Th c hi n các

ng dùng thu c ng dùng thu c

nh khi

a thu c vào c th theo t ng

ng dùng thu c an toàn và úng k thu t

Th o lu n và t rèn luy n v thái

và cách ti p xúc ng

i b nh khi th c hi n

2. Lý thuy t liên quan k n ng thu t a thu c vào c th tùy theo ch nh c a bác s u tr và yêu c u c a ng lo i thu c tác ng các c quan khác nhau. Do ó ng i u d ng c n ph i bi t thành th o v thu c nh tác d ng chính, tác d ng ph , d c tính, li u dùng, ng th i, c tính c a thu c, và k thu t dùng thu c. Ngoài ra u d ng c ng c n hi u rõ ng i b nh v tình tr ng hi n t i, kh n ng s d ng thu c c ng nh các v n liên quan khác trong quá kh nh các b nh mãn tính, ti n s d ng, gi i thích h ng d n ng i b nh tin t ng vào vi c a thu c vào c th h an toàn 3. Các 3.1

ng dùng thu c

a thu c vào

ng mi ng

ây là ng thông d ng, d th c hi n, ng có tác ng tâm lý s hãi.

i b nh thông th

ng có th t u ng, ít

Thu c cho vào ng mi ng có nhi u d ng, tùy m i lo i có c tính và cách dùng khác nhau, ngoài ra thu c qua ng mi ng c ng có nhi u cách khác nhau nh : u ng, ng m d i l i, nhai, vì v y u d ng c n ph i bi t chu n b và h ng d n cho ng i b nh. Ch ng ch

nh cho thu c

ng mi ng

i b nh r i lo n tiêu hóa

i b nh m t kh n ng nu t

i b nh ang hút d ch d dày

Nh n

Tu i, cân n ng Kh n ng nu t c a ng Ng

i b nh, ph n x trào ng

i b nh có ang ho

Tâm lý khi dùng thu c có lo l ng, s dùng thu c Yêu c u giúp u ng thu c an toàn Xác

nh Kh n ng u ng

c c a ng

i b nh

Chu n b thu c cho d u ng T o

u ki n

Nên cho u ng lúc ng

i b nh t u ng là t t nh t i b nh ang th c, t nh táo tho i mái, có th u ng gi a

a n Không nên pha thu c lo i

ng, mùi v khó u ng v i nhi u n

i b nh có nguy c hít s c, trào ng

i b nh b li t m t, mi ng méo,

Không nên u ng thu c

c thì không nên cho b ng

ng u ng

t thu c bên mi ng không l êt

ng hay có mùi v khó u ng ngay sau khi n no

Thu c l i ti u nên tâp trung li u vào bu i sáng Thu c có tính acid( (Aspirin): D n NB không dùng th c n nhi u ch t béo nh bánh snack gi m kích thích d dày, không nên dùng lúc b ng ói hi u tr

Thu c nh h ng n tu n hoàn, hô h p c và sau khi dùng thu c

u d

ng c n theo dõi d u sinh

3.2 Cho thu c qua ng thông d dày hay ru t non Không

c dùng các thu c có

pH < 0,4

C n xác nh tính ch t c a thu c có b nh h ng b i th c n, n u có c n ph i ng ng cho n 1-2 gi tr c khi cho thu c vào ng thông Không bao gi c i dung d ch hay n c theo h

ch có thu c tr c ti p vào ng thông, c n ph i hòa thu c ng d n c a nhà s n xu t

Ki m tra ch nh các thu c tr c khi nghi n, nh ng lo i ng m d i l i, ng m trong mi ng, thu c có l p v bao bên ngoài giúp ch tan ru t thì không c nghi n . Thông th ng các thu c c phép nghi n thì s hòa kho ng 30ml n c m và cho ng m i thu c riêng bi t, không nên hòa chung các lo i thu c chung v i nhau khi ch a bi t rõ s t ng tác gi a các thu c. Nên 30ml n c gi a 2 lo i thu c qua ng thông. Tráng ng sau m i l n cho thu c

3.3 Thu c

t âm

Thu c có tính ch t u tr c hi u cho các b nh lý ph khoa, thu c th hình tr ng, hay có 1 u tròn, ngoài ra còn có dang cream hay b t (foam) Thu c

c ng m qua niêm m c âm

Yêu c u nh n

ng làm d ng

có tác d ng t i ch hay toàn thân

Tính ch t d ch ti t: màu s c, mùi, có ch y máu S l

ng d ch ti t: t ng hay gi m n u ti p t c

t thu c

Tác d ng ph c a thu c Tâm lý ng

i b nh

Ch m sóc t i nhà Nhân H

nh kh n ng ng

i b nh t

ng d n tác d ng c a thu c, cách

V sinh b ph n sinh d c tr Khi ti t b t th

t thu c

c khi

t thu c, li u thu c và th i gian t thu c

t thu c, NB ph i ng ng giao h p trong th i gian

u tr

Báo cáo v i bác s hay tái khám khi th y au vùng b ng d ng

3.4 Thu c

i, ch y máu, d ch

t h u môn

Thu c th ng d ng viên nén hay d ng sáp có hình dáng nh viên n, thu c c t vào tr c tràng s tan và c h p thu qua niêm m c tr c tràng có tác d ng t i ch hay toàn thân. Ng

i b nh không u ng

c, ang nôn ói

Thu c gây kích thích tiêu hóa trên Thu c c n tác d ng t i ch vùng tr c tràng Nh n

Niêm m c h u môn tr c tràng không có t n th Tính ch t phân Nhu

ng ru t

Tác d ng ph c a thu c

4. Quy trình k thu t 4. 1 Cho ng

i b nh u ng thu c Các b c ti n hành

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Hình nh minh h a

1. Chu n b - R a tay th quy

ng Theo quy trình r a tay n i khoa Ch n thu c úng theo yêu c u: c tên thu c Chu n b thu c - H n s d ng, ch t l ng thu c Chu n b khác - Hàm l ng thu c - C c có chia v ch - L y thu c viên - Ly n c u ng thu c - Thìa khu y, thìa o l ng - ng hút - Gi y lau - Khay m thu c -L ic a - H p thu c cá nhân - M n p chai m thu c vào khay ho c n p h p thu c, cho vào h p ng thu c c a NB hay m v thu c cho vào t ng ng n - L y thu c d ng - L c u chai thu c tr c khi nu c, dung d ch rót - Rót thu c vào c c có chia ch, hay dùng v t m u o ng, có th dùng b m tiêm kim rút thu c - Dùng giáy lau bên ngoài c chai thu c

- Gi m s lây nhi m vi sinh t - An toàn v thu c

- M i NB có p ng thu c riêng c phân thành nhi u c ng trong ngày - Thu c c tr n u các thành ph n trong chai - Tính li u chính xác - Tránh nhi m n lo thu c và làm t nhãn thu c 30

- Giúp thu c hòa tan d

-Th c hi n theo quy trình - Chú ý móng tay, k ngón tay - Thu c còn nguyên bao bì - Thu c s d ng nhi u l n ph i b o qu n nhi t mát hay theo quy nh c a nhà n xu t -Tính úng li u thu c theo y nh - Tránh ch m tay vào thu c, n ch nhi m b n thu c - H p ng thu c cá nhân có ghi tên NB, có phân gi u ng thu c - Thu c viên nang b t hay h t i, không nên tháo r i l p v c h ng d n c a nhà s n xu t thu c tr c khi tính li u và rót thu c - Không thu c th a tr l i vào chai thu c

Hình 1: r a tay th

ng quy

Hình 2: L y thu c không ch m tay vào thu c

Hình 3: h p

ng thu c cá nhân

2. Ki m tra l i thu c

em thu c n gi ng b nh

4. Ki m tra gi dùng thu c

c nhãn thu c l n 3 tr c khi Gi m sai sót t thu c hay b v thu c - So sanh l i gi a y l nh thu c, phi u thu c và chai thu c Mang khay thu c ho c xe thu c Giúp ti n nghi

tr -

c ch

nh c a bác s

c h ng d n ch a nhà s n xu t

Phân b thu c Thu c c dùng úng theo p v i tính gi yêu c u c a bác s u nh thu c ch t d c lý tr tr ng h p c p ho c trong a thu c vòng 30 phút tr c ho c sau ch nh

ichi u úng Ki m tra tên trong phi u thu c i tên NB u gi ng ng th i v i h i NB 6. Gi i thích v i - Thông báo v i NB: NB c ích, tác d ng,tính ch t, cách dùng - Nh ng d u hi u c a d ng, tác d ng ph c a thu c 5. NB

TRONG

7. Chu n b t th phù h p

u d ng th c hi n v i tinh th n trách nhi m cao, không ch quan

- Cho NB ng i n u không có ch ng ch nh ho c n m u cao

em l i s an toàn cho NB - Cung c p ki n th c cho NB -T ng kh ng t dùng thu c - Giúp NB tin ng vào u tr Gi m nguy c hít s c

úng tên, tu i, s gi ng -H i NB t tr l i n u c NB hay thân nhân ch p nh n vi c dùng thu c

Hình 9: NB ng i, l ng t a vào thành gh hay u gi ng, m t ng v tr c

i chi u và gi i thích v i NB

8. a thu c vào ng mi ng * U ng -Thu c viên

-Thu c d ng c, dung d ch hay nh t ng

-Thu c d ng b t

-Thu c ng m il i

Thu c trong mi ng

a và gi i thi u thu c cho NB c m trên tay hay có c c ng - L a ch n n c u ng thu c thích h p: n c chín, n c trái cây, n c ng t có gas n u không có ch ng ch nh

- Giúp NB làm - Nên cho NB u ng t ng viên quen v i thu c thu c - Ki m tra trong mi ng không - Giúp NB tho i còn thu c, m i u ng viên th mái, không s hai ng thu c - L u ý i v i tr con, nên cho l n thu c vào trái cây, ac c ng thu c NB t - Không nên hay u ng v i n c ng t pha n c thêm - S l ng n c u ng tùy ng vào thu c s - U ng thêm v i m t ít n c tính ch t c a thu c, thu ng làm thu c chín sau khi u ng xong thu c nên u ng v i nhi u n c ch m h p thu - Thu c viên bao tan trong - Khu y u thu c tr c khi vì pha loãng ng ru t không c nhai - Khu y n - U ng thêm v i n c khi thu c tan ng n c tráng mi ng sau u giúp NB khi u ng thu c u ng - D n NB không nhai thu c - Thu c tác t thu c vào d i l i NB ng t i ch - H ng d n NB ng m n khi ng d n NB không nu t vùng mi ng, thu c tan hoàn toàn thu c vì thu c s b phá h y p thu qua i d ch v ho c nh n c b t niêm m c d i m t tác d ng c a thu c i t thu c vào mi ng, góc trong c a mi ng - D n NB ng m cho n khi thu c tan hoàn toàn

-Thu c d ng nhai -

- Thu c tan n h p thu qua niêm m c má và d dày

t thu c gi a 2 r ng, h ng - Thu c c n có ng d n không nhai hay cb t d nu t thu c n NB nhai nhuy n viên thu c - U ng thêm n c sau khi nhai p thu Tránh thu c dính vào k r ng 32

Hình 10: Cho NB u ng thu c

Hình 11:

t thu c d

9. Theo dõi khi NB u ng xong thu c

- Ki m tra s l ng thu c ã ng - Yêu c u NB há mi ng ki m tra

o ã

m thu c Chú ý NB tâm th n hay BN c u ng u ng thu c

li u

Hình 13: Ki m tra NB u ng xong thu c 10. ánh giá áp ng c a thu c SAU

- H i NB v k t qu dùng thu c Giúp ánh giá t qu u tr - Nh n nh các d u hi u c a giúp th y thu c tác d nng ph c a t ng lo i u ch nh hay thu c thay i thu c - Quan sát d u hi u d ng thu c

- Ghi nh n chính xác các d u hi u d ng vào h s , thông báo theo quy nh - Báo ngay v i bác s khi có d u hi u b t th

u tr ng

4. 2

t thu c vào âm

Các b c th c hành 1. Ki m tra y nh thu c

ng pháp ti n hành

Lý do

c y l nh t h s , so sánh v i - K thu t c n có y l nh c a bác s phi u thu c cá nhân NB chính xác: - Tránh nh ng - Tên NB sai sót làm m t an toàn cho - Tên thu c ng i b nh - Li u l ng thu c -

ng dùng thu c

mc nl uý

- NB có th trùng tên, nên ki m tra c tu i s gi ng -

úng thu c: g m tên và ng thu c

úng li u: c n c vào hàm ng thu c tính chính xác li u theo y l nh

- So sánh ng dùng c a y nh v i ch nh cho phép trong ng d n c a nhà s n xu t

- Th i gian dùng thu c - Ch

Nh ng

nh thu c

- Th i gian dùng thu c ph i phù h p v i th i gian th i thu c, và u ki n c a NB

c ch nh trong toa thu c n u th y không phù h p c n trao i v i bác s u tr 2. Nh n nh ti n s d ng

o v NB không Khai thác và l ng nghe t t - H i k t qu , kinh nghi m dùng d ng b t c thu c tr c ây c a NB có các các tr ng h p liên quan u hi u n i m n, ng a, khó th , lo i gì - Báo cáo v i bác s khi NB d n l nh, phù ng v i thu c - H i NB có d ng v i ch t cao su nh g ng hay các lo i ph n (bên ngoài c a g ng 34

Hình nh minh h a

3. R a tay

Theo quy trình r a tay n i khoa

Gi m s lây -Th c hi n theo quy trình nhi m vi sinh v t - Chú ý móng tay, k ngón tay Tránh nh m l n NB

4. Xác nh úng NB

So sánh tên trong phi u thu c, tên u gi ng và h i NB

u ý cách h i “ Bà tên gì ?“ không nên h i có ph i bà tên là …? Hay Ai tên là …? Hình 1: r a tay th

5. Nh n nh ph n sinh c ngoài

Tính ch t d ch ti t, s l

6. Gi i thích k thu t v i NB

- Báo m c ích, tác d ng tính ch t c a thu c - T th NB ph i chu n b

Ph n ánh tình tr ng hay di n ti n b nh

Có th th c hi n tr

Cung c p thông tin v thu c cho NB

- Kh n ng nh n th c c a NB

- Giúp NB h p tác t t h n

- Ch n các ph thích phù h p

ng pháp gi i

ng quy

7. Chu n b 7. 1 Chu n b thu c

Ki m tra thu c theo y l nh: tên thu c, hàm l ng, d ng thu c, n dùng, ch t l ng thu c

Tránh nh ng sai Quan sát màu sác c a thu c, sót v thu c, u có i màu c ng không m b o an toàn nên dùng cho dù thu c còn cho NB n dùng

t - G ng s ch - Thu c th ng cb o - Kh n hay v i p - Thu c d ng qu n n i mát Giúp NB ti n nghi cream hay - Kh n r a, savon, dung d ch r a và an toàn - Nên th c hi n t i phòng th foam (n u c n) thu t n u có 7. 2 Chu n b - Ch t tr n - H ng d n NB t r a n u các d ng c t làm c khác - D ng c t thu c -Thu c viên

- Phi u thu c -

Ch t tr n tan trong n

èn chi u

- V i cao su hay gi y lót - Bình phong TRONG

8. Che bình phong

Kéo màn hay bình phong cách ly

o s riêng t

T nh và tr n an NB

Hình 2 D ng c

t thu c

9. Chu n b t th ph khoa

Giúp NB n m t th chân ch ng trên giá (n u có) và b t r ng ra

dàng thao tác Gi i thích khi t thu c vào sâu trong âm o

NB h p tác

Hình 3: T th ph khoa 10. Che vùng ng và ùi

Dùng kh n l n hay v i vùng b ng và ùi

t t m lót vùng mông

- T m lót t vùng mông

11. Ki m tra ánh sáng

Ánh sáng t nhiên, èn phòng hay èn ch p h i t

p che

Gi NB áo

c kín

n chân Gi v sinh, tránh lây nhi m chéo o m vùng âm o c th y rõ

i NB dùng 1 t m lót (1 m t th m, 1 m t kh ng th m)

Th tr

ng dùng èn h i t h

12. Mang g ng ch

thu t mang g ng s ch

n ch lây - Ki m tra móng tay tr nhi m khi ti p mang g ng xúc d ch ti t theo - G ng không th ng tiêu chu n CDC (NIOSH, 1999)

c khi

Hình 4: Mang gang s ch 13. V sinh vùng âm h

Dùng kh n lau s ch vùng âm h uc n

Tránh nhi m trùng t ngoài vào trong

Cho NB r a BPSD tr c

cn u

14.

t thu c

14. 1 D ng viên

- M thu c - Làm tr n

u thu c

- Làm tr n ngón g ng 2và 3 - Tay không thu n v ch môi bé

14. 2 D ng cream hay foam

- Ch t tr n trong c không làm bám dính d ch ti t, tránh gây nhi m khu n

- Tay thu n k p thu c gi a ngón 2 và 3 a theo chi u dài ngón - Dùng tay thu n tay vào âm o, ho c d ng d ng t hi u qu t t thu c

- Ch n

u tròn c a thu c

- Làm tr n b ng ch t tr n tan trong n c - Làm l rõ l âm -

t d c thành sau c a âm o sâu 7,5 – 10cm

- Rút ngón tay và th tay v ch môi bé -L y

Hình 5:

t thu c vào âm

li u thu c vào d ng c

- Tay không thu n v ch môi bé - Tay thu n a d ng c b m thu c vào âm o, y nòng thu c vào sâu

a d ng c vào thành sau - Khi d ng c vào âm o sâu 5- 7,5 cm sâu m i m thu c

- Rút d ng c b m, th tay v ch môi bé - Lau thu c

- Không gây nhi m khu n cho NB

- X lý d ng c

n NB n m - Giúp NB n m l i ti n nghi ngh t i gi ng ít nh t 10 phút

t thu c vào âm

Hình 6: d ng c

ng BPSD ngoài

thu c p thu

Tránh ng i hay ng li n sau khi t, thu c s r t ra ngoài

c b ng v sinh khi NB i lai v n ng

n d p d ng

-H

ng d n NB th c hi n

Phân lo i d ng c

Sau khi thu c Gi v sinh cá nhân tan, 1 ph n s th m ra ngoài âm o, do vây c n ng v sinh gi v sinh b ph n sinh d c (BPSD) Tránh lây nhi m

Kh khu n d ng c theo quy nh

Tránh lây nhi m chéo

ng sau khi tháo xong ph i vào rác lâm sàng

lý theo quy trình kh khu n

Tháo g ng, r a - Phân bi t g ng ã nhi m tay - Theo quy trình r a tay

- R a tay và làm khô

Nhân ti t,

nh d ch

ng d n NB quan sát màu c, mùi s l ng gi a 2 l n s ng

ánh giá hi u qu c a thu c

- Ghi chép vào h s rõ ràng - Báo v i bác s qu dùng thu c

u tr k t

4. 3

t thu c vào h u môn Các b c th c hành

ng pháp ti n hành

Lý do

1. Ki m tra y c y l nh t h s , so - K thu t c n có y nh thu c sánh v i phi u thu c cá nh c a bác s nhân NB chính xác: - Tránh nh ng sai sót làm m t an - Tên NB toàn cho ng i - Tên thu c nh - Li u l ng thu c -

ng dùng thu c

- Th i gian dùng thu c - Ch TR

nh thu c

Nh ng

mc nl uý

Hình nh minh h a

- NB có th trùng tên, nên ki m tra c tu i s gi ng - úng thu c: g m tên và ng thu c - úng li u: c n c vào hàm ng thu c tính chính xác li u theo y l nh - So sánh ng dùng c a y l nh v i ch nh cho phép trong h ng d n c a nhà n xu t - Th i gian dùng thu c ph i phù h p v i th i gian th i thu c và u ki n c a NB c ch nh trong toa thu c n u th y không phù p c n trao i v i bác s u tr

Hình1: Các d ng thu c

2. Nh n NB

Quan sát NB, Ki m tra s - Ph u thu t vùng tr c tràng - Ch y máu, t n th vùng tr c tràng - Ti n s d

- C n xác nh rõ lo i ph u thu t

- Sau m tr , NB có th có ch nh t thu c h u môn

- Ch ng ch t thu c

- Báo cáo v i bác s khi NB ng v i thu c

ng thu c Gi m s lây nhi m - Th c hi n theo quy trình vi sinh v t - Chú ý móng tay, k ngón tay

3. R a tay

Theo quy trình r a tay i khoa

4. Chu n b

- Ki m tra thu c theo y Tránh nh ng sai nh: tên thu c, hàm sót v thu c, m ng, d ng thu c, h n o an toàn cho dùng, ch t l ng thu c NB

- Chu n b thu c - D ng c khác

- Ch t tr n

cb o

18 0 C – 25 0 C - Thu c còn nguyên v n

- G ng s ch - Kh n hay v i

Thu c th ng qu n n i mát

Giúp NB ti n nghi và an toàn

Hình 2: r a tay th - Ch t tr n tan trong n

- Phi u thu c - Bình phong 5. Xác nh úng NB

So sánh tên trong phi u Tránh nh m l n thu c, tên u gi ng NB và h i NB

Nên

NB t tr l i tên

ng quy

6. Gi i thích thu t v i NB

- Báo m c ích, tác ng tính ch t c a thu c - T th NB ph i chu n

7. Che bình phong

Kéo màn hay bình phong cách ly

Cung c p thông tin - Kh n ng nh n th c c a thu c cho NB NB - Giúp NB h p tác - Ch n các ph ng pháp th n gi i thích phù h p

o s riêng t

8. Chu n b - Nghiêng sang trái, tay rõ vùng h u th n m trái a ra sau l ng, môn Sim’s hay chân ph i co lên b n m nghiêng - Ho c n m nghiêng sang trái chân ph i co TRONG lên b ng

T nh và tr n an NB

Gi i thích

NB h p tác

- NB tho i mái

Hình 3: T th n m nghiêng

9. Mang g ng ch

thu t mang g ng ch

n ch lây nhi m - Ki m tra móng tay tr khi ti p xúc d ch khi mang g ng ti t theo tiêu chu n - G ng không th ng CDC ( NIOSH, 1999)

Hình 4: mang gang s ch 10. Th m khám vùng tr c tràng uc n

- Thoa tr n vào ngón ng - Khám niêm m c thành tr c tràng

Giúp khám d , NB - Báo v i bác s khi có máu không au, gi m - Có ch y máu, dính phân kích thích gây nhi m trùng, h n ch tác d ng c a thu c - Thay g ng n u có dính ch ti t Hình 5: Khám tr c tràng

11. Chu n b thu c

- M bao thu c Giúp t thu c d , - Thu c không quá m m, - Thoa tr n u b ng có th ngâm á tr c khi viên thu c v i ch t tr n gi m c sát t n t th ng niêm m c hay v i n c tr c tràng

12. t thu c - H ng d n NB hít th Th sâu giúp dãn vòng h u môn vào h u môn sâu- ch m b ng mi ng - V ch mông tay không thu n - Tay thu n c m viên thu c t vào h u môn qua c th t trong tr c tràng

13. Rút tay ra, khép l u môn

Nb tho i mái, không co th t vòng h u môn

- Khi thu c qua c vòng h u môn s t u b ng c a thu c co l i giúp u vào tr c tròn c a thu c vào t sâu vào tr c tràng trong 10cm i v i ng i l n, - Thu c ng m qua 5cm i v i tr em niêm m c tr c t nh nhàng tràng

y tay ra kh i tr c tràng Dùng tay gi mép h u môn

Hình 6:

t thu c vào h u môn

- Rút nh nhàng - Gi trong th i gian ng n

Hình 7: khép l h u môn 14. Tháo ng SAU

Theo úng k thu t tháo Tránh lây nhi m ng nhi m cho D

- G ng b n cham m t ngoài ng, tay s ch ch m m t trong c a g ng - Cho g ng vào túi rác lâm sàng

15. D n dò ng i b nh

ng d n NB n m ngh t i gi ng

ng quy

Tránh nhi m khu n

lý d ng c , phân 17. D n d p lo i rác chu n ng c

Tránh nhi m khu n

16. tay

Dr a

- Ghi h s

a tay th

Giúp thu c p thu

- Ghi tên thu c, li u ng, ng dùng,ph n ng khi t thu c, tên D

Ngh ít nh t 5 phút

Không b sót b t k các vùng trên ôi tay

- Ghi sau khi th c hi n Quy nh ghi chép h s

18. Nh n - Theo dõi tình tr ng Giúp ánh giá k t nh, theo dõi di n ti n c a b nh: nhu qu dùng thu c ng ru t, gi m au, tác d ng c a m giác nôn thu c

Ghi chép vào h s -

Báo v i bác s k t qu a thu c

ánh giá và hu n luy n

ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

i dung

úng

Cho ng

n v sinh b ph n sinh d c c a ng vào âm o

Sau khi 10 phút

Thu c

Thu c l i ti u nên t p trung li u vào bu i sáng

Ng i b nh có t thu c âm o, D c n ph i nh n nh tính ch t ch âm o, ghi chép chính xác vào h s và báo v i bác s u tr

i b nh n m t th ph khoa khi

t thu c vào h u môn, ng

t thu c vào âm

i b nh tr

c khi

Sai

o t thu c

i b nh c n n m ngh ít nh t là

t vào tr c tràng sâu kho ng 2- 3 cm

i v i ng

il n

i b nh hôn mê có th cho thu c qua ng thông d dày

i m n ng a, ch y n ng thu c

c m i là bi u hi n trong nh ng d u hi u d

Hu n luy n có giáo viên h

ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h thông báo nh ng yêu c u chính c n t

ng d n th c hành, Giáo viên có trách nhi m c trong bu i hu n luy n

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t .

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n

c n chú ý

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp Giáo viên gi i thích và làm m u Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và

c theo quy

t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n

theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u

m, nh ng sai sót c n chú ý v i toàn th nhóm

Th c hành theo nhóm Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai 47

sót khi sinh viên th c hành, h yêu c u

ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và

Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai l

ng giá:

d ng b ng ki m

ng ki m: Cho thu c vào

ng mi ng

i dung

1. Nh n nh ch ng ch mi ng

nh cho thu c qua

- Tri giác, tu i, ti n s b nh liên quan, ti n s d

- Li t ru t - Có ph u thu t -

ng tiêu hóa

ang hút d ch da dày

- M t kh n ng nu t, ho nhi u, ph n x trào ng

- Xét nghi m liên quan 2. Nh n

nh kh n ng dung n p thu c

- Thông tin v b nh - K t qu c a vi c dùng thu c, xét nghi m liên quan - Tình tr ng nghi n, l thu c vào thu c - Ý thích, c m nh n và tâm lý dùng thu c 3. Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng: -

úng tên NB

úng tên thu c

úng li u l

úng

úng th i gian dùng thu c

úng ch

ng thu c

ng dùng thu c

nh thu c

4. R a tay - R a tay n i khoa - Làm khô tay 5. Chu n b Chu n b khay d ng c

t Sai Không làm

Ghi chú

- Chu n b

úng thu c

c tên thu c H n s d ng, ch t l Hàm l - Ly, n

ng thu c

ng thu c c dùng u ng thu c

- Thìa - C c có chia v ch - B m tiêm - H p -

ng thu c cá nhân

ng hút

- Gi y lau - L

ic a

- Phi u thu c 6. L y thu c 6. 1 L y thu c viên - Tính NB

s viên thu c cho vào h p

ng thu c c a

- Tránh ch m tay vào thu c 6. 2 L y thu c d ng nu c, dung d ch Thu c dung d ch trong chai - L c - L

u chai thu c tr ng thu c

- Không

c khi rót,

li u cho vào c c

thu c th a tr l i vào chai thu c

- Dùng gi y lau bên ngoài c chai thu c Thu c dung d ch d ng ng - Dùng l

i c a,c a 2

u ng thu c

- Dùng bông c u khô b 2 vào ly - Không c n hòa thêm n Thu c nh t

u ng thu c, cho thu c c vào thu c

ng d ng gói

- C t hay xé

u v bao thu c

- Cho thu c

li u vào ly

- Không hòa thêm n

6. 3 Thu c d ng b t - Cho thu c vào c c có s n m t ít n u

c m, khu y

6. 4 Thu c viên d ng s i b t 49

- Cho thu c vào ly n

c u ng

- Ch thu c tan hoàn toàn 7. Ki m tra l i thu c c nhãn thu c l n 3 tr thu c 8.

em thu c

n gi

c khi c t thu c hay b v

ng b nh

9. Ki m tra gi dùng thu c úng theo ch 10.

i chi u úng NB

Ki m tra tên trong phi u thu c v i tên NB gi ng ng th i v i h i NB

11. Báo gi i thích NB - M c ích tác d ng,tính ch t, cách dùng - Nh ng d u hi u c a d thu c

ng, tác d ng ph c a

12. Chu n b t th NB Cho NB ng i n u không có ch ng ch 13.

a thu c vào

ng mi ng

13. 1 U ng - Thu c viên: p

a t ng viên, u ng v i n

- Thu c d ng n ac c

c thích

c hay dung d ch

ng thu c

NB t u ng

U ng thêm v i m t ít n thu c

c chín sau khi nu t xong

- Thu c d ng b t Khu y

u thu c tr

c khi u ng

D n NB không nhai thu c - Thu c ng m d

t thu c vào d i l i NB n khi thu c tan hoàn toàn, không c n u ng n c - Thu c trong mi ng t thu c vào mi ng,

n khi thu c tan hoàn toàn

13. 2 Thu c d ng nhai -

t thu c gi a 2 r ng, h viên thu c

- U ng thêm v i m t ít n thu c

ng d n NB nhai nhuy n c chín sau khi nu t xong

14. Ki m tra NB u ng xong thu c - Yêu c u NB há mi ng: thu c không còn trong mi ng 15. D n d p d ng c 16. Ghi h s Tên thu c,li u,

ng dùng, th i gian, ký tên

Lo i thu c không th c hi n 17.

c – lý do

ánh giá áp ng c a thu c

- H i NB v k t qu dùng thu c - Nh n nh các d u hi u c a tác d nng ph c a thu c - Nh n

nh d u hi u d

ng ki m:

ng thu c

t thu c vào âm

i dung

1. Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng: -

úng tên NB

úng tên thu c

úng li u l

úng

úng th i gian dùng thu c

úng ch

2. Nh n

ng thu c

ng dùng thu c nh thu c

nh ti n s d

- D

ng thu c

- D

ng g ng

3. R a tay - R a tay n i khoa - Làm khô tay 4. Xác

nh úng NB

So sánh tên trong phi u thu c, tên i NB 5. Nh n

u gi

ng và

nh b ph n sinh d c ngoài

Tính ch t d ch ti t, s l

Tình tr ng v sinh 51

t Sai

Không làm

Ghi chú

6. Chu n b d ng c - Chu n b -

úng thu c

c tên thu c

- H n s d ng, ch t l - Hàm l

ng thu c

- Chu n b các d ng c khác - G ng s ch - Kh n hay v i

- Kh n r a, savon, dung d ch r a ( n u c n ) - Ch t tr n - D ng c

t thu c

- Phi u thu c - èn chi u - V i cao su hay gi y lót - Bình phong 7. Mang d ng c

n gi

ng, che bình phong

8. Chu n b t th NB n m t th ph khoa 9. Giúp NB ti n nghi Che vùng b ng và ùi t t m lót vùng mông 10. Ki m tra ánh sáng

th y rõ vùng âm

11. Mang g ng s ch 12. V sinh vùng âm h n u c n 13. Chu n b thu c 14

t thu c

14. 1 D ng viên - Làm tr n

u thu c, ngón g ng 2và 3

- V ch môi bé, k p thu c gi a ngón 2 và 3, ho c a d ng c t thu c vào d c thành sau c a âm o sâu 7,5 – 10cm 14. 2 D ng cream, foam - L y

li u thu c vào d ng c

- V ch môi bé,

a d ng c b m thu c vào âm 52

y nòng b m thu c vào sâu 5- 7,5 cm - Lau thu c

ng BPSD ngoài

15. D n NB n m ngh t i gi

ng ít nh t 10 phút

16. M c b ng v sinh khi NB i lai v n

17. D n d p, x lý d ng c 18. Tháo g ng, r a tay n i khoa 19. Nhân nh d ch ti t: tính ch t s l t thu c

ng gi a 2 l n

20. Ghi h s ng ki m:

t thu c vào h u môn

i dung

1 Ki m tra y l nh thu c Th c hi n 6 úng: -

úng tên NB

úng tên thu c

úng li u l

úng

úng th i gian dùng thu c

úng ch

2. Nh n

ng thu c

ng dùng thu c nh thu c

nh tình tr ng NB

- Ph u thu t vùng h u môn tr c tràng - Ch y máu, t n th - Ti n s d

ng vùng tr c tràng

ng thu c

3. R a tay - R a tay n i khoa - Làm khô tay 4. Chu n b d ng c - Chu n b úng thu c: tên thu c, hàm l thu c,h n s d ng, ch t l ng thu c

- Chu n b các d ng c khác - G ng s ch

t Sai Không làm

Ghi chú

- Kh n hay v i

- Ch t tr n - Phi u thu c - Bình phong 5. Xác

nh úng NB

So sánh tên trong phi u thu c, tên i NB

u gi

ng và

6. Gi i thích k thu t v i NB - Báo m c ích, tác d ng tính ch t c a thu c - T th NB ph i chu n b 7. Che bình phong 8. Chu n b t th NB n m t th Sim h

c n m nghiêng

9. Mang g ng s ch 10. Th m khám vùng tr c tràng n u c n, thay g ng 11. Chu n b thu c - Thoa ch t tr n vào

12.

t thu c vào h u môn

- H

ng d n NB hít th sâu và ch m b ng mi ng

t sâu vào tr c tràng: 10cm 5cm i v i tr em

i v i ng

i l n,

13. Rút tay ra - Gi mép l h u môn 14. Tháo g ng 15. D n dò NB n m ngh sau khi 16.

t thu c

D r a tay

17. D n d p d ng c - Ghi h s 18. Nh n

nh, theo dõi tác d ng c a thu c

Th c hành k thu t

6.1 Th c hành k thu t 6.2 Th c hành t i labo không có giáo viên 6.3 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên 6.4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 6.5 T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên t i khoa lâm sang Giáo viên h

ng d n t i khoa lâm sàng

DÙNG THU C QUA

NG TIÊM

1. Gi i thi u k n ng Có nhi u ph ng pháp a thu c vào c th ng i b nh nh u ng, qua da, qua niêm m c và qua ng tiêm. Tuy nhiên vi c dùng thu c qua ng tiêm là ph ng pháp ph c t p và có nhi u nguy c gây tai bi n nh t, nên ch s d ng khi vi c dùng thu c qua ng mi ng không c nh thu c không h p thu c qua niêm m c ng tiêu hoá, thu c b h y b i men c a ng tiêu hoá hay thu c làm t n th ng niêm ng tiêu hoá. Ngoài ra ng i ta còn dùng ng tiêm trong tr ng h p ng i b nh b hôn mê, ng kinh, tâm th n, ói m a liên t c, trong các tr ng h p c p c u … vì ng tiêm là a thu c tr c ti p vào máu và có tác d ng nhanh h n so v i các ng dùng thu c khác do v y ph n ng c a c th v i thu c c ng có th xãy ra r t nhanh do ó khi dùng thu c qua ng tiêm ng i u d ng c n ph i quan sát k ng i b nh h n phát hi n s m các d u hi u ph n ng c a c th v i thu c có th x trí k p th i. 2. Lý thuy t liên quan 2.1 Có 4

n k thu t

ng tiêm thu c:

i ng tiêm thu c tiêm khác nhau. A. Tiêm b p c

u có v trí tiêm, kích c kim, k thu t tiêm và l

( Intra muscular: IM) là tiêm vào kh i c

ng thu c

b p:

900

ây là v trí b p c sâu nên có nhi u m ch máu i qua do v y thu c khi tiêm qua ng tiêm b p thì h p thu nhanh h n qua ng tiêm d i da và trong da. Kim dùng trong tiêm b p có kích c l n h n so v i các ng tiêm khác, s ch n l a kích c kim a vào nhày s t c a thu c, v trí tiêm thu c, cân n ng c a ng i b nh và s th tích thu c tiêm vào, ngoài ra khi tiêm thu c ng i u d ng nên nh n nh tình tr ng mô c a ng i b nh do v y khi tiêm nên dùng 2 ngón tr và ngón cái véo vùng da lên c ng dày c a l p mô d i da r i khi tiêm thu c s âm kim vào sâu ½ so v i kho ng cách gi a 2 ngón tay, trung bình i v i tr nh chi u dài c a kim t 5/8 – 1 inch còn i i ng i l n thì dài t 1- 1½ inches. Góc tiêm là 90 so v i m t ph ng da, có nhi u v trí tiêm b p do ó nên thay i v trí tiêm th ng xuyên tránh các tai bi n nh au, abce l nh…. L ng thu c dùng tiêm b p có th kho ng 5ml i v i b p sâu nh c r ng bên c a ùi, i v i tr nh l ng thu c ít h n có th t 1- 2ml, tr l n h n có th 3- 5ml tu theo tr ng l ng c a c th . thu t tiêm Z track có th c s d ng tiêm b p, có tác d ng làm gi m nguy dò thu c vào mô d i da và gi m au khi tiêm, th ng ch n vùng c b p sâu tiêm nh c mông. Khi tiêm ta dùng tay không thu n kéo mô d i da qua m t bên sau ó âm kim m t góc 90 nh tiêm b p, sau ó rút nòng ki m tra máu và b m thu c t t sau khi tiêm xong im kim trong mô c ch 10 giây thu c h p thu vào mô c , rút kim 56

ra và th tay không thu n cho mô c d ng tiêm c nên ng i b nh au.

i da tr

v trí c , thu c không b dò vào

Các v trí tiêm b p: Vùng c mông khi ng i b nh n m nghiêng: (Ventrogluteal) ây là vùng c b p sâu và không có m ch máu l n hay th n kinh i qua, ây là v trí th ng dùng tiêm thu c d u hay thu c kích thích mô d i da cho tr nh và c cho ng i l n. xác nh trí tiêm ng i u d ng t gót c a bàn tay lên ch m c a x ng ùi, bàn tay ph i lên mông bên trái, ngón tr t gai ch u tr c trên ng th i kéo dang ngón gi a ra t i a d c theo cánh ch u, hình ch V c t o b i ngón tr , ngón gi a và mào ch u, tr ng tâm c a hình tam giác này là v trí tiêm. Vùng c r ng bên c a ùi (Vastus Lateralis): ây là v trí c b p phát tri n, th ng dùng tiêm b p cho ng i l n và ch ng ng a cho tr nh . M t ph n ba m t ngoài c a ùi là v trí tiêm C Delta: là v trí c kém phát tri n i v i m t s ng i l n, và v trí này c ng có nguy c gây t n th ng do có nhi u dây th n kinh và m ch máu i qua, do v y ng i u d ng ch có th tiêm v trí này m t l ng thu c nh kho ng 0,5- 1ml ho c dùng ch ng ng a cho tr nh . Khi tiêm ng i u d ng nên h ng d n ng i b nh t th ch ng tay vào hông cho c delta c th l ng, v trí tiêm cách u vai 3- 5cm Vùng c mông khi ng i b nh n m s p: (Dorsogluteal) ây là v trí mà tr c ây chúng ta th ng dùng nh ng ngày nay có r t nhi u nghiên c u ã ch ng minh r ng khi tiêm b p vào v trí này th ng ch m dây th n kinh to gây li t cho ng i b nh, do v y trí này ngày nay không còn c dùng tiêm b p n a. kim: 21 – 23 G dài 2,5- 4cm

trí

Tr d

i 18 tháng Tr trên 6 tu i Ng

delta

th ng ùi

il n

0,5 ml

1 ml

0,5 ml

1,5 ml

2 ml

0,5 ml

1,5 ml

5 ml

th ng ùi

r ng ngoài ùi r ng ngoài ùi

mông (dorsogluteal)

mông (Ventrogluteal)

B. Tiêm d

0,5 ml

1,5 ml

3ml

1,5 ml

3ml

i da ( Subcutaneous: S/c) là tiêm vào mô liên k t l ng l o d

i da:

450

p mô d i da mang l i m ch máu r t ít do v y vi c tiêm vào mô d tác d ng ch m h n là tiêm vào mô b p c . kim: 25 G Dài: 1- 1. 6 cm Góc

i da s có

tiêm: Trung bình 45 so v i m t da

i b nh trên 80 kg: góc

i b nh < 30 kg: góc

tiêm 90 so v i m t da 0

tiêm 15- 30 so v i m t da

V trí tiêm: tiêm vào mô liên k t l ng l o d C delta:

i da

i c delta

Hai bên b vai Hai bên r n cách r n 5cm 1/3 gi a m t ngoài, tr

c c a ùi

Khi tiêm d i da ta ph i rút nòng ki m tra máu xác nh kim không vào m ch máu nh ng c bi t trong tiêm thu c heparine và insuline thì không c n ph i rút nòng th máu vì có th t o c c máu ông n i vùng tiêm. c bi t trong tiêm Insulin là lo i thu c dùng u tr ki m soát ng huy t cho ng i b ti u ng do v y c n ph i thay i v trí tiêm, nên ch n vùng tiêm i x ng giúp duy trì l ng thu c u trong c th . Th i gian h p thu thu c tu thu c vào t ng v trí tiêm, nhanh nh t là tiêm trên vùng c th ng b ng r i n c delta, ùi và vùng mông. Do y ng i u d ng ph i bi t nh n nh chính xác tình tr ng ng huy t, th i gian n a ng i b nh có k ho ch dùng thu c cho phù h p

Ngoài ra trong tiêm d i da còn có tiêm heparine ây c ng là m t lo i thu c c bi t: heparine dùng u tr ch ng ông máu do v y ng i b nh c u tr b ng heparine d có nguy c b xu t huy t ng i u d ng ph i thông báo các d u hi u ó cho ng i b nh giúp phát hi n các tai bi n xãy ra nh ch y máu chân r ng, m xu t huy t d i da, d bi t o máu b m… C. Tiêm trong da (Intra dermal: I/d) là tiêm vào l p d

i th

ng bì

Th ng s d ng ch ng ng a ho c th ph n ng thu c, th ng thu c c tiêm vào l p d i th ng bì n i có ít m ng l i m ch máu i qua và làm thu c s có tác d ng ch m. C th ng i b nh có th có ph n ng v i lo i thu c tiêm vào và ph n ng này x y ra nhanh h n khi thu c h p thu vào máu do ó trên nh ng ng i b nh có c a d ng càng c n ph i th ph n ng tr c khi tiêm. Ng i u d ng c n ph i quan sát ph n ng c a ng i nh v i thu c qua n i tiêm do v y vùng c ch n tiêm trong da là n i không có s o, t n th ng và ít có lông. Khi tiêm trong da l ng thu c tiêm vào r t ít kho ng t 0,01- 0,1 ml và i trên da hình nh m n n c, do vây sau khi tiêm mà không th y n i m n n c ho c th y máu ch y ra khi rút kim là do tiêm vào mô d i da và ph n ng s cho k t qu không có giá tr . Và khi tiêm c ng không c n rút nòng th máu xác nh vì trong ch có h mao m ch. kim: 26- 27 G Góc

dài: 0,6- 1,3 cm

tiêm: 5- 15

so v i m t da

trí: Tiêm vào vùng d

i th

ng bì, ch n vùng da ít va ch m, tr ng, không s o,

lông 1/3 trên m t trong c ng tay (thông d ng nh t) Hai bên c ng c l n Hai bên b vai D. Tiêm t nh m ch (Intravenous: IV) là tiêm vào t nh m ch: Do v y l ng thu c i tr c ti p vào máu và có nguy c gây ph n ng r t nhanh, khi tiêm t nh m ch ng i u d ng ph i chú ý quan sát ng i b nh k h n phát hi n m tai bi n x y ra, và t bi t là tính li u thu c cho chính xác tránh nh m l n. kim: 19- 21 G Góc

dài: 2,5- 4 cm

tiêm: 30 – 40

so v i m t da tùy theo v trí t nh m ch

trí tiêm: Các t nh m ch ngo i biên. To, rõ, ít di

u tiên ch n các t nh m ch

M m m i, không g n kh p 2.2 Áp d ng 3 ki m tra 5

i chi u và 5

Trong su t quá trình dùng thu c

u úng:

tránh các tai bi n do nh m l n thu c gây ra

3 Ki m tra: 1. Tên ng

i b nh

2. Tên thu c 3. Li u thu c 5

i chi u: 1. S gi

ng, s phòng

2. Nhãn thu c 3. Ch t l 4.

ng thu c

ng tiêm thu c

5. Th i h n dùng thu c 59

u úng: 1.

úng ng

i b nh

úng thu c

úng li u

úng

ng dùng thu c

5. Th i gian 2.3 M c tiêu c a k n ng Nh n

Trình bày Trình bày ng a nh m l n thu c Th c hi n H ng

c tình tr ng chung c a ng c k n ng ki m tra thu c tr

c khi tiêm thu c

c khi dùng cho ng

i b nh

c k n ng áp d ng 5 úng khi dùng thu c cho ng c k n ng tiêm thu c qua 4

ng d n cho ng

Ý th c i b nh

i b nh tr

i b nh

ng tiêm an toàn và hi u qu

i b nh nh n bi t các d u hi u b t th

ng sau khi tiêm thu c

c t m quan tr ng c a vi c dùng thu c chính xác và an toàn cho

3. Quy trình k thu t thu t Chu n b tiêm thu c

Stt 1

Các b c th c Ph ng pháp ti n hành hành Chu n b thu c Sao phi u thu c. L y thu c theo y l nh,

Chu n b khay tiêm

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Hình nh minh h a

Tránh nh m l n thu c Sao phi u thu c úng y l nh t h s b nh án Ki m tra thu c: tên thu c, hàm l ng, ch t l ng ng dùng, h n dùng Mang kh u trang, r a tay n ch s lây nhi m Mang úng quy cách, che c m i và mi ng a tay s ch các m t c a bàn tay cho k thu t Tr i kh n lên khay s ch H n ch nhi m khu n Dùng kh n vô khu n tr i theo cách s ch cho các d ng c tiêm

Ch n b m tiêm

Phù h p v i l ng thu c c n tiêm

Gi b m tiêm

Ch n kim tiêm

Phù h p v i ng tiêm và v trí tiêm

Gi kim tiêm

Ch n kim pha thu c

18- 20 G

Kim không c nh quá gây nguy c rút không h t thu c 61

c vô khu n tuy t

Bông c u dùng sát trùng Làm s ch vùng da da tr c khi tiêm

Bông c u ho c g c dùng tránh c n r t vào Dùng bông c u khô ho c g c b ng thu c (n u thu c ng thu c và tránh t n ng) th ng tay do mi ng a ng thu c

Chu n b bên ngoài khay tiêm

ng c sát trùng da

Ng a b i nhi m cho da

p thu c ch ng shock

X trí shock k p th i

Dây th t m ch

ng tay s ch

u tiêm t nh m ch

u dùng bình k n thì m t ng t khay tiêm

i b nh là

H p thu c ch ng shock luôn c ki m tra và c s s n sàng cho vi c c p c u

Dây th t ph i b ng dây cao su d kh khu n và tránh b i nhi m cho nhân viên y t

Gi m nguy c ti p xúc Mang g ng tay s ch nên không c n chú ý i máu và d ch ti t i vàc

Chai dung d ch r a tay Dùng sát khu n tay nhanh

Sát khu n tay tr khu n

c khi c m b m tiêm vô

Bình ch a rác th i s c Qu n lý v t s c nh n nh n.

Bình nh a c ng màu vàng m t chi u

Túi rác ch a ch t th i y Phân lo i rác th i theo màu vàng dùng cho rác th i y t , màu xanh úng quy nh cho rác th i sinh ho t Túi rác ch a ch t th i sinh ho t 62

K thu t rút thu c ng

Stt

Các b c th c hành

1 R a tay

Sát khu n thu c

ng pháp ti n hành

R a tay th (n i khoa)

Lý do

Nh ng

ng quy Gi m s lây nhi m

ng Sát khu n u thu c, ki m tra l n 2

mc nl uý

a tay s ch các m t c a bàn tay

n ch s nhi m khu n, an toàn khi dùng thu c

Ki m tra thu c Sát khu n c

ng thu c tr

ckhi b

Dùng bông c u khô lau Tránh làm t n th ng Dùng bông c u khô che ch tr n v n c và b ng thu c tay, gi an toàn cho ng thu c tr c khi b ng thu c ng thu c 3 Rút thu c t thu c

ng - Rút thu c vào b m Gi h th ng b m Tay không ch m thân kim và nòng trong tiêm và thu c c vô a b m tiêm khi rút thu c tiêm khu n tuy t i - Ki m tra thu c l n 3, Tránh s nh m l n thu c v ng thu c

Ki m tra thu c

- Che thân kim an toàn, t b m tiêm trên phi u thu c vào khay tiêm thu c an toàn

Tránh ch m tay vào thân kim, nòng trong a b m tiêm, t ng tiêm ngay trên phi u thu c

ng thu c vào thùng ch a v t s c nh n

Gi cho b m và kim tiêm c an toàn và vô khu n. Tránh nh m l n thu c

Hình nh minh h a

thu t rút thu c l Stt

Các b

c th c hành

R a tay

Sát khu n l thu c

Rút thu c pha tiêm

Rút thu c t l thu c

ng pháp ti n Lý do hành - R a tay th ng quy Gi m s lây nhi m (n i khoa) n ch s nhi m khu n, - M n p l thu c, sát an toàn khi dùng thu c khu n n p l (ki m tra n 2) - Rút n c pha tiêm Giúp hoà tan thu c tr c khi tiêm cho ng i b nh ng kim pha thu c -

âm kim vào gi a l , Giúp pha thu c an toàn, Giúp quân bình áp l c bên m n c c t vào trong và ngoài l thu c - Hút khí tr la , rút kim an toàn, l c cho thu c hòa tan Giúp quân bình áp l c bên - B m khí vào l trong và ngoài l thu c - Rút thu c vào b m Gi h th ng b m tiêm và thu c c vô khu n tuy t tiêm li u i - Ki m tra thu c l n 3, Tránh s nh m l n thu c v l thu c n ch t n th ng cho - Thay kim tiêm thích ng i b nh p - Che thân kim an toàn, Gi cho b m và kim tiêm c an toàn và vô khu n t b m tiêm trên phi u thu c vào khay Tránh nh m l n thu c tiêm thu c an toàn 64

Nh ng i m c n l u ý a tay s ch các m t c a bàn tay Ki m tra thu c Sát khu n n p l tr

c khi rút thu c

Kim pha 20- 18G Rút l ng thu c pha v a theo yêu c u a t ng lo i thu c, ng dùng thu c và li u dùng thu c ng khí rút ra b ng l ng d ch ã b m vào l kín, tránh m t thu c

m l ng khi v a b ng l ng thu c s rút ra Tay không ch m thân kim và nòng trong c a m tiêm khi rút thu c Ki m tra thu c ng thu c vào thùng ch a v t s c nh n Thay kim sau phi pha thu c h n ch t n th ng do thu c dính trên thân kim Tránh ch m tay vào thân kim, nòng trong a b m tiêm, t ng tiêm ngay trên phi u thu c

Hình nh minh h a

thu t tiêm trong da Stt 1

Các b

c th c hành

Nh n nh tình tr ng ng i b nh

ng pháp ti n hành

Tri giác? Tu i: già, tr ? p m d i da dày hay m ng. lo i thu c tiêm Xác nh xem ng i nh có d ng v i các lo i thu c nào?

Lý do

Nh ng

mc nl uý

Hình nh minh h a

Ch n l a d ng c tiêm ( ng Chú ý ch n vùng da tr ng, ph ng, ít va ch m, không có s o ho c lông. tiêm và kim tiêm) cho phù p Phòng ng a ng ng v i thu c

i b nh d

Không dùng l i lo i thu c mà ng nh ã b d ng

Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

ng d n cách theo dõi Nh n nh xem ng i cho ng i b nh nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?

Dùng t ng d hi u

Ki m tra

Ki m tra l i y l nh v thu c c a bác s : 5 úng

úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng

i chi u

ng 5

Chu n b ng

R a tay

i b nh

ch c ch n dùng thu c úng y l nh

i chi u tên h , tu i ch c ch n dùng thu c i b nh, s gi ng, không nh m ng i b nh phòng

Yêu c u ng

i b nh nói tên

Báo và gi i thích

Dùng t ng d hi u Ti n hành c thu n l i và an toàn Ng i b nh an tâm h p tác

Mang kh u trang, r a tay th ng quy

n ch s nhi m trùng cho ng i b nh. m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n 65

Tóc g n gàng Kh u trang che kín m i, mi ng a tay s ch h t các m t c a ôi tay

Xác

nh v trí tiêm

Xác tiêm:

úng v

trí Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí

Ch n vùng da ít va ch m, tr ng, không s o, lông

1/3 trên m t trong c ng tay t tr

c c a cánh tay

Hai bên c ng c l n Hai bên b vai 8

Mang g ng tay

Mang g ng tay s ch

o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng nh

Mang g ng tay theo cách s ch, c ng phù h p thao tác cg n gàng

Sát khu n vùng tiêm

Dùng bông c u c n vô n ch s nhi m khu n t khu n sát khu n vùng da xung quanh ng vùng tiêm Gi an toàn n i v trí âm kim

Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm i bông c u c n 700 ho c c n iode

Sát khu n l i tay

Sát khu n tay l i v i Gi m s lây nhi m chéo dung d ch r a tay nhanh

Sát khu n k l i các

Tiêm thu c

i khí

u ngón tay

Ki m tra l i li u thu c chính b m tiêm th ng ng, lo i b khí xác, ng a tai bi n do khí trong ng tiêm tránh làm m t thu c gây ra

ng da, m t vát kim Tiêm vào vùng d lên trên, âm kim góc bì 15 so v i m t da

m 1/10 ml thu c Rút kim nhanh C

nh kim

Chu n b ng

nh kim an toàn

i b nh

ng Tiêm úng v trí, l quá 0,1ml

ng thu c phù h p v i ng tiêm n ch s t n th

ng mô

Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

ng thu c không

Khi b m thu c có d u hi u n i ph ng da cam Rút kim nhanh theo h

ng âm vào

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng, không c y n p kim b ng tay

n ng i b nh không i vùng tiêm d b kích Không c cào g i, chà xát vào c ch m n i vùng ng, giúp vi c c k t qu vùng tiêm tiêm chính xác n u th ph n ng Báo gi i thích cho ng i Giúp ng nh bi t vi c ã xong, nghi giúp ng i b nh ti n nghi

14 Ghi h s

i th

i b nh

c ti n Dùng t ng d hi u thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

Ngày gi dùng thu c ánh giá tình tr ng sau khi Ghi chú c n th n nh ng áp ng và dùng thuôc c a ng i b nh các ph n ng c a ng i b nh khi Li u dùng dùng thu c qua ng tiêm Ph n ng c a ng i nh n u có Tình tr ng ng i b nh 67

thu t tiêm b p Stt 1

Các b

c th c hành

Nh n nh tình tr ng ng i b nh

ng pháp ti n hành

Tri giác? Ch n l a d ng c tiêm ng tiêm và kim tiêm) cho Tu i: già, tr ? phù h p p m d i da dày hay ng. v n ng i l i c a ng i nh. u li t? l ng và lo i thu c dùng, thu c pha? Xác nh xem ng i b nh có Phòng ng a ng i b nh ng v i các lo i thu c nào? ng v i thu c

Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?

Ki m tra

Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng

i chi u

i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng 4

Chu n b ng

R a tay

i b nh

Lý do

Nh ng

mc nl uý

u ng i b nh y u li t bên nào thì ta không nên tiêm thu c bên ó vì c vùng ó kém phát tri n

Không dùng l i lo i thu c mà ng i b nh ã b d ng

ng d n cách theo dõi Dùng t ng d hi u cho ng i b nh ch c ch n dùng thu c úng ng i b nh, úng úng y l nh thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng ch c ch n dùng thu c Yêu c u ng không nh m ng i b nh

i b nh nói tên

Báo và gi i thích

Ti n hành c thu n l i Dùng t ng d hi u và an toàn Ng i b nh an tâm h p tác

Mang kh u trang, r a tay th ng quy

n ch s nhi m trùng cho ng i b nh. 68

Tóc g n gàng Kh u trang che kín m i, mi ng

Hình nh minh h a

Xác

nh v trí tiêm

m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n

a tay s ch h t các m t c a ôi tay

Tiêm b p nông: C delta Tránh các tai bi n do tiêm cách vai 5cm sai v trí Tiêm b p sâu: - ùi: 1/3 gi a m t ngoài ùi - Mông: 1/3 trên ngoài ng i gi a gai ch u tr c trên i x ng cùng

ng thu c tiêm b p nông không quá 1ml và tiêm b p sâu không quá 5ml

Maø Gai chaäu Vò trí

Mang g ng tay

Mang g ng tay s ch

o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i b nh

Sát khu n vùng tiêm

Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm

n ch s nhi m khu n Sát khu n r ng t trong ra vùng da xung quanh ngoài 5cm v i bông c u c n 0 70 ho c c n iode Gi an toàn n i v trí âm kim 69

Mang g ng tay theo cách ch, c g ng phù h p thao tác c g n gàng

Sát khu n l i tay

Tiêm thu c

Sát khu n tay l i v i dung Gi m s lây nhi m chéo ch r a tay nhanh i khí

ng da, âm kim góc 90 so v i m t da

Rút kim nhanh

u ngón

Ki m tra l i li u thu c chính xác, ng a tai bi n do khí gây ra

b m tiêm th ng ng, lo i khí trong ng tiêm tránh làm m t thu c

Tiêm vào b p c

Tiêm úng v trí

Rút nòng ki m tra không có Xác nh ch c ch n v trí máu kim n m trong b p c

m thu c ch m

Sát khu n k l i các tay

Rút nòng n u th y máu ch y ra là âm kim vào m ch máu, ph i rút kim ra.

Gi m b t kích thích cho ng i b nh

Ph i quan sát s c di n ng i nh khi b m thu c phát hi n s m các ph n ng b t th ng

n ch s t n th mô

Rút kim nhanh theo h âm vào

Sát khu n l i vi trí tiêm

nh kim

Chu n b ng

Ghi h s

nh kim an toàn

i b nh

Tránh s lây nhi m qua l chân kim

Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm

Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng

Báo gi i thích cho ng i b nh Giúp ng bi t vi c ã xong, giúp ng i ti n nghi nh ti n nghi

Ngày gi dùng thu c Li u dùng Ph n ng c a ng u có Tình tr ng ng

i b nh

Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

Ghi chú c n th n nh ng áp ánh giá tình tr ng sau ng và các ph n ng c a khi dùng thuôc c a ng i ng i b nh khi dùng thu c nh qua ng tiêm Theo dõi và qu n lý ng i nh

i b nh

thu t tiêm d

Stt 1

Các b

i da

c th c hành

Nh n nh tình tr ng ng i b nh

ng pháp ti n hành

Tri giác? Tu i: già, tr ? pm d ng.

Lý do

Nh ng

Tu theo kích th c, cân Ch n l a d ng c tiêm ng c a ng i b nh mà ta ng tiêm và kim tiêm) cho có góc tiêm khác nhau phù h p

i da dày hay

Phòng ng a shock ph n v khi tiêm thu c

l ng và lo i thu c dùng, thu c pha?. Xác

Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Nh n nh xem ng i b nh có ki n th c v vi c dùng thu c không?

Ki m tra

Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng

i chi u

i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng 4

Chu n b ng

i b nh

Không dùng l i lo i thu c mà ng i b nh ã b d ng

nh xem ng i b nh có Phòng ng a ng ng v i các lo i thu c nào? ng v i thu c

Báo và gi i thích

mc nl uý

i b nh

ng d n cách theo dõi Dùng t ng d hi u cho ng i b nh

ch c ch n dùng thu c úng ng i b nh, úng úng y l nh thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng ch c ch n dùng thu c Yêu c u ng không nh m ng i b nh Ti n hành và an toàn Ng tác

c thu n l i Dùng t ng d hi u

i b nh an tâm h p

i b nh nói tên

Hình nh minh h a

R a tay

Xác

nh v trí tiêm

Mang kh u trang, r a tay th ng quy

i c delta

Hai bên b vai

n ch s nhi m trùng cho ng i b nh.

Tóc g n gàng

Tránh các tai bi n do tiêm sai v trí

ng thu c tiêm d không quá 1ml

o v cho nhân viên y t tránh s lây nhi m t ng i b nh

Mang g ng tay theo cách ch, c g ng phù h p thao tác c g n gàng

Kh u trang che kín m i, m b o an toàn khi th c mi ng hi n k thu t vô khu n a tay s ch h t các m t c a ôi tay i da

Hai bên r n cách r n 5cm 1/3 gi a m t ngoài, tr ùi

cc a

Mang g ng tay

Mang g ng tay s ch

Sát khu n vùng tiêm

Dùng bông c u c n vô khu n sát khu n r ng vùng tiêm

n ch s nhi m khu n vùng da xung quanh Gi an toàn n i v trí âm kim

Sát khu n l i tay

Sát khu n tay l i v i dung Gi m s lây nhi m chéo ch r a tay nhanh

Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm v i bông c u c n 700 ho c c n iode

Sát khu n k l i các tay

u ngón

Tiêm thu c

i khí

Véo da, âm kim góc 45 so v i m t da

Ki m tra l i li u thu c b m tiêm th ng ng, lo i chính xác và ng a tai bi n khí trong ng tiêm tránh do khí gây ra làm m t thu c

Tiêm vào mô liên k t l ng Tiêm úng v trí o d i da

Rút nòng ki m tra không có Xác nh ch c ch n v trí máu kim n m trong b p c

m thu c ch m

Gi m b t kích thích cho ng i b nh

Rút nòng n u th y máu ch y ra là âm kim vào m ch máu, ph i rút kim ra. Ph i quan sát s c di n ng i nh khi b m thu c phát hi n s m các ph n ng b t th ng

nh kim

Chu n b ng

Ghi h s

Rút kim nhanh

n ch s t n th mô

Sát khu n l i vi trí tiêm

Tránh s lây nhi m qua l chân kim

Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm

Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng

nh kim an toàn

i b nh

Báo gi i thích cho ng i b nh Giúp ng bi t vi c ã xong, giúp ng i ti n nghi nh ti n nghi

Ngày gi dùng thu c Li u dùng Ph n ng c a ng u có Tình tr ng ng

i b nh

Rút kim nhanh theo h âm vào

Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

ánh giá tình tr ng sau Ghi chú c n th n nh ng áp khi dùng thuôc c a ng i ng và các ph n ng c a nh ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm Theo dõi và qu n lý ng i nh

i b nh

thu t tiêm t nh m ch

Stt

Các b c th c hành

ng pháp ti n hành

Tri giác? Nh n nh tình tr ng ng i b nh Tu i: già, tr ? pm d ng.

Lý do

Nh ng

mc nl uý

Hình nh minh h a

Tu theo kích th c, cân n ng c a Ch n l a d ng c tiêm ( ng tiêm tiêm và kim tiêm) cho phù h p ng i b nh mà ta có góc khác nhau

i da dày hay

Phòng ng a shock ph n v khi tiêm thu c

ng và lo i thu c dùng, thu c pha?. Xác

nh xem ng i b nh có Phòng ng a ng ng v i các lo i thu c ng v i thu c nào? 2

Nh n nh ki n Nh n nh xem ng i b nh th c v thu c c a có ki n th c v vi c dùng ng i b nh thu c không? Ki m tra

i chi u Ki m tra l i y l nh v thu c a bác s : 5 úng

i chi u tên h , tu i ng i nh, s gi ng, s phòng 4

Chu n b ng nh

Báo và gi i thích

i b nh d

Không dùng l i lo i thu c mà ng nh ã b d ng

ng d n cách theo dõi cho Dùng t ng d hi u i b nh

ch c ch n dùng thu c úng y l nh

úng ng i b nh, úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng dùng

ch c ch n dùng thu c không nh m ng i b nh

Yêu c u ng

Ti n hành an toàn

Dùng t ng d hi u

c thu n l i và

i b nh an tâm h p tác 76

i b nh nói tên

R a tay

Mang kh u trang, r a tay th ng quy

n ch s nhi m trùng cho i b nh.

m b o an toàn khi th c hi n k thu t vô khu n nh v

trí Ch n t nh m ch to, rõ, ít di Tránh các tai bi n do tiêm ng không vào t nh m ch

Xác tiêm

Mang g ng tay

Mang g ng tay s ch

Bu c garô

Th t garô phía trên t nh m ch Giúp t nh m ch n i rõ

Sát khu n vùng Dùng bông c n vô khu n tiêm sát khu n r ng vùng tiêm

Sát khu n l i tay

Tiêm thu c

Kh u trang che kín m i, mi ng a tay s ch h t các m t c a ôi tay Nên ch n t nh m ch trên tay không thu n tr c ng i b nh tiên nghi h n

o v cho nhân viên y t tránh Mang g ng tay theo cách s ch, c lây nhi m t ng i b nh ng phù h p thao tác cg n gàng Bu c garô cách n i tiêm 10 - 15 cm

Sát khu n r ng t trong ra ngoài 5cm (ho c sát trùng d c theo t nh ch t d i lên và ra 2 bên) v i Gi an toàn n i v trí âm kim bông c u c n 700 ho c c n iode n ch s nhi m khu n t vùng da xung quanh

Sát khu n tay l i v i dung Gi m s lây nhi m chéo ch r a tay nhanh i khí

Tóc g n gàng

Ki m tra l i li u thu c chính xác và ng a tai bi n do khí gây ra

m t vát kim lên trên, c ng Tiêm vào t nh m ch da, âm kim góc 30 - 40 qua da vào t nh m ch

Sát khu n k l i các

u ngón tay

b m tiêm th ng ng, lo i b khí trong ng tiêm tránh làm m t thu c Tiêm úng v trí, góc theo v trí t nh m ch

tiêm tu

Rút nòng ki m tra có máu, Xác nh ch c ch n v trí kim tháo garô m trong t nh m ch

m thu c ch m

Gi m b t kích thích cho ng nh

Rút kim nhanh

n ch s t n th ch máu

Sát khu n l i vi trí tiêm

nh kim

Chu n b nh

Ghi h s

nh kim an toàn

Li u dùng Ph n ng c a ng u có Tình tr ng ng

i b nh

i Ph i quan sát s c m t ng i b nh khi b m thu c phát hi n s m các ph n ng b t th ng

ng mô và Rút kim nhanh theo chi u âm vào

Tránh s lây nhi m qua l chân kim

Dùng bông c u c n massage nh vùng tiêm

Tránh nguy c gây lây nhi m do v t s c nh n

h n b m và kim tiêm vào thùng nh a c ng màu vàng

i Báo gi i thích cho ng i Giúp ng nh bi t vi c ã xong, giúp nghi ng i b nh ti n nghi

Ngày gi dùng thu c

Rút nòng n u th y máu ch y ra là xác nh úng kim n m trong t nh ch

i b nh

c ti n

ánh giá tình tr ng sau khi dùng thuôc c a ng i b nh Theo dõi và qu n lý ng nh

i b nh

Dùng t ng d hi u Thái ph i ni m n , ân c n, vui v khi giao ti p

Ghi chú c n th n nh ng áp ng và các ph n ng c a ng i b nh khi dùng thu c qua ng tiêm

4. T 4.1.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

Câu h i l

c hu n luy n

ng giá:

Stt

i dung câu h i

úng

Tiêm b p nông là tiêm vào c r ng bên

Thu c dùng qua ng tiêm s có tác d ng nhanh chóng, do y không nên dùng trong các tr ng h p b nh mãn tính

Abces l nh là do tiêm thu c vào mô liên k t l ng l o d

Tiêm thu c t t v i t c bi n shock ph n v

Khi tiêm b t c thân kim.

Khi tiêm thu c c n ph i mang theo h p thu c ch ng s c.

Tiêm d

Tiêm b p

Abces nóng là do không áp d ng tiêm thu c

ùi

i da

kho ng 10 giây/ 1ml ng a tai

ng tiêm nào

u không

c âm h t

i da là tiêm vào mô liên k t l ng l o ùi, góc

10 Tai bi n gây ch t ng 11 Tiêm b p

tiêm là 90

so v i m t da úng k thu t vô khu n khi

i khi tiêm là shock ph n v

c delta, góc

tiêm là 60

so v i m t da

Abces l nh là do không áp d ng úng k thu t vô khu n khi tiêm thu c

13 S l

ng thu c dùng

tiêm b p nông không quá 1ml

Không nên tiêm l ng thu c quá nhi u so v i v trí quy ng a tai bi n abce l nh

Khi tiêm nên âm và rút kim cùng 1 góc mô

4.2.

Sai

Hu n luy n có giáo viên h

Tr c khi b t u ph n h nh ng yêu c u chính c n t

ng a t n th

ng d n và làm m u

ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m thông báo c trong bu i hu n luy n:

Ph i ch c ch n sinh viên hi u rõ cm iv n trong bu i hu n luy n. Khi t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, nh ng u mà sinh viên ch a n m rõ và chú ý n nh ng u mà sinh viên có th t c sau bu i hu n luy n

Tóm t c nh ng v n c n chú ý. Tr c khi gi i thích và th c hành, c n c p n nh ng b c quan tr ng trong k n ng. Giáo viên c n ph i nói rõ t ng b c trong ph n quy trình k thu t. Giáo viên gi i thích và làm m u: Giáo viên s th c hi n toàn b các b c c a k thu t, sau ó s làm l i t ng b c t c a k thu t và gi i thích lý do t i sao ph i th c hi n nh ng b c k thu t này, trong khi ó sinh viên s quan sát và làm theo, sinh viên có th t nh ng câu h i và nh n xét và th m chí có th yêu c u giáo viên th c hi n tr l i b c quy trình mà sinh viên không m rõ. Ki m tra s ti p thu c a sinh viên: i m t sinh viên lên trình di n l i k n ng v a d y quan sát và cho nh n xét.

ng th i các sinh viên khác

Th c hành theo nhóm: Các sinh viên s c th c hành trên mô hình theo t ng nhóm nh theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai 4.3.

ng giá: S

ng ki m l

d ng b ng ki m (checklist)

ng giá k thu t dùng thu c qua

Stt

i dung

nh tình tr ng ng

Không liên quan

Nh n

i b nh

Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Ki m tra

Chu n b ng

R a tay

Xác

Mang g ng tay

Sát khu n r ng vùng tiêm

Sát khu n l i tay

Tay c ng da, âm kim góc 90 i m t da

i chi u i b nh

nh v trí tiêm

ng tiêm b p

Sai

Không làm

Ghi chú

Rút nòng ki m tra máu m thu c t t t ng i b nh

và quan sát s c

Rút kim theo h ng khu n l i v trí tiêm

âm vào, sát

Tháo g ng tay

Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

Ghi h s

nh kim

ng ki m l

ng giá k thu t dùng thu c qua

Stt

i dung

Không liên quan

Nh n

nh tình tr ng ng

Nh n nh

nh ki n th c v thu c c a ng

Ki m tra

Chu n b ng

R a tay

Xác

Mang g ng tay

Sát khu n r ng vùng tiêm

Sát khu n l i tay

Tay véo da, âm kim góc 45 t da

Rút nòng ki m tra máu

12 13

i b nh i

i chi u i b nh

nh v trí tiêm

m thu c t i b nh

Rút kim theo h

so v i

và quan sát s c di n

ng âm vào, sát khu n 81

ng tiêm d t

i da: Sai

Không làm

Ghi chú

i v trí tiêm 14

nh kim

Tháo g ng tay

Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

Ghi h s

ng ki m l

ng giá k thu t dùng thu c qua

Stt

i dung

nh tình tr ng ng

ng tiêm trong da

Không liên quan

Nh n

i b nh

Nh n nh ki n th c v thu c c a ng i b nh

Ki m tra

Chu n b ng

R a tay

Xác

Mang g ng tay

Sát khu n r ng vùng tiêm

Sát khu n l i tay

Tay c ng da, âm kim góc 15 t da

B m 0,1 ml vào l p trong da

Rút kim theo h

Tháo g ng tay

Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

Ghi h s

i chi u i b nh

nh v trí tiêm

so v i

ng âm vào

nh kim

Sai

Không làm

Ghi chú

ng ki m l

ng giá k thu t dùng thu c qua

Stt

i dung

Nh n

nh tình tr ng ng

Nh n

nh ki n th c v thu c c a ng

Ki m tra

Chu n b ng

R a tay

Xác

Mang g ng tay

C t garô cách v trí tiêm 10- 15cm

Sát khu n r ng vùng tiêm

Không liên quan

i b nh i b nh

i chi u i b nh

nh v trí tiêm

10 Sát khu n l i tay 11

Tay c ng da, âm kim góc 30- 40 t da, lu n kim vào t nh m ch

so v i

12 Rút nòng ki m tra máu 13 Tháo garô 14

m thu c t nh

Rút kim theo h trí tiêm

16 C

và quan sát s c di n ng

ng âm vào, sát khu n l i v

nh kim

17 Tháo g ng tay 18

ng tiêm t nh m ch

Cho ng i b nh n m l i ti n nghi, theo dõi s áp ng thu c c a ng i b nh

19 Ghi h s

t Sai Không làm

Ghi chú

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm:

t k n i nào, không có giáo viên

5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr Giáo viên h

c giám sát sinh viên l p sau

ng d n t i khoa lâm sàng

NG VII

CÁC K THU T TRUY N D CH 1. Gi i thi u ch 1.1.

Các k n ng trong ch Chu n b h tr

t catheter t nh m ch trung tâm

t kim lu n t nh m ch ngo i vi Truy n dung d ch qua t nh m ch Truy n dung d ch d

i da

Truy n máu qua t nh m ch Nuôi d

ng hoàn toàn qua

K thu t s d ng b m tiêm

ng t nh m ch n

K thu t s d ng máy truy n d ch 1.2.

M c tiêu toàn ch Trình bày Nêu

c các m c ích c a các k thu t truy n d ch

c các nguyên t c qu n lý trong các k thu t truy n d ch

Chu n b

và úng d ng c và thu c theo y l nh.

Xác nh úng v trí và truy n Rèn luy n

c d ch vào lòng m ch ho c d

c tính c n th n, nh nhàng và

i da úng k thu t.

m b o vô khu n khi ti n hành k thu t.

2. Yêu c u 2.1.

Gi i thi u t ng quan

Tiêm truy n dung d ch là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung d ch và thu c b ng ng t nh m ch. (t nh m ch ngo i vi, t nh m ch trung tâm) ho c b ng ng i da. Tiêm truy n dung d ch v i m c ích: H i ph c l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, a thu c vào c th , nuôi d ng ng i b nh: trong m t s tr ng h p khi ng i b nh không n u ng c (hôn mê, t n th ng th c qu n, ng tiêu hoá…. ) trong gi i c, l i ti u, các tr ng h p s c. C n th n tr ng tuân th y l nh khi áp d ng truy n dung d ch t nh m ch trong các tr ng h p: Ng i b nh suy tim, ng i b nh t ng huy t áp, ng i b nh phù não, phù ph i c p. Trong truy n d ch t nh m ch có nh ng tai bi n có th x y ra: D ch không ch y do (m i vát c a kim áp sát vào thành m ch, m ch ng i b nh b x p, t c kim th ng do c máu ông trong lòng m ch). Ph ng n i tiêm, do kim truy n b ch ch ra kh i lòng ch. Ng i b nh b s c ph n v (s c do ph n ng v i thu c, ho c d ch truy n không m b o. S c c ng có th x y ra n u l ng d ch a vào c th ng i b nh quá nhanh, i s l ng l n). Phù ph i c p: trong tr ng h p ng i b nh b b nh tim, ph i. T c ch nh m ch nh m ch não, m ch ph i ( do i khí trong dây truy n không h t) Nhi m khu n t i ch , nhi m khu n huy t do không tuân th các nguyên t c vô khu n. Ho c b ph i nhi m cho u d ng trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . . Do ó khi truy n d ch ng t nh m ch ph i m b o các nguyên t c: Ph i tuy t i vô khu n, không c không khí l t vào t nh m ch, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh, t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi truy n d ch, phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i và ph i th c hi n 5 u úng: 85

–

úng ng

i b nh

–

úng thu c

–

úng li u l

–

úng

–

úng th i gian.

ng truy n

2.2. Gi i thi u các tài li u yêu c u ph i truy n d ch

c tr

c khi th c hành các k thu t

Sinh lý: Vai trò c a n c và các ch t n gi i i v i c th , vai trò và tác d ng a các ch t s d ng làm th c n, Sinh lý v h nhóm máu ABO và Rh Sinh lý b nh: R i lo n cân b ng n

c và

n gi i

Gi i ph u: H th ng t nh m ch c a c th ud ng giao ti p 2.3.

ng c

Ki m tra tr

b n: Nguyên t c vô khu n, ti t khu n, k n ng tiêm truy n, k

c khi h c

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t

Stt

N i dung câu h i

Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t

cho câu úng, c t S cho câu sai

c trong c th chi m kho ng 60 - 80% tr ng l

i tr

ng thành bình th

úng Sai i vô khu n ng c th

ng trong 24 gi u ng kho ng 1200 ml

Ng i tr ng thành bình th ra 1000 ml

Natri là ion chính c a d ch n i bào

Kali là ion chính c a d ch n i bào

Khi th a natri s làm u tr

Trong m t n

Truy n d ch có tác d ng gi i

Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c làm tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s

Không ch

Nhóm máu A có ng ng k t nguyên A, ng ng k t t Anti A

Sau khi truy n d ch a i x lý

c nh

c tr

ng trong 24 gi l

ng n

c ti u th i

ng d ch n i bào ng m t natri nhi u h n m t n

c và l i ti u

n v máu toàn ph n là 250 ml

nh truy n d ch cho ng

c trong c th có tác d ng ud

i b phù ph i c p

u hòa thân nhi t

ng thu gom rác th i cho vào 1 túi

CHU N B

T CATHETER T NH M CH TRUNG TÂM

Gi i thi u

t Catheter t nh m ch trung tâm là th thu t a m t ng Polyte vào t nh m ch trung tâm. K thu t t Catheter t nh m ch trung tâm c áp d ng v i các m c ích khác nhau: a vào c th ng i b nh các dung d ch bù l i s thi u h t tu n hoàn, a thu c vào c th di u tr , các ch t dinh d ng khi c n truy n nhi u d ch dài ngày nuôi d ng ng i b nh, o áp l c t nh m ch trung tâm, o áp l c bu ng tim, o cung ng tim, t o nh p tim, ghi n th bó His, ch y th n nhân t o. K thu t t Catheter nh m ch trung tâm không áp d ng cho nh ng ng i b nh: U tuy n giáp quá to, ti u c u i 60. 000/mm3, r i lo n ông máu (th i gian máu ch y trên 9 phút, th i gian máu ông trên 5 phút), huy t kh i t nh m ch trung tâm,tràn khí màng ph i toàn th ,giãn ph nang quá m c, s t xu t huy t. Trong quá trình t Catheter t nh m ch trung tâm có th x y ra các tai bi n, nhi m khu n n i ch c và nhi m khu n huy t, tràn khí, tràn máu màng ph i, tràn d ng ch p màng ph i, tràn d ch vào màng ph i, huy t kh i t nh m ch c nh trong, t nh m ch ch trên, c catheter, t c m ch do không khí l t vào catheter, tràn máu ngoài màng tim do u catheter ch c qua thành m ch, ch n th ng ám r i cánh tay, dây th n kinh qu t ng c, dây X, dây hoành do t máu. Do ó t catheter t nh m ch trung tâm ph i m b o nguyên t c:Tuy t i vô khu n,không c không khí l t vào t nh m ch,. m b o áp l c c a d ch truy n cao n áp l c c a máu ng i b nh,. t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh,. theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi ti n hành th thu t, phát hi n m các tai bi n và x trí k p th i 2.

M c tiêu k n ng

1. Trình bày nh m ch trung tâm 2. Trình bày

c m c ích, ch

c nguyên t c trong k thu t

3. Gi i thích,

ng viên ng

4. Chu n b

nh c a k thu t

t catheter

t catheter t nh m ch trung tâm

i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t.

d ng c và thu c theo y l nh.

5. Ph i h p chính xác các b 6. Rèn luy n

nh, ch ng ch

c v i th y thu c trong khi ti n hành k thu t.

c tính c n th n, nh nhàng và

m b o vô khu n khi ti n hành k

thu t. 3.

N i dung lý thuy t

thu t t Catheter t nh m ch trung tâm tùy theo ch i n m c a ng i b nh cho phù h p

3. 1 Xác

nh v trí mà ta l a ch n t th

nh v trí ch c Ch c vào t nh m ch c nh trong t i v trí

nh tam giác Sedillot

Xác nh tam giác Sedillot: C nh ngoài là bó òn c a c c òn ch m, c nh trong là bó c c a c c òn ch m, áy c a tam giác ch c kim nh tam giác, góc âm kim là 30 so v i m t da c . Lu n kim sâu 1 – 2 cm d c theo b tr c c a c c òn ch m, c nh ngoài c a tam giác Sedillot. Ch c t nh m ch d

i òn có 2 v trí 87

+ Giao ng òn.

m gi a 1/3 trong và 2/3 ngoài c a x

ng òn, ch c sát ngay b d

+ Giao m gi a 2/3 trong và 1/3 ngoài c a x ng òn 1 - 1,5 cm. 3. 2 Nh n

nh ng

H i ng

i b nh tr

c khi ti n hành k thu t

i b nh ho c thân nhân ng

Ti n s có b d

ng òn, ch c cách b

i b nh:

ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th : huy t d

Nhìn c xen có d u hi u b t th i da, viêm da. . )

ng không ( Có m c các b nh ngoài da, su t

S vùng c , trên và d i x ng òn tuy n giáp có to h n bình th ng hay không. hi n ng

phát hi n các d u hi u b t th

Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th i b giãn ph nang quá m c). Tình tr ng tri giác: ng

i b nh t nh hay hôn mê.

Theo dõi m ch, nhi t

, huy t áp.

ng, s

ng c a tim, ph i ( Chú ý phát

3. 3 Gi i thi u b catheter và cách s d ng C u t o catheter Kim Troca: G m hai ph n l ng vào nhau (Hình 1) Kim

phía ngoài b ng nh a

Trong thông nòng b ng kim lo i u kim uôi kim Nòng kim lo i Nòng kim uôi kim

u kim

Hình 1: Kim troca Catheter ( ng thông) polyten b ng ch t nh a m m dài t vào t nh m ch, có các ph n: ng Catheter phía ngoài b ng nh a Thông nòng b ng kim lo i un i Túi nylon vô khu n

20 – 40 cm

lu n

un i

Catheter polyten

Túi nilon vô khu n

uôi catheter

Hình 2: Catheter Thông nòng

Cách s d ng

1. Sau khi sát khu n k vùng da ng

i b nh

- Xé túi l y kim troca - Xoáy nh nhàng tháo b

u m b o v kim.

2. Sau khi ch c kim thanh công, kéo thông nòng kim lo i ra kh i Braunule (hình 3)

(hình 3)

3. Catheter trong túi nylon vô khu n (Hình 4)

(Hình 4)

4. C m Catheter còn trong túi nylon vô khu n (Hình 4) - Tháo b m b o v t b ph n n i ti p màu vàng và l p n i ti p v i c kim troca b ng nh a. (Hình 5), (Hình 5)

5. Khi lu n (Hình 6), y t t Catheter v phía tr c n khi catheter vào h t lòng m ch.

(Hình 6)

6. Tháo ph n , kéo toàn b túi nylon b o v v phía sau, kéo ra h t c kim lu n c a Catheter (Hình 7),

(Hình 7)

7. Tách và tháo u m u vàng kh i Catheter b ng cách c m 2 cánh b m y ng c chi u nhau (Hình 8 )

(Hình 8)

8. L p và v n ch t Catheter vào (hình 9),

c kim troca

(Hình 9) 9. - Ki m tra Catheter vào úng v trí - Tháo thông nòng ra kh i Catheter - L p u ambu c a dây truy n d ch vào Catheter (Hình 10).

(Hình 10)

3. 4 Quy trình k thu t: Ph giúp th y thu c Các b Chu n b ng ì nh

1. Ki m tra h thông báo k thu t p làm

t catheter vào t nh m ch trung tâm

ng pháp ti n hành

Lý do

- Thông báo cho ng i b nh Làm gi m i n i lo bi t: th i gian, a m và ng và nh n c cách th c ti n hành k thu t. nhi u h n s h p - Ng i b nh hôn mê: Báo tác c a ng i b nh cho gia ình. - Ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh vi t gi y cam oan.

Nh ng i m c n uý

Hình nh minh h a

- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.

Hình11. Chu n b ng 2. Nh n nh ng i b nh TR

i u ng chu n b

3. v sinh vùng ch c 4. R a tay, c áo, i vô khu n

- H i ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng ch c - Theo dõi m ch, nhi t , nh p th , huy t áp Dùng xà phòng, n c m a s ch vùng ch c Th c hi n r a tay, m c áo, i m vô khu n theo quy trình

m b o an toàn khi truy n d ch ánh giá tình tr ng c a ng i nh tr c khi ti n hành k thu t

i b nh

Theo dõi và ánh giá các giá tri ph i chính xác

phòng nhi m a s ch, th m khô khu n b c, Tránh lây nhi m cho - R a tay ng i b nh a k k tay, vùng móng - X n c r a s ch xà phòng Hình 12. R a tay

Chu n b n thi t

4. Ti n hành k thu t

5. S p x p - T ng trên: H p vô khu n: ng c lên (S ng có l , 2 kìm c p s ng, xe tiêm 3 t ng ng m , k p ph u tích có u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c. ) Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch khâu. Thu c gây tê, dung ch truy n, b dây truy n, m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, ng tay, b m tiêm. 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p ng c ch ng s c ph n v , - T ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim. - T ng d i: Túi ng n, h p ng v t s c nh n. 6. Ki m tra l i Quan sát trên 3 ng n c a xe các d ng c ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a 7. Ki m tra ch truy n theo y l nh

- C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng ch. c trên nhãn c a chai ch và i chi u v i y l nh a bác s .

- Có các d ng Các d ng c vô c n thi t m khu n ph i c o khi th c hi n k p x p, b o qu n thu t t hi u qu úng theo quy nh

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

mb o d ng dùng, không c dùng l i

m b o an toàn - Ch t l ng d ch. cho ng i b nh khi - Tên d ch, hàm truy n d ch ng, li u l ng, n dùng.

8. B t và sát khu n nút chai d ch

- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.

- B cl n ic m u dây truy n. m b o vô khu n nút chai tr c khi c m u dây truy n. 9. Xé túi - C m túi dây truy n, xé túi - D xé. ng dây - D ch không ch y phía u có v t c t s n. truy n, khoá - C m khoá dây truy n, l n ra ngoài khi treo dây truy n l i, bánh xe t phía u to n chai d ch lên c c m dây u nh khi ch t tay là c. truy n. - C m u dây có kim to truy n vào - Kim xuyên qua xuyên qua nút cao su. chai d ch. nút chai d ch m i ch y ra.

- Kéo úng chi u tránh t vòng. - Sát khu n k nút chai.

Khi c m dây vào chai d ch, chai ch n i b ng ph ng

Hình 13: C m dây truy n vào chai ch

TRONG 10. Treo chai ch lên c c truy n

c ng c chai d ch, c m cho u c m y vòng tròn áy chai, treo dây truy n quay vào c c truy n xu ng d i. - T o áp l c ch ch y vào lòng ch cd . 11. L p dây - Bóp d t b u nh gi t r i th Còn b t khí trong truy n vào b ra, cho d ch ch y vào 1/2 dây truy n, khi d ch o áp l c t nh u. ch y b t khí vào ch, i - M khoá cho d ch ch y, lòng m ch s gây khí trong dây quan sát trong dây không còn c m ch truy n, khoá không khí thì khoá l i. i

Treo và c c truy n ph i cùng chi u v i vùng truy n

12.

u ng i ng vô khu n

m c g ng xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

- D i và không b trái tay. phòng nhi m khu n.

Không làm rách ng

Hình 14: 13. Giúp ng i b nh th thu n i

t g i d i vai bên làm th o thu t, ng i b nh n m ng a ph ng u th p nghiêng v phía i di n bên ch c.

c n i b ng

t g i úng d vai

ng i g ng

Hình 15: T th n m c a ng nh 14. Sát khu n - L trí ch c khu - L khu

y bông t m c n i t sát n tr c. y bông t m c n 700 sát n sau.

phòng nhi m khu n cho ng i nh

Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng ch c ra ngoài

15. Sát khu n u d ng c m l c n tay th y vào lòng tay th y thu c. thu c, a - G p s ng có l a cho ng có l , th y thu c tr i ph lên vùng a kìm c p ch c. ng a kìm c p s ng không b tu t.

phòng nhi m khu n cho ng i nh

ng không c ch m vào ng i và các v t xung quanh

16. a g ng tay vô khu n cho th y thu c

m c g ng xác nh chi u - D i và không b a g ng, mang g ng vào tay trái tay. phòng nhi m khu n.

Không làm rách ng

Hình 16: K thu t mang g ng 17. Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

u d ng a b m tiêm cho th y thu c. - G p bông c n 700 sát khu n u ng thu c, lót g c u ng thu c, nghiêng ng thu c th y thu c l y thu c vào b m tiêm 18. Giúp th y - Xé túi ng kim troca, kim thu c ch c cho th y thu c. nh m ch - Bác s ch c th y có máu ch y vào b m tiêm.

- Gi m au cho Không kim tiêm ng i b nh tr m vào m t ngoài - Ng n ng à nhi m a ng thu c khu n

Xác nh c úng Ph i h p nh p trí c a t nh m ch nhàng gi a u ng và th y thu c Hình 17: V trí ch c Catheter

19. Giúp th y - Xé túi ng catheter a thu c t cho th y thu c t Catheter catheter vào lòng t nh m ch, th y thu c rút troca ra ngoài. u d ng l p u dây truy n vào u catheter.

o c ng truy n vào t nh ch

Ph i h p nh p nhàng gi a u ng và th y thu c

20. M khoá cho d ch ch y, quan sát s c t ng i nh. Quan sát vùng truy n 21. Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng ch 23. Sát khu n và b ng vùng ch c

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i nh vùng truy n. m chai d ch h th p h n gi ng b nh, th y có máu ch y ra catheter là c

- M khoá d ch ch y vào lòng ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng i truy n. m b o truy n ch có k t qu

- Dùng bông c n iot sát Ng n ng à nhi m khu n vùng ch c. khu n t g c ph vùng ch c, c t ng dính b ng c nh. 24. Ph giúp p u dây d n c a áp k Xác nh áp l c t nh th y thu c o o t nh m ch trung tâm vào ch trung tâm ( áp áp l c t nh u c a khoá 3 ch c c trung tâm bình ch trung th ng là 8 cm tâm c) 25. u 1 tay c m ng h bên th i gian c ch nh t c nh b u nh gi t, tay kia th h p thu và truy n theo m khoá u ch nh, u chuy n hoá c ch nh ch nh úng t c truy n theo kh i l ng d ch ch nh, c nh khoá

Phát hi n s m tai bi n x y ra

Ki m tra chính xác

Xung quanh v trí ng ph luôn khô

Ph i h p nh p nhàng gi a u ng và th y thu c - Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.

Hình 19: 26. Tháo g i Nâng u ng i b nh t t kê d i vai nh nhàng ng th i l y g i ra

Không làm m nh d - Tránh khó ch u gây tr ch kim truy n cho ng i bênh. - L y d ng c s ng cho ng i khác.

u ch nh t c truy n

d ch

27. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái 28. D n dò ng i b nh nh ng u n thi t Thu d n ng c

29. Thu d n ng c 30. Tháo ng tay

Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng

Ng i b nh n m lâu b tê m i

Không di chuy n nh d gây tr ch kim truy n

Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn, au vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên yt - S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh. m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

k p th i x trí các tai bi n

Gi i thích k ng i b nh hi u c

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i

Phòng ch ng nhi m Tránh tr m m t khu n cho ng i ngoài g ng vào tay làm th thu t ng i làm th thu t

Hình 20: Tháo g ng tay 31. Ghi vào - Th i gian b t u truy n. s theo dõi - S l ng d ch truy n. - áp ng c a c th v i ch truy n.

Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ghi xác

, chính

4.1.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

cho câu úng, c t S cho câu sai.

i dung câu h i nh

úng

Th i gian l u catheter t nh m ch trung tâm t i a là 30 ngày

Không tâm

t catheter t nh m ch trung tâm trong m t máu do v t ng

t catheter cho ng

i b nh có huy t kh i t nh m ch trung

t catheter t nh m ch trung tâm

o áp l c t nh m ch c a

t catheter t nh m ch trung tâm

o áp l c bu ng tim

t catheter t nh m ch trung tâm ng ti u c u d i 60. 000mm3

truy n máu cho ng

i có s

Ch c kim vào nh ph i là tai bi n có th x y ra khi ch c catheter nh m ch trung tâm

Ch c kim vào ng m ch d i òn là tai bi n có th x y ra khi ch c catheter t nh m ch trung tâm

Tu t catheter là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch cho ng i b nh

c catheter là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch cho ng nh

Catheter có

ng kính 0,6 – 0,8mm s d ng cho ng

Catheter có

ng kính 1,5 - 2mm s d ng cho tr em

Sau khi t catheter 1 gi 1 l n trong gi

15 4.2.

Sai

il n

u d ng theo dõi m ch, nh p th , huy t áp u, th i gian ti p theo 2 gi 1 l n

trí t catheter t nh m ch d i òn là ch c kim ngay sát b d ng òn m 2/3 trong và 1/3 ngoài Sau khi truy n d ch ièu d a i x lý Hu n luy n có giáo viên h

ng thu gom rác th i cho vào 1 túi

ng d n và làm m u

4.2.1. Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n

n, s a ch a cho sinh viên. Ph n tích các b chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 4.2.2. Chu n thành

c trong quy trình k thu t, hình thành tiêu

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo … 3. Chu n b ng thu t s làm.

hành k thu t

Trong khi ti n

4. Chu n b thi t theo ch không.

Sau khi ti n hành

ng: Chu n b

c úng,

theo quy nh c a th

d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n

5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a th ng kê g i d i vai, u nghiêng sang bên i di n v i bên làm th thu t. 6. Th c hi n c úng các b c ph i h p v i th y thu c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh. 7. V a th c hi n ph giúp, v a k t h p quan sát th n, h i th m ng viên ng i b nh. 8. Giúp ng

4.3.

t trong t ng giai n c a th c c chu n ó, ch ra m i quan h

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm ng, th i gian d ng thu c, ng a thu c vào c th ). hi n k thu t

c khi th c

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

c s c m t, tr ng thái tinh

i b nh tr v t th n m tho i mái.

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các d ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó c r a ngay. 10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s th c a ng T l

y các công vi c i b nh.

ng ó làm và di n bi n tình tr ng

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên c th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

ng ki m: K thu t ph giúp bác s Stt

t Catheter vào t nh m ch trung tâm

i dung * Chu n b ng

i b nh

Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm

Nh n

nh ng

i b nh

sinh vùng ch c * Chu n b ng

Có

ng có

m , áo, kh u trang, r a tay th

ng quy.

* Chu n b .

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, c. )Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch khâu. Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n v .

ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim

T ng d

i: Túi

Ki m tra l i d ng c

b n, h p

ng v t s c nh n

* K thu t ti n hành 9

Ki m tra d ch truy n theo y l nh

B t và sát khu n nút chai d ch

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch

Treo chai d ch lên c c truy n

p dây truy n vào b truy n, khoá l i

o áp l c t nh m ch,

ng i g ng vô khu n

Giúp ng

i b nh

t th thu n l i

Sát khu n v trí ch c

100

i khí trong dây

Không

17 18

Sát khu n tay th y thu c,

a s ng có l ,

a kìm c p s ng

a g ng tay vô khu n cho th y thu c

Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

Giúp th y thu c ch c t nh m ch

Giúp th y thu c

khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng vùng truy n

Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch

Giúp th y thu c c

Sát khu n và b ng vùng ch c

Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm

u ch nh t c

Tháo g i kê d

Giúp ng

D n dò ng

t catheter i b nh, quan sát

nh Catheter

truy n theo ch

i vai

i b nh tr v t th tho i mái i b nh nh ng

u c n thi t

* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi 31

Thu d n d ng c

Tháo g ng tay

Ghi vào h s theo dõi

5. Th c hành k thu t 5.1.

Th c hành không có giáo viên làm m u

5.1.1. Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 700, c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t h tr th y thu c

t catheter t nh m ch trung tâm.

5.1.2. T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

101

c chia thành

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i úng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t. Th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 5.2.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có

b t c n i nào khi có

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình, v a làm v a theo trình t ã c th ng nh t trên.

c to các b

c mình s p làm

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm. 5.3.

m b o m i ng

c làm

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi thành th o k n ng h tr th y thu c t catheter t nh m ch trung tâm t i phòng Skill lab, sinh viên ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n h tr th y thu c t catheter t nh m ch trung tâm trong ch m sóc cho ng i b nh. i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí: Trong khi ang truy n d ch cho ng ch y u d ng ph i ti n hành:

i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không

Ki m tra catheter và n cu i c a dây truy n có b g p không, n u g p thi ch nh cho dây th ng d ch s ch y. N u dây không b g p thì x dây r i th dây ra.

lý: G p

n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào

B m m nh Nacl 0,9% l p vào catheter: Cách làm: Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y, tháo u dây truy n ra kh i catheter, dùng b m tiêm hút dung d ch Nacl 0,9% l p vào catheter b m m nh. ch

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh bác s ch nh, pha thu c vào chai nh gi t t nh m ch ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau: L y thu c theo ch

nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i,

b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y. Tháo chai d ch ra kh i c c truy n,

nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch. C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai.

102

C m chai d ch l c nh

thu c tan

Treo chai d ch lên c c truy n. M khoá và

u ch nh t c

Trong khi ang truy n d ch cho ng ta x trí theo quy trình sau:

cho d ch ch y theo ch

nh.

i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí,

L y chai d ch ra kh i c c truy n. ch,

H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t. Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y binh th

i s ch y ng

c v phía chai

ng.

Cách khác: Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng n i cao su, dùng m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm. 5.4.

ánh giá

ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t cm c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p. ng cách s d ng thang m ánh m c úng và , nh ng thao tác làm úng nh ng ch a

Stt

Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm

Nh n

nh ng

i b nh

sinh vùng ch c * Chu n b ng

Tôt

i b nh

1 3

thành t: nh ng thao tác c làm , thao tác ch a làm ho c làm sai.

N i dung công vi c * Chu n b ng

ud quy.

i i ud

ng có

m , áo, kh u trang, r a tay th

* Chu n b .

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c. )Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c ng bông c u c n i t, h p ch khâu. Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n .

ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim.

T ng d

Ki m tra l i d ng c

i: Túi

b n, h p

ng v t s c nh n.

103

ng d n ánh giá

t Sai Không làm

* K thu t ti n hành 9

Ki m tra d ch truy n theo y l nh

10 B t và sát khu n nút chai d ch 11

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

12 Treo chai d ch lên c c truy n 13 14

p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, trong dây truy n, khoá l i ud

i khí

ng i g ng vô khu n

15 Giúp ng

i b nh

t th thu n l i

16 Sát khu n v trí ch c 17 18

Sát khu n tay th y thu c, ng

a s ng có l ,

a kìm c p

a g ng tay vô khu n cho th y thu c

19 Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c 20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch 21 Giúp th y thu c 22

t catheter

khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng quan sát vùng truy n

i b nh,

23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch 24 Giúp th y thu c c

nh Catheter

25 Sát khu n và b ng vùng ch c 26 27

Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm u ch nh t c

28 Tháo g i kê d 29 Giúp ng

truy n theo ch

i vai

i b nh tr v t th tho i mái

30 D n dò ng

i b nh nh ng

u c n thi t

* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi 31 Thu d n d ng c 32 Tháo g ng ta 33 Ghi vào h s theo dõi 5.5.

T ch c giám sát theo nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

104

THU T

T KIM LU N NGO I VI

1. Gi i thi u kim lu n ngo i vi a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh. Có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh m ch). . . M i ng tiêm có nh ng l i ích khác nhau tùy thu c vào tính ch t c lý c a thu c a vào c th và tình tr ng b nh c a ng i b nh. Tiêm/ truy n t nh ch là ph ng pháp a thu c, d ch, ch t dinh d ng vào c th ng i b nh m t cách nhanh chóng, giúp thu c h p thu vào t ch c và phát huy t i a tính n ng tác d ng và mang l i hi u qu u tr cao. thu t tiêm, truy n t nh m ch c th c hi n b ng kim lu n ngo i vi là ph ng pháp tiêm, truy n t nh m ch s d ng lo i kim làm b ng ng nh a m m lu n vào trong lòng t nh m ch. Kim lu n có th i sâu và c nh ch c ch n vào trong lòng m ch, u kim lu n không s c nh n, nên nó không có kh n ng âm xuyên qua thành m ch, c bi t, trong tr ng h p ng i b nh rãy r a. Kim lu n c s d ng trong nh ng tr ng p ng i b nh có ch nh c n ph i tiêm, truy n nhi u l n trong ngày ho c ph i duy trì vi c tiêm truy n t nh m ch nhi u ngày. Tính u vi t trên c a kim lu n ã kh c ph c c nh c m c a kim s t (gây ch ch ven, xuyên m ch) trong quá trình tiêm, truy n. Hi n nay k thu t t kim lu n ngo i vi c s d ng r ng rãi trong các c s u tr mang l i nhi u ti n ích và hi u qu cho c ng i b nh và ng i u d ng. 2. M c tiêu h c t p Nêu

m c u t o, và l i ích c a kim lu n.

Mô t c quy trình k thu t ng t nh m ch.

t kim lu n ngo i vi trong tiêm, truy n dung d ch

Th c hi n c quy trình k thu t ng t nh m ch.

t kim lu n ngo i vi trong tiêm, truy n dung

Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t t kim lu n ngo i vi trong tiêm, ho c truy n dung d ch ng t nh ch cho ng i b nh. 3. Ph n lý thuy t 3.1

m c u t o và l i ích c a kim lu n (TERUMO)

m c u t o:

Kim

c làm b ng ch t li u ETFE (Ethylene Tetra Fluor Ethylene) Thành m ng, c ng,

àn h i t t nên thâm nh p qua da d dàng.

u kim (Catheter) m m nên khi ng cho thành m ch. Ch t li u sinh h c giúp l u

i b nh c

ng không gây t n th

c Cathete trong lòng m ch 72 gi

M i kim: r t nh n và s c, V i ng V i ng nhi m khu n.

i b nh: T o c m giác d ch u và ít au. i s d ng: V t chích g n gàng không làm t n th

105

ng lan r ng h n ch

Thân kim

c kim

i kim

kim

Hình 1: C u t o kim lu n

Hình 2: M i kim Hình dáng kim thon và nh n làm gi m l c c n khi thâm nh p vào c th ng

nh Ti t trùng b ng chùm n t có l i ích: Gi m b t tác ng không có l i n n ph m (do không dùng nhi t), không có ch t d th a (Chí nhi t t ) sau khi ti t trùng, gi m nh h ng môi tr ng do không dùng ch t hóa h c ti t khu n. i ích c a Kim lu n t nh m ch n

ng truy n n nh: truy n t nh m ch s d ng kim lu n s giúp ng truy n nh do kim c lu n sâu trong lòng m ch và kim l i m m ( àn h i t t) nên tránh c va ch m v i thành m ch m i khi ng i b nh thay i t th ho c di chuy n.

T o s an toàn và tho i mái cho ng i b nh trong th i gian truy n d ch c bi t i v i nh ng tr ng h p c n ph i truy n v i th i gian kéo dài trong nhi u gi , nhi u ngày. 3.2 Các lo i kim lu n Kim lu n có nhi u lo i có u m:

c phân chia thành các c t 14

n 24, vi c phân chia này

D dàng cho vi c qu n lý Ti n l i s d ng: cho phép nhanh chóng ch n c c kim phù h p s d ng a vào màu s c c a chúng trên thân kim: M u vàng c 24, m u xanh c 22, m u h ng 20, m u xanh lá cây c 18, m u xám c 16, m u g ch cua c 14. Ph m vi s d ng r ng: Có th s d ng c cho nhi u công vi c khác nhau nh : truy n d ch, ch c dò, ch c hút, l y ven v trí khó, ch c ng m ch… B o qu n d dàng: Cùng m t lo i h p có th

Hình 3: Các lo i kim lu n

106

cs l

ng kim nhi u

4. Quy trình k thu t Các b

t kim lu n ngo i vi

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n chú ý

1. Xem h s nh án

Bi t ng bác s

nh c a

Tránh nh m l n khi th c hi n thu c cho ng i b nh

Xác nh úng ng i nh, xem úng ch nh a bác s : th i gian, m c ích c a vi c t kim lu n

2. Thông báo cho ng i nh v th thu t s p làm

Thông báo th i gian, ch nh t kim lu n

ng i b nh bi t yên tâm tin t ng

Gi i thích cho ng i b nh hi u quá trình ti n hành th thu t, nh ng tai bi n có th x y ra: au n, ch y máu…

3. H ng d n (giúp) ng i nh làm nh ng u n thi t có liên quan 4. Chu n b ng i u ng

ng i b nh n m ngh t i gi ng. Giúp ng i b nh i ti u ti n tr c khi làm th thu t (n u c n)

ng i b nh h p tác t t v i u ng

Ng ng

i b nh, ch

c áo choàng, m , kh u trang, a tay, i g ng tay

n ch nhi m khu n chéo

i b nh là tr em, i già ho c ng i c b nh n ng c n ph i có ng i tr giúp

Hình nh minh h a

Hình 4: Chu n b ng

i b nh

Móng tay c t ng n, tóc n gàng.

Hình 5: C t móng tay

107

5. Chu n b

TRONG

- Khay d ng c : bông c n, kim lu n, bông c n, pank, kéo, thu c, b m tiêm ho c b dây truy n, d ch truy n. - D ng c s ch: g i kê tay, ng dính, dây garo, túi ho c p ng ch t th i.

- Ki m ch nhi m khu n. - Có d ng c th thu t c th c hi n m t cách ti n i.

6. Chu n b t th ng i nh ch n n i ch c kim

t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái Ch n ví trí t nh ch ch c, kê g i d i chi ã c ch n

Giúp ng i b nh m th y tho i mái

7. Ga rô chi ã c ch n t kim lu n

Dùng dây garô th t phía trên n i nh t kim lu n 10 - 15 cm

m ch giãn ra giúp cho viêc tìm nh m ch cd dàng.

- Ch n kim lu n phù h p i ng i b nh và v trí ven nh ch c. mb o d ng c vô khu n, d ng c s ch ti n hành k thu t.

Hình 6: Các lo i kim lu n

u c n thi t có th s ng ph ng pháp khác ch n c t nh m ch nh ch c: co c , s ng i c a m ch… Hình 7: Th t dây ga rô

8. Ki m tra và ch n t nh ch 9. Sát khu n vùng da nh t kim lu n

Ch n t nh m ch n i, ít di

Sát khu n vùng da lu n b ng c n 700

t kim

vi c ch c kim vào t nh m ch thu n l i r ràng Nh m gi m thi u nguy c nhi m khu n

Tr em th ng ch n t nh ch vùng mu tay, trán i ng sát khu n dùng m t mi ng bông, c

Hình 8: Sát khu n v trí lu n

108

t kim

10. Thay ng tay

Tháo g ng c , i g ng tay vô khu n

Phòng ng a s nhi m b n sang ng i u d ng do máu, d ch ti t a ng i b nh

ng h p da ng i nh l loét có nguy c lây nhi m cao

Hình 9: i g ng tay 11. Ki m tra kim lu n

12. C ven n i t kim

nh nh

Tháo v b o v kim ra (m n p kim lu n), quan sát xem kim có úng kích, c , còn nguyên v n không?

ng da phía d i v trí âm kim kho ng vài cm

c l kim ra s ng. Phát hi n nh ng d ng c b i: kim cong, không m b o vô khu n.

u phát hi n kim không nguyên v n, có l i không d ng và thông báo l i s c ó

nh ven và t o thu n l i cho vi c lu n kim

Hình 10: C 13. C m kim lu n 14. âm kim vào t nh m ch

Ngón tr , ngón cái tay thu n m c và thân kim m i kim ch ch xu ng d i âm kim xuyên qua da góc ã ch n tùy theo sâu c a ven.

m b o vi c l y ven thành công và không gây au m b o kim vào úng vào t nh m ch

109

i kim h ng tr c ti p lên trên t nh m ch nh ch c và o v i m t da góc 450 Quan sát th y có máu t trong lòng m ch ch y vào ng kim lu n

nh ven

15. Lu n ng kim vào lòng ch

y nh ( ng nh a) vào lòng ch

lu n kim vào sâu h n trong lòng ch

y nh nhàng v a y a quan sát tr ng thái tinh th n s c m t c a ng i b nh

Hình 11: Lu n kim vào lòng ch 16. C nh c kim

17. Tháo ga rô 18. Rút nòng kim ra

th p góc gi a u kim và t da, u ch nh góc c kim và c nh cho ch c ch n

Tránh lu n kim quá xa, xuyên qua thành ch gây t n th ng thành m ch Tháo dây garô Làm gi m áp l c ven Gi nguyên ng nh a trong lòng kim lu n ( ng ch rút nòng kim ra b ng cách: nh a) c thông Ti p t c mi t da b ng tay thu n, su t. m b o t nh dùng tay còn l i rút t t nòng ch cc nh. kim ra u ng Gi m nguy c ch c th ng ven

Tháo nhanh, nh nhàng, tránh au cho ng i b nh Rút nh nhàng và s nhìn th y máu ch y ra t ng kim lu n, n nh u kim h n ch máu trào ra ngoài Hình 12: Rút nòng kim ra

110

19. L p b m tiêm ho c b truy n d ch vào u kim lu n

Ti p t c n, gi nh u( c kim) r i l p u kim v i b m tiêm t nh m ch ho c b dây truy n d ch ã c chu n b tr c

20. Phát hi n các sai sót sau khi t kim

Quan sát v trí t kim lu n phát Ki m tra xem kim hi n d u hi u b t th ng: ph ng tiêm có c t i tiêm, ch y máu. H i ng i trí chính xác nh c m giác au t c, khó ch u không không Dùng b ng dính c nh u kim m b o u kim vào da ng i b nh c gi ch c và an toàn Ph lên kim m t mi ng g c vô Giúp ng i ng i khu n và b ng l i nh nhàng nh c m th y yên tâm, tho i mái và m b o an toàn cho kim

m b o thông ven và th c hi n quá trình tiêm ho c truy n t nh m ch

Không máu trào ra bên ngoài trong khi l p

Hình 13: L p b truy n d ch

21. C kim

22. B o v u kim

23. Thu d n ng c

các p

th i b vào nh ng túi, ng thích h p

Hình 14: C

nh và b o v kim

Phân lo i và qu n lý m b o nh ng dùng ch t th i, h n ch tl nb i cv t nhi m khu n và tai vào nh ng n i thích h p, n do v t s c nh n tránh gây t n th ng cho gây nên các nhân viên khác và tránh dùng l i nh ng y c ó Hình 15: Phân lo i và qu n lý ch t th i

111

24. Ghi h s ch m sóc

Ghi th i gian t kim, nh ng b t th ng x y ra, tình tr ng ng i nh

m b o quá trình ch m sóc c liên c

u d ng ký tên vào h ch m sóc

Hình 16: Ghi h s ch m sóc

112

5. T

ánh giá và hu n luy n

5. 1 ánh giá tr

c hu n luy n.

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai

Stt

i dung

úng

Tr c khi ti n hành gian t

Trong tr ng h p ng tr c gi m au

Nh ng t nh m ch n i và di

Tr em t nh m ch kim lu n

Kim lu n s 18 là lo i kim nh nh t

Tr c khi ch c kim lu n ph i kê g i d ra và d ch c kim

Sát khu n vùng da nh t kim lu n theo vòng xoáy t trong ra ngoài vòng sau ch ng lên vòng tr c

u th y da ng i b nh có nh ng vùng loét ph i dùng mi ng g c vô khu n che r i b ng l i h n ch nhi m khu n

Sau khi m n p kim lu n ra n u th y có l i ph i kh c ph c ngay d ng

Khi i

Khi th y máu ch y ra c c thông

t kim lu n c n ph i bi t rõ m c ích và th i

i b nh yêu c u có th gây tê n i

ng th

vùng khu u tay th

c ch n ng

ch c kim lu n

c l a ch n

i tay và ga rô

a kim vào t nh m ch n u th y máu trào vào

nh ch c

m ch giãn

c kim thì d ng

c kim, rút nh nòng kim ra

kim

p u kim lu n vào b m tiêm ho c h th ng truy n d ch ch c ch n i m i y ng kim lu n vào sâu trong lòng m ch.

Sau khi t kim lu n ngo i vi xong ph i quan sát v trí hi n xem có d u hi u b t th ng x y ra không

t kim phát

Sau khi c khu n

Kim lu n có th l u trong lòng m ch trong th i gian 5 ngày t i m t v trí

nh kim vào da ng i b nh, c n ph i ph mi ng g c vô m b o an toàn cho vùng ch c.

113

Sai

5. 2 Hu n luy n có giáo viên h

ng d n

5. 2. 1 Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t, sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 5. 2. 2 Chu n thành

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách th c hi n t c chu n ó, ch ra m i quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i và y l nh c th c a bác s v th i gian c ng nh m c ích c a vi c t kim lu n ngo i vi cho ng i b nh… 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v vi c h s c t kim lu n theo y l nh c a bác s : th i gian b t u, gi i thích c ng i b nh bi t v l i ích c a vi c t kim lu n h yên tâm tin t ng, gi i thích cho ng i b nh bi t nh ng tai bi n có th x y ra h ch ng và Tr c ph i h p v i ng i u d ng trong quá trình t, h ng d n h nh ng khi u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n. . … th c hi n k 3. Chu n b ng i u d ng: u d ng trang ph c áo choàng, m , kh u trang thu t y . R a tay th ng quy, mang g ng tay m b o s ch s , ki m ch nhi m khu n. 4. Chu n b , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không. - Chu n b kim lu n úng kích, c phù h p v i ng 0

- G c, c n 70 , bông, kìm, kéo, c c

i b nh.

ng bông c n

- G i kê tay, dây ga rô… 5. Giúp ng i b nh n m t th n m ng a th ng, tho i mái, b c l vùng Trong ch c. khi ti n 6. Th c hi n c úng các thao tác k n ng theo quy trình m b o nh hành nhàng, c n th n h n ch au cho ng i b nh. thu t

7. V a th c hành v a k t h p quan sát s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m viên ng i b nh ng i b nh yên tâm tin t ng và có c m giác tho i mái.

8. Thu d n d ng c , lau máy b ng kh n m m, phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh. Sau khi ti n 9. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. hành 10. u d ng tháo g ng v sinh ôi tay úng quy trình. thu t 11. Ghi h s ch m sóc: Th i gian, v trí t kim lu n và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh trong quá trình t (n u có).

114

5. 3 T

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành. Stt

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

N i dung công vi c

T t

Xem h s b nh án bi t ng i b nh, th i gian, m c ích vi c t kim lu n và tình tr ng s c kho c a ng i b nh Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm h yên tâm ng d n/giúp ng i b nh làm nh ng u c n thi t có liên quan ng i b nh h p tác t t trong khi làm th thu t Chu n b ng i u d ng: r a tay th ng quy, mang g ng tay ng, kéo, b ng Chu n b : bông, g c, c n 700, c c dính, dây ga rô, g i kê tay, g ng tay, kim lu n, túi ng b n… t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái, kê g i i tay n i nh t kim lu n Garo chi ã c ch n t kim lu n Ki m tra và ch n t nh m ch t kim Sát khu n vùng da nh t kim lu n Thay g ng tay m i n u g ng tay c không m b o n p b o v kim và ki m tra xem có l i, h ng không nh t nh m ch n i nh t kim m kim lu n theo h ng m i kim ch ch lên trên t o i da tay góc 450 a kim vào t nh m ch nh nhàng, th y máu ch y ra u kim d ng l i nh và y nh ng kim lu n vào lòng m ch nh c kim, u ch nh góc kim cho phù h p tránh va ch m t n th ng thành m ch Tháo garo gi m áp l c dòng máu n nh da vùng m i kim rút nòng kim ra kim c thông su t p u kim lu n vào b m tiêm ho c b dây truy n d ch. Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u hi u b t th ng: ph ng, d ch không ch y, ch y máu… nh kim vào da ng i b nh b ng b ng dính Ph m t mi ng g c vô khu n b ov u kim r i ng l i b ng b ng dính Thu d n d ng c : Phân lo i và qu n lý ch t th i theo quy nh Ghi h s ch m sóc: Ghi th i gian, di n bi n b t th ng (n u có), u d ng ký tên. 115

úng Sai Không làm

Ghi chú

6. Ph n th c hành 6. 1 Th c hành t i labo (Không có giáo viên h

ng d n)

Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: kim lu n, bông, g c, kìm, kéo, b ng dính, h p ng ch t th i… B ng ki m quy trình k thu t

t kim lu n ngo i vi

T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

c chia thành

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b

ho t

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

t c a nó

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng

B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 6. 2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình T th c hành theo nhóm khi có

b tc

n i nào khi có

u ki n.

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t t kim lu n t nh m ch ngo i vi cho ng i b nh b ng cách v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

6. 3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch N m th 2: Sinh viên thành th o k n ng th c hành k n ng

t kim lu n t nh m ch ngo i vi t i phòng

N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng t kim lu n t nh m ch ngo i vi trong ch m sóc cho ng i b nh. ho c

Giai n u: sinh viên th c hành d u d ng c a b nh vi n. Giai

i s giám sát c a giáo viên h

n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

116

ng d n

7. T

ánh giá

ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá cm c thành t c a b n thân và b n mình b ng cách s d ng thang m (0,1,2) ánh giá m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m1 cho nh ng thao tác làm úng nh ng ch a , m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.

Stt

i dung công vi c

Làm úng (2)

Xem h s b nh án bi t ng i b nh, th i gian, m c ích vi c t kim lu n và tình tr ng s c kho c a ng i b nh

Thông báo cho ng làm h yên tâm

i b nh v th thu t s p

ng d n/giúp ng i b nh làm nh ng u c n thi t có liên quan ng i b nh p tác t t trong khi làm th thu t

u d ng: r a tay, th ng tay

ng quy, mang

Chu n b : bông, g c, c n 700, c c, kéo, ng dính, dây ga rô, g i kê tay, g ng tay, kim lu n, túi ng b n…

t ng i b nh n m ng a th ng tho i mái, kê g i d i tay n i nh t kim lu n

Garo chi ã

Ki m tra và ch n t nh m ch

Sát khu n vùng da

Thay g ng tay m i n u g ng tay c không m b o ( ã dính máu ho c d ch c th )

n p b o v kim và ki m tra xem có l i, ng không

12 13

c ch n

nh t nh m ch n i

t kim lu n t kim

t kim lu n

t kim

m kim lu n theo h ng m i kim ch ch lên trên t o v i da tay góc 450

117

Làm úng Làm ch a sai (1) (0)

Không Làm (0)

a kim vào t nh m ch nh nhàng, th y máu ch y ra d ng l i nh và ch

y nh

ng kim lu n vào lòng

nh c kim, u ch nh góc kim 16 cho phù h p tránh va ch m t n th ng thành m ch làm cho ng i b nh au. 17 Tháo garo

gi m áp l c dòng máu

n nh da vùng m i kim rút nòng kim ra kim c thông su t

p u kim lu n vào b m tiêm ho c b dây truy n d ch.

Quan sát v trí t kim lu n phát hi n d u 20 hi u b t th ng: ph ng, d ch không ch y, ch y máu… 21

nh kim vào da ng

i b nh b ng b ng

dính

Ph m t mi ng g c vô khu n b ov u kim r i b ng l i b ng b ng dính

Thu d n d ng c : Phân lo i và qu n lý ch t th i theo quy nh

Ghi h s : th i gian, di n bi n b t th (n u có), ký tên

ch c giám sát Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t

Giám sát quá trình h c t p c a sinh viên d a vào b ng ki m quy trình k thu t, ng ki m t l ng giá.

118

THU T TRUY N D CH QUA T NH M CH

1. Gi i thi u Tiêm truy n dung d ch t nh m ch là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung ch và thu c b ng ng t nh m ch. Tiêm truy n dung d ch t nh m ch v i m c ích: H i ph c l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, a thu c vào c th , nuôi d ng ng i nh: trong m t s tr ng h p khi ng i b nh không n u ng c (hôn mê, t n th ng th c qu n, ng tiêu hoá…. ) trong gi i c, l i ti u, các tr ng h p s c. Không áp d ng truy n dung d ch t nh m ch trong các tr ng h p: Ng i b nh suy tim, ng i b nh t ng huy t áp, ng i b nh phù ph i c p. Trong truy n d ch t nh m ch có nh ng tai bi n có th x y ra: D ch không ch y do (m i vát c a kim áp sát vào thành m ch, m ch ng x p, t c kim th ng do c c máu ông trong lòng m ch).

i b nh

Ph ng n i tiêm, do kim truy n b ch ch ra kh i lòng m ch. Ng i b nh b s c ph n v (s c do ph n ng v i thu c, ho c d ch truy n không m b o. S c c ng có th x y ra n u l ng d ch a vào c th ng i b nh quá nhanh, i s l ng l n). Phù ph i c p: trong tr T c m ch nh m ch nh không h t)

ng h p ng

i b nh b b nh tim, ph i.

m ch não, m ch ph i ( do

i khí trong dây truy n

Nhi m khu n, nhi m khu n hay g p trong quá trình truy n d ch cho ng là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .

i b nh

Do ó khi truy n d ch ng t nh m ch ph i m b o các nguyên t c: Ph i tuy t i vô khu n, không c không khí l t vào t nh m ch, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng i b nh, t c ch y c a d ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi truy n d ch, phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i không l u kim quá 24h trong cùng m t v trí. 2. M c tiêu 1. Trình bày

c m c ích, ch

2. Trình bày

c nguyên t c trong k thu t truy n d ch

3. Gi i thích, ng viên và nh n truy n d ch qua t nh m ch. 4. Chu n b 5. Xác

nh ch ng ch nh

c ng

nh c a truy n d ch i b nh khi ti n hành k thu t

d ng c và thu c theo y l nh.

nh úng v trí và truy n

c d ch vào t nh m ch ng

i b nh úng k

thu t. 6. Rèn luy n thu t.

c tính c n th n, nh nhàng và

m b o vô khu n khi ti n hành

3. N i dung lý thuy t 3.1 Gi i thi u các lo i dung d ch th Dung d ch

ng tr

ng:

Dung d ch Natriclorua 0,9%. 119

c ch

nh truy n t nh m ch

Dung d ch Glucoza 5%. Dung d ch Natrihydrocacbonat 0. 14% (NaHCO3). Dung d ch u tr

ng:

Dung d ch Natriclorua10%, 20%. Dung d ch Glucoza 20%, 30%, 50%. Dung d ch Natrihydrocacbonat 5%. Dung d ch có phân t l

ng l n:

Dextran. Subtosan. Máu và ch ph m c a máu. * Cách tính th i gian truy n d ch. ng s d ch truy n x s gi t/ml gi t/phút

ng s th i gian (phút) = Ví d : Truy n chai dung d ch 500 ml t c

L gi t/phút.

1ml = 20 gi t v y th i gian =? 500 ml x 20 gi t/ml 50 gi t /phút. 3.2 Nh n d nh ng H i ng

i b nh tr

= 200 phút = 3h20 phút

c khi ti n hành k thu t

i b nh ho c thân nhân ng

Ti n s có b d

i b nh

ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th Nhìn vùng nh truy n xen có d u hi u b t th ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . ) Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th Tình tr ng tri giác: ng

i b nh t nh hay hôn mê

Theo dõi m ch, nhi t

, huy t áp

ng không ( Có m c các b nh ng c a tim, ph i

3.3 Vùng tiêm T nh m ch ch V khu u tay, t nh m ch c ng tay, mu bàn tay, mu bàn chân, t cá trong, t nh m ch b n, t nh m ch u ( tr em)… N u nuôi d ng dài ngày ho c trong các tr ng h p c p c u, c n o áp l c nh m ch trung tâm ta ph i t Catheter t nh m ch d i òn, t nh m ch c nh trong 3.4 Gi i thi u b dây truy n d ch Dây truy n d ch làm b ng nh a trong, d o, dài 1,4m ng kính c a dây 0,3cm Dây có 2 u, 1 u có kim to c m vào chai d ch truy n, sát c kim có n p thông khí, phía d i kim có 1 n phình to g i là b u nh gi t (b u theo dõi d ch ch y và ch a ch tr c khi i khí trong dây truy n) u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 3cm có 1 n ng cao su là n i âm kim tiêm thu c vào m ch máu khi có ch nh. Gi a ây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c d ch truy n. 120

Chú ý: Tr c khi s d ng dây nguyên v n c a túi ng dây truy n

truy n d ch ph i ki m tra h n s

d ng, s

Khóa dây truy n

u nh gi t

ng cao su

Kim truy n

p thông khí

Kim c m vào chai d ch

Hình1: B dây truy n d ch

121

3.5 Quy trình k thu t

Các b 1. Chu n ng i nh

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n chú ý c k các thông không b sót

1. Ki m tra s ng i b nh

- Ki m tra h tên ng i nh, s gi ng, s bu ng, tên thu c, hàm l ng, li u ng th i gian s d ng thu c, ng tiêm

m b o an toàn cho ng i b nh khi dùng thu c

2. Thông báo v k thu t s p làm

- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch

Làm gi m i n i lo ng và nh n c nhi u h n h p tác c a ng i b nh

- Tình tr ng tâm lý ng i b nh. i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t

3. Nh n nh tình ng i b nh

- Có ti n s d ng không? - Có ti n s các b nh v máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng truy n - Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th

m b o an toàn khi ti n hành th thu t - ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i nh tr c khi truy n d ch

Theo dõi và ánh giá các giá tr ph i chính xác

122

Hình nh minh h a

Hình 1: Nh n

nh ng

i b nh

2. Chu n ng i u ng

4. R a tay th ng quy

Th c hi n r a tay th theo quy trình

3. Chu n c n thi t

5. S p x p ng c lên xe tiêm 3 ng

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,d ch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay - T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch - T ng d i: t túi, h p ng rác th i Quan sát trên 2 ng n c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a - C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng d ch. c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a bác s .

ng quy

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay - Tránh lây nhi m cho ng i b nh

- R a tay b c, a k vùng d i móng - X n cr a ch xà phòng Hình 2: R a tay th

6. Ki m tra i các ng c 7. Ki m tra ch truy n theo y l nh

- Có các d ng Các d ng c vô c n thi t khu n ph i c m b o cho công p x p, b o qu n vi c ch m sóc úng theo quy nh hi u qu .

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch

123

mb o d ng dùng, không c dùng l i - Ch t l ng d ch - Tên d ch, hàm ng, li u l ng, n dùng

ng quy

4. K thu t ti n hành

TRONG

8. B t và sát khu n nút chai ch

- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch.

9. Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, m dây truy n vào chai d ch. 10. Treo chai d ch lên c c truy n

- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su.

11. i khí trong dây truy n khoá l i

- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i. - C m c g ng, xác nh chi u c a g ng, i g ng vào tay. - Xác nh v trí truy n.

12.

u ng i ng, ng i b nh t th thu n l i, c l vùng truy n.

- D c ng c chai d ch, c m y vòng tròn áy chai, treo vào c c truy n

- B cl n ic m u dây truy n. m b o vô khu n nút chai tr c khi c m u dây truy n. - D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra. cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c ch ch y c vào lòng m ch Còn b t khí trong dây truy n, khi ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây t c m ch - D i và không trái tay. - Tìm c t nh ch thu n l i khi truy n.

- Kéo úng chi u tránh t vòng. - Sát khu n k nút chai.

Khi c m dây vào chai d ch, chai ch n i b ng ph ng

Treo chai d ch và c c truy n ph i cùng chi u v i vùng truy n

- Không cho d ch ch y y b u nh gi t. - M khoá t t . Tìm nh ng n i có nh m ch to, ít di chuy n.

Hình3 : i g ng tay

124

13.

tg i i vùng truy n, t dây ga rô trên v trí truy n (n u trí truy n chi). Th t dây ga rô

- Nâng và h i d ng chi, t chi lên g i. - M t tay gi u dây ga rô, tay kia kéo c ng và qu n vào chi, r i c nh l i.

14. Sát khu n v trí truy n.

- L khu - L khu

- T o cn i ng ph ng. - Làm máu c c , t nh m ch ph ng to d tiêm.

Không th t nút dây garô

Hình 8: Th t dây ga rô

y bông t m c n i t sát n tr c. y bông t m c n 700 sát n sau.

phòng nhi m khu n cho ng i nh

Sát khu n theo hình xoáy trôn c gi a vùng truy n ra ngoài, ho c theo c d ng i c a nh m ch Hình 9: Sát khu n v trí truy n

15. âm kim vào nh m ch, khi th y máu vào c kim, tháo dây garô.

- 1 tay c m c kim ho c m 2 cánh b m (n u kim m) m i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t c ng da vùng truy n. - âm kim v i góc 150 – 300 so v i m t da.

c nh t nh ch. kim không b xuyên qua t nh ch. - Tháo dây ga rô máu l u thông

125

- C nh ch c t nh ch. - âm kim nhanh, úng góc . Hình 10: âm kim vào t nh m ch

16. M khoá cho ch ch y, quan sát cm t ng i nh, vùng truy n 17. C nh c kim, t c ph vùng truy n.

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i nh, vùng truy n.

- M khoá ch ch y vào lòng m ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng i truy n.

t 2 mi ng b ng dính dài 10 cm b ng chéo qua c kim

c nh kim Da vùng truy n truy n không b t t ph i khô ho c di l ch. - Tránh b i b n vào vùng truy n.

Phát hi n s m tai bi n x y ra

Hình 11: C 18. u ch nh t c truy n theo ch nh

1 tay c m ông h bên nh b u nh gi t, tay kia m khoá u ch nh, u ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá

th i gian th h p thu và chuy n hoá c kh i l ng d ch

Nâng chi ng i b nh t t , nh nhàng ng th i l y dây ga rô và g i ra kh i chi ng i nh

- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c d ng cho ng i khác.

126

c kim

- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay. Hình 19:

19. Rút dây ga rô, i kê chi (n u truy n ch chi)

Không làm m nh gây tr ch kim truy n

u ch nh t c truy n

d ch

5. Thu d n ng c

20. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái 21. D n dò ng i b nh nh ng u n thi t 22. Thu n d ng c 23. Tháo ng tay

24. Ghi vào h s theo dõi

- Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng,khép chi và kê i g i m ng m m

Ng i b nh n m lâu b tê m i

Không di chuy n nh d gây tr ch kim truy n

- Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn, au vùng truy n . . . ph i báo ngay cho nhân viên y t - S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh. - C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

k p th i x trí các tai bi n

Gi i thích k ng i b nh hi u c

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Không b l n rác th i

- Th i gian b t u truy n. - S l ng d ch truy n. - áp ng c a c th v i ch truy n. - Th i gian k t thúc.

Tránh ch m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t Ghi y , chính xác Hình 5: Tháo g ng tay

127

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1. ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

cho câu úng, c t S cho câu sai

i dung câu h i

úng

Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t

Tr c khi truy n d ch, ng chai d ch

Khi ti n hành truy n d ch, không

Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y

Khi treo chai d ch lên c c truy n, ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng d i

Góc

Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp c c a máu ng i b nh

Truy n d ch có tác d ng gi i

Ph ng n i tiêm là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch

Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v , vi c làm tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s

Không ch

Khi truy n d ch truy n

Sau khi truy n d ch ng vào s theo dõi

Sau khi truy n d ch a i x lý

i suy tim n ng c n

Sai

i vô khu n

ng ph i ki m tra ch t l

không khí trong dây truy n

c truy n d ch

nuôi d

y b u nh gi t

âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da

c và l i ti u

nh truy n d ch cho ng

i b phù ph i c p

chi, v trí th t dây ga rô là

4.2. Hu n luy n có giáo viên h

phía d

ng ghi s l

i vùng

ng d ch truy n

ng thu gom rác th i cho vào 1 túi

ng d n và làm m u

4.2.1. Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 128

4.2.2.

Chu n thành

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

t trong t ng giai n c a th c c chu n ó, ch ra m i quan h

Tr c 1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i khi nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng th c nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ). hi n 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, thu t gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng i u n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo 3. Chu n b ng thu t s làm

ng: Chu n b

c úng,

theo quy

nh c a th

4. Chu n b d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không? ng i b nh n m t th thích h p tho i mái, th ng là n m ng a Trong 5. Giúp th ng kê g i d i vai. khi ti n 6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh. hành 7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát ng viên ng i b nh.

thu t

c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m

Sau 8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. khi 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ti n ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu r i hành xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó c a ngay. 10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s y các công vi c a ng i b nh (n u có).

4.3. T

ã làm và di n bi n tình tr ng c th

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l c b n thân và b n mình trong h c t p.

129

ng d n ng giá

ng ki m: K thu t tiêm truy n dung d ch b ng Stt

ng t nh m ch

i dung * Chu n b ng

i b nh

Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr nh.

Gi i thích thi t.

Nh n nh ng

c khi tiêm thu c cho ng

i b nh yên tâm, d n ng

i b nh nh ng

i uc n

i b nh

* Chu n b ng 4

Có

ng có

ng.

m , áo, kh u trang, r a tay th

ng quy.

* Chu n b và thu c.

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe ng c , s p x p các d ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)

- T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch

- T ng d

t túi, h p

ng rác th i

* K thu t ti n hành. 8

Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

Treo chai d ch lên c c truy n,

11 12

ng i g ng .

Giúp ng i b nh nh v trí truy n

tg id

i khí trong dây truy n khoá l i.

t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác

i vùng truy n,

t dây ga rô trên v trí truy n.

Th t dây ga rô, sát khu n v trí truy n.

âm kim vào t nh m ch, khi th y máu vào garô.

M khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng

c kim,

u ch nh t c

n ng ng.

i b nh.

t g c ph vùng truy n. nh gi t theo ch

nh .

g i kê tay, dây ga rô ra kh i chi ng m tho i mái

19 20

c kim, tháo dây

i b nh nh ng

u c n thi t tr

130

i b nh giúp ng c khi r i kh i

i b nh

Không

* Thu d n d ng c . 21

Thu d n d ng c

Tháo g ng tay

Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.

5. Th c hành k thu t 5.1.

Th c hành t i labo không có giáo viên

5.1.1. Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t, mô hình cánh tay dùng

tiêm truy n t nh

ch. Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch t nh m ch. 5.1.2.

T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

c chia thành

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 5.2.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có

b t c n i nào khi có

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: tiêm truy n dung d ch cho ng i nh, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t

nh n xét và rút kinh

nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

131

m b o m i ng

c làm

5.3.

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch t nh m ch t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh, d i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí. 5.3.1. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành: Quan sát vùng truy n xem da vùng ó có b ph ng lên hay không, n u ph ng ph i rút kim ra truy n l i. Nâng và kê G p

c kim tiêm truy n.

n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.

5.3.2. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, bác s ch nh m ch, ta ph i th c hi n theo quy trình sau

nh tiêm thu c vào

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y. L y thu c vào b m tiêm. L y bông c n sát khu n

n n i cao su c a dây truy n.

âm kim vào ng cao su, b m h t thu c t t vào t nh m ch. M khoá dây truy n cho d ch ti p t c ch y theo ch

nh.

5.3.3. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, bác s ch nh pha thu c vào chai d ch nh gi t t nh m ch ch m, ta ph i th c hi n theo quy trình sau L y thu c theo ch

nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i,

b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y. Tháo chai d ch ra kh i c c truy n,

nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch. C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai. C m chai d ch l c nh

thu c tan

Treo chai d ch lên c c truy n. M khoá và

u ch nh t c

cho d ch ch y theo ch

5.3.4. Trong khi ang truy n d ch cho ng không khí, ta x trí theo quy trình sau

nh.

i b nh, phát hi n trong dây truy n có

L y chai d ch ra kh i c c truy n. H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía ng chai d ch, y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t. Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th

i b nh ch y ng

c v phía

ng.

Cách khác: Theo dõi n dây có không khí, khi b t khí xu ng g n ng n i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm. 5.4.

ánh giá

ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t 132

ng d n ánh giá

cm c

thành

t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1 cho nh ng thao tác làm úng nh ng ch a , m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai.

Stt

i dung công vi c

* Chu n b ng

Làm úng

i b nh

Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr thu c cho ng i b nh.

Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng nh nh ng u c n thi t.

Nh n nh ng

i b nh

* Chu n b ng 4

c khi tiêm

u d ng có tay th ng quy.

ng.

m , áo, kh u trang, r a

* Chu n b và thu c.

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các d ng vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m c n 70o, c c ng bông c u t m c n i t, kéo, ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)

- T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch

- T ng d

t túi, h p

ng rác th i

* K thu t ti n hành. 8

Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, m dây truy n vào chai d ch.

Treo chai d ch lên c c truy n, dây truy n khoá l i.

i khí trong

ng i g ng .

133

Làm úng Làm Không ch a sai làm

Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n t g i d i vùng truy n, trí truy n.

t dây ga rô trên

14 Th t dây ga rô, sát khu n v trí truy n. 15

âm kim vào t nh m ch, khi th y máu vào c kim, tháo dây garô.

17 C 18 19

khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t i b nh. nh

c kim,

u ch nh t c

t g c ph vùng truy n. nh gi t theo ch

nh .

g i kê tay, dây ga rô ra kh i chi ng nh,giúp ng i b nh n m tho i mái n ng i b nh nh ng khi r i kh i gi ng.

u c n thi t tr

* Thu d n d ng c . 21 Thu d n d ng c 22 Tháo g ng tay 23

Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.

5.5.

T ch c giám sát theo nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

134

TRUY N D CH D

I DA

1. Gi i thi u Tiêm truy n dung d ch d i da là a vào c th ng i b nh m t kh i l ng dung d ch vào d i da ph c h i l i kh i l ng tu n hoàn c a c th ã m t, khi th c hi n ng truy n t nh m ch không có hi u qu . Truy n dung d ch d i da c ch nh trong các tr ng h p: Nuôi d ng ng i b nh khi ng i b nh không n u ng c do (hôn mê, t n th ng th c qu n, ng tiêu hoá), do xu t huy t, tiêu ch y m t n c, ng n ng, các tr ng h p s c, trong gi i c, l i ti u. Không áp d ng truy n d ch cho ng i b nh trong các tr ng h p Ng i b nh suy tim,ng i t ng huy t áp, phù ph i c p, ng i b nh b viêm da n ng Trong khi truy n d ch có th x y ra tai bi n: D ch không ch y: do m i vát c a kim áp sát vào thành các t ch c. ho c do c c máu ông trong lòng kim tiêm Gây ho i t t ch c n u d ch truy n là u tr Ng

ng,

i b nh b s c ph n v

Nhi m khu n: Nhi m khu n hay g p trong quá trình truy n d ch cho ng là các vi khu n gây nhi m khu n máu, HIV, vi rút viêm gan. . .

i b nh

Do ó khi truy n dung d ch d i da c n ph i m b o nguyên t c: Ch c truy n d i da nh ng dung d ch ng tr ng,khi ti n hành quy trình k thu t ph i m o vô khu n, m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c n i truy n,t c ch y c a ch ph i theo úng y l nh, theo dõi ch t ch tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi truy n, phát hi n s m các d u hi u c a ph n ng và x trí k p th i, không l u kim quá 24h trong cùng m t v trí, s l ng d ch truy n (ng i l n t 200ml – 500ml vào m t ùi, Tr em 100ml vào m t ùi ) kim tiêm truy n dùng lo i kim dài 6 – 8 cm. 2. M c tiêu 1. Trình bày

c m c ích, ch

2. Trình bày

c nguyên t c trong k thu t truy n d ch

3. Gi i thích, da. 4. Chu n b

ng viên ng

nh ch ng ch

nh c a truy n d ch

i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t truy n d ch d

d ng c và thu c theo y l nh.

5. Xác nh úng v trí và truy n 6. Rèn luy n thu t.

c d ch vào t nh m ch ng

c tính c n th n, nh nhàng và

3. N i dung lý thuy t 3.1 Các lo i dung d ch th

ng dùng

Dung d ch Natriclorua 0,9%. Dung d ch Glucoza 5%. Dung d ch Natrihydrocacbonat 0. 14% (NaHCO3). 135

i b nh úng k thu t.

m b o vô khu n khi ti n hành

3.2 Nh n d nh ng H i ng

i b nh tr

c khi ti n hành k thu t

i b nh ho c thân nhân ng

Ti n s có b d

i b nh

ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th Nhìn vùng nh truy n xem có d u hi u b t th ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . ) Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th Tình tr ng tri giác: ng

i b nh t nh hay hôn mê

Theo dõi m ch, nhi t

, huy t áp

ng không ( Có m c các b nh ng c a tim, ph i

3.3 Vùng tiêm truy n. Th

1/3 gi a m t tr

c ùi

3.4 Gi i thi u b dây truy n d ch Dây truy n d ch làm b ng nh a trong, d o, dài 1,4m ng kính c a dây 0,3cm. Dây có 2 u, 1 u có kim to c m vào chai d ch truy n, sát c kim có n p thông khí, phía d i kim 1 n phình to g i là b u nh gi t ( b u theo dõi d ch ch y và ch a ch tr c khi i khí trong dây truy n ) u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 2cm có 1 n ng cao su là n i âm kim tiêm thu c vào m ch máu khi có ch nh. Gi a ây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c d ch truy n. Chú ý: Tr c khi s d ng dây nguyên v n c a túi ng dây truy n

truy n d ch ph i ki m tra h n s

136

d ng, s

3.5 Quy trình k thu t truy n d ch d

Các b

c ti n hành

i da

ng pháp ti n hành

Lý do

1. Chu n 1. Ki m tra Ki m tra h tên ng i b nh, s m b o an toàn cho ng ì s ng i gi ng, s bu ng, tên thu c, hàm ng i b nh khi dùng nh thu c ng, li u l ng, th i gian s nh ng thu c, ng tiêm

2. Thông báo v k thu t s p làm TR

Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch

Nh ng

m cân chú ý

Hình nh minh h a

c k các thông s không b sót

Làm gi m i n i lo l ng - Tình tr ng tâm lý ng i b nh, và nh n c nhi u n s h p tác c a i ti u ti n tr c ng i b nh khi ti n hành k thu t

C 3. Nh n nh tình tr ng ng nh

- H i ng i b nh có ti n s d ng không?

m b o an toàn khi Ki m tra các s li u ph i chính xác ti n hành th thu t

- Có ti n s các b nh v máu

- ánh giá c tình tr ng s c kho c a ng i b nh tr c khi truy n d ch

- Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng truy n - Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t , nh p th

137

Hình 2: Ki m tra d u hi u sinh n

2. Chu n 4. R a tay Th c hi n r a tay th ng ì th ng quy theo quy trình u ng

ng quy

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay.

- R a tay b c, a k vùng d i móng

- Tránh lây nhi m cho ng i b nh. - X n phòng

c r a s ch xà

Hình 3: R a tay th 3. Chu n 5. S p x p ng c lên xe tiêm 3 ng

- T ng trên: các d ng c t khay ch nh t lên - Có ng n trên cùng c a xe d ng c , n thi t mb o s p x p các d ng c vào khay ch cho công vi c ch m sóc hi u qu . nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m n 70o, c c ng bông c u t m n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,d ch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay

Các d ng c vô khu n ph i c s p x p, b o qu n úng theo quy nh

- T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê tay, h b nh án, phi u theo dõi truy n ch - T ng d rác th i

t túi, h p

6. Ki m tra Quan sát trên 2 ng n c a xe d ng Tránh thi u ho c th a mb o d ng c i các d ng xem c s d ng c c a k thu t các d ng c không c n dùng không c ã ch a thi t dùng l i

138

ng quy

4. Ti n hành k thu t

TRONG

7. Ki m tra - C m ngang chai d ch l c nh ch truy n ki m tra ch t l ng d ch. theo y l nh c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a th y thu c.

m b o an toàn cho - Ch t l ng d ch ng i b nh khi truy n - Tên d ch, hàm ch ng, li u l ng, h n dùng.

8. B t và - C m vòng c a n p b o v kéo sát khu n nh n p b t ra l nút cao su. nút chai d ch 0 - G p bông c n 70 sát khu n nút chai d ch.

- B cl n ic m dây truy n.

9. Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n i, c m dây truy n vào chai d ch.

- C m túi dây truy n, xé túi u có v t c t s n.

- Kéo úng chi u tránh t vòng.

m b o vô khu n - Sát khu n k nút nút chai tr c khi c m chai . u dây truy n.

phía - D xé

- D ch không ch y ra - C m khoá dây truy n, l n bánh ngoài khi treo chai d ch xe t phía u to n u nh khi lên c c truy n. ch t tay là c. - Kim xuyên qua nút - C m u dây có kim to xuyên chai d ch m i ch y ra. qua nút cao su.

Khi c m dây vào chai ch, chai d ch n i ng ph ng

cho u c m dây Treo chai d ch và c ng c chai d ch, c m l y 10. Treo c truy n ph i cùng áy chai, treo vào c c truy n quay xu ng chai d ch lên vòng tròn chi u v i vùng truy n i. c truy n truy n - T o áp l c d ch ch y vào lòng m ch cd .

139

Còn b t khí trong dây - Không cho d ch ch y 11. u i khí - Bóp d t b u nh gi t r i th ra, trong dây truy n, khi d ch ch y cho d ch ch y vào 1/2 b u. y b u nh gi t. truy n, khoá t khí vào lòng m ch - M khoá cho d ch ch y, quan - M khoá t t . i. gây t c m ch sát trong dây không còn không khí thì khoá l i.

12.

u - C m c g ng xác nh g ng bên ng i tay nào, i g ng vào tay ng, - Xác nh v trí truy n. ng i b nh t th thu n l i, c l vùng truy n.

- D tay.

i và không b trái Tìm nh ng n i có t nh ch to, ít di chuy n

- Tìm c t nh m ch thu n l i khi truy n.

Hình 4 : i g ng tay

t g i Nâng và h i d ng chi, i i vùng truy n 13.

14. Sát khu n v trí truy n.

o ph ng

t chi lên

- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau.

c n i b ng

Không kê g i quá cao

phòng nhi m khu n Sát khu n theo hình cho ng i b nh xoáy trôn c t gi a vùng truy n ra ngoài

140

15. âm kim vào i da

- 1 tay c m c kim ho c c m 2 cánh b m ( n u kim b m ) m i vát c a kim ng a lên, tay kia mi t ng da vùng truy n. -

âm kim

âm kim v i góc 150 – 300 so i m t da.

16. M - C m khoá dây truy n, y bánh - M khoá d ch khoá cho xe t t , quan sát b u nh gi t ch y. ch ch y, a dây truy n th y d ch nh - Phát hi n s c ph n quan sát s c xu ng là c. . t ng i - Quan sát s c m t ng i b nh, nh vùng vùng truy n. truy n

17. C nh c kim, t c ph vùng truy n.

âm kim nhanh, úng góc , l i 1/3 kim, không âm ng p h t kim.

t 2 mi ng b ng dính dài 10 cm ng chéo qua c kim

Phát hi n s m tai bi n y ra

c nh kim truy n Da vùng truy n ph i khô không b t t ho c di ch. - Tránh b i b n vào vùng truy n.

18. u 1 tay c m ông h bên c nh ch nh t c u nh gi t, tay kia c m khoá truy n theo u ch nh, u ch nh úng t c ch nh truy n theo ch nh, c nh khoá

th i gian c th - Bánh xe c a khoá p thu và chuy n hoá ph i t t. c kh i l ng d ch - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.

141

19. Tháo Nâng chi ng i b nh t t nh i kê chi nhàng tháo g i ra kh i chi ng i nh

20. Giúp Giúp ng i b nh n m vào gi a ng i b nh gi ng, khép chi và kê d i g i tr v t th ng m m tho i mái

- Tránh khó ch u cho ng i bênh. - L y d ng c ng cho ng

s i khác.

Ng i b nh n m lâu b Không di chuy n m nh tê m i gây ch ch kim truy n

21. D n dò - Khi th y có d u hi u rét run, hoa k p th i x trí các ng i b nh t chóng m t, bu n nôn, au tai bi n nh ng u vùng truy n . . . ph i báo ngay cho n thi t nhân viên y t 5. Thu n d ng

22. Ghi vào - Th i gian b t u truy n. s theo - S l ng d ch truy n. dõi - áp ng c a c th v i d ch truy n.

Không làm m nh d gây ch ch kim truy n

Gi i thích k nh hi u

Là b ng ch ng pháp lý Ghi khi ch m sóc ng i nh

, chính xác

- Th i gian k t thúc. SAU

23. Thu d n - S p x p d ng c g n gàng ng c - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i

24. Tháo ng tay

Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t

Tránh tr m m t ngoài ng vào tay ng i làm th thu t

- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

142

Hình 5: Tháo g ng tay

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1. ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t

cho câu úng, c t S cho câu

sai Stt

i dung câu h i

úng

Khi ti n hành truy n d ch, d ng c ph i tuy t

Tr c khi truy n d ch ng ch

Không truy n d

S l

Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y

Treo chai d ch lên c c truy n ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng d i

Góc

Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp c c a máu ng i b nh

Truy n d ch có tác d ng gi i

Ph ng n i tiêm là tai bi n c a tuy n d ch d

Khi truy n d ch ng i b nh có d u hi u s c ph n v vi c làm tiên c a ng i u d ng là báo ngay cho bác s

V trí truy n

Khi truy n d ch d truy n

Sau khi truy n d ch ng theo dõi

Sau khi truy n d ch a i x lý

Sai

i vô khu n

ng ki m tra ch t l

i da nh ng dung d ch u tr

ng chai

ng d ch truy n vào m t ùi cho tr nh là 500ml y b u nh gi t

âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da

ch d

i da

c và l i ti u

ùi th

i da

ng là 1/3 tr

c trong

i da n u th y máu vào dây truy n ph i ng ng

4.2. Hu n luy n có giáo viên h

ng ghi s l

ng d ch truy n vào

ng thu gom rác th i cho vào 1 túi

ng d n và làm m u

4.2.1.

Giáo viên làm m u

các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Giáo viên rút kinh nghi m, u n n n 143

a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 4.2.2. Chu n thành

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ). hi n k thu t

c khi th c

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai nc a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo … 3. Chu n b ng i ud a th thu t s làm.

6. Th c hi n th n tránh au

theo quy

c úng các b c theo quy trình, n cho ng i b nh.

ng là n m

m b o nh nhàng, c n

c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i

i b nh tr v t th n m tho i mái.

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các d ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có ch ho c máu r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó c r a ngay.

Sau khi ti n hành 4.3. T

t th thích h p tho i mái, th

7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát th m ng viên ng i b nh.

8. Giúp ng

c úng,

d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n

5. Giúp ng i b nh n m ng a th ng kê g i d i vai.

hành k thu t

Trong khi ti n

4. Chu n b thi t theo ch không?

ng: Chu n b

10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s y tr ng c th c a ng

các công vi c i b nh .

ng ó làm và di n bi n tình

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên c th t ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

144

ng ki m: K thu t tiêm truy n dung d ch d

Stt

i dung * Chu n b ng

Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr nh.

Gi i thích thi t.

Nh n nh ng

c khi tiêm thu c cho ng

i b nh yên tâm, d n ng

i b nh nh ng

uc n

i b nh

* Chu n b ng ud

Có

i b nh

i da

ng có

ng.

m , áo, kh u trang, r a tay th

ng quy.

* Chu n b và thu c.

- T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê tay, s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch

- T ng d

t túi, h p

ng rác th i

* K thu t ti n hành. 8

Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

Treo chai d ch lên c c truy n, u i khí trong dây truy n khoá l i.

11 12 13 14 15

ng i g ng .

Giúp ng i b nh nh v trí truy n tg id

t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác

i vùng truy n

Sát khu n v trí truy n. âm kim vào d

i da

145

Không

M khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng

18 19

c kim,

u ch nh t c

t g c ph vùng truy n. nh gi t theo ch

g i kê tay ra kh i chi ng tho i mái

n ng ng.

i b nh.

i b nh nh ng

nh .

i b nh, giúp ng

u c n thi t tr

i b nh n m

c khi r i kh i

* Thu d n d ng c . 21

Thu d n d ng c

Tháo g ng tay

Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai thu c, phi u ch m sóc.

5. Th c hành k thu t 5.1.

Th c hành không có giáo viên làm m u

5.1.1. Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình

tiêm truy n t nh m ch.

Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch d 5.1.2.

i da

T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

c chia thành

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c.

146

5.2.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có

b t c n i nào khi có

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: tiêm truy n dung d ch cho ng i nh, v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm. 5.3.

m b o m i ng

c làm

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch d i da t i phòng Skill lab, sinh viên ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh. D i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí: 5.3.1.

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh ch không ch y u d ng ph i ti n hành Nâng và kê G p

5.3.2.

gi t th y

c kim tiêm truy n.

n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh bác s ch nh, pha thu c vào chai d ch nh gi t ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau: L y thu c theo ch

nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i,

b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y. Tháo chai d ch ra kh i c c truy n,

nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch. C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai. C m chai d ch l c nh

thu c tan

Treo chai d ch lên c c truy n. M khoá và

u ch nh t c

cho d ch ch y theo ch

nh.

5.3.3. Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, phát hi n trong dây truy n có không khí, ta x trí theo quy trình sau: L y chai d ch ra kh i c c truy n. ch,

H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d y không khí t phía d i dây lên b u nh gi t. Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th

i s ch y ng

c v phía chai

ng.

Cách khác: Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng n i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khí vào b m tiêm. 5.4.

5.4.1. T

ánh giá ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m, sinh viên có th t ánh giá cm c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p. 147

B ng cách s d ng b ng ánh giá ánh giá m c tác c làm úng và , nh ng thao tác làm úng xong ch a làm ho c làm sai. Stt

i dung công vi c

* Chu n b ng

Làm úng

i b nh

Xem y l nh, th c hi n 5 úng tr tiêm thu c cho ng i b nh.

Gi i thích ng i b nh yên tâm, d n ng nh nh ng u c n thi t.

Nh n nh ng

i b nh

* Chu n b ng 4

c khi

u d ng có tay th ng quy.

ng.

m , áo, kh u trang, r a

* Chu n b và thu c.

- T ng trên: t khay ch nh t lên ng n trên cùng c a xe d ng c , s p x p các ng c vào khay ch nh t:( tr c m kìm, có 1 kìm Kocher, c c ng bông c u t m o n 70 , c c ng bông c u t m c n i t, kéo, b ng dính. H p ch ng s c,dch truy n theo ch nh,dây truy n, g ng tay)

- T ng gi a: huy t áp, ng nghe, ng h m giây, g i kê tay, h s b nh án, phi u theo dõi truy n d ch

- T ng d

t túi, h p

ng rác th i

* K thu t ti n hành. 8

Ki m tra d ch truy n theo y l nh, b t và sát khu n nút chai.

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n i, c m dây truy n vào chai d ch.

Treo chai d ch lên c c truy n, trong dây truy n khoá l i.

11 12

i khí

ng i g ng .

Giúp ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, xác nh v trí truy n 148

thành t: nh ng thao ,nh ng thao tác ch a

Làm úng ch a

Làm Không sai làm

tg id

i vùng truy n

14 Sát khu n v trí truy n. 15 16

âm kim vào d

khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t i b nh. nh

c kim,

u ch nh t c

i da

t g c ph vùng truy n. nh gi t theo ch

g i kê tay ra kh i chi ng i b nh n m tho i mái

nh .

i b nh, giúp

n ng i b nh nh ng u c n thi t tr c khi r i kh i gi ng. * Thu d n d ng c .

21 Thu d n d ng c 22 Tháo g ng tay Ghi phi u tiêm truy n, phi u công khai 23 thu c, phi u ch m sóc.

5.4.2. T ch c giám sát theo nhi u cách Camera

t ki m tra.

Sinh viên t giám sát l n nhau.

149

THU T TRUY N MÁU

1. Gi i thi u Máu là thành ph n quan tr ng nh t c a n i môi (N i môi là môi tr ng bao quanh t t các t bào c a c th g m: Máu, d ch b ch huy t, d ch k gian bào, d ch não tu , d ch màng b ng, màng ph i, màng kh p,,,). Máu có các ch c n ng: Ch c n ng hô h p: Máu v n chuy n ôxy t ph i các mô n ph i.

n các t bào, v n chy n CO2

Ch c n ng dinh d ng: máu v n chuy n các ch t dinh d ng nh : Acid amin, Glucose, Acid béo và các Vitamin n các mô cung c p cho các ho t ng s ng c a bào. Ch c n ng ào th i: Máu l y các ch t c n bã, các s n ph m chuy n hoá c a t bào, khí CO2 t các mô n ph i r i bài ti t ra ngoài Ch c n ng b o v c các b ch c u. Ch c n ng hocmon, các enzym.

th : Nh

u hoà ho t

quá trình th c bào và quá trình mi n d ch c a

ng c a các c

quan trong c

th nh

vai trò c a

Ch c n ng u hoà nhi t: Máu làm nhi m v v n chuy n nhi t góp ph n giúp cho thân nhi t n nh khi môi tr ng bên ngoài có s dao ng nhi t. Máu toàn ph n là máu có y các thành ph n: h ng c u, b ch c u, ti u c u và các thành ph n c a huy t t ng. Kh i l ng máu chi m 7– 9% tr ng l ng c th . Trung bình ng i tr ng thành có kho ng 65 – 75ml máu/1kg th tr ng. Vì m t nguyên nhân nào ó làm gi m kh i l ng máu trong c th ta ph i truy n máu cho ng i b nh. Truy n máu là a vào c th ng i b nh m t l ng máu nh m: T ng kh i l

ng tu n hoàn, b i ph l i l

ng máu ã m t (truy n máu toàn

ph n). T ng kh n ng cung c p oxy (truy n h ng c u). T ng kh n ng ông máu và c m máu (truy n ti u c u và huy t t T ng kh gammaglobulin). Ch

n ng

ng).

kháng và ch ng nhi m khu n (truy n b ch c u,

nh truy n máu toàn ph n trong các tr

ng h p:

- Thi u máu i kèm v i gi m kh i l ng tu n hoàn ho c s c gi m th tích mà hay p nh t là tình tr ng m t máu c p trong ngo i khoa và s n khoa. - Truy n thay máu. - Các tr ng h p thi u máu c n truy n kh i h ng c u nh ng c s có kh i h ng c u. Ch ng ch nh truy n máu toàn ph n trong các tr thành ph n huy t t ng ho c v i b ch c u.

u tr không

ng h p, suy tim, không dung n p

Quá trình truy n máu có th x y ra các tai bi n: Tan máu c p tính, s t rét do truy n máu không gây tan máu, ph n ng d ng, nhi m khu n, t n th ng ph i c p do truy n máu, quá t i v kh i l ng (truy n máu kh i l ng l n), 150

2. M c tiêu 1. Trình bày

c m c ích, nguyên t c c a truy n máu.

2. Trình bày

c ch

nh, ch ng ch

nh, tai bi n c a truy n máu.

3. Gi i thích,

ng viên ng

4. Chu n b

d ng c và thu c theo y l nh.

5. Ti n hành máu cho ng

i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t truy n máu.

nh nhóm máu, làm ph n i b nh.

6. Xác nh úng v trí và truy n thu t. 7. Rèn luy n thu t.

ng chéo

u gi

ng tr

c máu vào t nh m ch ng

c tính c n th n, nh nhàng và

c khi truy n

i b nh úng k

m b o vô khu n khi ti n hành k

3. N i dung lý thuy t 3.1 Nguyên t c truy n máu Truy n cùng nhóm máu: theo quy t c truy n máu c th y thu c: Nhóm máu A truy n

nhóm A

Nhóm máu B truy n

nhóm B

Nhóm máu O truy n

nhóm O

Nhóm máu AB truy n

nhóm AB

b n và theo ch

nh c a

Trong tr ng h p c p c u không có máu cùng nhóm có th truy n khác nhóm (không quá 1 n v máu, m t n v máu toàn ph n là 250ml máu) theo ch nh c a th y thu c và theo quy t c truy n máu t i thi u:

A AB

0 B

Tr c khi truy n máu ph i chu n b các xét nghi m c n thi t nh : máu, ph n ng chéo u gi ng.

nh nhóm

Khi l nh máu ph i ki m tra l i túi máu: Màu s c, s l ng, nhóm máu, s hi u túi máu, h n dùng. . . và i chi u s l nh máu v i s l u: tên, tu i ng i b nh, khoa. . . Túi máu em v bu ng b nh không

quá 30 phút tr

c khi truy n cho ng

nh. Ki m tra d u hi u sinh t n tr ph i báo l i cho th y thu c. D ng c ph i ph i úng c ). Ti n hành

và

c khi truy n máu, n u có d u hi u b t th

m b o vô khu n (dây truy n máu ph i có b u l c, kim

nh nhóm máu, làm ph n

máu. 151

ng chéo

u gi

ng tr

c khi truy n

mb ot c

ch y c a máu úng th i gian theo y l nh.

Theo dõi sát ng i b nh trong quá trình truy n máu: m ch, huy t áp, nh p th , truy n. . . 15 phút/ l n phòng các tai bi n có th x y ra.

3.2 Ti n hành

nh nhóm máu, làm ph n ng chéo

u gi

ng tr

c khi truy n máu

Phân ph i huy t thanh m u: + Ch n 6 v trí, x p thành hai hàng trên phi n á men (hàng trên g m v trí 1, 2, 3 hàng d i g m v trí 4, 5, 6) các v trí cách nhau 3cm. + Nh l n l t m i v trí hai gi t huy t thanh m u m i hàng theo th t : ch ng A, ch ng B, ch ng A+B (v trí 1 và 4 là ch ng A, 2 và 5 là ch ng B, 3 và 6 là ch ng A+B). Phân ph i máu ng i v trí 1 gi t máu.

i cho (hình 1): Nh vào c nh các v trí 1, 2, 3 và v trí th 7

Phân ph i máu ng i b nh: Sát khu n tay ng i b nh, chích máu t i tay và nh c nh m i v trí 4, 5, 6, 7 m t gi t máu ng i b nh.

u ngón

Tr n và theo dõi ph n ng: + Dùng que thu tinh ho c áy ng nghi m s ch tr n u các gi t máu v i huy t thanh m u t 1- 6 và tr n u 2 gi t máu v trí 7 (chú ý lau s ch que thu tinh sau m i n tr n không l n huy t thanh c a v trí này v i v trí khác). + Dùng hai tay c m phi n á l c nh

n và theo dõi ng ng k t.

7 Huy t thanh m u

Máu ng

i cho

Máu ng

Hình 1: Cách phân b huy t thanh m u và máu

152

i b nh

Hình 2: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (Ng i cho và ng i nh n có cùng nhóm máu A)

Hình 3: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (Ng i cho và ng i nh n có cùng nhóm máu B)

Hình 4: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (ng i cho và ng i nh n có cùng nhóm máu AB)

Hình 5: t qu nh nhóm máu và ph n ng chéo (ng i cho và ng i nh n có cùng nhóm máu O)

Ghi chú:

Hi n t

ng không ng ng k t

Hi n t

153

ng ng ng k t

Nh n

nh k t qu :

Xác nh nhóm máu: nhóm máu c a ng i cho (hàng trên) và nhóm máu ng i nh n (hàng d i). N u không có ch nh truy n máu khác nhóm (ví d nhóm máu O cho ng i b nh A, B, AB) thì các v trí 1 và 4, 2 và 5, 3 và 6 ph i có ph n ng gi ng nhau (hình 2, 3, 4,5,6). Xác truy n máu. 3.3 Nh n

nh ph n

nh ng H i ng

ng chéo: T i v trí 7 không có hi n t

i b nh tr

c khi ti n hành k thu t

i b nh ho c thân nhân ng

Ti n s có b d

ng ng ng k t m i

i b nh

ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th Nhìn vùng nh truy n xem có d u hi u b t th ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da. . ) Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th Tình tr ng tri giác: ng

i b nh t nh hay hôn mê

Theo dõi m ch, nhi t

, huy t áp

ng không (Có m c các b nh ng c a tim, ph i

3.4 Vùng truy n Truy n t nh m ch ch V khu u tay, t nh m ch c ng tay, mu bàn tay, mu bàn chân, m t cá trong, t nh m ch b n, t nh m ch u ( tr em)… N u nuôi d ng dài ngày ho c trong các tr ng h p c p c u, c n o áp l c nh m ch trung tâm ta ph i t Catheter t nh m ch d i òn, t nh m ch c nh trong 3.5 Gi i thi u b dây truy n máu và túi máu 3.5.1

Dây truy n máu

Dây truy n máu làm b ng nh a trong, d o, dài 1. 4m ng kính c a dây 0. 3cm. Dây có 2 u, 1 u có kim to b ng nh a c m vào túi máu, phía d i kim có 1 n phình to g i là b u nh gi t (B u theo dõi máu ch y và ch a máu tr c khi i khí trong dây truy n. Trong b u có màng l c). u còn l i có ambu l p vào c kim truy n. Cách ambu 2cm có 1 n ng cao su. Gi a dây truy n có l p 1 khóa khóa và u ch nh t c truy n máu. Chú ý: Tr nguyên v n c a túi 3.5.2

c khi s d ng dây ng dây truy n.

truy n máu ph i ki m tra h n s

d ng, s

Túi máu

c làm b ng nh a m m g m:

1. Kim và dây l y máu t ng

i cho (Trên dây có ghi s hi u c a túi máu).

2. V trí c m dây truy n máu cho ng

i b nh (2 v trí).

3. Nhãn c a túi máu bao g m các n i dung sau: * Bên ph i: Máu toàn ph n. 1

n v máu toàn ph n bao g m 250ml máu không k 35ml ch t ch ng ông.

S hi u c a túi máu. Ngày s n xu t túi H n s d ng c a túi

ng máu. ng máu. 154

* Chú ý: Không

túi máu th ng.

Tr n, l c túi máu m t cách nh nhàng trong khi l y máu và ch s máu s ch và m b o túi máu không b th ng. B o qu n túi máu trong t l nh v i nhi t Làm ph n ng chéo tr

d ng n u túi

4 - 6 C.

c khi truy n máu.

Xác nh n chính xác nhóm máu c a ng ph n ng chéo.

i cho, ng

i nh n nh

là 1 ph n c a

Không cho thêm thu c vào túi máu. nhi t

Tr c khi truy n máu ph i l c túi máu k càng và không b o qu n túi máu v i cao.

Sàng l c k ng viêm gan.

i cho máu vì n u không úng nguyên t c có th b nhi m virus

* Bên trái. S th t ng

i cho máu.

Ngày l y máu. H n s d ng c a máu. Nhóm máu ABO. Nhóm máu Rh. Huy t thanh: Không có ph n ng ph . Khoá dây Truy n máu

ul c máu

Kim c m vào túi máu

Túi ch a máu

ng l y máu i cho vào

Kim l y máu ng i cho

V trí c m dây truy n máu

Kim truy n máu

Hình 2: Túi máu

Hình 1: B dây truy n máu

155

3.6 Quy trình k thu t Các b

c ti n hành

ng pháp ti n hành

1. Chu n 1. Ki m tra h Ki m tra h tên ng i b nh, s ng i ng i b nh gi ng, s bu ng, phi u l nh nh máu, phi u truy n máu

Lý do

Nh ng i m c n uý

m b o an toàn cho c k các ch ng i b nh khi trong h s truy n máu

Hình nh minh h a

2. Thông báo Thông báo cho ng i b nh bi t: Làm gi m i n i lo - Tình tr ng tâm lý k thu t s p th i gian, a m và cách th c ng và nh n c ng i b nh. làm truy n máu. nhi u h n s h p tác i ti u ti n tr c a ng i b nh khi ti n hành k thu t. Hình 3: Ki m tra d u hi u sinh t n

3. Ki m tra d u Ki m tra m ch, huy t áp, nhi t hi u sinh t n , nh p th .

Ki m tra các s li u ánh giá c tình ph i chính xác tr ng s c kho c a ng i b nh tr c khi truy n d ch

4. Nh n nh ng i b nh

m b o an toàn cho i k các thông s ng i b nh khi không b sót truy n máu

- H i ng i b nh có ti n s d ng không? - Có ti n s các b nh v máu không?

5. c l i các - Công th c máu, nhóm máu. xét nghi m c a - Th i gian máu ch y, máu ng i b nh ông.

m b o an toàn cho Ki m tra các s li u ng i b nh khi ph i chính xác truy n máu

156

2. Chu n 6. Mang kh u ng i trang u ng 7. R a tay th ng quy

Mang kh u trang úng quy cách Ng n ng a nhi m khu n cho b n thân và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i

Th c hi n r a tay th theo quy trình

- R a tay b c, a k vùng d i móng. - X n c r a s ch xà phòng.

ng quy

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay. - Tránh lây nhi m cho ng i b nh.

Hình 4: R a tay th

3. Chu n 8. S p x p * T ng trên: t khay d ng c Có các d ng c Các d ng c vô d ng c ng c lên xe m: n thi t m b o khu n ph i cs p n thi t tiêm 3 t ng - 1 kìm kose,C n 700, c n iod, cho công vi c ch m p, b o qu n úng c ng bông c u, kéo b ng sóc hi u qu theo quy nh dính, g ng tay vô khu n - Túi máu. b dây truy n máu - B huy t thanh m u nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i gi ng. - Phi n á men, que thu tinh - H p thu c và d ng c c p c u . * T ng gi a: Huy t áp k , ng nghe, ng h b m giây, dây ga rô, g i kê tay, h s ng i b nh * T ng d i: t túi, h p ng rác th i

157

ng quy

Hình 5: Túi máu

9. Ki m tra túi Ki m tra nhãn hi u túi máu: s , máu ký hi u, nhóm máu, s l ng máu, tên ng i cho, ng i l y, ngày gi l y máu…. - Ki m tra ch t l ng máu: +Túi máu có nguyên v n không? + Túi máu l y t l nh ra còn phân bi t rõ 3 l p, màu s c có i hay không, có vón c c không?. . . i chi u: Túi máu l nh có phù p v i phi u l nh máu không?

10. Ki m tra i các d ng c

m b o an toàn cho - Ch t l ng máu. ng i b nh khi - Nhóm máu. truy n máu

Quan sát trên các ng n c a xe Tránh thi u ho c ng c xem c s d ng c c a th a các d ng c thu t ã ch a không c n thi t

mb o d ng c dùng, không c dùng l i

4. K thu t 11. i chi u ti n hành phi u l nh máu i túi máu TRONG

12.

u ng i g ng

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

D tay

i và không b trái Tránh làm rách g ng

Hình 6 : i g ng tay

158

13. nh nhóm Trình t ti n hành nh m c máu và làm (3. 2) ph n ng chéo i g ng

Hình 7: Làm ph n ng chéo t i gi ng

14. Ki m tra c ng c chai d ch, c m l y i túi máu, l c vòng tròn áy chai, treo vào nh nhàng và c truy n treo lên c c truy n

cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c d ch ch y vào lòng m ch cd .

15. Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i

- C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n. - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n nh khi ch t tay là c.

16, c m dây truy n vào túi máu

máu ch y vào dây - B t n p u dây túi máu. - C m dây truy n, c m u dây truy n có kim to xuyên qua ng d n vào túi máu.

- D xé. - Máu không ch y ra ngoài khi treo túi máu lên c c truy n.

159

c c truy n Treo và ph i cùng chi u v i vùng truy n

17. i khí - Bóp d t b u nh gi t r i th trong dây ra, cho máu ch y vào 1/2 b u. truy n khoá l i - M khoá cho máu ch y t t , quan sát trong dây h t khí khoá i.

Còn b t khí trong dây truy n, khi truy n b t khí vào lòng m ch s gây t c m ch

- Không cho máu ch y y b u nh gi t. i h t khí trong dây tr c khi truy n.

18.

Tìm c t nh m ch thu n l i khi truy n.

Tìm nh ng n i có nh m ch to, ít di chuy n.

Xác

nh v trí truy n

ng i b nh th thu n i, b c l vùng truy n. ng

19.

tg i i vùng truy n, t dây ga rô trên v trí truy n (n u v trí truy n chi), th t dây ga rô.

- Nâng và h i d ng chi, t chi - T o c n i b ng Không th t nút dây lên g i. ph ng. ga rô - M t tay gi u dây ga rô, tay - Làm máu c c b , kia kéo c ng và qu n vào chi, nh m ch ph ng to ic nh l i. tiêm.

20. Sát khu n - L trí truy n khu - L khu

y bông t m c n i t sát n tr c. y bông t m c n 700 sát n sau.

phòng nhi m khu n cho ng i nh

Hình 8: Th t dây ga rô

Sát khu n theo hình xoáy trôn c t gi a vùng truy n ra ngoài, ho c theo d c ng i c a t nh m ch Hình 9: Sát khu n v trí truy n

160

21. âm kim vào t nh m ch

- 1 tay c m c kim ho c c m 2 - C nh tr c t nh c nh t nh cánh b m ( n u kim b m ) ch. ch. i vát c a kim ng a lên, tay - âm kim nhanh, kim không b kia mi t c ng da vùng truy n. xuyên qua t nh m ch. úng góc . - âm kim v i góc 150 – 300 so i m t da.

22. Tháo dây ga m u ngoài c a dây ga rô rô kéo nh dây garô s tung ra

Tháo dây ga rô máu l u thông

23. M khoá cho d ch ch y, quan sát s c t ng i nh, vùng truy n

- C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y d ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i b nh, vùng truy n.

Phát hi n s m tai - M khoá d ch ch y vào lòng m ch. bi n x y ra - Phát hi n s c ph n . - Phát hi n ph ng i truy n.

24. C nh c kim, t c ph vùng truy n.

t 2 mi ng b ng dính dài 10 cm b ng chéo qua c kim

c nh kim truy n không b t t ho c di l ch. - Tránh b i b n vào vùng truy n.

Hình 10: âm kim vào t nh ch

Da vùng truy n ph i khô

Hình 11: C

161

c kim

25. Tháo dây Nâng chi ng i b nh t t , nh ga rô, tháo g i nhàng ng th i l y dây ga rô kê chi và g i ra kh i chi ng i b nh ( n u truy n ch chi)

- Tránh khó ch u cho Không làm m nh d ng i b nh. gây tr ch kim truy n - L y d ng c s ng cho ng i khác.

26. Giúp Giúp ng i b nh n m vào gi a Ng i b nh n m lâu ng i b nh tr gi ng, khép chi và kê d i chi tì m i t th tho i i m ng m m mái 5. Thu d n ng c 27. Thu d n ng c

- S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh.

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không di chuy n nh d gây tr ch kim truy n

Không b l n rác th i sinh ho t v i rác th i nguy h i

m m t ngoài c a g ng kéo 28. Tháo g ng xu ng tay

Phòng ch ng nhi m Tránh tr m m t ngoài khu n cho ng i làm ng vào tay ng i th thu t làm th thu t

29. Ghi vào h theo dõi

Là b ng ch ng pháp Ghi lý khi ch m sóc ng i b nh

SAU - Th i gian b t - S l

u truy n.

ng máu ã truy n.

- áp ng c a c th v i d ch truy n. - Th i gian k t thúc.

162

, chính xác

Hình 12: Tháo g ng tay

4. T 4. 1

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

cho câu úng, c t S cho câu sai

i dung câu h i

úng

Máu là 1 trong nh ng thành ph n c a n i môi

Kh i l

M t

Máu có ch c n ng hô h p

Trung bình th tr ng

Nhi t

Máu có ch c n ng

Nhóm máu A có ng ng k t nguyên là A ng ng k t t là Anti A

Nhóm máu B có ng ng k t nguyên là Anti A ng ng k t t là B

Túi máu em v bu ng b nh không truy n cho ng i b nh

ng c a máu chi m 5% t ng tr ng l

Sai

ng c th

n v máu là 250ml

i tr

t t nh t

ng thành có kho ng 50 – 60ml máu cho 1 kg

b o qu n túi máu là t 40c - 60c u nhi t

c khi truy n máu ph i u gi ng

quá 50 phút tr

c khi

nh nhóm máu, làm ph n ng chéo

Nhi t b o qu n b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB) là 10 C

Ch ng ch

Khi truy n máu ph i theo quy t c c b n truy n cùng nhóm máu và theo ch nh c a th y thu c

Trong khi ang truy n máu cho ng i b nh, ng hi u s c ph n v , vi c c n làm ngay c a ng i báo cho bác s

nh truy n máu cho ng

4. 2 Hu n luy n có giáo viên h

i suy tim n ng

i b nh có d u u d ng là

ng d n và làm m u

4. 2. 1 Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

4.2.2

Chu n thành

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

t trong t ng giai n c a th c c chu n ó, ch ra m i quan h

Tr c 1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i khi nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng th c nh hi n t i, m ch, nhi t , huy t áp nh p th và y l nh c th c a bác s hi n

2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng thu t u c n thi t nh : i, ti u ti n, thay qu n áo. . . 3. Chu n b ng thu t s làm.

ng: Chu n b

c úng,

theo quy

nh c a th

4. Chu n b d ng c , máu: Chu n b c y d ng c , l ng máu c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không? Trong 5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái. khi 6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh tai ti n bi n cho ng i b nh. hành 7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh. thu t Sau 8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. khi 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ti n ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu r i hành xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dung d ch kh khu n sau ó c r a ngay. 10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s y a ng i b nh.

4.2.3

các công vi c

ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

164

ng ki m: k thu t truy n máu b ng Stt 1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

24 25

ng t nh m ch

N i dung * Chu n b ng i b nh. Ki m tra h s ng i b nh Thông báo v k thu t s p làm Ki m tra d u hi u sinh t n H i ng i b nh có ti n s d ng không? Ki m tra l i các xét nghi m c a ng i b nh *Chu n b ng i i u d ng Mang ng ph c y t , eo kh u trang R a tay th ng quy *Chu n b d ng c 2 khay ch nh t, tr c m 1 kìm kocher, c n i t, c n 70 , 2 c c ng bông c u. H p ch ng s c, huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g ng tay. Kéo, b ng dính, c c truy n, túi máu, phi u theo dõi truy n máu, dây truy n máu. H p vô khu n: g c tam giác, g c ph vùng truy n. G i kê tay, dây ga rô, 2 lam kính, kim chích máu. ng c , ph ng ti n nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i gi ng: Máu ng i cho và ng i nh n, huy t thanh m u, b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB, c b o qu n 4 C). Phi n á men, bông, que thu tinh ho c ng nghi m s ch. Túi ng b n * K thu t ti n hành. u d ng mang g ng tay nh nhóm máu, làm ph n ng chéo t i gi ng và c k t qu Ki m tra l i túi máu, l c nh và treo túi máu lên c c truy n Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào túi máu Ti n hành i khí.trong dây truy n ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, t g i kê tay, t và th t dây ga rô Sát khu n v trí truy n b ng c n i t, c n 70 t g c tam giác, âm kim vào t nh m ch, tháo dây ga rô, m khoá dây truy n C nh c kim, ph g c vô khu n lên vùng truy n, b g i, dây ga rô * Thu d n d ng c - Thu d n d ng c - S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh. Tháo g ng tay Ghi vào h s theo dõi - Th i gian b t u truy n - S l ng máu ã truy n - áp ng c a c th v i d ch truy n - Th i gian k t thúc

165

Có

Không

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình cách tay dùng

truy n máu t nh m ch.

Túi máu, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, g c và các d ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t truy n máu t nh m ch. ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c. Th c hành v i nhóm ho c m t mình 5.2 T th c hành theo nhóm khi có

b t c n i nào khi có

u ki n.

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: truy n máu t nh m ch cho ng i b nh, a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng truy n máu t nh m ch t i phòng Skill lab, sinh viên s ra nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng truy n máu trong ch m sóc cho ng i b nh. 6. T

ánh giá. ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p.

166

ng d n cm c

Stt

i dung công vi c

* Chu n b ng

i b nh.

Ki m tra h s ng

Thông báo v k thu t s p làm

Ki m tra d u hi u sinh t n

H i ng

i b nh

Ki m tra l i các xét nghi m c a ng

i b nh có ti n s d

*Chu n b ng 6

Mang

R a tay th

ng không? i b nh

ng ph c y t , mang kh u trang ng quy

*Chu n b 8

2 khay ch nh t, tr c m 1 kìm kocher, c n i t, c n 70 , 2 c c ng bông c u.

p ch ng s c, huy t áp, ng nghe, giây, g ng tay.

Kéo, b ng dính, c c truy n, túi máu, phi u theo dõi truy n máu, dây truy n máu.

ng h b m

11 H p vô khu n: g c tam giác, g c ph vùng truy n. 12 G i kê tay, dây ga rô, 2 lam kính, kim chích máu, ng c , ph ng ti n nh nhóm máu và làm ph n ng chéo t i g ng: Máu ng i cho và ng i nh n, huy t 13 thanh m u, b huy t thanh m u (ch ng A, ch ng B, ch ng AB, c b o qu n 4 C). Phi n á men, bông, que thu tinh ho c ng nghi m s ch. 14 Túi

b n

* K thu t ti n hành. 15 16

ng mang g ng tay

nh nhóm máu, làm ph n ng chéo t i gi c k t qu 167

ng và

Sai

Không làm

Ki m tra l i túi máu, l c nh và treo túi máu lên c c truy n

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào túi máu

19 Ti n hành

i khí trong dây truy n

ng i b nh t th thu n l i, b c l vùng truy n, t g i kê tay, t và th t dây ga rô

21 Sát khu n v trí truy n b ng c n i t, c n 70 22

t g c tam giác, âm kim vào t nh m ch, tháo dây ga rô, m khoá dây truy n nh c kim, ph g c vô khu n lên vùng truy n, b i, dây ga rô

* Thu d n d ng c Thu d n d ng c 24 - S p x p d ng c g n gàng. - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy 25 Tháo g ng tay Ghi vào h s theo dõi - Th i gian b t 26 - S l -

u truy n.

ng máu ã truy n.

áp ng c a c th v i d ch truy n.

- Th i gian k t thúc.

ch c giám sát theo nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

168

NUÔI D

NG HOÀN TOÀN B NG

NG T NH M CH

Gi i thi u

Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh m ch cách: t m t Catheter vào t nh m ch l n, truy n vào c th ng dung d ch Protid, Gluxid, lipid

c th c hi n b ng i b nh m t l ng

Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh m ch c ch nh:Ng i nh n ng, ng i c n h i s c trong nh ng ngày u có r i lo n tiêu hoá khi cho n qua ng thông d dày, ng i b nh không th nuôi d ng qua ng thông d dày nh : M i ph u thu t ng tiêu hoá. ng i b ng th c qu n, b ng d dày do u ng Axit, ki m nh, ng i tâm th n phân li t th không ch u n, viêm t y c p, tr s sinh thi u tháng.Nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn b ng ng t nh m ch có th l u ng Catheter trong kho ng 10 ngày Không áp d ng nuôi d ng ng i b nh hoàn toàn qua ng t nh ch trong các tr ng h p: Ng i b nh không h p tác, ng i b nh trong tình tr ng tuy t v ng, ng i b nh m c các b nh máu, b nh huy t kh i ng i b nh b d d ng t nh ch d i òn, t nh m ch c nh. Trong quá trình t Catheter t nh m ch nuôi d ng ng i b nh có th x y ra các tai bi n, nhi m khu n n i ch c và nhi m khu n huy t, tràn khí, tràn máu màng ph i, tràn d ng ch p màng ph i, tràn d ch vào màng ph i, huy t kh i t nh m ch c nh trong, nh m ch ch trên, t c catheter, t c m ch do không khí l t vào catheter, tràn máu ngoài màng tim do u catheter ch c qua thành m ch, ch n th ng ám r i cánh tay, dây th n kinh qu t ng c, dây X, dây hoành do t máu Do ó

t catheter t nh m ch

Tuy t

nuôi d

ng ng

i b nh ph i

m b o nguyên t c:

i vô khu n,

Không

không khí l t vào t nh m ch,

m b o áp l c c a d ch truy n cao h n áp l c c a máu ng T c

i b nh,

ch y c a d ch ph i theo úng y l nh,

Theo dõi ch t ch tình tr ng ng

i b nh tr

Trong và sau khi ti n hành th thu t, Phát hi n s m các tai bi n và x trí k p th i. 2. M c tiêu: ng

1. Trình bày c m c ích, ch nh, ch ng ch i b nh hoàn toàn b ng ng t nh m ch

nh c a k thu t nuôi d

2. Trình bày c nguyên t c trong k thu t nuôi d ng t nh m ch 3. Gi i thích, 4. Chu n b

ng viên ng

i b nh hoàn toàn

i b nh yên tâm khi ti n hành k thu t.

d ng c và thu c theo y l nh.

5. Ph i h p v i th y thu c chính xác các b 6. Rèn luy n

ng ng

c trong khi ti n hành k thu t.

c tính c n th n, nh nhàng và

thu t.

169

m b o vô khu n khi ti n hành k

3. N i dung lý thuy t 3.1 Tính l L

ng calo và l

ng d ch c n thi t

ng calo trung bình cho ng

Glucose 20 – 30%, thêm 1

i tr

truy n cho ng

i b nh trong 1 ngày:

ng thành là 30 - 35 calo / kg cân n ng/ ngày.

n v insulin cho 10 gam Glucose.

Protein 1,5 - 2gam/kg cân n ng, n có 1g nit Protein.

i v i ng

i c p c u n ng c 120 – 150 calo

Ch t béo: 8 – 10% t ng s calo, t l Glucose / lipit b ng 2/1. Vitamin: Polyvitamin 10ml/ngày. Ng i nghi n r u c n cho Vitamin nhóm B, i b b ng cho Vitamin C, ng i t c ru t, x gan c n cho Vitamin K.

c và

n gi i: Sao cho ng

nuôi d

i b nh ái m i ngày 1,5- 2lít.

ng t nh m ch không nên kéo dài quá 2 tu n.

N u ng t nh m ch trung tâm có ch ng ch biên trong th i gian ng n, m i ngày cho 1000 calo v i:

nh, có th dùng t nh m ch ngo i

500ml Glucose 5% 500ml dung d ch Acid amin 5%: t c ch lipit 10% t c 14 gi t/ phút. 3.2 Nh n d nh ng H i ng

i b nh tr

c khi ti n hành k thu t

i b nh ho c thân nhân ng

Ti n s có b d

40 gi t / phút, xen k v i 500ml dung

i b nh

ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu

Khám th c th huy t d

Nhìn c xem có d u hi u b t th i da, viêm da..)

ng không (có m c các b nh ngoài da, xu t

S vùng c , trên và d i x ng òn tuy n giáp có to h n bình th ng hay không hi n ng

phát hi n các d u hi u b t th

Nghe tim, nghe ph i phát hi n các ti ng b t th i b giãn ph nang quá m c) Nh n

nh tình tr ng tri giác: ng

Theo dõi m ch, nhi t

ng, s

ng c a tim, ph i (chú ý phát

i b nh t nh hay hôn mê

, huy t áp

3.3 Các v trí ch c Catheter Ch c Catheter vào t nh m ch c nh trong: ( V trí ch c là nh tam giác Sedillot ) Xác nh tam giác: C nh ngoài là bó òn c a c c òn ch m, c nh trong là bó c c a c òn ch m, áy c a tam giác là x ng òn. Ch c kim nh tam giác, góc âm kim là 30 so v i m t da c . Lu n kim sâu 1 – 2 cm d c theo b tr c c a c c òn ch m, c nh ngoài c a tam giác Sedillot. Ch c Catheter vào t nh m ch d

i òn:

V trí 1: giao ng òn.

m gi a 1/3 trong và 2/3 ngoài c a x

V trí 2: giao m gi a 2/3 trong và 1/3 ngoài c a x ng òn cách b d i x ng òn 1- 1,5cm.

3.4 Gi i thi u catheter và cách s d ng 3.4.1

C u t o catheter Kim Troca: G m hai ph n l ng vào nhau (Hình 1) 170

ng òn, ch c sát ngay b ng òn ch c sát ngay b

Kim

phía ngoài b ng nh a

Trong thông nòng b ng kim lo i u kim uôi kim Ngoài nh a Nòng kim lo i uôi kim

u kim

Hình 1: Kim troca Catheter là ng polyten b ng ch t nh a m m, dài t nh m ch, có các ph n:

20 – 40 cm

ng Catheter phía ngoài b ng nh a Thông nòng b ng kim lo i lu n trong ng nh a un i Túi nylon vô khu n

Catheter polyten

Túi nilon vô khu n

uôi catheter

un i

Hình 2: Catheter 3.4.2

Cách s d ng

1. Sau khi sát khu n k vùng da ng

i b nh

- Xé túi l y kim troca - Xoáy nh nhàng tháo b

u m b o v kim.

2. Sau khi ch c kim thành công, kéo thông nòng kim lo i ra kh i Braunule (hình 3) (Hình 3) 3. Catheter trong túi nylon vô khu n (Hình 4)

(Hình 4)

171

lu n vào

4. C m Catheter còn trong túi nylon vô khu n (hình 4) Tháo b m b o v t b ph n n i ti p màu vàng và p n i ti p v i c kim troca b ng nh a.(hình 5),

(Hình 5) 5. Khi lu n (Hình 6), y t t Catheter v phía tr c n khi catheter vào h t lòng m ch.

(Hình 6) 6. Tháo ph n , kéo toàn b túi nylon b o v v phía sau, kéo ra h t c kim lu n c a Catheter (Hình 7),

(Hình 7) 7. Tách và tháo u m u vàng kh i Catheter b ng cách c m 2 cánh b m y ng c chi u nhau (Hình 8 )

(Hình 8) 8. L p và v n ch t Catheter vào

c kim troca

(hình 9),

(Hình 9) 9.- Ki m tra Catheter vào úng v trí - Tháo thông nòng ra kh i Catheter - L p u ambu c a dây truy n d ch vào Catheter (Hình 10).

(Hình 10)

172

3.5 Quy trình k thu t Các b

c ti n hành

1. Chu n ng ì nh

1.Ki m tra h thông báo k thu t s p làm

2. Nh n nh ng i b nh TR

2. Chu n ng i u ng

3.V sinh vùng ch c 4.R a tay, c áo, i , mang kh u trang vô khu n

ng pháp ti n hành

Lý do

- Thông báo cho ng i b nh bi t: th i gian, a m và cách th c truy n d ch. - Ng i b nh hôn mê: Báo cho gia ình. - Ng i b nh ho c thân nhân ng i b nh vi t gi y cam oan. - H i ti n s có b d ng thu c, có m c các b nh r i lo n ông máu - Ki m tra các d u hi u b t th ng c a da, c quanh vùng ch c - Theo dõi m ch, nhi t , nh p th , huy t áp Dùng xà phòng, n c m r a ch vùng ch c Th c hi n r a tay, m c áo, i vô khu n theo quy trình

Làm gi m i n i lo ng và nh n c nhi u h n s h p tác c a ng i b nh

Nh ng i m c n chú ý - Tình tr ng tâm lý ng i b nh. i ti u ti n tr c khi ti n hành k thu t.

m b o an toàn khi truy n d ch ánh giá tình tr ng c a ng i nh tr c khi ti n hành k thu t

Theo dõi và ánh giá các giá tr ph i chính xác

phòng nhi m khu n Tránh lây nhi m cho ng i b nh

a s ch, th m khô - R a tay b c, a k vùng d i móng tay. -X n cr a ch xà phòng.

Hình nh minh h a

Hình11:chu n b ng

i b nh

Hình 12: R a tay

173

3.Chu n b ng c n thi t

5. S p x p ng c lên xe tiêm 3 t ng

6.Ki m tra l i các d ng c

TRONG

4.Ti n hành k thu t

7.Ki m tra d ch truy n theo y nh

- T ng trên: H p vô khu n:(s ng có l , 2 kìm c p ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c). Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch khâu.Thu c gây tê, Dd truy n, dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, g ng tay, b m tiêm. 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n v , - T ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim. - T ng d i: Túi ng b n, p ng v t s c nh n. Quan sát trên 3 t ng c a xe ng c xem c s d ng c a k thu t ã ch a - C m ngang chai d ch l c nh ki m tra ch t l ng ch xem chai d ch có v n c hay i màu không. c tên nhãn c a chai d ch và i chi u v i y l nh c a bác .

174

- Có các d ng c n thi t m o khi th c hi n k thu t t hi u qu .

Các d ng c vô khu n ph i c p x p, b o qu n úng theo quy nh

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t m b o an toàn cho ng i b nh khi truy n d ch

mb o d ng dùng không c dùng l i - Ch t l ng d ch - Tên d ch, hàm ng, li u l ng, h n dùng

8.B t và sát khu n nút chai ch

9.Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch.

- C m vòng c a n p b o v kéo m nh n p b t ra l nút cao su. - G p bông c n 700 sát khu n nút chai d ch. - C m túi dây truy n, xé túi phía u có v t c t s n - C m khoá dây truy n, l n bánh xe t phía u to n u nh khi ch t tay là c. - C m u dây có kim to xuyên qua nút cao su

10.Treo chai ch lên c c truy n

c ng c chai d ch, c m l y vòng tròn áy chai, treo vào c truy n

11.M khoá, i khí trong dây truy n, khoá l i

- Bóp d t b u nh gi t r i th ra, cho d ch ch y vào 1/2 b u. - M khoá cho d ch ch y, quan sát trong dây không còn không khí thì khoá l i. m c g ng xác nh g ng bên nào, i g ng vào tay

12. u d ng i g ng vô khu n

-B cl n ic m u dây truy n. m b o vô khu n nút chai tr c khi m u dây truy n. - D xé. - D ch không ch y ra ngoài khi treo chai d ch lên c c truy n. - Kim xuyên qua nút chai d ch m i ch y ra. cho u c m dây truy n quay xu ng d i. - T o áp l c ch ch y vào lòng ch cd . Còn b t khí trong dây truy n, khi d ch ch y b t khí vào lòng m ch s gây c m ch - D i và không b trái tay. phòng nhi m khu n.

- Kéo dúng chi u tránh t vòng. - Sát khu n k nút chai. Khi c m dây vào chai d ch, chai ch n i b ng ph ng

Hình 13: C m dây truy n vào chai d ch Treo chai d ch và c c truy n ph i cùng chi u v i vùng truy n

- Không cho d ch ch y y b u nh gi t. - M khoá t t . Không làm rách ng

Hình:14 K thu t mang g ng

175

13.Giúp ng i nh t th thu n l i

14.Sát khu n trí ch c

15.Sát khu n tay th y thu c, a s ng có , a kìm p s ng 16. a g ng tay vô khu n cho th y thu c 17.Ph giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c 18.Ph giúp th y thu c ch c th m dò nh m ch

t g i d i vai bên làm th thu t, ng i b nh n m ng a u th p, nghiêng v phía i di n bên ch c (t th Trendelenbung )

- T o cn i ng ph ng

- L y bông t m c n i t sát khu n tr c. - L y bông t m c n 700 sát khu n sau. u d ng c m l c n vào lòng tay bác s . - G p s ng có l a cho th y thu c tr i ph lên vùng ch c. a kìm c p s ng không tu t. m c g ng xác nh g ng bên tay nào, i g ng vào tay

phòng nhi m khu n cho ng i nh

u d ng a b m tiêm cho th y thu c. - G p bông c n 700 sát khu n u ng thu c, lót g c b u ng thu c, nghiêng ng thu c bác s l y thu c vào b m tiêm. - Xé túi ng b m tiêm, a m tiêm cho th y thu c. - Bác s ch c th y có máu ch y vào b m tiêm.

Hình 15: T th n m c a ng i b nh

phòng nhi m khu n cho ng i nh

- D i và không b trái tay. phòng nhi m khu n. Ng n ng a nhi m khu n

Xác nh c úng trí c a t nh m ch

176

t g i úng d vai

Sát khu n theo hình xoáy trôn c gi a vùng ch c ra ngoài ng không c ch m vào ng i và các v t xung quanh

Không làm rách ng

Không kim tiêm tr m vào m t ngoài a ng thu c

Ph i h p nh p nhàng gi a u ng và th y thu c

19.Ph giúp th y thu c t catheter

20.M khoá cho d ch ch y, quan sát s c t ng i nh. Quan sát vùng truy n. 21. Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng ch 22. Ph giúp th y thu c c nh Catheter 23.Sát khu n và b ng vùng ch c 24. Ph giúp th y thu c o áp l c t nh ch trung tâm

- Xé túi ng catheter a cho th y thu c t. - catheter vào lòng t nh m ch, th y thu c rút troca ra ngoài u d ng l p u dây truy n vào u catheter. - C m khoá dây truy n, y bánh xe t t , quan sát b u nh gi t c a dây truy n th y ch nh xu ng là c. - Quan sát s c m t ng i nh, vùng truy n. m chai d ch h th p h n gi ng b nh, th y có máu ch y ra catheter là c a kìm mang kim,c p kim và ch th y thu c c nh catheter ( ch lanh s 0.0.0) - Dùng bông c n i t sát khu n vùng ch c. t g c ph vùng ch c, c t ng dính b ng c nh. p u dây d n c a áp k o nh m ch trung tâm vào u a khoá 3 ch c

177

o c ng truy n vào t nh ch

Ph i h p nh p nhàng gi a u ng và th y thu c

- M khoá d ch ch y vào lòng ch. - Phát hi n s c ph n v . - Phát hi n ph ng i truy n. m b o truy n ch có k t qu

Phát hi n s m tai bi n x y ra

c nh catheter không b t t ho c di l ch Ng n ng a nhi m khu n

Ph i h p nh p nhàng gi a u d ng và th y thu c Xung quanh v trí ng ph i luôn khô

Xác nh áp l c t nh ch trung tâm ( áp c trung tâm bình th ng là 8cm n c)

Ph i h p nh p nhàng gi a u ng và th y thu c

Ki m tra chính xác

25. u ch nh c truy n theo ch nh

t tay c m ng h bên nh b u nh gi t, tay kia c m khoá u ch nh, u ch nh úng t c truy n theo ch nh, c nh khoá

th i gian c th h p thu và chuy n hoá c kh i l ng d ch

- Bánh xe c a khoá ph i t t. - Ph i h p khéo léo gi a m t và 2 tay.

Hình 16:

5.Thu d n ng c

26.Tháo g i kê d i vai

Nâng u ng i b nh t t nh nhàng ng th i l y g i ra

- Tránh khó ch u cho ng i b nh. - L y d ng c d ng cho ng i khác Ng i b nh n m lâu b tê m i

Không làm m nh gây tr ch kim truy n

27.Giúp ng i nh tr v t th tho i mái

- Giúp ng i b nh n m vào gi a gi ng

28.D n dò ng i b nh nh ng u n thi t

- Khi th y có d u hi u rét run, hoa m t chóng m t, bu n nôn, au vùng truy n ...Ph i báo ngay cho nhân viên y t

k p th i x trí các tai bi n

Gi i thích k ng i b nh hi u c

29.Thu d n ng c

- S p x p d ng c g n gàng - Phân lo i và thu gom rác th i úng quy nh

Phòng ch ng nhi m khu n b nh vi n

Không b l n rác th i

178

Không di chuy n nh d gây tr ch kim truy n

u ch nh t c ch truy n

30.Tháo g ng tay

- C m m t ngoài c a g ng kéo xu ng

Phòng ch ng nhi m khu n cho ng i làm th thu t

Tránh ch m m t ngoài g ng vào tay ng i làm th thu t

31.Ghi vào h theo dõi

- Th i gian b t u truy n - S l ng d ch truy n - áp ng c a c th v i d ch truy n

Là b ng ch ng pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

Ghi xác

Hình 17: Tháo g ng

179

, chính

ánh giá và hu n luy n

4.1 ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

cho câu úng, c t S cho câu sai

i dung câu h i

úng

Khi ti n hành quy trình truy n d ch, ph i tuy t

Tr c khi truy n d ch ng ch

Khi ti n hành truy n d ch, không

không khí trong ây truy n

Ch nh nuôi d viêm tu c p

ng t nh m ch cho ng

Khi ti n hành truy n d ch, c n cho d ch ch y

Treo chai d ch lên c c truy n ta treo áy chai lên trên, c chai xu ng i

Góc

Khi truy n d ch ph i m b o áp l c c a d ch truy n th p h n áp l c a máu ng i b nh

Khi nuôi d

Ph ng n i tiêm là tai bi n có th x y ra trong khi truy n d ch

Khi truy n d ch ng a ng i ud

Không ch

Th i gian nuôi d

Sau khi truy n d ch ng theo dõi

Sau khi truy n d ch i x lý

ng hoàn toàn

các b

i vô khu n

ng ki m tra ch t l

ng chai

i b nh

y b u nh gi t

âm kim khi truy n d ch là 150 – 300 so v i m t da

ng hoàn toàn

ng t nh m ch t l Glucose / lipit là 1/2

i b nh có d u hi u s c ph n v vi c làm ng là báo ngay cho bác s

nh truy n d ch cho ng ng

u tiên

i b phù ph i c p

ng t nh m ch không quá 3 tu n i

4.2 Hu n luy n có giáo viên h 4.2.1

Sai

ng ghi s l

ng d ch truy n vào

ng thu gom rác th i cho vào 1 túi

ng d n và làm m u

Giáo viên làm m u Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên làm ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Giáo viên rút kinh nghi m, u n n n a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

180

4.2.2

Chu n thành

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t gi a quy trình k thu t và chu n thành t.

t trong t ng giai n c a th c c chu n ó, ch ra m i quan h

Tr c 1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i b nh khi (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i th c và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ). hi n 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, thu t gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng uc n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo … 3. Chu n b ng i thu t s làm. 4. Chu n b theo ch

ng: Chu n b

theo quy

nh c a th

d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không.

Trong 5. Giúp ng i b nh n m khi th ng kê g i d i vai. ti n 6. Th c hi n c úng các b hành au n cho ng i b nh.

th thích h p tho i mái, th

c theo quy trình

7. V a th c hi n, v a k t h p quan sát ng viên ng i b nh.

thu t

c úng,

ng là n m ng a

m b o nh nhàng, c n th n tránh

c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m

Sau 8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. khi 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ti n ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu hành i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng dd kh khu n sau ó r a ngay. 10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s y các công vi c a ng i b nh .

4.3 T

ng ó làm và di n bi n tình tr ng c th

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng c trong h c t p. D a vào b ng ki m sinh viên c th t l c b n thân và b n mình trong h c t p.

181

ng d n ng giá

nuôi d

ng ki m: K thu t ph giúp bác s ng ng i b nh * Chu n b ng

t Catheter vào t nh m ch d

i b nh

Có

Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm

Nh n

nh ng

i b nh

sinh vùng ch c * Chu n b ng

ng có

m , áo, kh u trang, r a tay th

ng quy.

* Chu n b .

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, c.)Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, c n 70o, c n i t, c ng bông c u c n 70o, c c ng bông c u c n i t, h p ch khâu.Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, b m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n . ng gi a: Huy t áp, ng nghe, c p c u ng ng tim, máy ghi

T ng d

i: Túi

Ki m tra l i d ng c

ng h b m giây, g i kê vai, n tim, máy t o nh p tim

b n, h p

ng v t s c nh n

* K thu t ti n hành 9

Ki m tra d ch truy n theo y l nh

B t và sát khu n nút chai d ch

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, c m dây truy n vào chai d ch

Treo chai d ch lên c c truy n

p dây truy n vào b truy n, khoá l i

14 15

ud Giúp ng

o áp l c t nh m ch,

ng i g ng vô khu n i b nh

t th thu n l i

182

i khí trong dây

i òn

Không

Sát khu n v trí ch c

Sát khu n tay th y thu c,

a s ng có l ,

a kìm c p s ng

a g ng tay vô khu n cho th y thu c

Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

Giúp th y thu c ch c t nh m ch

Giúp th y thu c

khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t ng sát vùng truy n

Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch

Giúp th y thu c c

Sát khu n và b ng vùng ch c

Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm

u ch nh t c

Tháo g i kê d

Giúp ng

D n dò ng

t catheter i b nh, quan

nh Catheter

truy n theo ch

i vai

i b nh tr v t th tho i mái i b nh nh ng

u c n thi t

* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi

Thu d n d ng c

Tháo g ng tay

Ghi vào h s theo dõi

Th c hành k thu t

5.1 Th c hành không có giáo viên làm m u 5.1.1

Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t Dung d ch truy n, b dây truy n, bông, c n 70 , c n i t, panh, kéo, b ng dính, c và các d ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch 183

5.1.2

T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

c chia thành

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

t c a nó.

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t. Th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có

b t c n i nào khi có

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình, v a làm v a theo trình t ó c th ng nh t trên.

c to các b

c mình s p làm

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng tiêm truy n dung d ch t i phòng Skill lab, sinh viên ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng tiêm truy n trong ch m sóc cho ng i b nh, d i ây là các tình hu ng hay g p và cách x trí. 5.3.1

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, quan sát b u nh gi t th y d ch không ch y u d ng ph i ti n hành

Quan sát vùng truy n xem da vùng ó có b ph ng lên hay không, n u ph ng là ch ó vào d i da. Nâng và kê G p 5.3.2

c kim tiêm truy n.

n cu i c a dây truy n, bóp m nh vào dây r i th dây ra.

Trong khi ang truy n d ch cho ng i b nh, n u bác s ch nh pha thu c vào chai d ch nh gi t t nh m ch ch m ta ph i th c hi n theo quy trình sau L y thu c theo ch

nh vào b m tiêm, ch p n p kim l i,

b m tiêm vào khay.

Khoá dây truy n l i không cho d ch ch y. Tháo chai d ch ra kh i c c truy n,

nút chai ng a lên.

L y bông c n sát khu n nút chai d ch. C m b m tiêm tháo ch p kim, âm kim xuyên qua nút chai d ch, b m h t thu c vào chai. C m chai d ch l c nh

thu c tan 184

Treo chai d ch lên c c truy n. M khoá và 5.3.3

u ch nh t c

cho d ch ch y theo ch

Trong khi ang truy n d ch cho ng không khí, ta x trí theo quy trình sau

nh.

i b nh, phát hi n trong dây truy n có

L y chai d ch ra kh i c c truy n. H chai d ch th p h n ng i b nh, d ch phía d y không khí t phía d i dây s lên b u nh gi t.

ch,

Treo chai d ch lên c c cho d ch ch y bình th

i s ch y ng

c v phía chai

ng.

Cách khác: Theo dõi n dây có không khí, khi không khí ch y xu ng g n ng i cao su, dùng b m tiêm ch c qua ng và hút t t không khi vào b m tiêm. 5.4 T

ánh giá ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ánh giá cm c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p. B ng cách s d ng thang m (0, 1, 2) ánh m c thành t: m 2 cho nh ng thao tác c làm úng và , m 1 cho nh ng thao tác làm úng xong ch a , m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai. Stt

N i dung công vi c

* Chu n b ng

Làm úng

i b nh

Ki m tra h s thông báo v k thu t s p làm

Nh n

nh ng

sinh vùng ch c * Chu n b ng

i b nh i i ud

u d ng có th ng quy.

m , áo, kh u trang, r a tay

* Chu n b .

- T ng trên: H p vô khu n:( S ng có l , 2 kìm c p s ng, s ng m , k p ph u tích có m u, 1 kéo, kim khâu da, kìm mang kim, g c). Khay ch nh t, tr c m 1 kìm Kocher, n 70o, c n i t, c c ng bông c u c n 70o, c ng bông c u c n i t, h p ch khâu.Thu c gây tê, Dd truy n, b dây truy n, m tiêm 5ml, 10 ml. H p thu c c p c u, Catheter, 2 ôi g ng vô khu n 1 khay qu u, kéo, b ng dính, h p d ng c ch ng s c ph n v .

ng gi a: Huy t áp, ng nghe, ng h b m giây, g i kê vai,b c p c u ng ng tim, máy ghi n tim, máy t o nh p tim

7 8

ng d i: Túi c nh n.

b n, h p

ng v t

Ki m tra l i d ng c

185

Làm úng ch a

Làm sai

Không làm

* K thu t ti n hành 9

Ki m tra d ch truy n theo y l nh

t và sát khu n nút chai d ch

Xé túi ng dây truy n, khoá dây truy n l i, m dây truy n vào chai d ch.

12 Treo chai d ch lên c c truy n 13

p dây truy n vào b o áp l c t nh m ch, i khí trong dây truy n, khoá l i

ng i g ng vô khu n

15 Giúp ng

i b nh

t th thu n l i

16 Sát khu n v trí ch c 17

Sát khu n tay th y thu c, a kìm c p s ng

18 19

a s ng có l ,

a g ng tay vô khu n cho th y thu c Giúp th y thu c l y thu c gây tê, gây tê vùng ch c

20 Giúp th y thu c ch c t nh m ch 21 Giúp th y thu c 22

t Catheter

khoá cho d ch ch y, quan sát s c m t i b nh, quan sát vùng truy n

23 Ki m tra catheter ch c ch n vào lòng m ch 24 Giúp th y thu c c

nh Catheter

25 Sát khu n và b ng vùng ch c 26 27

Ph giúp th y thu c o áp l c t nh m ch trung tâm u ch nh t c

28 Tháo g i kê d 29 Giúp ng 30

truy n theo ch

i vai

i b nh tr v t th tho i mái

n dò ng

i b nh nh ng

u c n thi t

* Thu d n d ng c và ghi h s theo dõi 31 Thu d n d ng c 32 Tháo g ng tay 33 Ghi vào h s theo dõi

5.5 T ch c giám sát theo nhi u cách Camera

t ki m tra.

Sinh viên t giám sát l n nhau.

186

THU T S

Gi i thi u v b m tiêm

D NG B M TIÊM

a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh, có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh m ch). m i ng tiêm có nh ng l i ích khác nhau tùy theo tính ch t d c lý a thu c a vào c th và tình tr ng b nh c a ng i b nh. Tiêm t nh m ch là ph ng pháp tiêm có tác d ng a thu c vào c th ng i b nh m t cách nhanh chóng, làm cho thu c h p thu vào t ch c và phát huy t i a tính n ng tác d ng và hi u qu u tr . Tuy nhiên, trong m t s tr ng h p khi c n duy trì m t n ng thu c nh t nh trong c th ng i b nh thì ng i ta có th s d ng bi n pháp truy n nh gi t t nh m ch ho c tiêm liên t c v i m t t c nh t nh thích h p b ng s d ng b m tiêm n ho c máy truy n. m tiêm n là m t lo i thi t b c s d ng tiêm liên t c v i t c r t ch m các ch t dinh d ng, máu và m t s hoá ch t nh m nuôi d ng, u tr ng i b nh c bi t là i v i tr s sinh, và s sinh non tháng t i các n v u tr tích c c hay ch m sóc c bi t trong b nh vi n. B m tiêm n c s d ng kèm v i các lo i b m tiêm thông d ng có nhi u th tích khác nhau: 10, 20, 30, và 50 ml. V i m i lo i b m tiêm thì máy l i có m t ch tiêm khác nhau cho phù h p, nh i v i lo i b m tiêm 50ml thì c t i a cho phép là 1500ml/h. B m tiêm n c thi t k có h th ng an toàn duy trì ngu n n cung c p cho máy ho t ng trong tr ng h p ang tiêm cho ng i nh b m t n t xu t. 2.

M c tiêu h c t p 1. Mô t

c c u t o và tính n ng tác d ng các b ph n c a b m tiêm

2. Mô t

c các b

3. Th c hi n

c trong quy trình k thu t s d ng b m tiêm

c quy trình k thu t s d ng b m tiêm

n trong ch m sóc ng

4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng hi n quy trình k thu t tiêm thu c cho ng i b nh b ng b m tiêm 3.

n. i b nh.

i b nh trong khi th c n.

Ph n lý thuy t

3.1 Nguyên t c khi Ph i

a thu c vào c th ng

i b nh.

m b o vô khu n trong su t quá trình chu n b và tiêm thu c cho ng

nh. Tr

c khi tiêm thu c cho ng

Xem h s b nh án thu c, theo y l nh c a bác s .

bi t

i b nh ph i: c h , tên ng

i b nh, tên thu c, li u l

Xác nh úng ng i b nh: i chi u s gi ng, s bu ng th c t nh v i tên và s gi ng, s bu ng c a ng i b nh trong h s b nh án.

t i phòng

i chi u các thông tin v thu c dùng cho ng i b nh có trong h s v i nhãn thu c, ch t l ng thu c, ng tiêm, th i gian dùng thu c có s n trên bao ( ng) ng thu c m b o thu c a vào c th ng i b nh: úng thu c, úng li u, úng th i gian, úng ng, và úng ng i b nh (ch 5 úng) Làm test l y da tr

c khi tiêm

i v i các thu c d gây s c ph n v .

L a ch n b m, kim tiêm phù h p v i s l Tr

c khi tiêm thu c vào c

th ng

tiêm.

187

ng thu c vào c th ng

i b nh ph i

i b nh.

i h t khí có trong b m

âm kim úng góc

quy

nh cho t ng k thu t tiêm

m b o tiêm úng

ng Khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i có h p ng thu c và ph ng ti n ch ng c ph n v k p th i x trí các tai bi n có th x y ra trong và sau khi tiêm. 3.2 3.2.1

m hình dáng bên ngoài b m tiêm

Ph n m t tr

V máy: có tác d ng b o v máy tránh n thi t b c a máy

c và các v t d ng khác va ch m vào

M t bàn phím: Có các nút là n i th c hi n các thao tác ch c n ng ho c khi n máy ho t ng. K p gi

thân b m tiêm: K p có tác d ng gi

thân b m tiêm khi g n b m tiêm

vào máy. èn báo máy v n hành: H th ng èn xanh, khi chúng nh p nháy sáng t c là máy v n hành bình th ng. ang ho t

èn báo ng: (h th ng èn ) khi h th ng này nh p nháy sáng khi máy ng : báo ng máy ang x y ra các s c b t th ng.

K p gi uôi pittông: Có tác d ng gi ch n sau khi g n b m tiêm vào máy. Dây n i ngu n: Dùng hành máy ho c x c pin. máy ho t

ph n uôi píttông c a b m tiêm ch c

n i v i ngu n

n v i máy cung c p

n cho v n

c m c a dây ngu n: là n i dây ngu n ti p xúc v i máy, cung c p ng.

èn báo máy ho t ng

èn báo

n cho

p gi b m p gi uôi pittông

t bàn phím máy

Hình 1: M t tr 3.2.2

c m dây ngu n

Dây n i ngu n

c b m tiêm

Ph n m t sau H p

ng pin: Là n i

Núm

u ch nh âm l

ng pin c a máy ng c a máy: có tác d ng

máy

188

u ch nh âm thanh phát ra t

v n giá

vào máy: Có tác d ng c

D c c m dây ngu n

nh máy vào giá

khi s d ng

n DC.

èn báo hi u u truy n tín hi u p ng pin

u m ngu n n DC

Núm

Hình 2: M t sau c a b m tiêm 3.2.3

Ph n h th ng Màn hình

u chì

v n vào giá

uch nh âm ng v n vào giá

u khi n (m t bàn phím) trên thân máy

hi n th các thông s v t ng s d ch thu c ã tiêm và t n s (t c

) tiêm. Bên ph i màn hình có hi n th truy n (ml).

n v c a t n s (ml/h) và t ng th tích d ch

Phím m i tên lên xu ng (up/down): phù h p v i y l nh c a bác s . ng

cài

t t n s giúp l a ch n t n s tiêm

Phím Total Vol ml: Khi n vào phím này s hi n th s l i b nh.

ng d ch ã tiêm cho

Phím Bolus (<<): n phím này trong khi n gi phím Total Vol s làm t ng l ch ch y ra v i n t c t i a.

Phím “Clear vol” ©: Khi n phím này trong khi n gi phím Total vol s có tác ng xoá d li u s l ng d ch ã ch y trong máy mà máy ã l u gi . Phím “Infusion Start/Stop”: Khi n phím này s b t Ô báo

ng:

Low batt: èn Low vol: èn Occlusion: èn

này sáng báo sáng báo

ng pin y u.

ng d ch trong b m tiêm s p h t.

sáng báo

CPU- Er: èn sáng báo th ng máy bên trong). n (th

u ho c d ng vi c tiêm.

ng h th ng tiêm ang b t c ngh n.

ng ch

ng trình ho t

ng c a máy ang b l i (h ng

Phím “Silence”: Khi n phím này có tác d ng t t các âm phát ra t ng là âm báo ng).

b m tiêm

Ô hi n th lo i và kích c b m tiêm: Có tác d ng cho bi t lo i b m tiêm ang s ng là 10ml, 20ml, 30ml, 50ml. Phím “Select”: Dùng nh n bi t.

l a ch n lo i b m tiêm ang s

189

d ng sau khi máy ã

Phím “Set”: n phím này t t n s cho máy ho t ng.

cài

ch p nh n b m tiêm và ti p t c vào ch

Ô báo pin: Cho ta bi t rõ ngu n n ng l

ng còn l i trong pin c a máy.

AC/DC: Khi èn sáng cho bi t b m tiêm n).

ng trình

n ã

c n i v i ngu n

n (cung

“Charge”: Có tác d ng báo hi u ang s c pin cho máy ( èn sáng khi pin ang c x c). “Batt”:

èn sáng báo hi u máy

c v n hành b ng ngu n

pin trong

máy. Phím “ON/OFF”: dùng

b t và t t máy (cung c p và ng ng cung c p

máy).

Báo ng máy h ng

Màn hình theo dõi ml/h, ml

ng s ml Phím

tt c b m

Báo ng ch b t c

Ô báo lo i m tiêm

Báo ng thu c s p h t Báo ng pin y u

Ô báo kích b m tiêm èn báo máy có i n

Phím t ng c ch y

Phím t t âm báo ng Xóa s ng d ch ã

Hình 3: Bàn phím

Phím b t u /d ng l i

Phím b t / t t máy Phím ch n b m tiêm Phím ch n lo i b m tiêm

u khi n c a b m tiêm

190

èn báo ang x c pin Ô báo ng pin trong máy èn báo máy ch y

n cho

3.3 Quy trình k thu t Các b 1. Chu n ng i nh

C 2. Chu n ng i u ng 3.Chu n máy tiêm

Ph ng pháp ti n hành

Lý do

1. Xem h s nh án, bi t ng i b nh, ch nh c a bác s

Tránh nh m l n khi th c hi n thu c cho ng i b nh

Xác nh úng ng nh c a bác s

2. Thông báo cho ng i b nh th thu t s p làm

ng i b nh bi t yên tâm tin ng

Gi i thích cho ng i b nh hi u qúa trình ti n hành th thu t th i gian, tên thu c, tác d ng c a thu c nh ng tai bi n có th y ra…

3. H ng d n ho c giúp ng i nh nh ng u c n thi t có liên quan 4. Trang ph c y r a tay, i g ng tay.

ng i b nh p tác t t v i u d ng

5. N i dây ngu n vào máy

Nh ng i m c n chú ý

Hình nh minh h a

i b nh, xem úng ch

ng i b nh n m ngh t i gi ng Giúp ng i b nh i ti u ti n n u c n.

n ch nhi m khu n chéo

Móng tay c t ng n, tóc g n gàng.

p n ngu n cho máy

d ng úng lo i dây, ngu n máy èn báo AC/DC s sáng).

n cho

Hình 4: C p ngu n máy 191

n cho

6. n phím “ON/OFF”

4. K thu t 7. L y b m ti n hành tiêm ra kh i bao 8. Nâng k p gi thân b m tiêm lên

kh i máy

l y thu c vào b m tiêm n b m tiêm vào máy

- Ch a g n b m tiêm, sau 1 âm báo ng n, các èn báo liên ti p sáng, h th ng t ng i vào ki m tra t ng ch c ng. - Khi vi c ki m tra t ng c a máy hoàn thành t t c èn báo lo i và kích c b m u sáng, m t âm báo ng n l n 2 cho bi t máy ang trong tr ng thái ch . - Màn hình hi n th tr ng thái ch “- - - - “ xu t hi n - L y thu c theo ch nh c a bác s m b o không có b t khí trong b m tiêm. n g c a xi lanh vào úng rãnh c a máy

Hình 5: Kh i

ng máy

Hình 6: Nâng k p gi b m tiêm lên 9. Bóp và di chuy n k p gi uôi pit tông.

nk pv i uôi pit tông

n cho úng v trí và ch n.

m b o ch c

Hình 7: G n b m tiêm vào máy tiêm

192

10. H k p gi thân b m tiêm xu ng

11. n phím “Set”

gi ch c ch n thân b m tiêm.

vào ch ng trình cài t ch ho t ng a máy

- Lúc này máy s t ng nh n di n kích b m tiêm, èn báo kích c lo i ó s sáng. - Ph i ki m tra xem kích c b m tiêm có úng v i máy không. - N u èn báo kích c b m tiêm sáng lúc này máy có th v n hành c. - Trong tr ng h p máy không nh n di n chính xác lo i b m tiêm ang s d ng thì ph i dùng phím “Select” ch n b m tiêm cho phù h p. m b o r ng b m tiêm ã cg n ch c ch n, lo i và kích c c báo phù p v i b m tiêm g n vào máy r i m i n phím “Set”. - N u uôi pittông c g n vào v trí k p tr c khi máy kh i ng thì máy không th nh n di n c lo i và kích c b m tiêm, lúc này màn hình s báo l i.

TRONG 12. n các phím m i tên

cài t t n (v n t c) tiêm cho phù p v i ch nh a bác s

Hình 8: C nh b m tiêm vào máy

Hình 9: n phím set vào cài t ch ng trình làm vi c cho máy

- T n s tiêm ph thu c vào kích c b m tiêm. Lo i b m tiêm 10ml: t n s n m trong kho ng 0.1- 400.0 ml/h, b m tiêm 20ml: t n s 0.1- 700.0 ml/h, b m tiêm 30ml: 0.1- 900.0 ml/h, b m tiêm 50ml: 0.1- 1500.0 ml/h. Hình 10: Ch n t c

193

tiêm

13. n phím “Bolus” trong khi n gi phím “Total vol”

i khí t m tiêm n u m i kim tiêm.

14. t b dây tiêm vào ven a ng i b nh

i h th ng tiêm v i ng i nh.

15. n phím “Start/stop”

t u a thu c vào ng i b nh.

- Trong khi n phím “Bolus” èn báo “ml” s sáng và th tích d ch c c ng vào sau m i n n là 0.1 ml. - Phím “Bolus” ch c v n hành khi chúng ta n phím này trong khi n gi phím Total vol. - Phím “Bolus” không c th c hi n n u chúng ta ch n riêng nó ho c n phím “Total vol” sau khi khi phím “Bolus” ã c n tr c ó. - Phím “Bolus” ch c th c hi n khi h th ng máy t m d ng và t m d ng máy n phím “Start/stop”. - D ng n phím “Bolus” sau 2s màn hình hi n th giá tr t n s tiêm. m b o không còn khí trong h th ng m tiêm, c nh ch c kim truy n, quan sát và ng viên ng i b nh.

Hình 11:

i khí

èn màu xanh s nháy sáng liên t c, báo hi u máy ang ho t ng bình th ng.

Hình 12: B t

194

u tiêm

5. K t thúc 16. n phím vi c tiêm “Start/stop”

t m d ng máy

èn báo màu xanh s t t và có m t âm beep ng n ho c tr c khi thu c trong m tiêm s p h t, máy s báo ng và èn v trí “Low vol” xu t hi n

Hình 13: D ng tiêm 17. Nâng k p gi thân b m tiêm lên 18. n phím “ON/OFF”

nh c b m tiêm ra

19. Thu d n ng c , tháo ng tay

n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng

Bóp gi k p gi uôi pit tông m tiêm ra kh i máy.

nh c

t t ngu n n vào máy.

SAU Hình 14: T t ngu n

- Các d ng c có dính máu d ch c th b vào túi màu vàng - Dùng Dd kh khu n kh nhi m nh ng n i có máu, d ch c th trên thân máy. Hình 15: Tháo g ng tay

20. Ghi h s ch m sóc

21. t ng nh t th tho i mái

mb o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i

Ghi ngày, gi th c hi n, tên thu c, li u ng và nh ng di n bi n c a ng i b nh y ra trong và sau khi tiêm

Th hi n s tôn tr ng ng i nh

Tu theo tình tr ng c a ng i b nh mà a ch n t th cho phù h p.

195

Ghi chú: Quy trình h Các b

ng d n x c

trí m t s tình hu ng trong khi s d ng b m tiêm ng pháp ti n hành

1. Khi ang trong quá trình tiêm cho ng hành b m tiêm n nh sau:

Nh ng i m c n chú ý

Lý do

i b nh vì m t lý do nào ó theo ch

1. D ng tiêm

n phím “Start/stop”

2. Xem t c tiêm

n phím “Total vol”

nh c a bác s , ph i t ng t c

Hình nh minh h a tiêm lên thì ph i v n

b m tiêm nt m ng ho t ng Bi t t ng s ch y

thu c ã

èn báo “ml” s sáng và èn báo ng s d ch ã ch y hi n lên màn hình

3. T ng t c tiêm

n phím “Bolus” trong khi ó v n gi n ng th i phím “Total vol”

t ng thêm l ng thu c vào c th

thu c ch y ra sau m i l n n phím “Bolus” c c ng thêm vào t ng s th tích ang ch y là 0.1 ml.

4. Tr v tr ng thái ch

Th tay n các phím trên ra

b m tiêm ti p t c ho t ng

Ch làm ng tác trên khi th y t ng s ch ã ch y ã t c theo yêu c u - Khi th c hi n phím “Bolus” d ch s ch y ra v i t c t i a và t c này ph thu c vào kích c b m tiêm: m tiêm 10ml t c t i a 400ml/h, 20ml:700ml/h, 30ml: 900ml/h, 50ml: 1500ml/h. - Sau 2 giây (không n phím“Bolus” và phím “Total vol” ) màn hình s hi n th t n s tr l i.

5. Ti p t c tiêm

n phím “Start/stop”

máy ho t ng tr l i (ti p t c tiêm).

ang trong quá trình tiêm, mu n bi t t ng s thu c hi n ã tiêm n theo quy trình sau:

196

c cho ng

i b nh là bao nhiêu thì ph i v n hành b m tiêm

n phím “Total vol” trong 2 giây

Hi n th t ng th tích d ch Ch c n ng c a phím này c th c ã ch y hi n k c khi máy ang v n hành

3. ang trong ho c k t thúc quá trình tiêm, mu n xóa d li u t ng s thu c hi n ã tiêm màn hình c a máy thì ph i v n hành b m tiêm n nh sau: n phím “Clear” trong khi n gi ng th i phím “Total vol”

xoá s li u t ng s thu c ã tiêm cho ng nh

4. ang trong quá trình tiêm mu n thay b m tiêm hi n ang s d ng cho ng sau: 1. D ng máy

n phím “Start/stop”

máy d ng ho t

Nâng k p gi thân b m tiêm lên,

Nh c b m tiêm ra

3. L p b m tiêm m i vào và tiêm

Làm l i t ng b quy trình trên

th c hi n ti p vi c tiêm v i b m tiêm m i

197

i b nh ang bi u th trên

Ch c n ng phím “Clear” s không c th c hi n n u chúng ta ch n riêng phím “Clear” ho c n phím “Clear” tr c khi n phím “Total vol”. i b nh thì ph i v n hành b m tiêm

2. L y b m tiêm ra

c theo

c cho ng

Trong khi bóp k p gi

uôi pittông

n theo quy trình

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1

ánh giá tr

c hu n luy n

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai Stt N i dung 1 Khi tiêm thu c cho ng i b nh ph i th c hi n t t các nguyên t c vô khu n. 2 C n ph i i h t khí trong b m tiêm tr c khi b m thu c vào c th ng i b nh. 3 C n ph i l a ch n b m, kim tiêm cho phù h p v i l ng thu c a vào c th ng i b nh theo ch nh c a bác s . 4 Tiêm thu c cho ng i b nh ch c n ph i th c hi n úng ng i b nh, úng thu c, úng li u. 5 T t c các lo i thu c khi tiêm cho ng i b nh u ph i th ph n ng tr c 6 Tr c khi têm thu c cho ng i b nh c n ph i xem h s b nh án bi t tên ng i b nh và ch nh c a bác s 7 Vi c chu n b t t ng i b nh tr c khi tiêm thu c ch nh m t ng thêm ni m tin t ng c a ng i b nh i v i ng i u d ng. 8 kh i ng b m tiêm n, n vào phím on/off trên thân máy 9 g n b m tiêm vào b m tiêm n ph i nh c k p gi thân b m tiêm lên tr c 10 Sau khi g n b m tiêm vào máy n phím Set trên thân máy máy t u quá trình b m thu c vào ng i b nh 11 ang quá trình b m thu c vào ng i b nh, n phím Bolus bi t c t ng s d ch ã tiêm 12 Sau khi ã n i b m tiêm n v i b dây truy n n phím on/off t u quá trình tiêm thu c vào ng i b nh 13 Mu n xóa ch s t ng s d ch, thu c ã tiêm cho ng i b nh ch c n n phím Clear trên thân máy 14 Ch c n dùng mi ng v i m m làm m v i n c m lau v sinh máy sau khi s d ng 15 N u v n hành máy úng quy trình mà b m tiêm n không ho t ng c n ph i ki m tra xem c u chì c a máy có b t không. 4.2. Hu n luy n có giáo viên h

úng

Sai

ng d n

Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t, rút kinh nghi m u n n n s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. Chu n thành

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai nc a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan gi a quy trình k thu t và chu n thành t

198

Trong khi ti n hành k thu t

c khi th c hi n k thu t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng b nh hi n t i và y l nh c th c a bác s (tên thu c, li u l ng, hàm l ng, th i gian dùng thu c, ng a thu c vào c th ). 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v th thu t s p làm, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo… 3. Chu n b ng i u d ng: Chu n b c úng, y theo quy nh c a th thu t và m b o h n ch nhi m khu n 4. Chu n b y d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không? 5. Giúp ng i b nh n m t th thích h p tho i mái. 6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình chính xác, tránh au n cho ng i b nh.

m b o nh nhàng, c n th n

Sau khi ti n hành

7.V a th c hành v a k t h p quan sát c s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m ng viên ng i b nh au n. 8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái. 9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu dính vào b m tiêm n ho c r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m b ng Dd kh khu n sau ó c r a ngay. 10. V sinh ôi tay úng quy trình. 11. Ghi h s y các công vi c a ng i b nh (n u có).

4.3. T

ng ã làm và di n bi n tình tr ng c th

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

ng ng

ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng v i t ng thao tác ánh giá xem i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th , n i dung nào làm úng, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành. Stt

i dung công vi c

Xem h s b nh án, bi t ng bác s

Thông báo cho ng

ng d n ho c giúp ng thi t có liên quan

i b nh nh ng

ud tay.

i dây ngu n vào máy máy.

6 7

n phím

i b nh, ch

nh c a

i b nh v th thu t s p làm

ng trang ph c

“ON/OFF”

uc n

r a tay, i g ng

s n sàng c p c p

n cho

n cho máy.

y b m tiêm ra kh i bao và l y thu c vào b m

199

Sai

Không làm

Ghi chú

theo ch

nh.

Nâng k p gi thân b m tiêm lên vào máy.

Bóp và di chuy n k p gi tiêm vào úng v trí

k p gi thân b m tiêm xu ng tiêm

n phím “Select” l a ch n b m tiêm cho máy (n u máy không t nh n di n c)

n phím “Set” máy ch p nh n b m tiêm và vào ch ng trình ho t ng cho máy

n các phím m i tên l a ch n t n s tiêm cho phù h p v i ch nh c a bác s

n phím “Bolus” trong khi n gi phím “Total vol” i khí t b m tiêm n u m i kim.

15 16

uôi pit tông và g n b m

t b tiêm vào ven c a ng m tiêm n phím “Start/stop”

g n b m tiêm

b t

nh b m

i b nh và n i v i u quá trình tiêm

Khi h t thu c trong b m tiêm n phím “Start/stop” d ng tiêm

Nâng k p gi thân b m tiêm lên và bóp k p gi uôi pít tông tháo b m tiêm ra kh i máy

n phím “ON/OFF”

t t ngu n

n vào máy

Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau chùi máy

Ghi h s ch m sóc: tên thu c, hàm l ng, li u ng, th i gian, tình tr ng ng i b nh.

t ng

i b nh t th tho i mái

5. Ph n th c hành 5.1 Th c hành t i labo (không có giáo viên h 5.1.1

ng d n)

Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: b m tiêm nh m ch

n, mô hình cách tay dùng

Thu c và các d ng c c n thi t: Thu c, b m tiêm theo ch dây truy n, bông, c n 70 , panh, kéo, b ng dính, g c. B ng ki m quy trình k thu t s d ng b m tiêm 5.1.2

tiêm

nh c a bác s , b

T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

200

c chia thành

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

t c a nó

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có tiêm trên.

b t c n i nào khi có

u ki n.

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t tiêm thu c cho ng n v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã

i b nh b ng b m c th ng nh t

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch N m th hành k n ng

2: Sau khi thành th o k n ng s d ng b m tiêm

n t i phòng th c

N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng s d ng b m tiêm n trong ch m sóc cho ng i b nh. ho c

Giai n u: sinh viên th c hành d u d ng c a b nh vi n. Giai

5.4 T 5.4.1

giám sát c a giáo viên h

ng d n

n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

ánh giá T

ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t cm c thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p. ng cách s d ng thang

m (0, 1, 2)

ánh m c

c mô t

m 2 cho nh ng thao tác ph n quy trình k thu t.

c làm úng và

c mô t

m 1 cho nh ng thao tác làm úng xong ch a ph n quy trình k thu t.

201

thành

ng d n ánh giá

theo tiêu chu n quy

nh ã

theo tiêu chu n quy

nh ã

c mô t 5.4.2

m 0 cho nh ng thao tác ch a làm ho c làm sai so v i tiêu chu n quy ph n quy trình k thu t.

nh ã

T ch c giám sát

Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t n ng t i tr ng. S nh vi n

d ng b ng ki m

phòng th c hành

giám sát sinh viên h c t p t i phòng th c hành và t i

202

THU T S

D NG MÁY TRUY N D CH

1. Gi i thi u v máy truy n d ch a thu c vào c th ng i b nh b ng ng tiêm là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh. Có nhi u cách a thu c vào c th ng i b nh nh : ng u ng, ng tiêm (d i da, trong da, b p th t, và t nh ch). M i ng a thu c vào c th có nh ng l i ích khác nhau tùy theo tính ch t c lý c a thu c và tình tr ng b nh c a ng i b nh. a thu c vào c th theo ng nh m ch có u m: thu c vào c th ng i b nh m t cách nhanh chóng, h p thu vào ch c y và phát huy t i a tính n ng tác d ng và hi u qu u tr . c bi t, trong tr ng h p c n cung c p cho ng i b nh m t kh i l ng d ch ho c máu l n bù p kh i l ng tu n hoàn c th b thi u h t nh : m t máu toàn ph n c p tính trong ch y máu, m t n c c p tính do tiêu ch y… ho c khi c n duy trì m t n ng thu c nh t nh trong c th ng i b nh trong m t th i gian, ng i ta có th s d ng bi n pháp truy n nh gi t t nh m ch v i m t t c thích h p b ng s d ng máy truy n d ch. Máy truy n d ch là thi t b c s d ng tiêm truy n liên t c v i t c tu theo yêu c u u tr c a ng i b nh. Máy truy n d ch c s d ng trong các tr ng h p n a các ch t dinh d ng, máu và d ch vào c th ng i b nh v i m c ích nuôi ng, u tr , c bi t là i v i các tr ng h p c p c u t i các nv u tr tích c c hay ch m sóc c bi t trong b nh vi n. Máy truy n d ch c s d ng kèm v i h th ng dây truy n d ch và các lo i d ch c n truy n cho ng i b nh. V i m i lo i dây truy n máy i có m t ch truy n khác nhau cho phù h p. Máy truy n c thi t k có h th ng an toàn, có kh n ng duy trì ngu n n cung c p cho máy ho t ng trong tr ng h p ang truy n b m t n t xu t. 2.

M c tiêu h c t p 1. Mô t

c c u t o và tính n ng, tác d ng các b ph n c a máy truy n d ch.

2. Mô t

c các b

3. Th c hi n nh.

c trong quy trình k thu t s d ng máy truy n d ch.

c quy trình k thu t s

d ng máy truy n trong ch m sóc ng

4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t tiêm truy n dung d ch ng t nh m ch cho ng i b nh ng máy truy n. 3. Ph n lý thuy t 3.1 Ki n th c có liên quan

n k n ng

hoàn thi n k n ng truy n d ch cho ng i b nh b ng máy truy n sinh viên n ôn luy n l i m t s ki n th c tr c ó có liên quan: Sinh lý, c ch b nh lý h tu n hoàn, h hô h p, cân b ng n

n gi i trong

th . Vô khu n, ti t khu n và các bi n pháp ki m ch nhi m khu n b nh vi n. K thu t theo dõi m ch, nhi t

, huy t áp, nh p th .

203

Hoàn thi n TEST ki m tra ki n th c có tr c d i ây: Phân bi t úng sai các câu sau b ng cách n ch (X) vào c t D cho câu úng, c t S cho câu sai: Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

N i dung i b nh nh m m c ích khôi ph c l i kh i

Truy n dung d ch cho ng ng tu n hoàn ã m t Tr c khi truy n d ch cho ng i b nh ph i i h t khí có trong b dây truy n T c truy n d ch ph thu c vào lo i dây truy n c s d ng. Khi ti n hành truy n dung d ch ng t nh m ch cho ng i b nh có nguy c nhi m khu n cao Không truy n d ch cho ng i b nh cao huy t áp u truy n d ch cho ng i b nh v i t c nhanh, có th d n n suy tim Không truy n d ch cho ng i b nh suy tim ang trong quá trình truy n d ch phát hi n th y ng i b nh có bi u hi n t th ng ph i ng ng truy n ngay. Không c truy n cho ng i b nh các lo i dung d ch u tr ng Ng i u d ng có th quy t nh t c truy n d ch cho ng i nh. t trong nh ng nguyên nhân gây nhi m HIV cho ng i b nh là do k thu t truy n dung d ch ng t nh m ch không m b o vô khu n Tr c khi ti n hành k thu t truy n dung d ch t nh m ch ng i b nh ph i c ngh t i gi ng 15 phút. u ng i b nh có ch nh truy n d ch nhi u l n có th l u kim t i ch trong kho ng th i gian nhi u ngày Ng i b nh viêm ph i không có ch nh truy n d ch Truy n d ch ng t nh m ch c ch nh trong tr ng h p ng i nh b m t n c nhi u do tiêu ch y c p.

3.2

m hình dáng bên ngoài máy truy n d ch

3.2.1 M t trên máy: ph n tay c m (handle) 3.2.2 M t tr

c s d ng

v n chuy n máy khi c n thi t.

c máy

H th ng èn báo. ra bình th

èn xanh (operation): èn này ch p lên báo hi u quá trình truy n d ch ang x y ng.

èn báo ng (Alarm): èn này ch p lên màu trong quá trình truy n d ch. C a (Door): B ph n này có tác d ng c

báo hi u ang có s c x y ra

nh dây truy n (phía trong) khi s

ng. B ph n ép ng dây truy n (Tube retainer): b ng ng dây truy n d ch m t áp su t không i

ph n này có tác d ng ép

Ch t c a (Door handle): H th ng ch t c a có tác d ng gi ch t c a vào thân máy, nh c lên m c a Tay b m (Pump fingers): có tác d ng ép

ng ng khi truy n d ch

u dò khí (Air in line senser): b ph n này có tác d ng phát hi n không khí trong dây truy n. u dò áp su t (Pressure sensor): có tác d ng ki m tra áp su t trong ng dây truy n d ch.

204

K p ng (Tube clamp): b ph n này có tác d ng khoá dây truy n (không cho truy n d ch khi c a m ). èn báo

Tay c m

èn xanh ng

máy

ukhi n

Ch t c a Tay b m u dò khí

p ng B ph n gi áp su t cho dây truy n

Hình 1: M t tr

u dò áp su t

c máy truy n d ch

B ng u khi n: G m màn hình hi n th và các phím ch c n ng s nh p các thông s cho máy ho t ng. TOTAL VOL (ml): Hi n th t ng th tích d ch ã RATE (ml/h): Hi n th t c

truy n d ch (

d ng

c truy n.

n v ml/h).

VOLIMIT: Hi n th th tích gi i h n. SELECT (Phím l a ch n): S d ng phím này (Rate) ho c th tích gi i h n (Volimit) cho phù h p v i ch I.V SET: Phím xác nh n b dây truy n

hi n th và u ch nh t c nh c a bác s .

c g n vào úng v i b dây truy n

hi n th . CLEAR (Phím xoá): Nh n và gi phím này trong 2 giây, t ng th tích ã truy n xoá v 0. PURGE: (Phím dùng b m nhanh) phím này c s d ng th c hi n vi c ng t c truy n d ch (có th lên t i m c t c t i a) t ng ng v i dây truy n c s d ng. Battery Indicator ( èn báo pin): Cho bi t tình tr ng d c

n c a Pin v i 3

* èn 1: (AC/DC) èn báo này sáng khi máy truy n chi u ho c xoay chi u. * èn 2: (Charge) (Battery charge indicator) c s c. *

c n i v i ngu n

èn này sáng khi pin trong máy ang

èn 3: (Internal battery operation indicattor) èn này sáng khi máy ho t pin, ch p lên khi pin y u.

205

n 1

ng b ng

* èn 4: (DC power source operation indicator) ng ngu n n m t chi u.

èn này sáng khi máy ho t

* èn 5: (Drop indicator) èn báo nh gi t, èn này ch p lên khi ng ng phát hi n 1 gi t d ch r i xu ng. ON/OFF: Dùng

kh i

u dò nh gi t

ng máy ho c t t máy.

START: n nút này máy s b t thông s , b m start)

u quá trình truy n d ch (sau khi ã cài

STOP: Có tác d ng ng ng truy n, t t báo

t các

ng (n u có).

System Error: èn báo l i h th ng, ho c có h h ng bên trong máy. èn 3 èn 2

èn 4 c

èn 1

truy n

Th tích gi i h n Hi n th t ng th tích d ch

Màn hình hi n th t c truy n, th tích gi i h n

Kh i ng máy t

Phím

u truy n

tt c

Ng ng truy n

Phím l ch n gi a Rate và volimit

èn báo l i h th ng èn 5

Xác nh n c dây truy n Phím b m nhanh

Phím xóa s li u

Hình 2: B ng

u khi n

3.2.3 M t sau máy Giá t u dò nh gi t (Drop sensor holder): b ph n này dùng nh gi t khi không s d ng Nurse call/communication connector: viên y t khi c n thi t (liên l c nhân viên y t ). DC inlet:

c m

n 1chi u

AC inlet:

c m

n xoay chi u

u n i m ng cáp

Fuse: C u chì Drop sensor connector:

c m dây n i 206

u dò nh gi t

g i

u dò

ng/nhân

Equypotential terminal:

u n i dây n i

Volume adjustment: Nút v n

ch nh âm thanh báo Giá

c m

u n i máy theo dõi

u dò nh gi t n 1chi u

c m dây n i gi t

u chì

c m u n i dây n i

ng.

u dò nh

n xoay chi u

t Nút ch nh âm thanh báo

Hình 3: M t sau máy truy n d ch 3.2.4

M t áy Threaded hole: L b t c, vít có tác d ng c c

nh máy lên giá

Hình 4: M t áy máy truy n d ch NI- Cd battery: PIN 3.2.5

Ph ki n kèm theo

Các ph ki n kèm theo cho máy ho t

ng bao g m các thi t b sau:

B ph n theo dõi gi t d ch truy n: Drop sensor (1) Dây ngu n c quy r c c m ngu n Dây ngu n B ph n giá

n m t chi u: DC power cable (2)

i r c c m ngu n

máy: Pole clamp (4)

207

n xoay chi u: AC power cable (3)

Hình 5: Ph ki n kèm theo

208

3.3 Quy trình k thu t Các c 1. Chu n ng i nh

Ph ng pháp ti n hành 1. Xem h s nh án: bi t ng i b nh, ch nh c a bác s 2. Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm

3. H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng uc n thi t có liên quan

C 2. Chu n ng i u ng

4. Trang ph c , r a tay, i ng tay.

Nh ng i m c n chú ý

Lý do

Tránh nh m l n khi th c hi n y nh v truy n ch cho ng i nh ng i b nh bi t yên tâm, tin ng ng i b nh p tác t t v i u d ng

n ch nhi m khu n chéo

Hình nh minh h a

Xác nh úng ng i b nh, xem úng ch nh c a bác s

Gi i thích cho ng i b nh hi u qúa trình ti n hành th thu t: th i gian, tên thu c, tác d ng c a thu c nh ng tai bi n có th x y ra… ng i b nh n m ngh t i gi ng. - Giúp ng i b nh i ti u ti n n u n. Móng tay c t ng n, tóc g n gàng.

Hình 6: i g ng tay

209

3. Chu n máy truy n

5. N i dây ngu n vào máy

p n ngu n cho máy

d ng úng lo i dây, ngu n cho máy ( èn báo AC/DC s sáng)

Hình 7: C p ngu n

n cho máy

6. C m dây n i u dò nh gi t vào máy.

Hình 8: C m 7. n phím “ON/OFF”

kh i máy

u dò nh gi t vào máy

Khi vi c t ki m tra hoàn t t, âm thanh beep…beep… ng n phát ra cho bi t máy ang tr ng thái ch .

Hình 9: Máy ang 4. K thu t ti n hành

8. Xé túi ng dây Chu n b b truy n, u ch nh truy n d ch khoá v phía cu i (g n kim), c m dây truy n vào chai d ch, i khí

- Chu n b d ch truy n theo úng ch nh c a bác s m b o không có khí trong h th ng truy n d ch.

210

tr ng thái ch

9. M c a c a n b dây thân máy ra, nh n truy n d ch vào n k p ng phía máy i c a và m p ra cho n khi nghe ti ng click

t ng ng t tay b m t n cùng phía trên bên trong c a xu ng theo th t n u dò khí trong ng, u dò áp l c và k p ng. Sau ó óng n p l i. -N u ng ng l ng ho c ép quá c ng có th làm thay i t c truy n d ch

Tay b m ng d n

u dò khí

Hình 10: G n b dây truy n vào máy âù dò áp su t

10. L p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a b u nh gi t

xác nh s gi t d ch truy n/ml

t u dò gi a u nh gi t và m t d ch truy n trong b u nh gi t. u dò nh gi t theo v trí n m ngang u dò m các gi t. - M i gi t d ch trong b u nh gi t i xu ng thì èn báo s ch p lên Hình 11: G n

11. n phím m i tên “Lên/Xu ng”

máy xác nh n và l a ch n úng b truy n d ch c s d ng

p ng

u dò

m gi t

n phím “ IV SET” xác nh n s a ch n sau khi ã hoàn thành vi c xác nh

Hình 12: L a ch n b truy n d ch

211

12. n phím “Select” phím m i tên “Lên /Xu ng”

Cài t t c truy n d ch

- èn ml/h sáng lên - Vi c cài t ho c thay i t c truy n d ch ch th c hi n c khi m không ho t ng ( ang tr ng thái ch ). - N u ang truy n d ch nh n phím “STOP” a máy v tình tr ng ch sau ó m i th c hi n vi c cài t.

13. n phím “Select”, phím m i tên lên

Cài t gi i h n th tích truy n ch

- èn báo ml sáng lên - Khi th c hi n vi c truy n d ch mà không t th tích gi i h n, màn hình th tích gi i h n s hi n th

14. Nh n PURGE hi n th PURGE nh ra r i nh n l i

th c hi n m nhanh ng h t b t khí ra kh i ng ng truy n d ch

ch s c b m nhanh th tích này s c c ng vào t ng th tích trên màn hình hi n th

Hình 13: Cài

tt c

truy n

TRONG

Hình 14: 15. a kim c a b truy n d ch vào t nh ch ng i b nh 16. n phím START

n i máy truy n v i ng i b nh b t u th c hi n truy n d ch

Th y máu trong lòng m ch ch y ng c l i dây truy n èn màu xanh ch p lên trong khi truy n d ch, èn báo nh gi t ch p lên m i khi có m t gi t c nh xu ng trong b u nh gi t

212

i khí ra kh i dây truy n d ch

17. n phím STOP

ng ng l i vi c truy n d ch

18. n phím ON/OFF

t t máy

5. K t thúc vi c tiêm truy n

Chú ý:

Các b

1. Cài

t ch

:t c

Khoá dây truy n l i khi k t thúc truy n d ch và khi máy ã t t

19. Thu d n d ng , lo i b các ch t th i, lau chùi máy

n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng

Các d ng c có dính máu d ch c th b vào túi màu vàng, dùng Dd kh khu n kh nhi m nh ng i có máu, d ch c th . Dùng kh n m m s ch lau máy.

20. Ghi h s ch m sóc

mb o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i

Ghi ngày, gi th c hi n, tên d ch, c , th i gian (thu c, li u l ng, hàm l ng n u có) và nh ng di n bi n c a ng i b nh x y ra trong và sau khi truy n

21. t ng i nh t th tho i mái

Th hi n s tôn tr ng ng i nh

Tu theo tình tr ng c a ng i b nh mà l a ch n t th cho phù h p.

ng d n cách cài

- Báo ng hoàn t t truy n d ch s phát ra và màn hình t ng th tích hi n ch FIN. - Lúc này máy s chuy n sang ch truy n d ch v i t c 1ml/h

t m t s ch c n ng và thông s c a máy truy n d ch

ng pháp ti n hành

Lý do

truy n, l u gi các thông s truy n và âm thanh

213

Nh ng i m c n chú ý

Hình nh minh h a

1. Vào cài t ch ng trình

1.1Cài truy n

n gi ng th i 2 phím ‘IV SET” và “STOP/SILENCE”

t lo i dây

Vào ch ng trình cài t

- Trong khi ang m máy - Màn hình s hi n lên “SET” và sau ó vào ch cài t, th các phim “IV SET” và phím “STOP/SILENCE” ra.

n phím “Select”

a ch n n i dung cài t H 15 ho c H – 20

H- 15: do máy t ch n H- 20: do cài t

n phím “Lên, Xu ng”.

Th c hi n cài t gi t/ml

H- 15: 15gi t/ml H- 20: 20 gi t/ml dA- 0: Không l u dA- 1: L u t c không l u th tích dA- 2: L u t t c các thông s

1.2 Cài t các thông s c n l u: c truy n, th tích gi i h n, t ng th tích

ch n ch n phím dA- 0, dA- 1, dA- 2.

l u gi thông s t truy n, th gi i h n, t th tích

1.3 Cài t âm thanh: ch , ho t ng, báo ng.

n phím bV- 0 bV- 1 bV- 2

cài t ch phát ho c không phát âm thanh

2. Thoát kh i ch ng trình cài

ch n ch

n phím ON/ OFF t

các c tích ng

bV- 0: Phát âm thanh ch , ho t ng và báo ng bV- 1: Ch phát âm ho t ng và báo ng bV- 2: Không phát âm thanh các lo i

thoát kh i ng trình cài

ch t

2. M t s báo ng th ng g p và cách x trí: ti ng báo ng là nh ng ti ng “bíp” dài và èn ch p lên, màn hình t ng th tích hi n lên m t trong các thông s sau: AL- 0, AL- 1, AL- 2, AL- 3, AL- 5, AL- 7, ProP, door, Fin, off, Er- 0. n phím stop t t báo ng và u ch nh máy theo h ng d n Lo i báo

Lý do

214

trí

Chú ý

AL- 0 xu t hi n

AL- 1 xu t hi n AL- 2, AL- 5: xu t hi n AL- 3 xu t hi n AL- 7 xu t hi n

Không có d ch trong b dây truy n, ho c u dò không phát hi n c gi t d ch trong u m gi t c dây truy n

Ki m tra h th ng dây truy n d ch ch nh

T c nh gi t c a máy ch a phù h p v i dây truy n a óng ch a ch c

t d ch truy n

OFF xu t hi n

t pin

Door xu t hi n

a ch a ch t

Drop xu t hi n

Er- o xu t hi n

i máy không th ho t

Ki m tra l i cài t t c ã úng ch a và th c hi n xác nh n l i Ki m tra và óng l i c a cho ch c ch n

Có không khí trong dây truy n

Ch Fin xu t hi n

- Ki m tra l i u dò - Ki m tra l i h th ng dây

Lo i b h t khí trong dây truy n Rút dây truy n ho c thay chai d ch m i u có ch nh. p ngu n cho máy, s c pin

m gi t không ho t

Ki m tra và ch t l i c a ng

Ki m tra l i ti p xúc và h th ng ot (Sensor drop).

Ki m tra l i toàn b quy trình ho t ng a máy, n u không c báo s a.

215

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1 ánh giá tr

c hu n luy n.

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

N i dung èn xanh sáng báo hi u quá trình truy n d ch ang có s c Phím Total vol cho bi t t ng s th tích d ch ã truy n cho ng i nh Phím Select dùng l a ch n t c truy n d ch cho ng i b nh Khi mu n xoá d li u t ng s d ch ã truy n cho ng i b nh ch c n n nút Clear n phím Purge t ng t c truy n d ch cho ng i b nh èn có ký hi u AC/DC sáng cho bi t máy ang s d ng ngu n n i Sau khi cài t ch ng t ình ho t ng cho máy xong n phím ON/OFF b t u truy n d ch cho ng i b nh ch t c a máy truy n d ch n vào nút có tên Pump fingers Khi c n u d ng h tr , ng i b nh ch c n n vào nút NURSE CALL B ph n m gi t c a máy truy n d ch có tên là POLE CLAMP kh i ng máy truy n d ch n vào nút ON/OFF l a ch n t c truy n d ch cho phù h p v i ch nh c a bác s ch c n n vào phím SELECT Mu n d ng quá trình truy n d ch n vào phím ON/OFF Dùng dung d ch kh khu n t y u ngay n i có máu và d ch c th r i ra trong quá trình truy n d ch cho ng i b nh K t thúc truy n d ch cho ng i b nh c n ph i ghi vào h s ch m sóc lo i d ch, s l ng và nh ng di n bi n b t th ng n u có x y ra

4.2 Hu n luy n có giáo viên h 4.2.1 các b

úng

Sai

ng d n

Giáo viên làm m u Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 4.2.2

Chu n thành

Tr c khi th c hi n thu t

1. Xem h s , b nh án: Ph i thu th p c nh ng thông tin c n thi t v ng i nh (h tên, tu i, gi i, s gi ng, s bu ng, ch n oán y khoa, tình tr ng nh hi n t i) và y l nh c th c a bác s (tên lo i d ch c n truy n, s l ng ch, th i gian b t u truy n, t c , các thu c dùng kèm (n u có)… 2. Ti p xúc v i ng i b nh: Thông báo cho ng i b nh bi t v vi c h s c truy n d ch theo y l nh c a bác s : th i gian b t u, lo i d ch, tác d ng c a nó, gi i thích c ng i b nh yên tâm tin t ng, h ng d n h nh ng u c n thi t có liên quan nh : i, ti u ti n, thay qu n áo tã lót… 3. Chu n b ng i u d ng: u d ng trang ph c áo choàng, m , kh u 216

trang, g ng tay

ng quy.

4. Chu n b y d ng c , thu c: Chu n b c y d ng c , thu c c n thi t theo ch nh c a bác s và ki m tra l i c n th n xem có t tiêu chu n không. Chu n b máy truy n d ch, cài t các thông s và ch ng trình làm vi c cho máy úng v i ch nh c a bác s : t c , th tích d ch, th i gian truy n 5. Giúp ng i b nh n m t th n m ng a th ng, tho i mái.

Trong khi ti n hành

6. Th c hi n c úng các b c theo quy trình m b o nh nhàng, c n th n tránh au n cho ng i b nh và ki m ch c nhi m khu n 7. V a th c hành v a k t h p quan sát s c m t, tr ng thái tinh th n, h i th m, ng viên ng i b nh ng i b nh yên tâm tin t ng. 8. Giúp ng i b nh tr v t th n m tho i mái.

thu t Sau khi ti n hành

4.3 T

m b o s ch s , vô khu n, r a tay th

9. Thu d n d ng c , phân lo i và x lý ch t th i theo úng yêu c u và quy nh: các ng c có dính máu và d ch c th b vào túi màu vàng, n u có d ch ho c máu dính vào máy truy n ho c r i xu ng v t xung quanh ph i ti n hành kh nhi m ng dung d ch kh khu n sau ó c r a ngay. 10. Tháo b g ng tay v sinh ôi tay úng quy trình 11. Ghi h s y các công vi c u d ng ã làm: tên d ch, s l ng, t c , th i gian truy n và di n bi n tình tr ng c th c a ng i b nh (n u có). l

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành.

217

Stt 1 2 3 4 5 6 7 8

11 12 13 14

15 16 17 18 19

20 21

i dung công vi c

Xem h s b nh án: bi t ng i b nh, ch nh c a bác s Thông báo cho ng i b nh v th thu t p làm H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan N i dây ngu n vào máy c p n ngu n cho máy m dây n i u dò nh gi t vào máy n phím “ON/OFF” kh i ng máy Trang ph c y , r a tay, i g ng tay Chu n b b truy n d ch: Xé túi ng dây truy n, u ch nh khoá v phía cu i c a kim. C m dây truy n vào chai d ch, i khí. G n b dây truy n d ch vào máy: M c a c a thân máy ra, nh n c n k p ng phía d i c a và m k p ra cho n khi nghe ti ng click. p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a u nh gi t xác nh s gi t d ch truy n/ml. n phím m i tên “Lên/Xu ng” máy l a ch n úng b truy n d ch s d ng Nh n nút “Select”,phím m i tên “Lên /Xu ng” cài t t c truy n d ch n phím “Select” phím m i tên lên cài t gi i h n th tích truy n d ch Cho d ch ch y vào b dây truy n d ch: th c hi n b m nhanh t ng h t b t khí ra kh i ng ng truy n d ch a kim c a b truy n d ch vào t nh m ch a ng i b nh Nh n phím START b t u th c hi n truy n d ch n phím STOP ng ng l i vi c truy n ch Nh n phím ON/OFF t t máy Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau chùi máy h n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i t ng i b nh t th tho i mái

218

úng

Sai

Không làm

Ghi chú

Ph n th c hành 4.4 Th c hành t i lab (Không có giáo viên h 4.4.1

ng d n)

Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: máy truy n, mô hình cánh tay dùng truy n t nh m ch.

tiêm,

D ch truy n, thu c và các dung c c n thi t: d ch, thu c kèm theo úng v i ch nh c a bác s , b dây truy n, bông, c n 70 C, c n Iod 1- 3%, panh, kéo, b ng dính, c. B ng ki m quy trình k thu t s d ng máy truy n d ch. 4.4.2

T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên.

c chia thành

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

t c a nó

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 4.5 Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có

b t c n i nào khi có

u ki n.

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t truy n d ch cho ng i b nh b ng cách a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân trong nhóm nh n xét, rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

4.6 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch N m th hành k n ng.

2: Sau khi thành th o k n ng s d ng b m tiêm

n t i phòng th c

N m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng s d ng b m tiêm n trong ch m sóc cho ng i b nh. ho c

Giai n u: sinh viên th c hành d u d ng c a b nh vi n. Giai

giám sát c a giáo viên h

n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

219

ng d n

4.7 T 4.7.1

ánh giá T

ánh giá d a vào thang

Stt

N i dung công vi c

Xem h s b nh án : bi t ng i b nh, ch nh c a bác s . Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm H ng d n ho c giúp ng i b nh nh ng u c n thi t có liên quan N i dây ngu n vào máy c p n ngu n cho máy m dây n i u dò nh gi t vào máy n phím “ON/OFF” kh i ng máy Trang ph c y ,r a tay, i g ng tay

2 3 4 5 6 7 8

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

20 21 4.7.2

Làm úng (2)

Làm úng ch a (1)

Chu n b b truy n d ch: Xé túi ng dây truy n, u ch nh khoá v phía cu i c a kim. C m dây truy n vào chai d ch, i khí. G n b dây truy n d ch vào máy: M c a c a thân máy ra, nh n c n k p ng phía d i c a và m k p ra cho n khi nghe ti ng click. L p u dò nh gi t vào v trí 2/3 trên c a b u nh gi t, xác nh s gi t d ch truy n/ml. n phím m i tên “Lên/Xu ng” máy l a ch n úng b truy n d ch s d ng Nh n nút “Select” phím m i tên “Lên /Xu ng” cài tt c truy n d ch n phím “Select” phím m i tên lên cài t gi i h n th tích truy n d ch N i b truy n d ch và th c hi n b m nhanh t ng t b t khí ra kh i ng ng truy n d ch a kim c a b truy n d ch vào t nh m ch c a ng i b nh Nh n phím START b t u th c hi n truy n ch n phím STOP ng ng l i vi c truy n d ch Nh n phím ON/OFF t t máy Thu d n d ng c , lo i b các ch t th i, lau chùi máy h n ch nhi m khu n và b o qu n máy sau khi dùng Ghi h s ch m sóc m b o vi c ch m sóc c liên t c và ti n l i t ng i b nh t th tho i mái T ch c giám sát.

Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t B ng ki m quy trình k thu t, b ng ki m t l

220

ng giá.

ng.

Làm sai (0)

Không làm (0)

NG VIII

CÁC K THU T THAY B NG V T TH

1.Gi i thi u toàn ch

1.1 Các k n ng trong ch

Thay b ng v t th

ng s ch.

Thay b ng v t th

ng nhi m khu n.

Thay b ng v t th

ng d n l u.

Thay b ng v t th

ng h u môn nhân t o.

C t ch . 1.2 M c tiêu toàn ch Trình bày

c m c ích c a thay b ng r a v t th

Trình bày

c quy t c chung khi thay b ng r a v t th

Gi i thích, thay b ng Chu n b Rèn luy n thu t thay b ng 2

ng viên và nh n

c ng

i b nh khi ti n hành các k thu t

d ng c , thu c, dung d ch r a v t th c tính c n th n, nh nhàng và

ng theo y l nh.

m b o vô khu n khi ti n hành k

Yêu c u

2.1 Gi i thi u t ng quan Ch m sóc v t th ng cho ng i b nh là m t vi c làm không th thi u cc a ng i u d ng i v i ng i b nh sau ti u ph u thu t ho c ph u thu t do nguyên nhân b nh lý hay tai n n. K thu t ch m sóc v t th ng cho ng i b nh n u th c hi n t s ki m ch c nhi m khu n th phát t o u ki n cho v t th ng h i ph c nhanh chóng, h n ch nh ng t n th t v kinh t và t o c ni m tin i v i ng i b nh. Ch m sóc v t th ng có th r t n gi n nh v i v t th ng s ch, nh ng c ng có khi là m t k thu t h t s c ph c t p nh i v i v t th ng nhi m khu n, v t thu ng có ng d n l u, v t th ng h u môn nhân t o, v t th ng c t ch , òi h i ng i u d ng ph i có nh ng ki n th c, k n ng và kinh nghi m nh t nh. Ch m sóc v t th ng cho ng i b nh th ng c th c hi n t i phòng thay b ng ho c gi ng b nh trong b nh vi n. Tuy nhiên dù âu ng i u d ng c ng ph i th c hi n vi c ch m sóc v t th ng úng quy trình k thu t. M c ích thay b ng r a v t th ng nh n nh, ánh giá tình tr ng c a v t th ng, r a, th m hút d ch, tháo m , c t l c các t ch c ho i t , c t ch , thông r a ng d n l u, thay r a túi h u môn nhân t o. Thay b ng r a v t th ng giúp cho ng i b nh au n có c m giác d ch u, tho i mái, h n ch nh ng tai bi n có th x y ra và t o cho v t th ng h i ph c nhanh chóng. Trong quá trình th c t p, h c viên tích lu c kinh nghi m thông qua các ho t ng th c hành c a b n thân. Vi c th c hành c di n ra theo các giai n: giai n u c n có giáo viên giám sát u n n n, giúp sinh viên th c hi n úng các b c trong quy trình, giai n sau h c viên t làm hoàn thi n k n ng. 2.2 Nguyên t c thay b ng Chu n b ng i b nh chu áo tr c khi ti n hành thay b ng r a v t th khu n tri t d ng c , v t li u và tay th thu t viên. B ng g c ph i che kín v t th

ng và 221

th m hút d ch trong 24 gi .

ng.Vô

Khi thay b ng ph i ti n hành thay b ng v t th ng s ch tr nhi m khu n sau. V t th ng nhi m khu n ph i l y b nh ph m m và làm kháng sinh .

c, v t th ng nuôi c y vi khu n

Sau khi thay b ng u d ng ph i ghi vào phi u ch m sóc tình tr ng c a v t ng, ph ng pháp x trí, thu c, dung d ch r a ã s d ng và ghi tên ng i thay b ng

th 2.3

m thay b ng - r a v t th

Ph i t ch c m t bu ng thay b ng r a v t th ng riêng cho ng i b nh. Bu ng thay b ng và r a v t th ng ph i m b o các tiêu chu n: s ch s d lau r a hàng ngày, thoáng khí, có ánh sáng và thu n ti n cho vi c ti t khu n nh k . Trong tr ng h p ng i b nh không th hành thay b ng cho ng i b nh t i gi ng, trong tr kín áo cho ng i b nh.

n c phòng thay b ng ta ti n ng h p ó ph i có bình phong che

2.4 Nh ng v t li u làm b ng v i g c s d ng thay b ng - r a v t th

G c mi ng. c mi ng c làm b ng v i g c tr ng (không ho c ít h v i), có th k t h p v i t l p bông th m n c m ng gi a. Sau khi ti t khu n, g c c s d ng p lên m t v t th ng ã r a s ch, có tác d ng th m hút d ch, máu, b o v v t th ng. Tu theo yêu c u c a v t th ng mà ng i ta t o nên nh ng mi ng g c có kích th c khác nhau m b o phát huy c h t tính n ng tác d ng c a mi ng g c và s d ng ti n i. G c mi ng có kích th n

cl n

Là nh ng m nh g c có kích th c kho ng 30 x 40 cm có th g p 2- 3 l t. G c c s d ng p lên các v t th ng r ng, có nhi u d ch ti t. (V t th ng b ng). G c mi ng có kích th

cv a

Là lo i g c có kích th c v a ph i kho ng 15 x 20 cm có th g p c s d ng p lên các v t th ng v a. G c mi ng có kích th

c nh

Là mi ng g c hình vuông, có kích th c s d ng p lên các v t th ng nh G cc

c2- 3l

c nh chi u dài m i c nh kho ng 5 x 10cm th m hút máu, d ch.

c c u là viên g c làm b ng v i màn (g c) g p thành nh ng viên g c nh có hình nh c u g i là g c c u. G c c u c s d ng th m hút dung d ch r a, r a và làm s ch v t th ng. B ng: B ng cu n: Làm b ng v i g c m m, tr ng r ng 4cm dài 2- 3 mét b ng v t th ng ch y máu ho c có nhi u d ch ti t.

c cu n tròn l i. S d ng

B ng dính: Làm b ng v i g c m m có 1 m t tráng keo dính, r ng 4cm dài 2- 3 mét tròn l i. S d ng b ng v t th ng ã khô ho c có ít d ch ti t.

c cu n

B ng optiskin Làm b ng màng Polyurethan, m t m t tráng 1 l p keo dính, b ng có tính àn h i cao, không th m n c, ít gây d ng. B ng c s d ng b ng v t th ng r ng, v t th ng theo ng cong c th .

222

2.5 Dung d ch r a Dung d ch POVIDINE 150ml: là ph c h p c a Iod v i Polyvilrolidon ch a 9 - 12% Iod, d tan trong n c và c n. Tác d ng sát khu n v t th ng 2.6 Nh n

nh ng H i ng

i b nh tr

c khi ti n hành k thu t

i b nh ho c thân nhân ng

Ti n s có b d

ng thu c, d

i b nh

ng v i b ng dính.

Khám th c th : Nhìn xung quanh và t i v t th ng có d u hi u b t th nh ngoài da, xu t huy t d i da, viêm da..) S xung quanh v t th

Tình tr ng tri giác: ng

i b nh t nh hay hôn mê.

Theo dõi m ch, nhi t

, huy t áp.

2.7 Ki m tra tr

phát hi n các d u hi u b t th

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15

ng.

c khi h c

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

ng không (Có m c các

cho câu úng, c t S cho câu sai

i dung câu h i Khi ti n hành thay b ng r a v t th ng, d ng c ph i tuy t i vô khu n Ti t khu n là quá trình tiêu di t t t c các vi sinh v t k c nha bào c a vi khu n H p t là ph ng pháp ti t khu n thích h p cho các d ng c ng kim lo i Nhi m khu n b nh vi n là nhi m khu n m c ph i trong th i gian m vi n ( sau 48 gi ) V t th ng c ch n oán là nhi m khu n ph i có các d u hi u ng, nóng, , au V t th ng có khâu ch , n u ch n oán là nhi m khu n, thì không c c t ch s m h n quy nh M t ngày thay b ng, r a v t th ng 4- 5 l n là bi n pháp t t nh t giúp cho v t th ng chóng lành Nh ng bi n i ch y u trong viêm là: R i lo n chuy n hoá và n th ng t ch c D ng c thay b ng r a v t th ng ch s d ng 1 l n cho m t ng i nh Khi thay b ng r a v t th ng cho ng i b nh ph i m b o nguyên t c: Thay b ng v t th ng nhi m khu n tr c, v t th ng ch sau M c ích thay b ng r a v t th ng là ánh giá s ti n tri n c a t th ng S d ng b ng dính b ng cho nh ng v t th ng có nhi u d ch ti t là t t nh t S d ng c n 700 r a v t th ng nhi m khu n là t t nh t V t th ng vùng u m t có khâu da, n u ti n tri n t t thì sau 5 ngày c ch nh c t ch Khi r a v t th ng có ng d n l u ta r a ng d n l u theo chi u t chân ng n thân ng

223

úng

Sai

THAY B NG R A V T TH

NG S CH

1. M c tiêu 1. Nêu 2. Nh n

c m c ích c a thay b ng v t th nh

3. Th c hi n

c tình tr ng ng

ng.

i b nh, tình tr ng c a v t th

c k thu t thay b ng r a v t th

ng.

ng úng quy trình.

4. Th hi n c s khéo léo, nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay b ng v t th ng cho ng i b nh. 2.

nh ngh a v t th

ng s ch

Là v t th ng ngo i khoa, không b nhi m khu n, không có bi u hi n viêm (không có d ch r viêm), Quá trình u tr có ti n tri n t t, t ch c h t ang phát tri n ho c ang trong giai n lên da non.

224

3. Quy trình k thu t thay b ng r a v t th Các b

c ti n hành

Chu n b ng i nh

ng s ch ng pháp ti n hành

Lý do

c h tên ng i b nh. 1.Ki m tra s - V trí, c mc av t ng i b nh th ng. - Xem ch nh c a th y thu c thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i b nh. - Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n các công vi c ti p theo c t t.

2.Thông Thông báo v k thu t s p làm, báo cho th i gian, a m và cách ng i b nh th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m i n i lo ng và nh n c nhi u h n s h p tác c a ng i b nh

3. Nh n nh tình tr ng ng i b nh 4.Th c hi n r a tay th ng quy

Phát hi n d u hi u t th ng c a ng i b nh

Chu n b ng i u ng

- Theo dõi m ch, nhi t huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th

, ng.

Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t

Ki m ch nhi m khu n b nh vi n

Nh ng i m n chú ý c k các ch nh c a th y thu c

Ng i b nh n ph i c sinh c th , i ti u ti n tr c khi ti n hành th thu t

Hình nh minh h a

Hình 1: Chu n b ng

a tay úng quy trình, chú ý và u móng tay

Hình 2: 225

i b nh

ng r a tay

5. Mang kh u trang

t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau u bu c ch t v a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín mi ng và i

- Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t a ph i

Hình 3:

Chu n b ng c

6. S p x p Khay d ng c g m: ng c lên - Gói vô khu n:( 2 kìm, 2 k p, 1 xe thay kéo, c c nh 2 cái, g c c u). ng - B ng cu n, ho c b ng dính, kéo, dung d ch r a Povidine, 2 ôi g ng tay.

Có các d ng c n thi t m o cho công vi c ch m sóc hi u qu

u d ng mang kh u trang

p x p d ng theo trình t thu n ti n cho khi s ng

- Nylon, khay qu u, túi ng bông g c b n. Hình 4: Chu n b xe thay b ng 7. Ki m tra ng c

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

226

mb o ng c dùng không c dùng l i

8. Ti n hành thu t

u ng i ng s ch

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u tay, không làm rách ng

Hình 5: 9.Chu n b th ng i b nh

t ng

i b nh

t th thu n

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

ng i g ng

Khi t ng i nh n m v trí t th ng ph i cùng phía i ng i làm th thu t

TRONG

Hình 6: T th ng 10. Tr i nylon d i trí v t th ng 11. Chu n dung ch r a t th ng

r ng t m nylon, tr i d trí v t th ng

12. t túi ng n vào v trí thu n l i

Ch n túi m u vàng, tri v t th ng

dung d ch r a ra c c

Tránh dung d ch a, d ch t v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng công vi c c th c hi n liên t c và nhanh chóng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

b bông, g c n

- Không túi xa. - Mi ng túi m ng.

dung d ch a r a tránh lãng phí

Hình 7: tg nv

227

i b nh

dung d ch r a ra c c

13. M gói/ p d ng vô khu n

t gói / h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/ h p d ng c .

14. Tháo b ng, cc

- B ng cu n: Dùng kéo c t b Tránh au, ch y ng c . máu v t th ng cho - B ng dính:Bóc các chân ng i b nh ng - Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i t th ng.

15. Nh n nh tình tr ng v t th ng

- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, m u s c, tính ch t a d ch,.

m b o nguyên c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.

ánh giá ti n tri n a v t th ng

Không d ng vô khu n ch a s d ng ch m vào t xung quanh - B ng khô, dính ph i làm m b ng t i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u d c tm Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 8: Nh n nh v t th ng 16. Tháo g ng ã s d ng

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n u vàng

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t n t g ng dính vào tay u d ng và các v t xung quanh. Hình 9:

228

ud ng

ng tháo

17.

u ng i ng vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách g ng

Hình 10: 18. R a ngoài v t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t mép v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi ch

- Làm s ch da - Không a vi khu n t ngoài vào t th ng

ng i g ng

- . ng tác nh nhàng không nên c xát nh v t th ng.

- M il nr a ph i thay 1 viên g c, g c n b vào túi ng b n u vàng 19. R a trong v t th ng

Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi ch

Làm s ch trong v t th ng phòng ng a nhi m khu n

229

ng tác chínhxác, tránh n th ng v t th ng và au cho ng i nh. - G cb nb vào túi ng n màu vàng

Hình 11: R a v t th

20. Theo Quan sát s c m t ng i b nh, dõi tình ng viên ng i b nh gi m tr ng t au n ng i b nh

phòng tai bi n trong khi làm th thu t (ng i b nh choáng do au ho c )

Quan sát da, c m t ng i nh

21. Th m khô v t th ng, sát khu n l i t th ng

Làm khô b m t v t th ng

Không dùng bông th m i bông s dính vào v t th ng

b ov v t th ng và th m hút ch

- G c che kín t th ng.

pg cc t v t th

u th m nh trên ng.

22. tg c p lên b m t v t th ng vô khu n t mi ng g c vô khu n, g c và b ng v t trùm ra ngoài mép v t th ng th ng 1,5cm. - Dùng b ng dính/b ng cu n ng v t th ng

Thu d n ng c SAU

23. Phân lo i và thu gom ch t th i

- B k p ph u tích/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t vào thùng rác Y t -

- Không b ng ch t quá ho c ng quá.

- Kh khu n và r a d ng c úng quy nh. - X lý rác th i y t úng quy nh.

ng r a tay. Hình 12:

230

ud ng

ng tháo

ánh giá và hu n luy n

4.1 ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

i dung câu h i

Khi thay b ng ta ánh giá

V t th

Khi thay b ng r a v t th

cho câu úng, c t S cho câu sai

úng

c tình tr ng c a v t th

ng s ch là v t th

Sai

ng không có d ch r viêm ng d ng c ph i

m b o s ch

m b o nguyên t c vô khu n, khi ti n hành k thu t r a v t ng không c ti n hành t i gi ng.

Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng hi n nhanh tránh au cho ng i b nh

S d ng bông c u

d ng b ng dính nh t

Khi thay b ng r a v t th tr ng c a ng i b nh

p g c, b ng v t th

ng có tác d ng th m hút d ch ti t

p g c, b ng v t th

ng có tác d ng ch ng nhi m khu n

p g c, b ng v t th

ng có tác d ng c m máu

r a v t th

ng ph i th c

ng là t t nh t

b ng v t th

ng có nhi u d ch ti t là t t

ng ph i nh n

ng nên

nh tình

Khi thay b ng ng i ud th ng c a ng i b nh

ng cùng phía v i v t

Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch th ng cho ng i b nh r i b ng l i

Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tích/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n

Sau khi r a v t th ng, g c vào túi

ng cho ng i b nh, ng b n màu vàng

4.2 Hu n luy n có giáo viên h

p lên v t

ng b bông

ng d n và làm m u

Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành.

231

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: K thu t thay b ng v t th Stt

ng s ch

i dung công vi c * Chu n b ng

Ki m tra h s ng

Thông báo v k thu t s p làm

Nh n

i b nh

Ki m tra d u hi u sinh t n

nh tình tr ng ng

*Chu n b ng

Không liên quan

i b nh

Mang trang ph c y t g n gàng, mang kh u trang

R a tay th

im ,

ng quy

*Chu n b d ng c 7

Chu n b khay d ng c : - 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u - 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g ng tay ch - 1 chai ng dung d ch r a, 1chai dung d ch sát khu n v t th ng.

- 1 kéo, 1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 ni lon. - 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng b n. * K thu t ti n hành. 8 9

ng mang g ng tay s ch

t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n i cho r a v t th ng. i qu n /áo b c l v t th

Tr i nylon d

i v t th

ng d n ng giá

ng.

232

Sai

Không làm

dung d ch r a, dung d ch sát khu n ra c

12 13

M h p/Gói d ng c vô khu n t túi

b n vào v trí thu n l i

Tháo b ng c

Nh n

Tháo g ng tay c

nh tình tr ng v t th

i g ng tay vô khu n

R a ngoài v t th ng: Dùng k p ph u tích / p Kose g p g c c u th m dung d ch r a t th ng, r a t mép v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài ( r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

R a trong v t th ng: Dùng k p ph u tích / p Kose g p g c c u th m dung d ch r a t th ng, r a t gi a v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n

G p g c c u th m khô v t th khu n l i v t th ng.

22 23

t g c vô khu n ph kín v t th

ng, sát

B ng v t th ng l i (dùng b ng dính ho c ng cu n tu theo v t th ng ) Thu d n d ng c

Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh Tháo b g ng tay, r a tay

Ghi phi u ch m sóc: - Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th - S l

ng d ch, m u s c, tính ch t.

- Ghi tên ng 26

ng.

i thay b ng

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

233

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i lab không có giáo viên 5.1.1

Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th

ng.

D ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th 5.1.2

ng s ch.

T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có a

b t c n i nào khi có

u ki n.

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t

i b nh, v a làm trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh. 5.4 T ch c giám sát sinh viên Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

234

THAY B NG R A V T TH

NG NHI M KHU N

1. M c tiêu 1. Nêu 2. Nh n

c m c ích c a thay b ng v t th nh

c tình tr ng ng

3. Th c hi n 4. Th hi n ng v t th 2.

ng.

i b nh, tình tr ng c a v t th

c k thu t thay b ng r a v t th

ng.

ng nhi m khu n úng quy trình.

c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng cho ng i b nh.

nh ngh a v t th

ng nhi m khu n

t th ng nhi m khu n là v t th ng có d u hi u c a viêm ( S ng, nóng, , au, có d ch r viêm ch y ra t v t th ng ). N u nhi m khu n kéo dài thì có m ho c t ch c ho i t .

235

3. Quy trình k thu t thay b ng r a v t th

Các b

c ti n hành

Chu n ng i nh

Chu n ng i u ng

ng nhi m khu n

ng pháp ti n hành

Lý do

1. Ki m tra h ng i nh

c h tên ng i b nh. - V trí, c mc av t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

2. Thông báo cho ng i nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

3. Nh n nh tình tr ng ng i b nh

- Theo dõi m ch, nhi t huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th Tuân th theo quy nh r trong khi làm các th thu

4. Th c hi n a tay th ng quy

, ng. a tay t

- Xác nh úng ng i b nh. - Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n b các công vi c ti p theo c t. Làm gi m i n i lo ng và nh n c nhi u h n s h p tác c a ng i b nh

Nh ng uc n chú ý c k các ch nh a th y thu c

Ng i b nh c n ph i c v sinh th , i ti u ti n tr c khi ti n hành th thu t

Hình nh minh h a

Hình 1: Chu n b ng

i b nh

Phát hi n d u hi u t th ng c a ng i b nh Ki m ch nhi m khu n b nh vi n

a tay úng quy trình, chú ý k và u móng tay

Hình 2:

236

ng r a tay

5. Mang kh u trang

t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và i

Hình 3:

Chu n d ng

6. S p x p ng c lên xe thay b ng

7. Ki m tra ng c

TRONG

Ti n hành k thu t

8. u d ng i g ng s ch

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n: (2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u). - B ng cu n, ho c b ng dính, kéo, dung d ch r a (Povidine ôxy già) 1 ôi g ng tay vô khu n,1 ôi g ng tay s ch - Nylon, khay qu u, túi ng bông g c b n.

Có các d ng c n thi t m o cho công vi c ch m sóc hi u qu

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t Ng n ng a nhi m khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

u d ng mang kh u trang

p x p d ng c theo theo trình t thu n ti n cho khi d ng

Hình 4: Chu n b xe thay ng mb o d ng dùng không c dùng l i i g ng úng chi u tay, không làm rách ng

Hình 5:

237

ng i g ng

9. Chu n b t th ng i nh

t ng

i b nh

t th thu n

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i b nh m v trí v t th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t

Hình 6: T th ng 10. Tr i nylon i v trí v t th ng 11. Chu n b dung d ch r a t th ng

r ng t m nylon, tr i d trí v t th ng

dung d ch r a ra c c

Tránh dung d ch a, d ch t v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng công vi c c th c hi n liên t c và nhanh chóng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

dung d ch v a r a tránh lãng phí

Hình 7: 12. t túi ng b n vào v trí thu n i 13. M gói/ p d ng c vô khu n

Ch n túi m u vàng, tri v t th ng

tg nv

t gói/h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/h p d ng c .

b bông, g c n

m b o nguyên c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.

238

i b nh

- Không túi - Mi ng túi m ng. Không d ng c vô khu n ch a s ng ch m vào t xung quanh

xa.

dung d ch r a ra c

14.Tháo b ng, g c c

15.Nh n nh tình tr ng v t th ng

Tránh au, ch y - B ng cu n: Dùng kéo c t b máu v t th ng cho ng c . ng i b nh - B ng dính:Bóc các chân ng - Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i t th ng. ánh giá ti n tri n - Quan sát xung quanh v t a v t th ng th ng. - S l ng, m u s c, tính ch t a d ch, m .

- B ng khô, dính ph i làm m b ng i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u d c v t m Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 8: V t th ng nhi m khu n 16. Tháo b ng ã s ng

17. u d ng i g ng vô khu n

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n u vàng m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t b n g ng dính vào tay u d ng và các t xung quanh.

Hình 9: Ng n ng a nhi m khu n

ng tháo

i g ng úng chi u, không là rách g ng

Hình 10: 239

ud ng

ng i g ng

18.R a trong t th ng

19. R a ngoài t th ng

20.Theo dõi tình tr ng ng i b nh

21.Th m khô t th ng 22.Sát khu n t th ng

- Dùng kéo c t l c các t ch c ho i t . - Tách r ng mép v t th ng. - n nh xung quanh v t th ng cho d ch, m trong sâu thoát ra ngoài. - Cho dung d ch ôxy già vào t th ng. - Dùng g c c u r a nhi u n n khi s ch. Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch a Betadin, r a t mép v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi ch

Làm s ch các t ch c ho i t và m trong v t th ng

Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n

phòng tai bi n trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng do au ho c s ) Làm khô b m t v t th ng

pg cc t v t th

u th m nh trên ng.

Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch Betadin, th m nh t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài da, cách mép v t th ng 3- 4 cm

ng tác chính xác, tránh t n th ng m ch máu và th n kinh. - G c b n b vào túi ng b n u vàng Hình 11: R a v t th

- Làm s ch da - Không a vi khu n t ngoài vào t th ng

Tiêu di t vi khu n

240

- . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 viên g c, g c n b vào túi ng b n m u vàng Quan sát da, s c t ng i b nh

Không dùng bông th m s i bông s dính vào v t th ng - . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng.

23. t g c vô khu n và b ng t th ng

Thu D n ng c

24.Phân lo i và thu gom ch t th i

p lên b m t v t th ng t mi ng g c vô khu n, g c trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm. - Dùng b ng dính/b ng cu n ng v t th ng - B k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t vào thùng rác Y t u d ng r a tay.

b ov v t th ng và th m hút ch

- Không b ng ch t quá ho c l ng quá.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Kh khu n và r a ng c úng quy nh. - X lý rác th i y t úng quy nh.

Hình 11:

25.Ghi phi u ch m sóc

26.Thông báo cho ng i nh

- Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th ng. - S l ng d ch, m u s c, tính ch t - Dung d ch r a v t th ng ã dùng - Ghi tên ng i thay b ng

Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i nh

ud ng

ng tháo

Ph i ghi úng và các n i dung

Hình 12: Ghi phi u ch m sóc

Thông báo cho ng i b nh bi t Giúp ng i b nh an tình tr ng c th di n bi n c a tâm, tin t ng trong t th ng u tr và ch m sóc

241

Không nói nh ng n ng i b nh quá lo l ng

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1 ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t

Stt

i dung câu h i

Khi thay b ng ta ánh giá

M c ích thay b ng v t th ch c ho i t

Khi thay b ng r a v t th

M c ích thay b ng v t th trong v t th ng

Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng nhanh tránh au cho ng i b nh

S d ng bông c u

S d ng b ng dính

Khi thay b ng r a v t th a ng i b nh

p g c, b ng v t th

cho câu úng, c t S cho câu sai

c tình tr ng c a v t th ng nhi m khu n là ng d ng c ph i

r a v t th

p g c, b ng v t th

c t l c các t

r a s ch các ng ph i th c hi n

ng nhi m khu n là t t nh t

b ng v t th ng

Sai

m b o s ch

ng nhi m khu n là

ng có nhi u d ch ti t là t t nh t

ng ph i nh n

nh tình tr ng

ng có tác d ng th m hút d ch ti t

Khi thay b ng, n u th y xung quanh v t th u v t th ng nhi m khu n

úng

ng s ng t y

, ó là

ng có tác d ng c m máu

Khi r a v t th ng có m t th ng cho m ch y ra

Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch th ng cho ng i b nh r i b ng l i

Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tích/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n

Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, ud ng, g c cho vào túi ng b n m u vàng

4.2 Hu n luy n có giáo viên h

ng dùng m i kéo tách nh mép

p lên v t

ng b bông

ng d n và làm m u

4.2.1 Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 242

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t quan h gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.2.2 T

t trong t ng giai n c chu n ó, ch ra m i

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: k thu t thay b ng v t th Stt

ng nhi m khu n

i dung công vi c

* Chu n b ng

Ki m tra h s ng

Thông báo v k thu t s p làm

Nh n

i b nh

Ki m tra d u hi u sinh t n

nh tình tr ng ng

*Chu n b ng

Không liên quan

i b nh

Mang trang ph c y t g n gàng, kh u trang

R a tay th

i m , mang

ng quy

*Chu n b 7

Chu n b khay d ng c : - 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u) - 1 ôi g ng tay vô khu n. 1 ôi g ng tay s ch - 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ch sát khu n v t th ng.

ng dung

- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 ni lon. - 1 ch u b n.

ng dung d ch kh khu n, 1 túi

* K thu t ti n hành. 8 9

ng mang g ng tay s ch

t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a v t th ng. C i qu n /áo b c l v t th

ng d n ng giá

ng. 243

Sai

Không làm

Tr i nylon d

i v t th

dung d ch r a, dung d ch sát khu n ra c c

M h p/gói d ng c vô khu n

Tháo b ng c

Nh n

Tháo g ng tay c

t túi

b n vào v trí thu n l i

nh tình tr ng v t th

i g ng tay vô khu n

R a trong v t th ng: Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a gi a v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

R a ngoài v t th ng: Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a t mép v t th ng theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

Quan sát s c m t ng i b nh, nh gi m b t au n

ng viên ng

G pg cc

ng.

G p g c c u th m dung d ch sát khu n bôi nh trên b m t v t th ng

23 24

u th m khô v t th

t g c vô khu n ph kín v t th

B ng v t th ng l i (dùng b ng dinh ho c b ng ng cu n tu theo v t th ng ) Thu d n d ng c

Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy

Tháo b g ng tay, r a tay

Ghi phi u ch m sóc:

- Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th - S l

ng d ch, m u s c, tính ch t.

- Ghi tên ng 28

ng.

i thay b ng

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

244

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1 Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th

ng.

D ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th

ng nhi m khu n.

5.1.2 T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luân phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có

b tc

n i nào khi có

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t

u ki n

i b nh, v a làm trên.

m b o m i ng

c làm

ánh giá ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p. T ch c giám sát sinh viên Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau 245

ng d n cm c

THAY B NG R A V T TH

NG D N L U

1. M c tiêu 1. Nêu

c m c ích c a thay b ng v t th

ng d n l u.

2. Nh n

c tình tr ng ng

3. Nh n

c d ch, s l u thông d ch qua ng d n l u.

4.Th c hi n trình.

i b nh, tình tr ng c a v t th

c k thu t thay b ng r a v t th

ng v t th

ng. ng d n l u úng quy

5.Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng v t th ng d n l u cho ng i b nh. 2.

nh ngh a v t th

Là v t th ngoài.

ng d n l u c s d ng các ph

ng ti n

246

d n khí, d n d ch t trong c th ra

3. Quy trình k thu t thay r a b ng d n l u Các b

c ti n hành

Chu n ng i nh

3.Nh n nh tình tr ng ng i b nh Chu n ng i u ng

ng pháp ti n hành

Lý do

- Xác nh.

c h tên ng i b nh. 1.Ki m tra h ng i b nh - V trí, c mc av t th ng.

2.Thông báo cho ng i nh TR

4.Th c hi n a tay th ng quy

nh úng ng

Nh ng mc n chú ý i

- Nh n y l nh ch m sóc v t th ng.

c k các ch nh c a th y thu c

- Xem ch nh c a th y thu c thu c, dung d ch r a, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Có k ho ch chu n các công vi c ti p theo c t t.

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m i n i lo l ng Ng i b nh c n và nh n c nhi u ph i c v sinh n s h p tác c a th , i ti u ng i b nh ti n tr c

- Theo dõi m ch, nhi t huy t áp, nh p th .

Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i nh

- Da xung quanh v t th

, ng.

Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t

Ki m ch nhi m khu n nh vi n

Hình nh minh h a

Hình 1: Chu n b ng

a tay úng quy trình, chú ý k và u móng tay

Hình 2:

247

i b nh

ng r a tay

5. Mang kh u trang

t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i

Hình 3:

Chu n d ng

6.S p x p ng c lên xe thay b ng

7.Ki m tra ng c 8. ud i g ng TRONG

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:(2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c). - B ng cu n, b ng dính, kéo, dung d ch r a, dung d ch sát khu n Povidine, 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g mg s ch. - Nylon, khay qu u, túi ng bông g c b n. Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a? m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ti n hành k thu t

Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu

u d ng mang kh u trang

p x p d ng c theo theo trình t thu n ti n khi d ng

Hình 4: Chu n b xe thay b ng Tránh thi u ho c th a mb o d ng các d ng c không c n dùng không thi t c dùng l i Ng n ng a nhi m i g ng úng khu n chi u tay, không làm rách g ng

Hình 5: i g ng

248

9. Tr i nylon r ng t m nylon, tr i sát i ng i b nh ng i b nh m

Tránh dung d ch r a, ch t v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

10. Chu n b th ng i nh

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i nh n m v trí v t th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t

t ng

i b nh

t th thu n

Hình 6: T th ng 11. Chu n b dung d ch r a, dung d ch sát khu n v t th ng

có dung d ch a và sát khu n

dung d ch r a NaCl ra

c - L y l dung d ch Betadine

Chu n b dung ch phù h p v i yêu c u s d ng

Hình 7: 12. M gói/ p d ng c vô khu n

t gói/h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/h p d ng c .

13. t túi ng b n vào v trí thu n i

Ch n túi m u vàng, trí v t th ng

tg nv

249

m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n. b và phân lo i ch t th i

i b nh

Không d ng c vô khu n ch a s ng ch m vào t xung quanh - Không túi xa. - Mi ng túi m ng.

dung d ch r a ra c c

14. Tháo b ng, g c c

- Dùng kéo c t b ng c t b Tránh au, ch y máu ng c . t th ng cho ng i nh - T t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i v t th ng.

ng khô, dính ph i làm m b ng dung ch r a

Hình 8: Tháo b b ng, g c c 15. Nh n nh tình tr ng v t th ng

ánh giá ti n tri n c a t th ng

- Quan sát xung quanh v t th ng. - Quan sát chân ng d n l u. - S l u thông c a ng d n u. - S l ng, m u s c, tính ch t c a d ch.

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 9: Nh n nh tình tr ng t th ng 16. Tháo b ng ã s ng

- 1 tay c m m t ngoài c ng kéo g ng ra kh i tay. - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n. - L t m t trong c g ng còn i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng n m u vàng.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t b n g ng dính vào tay u d ng và các v t xung quanh

Hình 10: Tháo g ng

250

17.

u ng i g ng vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách ng

Hình 11: 18. R a chân ng d n l u, thân ng d n u

19. Th m khô t th ng 20. Sát khu n xung quanh chân và thân ng d n l u

Dùng k p ph u tích/kìm Kose Làm s ch xung quanh p g c c u th m dung d ch chân ng d n l u, thân a: ng d n l u phòng ng - R a xoáy trôn c t chân a nhi m khu n ng d n l u r ng ra ngoài da, a nhi u l n n khi s ch. - R a t chân lên thân ng n l u 7 – 10 cm.

pg cc t v t th

u th m nh trên ng

Làm khô b m t v t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose Phòng ng a nhi m p g c c u th m dung d ch khu n Povidine. - Sát khu n trôn c t chân ng d n l u r ng ra ngoài da 7- 10cm. - Sát khu n t chân ng d n u lên thân ng (7- 10cm).

251

ng i g ng

ng tác nh nhàng không nên xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 viên g c. Hình 12: R a chân ng d n u Không dùng bông th m ng tác nh nhàng không nên c xát nh v t th ng

21. Theo dõi tình tr ng ng i b nh

Quan sát s c m t ng i nh, ng viên ng i b nh gi m b t au n

23. C t g c ng v t th ng

Dùng kéo vô khu n t vào chính gi a 1 c nh c a mi ng c, c t th ng vào gi a mi ng g c, gi nguyên kéo, quay ngang mi n g c, c t 1 n 2cm vuông góc v i ng c t c ( ng c t theo hình ch L )

24. t g c và ng v t th ng

phòng tai bi n trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng, do au ho c s )

o ra ng a c bao quanh chân ng d n l u

b o v v t th

a g c vào chân ng d n u theo ng c t, u ch nh g c che kín chân ng n l u. - C t b ng dính b ng l i.

Quan sát da, s c t ng i b nh

ng c t v a ph i không quá dài

- G c che kín v t th ng. - Không b ng ch t quá ho c l ng quá.

Hình 13:

252

t g c và b ng v t th ng

Thu D n ng c

25. Phân lo i và thu gom ch t th i

26. Ghi phi u ch m sóc

.- B k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t c vào thùng rác Y t u d ng r a tay.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Ngày gi làm th thu t.

Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

- Tình tr ng c th c a v t th ng.

- Kh khu n và r a ng c úng quy nh. - Bông b ng, g c cho vào túi m u vàng. Hình 14: Tháo g ng tay Ph i ghi úng và các n i dung

- S l ng d ch, m u s c, tính ch t.

- S l u thông c a ng d n u. - Tên ng

i làm th thu t Hình 15: Ghi h s ch m sóc

27.Thông báo cho ng i nh

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong u tr và ch m sóc

253

Không nói nh ng n ng i b nh quá lo l ng

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1 . ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

cho câu úng, c t S cho câu sai

i dung câu h i

úng

Khi thay b ng ta ánh giá

V t th ng có ng d n l u là v t th ng c s d ng các ph ng ti n d n khí, d n d ch t trong c th ra ngoài

Khi thay b ng r a v t th

Khi r a v t th ng ng d n l u, xoáy trôn c ra ngoài

Khi tháo b b ng, g c c t i v t th ng hi n nhanh tránh au cho ng i b nh

Chân ng d n l u là v trí

S d ng mi ng g c thích h p mi ng g c có ng c t ch L

Khi thay b ng r a v t th nh tính ch t c a d ch

Khi sát khu n ng d n l u, ta sát khu n t thân ng xu ng chân ng

p g c, b ng v t th

c tình tr ng c a v t th

ng d ng c ph i ud

Sai

m b o s ch

ng r a t chân ng

ng ph i th c

b nhi m khu n v t th

ng ng d n l u là, gi a

ng ng d n l u

ng ph i nh n

ng có tác d ng ch ng nhi m khu n

V t th ng nhi m khu n là v t th , au

S d ng b ng cu n p nh t

Sau khi r a v t th ng u d ng dùng g c s ch th ng cho ng i b nh r i b ng l i

Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, u d ng b k p ph u tich/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n

Sau khi r a v t th ng cho ng i b nh, ud ng, g c cho vào túi ng b n m u vàng

b ng v t th

4.2 Hu n luy n có giáo viên h

ng có d u hi u s ng, nóng,

ng có ng d n l u là thích p lên v t

ng b bông

ng d n và làm m u

4.2.1 Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

4.2.2 T

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: k thu t thay b ng v t th

ng d n l u

i dung công vi c

Stt * Chu n b ng

i b nh

Ki m tra h s ng

Thông báo v k thu t s p làm

Nh n

i b nh

Ki m tra d u hi u sinh t n

nh tình tr ng ng

*Chu n b ng

Mang kh u trang

R a tay th

i b nh

ng quy

*Chu n b d ng c Chu n b khay d ng c - 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u) - 2 ôi g ng tay vô khu n. 7

- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai sát khu n v t th ng.

ng dung d ch

- 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 nylon - 1 ch u n.

ng dung d ch kh khu n, 1 túi

* K thu t ti n hành 8

ng mang g ng tay s ch.

Tr i nylon n i ng

t ng i b nh t th ng.

i b nh n m. t th n m ho c ng i thu n l i cho r a

C i qu n/áo b c l v t th

t túi

t khay qu

ng.

b n vào v trí thu n l i u bên d

i v t th

ng 255

ng d n ng giá

Sai

Không làm

Tháo b ng c , nh n

Tháo g ng tay c

16 17

nh tình tr ng v t th

ng.

i g ng tay vô khu n M h p/gói d ng c vô khu n

dung d ch r a ra c c

Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a v t th ng, r a t chân ng d n l u theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi t th ng s ch)

Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a Betadin, sát khu n t chân ng d n l u n thân ng (kho ng 10cm)

Quan sát s c m t ng gi m b t au n

i b nh

t g c ph kín

Dùng kéo vô khu n t vào chính gi a 1 c nh c a mi ng g c, c t th ng vào gi a mi ng g c, gi nguyên kéo, quay ngang mi n g c, c t 1 n 2 cm vuông góc v i ng c t c . ( ng c t theo hình ch L) -

ng viên ng

p g c c u th m khô v t th ng. t th ng, b ng v t th ng l i

i b nh,

a g c vào chân ng d n l u theo ng c t, u ch nh g c che kín chân ng d n l u

- C t b ng dính b ng l i *Thu d n d ng c 25 26

Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy

Tháo b g ng tay a tay Ghi phi u ch m sóc: - Ngày gi làm th thu t

- Tình tr ng c th c a v t th - S l

ng.

ng d ch, m u s c, tính ch t.

- S l u thông c a ng d n l u. - Tên ng

i làm th thu t

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

256

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên 5.1.1

Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th

ng.

D ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th 5.1.2

ng s ch.

T ch c h c t p

Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

b t c n i nào khi có

u ki n.

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh

nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau

257

THU T THAY B NG H U MÔN NHÂN T O

1. M c tiêu 1. Nêu

c m c ích c a thay b ng v t th

ng.

2. Nh n

c tình tr ng ng

i b nh, tình tr ng c a v t th

3. Nh n

c d ch, s l u thông d ch qua h u môn nhân t o.

4. Th c hi n c k thu t thay b ng r a v t th úng quy trình. 5. Th hi n a v t th

ng v t th

ng. ng h u môn nhân t o

c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng h u môn nhân t o cho ng i b nh.

2. H u môn nhân t o u môn nhân t o là m t ph ng pháp mà ng i ph u thu t a i tràng qua thành ng ra ngoài tháo phân, thay cho h u môn th t. Quá trình m thông h u môn nhân o có th x y ra các bi n ch ng: Ch y máu niêm m c i tràng, t t h u môn nhân t o vào b ng, t c ru t non, t c i tràng, ho i t i tràng, áp xe d i da quanh h u môn nhân t o, teo i tràng a ra làm h u môn nhân t o, thoát v thành b ng quanh v trí m thông i tràng.

Hình 1: Túi h u môn nhân t o và h th ng kh p n i

258

3. Quy trình k thu t thay b ng h u môn nhân t o Các b

c ti n hành

1. Chu n ng i nh

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m n chú ý

1.Ki m tra s ng i b nh

c h tên ng i b nh - V trí, c mc av t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i nh - Nh n y l nh ch m sóc t th ng. - Có k ho ch chu n b các công vi c ti p theo c t t.

c k các ch nh c a th y thu c

2.Thông báo cho ng i b nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m lo l ng, và nh n c s h p tác c a ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t

Khi thông báo ph i c th , rõ ràng

Hình nh minh h a

Hình 2: Chu n b ng

C 3. Nh n nh tình tr ng ng nh 2.Chu n ng i u ng

- Theo dõi m ch, nhi t huy t áp, nh p th .

Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i b nh

c k t qu ph i chính xác

ng quy

- Lo i b t i a vi khu n có trên tay. - Tránh lây nhi m cho ng i b nh.

- R a tay c, r a k vùng d i móng. - X n cr a ch xà phòng.

i b nh

4. R a tay th ng quy

Th c hi n r a tay th theo quy trình

Hình 3: 259

ng r a tay

5. Mang kh u trang

t kh u trang che kín m i, mi ng - Kéo 2 dây trên lên phía sau u bu c ch t v a ph i - Kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i b nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và m i

Hình 4:

3. Chu n d ng

6. S p x p ng c lên xe thay ng

7. Ki m tra ng c

u ng i ng s ch

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:(2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c ph v t th ng g c, c u) 1 ôi g ng tay vô khu n, 1 ôi g ng tay ch. - B ng dính, kéo, dung d ch a v t th ng Natriclorua 0,9%, m ôxyt k m, bút d . - Nylon, khay qu u, túi ng bông g c b n. Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay.

Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu

u d ng mang kh u trang

p x p d ng c theo theo trình thu n ti n cho s d ng

Hình 5: Chu n b xe thay ng Tránh thi u ho c th a các ng c không c n thi t

Ng n ng a nhi m khu n

mb o ng c dùng không c dùng l i i g ng úng chi u tay, không làm rách g ng Hình 6: i g ng tay

260

9. Chu n b t 4.K thu t th ng i ti n hành nh

- Nâng cao u gi ng. t ng i b nh t th thu n l i.

10. Tr i nylon iv t th ng

r ng t m nylon tr i d ng, sát ng i b nh

iv t

11. M h p ng c vô khu n

t h p v trí r ng. - M h p d ng c , l y g c ã ti t khu n s d ng.

16. Chu n b dung d ch a, dung ch sát khu n v t th ng

dung d ch r a NaCl ra c c - L y l dung d ch Betadine

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i nh n m v trí t th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t

Tránh dung d ch r a, d ch v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n.

Không d ng vô khu n ch a d ng ch m vào v t xung quanh

TRONG có dung d ch a và sát khu n

Chu n b dung ch phù h p v i yêu u s d ng

Hình 9:

11. t túi ng b n vào v trí thu n l i

Ch n túi m u vàng, tri v t th ng

tg nv

b bông g c b n và phân lo i ch t th i

261

- Không túi xa. - Mi ng túi m ng.

dung d ch r a ra c

12. B c l vùng v t th ng, tháo túi h u môn nhân t o

- N i r ng và vén qu n áo b c v t th ng. - Dùng tay bóc t t , nh nhàng b ng dính gi túi, tháo túi ra kh i h u môn nhân t o. - G p nh túi h u môn cho vào túi ng rác th i.

Tránh au, ch y máu v t th ng cho ng i b nh

Không ch m g xung quanh mi ng túi vào h u môn nhân t o

Hình 7: Tháo b túi h u môn nhân t o 14. Nh n nh tình tr ng v t th ng

- Quan sát da xung quanh v t th ng.

ánh giá ti n tri n c a v t th ng

- Quan sát h u môn nhân t o.

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

- S l u thông c a d ch, phân qua h u môn nhân t o. - S l ng, m u s c, tính ch t a d ch. Hình 8: H u môn nhân t o 13. Tháo b ng tay c

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay.

Ng n ng a nhi m khu n

- B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n. - L t m t trong c g ng còn l i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi u vàng.

b n

262

Tránh d ch b n dính vào các v t xung quanh

17.

u ng i ng vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách g ng

Hình 10: 18. R a xung quanh chân u môn nhân o

- Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c th m dung d ch NaCl 0,9%.

Không a vi khu n t ngoài vào h u môn nhân t o

- R a xoáy trôn c t chân h u môn nhân t o r ng ra ngoài t 7–10 cm, r a nhi u l n n khi ch.

ng tác nh nhàng không c xát m nh vào h u môn nhân t o . - M il nr a ph i thay 1 mi ng c.

19. R a h u môn nhân t o

Dùng k p ph u tích/k p Kose p g c th m dung d ch Nacl 0,9%: r a h u môn nhân t o

Làm s ch d ch ho c phân trong ru t ti t ra

ng tác nh nhàng không c xát m nh lên h u môn d gây ch y máu

20. Th m khô

- Dùng kìm g p g c vô khu n th m khô h u môn nhân t o.

Làm khô b m t h u môn nhân t o

Không s d ng 1 mi ng g c v a

- Th m khô vùng da xung quanh h u môn nhân t o

và vùng da xung quanh

th m lên h u môn

u môn nhân o và da xung quanh

nhân t o th m và th m khô da xung quanh

263

ng i g ng

21. Sát khu n vùng da xung quanh h u môn nhân t o

Dùng k p ph u tích/k p Kose - Tiêu di t vi khu n t i p g c c u th m dung d ch ch . Betadin - Không cho vi khu n t - Sát khu n trôn c t chân h u ngoài xâm nh p vào h u môn nhân t o r ng ra ngoài da môn nhân t o và da thành 7- 10cm. ng t i v trí m thông - Bôi m ôxyt k m lên da xung quanh h u môn nhân t o, phòng viêm da.

22. pg c lên h u môn nhân t o

p g c vô khu n môn nhân t o

p kín h u

ng tác nh nhàng không nên xát m nh

che h u môn nhân t o, ng tác nh phòng nhi m khu n nhàng không nên xát m nh v t th ng

Hình 11:

23. Theo dõi tình tr ng ng i b nh

Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n

phát hi n các n bi n b t th ng c a ng i b nh trong khi làm th thu t (ng i b nh choáng do au ho c s )

264

Quan sát da, s c t ng i b nh

p g c lên h u môn nhân t o

24. o ng kính h u mô nhân t o

- Nh c g c ph h u môn nhân o. - Dùng th c t sát vào h u môn nhân t o, o ng kính, sau khi o p g c ph h u mô nhân t o.

o c t vòng tròn phù p h u môn nhân t o

o ph i chính xác

Hình 12: o ng kính h u môn nhân t o

25. C t c vòng tròn h u môn nhân t o

ánh d u s o ng kính u môn nhân t o lên t bìa ng. - Dùng kéo c t vòng tròn theo ng kính v a o.

t vòng tròn phù h p u môn nhân t o

t ph i chính xác

Hình 13: C t c vòng tròn u môn nhân t o

26. o, c t c vòng tròn h u môn nhân t o vào kh p n i túi

- Áp vòng tròn c a t bìa vào ph n gi y c a kh p n i. - Dùng bút v vòng tròn vào ph n gi y c a kh p n i. - Dùng kéo c t vòng tròn theo hình v a o.

o c t vòng tròn phù p h u môn nhân t o

o và c t ph i chính xác

Hình 14: V vòng tròn vào kh p n i

265

27. t kh p i vào h u môn nhân t o

- Bóc gi y kh p n i l ph n keo dính. t l kh p n i vào h u môn nhân t o, áp m t keo dính vào da ng i b nh, mi t xung quanh cho keo dính ch t vào da.

- Gi kh p n i không b tu t. - Không cho d ch t h u môn nhân t o ch y th m vào da xung quanh.

Hình 15: t kh p n i vào u môn nhân t o 28. L p túi u môn nhân o

- L p túi h u môn nhân t i vào kh p n i. - Dùng k p, k p u d i c a túi ( u tháo phân).

- Gi túi h u môn nhân o không b tu t. - Không cho d ch và phân ch y ra ngoài.

- Khi l p túi vào kh p ph i n ch t. - K p ph i ch t.

Hình 16: L p túi h u môn nhân t o 29. Giúp ng i b nh m l i t th thu n l i

- Kéo qu n, áo che kín vùng u môn nhân t o. - H th p u gi ng. - G p t m Nylon tr i d i v t th ng. - Kéo ch n p cho ng i nh.

Thu n ti n trong sinh ho t

266

Th c hi n k thu t ph i t t , nh nhàng

5.Thu d n ng c

30. Phân lo i và thu gom ch t th i

- B k p ph u tích/kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n.

Ng n ng a nhi m khu n nh vi n

- Bông b ng, g c cho vào túi m u vàng.

- Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t vào thùng rác Y t -

- Kh khu n và a d ng c úng quy nh.

ng r a tay.

Hình 17: Tháo g ng tay

31. Ghi phi u ch m sóc

- Ngày gi làm th thu t. - Tình tr ng c th c a v t th ng. - S l ch t.

Là c s pháp lý khi ch m Ph i ghi úng và sóc ng i b nh các n i dung

ng d ch, m u s c, tính

- S l u thông c a h u môn nhân t o. - Ghi tên ng

32. Thông báo cho ng i b nh

i thay b ng

Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a t th ng

Giúp ng i b nh an tâm, tin t ng trong u tr và ch m sóc

267

Không nói nh ng n ng i nh quá lo l ng

Hình 18: Ghi phi u ch m sóc

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1 ánh giá tr

c hu n luy n

Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

cho câu úng, c t S cho câu sai

i dung câu h i

M c ích c a thay b ng th ng

Tr c khi thay r a h u môn nhân t o cho ng ph i u ch nh chân gi ng cao h n u gi

S d ng n

R a vùng da m thông h u môn nhân t o ta r a theo hình xoáy trôn c t ngoài vào trong chân h u môn

Vùng da m thông h u môn nhân t o ti n tri n t t là da có m u

Phòng viêm loét vùng da m thông h u môn nhân t o ta th bôi m ôxyt k m

H u môn nhân t o là a ru t non qua thành b ng ra ngoài tháo phân, thay cho h u môn th t

Túi h u môn nhân t o, túi làm b ng nylon, có 1 l m thông

Tr c khi l p túi h u môn nhân t o, ta ph i o nhân t o

Khi theo dõi th y d ch ch y qua h u môn nhân t o ra túi có m u ng là

c khi thay b ng

ánh giá m c

úng

ti n tri n c th c a v t

ng ph i thông báo cho ng

c mu i sinh lý

Sai

i b nh, ng

i b nh ud

r a h u môn nhân t o là t t nh t

ng kính h u môn

ti n tri n t t 12

Khi theo dõi th y niêm m c h u môn nhân t o có m u h ng là ti n tri n t t

Bi n ch ng có th x y ra là h u môn nhân t o b giãn r ng

Bi n ch ng có th x y ra là h u môn nhân t o b chít h p

R i loan tiêu hoá là nhân t o

u hi u th

4.2 Hu n luy n có giáo viên h

ng g p

i b nh có hâu môn

ng d n và làm m u

Giáo viên làm m u các b

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai nc a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.3 T

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l c b n thân và b n mình trong h c t p. ng ki m: K thu t thay b ng v t th i dung công vi c

Stt * Chu n b ng 1

Ki m tra h s ng

Thông báo v k thu t s p làm

Nh n

i b nh

Ki m tra d u hi u sinh t n

nh tình tr ng ng

*Chu n b ng 5

Mang kh u trang

R a tay th

i b nh

ng quy

*Chu n b Chu n b khay d ng c : - 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng, c c u) - 2 ôi g ng tay vô khu n. Túi h u môn nhân t o. 7

- 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung d ch sát khu n v t th ng, tuyp m ôxyt k m. - 1 kéo,1 khay qu - 1 ch u n.

u,1 nylon.

ng dung d ch kh khu n, 1 túi

* K thu t ti n hành 8

ng mang g ng tay s ch.

Nâng cao u gi ng, t ng i b nh thu n l i cho vi c r a v t th ng.

Tr i nylon n i ng

Kéo qu n/áo b c l v t th

ng h u môn nhân t o t

i b nh

t th n m

i b nh n m. ng

269

ng d n ng giá

Sai

Không làm

M h p/gói d ng c vô khu n

t túi

b n vào v trí thu n l i

dung d ch r a ra c c

Tháo b ng c

Nh n

Tháo g ng tay c

nh tình tr ng v t th

i g ng tay vô khu n

Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c th m dung ch r a v t th ng, r a t chân h u môn nhân t o theo hình xoáy trôn c ra ngoài (r a nhi u l n n khi v t th ng s ch)

Dùng k p ph u tích/k p Kose g p g c th m dung ch n c mu i sinh lý 0,9% r a h u môn nhân t o, a nhi u l n n khi s ch

Quan sát s c m t ng gi m b t au n

Sát khu n vùng da xung quanh h u môn nhân t o, bôi ôxyt k m

p g c th m khô v t th môn nhân t o

i b nh,

ng.

ng viên ng

i b nh

t g c ph kín h u

ng kính h u mô nhân t o

C t c vòng tròn h u môn nhân t o lên t bìa

o, c t c vòng tròn h u môn nhân t o vào kh p n i túi

t kh p n i vào h u môn nhân t o, bóc gi y kh p i l ph n keo dính, áp m t keo dính vào da ng i b nh, mi t xung quanh cho keo dính ch t vào da

p túi h u môn nhân t i vào kh p n i, dùng k p k p u d i c a túi ( u tháo phân)

29 30

Giúp ng

i b nh n m l i t th thu n l i

Thu d n d ng c Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy

Tháo b g ng tay, r a tay

Ghi phi u ch m sóc

270

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành.

Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th

ng h u môn nhân t o

D ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t thay b ng v t th

ng h u môn nhân t o.

T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4- 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

b t c n i nào khi có

u ki n

M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t

i b nh, v a làm trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan s t b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n, sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng h u môn nhân t o trong ch m sóc cho ng i b nh. 5.4 T

ánh giá. ánh giá d a vào thang

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h cho h cách s d ng trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên t ánh giá thành t c a b n thân và b n mình trong h c t p. 5.5 T ch c giám sát sinh viên Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau 271

ng d n cm c

THAY B NG V T TH

NG - C T CH

1. M c tiêu 1. Nêu 2. Nh n

c m c ích c a thay b ng v t th nh

3. Th c hi n

c tình tr ng ng

ng.

i b nh, tình tr ng c a v t th

c k thu t thay b ng r a v t th

ng,c t ch

ng. úng quy trình.

4.Th hi n c s khéo léo nh nhàng, vô khu n trong khi ti n hành k thu t thay ng, c t ch v t th ng cho ng i b nh. 2.

N i dung lý thuy t t ch và tháo móc b m Michel

Khâu da c ch nh trong các tr ng h p ph u thu t, trong ch n th ng ph n m tr c 6 gi . Th ng ta s d ng kim ch khâu, có tr ng h p s d ng móc b m ng kim lo i (móc b m Michel ), móc có tác d ng b m ép 2 mép da vào nhau thay cho ch khâu. Th i gian c t ch tu thu c vào v trí và tình tr ng c a v t th ng (v t th ng vùng u, m t ti n tri n t t thì sau 5 ngày c t ch . V t th ng vùng chi, vùng b ng, vùng ng ti n tri n t t thì sau 7 ngày c t ch . t ch : Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da, lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da, c t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i v t tb ng, b ch vào mi ng g c g n ó, ti p t c c t h t ch theo ch nh.Ti p t c làm nh th én khi tháo t móc b m Tháo móc b m Michel: Lu n 1 bên m i kìm sát vào da, d phía tay c m kìm, hai u c a móc b m s b t kh i da

i móc b m. Bóp m nh

u tháo móc b m Michel

u l p móc b m

Hình 1: Kìm k p và tháo móc b m Michel

Hình 2:Móc b m Michel

272

3. Quy trình k thu t thay th b ng r a v t th

Các b

c ti n hành

Chu n

Chu n b ng i u ng

ng pháp ti n hành

Lý do

1.Ki m tra h ng i nh

c h tên ng i b nh. - V trí, c mc av t th ng. - Xem ch nh c a th y thu c thu c, th i gian và ph ng pháp r a v t th ng…

- Xác nh úng ng i nh. - Nh n y l nh ch m sóc v t th ng. - Có k ho ch chu n các công vi c ti p theo c t t.

2.Thông báo cho ng i nh

Thông báo v k thu t s p làm, th i gian, a m và cách th c ch m sóc v t th ng

Làm gi m i n i lo l ng và nh n c nhi u n s h p tác c a ng i b nh

ng i nh

ng c t ch

3. Nh n nh tình tr ng ng i b nh

- Theo dõi m ch, nhi t huy t áp, nh p th . - Da xung quanh v t th

4.Th c hi n a tay th ng quy

Tuân th theo quy nh r a tay trong khi làm các th thu t

, ng.

Nh ng mc n chú ý c k các ch nh a th y thu c

Ng i b nh c n ph i c v sinh th , i ti u ti n tr c khi ti n hành th thu t

Phát hi n d u hi u b t th ng c a ng i nh Ki m ch nhi m khu n nh vi n

Hình nh minh h a

Hình 1: Chu n b ng nh

a tay úng quy trình, chú ý k và u móng tay

Hình 2:

273

ud tay

ng r a

5. Mang kh u trang

t kh u trang che kín m i, mi ng - kéo 2 dây trên lên phía sau u bu c ch t v a ph i - - kéo 2 dây d i xu ng d i tai vòng ra sau c bu c ch t a ph i

Ng n ng a nhi m khu n cho ng i làm th thu t và ng i nh

Mang kh u trang ph i kín c mi ng và i

Hình 3: Chu n d ng

6. S p x p ng c lên xe thay b ng

7. Ki m tra ng c

TRONG

Ti n hành k thu t

u ng i ng s ch

Khay d ng c g m: - Gói vô khu n:( 2 kìm, 2 k p, 1 kéo, c c nh 2 cái, g c c u). - B ng cu n, ho c b ng dính, kéo,Kìm tháo móc b m Michel (n u s d ng móc b m) dung ch r a Povidine, 1 ôi g ng tay vô khu n.1 ôi g ng tay ch - Nylon, khay qu u, túi ng bông g c b n.

Có các d ng c c n thi t m b o cho công vi c ch m sóc hi u qu

Ki m tra xem ã có các ng c c n thi t ch a?

Tránh thi u ho c th a các d ng c không c n thi t

mb o d ng c dùng không c dùng l i

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u tay, không làm rách ng

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

u d ng mang kh u trang

p x p d ng c theo theo trình t thu n ti n cho khi s ng

Hình 4: Chu n b xe thay ng

Hình 5:

274

ud ng

ng i

9. Chu n b th ng i nh

t ng

i b nh

t th thu n

- Thu n ti n trong khi ti n hành k thu t. - H n ch au n cho ng i b nh.

Khi t ng i b nh m v trí v t th ng ph i cùng phía v i ng i làm th thu t

Hình 6: T th ng 10. Tr i nylon d trí v t th ng

11. Chu n b dung d ch av t th ng

r ng t m nylon, tr i d trí v t th ng

dung d ch r a ra c c

Tránh dung d ch r a, ch t v t th ng ng i b nh ch y ra gi ng

Nylon không th ng, khi tr i ph i ph ng

công vi c c th c hi n liên t c và nhanh chóng

dung d ch v a a tránh lãng phí

Hình 7:

12. t túi ng b n vào v trí thu n l i 13. M gói/ p d ng c vô khu n

Ch n túi m u vàng, tri v t th ng

tg nv

t gói / h p v trí r ng. - C t gi y niêm phong. - M gói/ h p d ng c .

b bông, g c b n

m b o nguyên t c vô khu n. - Ng n ng a nhi m khu n. 275

- Không túi xa. - Mi ng túi m r ng.

Không d ng c vô khu n ch a s ng ch m vào t xung quanh

i b nh

dung d ch r a ra c c

14. Tháo b ng, g c c

- B ng cu n: Dùng kéo c t b Tránh au, ch y máu ng c . t th ng cho ng i - B ng dính:Bóc các chân nh ng - Khi tháo ph i t t , nh nhàng tháo b ng và g c ra kh i t th ng.

- B ng khô, dính ph i làm m b ng i dung d ch r a - V t th ng khô tháo b ng theo chi u cv tm Hình 10: Tháo b b ng cc

15.Nh n nh tình tr ng v t th ng

- Quan sát xung quanh v t th ng. - S l ng, màu s c, tính ch t a d ch

ánh giá ti n tri n c a t th ng

Phát hi n d u hi u ch y máu, nhi m trùng

Hình 8: Nh n nh v t th ng 16. Tháo b ng ã s ng

- 1 tay c m m t ngoài c g ng kéo g ng ra kh i tay - B g ng ã tháo vào lòng bàn tay i di n - L t m t trong c g ng còn i, kéo g ng ra kh i tay. - B g ng vào túi ng b n u vàng

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

Không ch t b n g ng dính vào tay u d ng v các t xung quanh.

Hình 9:

276

ud ng

ng tháo

17.

u ng i ng vô khu n

m c g ng, xác nh chi u a g ng, i g ng vào tay

Ng n ng a nhi m khu n

i g ng úng chi u, không làm rách g ng

Hình 10:

18. R a trong v t th ng

19. R a ngoài v t th ng

Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi ch

Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch a Povidine, r a t mép v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi ch

Làm s ch trong v t th ng phòng ng a nhi m khu n

- Làm s ch da - Không a vi khu n ngoài vào v t th ng

277

ng tác chính xác, tránh t n th ng v t th ng và au cho ng i nh. - G c b n b vào túi ng b nm u vàng

- . ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng. - M i l n r a ph i thay 1 l n g c, g c n b vào túi ng b n màu vàng

ud ng

ng i

Hình 11: R a v t th

20. C t ch t th ng

20. Theo dõi tình tr ng ng i b nh 21. Th m khô v t th ng 22. Sát khu n v t th ng

22. tg c vô khu n và ng v t th ng

t mi ng g c vô khu n g n sát v t th ng. - Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da. - Lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da. - C t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i v t th ng, b ch vào mi ng g c n ó. - Ti p t c c t h t ch theo ch nh c a th y thu c Tr ng h p v t th ng khâu ng móc b m kim lo i. Ta tháo móc b m nh m c Tháo móc b m Michel (m c 3.1) Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i b nh gi m t au n pg cc t v t th

u th m nh trên ng.

Dùng k p ph u tích/ k p Kose p g c c u th m dung d ch Betadin, th m nh t gi a v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài da, cách mép v t th ng 3- 4 cm - p lên b m t v t th ng m t mi ng g c vô khu n, g c trùm ra ngoài mép v t th ng 1,5cm. - Dung b ng dinh / b ng cu n ng v t th ng

b ch sau khi t.

rút ch t trong v t th ng ra ngoài, ph n ch bên ngoài không vào trong v t th ng. - Tránh a vi khu n ngoài vào trong v t th ng.

- Thao tác nh nhàng tránh au cho ng i b nh. - Không c t gi a n t ch ho c c t t c 2 u ch .

Hình 14: C t ch phòng tai bi n trong khi làm th thu t (Ng i b nh choáng do au ho c s ) Làm khô b m t v t th ng Tiêu di t vi khu n

b o v v t th và th m hút d ch

278

Quan sát da, s c t ng i b nh

Không dùng bông th m s i bông s dính vào v t th ng ng tác nh nhàng không nên c xát m nh v t th ng.

- G c che kín v t th ng. - Không b ng ch t quá ho c l ng quá.

23. Phân lo i và thu gom ch t th i

- B k p ph u tich/ kìm Kose vào khay qu u có dung d ch kh khu n. - Bông, b ng, g c, g ng tay cho vào túi ng b n, b t t vào thùng rác Y t u d ng r a tay.

Ng n ng a nhi m khu n b nh vi n

- Kh khu n và r a ng c úng quy nh. - X lý rác th i y t úng quy nh.

Hình 12:

Thu D n ng c

24. Ghi phi u ch m sóc SAU

- Ngày gi làm th thu t - Tình tr ng c th c a v t th ng. - S l ng d ch, m u s c, tính chât - Dung d ch r a v t th ng ã dùng - Ghi tên ng i thay b ng

Là c s pháp lý khi ch m sóc ng i b nh

ud ng

ng tháo

Ph i ghi úng và các n i dung

Hình 13: Ghi phi u ch m sóc

25. Thông báo cho ng i b nh

Thông báo cho ng i b nh bi t Giúp ng i b nh an tình tr ng c th di n bi n c a tâm, tin t ng trong t th ng u tr và ch m sóc

279

Không nói nh ng n ng i b nh quá lo l ng

4. T ánh giá và hu n luy n 4.1 ánh giá tr c hu n luy n Tr l i các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt

cho câu úng, c t S cho câu sai

i dung câu h i

úng

V t th ng khâu úng k thu t là: 2 mép v t th nhau, không so le

ng áp sát vào

V t th ng khâu úng k thu t là: 2 mép v t th nhau, không ch ng mép

ng áp sát vào

V t th ng khâu da ti n tri n t t là: Chân ch không có d u hi u ng n

V t th t ch

Dung d ch t t nh t

S d ng kéo cong, m i tù

V t th ch

C t rút ch ra kh i v t th u c a s i ch

Khi tháo móc b m kim lo i khâu da, ta dùng kìm Kose

V t th ng khâu da, có d u hi u nhi m trùng th nh c t ch cách

Sau khi tháo b bông g c c a v t th ng

Sau khi c t ch u d ng thông báo cho ng tr ng c th c a v t th ng

Sau khi thay b ng, c t ch , bông b ng, g c cho vào túi th i m u xanh.

Sau khi c t ch k p ph u tích, kéo ph i ngâm trong dung d ch kh khu n

ng khâu da vùng

Sai

u, m t, ti n tri n t t thì: 3 ngày c t

r a v t th

ng có khâu là NaCl 0,9%

c t ch cho ng

i b nh là t t nh t

ng khâu da vùng b ng ti n tri n t t thì sau 7 ngày c t h t

c khi thay b ng, c t ch a v t th ng

ng úng k thu t, là ph i c t ud

ng ph i tr i nylon d

tc i v trí

tháo c ch

ng ph i ánh giá tình tr ng i b nh bi t tình ng rác

4.2 Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u Giáo viên làm m u Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t các c trong quy trình k thu t. Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên tiêu chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. Giáo viên phân tích ý ngh a c a các chu n thành t trong t ng giai n c a th c hành k n ng, h ng d n cho sinh viên cách t c chu n ó, ch ra m i quan gi a quy trình k thu t và chu n thành t. 4.3 T l ng giá Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng n cho h cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p. 280

Stt

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

21 22

ng ki m: K thu t thay b ng c t ch v t th N i dung công vi c * Chu n b ng i b nh. Ki m tra h s ng i b nh Thông báo v k thu t s p làm Nh n nh tình tr ng ng i b nh Ki m tra d u hi u sinh t n * Chu n b ng i i u d ng Mang trang ph c y t g n gàng, i m , mang kh u trang R a tay th ng quy *Chu n b d ng c Chu n b khay d ng c - 1 H p ho c gói vô khu n trong ó có:(2 kìm Kocher, 2 k p ph u tích, c c nh 2 cái, g c mi ng, g c c u) - 2 ôi g ng tay vô khu n. - 1 chai ng dung d ch r a, 1chai ng dung ch sát khu n v t th ng. - 1 kéo,1 cu n b ng dính ho c b ng cu n,1 khay qu u,1 nylon. - 1 ch u ng dung d ch kh khu n, 1 túi ng n. * K thu t ti n hành. u d ng mang g ng tay. Tr i nylon n i ng i b nh n m. t ng i b nh t th n m ho c ng i thu n l i cho r a v t th ng. Kéo qu n /áo b c l v t th ng. dung d ch r a ra c c M h p/Gói d ng c vô khu n t túi ng b n vào v trí thu n l i Nh n nh tình tr ng v t th ng Tháo g ng tay c i g ng tay m i Dùng k p ph u tích/ k p Kose g p g c c u th m dung d ch Betadin, r a t mép v t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u l n n khi ch Dùng k p ph u tích/ k p Kose g p g c c u th m dung d ch r a Betadin, r a t chính gi a t th ng, xoáy trôn c r ng ra ngoài, r a nhi u n n khi s ch t mi ng g c vô khu n g n sát v t th ng. - Dùng k p ph u tích nh c nút ch lên kh i m t da. - Lu n m t bên m i kéo vào chân ch sát m t da. - C t t ch , tay c m k p ph u tích rút ch ra kh i t th ng, b ch vào mi ng g c g n ó. - Ti p t c c t h t ch theo ch nh. Tr ng h p v t th ng khâu b ng kim lo i ta tháo ch Quan sát s c m t ng i b nh, ng viên ng i nh gi m b t au n G p g c c u th m dung d ch Betadin sát khu n t th ng. 281

ng T t

Sai

Không làm

24 25 26

t g c ph kín v t th ng, c t b ng dính b ng c ph v t th ng * Thu d n d ng c Phân lo i và thu gom ch t th i úng quy nh Tháo b g ng tay, r a tay Ghi phi u ch m sóc: - Ngày gi làm th thu t. - Tình tr ng c th c a v t th ng. - C t h t ch hay c t cách Thông báo cho ng i b nh bi t tình tr ng c th di n bi n c a v t th ng

5. Th c hành k thu t 5.1 Th c hành t i labo không có giáo viên Chu n b Môi tr ng h c: Phòng th c hành. Mô hình, trang thi t b c n thi t: mô hình v t th ng. D ng c c n thi t. B ng ki m quy trình k thu t thay b ng c t ch v t th ng. T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quy trình t h c t p t i labo, sinh viên chia thành t ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát... Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c d a vào b ng ki m. B c 1: c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) B c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c to các tiêu chu n thành t B c 3: T ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình B c 4: H i nh ng ng i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t ng mình v a làm. B c 5: Trao i v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ó phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n. th c hành theo nhóm khi có u ki n M t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: thay b ng cho ng i b nh, v a làm a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c a nhóm, nhóm t nh n xét và rút kinh nghi m. Thay i v trí các thành viên trong nhóm m b o m i ng i u c làm và nh n xét b n mình làm. 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng thay b ng t i phòng Skill lab, sinh viên s ra b nh vi n th c hành. T i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng thay b ng trong ch m sóc cho ng i b nh. 5.4 T ch c giám sát sinh viên Camera t ki m tra Sinh viên t giám sát l n nhau

282

THU T HÚT

1. Gi i thi u k thu t hút

M RÃI

m rãi

Thông khí có vai trò h t s c quan tr ng trong quá trình hô h p, bình th ng ph n ho kh c có tác d ng t ng h t d v t ( m rãi) giúp ng hô h p c thông thoáng m b o vi c cung c p ô xy cho c th . Khi ng i b nh không có kh n ng ho, kh c ng th b t c ngh n gây ng c n tr thông khí, làm t ng kh n ng viêm nhi m và chính hi n t ng này l i làm n ng thêm s t c ngh n và gi m kh n ng cung c p khí ôxy cho c th , trong nh ng tr ng h p này ng i u d ng ph i s d ng k thu t hút m rãi làm thông thoáng ng th cho ng i b nh. thu t hút m rãi c phân làm 2 lo i: hút thông ng hô h p trên và hút thông ng hô h p d i. Hút thông ng hô h p trên là k thu t hút m rãi t i mi ng u, m i h u, hút thông ng hô h p d i là k thu t hút m rãi c th c hi n qua mi ng ho c m i ôi khi hút qua ng th nhân t o t i khí qu n, ph qu n. K thu t hút m rãi c th c hi n d a trên nh ng nguyên t c c b n nh áp l c c t o ra t máy hút l y h t các ch t ng trên ng hô h p ra bên ngoài giúp ng i b nh tho i mái và t o u ki n thu n l i cho quá trình l u thông không khí. M t khác, mi ng u, khí qu n c coi là vô khu n, do v y khi ti n hành k thu t ph i áp d ng các bi n pháp vô khu n h n ch nhi m khu n cho ng i b nh. vi c hút m rãi c th c hi n m t cách an toàn và hi u qu bên c nh vi c tuân th các nguyên t c vô khu n c n ph i hút theo trình t hút t mi ng, m i h u, r i i t i khí qu n, ng hút ph i có c u trúc u tròn và có m t s l bên c nh hút c nhi u và không gây t n th ng niêm m c ng hô h p. S l n hút ph thu c vào k t qu nh n nh th c t ng i b nh và yêu c u u tr c a bác s , thông th ng n u xác nh th y d ch ti t ng hô h p nhi u (qua quan sát ho c k thu t nghe) thì c n ph i hút m rãi cho ng i b nh. L ng m rãi nhi u hay ít ph thu c vào tình tr ng b nh lý c a ng i b nh vì v y không có lý do th c hi n k thu t hút th ng quy cho t t c ng i nh 1 – 2gì /l n. M t khác, vi c hút liên t c s làm t ng kho ng ch t s n có trong mi ng u và khí qu n, th ng d n t i h u qu gia t ng tình tr ng thi u ôxy cho ng i b nh và làm t n th ng ng hô h p. 2. M c tiêu h c t p 1. Nêu lo i k thu t hút

c m c m rãi.

ích, cách phân

2.Trình bày c cách nh n nh ng i b nh tr c khi ti n hành k thu t hút m rãi. 3. Mô t trình k thu t hút hút

4. Th c hi n m rãi cho ng

c các b c trong quy m rãi cho ng i b nh. c quy trình k thu t i b nh.

5. Rèn luy n c tính c n th n, nhanh nh n, nh nhàng, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t hút m rãi cho ng i b nh.

283

Khí qu n

Ph qu n ph i Ti u ph qu n Hình 1: Gi i ph u ph i ng

3. Ph n lý thuy t 3.1 Phân lo i k thu t hút

m rãi

3.1.1 Phân lo i theo v trí hút n c vào c u trúc gi i ph u và v trí th ng hút ng i ta chia k thu t hút m rãi làm 2 lo i: k thu t là hút ng hô h p trên (hút mi ng h u và m i h u) và hút ng hô p d i (hút mi ng khí qu n, m i khí qu n và hút khí ph qu n thông qua ng th nhân o) Hút mi ng h u và m i h u Mi ng h u bao g m: mi ng, vòm mi ng m m phía trên x ng móng và k c amidan, m i h u n m phía sau m i và kéo dài t i vòm mi ng m m. K thu t hút m rãi qua ng mi ng h u hay m i h u hay còn g i là hút thông ng hô h p trên c áp ng trong tr ng h p ng i b nh có kh n ng ho t t nh ng không có kh n ng kh c nh m hay kh n ng nu t. Chính vì v y, k thu t này c th c hi n sau khi ng i nh ho. Khi l ng d ch ti t trong ng hô h p, ph i gi m ng i b nh m t, có kh ng kh c và nu t thì không c n ph i hút n a. Hút mi ng- khí qu n và m i- khí qu n Hút mi ng khí qu n và m i khí qu n là m t trong nh ng k thu t hút thông ng hô h p d i, k thu t này c áp d ng cho nh ng tr ng h p ng i bênh có t ng d ch ti t t khí, ph qu n và ph i nh ng không có kh n ng kh c nh m sau khi ho và không có ng th nhân t o. Gi ng nh k thu t hút ng hô h p trên ( ng m i u), k thu t hút mi ng – khí qu n và m i khí qu n s d ng ng hút c t sâu vào trong khí qu n c a ng i b nh thông qua mi ng ho c m i tuy nhiên ng m i là thích p h n vì nó h n ch kích thích ph n x h u h ng. h n ch tai bi n t n th ng ng hô h p, th i gian hút không nên kéo dài quá 15 giây (t lúc y ng hút vào và rút ng hút ra), trong tr ng h p c n ph i hút dài thì nên ng i b nh ngh gi a m i l n hút và cho ng i b nh th ô xy n u có th . Hút khí, ph qu n. thuât hút khí, ph qu n (hút thông ng hô h p d i) là k thu t hút sâu c th c hi n qua ng th nhân t o nh ng t n i khí qu n hay can nuyn m khí qu n, trong nh ng tr ng h p này ng kính c a ng hút không nên l n h n m t n a ng kính trong c a ng th nhân t o. m b o hút d ch ti t xong không làm t n th ng niêm m c ng hô h p, trong khi a ng hút xu ng sâu phía d i ng hô h p không c dùng áp l c hút, và áp l c hút thích h p ch nên t 120 n 180 mm Hg. Khi rút ng hút ra không c rút liên t c mà c n ph i xoay ng hút hút c h t d ch ti t dính các c nh c a ng n i khí qu n. u d ng viên nên eo kh u trang, kính b o và c n thi t mang áo choàng tránh b v y b n d ch c th h n ch nhi m khu n chéo 3.1.2 Phân lo i theo cách th c hút a vào cách th c ti n hành chia k thu t hút thanh 3 k thu t là: hút kín và hút m và hút qua ng th nhân t o. K thu t hút m là k thu t hút có s d ng ng hút vô khu n và ng hút này c ra t i th i m hút, ng i u d ng ph i mang g ng vô khu n khi ti n hành th thu t hút. K thu t hút kín liên quan n vi c s d ng ng hút a n ng c ng trong m t cái túi b ng nh a, m c dù ng hút này c thi t k s d ng trong 24 gi nh ng có nhi u công trình nghiên c u cho th y r ng ng hút này an toàn khi s d ng trong kho ng th i gian dài h n. Hút kín c áp d ng cho ng i b nh c n có s thông khí c h c tr cho h th ng hô h p c a h b i vì nó cho phép cung c p ôxy liên t c trong khi hút ch, và nó làm gi m nguy c gây nên bão hòa ôxy th p, m c dù th thu t này không òi 284

i ph i dùng g ng tay vô khu n, xong nên dùng g ng tay bình th nhi m b nh t d ch c th .

tránh lây

Hút qua ng th nhân t o: K thu t hút qua ng th nhân t o c áp d ng cho nh ng ng i b nh b t t nh, b t c ngh n ng th và nh ng tr ng h p c n h tr khi tháo d ch khí - ph qu n ra bên ngoài. ng th nhân t o bao g m: ng n i khí qu n, cannuyn m khí qu n và ng th t mi ng. ng th t mi ng là lo i n gi n nh t a ng th nhân t o nó giúp ng n ng a s t c ngh n ng th (khí qu n) b ng cách không l i t t xu ng mi ng h u, ng th nhân t o lo i này c t kéo dài t r ng n mi ng h u và duy trì l i v trí bình th ng. Ph i s d ng ng th úng kích c , kích c phù h p c a ng th c xác nh b ng cách o kho ng cách t góc trong c a mi ng n góc hàm ngay bên d i tai. dài này t ng ng v i kho ng cách t mép c a ng th n nh, n u ng th nh thì l i không c gi ph n tr c c a mi ng, n u ng th quá to thì s y l i v phía tr c c a n p thanh qu n và làm t c ngh n ng th . 3.2 K n ng hút 3.2.1 Nh n

m rãi

nh ng

i b nh tr

c khi th c hi n k thu t hút

m rãi

Nh n nh các d u hi u và tri u ch ng c a vi c b t c ngh n ng hô h p trên và d i mà yêu c u ph i hút b ng ng m i, mi ng h u hay m i khí qu n, mi ng khí qu n. Vi c nh n nh ó bao g m: m nh p th , phát hi n nh ng âm thanh b t th ng (khò khè, ti ng rít), các ch t d ch ti t m i, n c m i, ch t d ch ti t d dày ho c các ch t nôn ra còn trong mi ng… Nh n nh các d u hi u và các tri u ch ng liên quan n vi c gi m ôxy máu: tình tr ng khó th vào và t ng carbon dioxit máu, các bi u hi n c a s s hãi, lo l ng, gi m kh n ng t p trung, ng l m, gi m m c t nh táo, t ng c m giác m t m i, chóng m t, nh ng thay i v thái ( c bi t là d n i cáu), nh p m ch và nh p th t ng, huy t áp cao, lo n nh p tim, xanh xao, xanh tím và ch ng khó th , các d u hi u và tri u ch ng th c th trên là h u qu c a gi m oxy t bào c ng nh t ng ch t ti t ng hô h p trên và d i. th ng

Xác nh các y u t hay g p làm nh h ng t i ch c n ng c a ng hô h p: t i b nh, s bó ép l ng ng c do qu n, áo dây th t l ng, ca vát quá ch t…

Tình tr ng d ch c th : L ng d ch nhi u s làm t ng l c s làm cho l ng d ch ti t c h n.

ng d ch ti t, s

m t

m: m c a môi tr ng và m trong khí th có nh h ng n vi c hình thành d ch ti t và tính ch t c a nó u này s liên quan t i k thu t hút thông ng th khi ng i b nh không th làm s ch các d ch ti t trong ng hô h p. Nhi m khu n: Nh n nh v tình tr ng nhi m khu n c th c a ng i b nh, i i nh ng ng i b nh b nhi m khu n ng hô h p thì d ch ti t th ng t ng và c h n ôi khi r t khó có th kh c ra c. Gi i ph u ng hô h p: m t s tr ng h p c u trúc gi i ph u b t th ng ng hô h p có th làm gi m kh n ng d n l u d ch ti t ngay c khi ng i b nh bình th ng. Niêm m c m i b phù n , v o vách ng n ho c b gãy x ng m t c ng có th làm nh h ng n vi c d n l u d ch ti t m i, các kh i u bên trong ho c xung quanh ng hô h p d i c ng có th nh h ng n vi c thoát d ch do b vít t c ho c b chèn ép bên trong và bên ngoài ng th . ánh giá nh n th c c a ng i b nh: tìm hi u nh n th c c a ng i b nh v tác ng c a vi c ho kh c m khi c n thi t, v l i ích c a vi c hút m rãi khi h không t ho kh c c, c ng nh nh ng b t l i c a vi c m rãi b ng trong ng hô h p. ng d n cho ng i b nh các ho kh c có hi u qu c ng nh cách ph i h p v i u ng khi hút m rãi và khuy n khích ng i b nh c ng tác trong khi ti n hành th thu t.

285

3.2.2 D ng c hút

m rãi

Máy hút ng hút: c n chú ý ch n ng hút có kích c phù h p v i ng i b nh, thông ng kính c a ng hút nh thì áp l c hút cao h n và hút c nhi u d ch ti t.

N c mu i sinh lý 0,9% ho c n c vô khu n kho ng 100ml (Dd n c mu i có c pha v i t l 1 thìa cà phê mu i cùng v i 500ml n c vô khu n). Bình ng c này ph i c thay sau 24 gi phòng ng a s phát tri n c a vi khu n. Dung d ch bôi tr n ng hút.

Hai ôi g ng tay vô khu n ho c m t ôi g ng tay vô khu n và m t ôi gang tay không vô khu n. Ch u ho c c c

ng dung d ch hút vô khu n,

hút. Kh n ho c gi y tr i s ch. ng th

t vào m i ho c mi ng (n u có ch

M t n , kh u trang, kính b o v m t. Túi

b n.

286

nh).

ng dung d ch bôi tr n

u ng

3.3 Quy trình k thu t Các b c TR

1. Xem h b nh án, chu n ng i nh

ng pháp ti n hành

Lý do

1. Xem y l nh c a bác s và nh n nh ng i b nh v tình tr ng t ng ti t d ch, t c ngh n ng hô h p

Tránh nh m l n và bi t c tình tr ng c th a ng i b nh

2. - Thông báo cho ng i b nh v th thu t, th i gian, cách th c ti n hành. - Gi i thích cho ng i b nh hi u th thu t s giúp làm thông ng th và gi m khó th , th thu t có th gây ho, ch y n c m i, e…

ng i b nh bi t yên tâm, tin t ng c ng tác và gi m thi u nguy c gây tai bi n, gi m lo l ng và au n cho h

Nh ng i m c n chú ý Xác nh úng ng i b nh, xem úng ch nh c a bác s

Hình nh minh h a

Khích l ng i b nh ho ra m rãi, t p ho n u có kh n ng và có th th c hi n c Hình 2: Chu n b ng nh

2. Chu n ng i u ng

ud a tay th oh .

ng mang trang ph c y , ng quy, eo t p d và kính

Làm gi m nguy c lây nhi m chéo, trong m t s tr ng h p ng i b nh có th ho th ng vào m t ng i u d ng.

a tay b ng xà phòng di t khu n và c hay c n di t khu n, móng tay c t ng n, tóc g n gang. Hình 3: R a tay th quy

3. Chu n d ng c

4. Ki m tra máy hút, xem nó ã ch hút h p lý hay ch a

u s d ng áp l c hút quá cao s kích thích và làm t n th ng niêm m c ng hô h p

287

Áp l c c a máy: 60150mmHg t i a là 200mmHg (hay 820 kPa) i v i ng i l n. N u áp c hút cao quá 200mmHg ng hút s t c.

Hình 4: Máy hút

m rãi

5. Ch n ng hút úng tiêu chu n, kích c phù h p v i ng i b nh

4. K thu t ti n hành

- Kích c c a ng hút ph thu c vào tính c và kh i ng m rãi. m b o thông khí trong khi ti n hành hút.

6. Khí dung cho ng i b nh b ng dung ch n c mu i 0.9%

làm loãng hút có hi u qu

t ng i b nh t th thu n ti n (cho ng i b nh và ng i u d ng) th ng t t th n a n m n a ng i, ho c n m ng a th ng, u ng a t i a (tr khi có ch ng ch nh).

Làm gi m kích thích ph n nôn e, t o t th tho i mái, d n l u d ch ti t và phòng ng a hít d ch vào trong

u ng a t i a t o thu n l i cho vi c lu n ng hút vào trong khí qu n. T ng ng oxy li u pháp 100%. Khích l ng i b nh hít th sâu.

8. Tr i kh n trên ng c ng

Gi m s lây nhi m vi sinh t gây b nh Làm gi m lây lan các vi sinh v t và s b n toé d ch th

Có th m c áo choàng b o h

i b nh

9. u d ng tháo g ng tay, mang g ng tay vô khu n, eo kh u trang eo kính

m và vi c

ng kính ng hút nên b ng m t a so v i ng th nhân t o. - N u m rãi nhi u và c thì l a ng hút càng ph i l n. Ch khí dung cho ng i b nh n u th y ch t bài ti t quánh dính

Hình 5:

ng hút

m rãi

Hình 6: i g ng vô khu n 288

4.1 Hút mi ng h u

10. L p m t u ng n i vào máy hút, u còn l i ch ti n l i g n ng i b nh. Ki m tra l i áp l c c a máy hút 11. Chu n b ng hút: m b d ng c hút ho c ng hút l y ng hút ra, ph n còn i c a ng thông gi trong kh n vô khu n ho c trong túi ng ng hút

Gi m áp l c tránh làm t n th ng niêm m c ng hô h p y ng hút ra s d ng, duy trì k thu t vô khu n làm gi m s lây nhi m các vi sinh v t gây b nh

12. M c c (ch u) vô khu n và t lên trên bàn c nh gi ng ng i b nh. vào c c kho ng 100ml n c mu i sinh lý ho c c vô khu n

d ng n c mu i sinh lý và n c vô khu n làm s ch ng sau m i l n hút

Không c ng hút ch m vào b t không vô khu n

13. Bôi tr n u ng hút: M l ng Dd bôi tr n, m t l ng nh vào túi ng ng hút vô khu n ã m ho c c c ng ch bôi tr n r i bôi tr n u ng hút

lu n ng vào ph qu n h n.

Có th nhúng u ng hút vào trong dung d ch bôi tr n ho c bôi tr n u ng hút t 6 - 8cm

14. Tay thu n c m ng hút tay không thu n c m ng n i. Si t ch t ng hút vào ng n i

i ng hút v i máy hút

Duy trì ng hút vô khu n, không ch m ng hút vào b m t không vô khu n

15. Hút m t l ng nh dung d ch mu i sinh lý 16. Lu n ng hút vào trong mi ng theo ng m i xu ng n h ng. Di chuy n ng hút xung quanh mi ng. ng viên ng i nh ho.

ki m tra máy và tráng ng hút hút s ch các ch t d ch ti t trong mi ng h ng

17. Hút d ch trong c c n c cho n khi ng hút, ng n i s ch h t các ch t d ch ti t

a s ch ng hút, làm gi m nguy c lây lan vi sinh v t gây b nh. 289

Hút liên t c, không u ng ch m vào m t niêm m c mi ng. Ho làm thoát ch t ng hô p d i vào mi ng.

18. T t máy hút, lau m t cho ng u ch t d ch ti t b n vào m t

TRONG

4.2 Hút ng ih u và m i khí qu n

i b nh

Gi v sinh, làm gi m nguy c lây lan vi sinh v t gây b nh

19. Tháo b dây ô xy ra (n u ang s ng), lu n ng hút vào trong m i và d c ng xu ng d i h ng trong khi ng i nh ang hít th 20. Hút t ng t ng n ng t quãng t 10 n 15 giây, t t rút ng hút ra v a rút v a xoay ng.

a ng hút xu ng c r ràng, h n ch au n và s kích thích ng i b nh phòng ng a t n th ng niêm m c ng hô h p và hút h t m rãi

21. R a ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý ho c n c cho n khi s ch ng

y b các ch t d ch ti t có trong ng hút.

22. Nh n nh l i ng i b nh ti p t c hút cho n khi s ch m rãi 23. Hút mi ng h u làm s ch d ch ti t trong mi ng

làm s ch d ch ti t ng th - Làm s ch d ch ti t ng hô h p trên. - Các vi sinh v t s xu t hi n nhi u h n mi ng.

Không hút, thao tác th t nhanh và nh nhàng u ng hút b dính vào niêm m c ph i ng ng hút. Khích l ng i b nh ho Các d ch ti t dính trong ng hút và dây hút s làm gi m hi u qu c a vi c hút Theo dõi s thay i tình tr ng tim, m ch Khi h ng h u, khí qu n ã c làm ch d ch ti t. Không c hút l i ng m i sau khi hút mi ng. Hình 7: Hút mi ng h u

4.3 Hút khí qu n

24. Bóp bóng cho ng

i b nh

ng c ng

ng thông khí, t ng ô xy trong máu

Th ô xy qua bóng

Hình 8: Bóp bóng cho ng i b nh 290

25. a ng hút vào trong nhân t o

ng th

hút m rãi có trong khí qu n

ng hút, a ng n khi ng i b nh ho ho c cho n khi không a ti p c a

Hình 9: Hút 26. Hút t ng t ng t quãng, v a rút v a xoay ng. Khích l ng i b nh ho.

- Ng n ng a t n th ng niêm m c khí qu n. - Hút h t d ch trong khí qu n. Lo i b các ch t d ch ti t có trong ng hút

- M i l n hút t 10 n 15 giây. - Theo dõi s khó th c a ng i b nh. d ng hút liên t c

28. Nh n nh tình tr ng tu n hoàn, hô h p và vi c làm s ch d ch ti t

Hút có th gây ra lo n nh p, gi m thông khí th vào, co th t ph qu n và suy tu n hoàn

29. Hút m i h u và mi ng h u..

Lo i b các ch t d ch ti t ng hô h p trên

- Phát hi n các tai bi n v tu n hoàn (lo n nh p, nh p nhanh…), hô h p: khó th , co th t ph qu n… - N u còn d ch ti t hút l i n s ch. Sau khi hút m i h u và mi ng h u thì ng hút ó b nhi m n do v y không c t l i vào ng n i khí qu n ho c ng m khí qu n n a

27. Tráng ng hút và ng n i b ng n mu i sinh lý cho n khi s ch ng

291

m rãi qua ng khí qu n

ng hút s n m trong ng. Làm gi m s lây lan a các vi sinh v t

Cách tháo b g ng tay th 2 gi ng nh cách tháo g ng tay th 1 mb o không b nhi m b n.

31. Tháo b kh n khoác trên ng c ng i nh r i b vào túi ng b n và t ng i b nh tr l i t th thích h p tho i mái

Làm gi m s lây lan c a các vi sinh v t

32. Cho ng

i b nh th oxy

Ng n ng a tình tr ng suy hô h p

u có ch bác s

33.

i b nh tr v t th thích h p

Ng i b nh tho i mái và n l u d ch t t

Tùy theo tình tr ng a ng i b nh

t ng

5. Thu d n ng c , ghi h s ch m sóc

30. Dùng các ngón tay cu n tròn ng hút l i. Tháo l n g ng tay tr l i, tháo g ng tay th 2 ch p lên g ng tay th nh t, t t máy hút

34. t bình ng n c mu i sinh lý vào i quy nh, v sinh, kh khu n theo quy nh

35. Tháo b kh u trang và r a tay 36. t b d ng c hút, máy hút theo quy nh 37. Nh n nh l i ng i b nh v hô h p, tu n hoàn... 38. Ghi h s ch m sóc

n ch nhi m khu n, d ng l i l n sau

Làm gi m s lây lan c a các vi sinh v t Ti n l i cho vi c hút l n sau ánh giá hi u qu c a vi c hút m b o vi c ch m sóc ng i b nh liên t c

292

u c n thíêt u ng có th mang ng tay s ch m b o v sinh nh c a

u bình dùng m t n thì b i sau khi d ng. N u là lo i dùng l i thì ph i r a ch và kh khu n.

So sánh tr c và sau khi hút Th i gian hút, c m ch t d ch hút ra và k t qu hút

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1 ánh giá tr

c hu n luy n.

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai

i dung

TT 1

Hút p

Theo v trí gi i ph u có 2 lo i k thu t hút và d i

Hút thông qu n

ng hô h p trên là hút h t các ch t d ch ti t

Hút thông ph qu n

ng hô h p d

Khi hút m rãi th ng niêm m c

m rãi là k thu t l y h t các ch t ti t c thông thoáng

A ng hô h p làm cho

m rãi: hút thông

ng hô h p trên ph i hút ng t quãng ng th

Hút thông

Tr c khi hút 0.9%

Khi

Th i gian m t l n hút tính t lúc không quá 15 giây

Hút

Sau m i l n hút ph i hút dung d ch mu i 0.9% ho c n ng hút và ng n i m i c hút ti p

Hút ng hô h p d i hút khí qu n

Trong quá trình hút ph i theo dõi ng p và tu n hoàn có th x y ra

ng hô h p d

ng hô h p trên

mi ng h ng, khí

i là hút s ch h t các ch t d ch ti t

u ng hút c u trúc ph i tròn và ch có m t l thông

ng hô

mi ng, h u khí, tránh làm t n

áy

i ph i hút ng t quãng

m rãi cho ng

i b nh ph i khí dung b ng dung d ch n

c mu i

u ng thông vào mi ng h u ph i ng ng hút

ng hô h p d

c khi hút thông ô xy

a ng hút vào cho

i v a rút ng hút v a ph i xoay

n khi rút ng hút ra l y h t d ch ti t c vô khu n

làm s ch

i ph i th c hi n theo trình t hút s ch mi ng h ng xong

ng hô h p d

4.2 Hu n luy n có giáo viên h

i b nh

phát hi n các bi n ch ng v hô

i ph i cho ng

i b nh th ô xy v i n ng

ng d n

4.2.1 Giáo viên làm m u các b

- Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong qui trình k thu t.

- Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong qui trình k thu t, sau ó giáo viên rút kinh nghi m, u n n n, s a ch a, phân tích các b c trong qui trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 4.2.2 T

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h n cho h cách s d ng nó trong h c t p. D a vào b ng ki m sinh viên có th t l giá c b n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t

293

ng ng ng

ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành. TT

i dung công vi c

* Xem h s b nh án chu n b ng 1 2

i b nh

Xem y l nh c a bác s và nh n nh ng i b nh v tình tr ng t ng ti t d ch, t c ngh n ng hô h p Thông báo cho ng i b nh v th thu t,gi i thích cho ng i b nh th thu t s giúp làm thông ng th và gi m khó th * Chu n b ng i u d ng

u d ng mang trang ph c y , r a tay th ng quy, eo t p d và kính b o h Chu n b d ng c 4 Ki m tra máy hút, xem nó ã c t ch hút h p lý hay ch a 5 Ch n ng hút úng tiêu chu n, kích c phù h p v i ng i nh * Ti n hành k thu t 6 7 8 9 10 11

14 15

Khí dung cho ng i b nh b ng dung d ch n c mu i 0.9% t ng i b nh t th thu n ti n cho ng i b nh và ng i u d ng Tr i kh n trên ng c ng i b nh u d ng tháo g ng tay, mang g ng tay vô khu n, eo kh u trang eo kính p m t u ng n i vào máy hút, u còn l i ch ti n i g n ng i b nh. Ki m tra l i áp l c c a máy hút b d ng c hút ho c ng hút l y ng hút ra, ph n còn l i c a ng thông gi trong kh n vô khu n ho c trong túi ng c c (ch u) vô khu n và t lên trên bàn c nh gi ng ng i b nh, kho ng 100ml n c mu i sinh lý ho c c vô khu n l ng dung d ch bôi tr n, m t l ng nh vào túi ng ng hút vô khu n ã m ho c c c ng r i bôi tr n u ng hút Tay thu n c m ng hút tay không thu n c m ng n i. Si t ch t ng hút vào ng n i Hút m t l ng nh dung d ch mu i sinh lý ki m tra và tráng ng * Hút mi ng h u Lu n ng hút vào trong mi ng theo ng m i xu ng n ng. Di chuy n ng hút xung quanh mi ng. ng viên ng i b nh ho Hút d ch trong c c cho n khi ng hút, ng n i s ch h t các ch t d ch ti t

294

úng

Sai

Không làm

Ghi chú

t máy hút, lau m t cho ng vào m t * Hút khí qu n

Tháo b dây ô xy ra (n u ang s d ng), lu n ng hút vào trong m i và d c h ng xu ng d i h ng Hút t ng t ng n, ng t quãng t 10 n 15 giây, t t rút ng hút ra v a rút v a xoay ng a ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý ho c n c cho n khi s ch ng Nh n nh l i ng i b nh n u còn d ch ti t ti p t c hút cho n khi s ch Hút mi ng h u làm s ch d ch ti t trong mi ng * Hút khí qu n qua ng th nhân t o

20 21 22 23

i b nh n u ch t d ch ti t b n

24 25 26

Bóp bóng cho ng i b nh a ng hút vào trong ng th nhân t o Hút t ng t ng t quãng, v a rút v a xoay ng, khích l ng i b nh ho 27 Tráng ng hút và ng n i b ng n c mu i sinh lý cho n khi s ch ng 28 Nh n nh tình tr ng tu n hoàn, hô h p và vi c làm s ch ch ti t xem ã h t ch a 29 Hút m i h u và mi ng h u... Thu d n d ng c ghi h s ch m sóc 30

31 32 33 34 35 36 37 38

Dùng các ngón tay cu n tròn ng hút l i, tháo l n g ng tay tr l i, tháo g ng tay th 2 ch p lên g ng tay th nh t, t t máy hút Tháo b kh n b vào túi ng b n và t l i t th ng i b nh Cho ng i b nh th ô xy t l i t th cho ng i b nh t bình ng n c mu i sinh lý vào n i quy nh, v sinh, kh khu n theo qui nh Tháo b kh u trang và r a tay t b d ng c hút, máy hút theo quy nh Nh n nh l i ng i b nh v hô h p, tu n hoàn… Ghi h s ch m sóc 5. Ph n th c hành 5.1 Th c hành t i labo (Không có giáo viên h

ng d n)

5.1.1 Chu n b - Môi tr

ng h c: Phòng th c hành k n ng

- Mô hình, trang thi t b c n thi t: máy hút, ng hút, g ng tay, c c tr n, n c mu i sinh lý, kh n ho c gi y s ch… - B ng ki m qui trình k thu t hút

m rãi.

295

ng, d ch bôi

5.1.2 T ch c h c t p - Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4-6 sinh viên.

c chia thành

- Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. - Th ng nh t qui trình t h c th c hành g m 5 b +B

c 1:

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a

c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…) c to các tiêu chu n thành

t c a nó.

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình.

+ B c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

+ B c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 5.2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b tc

th c hành theo nhóm khi có a

n i nào khi có

u ki n.

u ki n

- M t sinh viên ti n hành qui trình k thu t cho ng i b nh b ng cách v a làm c to các b c mình s p làm theo trình t ã c th ng nh t trên. - Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. - Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.

- Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi thành th o k n ng hút m rãi t i phòng th c hành k n ng (n m th 2), m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng hút m rãi trong ch m sóc cho ng i b nh. ho c

- Giai n u: sinh viên th c hành d u d ng c a b nh vi n. - Giai

giám sát c a giáo viên h

n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

5.4. T ch c giám sát: vi c giám sát sinh viên h c t p nh h th ng - Camera t

- B ng ki m qui trình k thu t, b ng ki m t l

296

ng giá

ng d n

ÔXY QUA M I VÀ

NG M

KHÍ QU N

1. Gi i thi u t ng quan Li u pháp oxy là cung c p oxy cho ng i b nh. M c ích c a li u pháp oxy là phòng ho c gi m tình tr ng thi u oxy. B t c ng i b nh nào mà s oxy hoá mô không u có th nh n thêm oxy t vi c cung c p oxy có ki m soát. 2. M c tiêu k n ng 1. Chu n b

d ng c

2. Th c hi n qu n

c k thu t cho ng

ti n hành cho th oxy i b nh th oxy qua m i và qua ng m khí

3. Lý thuy t 3.1 ph ng

Li u pháp oxy c ch nh b i Bác s , là ng i xác nh n ng c hi u, ng pháp và th tích lít/ phút. Nh ng khi vi c cung c p oxy là bi n pháp c p c u thì i u d ng có th t b t u li u pháp.

Li u pháp oxy ch là m t bi n pháp h tr và ch nên c s d ng khi có ch nh. Nh b t c lo i thu c nào, li u ho c n ng oxy nên c theo dõi liên t c. Ng i u ng c n ki m tra y l nh c a Bác s hàng ngày xác nh n ng oxy c ch nh và c n áp d ng các nguyên t c ki m tra 5 úng nh trong vi c cho ng i b nh u ng thu c. 3.2 Ch

Li u pháp oxy c ch nh cho các ng i b nh có bi u hi n thi u Oxy (n ng oxy th p ho c bão hòa oxyhemoglobin trong máu ng m ch th p). Thi u oxy có th do nguyên nhân sau: Các ch

ng ng i

ng hô h p: Ð m dãi, d v t, co th t, phù n .

H n ch ho t ng c a l ng ng c: Li t c hô h p do t n th ng th n kinh, v o t s ng, ch n th ng l ng ng c gây ra gãy x ng s n, tràn khí, tràn d ch màng ph i. Suy gi m ch c n ng c a h th n kinh tham gia vào quá trình hô h p: Viêm não, ch n th ng s não, tai bi n m ch máu não. Các b nh gây c n tr s khuy ch tán c a khí trong ph i: Viêm ph i, phù ph i c p, khí ph th ng, viêm ph qu n ph i. Các b nh làm r i lo n quá trình v n chuy n oxy máu và tu n hoàn: Thi u máu, suy tim, b nh tim b m sinh. 3.3 Các tri u ch ng chính c a tình tr ng thi u Oxy Tri u ch ng c a thi u oxy tùy thu c vào tu i, s c kho , tình tr ng b nh lý hi n t i và mãn tính c a ng i b nh. D u hi u c a thi u oxy g m có: M ch nhanh. 297

Th nhanh, nông, khó th . B n ch n, chóng m t. Cánh m i ph p ph ng. Co kéo kho ng gian s

n và hõm c.

Xanh tím. 3.4 Nguyên t c khi ti n hành li u pháp Oxy Nguyên t c chung d ng úng li u l ng, úng ph ng pháp: d ng li u l ng và dùng ph ng pháp thích h p theo ch nh c a Bác s m b o cung c p oxy cho ng i nh. Nh b t k lo i thu c nào, oxy không ph i hoàn toàn vô h i cho ng i b nh. N ng oxy l n h n 50% có th d n n ng c oxy. Nên s d ng n ng oxy th p nh t n thi t t c s bão hoà oxy máu ng m ch mong mu n. Phòng tránh nhi m khu n: Oxy là môi tr ng thu n l i cho vi khu n phát tri n nhanh vì v y c n m b o khâu vô khu n trong quá trình cung c p oxy. Phòng tránh khô ng hô h p: Trong quá trình cung c p oxy cho ng n làm m oxy tr c khi i vào, cho ng i b nh u ng thêm n c n u có th . Nguyên t c v an toàn: n ph i b o oxy, vì nó d gây ra tình tr ng cháy n .

i b nh

m an toàn trong khi s d ng li u pháp

3.5 D ng c cung c p oxy Oxy c cung c p b ng hai h th ng: H th ng v n chuy n ng, túi ng và h th ng kín trong t ng.

c nh

bình

Oxy c cung c p t bình ng ho c h th ng t ng là oxy khô. Khí khô này làm m t n c c a màng nh y hô h p, vì v y c n làm m oxy tr c khi cho vào ng hô p c a ng i b nh, c bi t khi th tích th vào trên 2 lít/ phút. D ng c cung c p oxy bao g m ng thông m i, canule m i, m t n , l u oxy, ng ch T ho c vòng c dùng trong thông khí nhân t o ( n i khí qu n hay m thông khí khí qu n) 3.5.1

ng thông m i

ng thông m i là ng m m d o và tr n láng, dài kho ng 40 cm. Ð u xa c a ng có nhi u l h nh oxy có th thoát ra. T c bình th ng c a dòng oxy qua ng m i là t 1 n 6 lít/ phút. FiO2 t 24% n 40% . ng thông m i có thu n l i là s n có cho t k ng i b nh b t c tu i nào, r ti n và dùng m t l n. Tuy nhiên ng thông m i có h n ch trong s d ng vì gây ra tình tr ng khó ch u cho ng i b nh khi dùng, có th dính vào h c m i và làm khô mi ng h u. Li u pháp này còn t n nhi u th i gian. 3.5.2

Canuyn

Bao g m m t cái ng dài v i hai nhánh 0,6 - 1,3cm cong mà c nh vào trong hai m i. M i bên c a ng n i v i ng oxy cung c p. Cannule th ng c gi c nh quanh u c a ng i b nh ho c d i c m. Tr khi ng m i b ngh n còn không thì cannule s cung c p oxy, ngay c i v i nh ng ng i mà th ch y u b ng mi ng. Nó cung c p n ng oxy t ng i th p (24 - 44%) th tích 2 - 6 lít/ phút. Khi th tích oxy trên 6 lít/ phút, ng i b nh có khuynh h ng nu t không khí và niêm m c h u d b kích thích. Ngoài ra hi u s oxy th vào không t ng.

298

Hình 1: Cannule m i 3.5.3

M tn

uh tm tn c làm b ng plastic d o mà có th g n vào m t. Chúng c u c a ng i b nh v i nh ng dây àn h i. M t s có k p b ng kim lo i và có th c b cong qua c u m i c nh ch t h n. Có vài l bên c a m t n cho phép thoát ra c a CO2. Ð tránh cho ng i b nh hít CO2 vào l i khi mang m t n , li u oxy i thi u là 5 lít/ phút. M t s m t n có túi ch a, nó cung c p n ng oxy cao h n cho ng i b nh. Ph n còn l i c a khí th s c i vào túi. gi

Nh ng lo i m t n M t n 8lít/phút. M t n có th x u thêm.

c dùng trên th tr

n gi n cung c p n ng oxy t 40- 60% t ng ng th tích 5c ch ng ch nh cho nh ng ng i b nh gi CO2 b i tình tr ng này

M t n th vào l i m t ph n cung c p oxy 40 - 60% v i th tích 6- 10lít/phút. Túi ch a oxy c g n vào cho phép ng i b nh th vào kho ng 1/3 l ng khí th ra k t p v i oxy. Túi th vào l i m t ph n không ph i làm x p hoàn toàn trong quá trình th vào tránh t o khí CO2. N u u này x y ra, th tích oxy lít/ phút c n c t ng. M t n không th vào l i cung c p n ng oxy cao nh t. S d ng túi không th vào l i, ng i b nh ch th ngu n khí t túi. Van m t chi u trên m t n và gi a túi d tr và m t n tránh không khí phòng và không khí th ra c a ng i b nh i vào túi. Ð tránh tích t CO2, túi này không hoàn toàn d t trong k th vào. N u nó nh v y thì ng i u d ng nên t ng th tích khí th vào. M t n Venturi c s d ng khi c n cung c p cho ng i b nh l ng oxy có ng th p và chính xác. M t n này có th cung c p oxy cho ng i b nh v i n ng thay i t 24 - 50%. N ng oxy c ghi rõ trong m t n . N u t ng th tích oxy cao n n ng oxy c hi u s không t ng n ng c cung c p cho ng i b nh.

299

Hình 4: M t n không th vào l i 3.5.4

L u

u có th dùng thay th m t n khi ng i b nh không th dùng m t n c. Khi dùng l u cung c p oxy, n ng oxy thay i vì v y nó th ng c s d ng i v i h th ng Venturi. L u cung c p n ng oxy khác nhau (ví d : 30- 50% oxy th tích 4- 8 lít/phút).

Hình 6: L u cung c p oxy cho tr em 3.5.5 ng ch khí qu n)

T ho c vòng c trong thông khí nhân t o (n i khí qu n ho c m thông

i v i thông khí nhân t o, oxy cung c p oxy c n ph i luôn luôn c làm m vì không i qua ng th thông th ng là mi ng và m i. Hai d ng c c s d ng làm cung c p Oxy m là ng ch T ho c vòng c trong m thông khí qu n. ng ch T là m t thi t b hình ch T có m t nhánh n i ngu n cung c p Oxy v i ng thông khí nhân t o ( N i khí qu n ho c m thông khí qu n). Vòng c trong m thông khí qu n là m t lo i thi t b có m t cong v i quai có th u ch nh cho phù h p v i c ng i b nh. Có 2 l : m t l luôn luôn m phía ng i nh thoát khí và m t l n i v i ngu n Oxy.

300

3.6 Quy trình k thu t Các b

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng

mc nl uý

th c hành 1.Chu n b ng i b nh

2.Chu n b ng c

minh h a - Thông báo tr c và gi i thích cho ng i b nh ho c ng i nhà ng i b nh. - Oxy cung c p, áp l c k , l u ng k , dây d n, ng n i ti p... - D ng c làm m theo h n c a y l nh bác s . -

Hình nh

ng i b nh và i nhà h p tác

mb o y các d ng c cho quá trình ti n hành thu t

Ph i thông báo và gi i thích rõ ràng cho ng i nh và ng i nhà ng i nh bi t. Chu n b y c n thi t

các d ng

ng thông m i, canuyn, m t n i kích th c thích h p.

- B ng dính. - Dây àn h i

nh.

i m , mang kh u trang, mang ng. Bình oxy có h th ng làm m

3. Chu n b nhân viên y

m b o theo nguyên t c vô khu n, gi m nguy lây nhi m

301

Ch n c g ng tay phù h p d thao tác.

ng i nh n m t th và v trí thích h p

t ng

i b nh

t th Fowler

Giúp l ng ng c giãn d dàng h n

- G n l u l ng k vào v trí thoát mb oc ah oxy t ng d n ho c t bình th ng cung c p oxy ch a. kín và hi u qu - Làm y chai làm m, g n chai vào áy c a l u l ng k . - G n ng oxy và d ng c cung p vào b ph n làm m. - Cho li u l ng oxy theo y l nh 6. M oxy m b o cung c p theo t c oxy úng li u l ng ng thông m i: ã c ch và hi u qu , an toàn - Ðo chi u dài ng thông m i: Ðo nh kho ng cách t cánh m i c a ng i b nh n dái tai và làm u m m c ó. 7. Dùng d ng - Làm tr n ng thông b ng d u tr n tan trong n c cung c p oxy thích h p - Ð t ng thông nh nhàng vào trong m t l m i, lu n ng d c theo sàn c a h c m i, ng ng t i m ã làm d u tr c ó - Ki m tra h c mi ng b ng è i và èn. Ð u c a ng có th nhìn th y c bên l i gà, rút ng lui kho ng 0,6 cm không nhìn th y ng n a -C nh ng và m i c a ng i nh, c nh ng n i vào áo qu n c a ng i b nh ho c gi ng, không làm c ng ng Cannule: 302 - Ð t 2 nhánh c a cannule vào hai l m i, qu n dây c nh quanh u. - N u cannule không c nh 5. Chu n b cung c p oxy và h th ng làm m

TRONG

m b o tính riêng t n u i b nh có yêu c u

Nên khoá dòng oxy trong giai n này. Ki m tra h th ng cung c p oxy c n th n. Cách o

sâu c a ng thông m i

- Ki m tra oxy có i qua ng ch a. Không nên ng b xo n, ch n i ph i kín. Có b t khí bình làm m khi dòng oxy i qua. Ki m tra dòng oxy u a cannule, ng thông i, m t n và l u. Th oxy qua canunle Tùy theo u ki n c a ng i b nh và d ng c s n có t i b nh phòng l a ch n ph ng ti n phù h p m b o s tho i mái và thu n ti n cho ng i b nh.

Th oxy qua m t n

Các ch t ti t có th c n tr

8. Ðánh giá ng i b nh và theo dõi tình tr ng a ng i nh

9. Theo dõi các d ng c cung c p oxy th ng xuyên

10. Báo cáo Bác s và ghi vào h s tình tr ng ng i b nh.

Theo dõi: - Các d u hi u s ng - D u hi u lâm sàng c a thi u oxy, tim p nhanh, lú l n, khó th , b t an, và xanh tím. Ki m tra khí máu ng m ch n u n có Cannule m i, ng thông m i: - Ðánh giá l m i c a ng i b nh có nút nh y và kích thích t i ch không. Ð t ch t nh n (hoà tan trong n c) khi c n thi t làm gi m au - Thay ng thông m i ít nh t m t n ngày ho c m i 8 gi . Lu n l i ng khác vào l m i bên kia. t n ho c l u: - Theo dõi da vùng m t th ng xuyên xem xét s m t, chà xát, khô, và u tr khi c n thi t. - Ki m tra l u l ng k và m c n c trong bình làm m c i 30 phút và b t c khi nào c n thi t - Ð m b o vi c tuân th bi n pháp phòng cháy n - Ki m tra y l nh c a Bác s 4 gi /l n - Báo cáo bác s sau khi th c hi n xong k thu t - Ghi nh n xét quy trình th c hi n, các bi u hi n c a ng i nh và các bi n pháp ã ti n hành.

m b o x trí k p th i các tai bi n và bi n ch ng có th y ra

- X trí và báo Bác s k p th i các d u hi n b t th ng - Thay d ng c úng th i gian quy nh

m b o h th ng cung c p oxy làm vi c hi u qu , an toàn

Th c hi n các b c phòng ch ng cháy n theo quy nh Kh n tr ng, k p th i, chính xác

p th i x lý các t th ng n u có Theo dõi và qu n lí s ng i b nh

303

Ghi chép h s y , chi ti t Báo cáo bác s sau khi th c hi n xong k thu t

4.1

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

i dung

Li u pháp Oxy là m t ph th ng xuyên.

Luôn luôn c n ph i cho ng qu

Oxy li u pháp thi u khí oxy

C n ph i h t s c th n tr ng khi s d ng oxy vì có th gây ra tình tr ng cháy n .

c ch

ng pháp

ún g

ng giá: S

u tr hi u qu nên s d ng

i b nh th Oxy li u cao m i

nh cho các ng

4.2 Hu n luy n có giáo viên h

t hi u

i b nh có bi u hi n

ng d n và làm m u

d ng b ng ki m i dung

1. Chu n b ng

Sa i

Không làm

i b nh

2. Chu n b cho ng

i b nh th oxy

3. Chu n b nhân viên y t 4. Ti n hành k thu t 4.1.

t ng

i b nh

t th ,v trí phù h p

4.2. Chu n b h th ng cung c p oxy 4.3. M oxy theo li u ch 4.4. Theo dõi ng

i b nh và h th ng cung c p oxy

5. Th c t p ghi chép h s sau khi th c hi n xong thu t cho ng i b nh th oxy.

Sai

Th c hành k thu t

5.1 Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: 5.3 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4 T ch c giám sát b ng nhi u cách

304

t k n i nào, không có giáo viên

Ghi chú

CÁCH L Y B NH PH M LÀM XÉT NGHI M

1. Gi i thi u t ng quan nh ph m do u d ng thu th p ho c c thu th p d i s giúp c a u d ng, óng vai trò r t quan tr ng trong ch n oán và u tr . làm t t u này, u d ng ph i bi t c lý do th c hi n nh ng xét nghi m này, bi t c cách chu n c ng nh cách h ng d n ng i b nh h p tác trong quá trình th c hi n, bi t thu th p ng nh b o qu n b nh ph m úng ph ng pháp. Khi l y b nh ph m làm xét nghi m, ng i di u d ng c n ph i mang g ng tay tránh ph i nhi m v i các d ch c a c th có th gây lây truy n b nh. D ng c ch a b nh ph m ph i c dán nhãn rõ ràng, y k b o v nhân viên phòng xét nghi m không b lây nhi m. T t c các m u nghi m nên chuy n n ngay phòng xét nghi m (n u có th ), vì nhi t và th i gian có nh h ng n k t qu xét nghi m. 2.

M c tiêu k n ng Chu n b L y

c d ng c và giúp

i b nh khi c n thi t.

c b nh ph m làm xét nghi m úng ph

ng pháp.

3. Lý thuy t liên quan k n ng 3.1 L y phân làm xét nghi m y phân làm xét nghi m là m t ph ng pháp thu th p phân ánh giá tình tr ng bênh lý nh : kh i u, ch y máu, nhi m trùng và các v n b t th ng v h p thu khác. Th ng thì ch l y m u nghi m phân n gi n làm xét nghi m nh ng ôi khi, u d ng c ch nh l y nh ng m u phân nh ng l n i c u khác nhau. M u nghi m phân nên c g i ngày n phòng xét nghi m vì khi lâu khó có th phát hi n vi sinh v t. M u nghi m phân th ng c s d ng xét nghi m tìm máu, m , tr ng giun và ký sinh trùng trong phân. 3.2 L y

m làm xét nghi m

Là ph ng pháp l y mt ng hô h p ánh giá tình tr ng bênh lý nh : kh i u, ch y máu, nhi m trùng. u d ng thu th p m b ng cách h ng d n cho ng i b nh cách ho th t sâu l y m.Thu th p m làm xét nghi m th ng c ch nh r t r ng rãi, t viêm ph qu n cho n ung th ph i. M u nghi m m có th c d ng xét nghi m c y, làm t bào và làm kháng sinh . 3.3 L y n

c ti u làm xét nghi m

y n c ti u làm xét nghi m là ph ng pháp l y n c ti u ánh giá tình tr ng nh lý nh nhi m trùng, kh i u, nh ng thay i sinh hoá c a các ch t trong h ti t ni u... y n c ti u làm xét nghi m c chia làm 3 k thu t khác nhau: L y m u n c ti u ng u nhiên: là ph ng pháp thu th p n c ti u b ng cách yêu c u ng i b nh i ti u vào d ng c ng n c ti u sau khi ã lau s ch vùng t ng sinh môn, ho c qua sonde Folley ho c qua các túi thu th p n c ti u trong ph u thu t ng ti t ni u (m u nghi m yêu c u ph i s ch). Ph ng pháp thu th p n c ti u này th ng c ch nh trong các xét nghi m tìm các thành ph n b t th ng trong n c ti u nh h ng c u, b ch c u và phát hi n s hi n di n v i s l ng l n vi khu n trong

305

c ti u. Ngày nay ng nguy c nhi m trùng ng

i ta không dùng ph c dòng r t cao.

ng pháp

t thông ti u

l yn

c ti u vì

L y m u n c ti u theo gi : th ng thì bác s hay ch nh thu th p n c ti u trong 24 gi , vi c thu th p nên b t u vào bu i sáng. Tr c khi b t u tính gi , u ng yêu c u ng i b nh i ti u và b m u n c ti u u tiên này vì l ng n c ti u này có s n trong bàng quang trong kho ng th i gian tr c ó, sau ó thu th p t t c các u n c ti u mà ng i b nh bài ti t cho n khi k t thúc th i gian c ch nh. Các u n c ti u s c chung vào m t chai l n, n u b quên b t c m u n c ti u nào s làm sai k t qu . Ng i b nh nên i ti u l n cu i cùng càng g n th i gian k t thúc vi c thu th p càng t t. Ph ng pháp này th ng c ch nh trong các xét nghi m tìm các ch t mà n ng c a nó thay i theo th i gian nh : axit amin, creatinin, hocmon, ng ... L y m u n c ti u gi a dòng: th ng c s d ng l y n c ti u ph c v cho xét nghi m c y tìm vi khu n c ng nh làm kháng sinh . Nh ng xét nghi m này th ng c n ph i m t 72 gi m i có k t qu . 3.4 L y máu làm xét nghi m y máu làm xét nghi m là ph ng pháp c th c hi n nhi u nh t, c dùng nh l ng n ng các ch t sinh hóa trong máu, làm công th c máu, c y máu, n gi i ,.... u d ng ch c phép l y máu t nh m ch ch không c l y máu ng ch. Có nhi u ph ng pháp l y máu nh ng hay s d ng nh t v n là ph ng pháp l y máu qua syringe.

306

3.5 Quy trình k thu t 3.5.1

L y phân làm xét nghi m

Các b c th c hành Tr

c khi ym u nghi m

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

- Ph i xem k các ch nh - M t s xét nghi m c hi u có th yêu c u ph i y phân úng th i m và l y bao nhiêu l n. - D ng c ch c ph i y và úng d ng c . - Tránh nh m l n

1. Xem h s nh án

- Ki m tra y l nh c a bác s v c ích c a xét nghi m phân, s ng m i m u phân, s m u phân và th i gian c n thu th p.

- B o m th c hi n úng y l nh. - Chu n b úng d ng c .

2. Chu n b ng c

- Gi y lau - Bô s ch hay vô khu n - G ng tay s ch - Chai ng phân ã dán nhãn và yêu c u xét nghi m - Hai que è l i

ng n ch n s ti p xúc tr c ti p c a tay và phân, gi m nguy lay truy n vi khu n kh i nh m l n v i các m u nghi m khác. - Dùng chuy n phân sang chai ng phân

3. Chu n b ng i b nh

- Gi i thích lý do t i sao ph i l y u nghi m phân

- Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng t thu th p phân. - N c ti u làm thay i c m c a phân. N c s hoà loãng các thành ph n trong phân. u d ng g i n ngay phòng xét nghi m.

- H

ng d n cách l y phân

- Gi i thích v i ng i b nh r ng u nghi m phân không có n c ti u, n c hay gi y v sinh. - Yêu c u ng i b nh báo ngay i u d ng sau khi có phân

307

y úng ng i b nh và úng m u nghi m

Hình nh minh h a

Trong khi ym u nghi m

4. T o ra s riêng t cho ng i b nh

u ng i b nh không th i vào nhà vê sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.

ng i b nh tho i mái, kích thích i c u

Yêu c u ng i b nh báo cho u d ng khi có u nghi m

5. R a tay 6. Giúp ng i b nh

Theo quy trình r a tay th ng quy Giúp ng i b nh i vào nhà v sinh ho c ng i lên bô

R a tay úng k thu t Chú ý n ng i b nh

7. H ng d n ng i b nh 8. Cung c p cho ng i nh các d ng thích h p 9. Mang g ng tay

ng d n ng toilet tr c khi a cho ng khô ng i b y n p bô l

Làm gi m s lây truy n vi khu n t s ng i b nh quá m t ho c gi m kh n ng v n ng có th ph i c n n s giúp c a u ng b o m phân s không tr n n v i n c ti u và gi y v sinh. phân không tr n l n v i c ti u. tránh bay mùi hôi gây ô nhi m ng n ch n s lây truy n vi khu n t phân sang tay ng i nh

i b nh i ti u vào ic u i b nh bô s ch, nh i c u vào i

Mang g ng tay theo quy trình mang ng

308

Mang g ng úng k thu t

10. Thu th p u nghi m

11. y kín u phân

Sau khi l y u nghi m

- Lây m u nghi m nuôi c y: Kéo nòng (swab) ra kh i l xét nghi m vô khu n, dùng swab l y u phân kho ng b ng h t u, sau ó a swab tr l i ng nghi m. i v i nh ng xét nghi m khác: Dùng 2 cái è l i l ym t mi ng phân kho ng 2 cm vào ng nghi m, n u là phân thành khuôn và kho ng 15 ml n u là phân n c i v i m u nghi m phân theo th i gian: t c các m u phân u ph i c thu th p vào v t ch a và b u nghi m vào trong t l nh y ch t n p ng nghi m l i

- Phân ch ch m vào swab vô khu n tránh s xâm nh p c a vi khu n t bên ngoài vào

úng s l ng m b o th i gian quy nh

- S d ng que è l i ng n ch n s lây truy n vi sinh v t vào tay hay các v t d ng khác

- Các xét nghi m v các enzyme tiêu hoá, các s n ph m tiêu hoá, nh n ng m , hay m t thì c n phân tích t t c các m u phân trong m t th i gian nào ó tránh s lan truy n vi sinh v t qua không khí

12. Thu d n ng c

- B c k que è l i vào trong mi ng kh n gi y, tháo g ng tay và vào n i quy nh. và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n

- Làm gi m s lây truy n vi sinh t - Chu n b s n sàng khi c n dùng

Chú ý tránh s lây nhi m

13. R a tay

Theo quy trình r a tay th

Làm gi m s lây truy n vi khu n

R a tay úng k thu t

ng quy

309

14. Dán nhãn và g i m u phân n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi nghi m, các yêu c - G i m u phân nghi m ngay l p t ngày vào t l nh

15. Ghi chép s b nh án

- Ngày gi l y b nh ph m. - Tính ch t, c m c a phân - B t c s không tho i mái nào a ng i b nh trong quá trình l y phân

16. Báo cáo t qu b t th ng

Báo cáo k t qu b t th bác s

y tên m u u xét nghi m, n phòng xét c ho c a ng m u nghi m

ng cho

- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr - M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

- Ghi y thông tin ng i b nh - N u yêu c u xét nghi m tr ng, ký sinh trùng hay amip thì ph i i ngay n phòng xét nghi m.

- Ch c ch n ã th c hi n y l nh - Nh ng d ki n này có th giúp kh ng nh m t s v n c bi t

m b o khách quan và chính xác

có nh ng x trí k p th i khi n

310

p th i, chính xác

3.5.2

L y

m lĂ m xĂŠt nghi m

311

Các b c th c hành Tr

c khi ym u nghi m

ng pháp ti n hành

Nh ng

- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m m, s l ng i m u phân, s m u phân và th i gian c n thu th p.

- M t s xét nghi m c hi u có th yêu c u ph i l y - B o m th c hi n úng y nh. - Chu n b úng d ng c .

2. Chu n b

- L y

M u nghi m m ph i Chu n b c b vào úng l theo quy nh c a t ng lo i xét nghi m - Tránh nh m l n nh h ng n ch n oán và u tr , sau khi l y m xong có th a ngay n phòng xét nghi m - Tránh s ph i nhi m v i tác nhân gây b nh trong d ch ti t a ng i b nh

m vô khu n có n p

- G ng tay

mc nl uý

Th i gian lý t ng nh t y m u nghi m m là vào bu i sáng s m vì d ch ti t a ph qu n b ng su t êm và vi khu n c ng ng nhi u h n.

1. Xem h s nh án

- L c dán nhãn y yêu u xét nghi m, ngày gi , tên b nh ph m

Trong khi ym u nghi m

Lý do

y d d ng c

3. Chu n b ng i b nh

- Gi i thích lý do t i sao ph i l y u nghi m m - H ng d n các b c c a quy trình l y m. + Khi ng i b nh kh c m, b o ng i b nh ho th t sâu Tr c khi ng i b nh kh c m thì o ng i b nh súc mi ng hay ánh r ng b ng n c

- Ng i b nh s h p tác n u hi u c m c ích c a xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. làm gi m các ch t trong mi ng có th nh h ng n t qu xét nghi m

- Nh c nh ng i b nh ng n c b t không ph i là m, m ph i c kh c ra t ph i - Không s dung dung d ch súc mi ng ho c kem ánh ng vì nh ng ch t này có th làm gi m kh n ng nhìn th y vi sinh v t

4. T o ra s riêng t cho ng i b nh

u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.

Th thu t này có th làm ng i b nh b i r i ho c làm phi n nh ng ng i b nh khác

Quan tâm

5. R a tay

Theo quy trình r a tay th

Làm gi m s lây truy n vi khu n

a tay úng k thu t

6. T th ng i b nh

Yêu c u ng i b nh n m t th bán Folwer, ng i ho c ng ho và kh c m

Làm cho ph i giãn n hoàn toàn và ng i b nh d ho

7. H ng d n ng i b nh

u ng i b nh có v t m hay au 312 Ép ch t hay tr giúp vùng b vùng nào ó, b o ng i b nh gi au s làm gi m s co c và ch t bàn tay vùng t n th ng au trong quá trình ho ho c dùng g i è vào vùng ó ng i b nh có th ho h u

ng quy

n ng

m úng t th

úng ph

ng pháp

i b nh

Minh h a hình nh

313

3.5.3

L yn

3.5.3.1 L y n

c ti u lĂ m xĂŠt nghi m c ti u ng u nhiĂŞn

314

Tr c khi l y u nghi m

Các b c th c hành 1. Xem h s nh án

Lý do

- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích a xét nghi m n c ti u, xét nghi m n th c hi n - N c, xà phòng, kh n, g ng tay - D ng c ng n c ti u có mi ng l n và có n p y

2. Chu n b

3. Chu n b ng nh

ng pháp ti n hành

i - Gi i thích lý do t i sao ph i l y n ti u

- H

ng d n các b c c a quy trình l y c ti u ng u nhiên. - Gi i thích v i ng i b nh r ng n c ti u không c l n v i phân

Trong khi ym u nghi m

4. T o ra s riêng cho ng i nh

- Cho ng i b nh u ng n c kho ng 30 phút tr c khi l y m u nghi m u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh.

5. R a tay

Theo quy trình r a tay th

6. T th ng nh

y kín m u c ti u

Làm gi m s lây truy n vi khu n

i b nh nam th ng ng l y c ti u còn ng i b nh n th ng th ng i - H ng d n ng i b nh cách r a t ng sinh môn và cách l y n c ti u a cho ng i b nh ho c gia ình xà phòng, kh n, d ng c ng n c ti u

o ng ng n

i b nh y ch t n p d ng c c ti u l i

ng c ph i

i b nh h p tác

Th thu t này có th làm ng i nh b i r i ho c có th làm phi n nh ng ng i b nh khác

ng quy

7. H ng d n ng i b nh 8. Cung c p cho ng i b nh các ng c thích h p 9. Mang g ng tay Mang g ng tay tr c khi giúp ng i nh thu th p n c ti u ho c khi nh n u nghi m n c ti u t ng i b nh 10. Thu th p m u - Ng i b nh t r a s ch t ng sinh nghi m môn ho c u d ng giúp ng i b nh a - Yêu c u ng i b nh ti u tr c ti p vào ng c ng m u nghi m 11.

Các xét nghi m khác nhau c n các ph ng pháp thu th p n c ti u khác nhau - Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u ng i b nh i ti u tr c ti p vào - Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m. - Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - Phân có th làm thay i c m c a n c ti u và có th t o ra nh ng giá tr b t th ng - Kích thích ng i b nh i ti u

Nh ng i m c n uý Ph i xem k các ch nh

o trình

m úng quy

ti u

i b nh có th t l y n r a t ng sinh môn và c ti u

c ti u ng

ng n ng a s lây nhi m

ng sinh môn s ch s s giúp ng n ng a s lây nhi m tác nhân gây b nh vào m u n c ti u khi c ti u i qua ni u o

315

ng n ch n s khuy ch tán a CO2 t không khí vào trong c ti u gây ki m hoá n c ti u, o u ki n thu n l i cho s phát

ng c l y n c ti u dành cho nam khác v i n a úng k thu t

úng s l

Hình nh minh h a

316

3.5.3.2 L y n

c ti u c贸

nh gi

317

Tr c khi l y u nghi m

Trong khi ym u nghi m

Các b c th c hành 1. Xem h s nh án

ng pháp ti n hành

Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m n c ti u, xét nghi m c n th c hi n - 1 chai l n có n p y, bên trong có hoá ch t b o qu n - N c, xà phòng, kh n, g ng tay

Lý do

Nh ng

3.Chu n b ng i b nh

Gi i thích lý do t i sao ph i thu th p c ti u trong m t th i gian dài

Các xét nghi m khác nhau c n các ph ng pháp thu th p n c ti u khác nhau - M t s xét nghi m c n Toluene ho c axit acetic, trong khi các xét nghi m khác l i c n các hoá ch t khác. - Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u Ng i b nh s h p tác n u h hi u c m c ích c a xét nghi m.

4. T o ra s riêng t cho ng i b nh

u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh. .

Th thu t này có th làm ng i nh b i r i ho c có th làm phi n nh ng ng i b nh khác

5. R a tay

Theo quy trình r a tay th

Làm gi m s lây truy n vi khu n

6. T th ng i b nh

Ng i b nh nam th ng ng y n c ti u còn ng i b nh n th ng t th ng i - H ng d n ng i b nh ho c ng i nhà các b c c a quy trình y n c ti u - Yêu c u ng i b nh gi t t c các u n c ti u trong quá trình thu th p - Thông báo cho u d ng m i n ng i b nh i ti u - Gi cho n c ti u không b l n v i phân hay gi y v sinh - i ti u tr c khi b t u tính gi và tr c khi k t thúc th i gian yêu u. Th ng b t u lúc 7 g sáng, vào các ngày làm vi c. - B o ng i b nh u ng kho ng 2- 3 c n c kho ng 30 phút tr c khi t u thu th p a cho ng i b nh ho c gia ình xà phòng, kh n, d ng c ng n c ti u

2. Chu n b ng c

7. H ng d n ng i b nh

8. Cung c p cho ng i nh các d ng thích h p 9. Mang g ng tay

ng quy

Mang g ng tay tr c khi giúp ng i b nh thu th p n c ti u ho c

mc nl uý

Ph i xem k các ch

Phòng xét nghi m s cung c p nh ng chai ng n c ti u ph c các xét nghi m c bi t Ng

i b nh h p tác

a tay úng k thu t

ti u

- Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. m t b t c m u n c ti u nào ng làm sai k t qu u d ng gom t t c n c ti u vào chai - Nh ng ch t này có th nh ng n k t qu xét nghi m - B o m úng th i gian thu th p c ti u theo y l nh. ng i b nh i ti u ra h t ng n c ti u c (còn gi l i trong bàng quang) tr c khi b t u thu th p

r a t ng sinh môn và c ti u

y y n o qu n t t

ng c l y n c ti u dành cho nam khác v i

318

ng n ng a s lây nhi m

c ti u và

úng k thu t

Hình nh minh h a

Sau khi ym u nghi m

12. Thu d n ng c

và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n

Chu n b s n sàng khi c n dùng

13. R a tay

Theo quy trình r a tay th

Làm gi m s lây truy n vi khu n

14. Dán nhãn và g i m u c ti u n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,

- N u b nh m l n s d n sai sót trong ch n oán và

- G i m u n c ti u ên phòng xét nghi m ngay l p t c ho c a ngay vào t l nh ng m u nghi m

- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

- Ghi th i gian b t c ti u

- Ch c ch n ã th c hi n y l nh và bi t c th i gian b t u

15. Ghi chép s b nh án

16. Báo cáo t qu b t th ng

ng quy

u thu th p

n các u tr

- Khi k t thúc thu th p, ghi th i gian t thúc và tính ch t, c mc a c ti u

bi t c th i gian k t thúc và tính ch t c a n c ti u có th giúp xác nh m t s v n c bi t

- Báo cáo nh ng c th ng c a n c ti u

mb t

- Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th cho bác s

có nh ng x trí k p th i khi n

- Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay th

319

Chú ý tránh lây nhi m

m úng quy trình

i n phòng xét nghi m càng s m càng t

m b o khách quan và chính xác

p th i, chính xác

3.5.3 L y n

c ti u gi a dĂ˛ng

320

Tr c khi l y u nghi m

Các b c th c hành 1. Xem h b nh án 2. Chu n b

3. Chu n b ng i b nh

4. T o ra s Trong khi riêng t cho y m u ng i b nh nghi m 5. R a tay

ng pháp ti n hành

Lý do

Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích c a xét nghi m n c ti u, xét nghi m c n th c hi n - B d ng c vô khu n l y n c ti u - Dung d ch sát khu n (povidine iod) - Dung d ch vô trùng hay n c mu i - L ng n c ti u vô trùng - G ng vô khu n - N c, xà phòng, kh n, g ng tay - Bô (n u ng i b nh không i l i c) - Gi i thích lý do t i sao ph i l y n c ti u gi a dòng - H ng d n th thu t: + Cách sát khu n t ng sinh môn + Cách l y n c ti u u ng i b nh không th i vào nhà v sinh, óng c a phòng l i ho c che màn cho ng i b nh. Theo quy trình r a tay th ng quy

6. T th ng i b nh

Ng i b nh nam th ng ti u còn ng i b nh n th ng i.

7. H ng n ng i nh

- H ng d n ng i b nh cách r a t ng sinh môn và cách l y n c ti u. - H ng d n các b c c a quy trình l y c ti u gi a dòng - Gi i thích v i ng i b nh r ng n c ti u không c l n v i phân - Cho ng i b nh u ng n c kho ng 30 phút tr c khi l y n c ti u Cung c p cho ng i b nh n c, xà phòng, kh n, g ng tay ng i b nh r a s ch ng sinh môn ho c giúp ng i b nh r a ch t ng sinh môn

8. Cung c p cho ng i nh các ng c thích h p

ng ng

l yn t th

Các xét nghi m khác nhau n các ph ng pháp thu th p n c ti u khác nhau Làm s ch vùng t ng sinh môn tr c khi thu th p n c ti u

Nh ng i m c n l u ý Ph i xem k các ch nh ng c ph i

- Ng i b nh s h p tác n u hi u c m c ích c a xét nghi m ng i b nh có th t làm ng i b nh i ti u d dàng h n

Làm gi m s lây truy n vi khu n ti u

o m úng quy trình Ng i b nh không th ng i d y có th n m trên gi ng

- Ng i b nh có kh n ng th c hi n quy trình. - Phân có th làm thay i c m c a n c ti u và có th t o ra nh ng giá tr b t th ng - Kích thích ng i b nh i ti u r a t ng sinh môn và ng n c ti u

u d ng nên yêu u ng i b nh nh c i quy trình m o ng i b nh có th t l y n c ti u

i b nh h p tác

9. Mang ng tay

Mang g ng tay tr c khi giúp ng i nh thu th p n c ti u ho c khi nh n m u nghi m n c ti u t ng i b nh

10. Thu th p m u nghi m

- Ng i b nh t r a s ch t ng sinh môn ng sinh môn s ch s s u h t t t c ng i ho c u d ng giúp ng i b nh r a giúp ng n ng a s lây nhi m nh u thích t i v i ng i b nh nam: ng i b nh tác nhân gây b nh vào m u mình lau làm s ch

ng n ng a s lây nhi m

321

úng k thu t

Hình nh minh h a

Sau khi ym u nghi m

12. Thu d n ng c

và lau s ch bô, các d ng c khác, a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n, t b g ng tay

Chu n b s n sàng khi c n dùng, gi m s lây truy n vi sinh v t

Chú ý tránh lây nhi m

13. R a tay

Theo quy trình r a tay th

Làm gi m s lây truy n vi khu n

o trình

14. Dán nhãn và g i un c ti u n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,

- N u b nh m l n s d n n các sai sót trong ch n oán và u tr

i n phòng xét nghi m càng s m càng t t

15. Ghi chép h s nh án

16. Báo cáo t qu b t th ng

ng quy

- G i m u n c ti u ên phòng xét nghi m ngay l p t , ch m nh t trong vòng 15- 20 phút

- Ngày gi l y n

c ti u

- Tính ch t,

mc an

c ti u

m úng quy

- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

- Ch c ch n ã th c hi n y nh

m bào khách quan

- Nh ng d ki n này có th giúp kh ng nh m t s v n c bi t

- Báo cáo nh ng c ti u

m b th

ng c a

- Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s

có nh ng x trí k p th i khi c n - Có th c n thay i li u pháp u tr ho c có li u pháp m i thay th

322

p th i, chính xác

3.5.4

Tr c khi l y máu

L y máu t nh m ch làm xét nghi m Các b c th c hành 1. Xem h s nh án

2. Chu n b

3. Chu n b ng i b nh

Trong khi l y máu

ng pháp ti n hành

Lý do

- Ki m tra y l nh c a bác s v m c ích a xét nghi m máu. - Ti n s c a ng i b nh v r i lo n ch c n ng ông máu do gi m ti u c u, nh a ch y máu hay ang s d ng các thu c ch ng ông - Bông vô khu n, c n hay dung d ch sát khu n - G i nh hay kh n cg pl i - G c vô trùng, b ng dán - ng nghi m ng máu - Garo - Gi i thích lý do t i sao ph i l y máu - Gi i thích quy trình th thu t

- Xác nh c th thu t s p th c hi n - Tránh nguy c ch y máu

sát khu n nâng cánh tay lên - Ép lên v tí tiêm ng máu - Làm n i t nh m ch

Nh ng i m c n uý Xem k và chính xác.

m b o vô khu n tuy t i

- Ng i b nh s h p tác ng i b nh lo l ng

4. T o ra s riêng óng c a phòng l i ng i b nh th y tho i mái cho ng i nh 5. T th ng i Giúp ng i b nh n m t th n m ng a gi tay không nhúc nhích, cánh Ng i b nh th y nh ho c t th bán Fowler v i cánh tay du i tay là ch có nhi u t nh m ch nh t tho i mái o thành m t ng th ng t vai xu ng t s ng i b nh có th ng t khi tay. t m t g i nh hay kh n d i âm kim vào nên t th n m là r t cánh tay ng i b nh quan tr ng tránh t n th ng cho ng i b nh 6. R a tay Theo quy trình r a tay th ng quy Làm gi m s lây truy n vi khu n úng k thu t 7. Mang g ng tay

Mang g ng tay theo quy trình mang g ng

ng n ch n s lây truy n vi khu n vi sinh v t

323

u g ng b v y máu thì thay ôi ng khác

Hình nh minh h a

8. Thu th p m u nghi m

Bu c garo trên v trí âm kim kho ng 5- Garo làm ng n máu t nh m ch ch y 10 cm. cánh tay v tim và do ó s làm - B o ng i b nh n i l ng và n m ch t cho t nh m ch c ng lên, d dàng bàn tay vài l n, cu i cùng si t ch t n m nhìn th y tay - Làm cho t nh m ch c ng lên nh - Nhanh chóng quan sát tìm t nh m ch ng máu t các t nh m ch xa nào th ng, n i và không b th ng t n - T nh m ch th ng và nguyên v n là - Dúng ngón tay s vào t nh m ch v a nh ng t nh m ch d âm kim nh t i ch n. C m giác xem t nh m ch này - T nh m ch t t khi nó có tính ch t có ch c và àn h i không hay là c ng, ch c và àn h i khi s . Nh ng t nh gi ng nh s i dây và l n trong khi s ch b thuyên t c s c ng, d dàng vào. n tròn và nh v y r t khó âm kim. - Ch n v trí âm kim. N u ã garo 1 ng i b nh kh i khó ch u, và phút mà t nh m ch không n i ho c khó cho k t qu chính xác. Nóng làm th y thì tháo garo ra, i tay ho c ch 1 giãn mach t i ch phút sau m i garo l i. Có th dùng g c - Làm s ch vùng da v trí âm kim t và m thoa lên cánh tay ng i b nh. không a vi khu n t bên ngoài - Sát khu n v trí âm kim b ng bông sát vào trong máu. khô ch t sát khu n theo ng tròn t trong ra ngoài khu n có th i gian tác ng lên vi kho ng 5 cm. khô. sinh v t và c ng làm ng i b nh - M n p kim và thông báo v i ng i au. nh r ng ng i b nh s au trong vài - Ng i b nh s lo l ng h n khi giây ã chu n b tinh th n t ngón tay trái c a bàn tay không - Gi t nh m ch không di ng trong thu n d i v trí tiêm kho ng 2,5 cm và khi âm kim nh nhàng kéo c ng da ra. Kéo c ng da tránh âm kim vào thành bên xu ng d i cho n khi t nh m ch không kia c a t nh m ch còn di ng. - Tránh âm xuyên qua thành i - C m syringe và kim góc t 15- 30 , di n ng lên trên so v i cánh tay c a ng i - Gi ch t syringe kim không b nh y t i tr c. Kéo pittông a - Nh nhàng a kim vào t nh m ch máu vào syringe - C m ch c syringe, nh nhàng kéo - N u không có máu, kim ã n m pittông ra. ngoài t nh m ch - Quan sát xem có máu ch y vào syringe - K t qu xét nghi m s chính xác không nn ul y l ng máu yêu c u - L y l ng máu theo yêu c u. - Làm gi m ch y máu v trí tiêm - Sau khi l y máu xong, tháo garo ra khi rút kim t mi ng bông nh nhàng lên v trí è m nh lên mi ng bông khi kim 324 tiêm. Rút nhanh và c n th n kim ra kh i còn trong t nh m ch s làm ng i trí tiêm và è m nh mi ng bông xu ng nh au. Rút kim nh nhàng s làm sau khi rút kim gi m khó ch u và t n th ng t nh

Chú ý b t m ch ngo i biên bên i v trí garo. u không b t c thì ph i n i ng garo vì n u garo quá ch t s làm c n tr dòng máu ng m ch - B o ng i b nh không cn m ch t và th l ng m tay quá m nh và t ng t vì s làm sai k t qu

- Tháo kim ra kh i syringe và nh nhàng m l ng máu thích h p vào ng nghi m - C m ng máu xoay nh ra tr sau 8- 10 l n

tránh v h ng c u

máu tr n l n v i các ch t ph gia có s n trong ng nghi m, tránh ông máu. L c có th làm v h ng u gây sai l ch k t qu .

y ch t n p d ng c ng m u máu l i và lau s ch phía bên ngoài c a l .

o m m u máu không b nhi m vi sinh v t t bên ngoài vào và tránh u máu ra ngoài.

10. Thu d n d ng

Các d ng c a tr v v trí c theo nguyên t c vô khu n, v t b g ng tay

Chu n b s n sàng khi c n dùng, gi m s lây truy n vi sinh v t

Chú ý tránh lây nhi m

11. R a tay

Theo quy trình r a tay th

Làm gi m s lây truy n vi khu n

o trình

12. Dán nhãn và im un c ti u n phòng xét nghi m

- Dán nhãn có ghi y tên m u nghi m, các yêu c u xét nghi m,

- N u b nh m l n s d n sai sót trong ch n oán và

- G i m u máu ngay

- M u nghi m s m s cho k t qu chính xác nh t

i n phòng xét nghi m càng s m càng t t

Sau khi l y máu

c và ra

y kín m u c ti u

13. Ghi chép h b nh án

14. Báo cáo k t qu b t th ng

ng quy

n phòng xét nghi m

n các u tr

- Ngày gi l y máu

- Ch c ch n ã th c hi n y l nh

- Nh ng tai bi n x y ra trong quá trình y máu

Khi có k t qu t phòng xét nghi m, báo cáo k t qu b t th ng cho bác s

Có th c n thay i li u pháp ho c có li u pháp m i thay th

325

m úng quy

m b o khách quan

có x trí k p th i u tr

p th i, chính xác

ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

N i dung

úng

Không c n ph i m b o vô khu n trong phân ã ch a nhi u vi khu n

Không

Khi thu th p n c ti u có nh gi , nên cho ng i b nh i ti u l n cu i cùng vào kho ng 15 phút tr c khi k t thúc th i gian thu th p

Không th làm xét nghi m kh c m

Sai

i v i m u nghi m phân vì

c ti u và gi y v sinh v y b n vào m u nghi m phân

tr nh vì tr không có kh n ng

ng ki m: L y b nh ph m làm xét nghi m N i dung

T t

Sai

Không làm

1. Ki m tra y l nh 2. Nh c l i th thu t 3. ánh giá ng i b nh 4. Ki m tra nh ng nhu c u c bi t c a ng i b nh 5. R a tay 6. Chu n b y 7. Xác nh ng i b nh 8. Gi i thích cho ng i b nh nh ng vi c s p làm 9. T o ra môi tr ng tho i mái 10. R a tay và mang g ng tay 11. Th c hi n k thu t úng s l ng m u úng d ng c ch a m u nghi m úng gi úng ng i b nh 12. Làm cho ng i b nh tho i mái 13. B o qu n d ng c và b nh ph m các d ng c úng n i Gi b nh ph m úng theo yêu c u Dán nhãn y và chính xác Ghi y các yêu c u xét nghi m 14. R a tay 15. L ng giá k t qu : y úng m u nghi m v i s l ng xét nghi m áp ng v m t tinh th n và th ch t c a ng i nh 16. Ghi chép h s b nh án 5

Th c hành k thu t

Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm: 5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách

326

t k n i nào, không có giáo viên

Ghi chú

GIÚP BÁC S CH C DÒ

1. Gi i thi u t ng quan Ch c dò màng ph i, màng b ng, tu s ng óng vai trò h t s c quan tr ng trong ch n oán c ng nh u tr . Ngày nay th thu t này ngày càng c ch ng r ng rãi. Trong th thu t này, s tr giúp c a u d ng óng vai trò r t l n trong v n thành công c a th thu t. Vì v y, ng i u d ng có nhi m v ph i thành th o trong v n này có th tr giúp bác s m t cách có hi u qu . Tr c khi th c hi n b t c th thu t nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh ho c ng i nhà ng i b nh b ng cách yêu c u ng i b nh ký vào b ng cam k t th c hi n th thu t. Ph i luôn luôn tr giúp ng i b nh v m t tinh th n b ng cách gi i thích cho h hi u th thu t s p th c hi n, h ng d n rõ nh ng u ng i b nh c n làm. C n ph i nh r ng ng i b nh s lo l ng n u nh h bi t vi c gì s p x y ra và bi t h nên ph i làm gì. Ng i u d ng c ng c n ph i quan sát nh ng ph n ng hay nh ng d u hi u b t th ng c a ng i b nh khi ti n hành th thu t. Bác s luôn t p trung vi c th c hi n th thu t, vì v y chính ng i u d ng là ng i có th phát hi n ra s m các d u hi u b t th ng. Trong quá trình th c hi n b t c th thu t nào, ng i u d ng c ng n ph i ki m tra m ch, nh p th c a ng i b nh 2 n 3 l n và yêu c u ng i b nh nói ra b t c nh ng c m giác hay s lo l ng nào ho c nh ng c m giác b t th ng. Báo cáo cho bác s ngay n u có b t c d u hi u b t th ng nào. 2. M c tiêu 1. Chu n b

c d ng c và giúp

i b nh có hiêu qu .

2. Tr giúp c bác s trong th c hi n các th thu t ch c dò màng ph i, màng b ng và tu s ng 3. Lý thuy t 3.1 Th thu t ch c dò màng ph i Ch c dò màng ph i là a m t kim l n có nòng hay là m t trocar (là m t thi t b làm b ng kim lo i s t) vào trong khoang màng ph i. Th thu t này có th s d ng trong tr ng h p d n l u khí hay d ch t khoang màng ph i, t d n l u ng c ho c tiêm thu c. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n. 3.2 Th thu t ch c dò màng b ng Ch c dò màng b ng là a m t kim l n có nòng hay là m t trocar (là m t thi t b làm b ng kim lo i s t) qua thành b ng vào trong khoang màng b ng. M c ích là rút ch ho c dùng a m t dung d ch vào khoang màng b ng b ng ph ng pháp truy n nh gi t. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n. 3.3 Th thu t ch c dò tu s ng Ch c dò tu s ng là a m t kim có nòng qua khoang gian t s ng vào ng tu ng. M c ích là o áp l c d ch não tu ho c dùng l y d ch não tu làm b nh ph m. Ng i u d ng c n ph i hi u rõ v k thu t vô khu n tr giúp bác s trong th thu t này m t cách úng n.

327

3.4 Quy trình k thu t 3.4.1

Tr giúp bác s ch c dò màng ph i Các b c th c hành

Tr c khi ch c

1. Xem h s b nh án

ánh giá ng i nh v kh n ng duy trì t th úng trong su t quá trình th thu t hay không

ng pháp ti n hành

Lý do

- Xem l i th thu t nào s p c th c - B o m th c hi n úng y hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y nh. nh ph m làm xét nghi m hay d n - Chu n b úng d ng c . u,...) i v i b t c th thu t xâm - Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào nh p nào c ng c n có s ng ng cam oan ch a ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v t pháp lu t. - Quan sát tình tr ng ng - Cho ng i b nh u th thu t

3. R a tay và mang ng

a tay th khu n

4. Chu n b d ng c

- M t b ch c dò.

ti n hành ch c d dàng

i b nh.

t th theo yêu

ng quy và mang g ng vô

- M t h p thu c c p c u. - G ng tay vô khu n. - M t ch u nh - M t b d n l u ng c và m t ng d n u

Phòng tránh nhi m khu n thu t.

m b o th c hi n t t th

- X trí c p c u khi c n thi t. - Phòng tránh nhi m khu n -

ng d ch

- Trong tr 328

ng h p d n l u

Nh ng

mc nl uý

- Ph i xem k các ch - Chú ý các tr ng v i thu c.

Ghi chú

ng h p có d

- C n gi i thích cho ng i nh hi u th thu t và ó i ng i b nh trong th i gian ng i b nh làm cam oan. n h tr ng i b nh khi n thi t ho c ng i b nh có nhu c u.

a và mang g ng úng k thu t ng c ch c ph i m b o vô trùng

và

5. Chu n b ng nh

- Xác

Trong khi ch c

ánh giá ng i nh trong quá trình làm th thu t và cung c p các d ng c n thi t khi c n

t ng i b nh i t i tr c

t th ng i cúi

m b o th c hi n th thu t úng ng i b nh.

- Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t. t th này, l ng d ch trong ph i s n m ph n th p. Ngoài ra t th này còn giúp làm giãn r ng kho ng liên s n.

- ánh giá ng i b nh v : màu da, nh p th , tình tr ng au ng c, m hôi…

k p th i phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i nh

- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i b nh lo l ng h n - N u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th này thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th thu t. n chú ý và phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng i b nh và báo bác s ngay.

- M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n và h tr d ng c ch c dò

t ng i b nh th thích h p

p k ho ch ng i b nh có th n m ngh ng i t i gi ng trong m t kho ng th i gian nh t nh theo yêu c u c a bác

Nh ng ng i b nh c hút ra i s l ng d ch l n có th s t y u và m t.

Yêu c u ph i úng t th

8. ánh giá sau th thu t

- ánh giá tình tr ng hô h p xem có c i thi n không

- Th thu t này th ng c áp d ng giúp ng i b nh d th h n

Theo dõi liên t c

7. Sau khi ch c

i b nh

- Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, và t th c n thi t khi ch c. ng

nh úng ng

- ánh giá tình tr ng m ch, huy t áp xem có thay i gì không

9. Dán nhãn và b o qu n b nh ph m

Dán nhãn ghi yêu c u xét nghi m và a u nghi m n ngay phòng xét nghi m

m b o vô trùng.

- Nh ng thay i áp l c trong ng c có th nh h ng n ch c n ng tim, c bi t là ng i l n tu i ho c ng i có n b nh lý tim m ch kh i nh m l n v i các m u nghi m khác 329

Ghi y thông tin v ng i b nh

10. Thu d n d ng

m b o vô trùng và d ng c gon gàng, chu n b s n sàng cho nh ng l n sau.

- R a s ch nh ng d ng c có th s ng l i. - B nh ng d ng c s d ng m t l n theo nguyên t c vô khu n

11. R a tay 12. Ghi chép h s nh án

13. Báo cáo k t qu 3.4.2

ng quy

- Ghi chép màu s c, s l

Phòng tránh nhi m khu n ng d ch.

- Nh ng thay i c a ng i b nh v t sinh lý, tinh th n trong quá trình th c hi n th thu t Báo cáo k t qu b t th ng tr ng

ng cho

Theo dõi di n bi n c a ng i nh trong quá trình u tr

có nh ng x trí k p th i

úng k thu t m b o khách quan

p th i, chính xác

Tr giúp bác s ch c dò màng b ng Các b c th c hành

Tr c khi ch c

a tay th

Chú ý tránh s lây nhi m

1. Xem h s nh án

ng pháp ti n hành

- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y nh ph m làm xét nghi m hay d n u,...) - Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào ng cam oan ch a

Lý do

- B o m th c hi n úng y nh có th chu n b úng ng c . i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v t pháp lu t.

330

Nh ng

mc nl uý

- Ph i xem k các ch - Chú ý các tr ng v i thu c.

ng h p có d

- C n gi i thích cho ng i nh hi u th thu t và óv i ng i b nh trong th i gian ng i b nh làm cam oan.

Ghi chú

2. ánh giá ng i b nh v kh n ng duy trì th úng trong su t quá trình th thu t hay không

- Quan sát tình tr ng ng i b nh xem ng i b nh có kh n ng tuân theo yêu u v t th trong su t quá trình th thu t không

có k ho ch chu n b ho c có ph ng án khác thay th

u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th c ch nh thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th thu t.

3. R a tay và mang g ng

a tay th khu n

Phòng tránh nhi m khu n

a và mang g ng úng k thu t

4. Chu n b ng c

- Chu n b m t b ch c dò d ch màng ng.

thu t

- M t h p thu c c p c u.

- X trí c p c u khi c n thi t.

- G ng tay vô khu n

- Phòng tránh nhi m khu n

- M t ch u nh

5. Chu n b ng i b nh

- Xác

ng quy và mang g ng vô

nh úng ng

i b nh

- Gi i thích cho ng i b nh v th thu t, c bi t chú ý vào t th và nh ng u mà ng i b nh ph i làm trong quá trình ti n hành th thu t. - Yêu c u ng i b nh i ti u tr th c hi n th thu t

c khi

- Cho ng i b nh ng i th ng ng i trên gi ng ho c cho ng i b nh n m ng a trên gi ng, nâng cao u gi ng

m b o th c hi n t t th

ng c ch c ph i m b o vô trùng

và

ng d ch n u c n l y ch ra v i s l ng l n

m b o th c hi n th thu t trên úng ng i b nh - Ng i b nh lo l ng và d dàng tham gia vào th thu t. - Làm cho bàng quang x p xu ng, n m trong khung ch u, tránh tai bi n âm th ng bàng quang. -

331

t th này d ch trong màng ng s ch y xu ng ph n th p.

- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i b nh lo l ng h n - N u ng i b nh y u không th ng i theo nh ng t th này thì c n có ng i giúp trong su t quá trình làm th thu t.

Trong khi c

Sau khi ch c

6. ánh giá ng i b nh trong quá trình làm th thu t và cung c p các ng c c n thi t khi c n

- ánh giá ng i b nh v : màu s c da xem có tái nh t không, có hoa m t chóng t, m t, m ch nhanh, nh p th nhanh không. - M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n và h tr d ng c ch c dò, chu n b thau ng d ch màng b ng ho c m ng nghi m thu th p m u nghi m

- ó là nh ng bi u hi n c a shock gi m th tích do rút m t ng d ch l n trong khoang màng b ng làm gi m th tích tu n hoàn. m b o vô trùng.

- C n chú ý và phát hi n các bi u hi n b t th ng trên ng nh và báo bác s ngay.

t ng i nh t th thích h p

p k ho ch ng i b nh có th n m ngh ng i t i gi ng trong m t kho ng th i gian nh t nh theo yêu c u c bác s

Nh ng ng i b nh c rút ra i s l ng d ch l n có th s t y u và m t.

Yêu c u ph i úng t th

8. ánh giá áp ng sinh lý sau th thu t

- ánh giá tình tr ng hô h p, m ch, huy t áp xem có thay i gì không

- Xem tình tr ng c a ng i nh có t t h n sau th thu t không.

Theo dõi liên t c

9. Dán nhãn và o qu n b nh ph m

Dán nhãn và yêu c u xét nghi m và m u nghi m n ngay phòng xét nghi m

Ghi y nh

10. Thu d n ng c

- R a s ch nh ng d ng c có th s m b o vô trùng và d ng c ng l i và v t b nh ng d ng c s d ng gon gàng, chu n b s n sàng t l n theo nguyên t c vô khu n cho nh ng l n sau.

11. R a tay

a tay th

ng quy

kh i nh m l n v i các u nghi m khác

Phòng tránh nhi m khu n

12. Ghi chép h b nh án

Ghi chép ng n g n v nh ng thay i c a ng i b nh v m t sinh lý, tinh th n trong quá trình th c hi n th thu t

13. Báo cáo k t qu b t th ng

Báo cáo k t qu b t th ng tr ng

ng cho

Theo dõi di n bi n c a ng i nh trong quá trình u tr

có nh ng x trí k p th i

332

thông tin v ng

Chú ý tránh s lây nhi m

úng k thu t m b o khách quan

p th i, chính xác

3.4.3

Tr giúp bác s ch c dò tu s ng

333

Tr c khi ch c

Các b c th c hành 1. Xem h s nh án

2. ánh giá ng i b nh v kh n ng duy trì th úng trong su t quá trình th thu t hay không 3. R a tay và mang g ng 4. Chu n b

5. Chu n b ng i b nh

Trong khi ch c

6. ánh giá ng i b nh trong quá trình làm th thu t và cung c p các d ng c c n thi t khi c n

ng pháp ti n hành

- Xem l i th thu t nào s p c th c hi n và m c ích c a th thu t (ví d : l y b nh ph m làm xét nghi m hay o áp l c,...) - Ki m tra xem ng i b nh ã ký vào ng cam oan ch a

Quan sát tình tr ng ng i b nh xem ng i b nh có kh n ng tuân theo yêu c u v t th trong su t quá trình th thu t không

a tay th ng quy và mang g ng vô khu n - M t b ch c dò tu s ng.

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

- B o m th c hi n úng y nh có th chu n b úng ng c . i v i b t c th thu t xâm nh p nào c ng c n có s ng ý c a ng i b nh hay ng i nhà b o v nhân viên y t v t pháp lu t. có k ho ch chu n b ho c có ph ng án khác thay th

- Ph i xem k các ch nh - Chú ý các tr ng h p có d ng i thu c. - C n gi i thích cho ng i b nh hi u th thu t và ó v i ng i nh trong th i gian ng i b nh làm cam oan.

Phòng tránh nhi m khu n

m b o th c hi n t t th thu t - M t h p thu c c p c u. - X trí c p c u khi c n thi t. - G ng tay vô khu n - Phòng tránh nhi m khu n - D ng c o áp l c - Dùng o áp l c s não - ng nghi m ng b nh ph m làm xét nghi m - Xác nh úng ng i b nh m b o th c hi n th thu t - Gi i thích cho ng i b nh v th trên úng ng i b nh thu t, c bi t chú ý vào t th c a - Ng i b nh lo l ng và d ng i b nh c ng nh nh ng u mà dàng tham gia vào th thu t ng i b nh ph i làm trong quá trình ti n hành th thu t t ng i b nh t th n m t th này, kho ng liên t nghiêng v m t bên, không kê g i, ng s giãn ra. u và chân g p cong l i, làm cong ng hình vòng cung, l ng h ng v phía thành gi ng, v trí c a bác s th c hi n th thu t. k p th i phát hi n các bi u - H i xem ng i b nh có th y au lan xu ng chân không, có au nhi u, hi n b t th ng trên ng i nh d i l ng, hay có t ng t tê các m b o vô khu n ngón chân hay c ng chân không - M b d ng c vô khu n, m g ng tay vô khu n,tr giúp bác s thu th p 334 u nghi m làm b nh ph m xét nghi m - N u bác s g n d ng c o áp l c

Ghi chú

u ng i b nh b viêm kh p hay có nh ng tình tr ng khác mà không th t c t th nh yêu u thì báo bác s có th thay i t th cho phù h p a và mang g ng úng k thu t ng c ch c ph i o vô trùng

và

- Tuy t i không c gi i thích quá t m v th thu t làm ng i nh lo l ng h n

- N u ng i b nh b viêm kh p hay có nh ng tình tr ng khác mà không th t c t th nh yêu u thì báo bác s có th thay i t th cho phù h p - N u có bi u hi n b t th ng thì báo bác s ngay. - N u thu th p d ch não tu làm xét nghi m thì ph i b gi t u tiên vì gi t này th ng ch m máu - N u u d ng gi d ng c o áp l c thì ch c m kh vào u trên a d ng c này, không ch m vào vùng mà bác s s ch m vào khi

335

ánh giá

4.1 ánh giá tr Stt 1 2 3. 4 5

c hu n luy n

N i dung Ph i yêu c u ng i b nh ký vào b ng cam oan tr c khi th c hi n th thu t Không nên gi i thích quy trình k thu t cho ng i b nh vì s làm ng i b nh lo l ng Ph i ánh giá tình tr ng c a ng i b nh tr c, trong và sau khi ch c B d ng c ch c dò là b d ng c sach Ghi chép y nh ng thay i v tâm lý, sinh lý c a ng i b nh trong qúa trình làm th thu t

4.2 Hu n luy n có giáo viên h 4.3 T

úng

Sai

Không làm

Ghi chú

ng d n và làm m u

ng giá: s d ng b ng ki m

ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò màng ph i N i dung

T t

1. Ki m tra y l nh 2. Ki m tra gi y cam oan 3. ánh giá kh n ng ng i th ng c a ng

i b nh

4. R a tay 5. Chu n b b d ng c ch c dò màng ph i và ng tay 6. Xác

nh ng

i b nh

7. Th o lu n v i ng

i b nh v th thu t

8. Chu n b t th ng

i b nh

9. Tr giúp khi ti n hành th thu t - ánh giá màu s c da, tình tr ng hô h p, tình tr ng au ng c, tình tr ng ch y m hôi - Cung c p d ng c cho bác s 10. K t thúc th thu t t ng i b nh t th tho i mái và l p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i - Thu d n d ng c v

úng n i quy

- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m - V t các d ng c s d ng m t l n - R a tay 11. Thi t l p các tiêu chu n l - S tho i mái c a ng

ng giá

i b nh

áp ng v m t sinh lý, ch và huy t áp

áp ng v tinh th n

c bi t là nh p th ,

12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v 336

Sai

áp ng c a ng

i b nh

- Tính ch t c a m u nghi m 13. Báo cáo k t qu b t th quan

ng v i ng

i có liên

ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò màng b ng N i dung

T t

1. Ki m tra y l nh 2. Ki m tra gi y cam oan 3.

ánh giá kh n ng ng i th ng ng nh

i c a ng

4. R a tay và mang g ng 5. Chu n b b d ng c ch c dò màng b ng và ng tay 6. Xác

nh ng

i b nh

7. Th o lu n v i ng

i b nh v th thu t

8. Chu n b t th ng - Cho ng - H

i b nh

i b nh i ti u

ng d n ng

i b nh ng i

thành gi

9. Tr giúp khi ti n hành th thu t - ánh giá màu s c da, tình tr ng hoa m t chóng m t, m t, m ch nhanh, nh p th nhanh - Cung c p d ng c cho bác s 10. K t thúc th thu t t ng i b nh t th tho i mái và l p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i - Thu d n d ng c v

úng n i quy

- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m - V t các d ng c s d ng m t l n - R a tay 11. Thi t l p các tiêu chu n l - S tho i mái c a ng

ng giá

i b nh

áp ng v m t sinh lý, ch và huy t áp

áp ng v tinh th n

c bi t là nh p th ,

12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v -

áp ng c a ng

i b nh

- Tính ch t c a m u nghi m 13. Báo cáo k t qu b t th quan

ng v i ng

i có liên

337

Sai

Không làm

Ghi chú

ng ki m: Tr giúp bác s ch c dò tu s ng N i dung

T t

1. Ki m tra y l nh 2. Ki m tra gi y cam oan 3. ánh giá kh n ng n m ng i c a ng i b nh

t th u n cong

4. R a tay và mang g ng 5. Chu n b b d ng c ch c dò màng b ng và ng tay 6. Xác

nh ng

i b nh

7. Th o lu n v i ng

i b nh v th thu t

8. Chu n b t th ng ng i

i b nh

t th u n cong

9. Tr giúp khi ti n hành th thu t - ánh giá ng i b nh v tình tr ng au lan xu ng d i chân, au nhi u, d d i l ng, tê các ngón chân, c ng chân - Cung c p d ng c cho bác s , gi d ng c o áp l c, gi ng nghi m l y b nh ph m làm xét nghi m 10. K t thúc th thu t -

t ng i b nh t th n m th ng l ng và p k ho ch cho ng i b nh ngh ng i

- Thu d n d ng c v

úng n i quy

- Dán nhãn và b o qu n b nh ph m - V t các d ng c s d ng m t l n - R a tay 11. Thi t l p các tiêu chu n l

ng giá

- S tho i mái c a ng i b nh, chi d i, l ng hay nh c u

c bi t là au

- áp ng v m t sinh lý, c bi t là áp ng th n kinh b t th ng chi d i -

áp ng v tinh th n

12. Ghi chép vào h s quá trình làm th thu t v -

áp ng c a ng

i b nh

- Tính ch t c a m u nghi m 13. Báo cáo k t qu b t th quan

ng v i ng

i có liên

338

Sai

Không làm

Ghi chú

Th c hành k thu t Th c hành t i phòng lab không có giáo viên

5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm:

t k n i nào, không có giáo viên

5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách Ki m tra tr

ch c

Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai . B n hãy ánh chéo vào c t t câu úng hay sai Stt

i dung

úng

m nóng giúp gi m au trong t t c các tr

C n ph i bi t tình tr ng tri giác c a ng hi n k thu t ch m

Nhi t

Ch m có th kéo dài trong nhi u gi tùy theo ý thích c a ng nh

C n có ch ch m

Ng i b nh b au b ng không rõ nguyên nhân nên ch giúp gi m au

C n nh n

Ap d ng ch m nóng cho s n ph sau khi sanh b cung co h i

m nhi t

Không ch

ud ngay t

m là ph ch

ng h p

i b nh tr

c khi th c

ng pháp giúp gi m au an toàn nh t m tùy thu c vào ph

nh c a bác s

ng pháp và lo i ch

u tr khi ch n ph

m i

ng pháp và lo i

m l nh giúp gi m c n au do co th t c vân

nh kh n ng v n

ng vùng ch

t có tác d ng sâu h n ch

m tr

m nóng

c khi ch

au b ng do

m khô

cao và kéo dài s gây kích thích th n kinh

m nóng t i v t th

ng nhi m trùng n ng

m l nh giúp gi m s ng khi b bong gân trong 24 gi ng c n áp ch t g c ch u

ng ng v i

m lên toàn b vùng ch

339

u m

Sai

M NÓNG - CH

M L NH

1. Gi i thi u t ng quan Ch m là dùng nhi t nóng hay l nh h n nhi t c a c th , tác ng lên vùng da hay m t ph n c a c th , t o nh h ng tr c ti p lên vùng ch m hay gián ti p n các c quan bên trong c a c th . Có 2 lo i ch

m nóng

m l nh

Ch m nóng ch m l nh là m t th thu t n gi n th ng c áp d ng t i b vi n c ng nh t i gia ình. Tuy nhiên ch m nóng, ch m l nh có ý ngh a quan tr trong công tác ch m sóc và u tr cho ng i b nh và th ng giúp cho ng i b nh ch u, tho i mái, gi m au sau khi ch m. Do ó khi áp d ng òi h i ng i ud ph i hi u rõ tác d ng, hi u qu c a nhi t n ng i v i v trí ch m. ch ch ch

nh ng d ng

Th i gian và nhi t c a v t ch m có nh h ng r t l n n k t qu c a m, vì v y u d ng c n ph i luôn theo dõi sát nhi t c a v t ch m, vùng c m tránh nh ng tai bi n làm thay i nhi t c a c th hay gây b ng trên vùng m thu t này

c áp d ng v i nhi u m c ích khác nhau nh :

Kích thích hay thay co m ch khi ch m l nh Thay

i nhi t

i tu n hoàn t i ch , làm dãn m ch trong ch

m nóng hay

c a c th

Gi m au do gi m kích thích các gi m c m giác khi ch m l nh

u c a dây th n kinh trong ch

m nóng ho c

Gi m viêm Gi m tình tr ng xung huy t các c quan 2. M c tiêu k n ng 1. Trình bày m c ích và ch 2. Ch n ph

ng pháp ch

nh cho các tr

ng h p ch

m thích h p v i m c ích

3. Th c hi n các yêu c u nh n

nh ng

m nóng, ch

6. Th o lu n và t rèn luy n v thái

m l nh

u tr và ch m sóc

i b nh khi có ch

4. Th o lu n nh ng nguy c gây tai bi n khi ch phòng 5. Th c hi n c quy trình ch yêu c u d ng c và k thu t

m nóng ch nh ch

m nóng ch

m l nh và cách

m l nh úng,

và cách ti p xúc ng

, chính xác theo

i b nh khi th c hi n

3. Lý thuy t liên quan k n ng Ch m nóng ch m l nh v i tác ng c a nhi t khác nhau s t o kích thích và có nh ng áp ng v th ch t khác nhau. S l a ch n vi c u tr b ng ch m nóng hay ch m l nh tu thu c vào tình tr ng v trí c n ch m và m c ích c a ch m ch

Ch m nóng th ng c dùng nhi u, giúp c i thi n t ng tu n hoàn t i vùng m.Tuy nhiên n u dùng kéo dài h n 1 gi s có tác d ng ng c l i, làm gi m tu n 340

hoàn t i ch , t n th ng t bào bi u mô,làm ch m quá nóng gây b ng da

da, r i lo n c u trúc da và r p da. Nhi t

Ch m l nh giúp gi m s ng, gi m au, làm gi m c m giác các u dây th n kinh bên d i da. Nh ng n u dùng kéo dài trên vùng da ch m s gây ph n x làm dãn ch, các t bào không kh n ng nh n máu nuôi d ng và các ch t dinh d ng gây thi u máu nuôi t i mô t bào. Da th i gian u có màu sau chuy n thành b m, tái xanh. Tác d ng ban u làm gi m c m giác, n u kéo dài s gây tê và m t c m giác áp ng c a c th

i v i ch

m nóng ch

m l nh tu thu c vào các y u t

V trí ch m: vùng da t chi ch u ng nhi t t t h n; vùng da nh y c m nh , m t trong c tay cánh tay; vùng kém nh y c m lòng bàn tay bàn chân Tu i tác: ng

i già, tr con có

nh y c m v i nhi t nóng và l nh t ng.

Vùng da kém c m giác s b gi m kích thích c a nhi t Di n tích vùng ch 3.1

m càng l n kh n ng ch u

u ki n làm t ng nguy c

gây t n th

ng do ch

u ki n

ng nhi t càng kém m

u t nguy c

toàn v n c a da

Niêm m c, mô nh y c m v i nhi t h n khi nhi t thay i do nh h ng tr c ti p n các th c m c a th n kinh m giác

Vùng da b phù hay có s o

Gi m c m giác i v i kích thích c a nhi t vì l p da d y n do d ch phù hay s hình thành c a s o

nh lý m ch máu ngo i biên ( ti u ng, x m ng m ch )

nh y c m vùng t chi i v i nhi t và au gi m do tu n hoàn suy gi m và t n th ng mô do b nh lý. Chú ý khi ch m l nh t i chi

Gi m hay m t c m giác v i au và nhi t, th c m xúc giác gi m khi kích thích

i b nh hôn mê, l m

do t n th

ng c t s ng

ápxe (viêm ru t th a)

3.2 Hi u qu c a ch áp

ng th ch t

Cung c p nhi t Dãn c Dãn m ch Gi m au

Ch m nóng có th gây t ng hi n t ng viêm t i ch hay làm v áp- xe làm lan r ng vi khu n vào c th

m nóng, ch

m l nh Hi u qu c a ch

m nóng

ng tu n hoàn t i ch , làm m vùng ch gi m s xung huy t

m, làm

da,

ng s bài ti t, c i thi n tình tr ng c ng c ng c , co c , giúp gi m au ng b ch c u và ch t kháng khu n t i v trí t n th ng ti n trình c a giai n viêm

ng,

Làm êm d u th n kinh, n u dùng kéo dài hay nhi t quá nóng s gây kích thích ng quá trình chuy n hoá cung c p ch t dinh d 341

ng cho

bào i thi n di chuy n các ch t c n th i ra t mô t n th

ng chuy n hoá c a mô

ng kh n ng mao d n áp

ng th ch t

Hi u qu c a ch

m l nh

Gi m tu n hoàn t i ch , gi m nhi t da

Gi m nhi t, co m ch

gây l nh, tím tái

Gi m s bài ti t, gi m s ng viêm

Tê t i ch

n ch s ch y máu

Gi m s co c

Gi m au t i vùng ch m: áp d ng tr c ti p t i vùng ch n th ng: gãy x ng, bong gân, au trong ch n th ng kín, au kh p, tiêm thu c

Gi m s chuy n hoá t bào

Gi m nhu c u oxy c a t bào, h n ch cung c p ch t dinh ng, c ch ti n trình viêm nhi m

Gi m mao d n

3.3 Yêu c u nh n i ng

nh tr

c khi th c hi n k thu t

i b nh

Ti n s ch n th

ng, ph u thu t.

Tu i tác giúp l u ý nhi t Th i gian x y ra v n Tính ch t, m c Tình tr ng v n

au ng

Khám Nhìn xác

nh:

S toàn v n c a da: n u có v t th Màu s c vùng t n th

ng thì nh n

nh tình tr ng v t th

m, l a ch n ph

ng pháp

S ng phù, ti t d ch, xu t huy t Kh n ng, t m v n S vùng ch

m xác

Nhi t

V trí

m au

ng nh:

àn h i da, m c

C m giác vùng t n th Tình tr ng tri giác: ng

phù.

ng: tê, m t c m giác i b nh t nh hay mê

Ki m tra y l nh c a bác s ch

Ng i u d ng c n ph i hi u rõ m c ích c a vi c ch m và lo i ch m thích h p

342

3.4 Phân lo i ch

Ch m nóng và ch m l nh u có th áp d ng ch m t và ch m khô . M i lo i có nh ng ích l i và b t l i khi áp d ng. Do ó ng i u d ng ph i nh n nh rõ các v n c a ng i b nh l a ch n lo i ch m phù h p. Tuy nhiên m i ng i nh thì kh n ng ch u ng nhi t khác nhau, vì v y u d ng c ng nên chú ý b o m nhi t và th i gian ch m c hi u qu và an toàn cho ng i b nh Ích l i Ch

tl i Ch

t: ng

gây b ng vùng ch nhanh và sâu

Gi nhi t lâu h n, tác d ng sâu vào p mô c

t d dàng m

Ít nguy c gây b ng da h n ch

Tác d ng sâu t

Th i gian ch m hi u qu dài h n do không b thoát nhi t ng d ng các lo i ch Th

m nóng

m khô: ng s m t d ch c th qua m hôi

Không gây phá hu da

3.5.1 G c nóng

m do s bay h i

t vào các v

m khô:

3.5

m do d n nhi t

b l nh li n sau khi ch thoát nhi t

Không làm m t d ch, m hôi c a da Dùng g c trí c n ch

u ch m kéo dài có th là nguyên nhân gây phá hu da

Gi m tình tr ng khô c a da Làm loãng d ch ti t c a v t th

n mô c kém h n ch

Gây khô da t

ng dùng cho các v t th

ng h , u nh t

Tác d ng: Giúp t ng tu n hoàn t i ch , gi m phù c i thi n s cô giúp làm s ch v t th ng d h n

c c a d ch ti t,

uý G c s d ng kích th khi có v t th ng.

c to nh tu theo v trí ch

m, áp d ng k thu t vô khu n

D ch ch m nhi t m 370 C n 450 C . Th i gian ch u mu n ch m ti p nên ng ng sau 2 - 3 gi m i ch m l i Khi ch m u d ng ph i b o m nhi t d ch ch m bay h i, có th dùng thêm v i cao su ph lên trên vùng ch m bình m i 5 phút thay g c 1 l n Ngoài ra u d ng c ng nên ki m soát nhi t trong tr ng h p ng i b nh b l nh

10- 20 phút.

c duy trì vì nhi t gi nhi t. Trung

phòng và d phòng các d ng c h tr

3.5.2 Ngâm nóng m hay t

Th ng áp d ng vùng tay chân, t vùng ch m vào dung d ch m i dung d ch m nóng tr c ti p và liên t c vào v trí ch m

ngâm

Tác d ng: t ng tu n hoàn t i ch , gi m phù, dãn c , c i thi n tình tr ng d ch ti t c t i v t th ng, giúp lo i tr nh ng m nh v n, t bào ch t n i t n th ng Dung d ch ch m m b o vô khu n nh t là khi áp d ng tr c ti p vào v t th . Th ng dùng dung d ch n c mu i ng tr ng, hay có th pha thu c theo ch a bác s u tr vào dung d ch 343

ng nh

Nhi t dung d ch ch m gi 40 0 C – 43 0 C. Do ó gi nhi t c lâu, u d ng có th dùng v i cao su hay v t che ph lên vùng ch m tránh m t nhi t. u d ng theo dõi nhi t dung d ch, trung bình kho ng 10 phút thay dung d ch 1 l n. Lau khô vùng da sau khi ngâm 3.5.3 T m ng i Áp d ng cho ng i b nh có ph u thu t vùng h u môn, có v t th sinh môn, tr , viêm nhi m âm o. Ng i b nh có d ng c h tr vào thau ngâm, mà chân không b Ph trí ngâm

c bi t hay ng i t.

ng vùng t ng

t vùng t ng sinh môn, sinh d c

ng pháp này giúp dãn m ch, gi m au, gi m viêm, làm s ch v t th

ng t i

Nhi t n c ngâm tu thu c vào yêu c u u tr , trung bình không quá 45 0 C và ng ng ch u ng c a ng i b nh. Trong th i gian ngâm có th thêm dung d ch m duy trì nhi t , th i gian ngâm m i l n 20 phút u d ng l u ý gi an toàn cho ng i b nh v nhi t tránh ph i bày ng i b nh trong th i gian ngâm quá lâu Theo dõi m ch, s c m t, d u hi u nh c 3.5.4 Ch

c a n

c ngâm và

u, bu n nôn

m nóng khô Nhi t

m 40 0 C – 43 0 C

u ý: Không

t tr c ti p túi ch

Gi c

nh túi ch

ng cho ng Túi ch

che ch da

m an toàn

Th i gian m i l n ch ud

m lên da, dùng kh n hay g i m ng

m 20 - 30 phút.

ng luôn ki m tra vùng da ch

u d ng theo dõi không i b nh n m s p.

m, tránh b ng da. i b nh è lên túi ch

m, n u ch

m vùng

m nóng có nhi u lo i

Túi b ng cao su d y hình ch nh t, mi ng túi có nút khoá gi nhi t. Do ó sau khi cho n c nóng vào 2/3 túi, u d ng l u ý không y mi ng túi, cho không khí th a trong túi thoát ra ngoài tr c khi nút kín mi ng túi. Túi ch m nóng b ng hoá ch t: ng i s d ng ch c n g , b vào nút d n hoá ch t c phóng thích và kích ho t t o nhi t trong túi. Th i gian s d ng c n nh tu theo túi Hi n nay trên th tr

Hình1: ai ch

ng có nhi u lo i ai ch

m nóng

Hình 2: T m ch

344

m có b

u khi n

3.5.5 Ch

m l nh

Th thu t r ng

ng áp d ng cho ng

i b nh b bong gân, xu t huy t, kh i máu t , sau ph u

Tác d ng: ch ng s ng phù, h n ch xu t huy t, làm tê, gi m c m giác giúp gi m au t i v trí ch m Trên th tr ng có nhi u túi ch m l nh v i nhi u d ng khác nhau, có nhi u kích thích h p v i v trí c n ch m. Túi b ng cao su d y hình b u d c, mi ng túi gi a, ng i s d ng dùng á c c cho vào túi. Túi d ng gel, tr c khi dùng cho vào ng n á t nh làm ông l nh, túi gi nhi t l nh trong nhi u gi

Hình 3: Túi ch 3.5.6 Ch

m l nh

Hình 4: Các lo i túi á

Hình 5: Túi gel làm l nh

Tác d ng gi m viêm nhi m, gi m s ng Th i gian ch

m 20 phút. Nhi t

150 C

K thu t t ng t nh ch m nóng t. Ph ng pháp ng d ng ch m l nh t c ng có th áp d ng b ng: G c nhúng dung d ch l nh p lên vùng ch m, l p l i nhi u l n khi nhi t c a g c h t l nh * Ngâm l nh Nhi t n c ngâm 150 C, th i gian ngâm 20 phút, có th thêm n quá trình ngâm duy trì l nh. ud làm nhi t

c l nh trong

ng ph i ki m soát da vùng ch m tránh , tái da, tránh ch c th gi m, ng i b nh l nh run sau khi ch m

345

m kéo dài

4. Quy trình k thu t Các b c Ph ng pháp ti n hành th c hành 1. Ki m tra y c y l nh t h s , xác nh: - M c ích c a k thu t nh - Yêu c u liên quan n k thu t - Ph ng pháp ch m - Lo i ch m - V trí ch m - Th i gian ch m - Theo dõi thông tin, ghi chú - Ki m tra ghi u d ng i v i b t k nh liên chú, thông tin nh ng ch ng ch c kho có quan n ch m: c m giác, liên quan thân nhi t

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

thu t c n có y l nh a bác s : u d ng chu n b t các yêu c u tr c khi th c hi n, s làm ng s an toàn cho ng i b nh và áp d ng thu t úng - Ch m nóng gây dãn ch, t ng xu t huy t, là nguyên nhân gây v th ng kh i u

- Khi áp d ng ch m i v i vùng da b t n th ng c n bi t lo i n th ng - Tham kh o v i th y thu c lo i dung d ch ch m trên vùng da có t th ng - L u ý khi áp d ng trong tr ng h p nhi m c p, kh i u

346

Hình nh minh h a

2. R a tay, Quan sát và h i b nh n u - Xác nh kh n ng nh n nh c: ng i b nh h p tác khi ng i b nh th c hi n k thu t Tri giác, - Tên tu i, nh h ng - Ch n ph ng pháp tu i ch m thích h p - Th i gian n th ng - V trí t n th ng -Tình tr ng da: màu s c, phù, t n th ng

- Th i gian t lúc t n th ng n khi vào vi n - Xác nh vùng, lo i t n th ng, di n tích - Nhìn vùng t n th ng xác nh màu s c, m c s ng phù, có t n th ng da? - S xác nh s ng phù, ng ch ng và m au - Tình tr ng - H i và quan sát kh n ng n ng n ng - C m giác - ánh giá au theo thang vùng t n m 10 th ng

- Ch n d ng c và lo i ch m phù h p - Ch n ph ng pháp ch m tu thu c vào lo i và th i gian t n th ng - Cung c p u ki n b n xác nh thay i c a da, mô trong th i gian ch m -

au và s ng s làm n ch t m v n ng

3. Chu n b 3.1. Chu n b - Túi ch m y d ng c giúp khay d ng c : - N c ch m ti n l i và an toàn cho Ch m nóng - Nhi t k o nhi t c a quy trình k thu t khô c ch m - Bao túi ch m ho c kh n - Ch t nh n ( n u c n ) - B t talc

- Ng i b nh tr l i có chính xác - N u NB, kém ý th c, không h p tác nên chú ý nhi t dung d ch, th i gian ch m tránh gây t n th ng da - Trong th i gian t n th ng có dùng ph ng pháp hay thu c tr c ti p lên vùng n th ng ? - Chú ý t n th ng vùng u và b ng - Áp d ng k thu t vô khu n khi có v t th ng - Vùng da m ng, có v t th ng t ng s nh y m v i nhi t - L u ý t n th ng nghi ng tr t kh p, gãy ng - Chu n b y - S p x p ng n n p tránh m t th i gian không c n thi t

Hình1: d ng c ch

347

m nóng khô

3.1.1 Chu n túi ch m - Ki m tra tình tr ng túi ch m - Th nhi t n c ch m c vào túi ch m

- Nh t h i, khoá mi ng túi tìm - Xác nh túi có b Vùng da gi m c m m giác xì thoát h i th ng không gi an giác, ng i b nh l toàn cho vùng ch m kém ý th c - Cho nhi t k vào n c không b b ng ch m, c - Dùng ca hay ly có m ho c - Tránh n c dò r qua dùng ph u cho n c vào 2/3 mi ng túi ch m vì khi túi ch m th ng t túi m ngang

Hình2: Ki m tra túi ch

- D n h i ra kh i mi ng túi

t túi n m ngang, cho m c c ngang mi ng túi y i ra kh i túi - Nút kín - Khoá th t ch t mi ng túi mi ng túi, - D c ng c túi, xem n c có ki m tra dò ra mi ng túi ch m - M c bao túi - Cho túi ch m vào bao v i ch m hay ph kh n

- Giúp gi nhi t Hình 3: - Giúp gi nhi t và tránh túi ch m tr c ti p trên da ng i b nh

n c nóng vào túi ch m

Hình 4: D n h i ra kh i mi ng túi ch m

348

Hình 5: d c ng c, ki m tra mi ng túi

3.1.2. Thông - Thông báo m c ích c a k Chu n b t t v tâm lý, NB hi u m c ích c a báo và gi i thu t n s ph i h p c a thu t, ng ý h p thích cho NB - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a NB tác thuât

TRONG

3.1.3 Chu n t th NB: - Cho NB m ho c ng i - Chu n b v tâm lý cho NB

t vùng ch m v trí thu n ti n cho ng i b nh và ng i th c hi n - B c l vùng ch m, nh ng ph n xung quanh che cho ng i b nh an tâm - Mô t c m giác mà ng i nh s tr i qua - Kéo màn ng n gi a các gi ng

3.1.4Che Che ch da b ng kh n, t m ch da vùng i hay g i m ng ch m t t t túi lên da 3.1.5 t túi lên trên lên v trí - Mi ng túi ch m - C nh gi túi ch m t i ch - H i c m giác NB, n u túi h t - Th i gian nóng thì thay n c ch m ch m 2030 phút

- Giúp ng i b nh tho i mái ch u ng c th i gian ch m - Gi m s lo l ng, c i thi n s h p tác khi th c hi n

i ng i b nh nh s tho i mái

xác

- T o s riêng t cho ng i b nh tho i mái An toàn, tránh t n Chú ý vùng da kém th ng da do nhi t nh y c m, và NB kém ý th c - Tránh ti p xúc t -Theo dõi sát i v i ng t ng i b nh kém ý th c - Gi an toàn trong quá trình ch m - Tr ng h p c n - B o m nhi t ch m ti p, ph i ngh ch m hi u qu vài gi sau Hình 6:

3.1.6 Theo - Theo dõi vùng da n i Giúp da không dõi ng i ch m: màu s c, nhi t , rát nh vùng da m da, theo dõi thân nhi t n u i ch m n - H i c m gác NB

349

, b ng

u ý các vùng b li t và gi m c m giác

t túi ch

m lên v trí

- Giúp NB n m l i t mái

th tho i

- R a s ch túi ch m, d c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát - B o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi

- Cao su ph i n ng s làm ch t l ng cao su kém và d ch y. - Nh t h i tránh 2 m t túi dính vào nhau

3.1.7 Giúp ng i b nh ti n nghi 3.1.8 D n p d ng c

Hình 7: D c ng c mi ng túi ph i khô 3.1.9 Ghi h

Ghi: - V trí ch m, tình tr ng da Giúp nh n nh ánh - Ghi chép rõ ràng tr c và sau khi ch m giá k t qu u tr , di n úng và theo yêu - Th i gian ch m, nhi t ti n c a b nh u vào phi u ch m - Dung d ch ch m c bi t sóc u có - Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t

350

y d ng c giúp - Chu n b y 3.2 . Chu n - B n h t u vô khu n ti n l i và an toàn cho : Ch m - S p x p ng n n p - Dung d ch ch m: n c quy trình k thu t nóng t mu i sinh lý, n c hay dung ch u tr theo y l nh - Nhi t k c ch

o nhi t m n u có

c a

- G c vô khu n - 2 k n hay g ng vô khu n - V i cao su, kh n ph ngoài i th a gi nhi t

Hình 8: d ng c ch t

- Ch t nh n ( n u c n ) - B t talc

TRONG

3..2.1 Thông - Thông báo m c ích c a k Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a báo và gi i thu t NB thích cho NB - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a thuât 3. 2.2 Chu n t vùng ch m v trí - Giúp ng i b nh tho i -H i NB ch u ng c t th NB thu n ti n cho ng i b nh và mái th i gian ch m ng i th c hi n Cho NB n m - Cung c p n i tiêng t - Kéo màn che n u c n ho c ng i 3.2.3 Mang - Mang g ng s ch ng s ch -Tháo b ng d hay k n s ch

Tránh lây nh m chéo

xác

- Nh n nh v t th ng:tình tr ng mô, ch ti t - Nh n nh d ch th m qua b ng

351

m nóng

Chu n - Rót dung d ch vào b n h t Nhi t trên 450 C d ch u vô khu n dùng kéo dài s gây ch m kích thích và t n - Th nhi t - Dùng nhi t k o c a th ng da và mô dung d ch dung d ch là 400 - 430 C hay ch m th nh dung d ch trên l ng bàn tay c a D 3.2.4

- L u ý vùng có v t th ng r ng - Chú ý NB ti u ng, li t ngo i biên, t qu

Hình 9 :

dung d ch vào b n t u

Hình 10 : Th nhi t ch m

352

dung d ch

3.2.5

- Mang g ng vô khu n hay dùng k n vô khu n - Nhúng v i th a vào dung ch - V t b t dung d ch t v i th a lên v trí c n ch m - Sau vài giây nh c góc g c theo dõi màu s c mô bên d i c

- V i th a t m dung - N u da h ph i áp ch có tác d ng tr c ng k thu t vô khu n ti p lên vùng ch m - Gi m nguy c b ng t nh nhàng và t da, t n th ng mô mô v t th ng ti p xúc v i nhi t

Hình 11: Dùng k n vô khu n v t t dung d ch ch m

Hình 12 :

t g c ch lên v trí

mt t

Hình 13: Ki m tra mô t i ch ch m 353

3.2.6 Duy trì - Ph g c vô khu n khô lên b m b o nhi t tác m b o g ng còn vô nhi t t g c m, t kh n lên trên ng liên t c lên vùng khu n khi thay g c vô ch m t túi ch m lên trên kh n ch m, tránhh m t khu n (n u dùng g ng) uc n nhi t - N u không dùng túi ch m, thay v i th a m i 5 phút - Th i gian ch m 15- 20 phút 3.2.7 Lau Dùng g c ch m khô da vùng Giúp NB tho i mái khô da vùng ch m ch m 3.2.8 Nh n - Quan sát màu s c, tình tr ng Ghi nh n k t qu sau nh l i tình niêm m c, da khi ch m: Da , tr ng v t ng, c m giác rát - H i c m giác c a ng i b nh th ng, vùng ng kích thích do b ng da ch m

3.2.9 Giúp Giúp NB n m l i t ng i b nh mái ti n nghi

3.2.10 D n p d ng c , a tay

u BN thông báo nh ng b t th ng nh nóng rát …t i vùng ch m, tham kh o ý ki n bác s n u c n hay thoa vaseline massage vùng da xung quanh

tho i

a s ch kh khu n d ng c

Tránh lây nhi m chéo

354

V t th ng nhi m, nhi u m d ch ti t c

3.2.11 Ghi h

Ghi: - V trí ch m, tình tr ng da Giúp nh n giá k t qu tr c và sau khi ch m ti n c a b nh - Th i gian ch m, nhi t - Dung d ch ch u có

- Ghi chép rõ ràng úng và theo yêu nh ánh u vào phi u ch m u tr , di n sóc

c bi t

y d ng c giúp - Chu n b y thu n l i và an toàn - S p x p ng n n p cho quy trình k thu t - L u ý viên á c nh - Tránh á mau tan c nh n gây h i túi ch m

3.3 So n -Túi ch m l nh ng c - Thau ng á c c nh ch m l nh (không c nh s c) - Bao túi ho c kh n Chu n b túi - Ph n talc ch m - Cho á nh vào túi ch m y không khí ra kh i mi ng túi

- Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t

m l nh

Hình 14: D ng c ch

TRON G

Hình 15: Cho á vào tuí ch 3. 3.1. Thông c ích báo, gi i thích Ích l i c a k thu t NB

Chu n b t t v tâm lý, n s h p tác c a NB

355

3.3.2 Chu n - Cho NB n m ho c ng i Ch n t th thích h p Chú ý ng t th NB - Ki m tra thông tin liên quan và làm NB tho i mái con n ch ng ch nh c a ch m nh

i già, tr

3.3.3 Ph i - B c l vùng ch m gi kín Giúp ng i b nh tho i Tránh b c l lâu làm bày vùng áo cho NB nh ng vùng còn mái, an tâm NB nhi m l nh ch m i - Quan sát da v trí ch m 3.3.4 Ch m t túi ch m lên v trí nh ch m - Miêng túi h ng lên trên - Gi yên túi ch m t i ch

Hình 16: t túi ch m: mi ng túi h ng lên trên u ý vùng da kém 3.3.5 Theo - Theo dõi da n i ch m, thân Phát hi n tình tr ng dõi di n ti n nhi t trong th i gian ch m ng do l nh nh y c m ch m - Da , tái, thân nhi t gi m thì ng ng ch m m b o th i gian ch m không quá 20 phút 3.3.6 Giúp - Tr NB v t th tho i mái ng i b nh - Nh n nh l i tình tr ng da ti n nghi

356

3.3.7 D n a s ch túi ch m, d c Giúp túi mau khô p d ng c ng c mi ng túi, ph i khô n i mát 3.3.8 B o Nh t h i trong túi, thoa ph n Tránh dính 2 m t trong Ph i n i mát qu n túi talc bên ngoài túi a túi

TRONG

3.3.9 Ghi h

- V trí ch m, tình tr ng da tr c và sau khi ch m - Th i gian ch m, nhi t - Hi u qu c a ch m

3.4 So n - Túi ch m l nh ng c : - B n h t u hay thau ng Ch m l nh c l nh t -G c - G ng tay vô khu n hay 2 n vô khu n - Ph n talc 3.4.1Báo gi i - Thông báo m c ích c a k thích NB thu t - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a ch m

Không trì hoãn th i ng c và dung d ch gian ch m do thi u vô khu n khi áp d ng ng c lên vùng da h

Chu n b t t v tâm lý, n s ph i h p c a NB

3. 4.2 Chu n Chu n b vùng ch m v trí Giúp ng i b nh tho i thu n ti n cho ng i b nh mái ch u ng c t th NB Cho NB n m th i gian ch m ho c ng i

357

3.4.3

Chu n - Rót dung d ch vào b n h t Nhi t quá l nh dùng u ý ng i b nh có d ch u vô khu n kéo dài s gây tái da, nhi m trùng hô h p, ch m làm t ng tình tr ng ng i già tr em - Th nhi t - Dùng nhi t k o c a bi n d ng da dung d ch dung d ch là 150 C ch m 3.4.4 p t - Mang g ng hay dùng k n vô - V i th a t m dung u da h ph i áp khu n ch có tác d ng tr c ng k thu t vô khu n - Nhúng v i th a vào dung ti p lên vùng ch m ch - V t b t dung d ch t v i th a t t lên v trí n ch m - Tránh ti p xúc quá t - Sau vài giây nh c góc g c ng t v i nhi t theo dõi màu s c mô bên d i ch m c 3.2.5 Duy trì - Ph g c vô khu n khô lên b m b o nhi t tác m b o g ng còn vô nhi t t g c m, t kh n lên trên ng liên t c lên vùng khu n khi thay g c vô ch m t túi ch m lên trên kh n ch m, tránhh m t khu n (n u dùng g ng) uc n nhi t - N u không dùng túi ch m, thay v i th a sau vài phút - Th i gian ch m 20 phút 3.2.6 Lau - Dùng g c ch m khô da vùng Giúp NB tho i mái khô da vùng ch m ch m

358

Hình17: V t b t n c dung d ch ch m b ng g ng vô khu n

u BN thông báo 3.2.7 Nh n - Quan sát màu s c, tình tr ng - Theo dõi da niêm có tái, hay , c m giác tê, nh ng b t th ng t i nh l i tình niêm m c, da nh run vùng ch m, c n tham tr ng vùng - H i c m giác c a ng i b nh kh o ý ki n bác s ch m - Ghi nh n k t qu sau - o thân nhi t n u c n khi ch m 3.2.8 Giúp Cho ng i b nh n m l i t th ng i b nh tho i mái ti n nghi 3.2.9 D n p d ng c

a s ch kh khu n d ng c

Tránh lây nhi m chéo

V t th huy t

ang xu t

- R a tay 3.2.10 Ghi h

Giúp nh n giá k t qu - V trí ch m, tình tr ng da ti n c a b nh tr c và sau khi ch m Ghi:

-Th i gian ch

- Ghi chép rõ ràng úng và theo yêu nh ánh u vào phi u ch m u tr , di n sóc

m, nhi t

359

- Ghi ngay sau khi hoàn t t k thu t

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1 ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

i dung

u d ng c n bi t ti n s ch n th tr c khi ch m

C n t ng nhi t

C n theo dõi thân nhi t c a ng hi n

Ch ng ch nh ch viêm d dày

Áp d ng k thu t vô khu n khi ch

Sau ch nhi t

Thoa ch t nh n lên vùng da b

Nhúng tay vào dung d ch ch tr c khi ch m trên v t th ng

Th i gian ch

Nhi t

m nóng khô 70 0 C

Nhi t

m l nh là 0 0 C

Túi ch

Thoa ph n talc vào m t trong túi ch

úng

Sai

ng, th i gian t n th ong

m trên vùng da gi m c m giác

m trên vùng r ng s có t c d ng ch m i b nh trong quá trình th c

m l nh khi ng

i b nh b

m trên vùng da h

m nóng da b nóng rát c n ch

m nóng

au b ng do

m l nh ngay

hay tái sau ch

m l nh

m nóng ki m tra nhi t ng, gi an toàn cho NB không b

t trung bình là 30 phút

i b nh hôn mê không h p tác thì không m

gi m

c ch

c b o qu n n i khô mát

5.2. Hu n luy n có giáo viên h

m gi túi không dính

ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h thông báo nh ng yêu c u chính c n t

ng d n th c hành, Giáo viên có trách nhi m c trong bu i hu n luy n

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t .

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n

c n chú ý

360

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp Giáo viên gi i thích và làm m u Giáo viên gi i thích toàn b quy trình k thu t, trình di n các b sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và

c theo quy trình,

t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n

theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u

m, nh ng sai sót c n chú ý v i toàn th nhóm

ng giá: s d ng b ng ki m

ng ki m: Ch

m nóng – ch

m l nh

i dung

Không liên quan

1.Ki m tra y l nh Nêu c m c ích, yêu c u k thu t, ph ng pháp ch m, lo i ch m 2. Nh n

nh NB

Tri giác, tu i, th i gian t n th trí t n th

Tính ch t, m c Tình tr ng v n

t n th

Tình tr ng da, phù, màu s c m giác vùng t n th

3. Chu n b 3.1Chu n b khay d ng c : Ch Túi ch c ch Nhi t k

m nóng khô

m m o nhi t

c an

c ch

361

Sai

Không làm

Ghi chú

Bao túi ch

m ho c kh n

Ch t nh n ( n u c n ) t talc 3.1.1 Chu n b túi ch

Ki m tra tình tr ng túi ch Th nhi t n

c ch

m m

m vào 2/3 túi

n h i ra kh i mi ng túi Nút kín mi ng túi, ki m tra c bao túi ch

3.1.2. Báo gi i thích NB c ích Ích l i c a k thu t 3.1.3 Chu n b t th NB Cho NB n m ho c ng i 3.1. 4 B c l vùng ch

Ph i bày vùng ch

m, gi kín áo cho NB

Che ch da vùng ch 3.1.5

t túi lên v trí ch

Mi ng túi

lên trên

nh gi túi ch

m t i ch

3.1.6 Theo dõi vùng da n i ch Da không

, b ng rát

3.1.7 Th i gian ch 3.8 Giúp ng

m 20- 30 phút

i b nh ti n nghi

th tho i mái 3.1 8 D n d p d ng c a s ch túi ch m, d c ng ph i khô n i mát

c mi ng túi,

o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi

362

3.1.9 Ghi h s Tr l i

c các n i dung c n ghi

Nh n

nh k t qu

3.2 Chu n b : Ch nh t

m nóng

u vô khu n

Dung d ch ch m: n c mu i sinh lý, n hay dung d ch u tr theo y l nh Nhi t k

o nhi t

c an

c ch

c mi ng vô khu n 2 k n vô khu n hay g ng vô khu n i cao su hay kh n ph ngoài v i th a gi nhi t Ch t nh n ( n u c n ) t talc ng s ch, k n s ch tháo b ng d n u áp ng trên v t th ng h 3. 2.1. Báo gi i thích NB c ích, Ích l i c a k thu t 3.2.2 Chu n b t th NB Cho NB n m ho c ng i 3.2.3 B c l vùng ch Ph i bày vùng ch 3.2.4 Th nhi t 0

m m, gi kín áo cho NB

dung d ch ch

- 40 43 C 3.2.5 Nhúng v i th a vào dung d ch Dùng k n v t b t dung d ch 3.2.6

t v i th a lên v trí t n th

t t t không gây kích thích

ng t ng t

3.2.7 Ph t m cao su hay kh n lên g c nhi t

3.2.8 Thay v i th a m i 5 phút m b o dung d ch ch

m vô khu n

363

3.2.9 Th i gian ch

m 15 - 20 phút

3.2.10 Lau khô da vùng ch 3.2.11 Nh n ch m

nh tình tr ng da và mô sau khi

3.2.12 Giúp ng

i b nh ti n nghi

th tho i mái 3.2.13 D n d p d ng c Kh khu n d ng c 3.2.14 Ghi h s Tr l i Nh n

c các n i dung c n ghi nh k t qu

3.3 So n d ng c ch

m l nh

Túi ch

m l nh

Thau

ng á c c nh ( không c nh s c )

Bao túi ho c kh n Ph n talc 3. 3.1. Báo gi i thích NB c ích Ích l i c a k thu t 3.3.2 Chu n b t th NB Cho NB n m ho c ng i 3.3.3 B c l vùng ch Ph i bày vùng ch

m m, gi kín áo cho NB

Quan sát da 3.3.4

t túi ch

Miêng túi h

m lên v trí ch ng lên trên

Gi yên túi ch

m t i ch

3.3.5 Theo dõi da n i ch th i gian ch m Da

m, thân nhi t trong

, tái,thân nhi t gi m ng ng ch

364

3.3.6 Th i gian ch 3.3.7 Giúp ng

m 20 phút

i b nh ti n nghi

3.3.8 D n d p d ng c a s ch túi ch m, d c ng ph i khô n i mát

c mi ng túi,

o qu n túi: nh t h i trong túi, thoa ph n talc bên ngoài túi 3.3.9 Ghi h s Tr l i Nh n

c các n i dung c n ghi nh k t qu

3.4 D ng c ch Gi ng nh ch Nhi t

m l nh m nóng

c ch

t t

m 150 C

3. 4.1. Báo gi i thích NB c ích Ích l i c a k thu t 3.4.2 Chu n b t th NB Cho NB n m ho c ng i 3.4.3 B c l vùng ch Ph i bày vùng ch 3.4.4 Th nhi t

m m, gi kín áo cho NB

dung d ch ngâm

3.4.5 Cho vùng ngâm ti p xúc d n vào n c nh, t i n c l nh t t vào v trí c n ngâm 3.4.6 Theo dõi nhi t

và da vùng ch

3.4.7 Th i gian ngâm 20 phút 3.4.8 Lau khô da, quan sát Da không 3.4.9 Giúp ng

, tím tái i b nh ti n nghi

3.4.10 D n d p d ng c a s ch d ng c ngâm 365

3.4.11 Ghi h s Tr l i Nh n

c các n i dung c n ghi nh k t qu

Th c hành k thu t: Th c hành t i phòng lab không có giáo viên

5.1 Th c hành m t mình ho c v i nhóm:

t k n i nào, không có giáo viên

5.2 Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.3 T ch c giám sát b ng nhi u cách: Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

366

NG IX

P C U BAN

Gi i thi u toàn ch

Danh sách các k n ng trong ch 1. C

nh x

ng gãy

2. C m máu t m th i . 3. B ng v t th

ng.

4. K thu t h i sinh tim ph i . 5. V n chuy n n n nhân. c tiêu chung c a toàn ch 1. Trình bày

c các nguyên t c c p c u ban

2. Th c hi n úng,

các k thu t c p c u ban

3. ng d ng nhanh và hi u qu các k thu t c p c u ban 4. Ra quy t

nh chính xác

c p c u k p th i các tình hu ng c p c u ban

Yêu c u Gi i thi u t ng quan S c u ban u là công vi c quan tr ng c n thi t,t t c các nhân viên Y t dù trong nh v c chuyên môn nào c ng u c hu n luy n thành th o 5 k n ng c b n bao g m: nh x ng gãy - C m máu t m th i – B ng các v t th ng - H i s c tim ph i và v n chuy n n n nhân . V i ph ng châm “ T c u và c u l n nhau “ 5 k n ng này c ng c hu n luy n ng rãi cho các nhân viên c quan, h c sinh, sinh viên trong các tr ng h c khi có tai n, s c x y ra nhà, tr ng h c, c quan, xí nghi p, ngoài ng ph … có th tai n n y ra làm nhi u ng i b th ng cùng lúc,do ó, m i ng i có th ng d ng các k n ng p c u ban u t m th i ch m sóc t i ch , tr c khi chuy n các n n nhân n n i có ph ng ti n và kh n ng h n n n nhân c ch m sóc và u tr ti p, gi m c các nguy c a n t vong ho c tàn t t cho n n nhân su t i

367

Ki m tra tr

ch c

Tr l i úng – sai các câu h i d Stt

i ây

i dung

úng

Vi c u tiên trong c p c u là nhanh chóng kh i nguy hi m.

N p c nh x ng gãy ph i kh p trên và d i gãy

Bu c dây c nh n p ph i trên ch gãy, d trên và kh p d i ch gãy

Sau khi c lên c

Tránh di l ch và không c n gi m au cho ng trình v n chuy n

T nh m ch l n b t n th ng thì máu ch y nhi u và trào ra b m t v t th ng máu có m u t i

V t th ng mao m ch th ng ch y r ra, g p các v t th nh , nông, máu ch y ra th ng ít và có th t c m

V t th ng ph i khi b ng

Gãy x

Nh ng v trí

Khi b ng chi c n b ng t ng n chi huy t ho c phù n . h u chi tu n hoàn

B t u b ng b ng hai vòng khoá kho ng 10 cm

B ng ch t, không l ng quá d tu t, ch t quá ng i b nh au và nh h ng n l u thông tu n hoàn c a vùng b ng.

Vòng b ng sau ch ng lên vòng b ng tr ng.

dài

a n n nhân ra

b t

ch c

i ch gãy, kh p

nh xong chi trên dùng b ng tam giác treo

i b nh trong quá

c r a s ch, l y h t d v t và

ng ùi có th d n c b ng c n

tay

p g c tr

n t vong ngay l p t c. c nâng n g c chi tránh xung ánh giá s l u thông phía d

i v t th

c 1/3 chi u r ng c a

368

Sai

C U GÃY X

1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng u h t các n c u ph i i m t v i tai n n và ch n th ng, tuy nhiên s gia t ng p nhi u nh t các n c ang phát tri n. Trong ch n th ng thì hay g p gãy x ng. Theo Brune trong 300.000 tr ng h p ch n th ng thì có t i 45.000 tr ng h p gãy x ng (Chi m 15%), và th ng g p tu i 20 - 40, nam chi m nhi u h n n . Trong các x ng b gãy thì gãy x ng n và nguy hi m nh t, có th d n Gãy x

ng n u

ng c t s ng, v x ng ch u và gãy x n t vong ngay l p t c.

c s c u t t s gi m

c tai bi n, gi m au, và chi phí

ng ùi và u tr .

2. M c tiêu (K n ng) 1. Trình bày 2. Nêu

c m c ích c a s c u gãy x

c nguyên t c s c u gãy x

3. Th c hi n Gãy 2 x Gãy x Gãy 2 x

ng:

ng c ng tay ng cánh tay ng c ng chân ng ùi

Gãy x

ng c t s ng c

Gãy x

ng c t s ng l ng - th t l ng n k n ng)

- Gãy x ng là t n th ng ho c do b nh lý. - Gãy x

ng t m th i gãy các x

Gãy x

3. Lý thuy t (liên quan th

cb t

ng do ch n th

ng liên quan

n s toàn v n c a x

ng. Th

ng g p do ch n

ng chia làm hai lo i:

Ch n th ng tr c ti p: x ng b gãy ngay n i l c gây ch n th ng g p trong tai n n giao thông do bánh xe ô tô, xe máy Ch n th ng gián ti p: Gãy x ng b nh lý có hai lo i chính: - Do x

xa n i tác

ng b bênh r i gãy nh u nang x

ng c a l c gây ch n th

ng, viêm x

ng, lo n s n x

Ng i b nh b ung th các t ch c khác nh ng di c n vào x u i và có th gãy khi có ng ch m nh - Phân lo i gãy x Gãy x

ng tác

ng,

ng. Gãy

ng làm cho x

ng:

ng kín: Là gãy x

ng mà

Gãy x ng h : Là gãy x ng mà n gãy kín vì nguy c nhi m trùng cao

gãy không thông v i bên ngoài gãy thông v i bên ngoài. Gãy h

369

nguy hi m

- Cho dù là gãy x ng kín hay gãy x ng h thì công tác s c u gãy x c ti n hành nhanh chóng chính xác t i n i x y ra tai n n nh m m c ích: Giúp ng

i b nh

au, phòng ng a s c do ch n th

Gi m b t nguy c gây t n th

ng c ng ph i

ng thêm m ch máu, th n kinh, c , da do gãy x

gây nên Phòng ng a gãy x

ng kín bi n thành gãy h x

ng di l ch

Trong tr ng h p gãy x ng h , c nh gãy x ph n m m t t còn có tác d ng phòng ng a nhi m khu n

ng k t h p v i x

lý v t th

- Gãy c t s ng luôn c x p là m t ch n th ng n ng.Trong khi khám và s c u tuy t i không cho di chuy n m nh n n nhân, không cho n n nhân ng i d y. S c u gãy ng c t s ng ph i luôn có ng i ch huy, ng i này luôn ng phía trên u n n nhân gi th ng u và c n n nhân cho n khi b t ng xong. Trong gãy c t s ng c , nh t là n cao, n u s c u không t t s gây t vong ngay vì b kích thích hành não. - X ng ùi là x ng dài nh t c th , n m trong khu có nhi u c , m ch máu, th n kinh n, vì v y n u không x trí k p th i và úng k thu t, n n nhân có th ch t do s c do ch y máu ho c do au - Nguyên t c khi b t

ng gãy x

ng:

+ Khi s c u n n nhân b gãy x ng ng i u d ng c n ph i ti n hành c nh ng gãy. vi c c nh x ng gãy hi u qu c n ph i tuân th m t s nguyên t c sau: + Nhanh chóng

a n n nhân ra kh i nguy hi m

+N p c s d ng trên và d i gãy + Bu c dây c

nh x

ng gãy ph i

nh n p ph i trên ch gãy, d

dài

b t

ng ch c kh p

i ch gãy, kh p trên và kh p d

ch gãy. áo theo

+ Không nên c c i qu n áo n n nhân, n u c n ph i b c l v t th ng ch (N u ph i c i thì c i bên lành tr c)

+ Không t tr c ti p n p vào da n n nhân. Các m u l i có lót bong r i m i t n p Tr

ng h p gãy x

ng, vùng t

è ph i

ng kín:

B t ng x ng gãy (Chi) theo t th c n ng ( 1700 - 1800, i v i chi trên g p khu u 900) C nh xong

ng thì c t qu n

nh nh nhàng, c n th n, ph i có ng

i v i chi d

i du i g i

t th

i ph kéo n n chi liên t c cho t i khi

Tr ng h p gãy h , gãy n i kh p: Ph i b t ng theo t th gãy, không kéo n n. t h p x trí v t th ng ph n m m. N u có t n th ng m ch máu ph i c m máu tr c khi t ng chi d

Sau khi c nh xong: i bu c 2 chi vào nhau

i v i chi trên dùng b ng tam giác treo

370

tay lên c .

iv i

4. Quy trình k thu t 4.1. Quy trình k thu t c Các b

nh gãy x

c ti n hành

Chu n b d ng c

ánh giá tình tr ng toàn thân Chu n b n n nhân

TRONG

Ng i ph ng phía tr c n n nhân trên và d i gãy Ng

i chính

tn p

ng c ng tay

ng pháp ti n hành y d u hi u sinh t n, xác nh v trí gãy x ng n n nhân n m hay ng i theo t th thu n i. - Gi i thích n n nhân v thu t s ti n hành. - B c l chi t n th ng. - 2 n p g : N p ngoài dài t quá khu u tay n u ngón tay, n p trong n p g p khu u tay n lòng bàn tay, dày 0,5 -1 cm - Bông, g c t t nh t là bông m - B ng cu n, 1 b ng tam giác - H p thu c ch ng s c t tay khu u, m t tay n m l y bàn tay c a n nhân kéo nh theo tr c c a chi - N p th nh t m t tr c c ng tay t khu u n kh p ngón bàn. - N p th hai t m t sau c ng tay, i x ng i n p th nh t.

Lý do a ch n ch m sóc u tiên n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n i, chính xác, tránh au n. - Bông lót ch b t è tránh ho i t - B ng cu n c nh - B ng tam giác tay lên

n nx

m b o c hai kh p trên và d i gãy c b t ng

371

Nh ng i m c n l u ý ánh giá các t n th ng ph i h p th c a n n nhân ph i phù h p v i m c t n th ng và s c ch u ng c a n n nhân

Hình nh minh h a

n bông

nh n p

tay n n nhân

ánh giá

Ghi phi u chuy n th ng và v n chuy n n nhân n n n vi n

n bông vào các p và vùng t è

Tránh ho i t da

Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau theo th t : trên ch gãy, i ch gãy, bàn tay, khu u (n u c n).

tránh di l ch th phát trong quá trình n chuy n

c ng tay n n nhân p 90o so v i cánh tay, dùng b ng cu n ng tay n n nhân vòng qua c n n nhân

Tay c t th n ng, tránh buông thõng

Ki m tra nhi t bàn tay, màu s c ngón tay

Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i trí

xem tu n hoàn có c n tr không do ng quá ch t m b o bàn giao n nhân v i thông tin c n thi t

372

mb o

ch c

3.2 Quy trình k thu t c Các b

nh gãy 2 x

c ti n hành

ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân

Chu n b n n nhân

Chu n b d ng c

TRONG

i ph

Ng i chính t 2 n p hai m t tr c và sau cánh tay n bông nh n p

ng cánh tay Ph

ng pháp ti n hành

Lý do

y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy N n nhân n m hay ng i theo t th thu n l i. - Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng. - Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng - 2 n p dài t quá vai n khu u tay và dài d i h nách n quá n p g p khu u tay - Bông, g c t t nh t là bông m , b ng cu n - H p thu c ch ng s c - Phi u chuy n th ng ng i di n v i n n nhân 1 tay khu u, 1 tay cánh tay sát hõm nách và kéo nh nhàng theo tr c c a cánh tay. ng tay vuông góc v i cánh tay t n p ngoài i t quá vai n quá khu u tay, m t n p trong i t hõm nách n quá khu u tay n bông vào các u n p và vùng t è Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau và m b o ch c, v trí: m t dây trên gãy, m t dây d i gãy

373

Nh ng i m c n l u ý

a ch n c p c u u tiên n nhân h p tác t t th c a n n nhân nh t cho k thu t ti n ph i phù h p v i m c hành m t cách thu n t n th ng và s c i, chính xác, tránh au ch u ng c a n n n. nhân -Bông lót ch b t è tránh ho i t - B ng cu n c nh

n n x ng và tay cho ng i chính th c hi n c nh m b o c hai kh p trên và d i gãy c b t ng Tránh ho i t da tránh di l ch th phát trong quá trình v n chuy n

p c b c kín ng g c, gi y x p xung quanh và kín hai u.

Hình nh minh h a

tay n n nhân

ánh giá

Ghi phi u chuy n th ng và v n chuy n n nhân n n n vi n

3.3 Quy trình k thu t c Các b

Dùng b ng cu n ho c b ng treo vòng qua n n nhân treo tay n n nhân t th ng tay g p 90o, bàn tay cao h n khu u tay và úp vào thân mình. Ki m tra tu n hoàn u bàn tay và u chi Ghi phi u theo dõi và chuy n n n nhân n n n vi n. Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi

nh gãy x

c ti n hành

Tay c t th n ng, tránh máu d n xu ng c ng tay xem tu n hoàn có b n tr do b ng quá ch t không m b o bàn giao n nhân v i thông tin c n thi t

ng c ng chân Ph

ng pháp ti n hành

Lý do

ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân

Khám th c th ; L y d u hi u sinh t n; Xác nh v trí x ng gãy

a ch n c p c u u tiên

Chu n b d ng c

- Hai n p kích th 10cm, dày 1cm

Bông lót ch b t tránh ho i t , b ng cu n c nh

c 80-130 cm, r ng 8-

- Bông, g c t t nh t là bông m , g c s ch

Nh ng i m c n l u ý

- B ng cu n Chu n b n n nhân

n n nhân n m

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng. - Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

374

n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n i, chính xác, tránh au n.

Chi u dài ch là trung bình khi dùng thì c t t cho phù h p v i khuôn kh c a t ng n nhân

Hình nh minh h a

i ph th nh t

Ng i bên n n nhân (Phía bên lành), lu n hai tay nâng chi n n nhân (phía trên và i ch gãy)

lu n dây khi c nh mà không gây au n thêm cho n n nhân và tránh di ch th phát

i ph th hai

Ng i phía bàn chân c a n n nhân. M t tay gót chân gãy c a n n nhân và kéo nh nhàng theo tr c c a chi, tay kia n m bàn chân n n nhân h i y v phía ùi bàn chân vuông góc v i c ng chân, m t luôn theo dõi s c m t n n nhân

Gi cho chân n ng

i chính

t2n p gãy.

TRONG

m t trong và m t ngoài chi

- N p ngoài t mào ch u - N p trong t b n

n quá gót.

t th

m b o kh p trên và i gãy cb t ng

n quá gót

n bông

n bông vào hai u n p và các u ng c phía trong và ngoài c a chi

Tránh ho i t da

nh hai n p v i nhau các v trí và mb o ch c theo th t :

Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân trong quá trình v n chuy n

- Trên

gãy

-D

gãy

- Trên kh p g i kho ng 3-5 cm - B ng s 8 sát c chân -C

nh hai chi v i nhau b ng m t d i chân, m t d i chính kh p g i

375

mb o

ch c

Ki m tra tu n hoàn

Ki m tra nhi t , c m giác bàn chân và màu s c ngón chân

ánh giá tu n hoàn máu có b c n tr không

Ghi phi u chuy n th ng và chuy n n n nhân n n n vi n

Ghi h tên n n nhân, t n th trí ã làm, ngày gi

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t

ng, các x

376

3.4 Quy trình k thu t c Các b

nh gãy x

c ti n hành

ng pháp ti n hành

- L y d u hi u sinh t n

Nh ng

- Ba n p kích th c 80-130 cm, r ng 8-10cm, dày 1cm

- Bông lót ch b t è tránh ho i t

- Bông, g c t t nh t là bông , g c s ch

- B ng cu n

- B ng cu n ho c b ng v i

Chu n b d ng c

Chu n b n n nhân

n n nhân n m

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng.

n nhân h p tác t t nh t cho k thu t ti n hành m t cách thu n i, chính xác, tránh au n.

- Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

TRONG

ng h p

t2n p

Ng i ph th nh t ng i phía d i chân n nhân

t tay gót chân n n nhân và kéo theo t th th ng tr c. M t tay n m bàn chân n n nhân h i y ng c v ùi sao cho bàn chân vuông góc v i c ng chân. M t luôn quan sát c m t n n nhân

mc nl uý

a ch n c p c u u tiên

- Khám th c th tìm các n th ng ph i h p

Lý do

ánh giá t n th ng và tình tr ng toàn thân

ng ùi

Theo dõi ph n ng c a n nhân, phát hi n u hi u s m c a s c

377

Chi u dài ch là trung bình khi dùng thì c t t cho phù h p v i khuôn kh c a t ng n nhân

Minh ho

Ng i ph th hai ng i phía bên chi lành

Lu n hai tay nâng chi n nhân (phía trên và i ch gãy) và n p

Ng i chính t hai p phía m t trong và m t ngoài c a ùi

- N p trong t b n gót.

lu n dây khi c nh mà không gây au n thêm cho n n nhân và tránh di l ch th phát

n quá

- N p ngoài t h nách quá gót

m b o kh p trên và i gãy cb t ng

n bông

n bông vào hai u n p và m u l i c a x ng c phía trong và phía ngoài

Tránh ho i t da

Dùng b ng cu n ho c dây i c nh 2 n p v i nhau theo th t :

Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân trong quá trình v n chuy n

- Trên

gãy

-D

gãy

-D

i kh p g i

- 1/3 d

phòng s c do au

i c ng chân

- Ngang mào ch u, Ngang ng c - B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i c ng chân - 3 dây c nh 2 chân vào v i nhau các v trí: c chân, g i, sát b n.

378

ch t

ng h p 3 n p

TRONG

Hai ng

i ph

i chính

Qùy sát bên c nh n n nhân giúp n n nhân n m h i nghiêng sang bên lành và m l i t th ban u sau khi ã t n p xong. Sau ó m i ng i v v trí và làm nhi m v nh tr ng p t2n p

tn p

n n nhân trong khi chính và c nh

t n p th nh t t sau ng b vai n quá gót chân - N p th hai t hõm nách n quá gót chân

- N p th 3 t b n gót chân

n bông

n quá

n bông vào hai u n p và m u l i c a x ng c phía trong và phía ngoài và phía sau (x ng b vai)

Tránh ho i t da

379

au tn p

Dùng b ng cu n ho c dây i c nh 2 n p v i nhau theo th t : - Trên

gãy

-D

gãy

-D

i kh p g i

- 1/3 d

Tránh di l ch và gi m au cho n n nhân trong quá trình v n chuy n

ch t

i c ng chân

- Ngang mào ch u, ngang ng c - B ng s 8 gi bàn chân vuông góc v i c ng chân

Ki m tra nhi t , c m giác và màu s c ngón chân

ánh giá tu n hoàn máu có b c n tr không

Ghi phi u theo dõi

Ghi h tên n n nhân, t n th ng, các x trí ã làm, ngày gi , tên ng i x trí

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t

Chuy n n n nhân t i n vi n

Nhanh chóng, nh nhàng

V ì có th s c do m t máu s x y ra

Ki m tra tu n hoàn

380

Chú ý theo dõi phát hi n s m các d u hi u c a s c

3.5 Quy trình k thu t c Các b

c ti n hành

Chu n b

t n n nhân n m ng a trên ván c ng

Chu n b n n nhân

ánh giá n n nhân

TRONG

i chính

Ng i ph c nh n nhân vào cáng

Chèn ng

nh gãy c t s ng c

ng pháp ti n hành

Lý do

- Ván c ng - 8 cu n b ng to b n - G i, màn - B ch ng s c Gi i thích cho n n nhân k thu t s ti n hành - Ng i th nh t qu phía trên u n n nhân lu n hai tay gi u và vai n n nhân - Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng - Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và ng chân - Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng - L y d u hi u sinh t n - Khám th c th ánh gía các t n th ng ph i h p

- Ván c ng thay cho p - G i, màn chèn gi u n n nhân n n nhân h p tác t Gi cho c t s ng - C u n n nhân th ng tr c

u không nghiêng sang hai bên ho c g p c t s ng cb t ng t t nh t

u n n nhân

Ng i chính luôn luôn ng phía u n n nhân gi n n nhân và ch huy

a ch n c p c u u tiên

Dùng 8 cu n b ng c nh n n nhân vào ván c ng các v trí: Trán; Qua hàm trên; Qua ng c; Qua hông; Qua ùi; Qua kh p g i; Qua c ng chân; B ng hai bàn chân Dùng g i m m chèn hai bên c n n n nhân không b l c nhân trong khi v n chuy n 381

Nh ng i m c n l u ý

Gi cho xong

n khi b t

Hình nh minh h a

Vi t phi u chuy n th ng Chuy n n n nhân n vi n

3.6 Quy trình k thu t c Các b

Ghi h tên n n nhân, t n th trí ã làm, ngày gi , tên ng n

ng, các x i x trí

Nhanh chóng, nh nhàng b ng các ph ng ti n s n có

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t x trí t n th ng t cách tri t

nh gãy c t s ng l ng- th t l ng

c ti n hành

Chu n b

ng pháp ti n hành

Lý do

- Ván c ng thay cho p

- Ván c ng - 5 cu n b ng to b n

- G i, ch n, màn chèn gi n n nhân

- G i, màn hay ch n m ng - B ch ng s c

Chu n b n n nhân

Theo dõi sát n n nhân trong quá trình chuy n. phòng và ch ng s c cho n n nhân

t n n nhân n m ng a trên ván c ng

Gi i thích cho n n nhân k thu t s ti n hành

n n nhân h p tác t

Gi cho c t s ng c t ng th ng tr c trong quá trình a n n - Ng i th hai gi l ng và th t l ng nhân lên ván, tránh di - Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và ch th phát ng chân - Ng i th nh t lu n hai tay gi và vai n n nhân

- Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng

382

Nh ng

mc nl uý

Hình nh minh h a

ánh giá n n nhân

- L y d u hi u sinh t n

a ch n c p c u u tiên

TRONG

- Khám th c th ánh giá các t n th ng ph i h p Ng

i ph th nh t

u n n nhân

u không nghiêng sang hai bên

i ph th hai

hai chân sao cho bàn chân và vuông góc v i c ng chân

hai chân không sang hai bên

Ng i chính c nh n nhân vào cáng

Dùng 5 cu n b ng c nh n n nhân vào cáng ho c c nh hai chi a n n nhân vào nhau các v trí: hông, ùi, u g i, c ng chân và bàn chân

Chèn ng

Dùng g i m m ho c ch n chèn hai bên hông n n nhân

n nhân không b l c trong khi v n chuy n

Ghi h tên n n nhân, t n th trí ã làm, ngày gi

m b o bàn giao n n nhân v i y các thông tin c n thi t

Vi t phi u chuy n th ng

ng, các

383

c t s ng ng t t nh t

cb t

Chuy n n n nhân n vi n

Nhanh chóng, nh nhàng b ng các ph ng ti n s n có

x trí t n th t cách tri t

384

Theo dõi sát n n nhân trong quá trình chuy n, phòng và ch ng s c cho n n nhân (n u có)

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1 ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

Câu h i

t ng i b gãy x vùng có x ng gãy

Gãy x

Dù là gãy x ng kín hay gãy x ng c ng nh nhau

5 6

úng

ng nào ó t c là ã b m t v t

ng h nguy hi m h n gãy x

nh gãy x

Sai

p vào

ng kín

ng h thì vi c c

nh gãy

ng ph i nhanh nhanh chóng, chính xác

nh gãy x ng ph i ti n hành ngay t i ch r i m i chuy n n nhân ra ngoài

Phát hi n và x lý s c là vi c c n làm gãy x ng

u tiên, tr

Tuy t ho c

i không ng lên

ng c t s ng ng i d y

Khi c

nh c n c

N pc nh gãy x ng ph i và kh p d i gãy

Ph i luôn kéo trong khi b t

Khi c

Gãy x ng h và gãy n i kh p không nh

T th c n ng c a chi trên là 60o

T th c n ng c a chi d

nh gãy x

n n nhân b gãy x

nh c

trên và d

dài

b t

ng x

c khi c

gãy ng ch c kh p trên

ng gãy

ng h ph i c

nh theo t th c n ng c kéo n n trong khi

i là 1800

4.2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Sau khi h c lý thuy t v k thu t s c u gãy x hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành Tr c khi b n th c hành, b n s quy trình.

ng, b n ã t l

c xem giáo viên h

ng giá và bây gi

ng d n thao di n toàn b

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong bu i h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong bu i h c. n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s

c bu i h ng d n th c hành, c tr l i sau

Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình c l p (tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. tr

385

Giáo viên thao di n: Giáo viên s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu c u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t t sinh viên c yêu c u trình th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t . B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các thao tác. l

ng giá (B ng ki m quy trình) i ây là b ng ki m th c hành. B n có th dùng b ng này

th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n r a tay. B n c n bi t ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào b n ã qua. Quy trình k thu t c Các

nh gãy x

ng c ng tay

T t

1. Nh n nh toàn tr ng n n nhân và xác nh trí x ng gãy 2. Gi i thích ng viên n n nhân và n n nhân t th phù h p 3. Chu n b : - 2 n p g : N p ngoài dài t quá khu u tay n u ngón tay, n p trong t n p g p khu u tay n lòng bàn tay, dày 0,5 -1 cm - Bông, g c, phi u chuy n th ng - B ng cu n, 1 b ng tam giác - H p thu c ch ng s c 4. Ng i ph : M t tay khu u, m t tay n m y bàn tay c a n n nhân kéo nh theo tr c a chi. C ng tay vuông góc v i cánh tay 5. Ng i chính t n p: - N p th nh t m t tr c c ng tay i t p khu u n kh p ngón bàn - N p th hai t m t sau cánh tay, i t quá m m khu u n u các ngón tay 6. n bông vào khu u tay, c tay 7. Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau theo th t : trên ch gãy, d i ch gãy, bàn tay 8. Treo c ng tay tr c ng c b ng kh c tam giác 9. Ki m tra tu n hoàn u chi, vi t phi u chuy n th ng 10. Chuy n n n nhân n c s y t

386

Sai

Không làm

Ghi chú

Quy trình k thu t c

nh gãy x

C ác b

ng cánh tay

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy

n n nhân n m hay ng i theo t th thu n l i. Tay lành tay au - Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng. - Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

3. Chu n b : - Hai n p g : N p ngoài dài t quá vai n khu u tay; n p trong dài t h nách n quá khu u tay - H p thu c ch ng s c - Bông không th m n tam giác - Phi u chuy n th

c; B ng cu n; B ng

ng i di n v i n n nhân. M t tay khu u, m t tay cánh tay sát hõm nách, a kéo nh nhàng theo tr c c a cánh tay, a quan sát n n nhân. Ng

i chính

t n p:

- M t n p ngoài i t quá vai khu u tay

n quá

- M t n p trong t hõm nách khu u tay

n quá

n bông vào khu u, vai và hõm nách

7. Dùng b ng cu n c nh hai n p v i nhau các v trí: m t dây trên gãy, m t dây d i gãy 8. Treo c ng tay tr

c ng c b ng kh n tam giác

9. Ki m tra tu n hoàn

u chi

- Ghi phi u theo dõi 10. Chuy n n n nhân

nc s yt

387

Sai

Không làm

Ghi chú

Quy trình k thu t c

nh gãy x

Các b

ng c ng chân t

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th , xác nh v trí x ng gãy 2.

n n nhân n m ng a trên n n c ng, chân h i d ng - Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. B c l chi t n th ng. - Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng

3. Chu n b : - Hai n p g dài t gi a ùi

n quá gót chân

- H p thu c ch ng s c - Bông không th m n - Phi u chuy n th

c; B ng cu n

ng, cáng

4. Ng i ph th nh t: Ng i bên n n nhân (Phía bên lành), lu n hai tay nâng chi n nhân (phía trên và d i ch gãy) 5. Ng i ph th hai: Ng i phía bàn chân a n n nhân. M t tay gót chân gãy c a n nhân và kéo nh nhàng theo tr c c a chi, tay kia n m bàn chân n n nhân vuông góc v i c ng chân, m t luôn theo dõi s c t n n nhân 6. Ng

i chính

t n p:

- N p ngoài t mào ch u - N p trong t b n 7.

n bông vào

n quá gót

u g i, m t cá chân

8. C nh hai n p v i nhau th t : - Trên

gãy

-D

gãy

n quá gót.

các v trí theo

- Trên kh p g i - B ng bàn chân vuông góc v i c ng chân -C

nh hai chi v i nhau b ng m t d i chân, m t d i chính kh p g i

9. Ki m tra tu n hoàn chuy n th ng

u chi, vi t phi u

10. Chuy n n n nhân

n n n vi n 388

Sai

Không làm

Ghi chú

Quy trình k thu t c Các b

nh gãy x

ng ùi t

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các t n th ng ph i h p, xác nh v trí ng gãy 2.

n n nhân n m ng a trên n n c ng, chân h i d ng

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành. c l chi t n th ng. - Quan sát và ánh giá tình tr ng chi t n th ng 3. Chu n b : - Hai n p g dài t gi a ùi chân

n quá gót

- Thu c và d ng c c p c u - Bông không th m n - Phi u chuy n th 4. Ph

ng pháp

c; B ng cu n

ng, cáng

t2n p

4.4. Ng i ph th nh t: Ng i d i chân n n nhân, m t tay gót chân n n nhân và kéo theo t th th ng tr c. M t tay n m bàn chân sao cho vuông góc v i c ng chân. M t luôn quan sát s c m t n n nhân 4.5. Ng i ph th hai: Ng i bên chi lành, nâng chi n n nhân (phía trên và d i ch gãy) và n p 4.6. Ng

i chính

t n p:

- N p trong t b n

n quá gót.

- N p ngoài t h nách 4.7.

n quá gót

n bông vào hõm nách, b n, u g i, t cá chân c phía trong và phía ngoài

4.8. Dùng b ng cu n ho c dây v i p v i nhau theo th t :

nh 2

- Trên gãy - D i gãy - D i kh p g i - 1/3 d i c ng chân - Ngang mào ch u, - Ngang ng c - B ng s 8 ng chân

gi bàn chân vuông góc v i

389

Sai

Không làm

Ghi chú

4.9. C nh 2 chân vào v i nhau chân, g i, sát b n. 4.Tr

các v trí:

ng h p 3 n p

4.4. Hai ng i ph : Qu sát bên c nh n n nhân giúp n n nhân n m h i nghiêng sang bên lành và n m l i t th ban u sau khi ã t n p th nh t xong. Sau ó m i ng i v trí và làm nhi m v nh tr ng h p t2n p

4.5. Ng

i chính:

t n p th nh t t sau x quá gót chân

ng b vai

- N p th hai t hõm nách

n quá gót chân

- N p th 3 t b n

n quá gót chân

4.6.

n bông vào hõm nách, b n, u g i, t cá chân (c phía trong và phía ngoài phía sau) x ng b vai

4.7. Dùng b ng cu n ho c dây v i p v i nhau theo th t : - Trên

gãy

-D

gãy

-D

i kh p g i

- 1/3 d

nh 2

i c ng chân

- Ngang mào ch u, ngang ng c - B ng s 8 ng chân

gi bàn chân vuông góc v i

4.8. C nh 2 chân vào v i nhau các v trí: 1/3 trên ùi, ngang kh p g i, 1/3 d i c ng chân 5. Ki m tra tu n hoàn chuy n th ng

6. Chuy n n n nhân

u chi, vi t phi u

n n n vi n

390

Quy trình k thu t c Các b

nh gãy x

ng c

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các t n th ng ph i h p 2.

n n nhân n m ng a, u n n nhân luôn c gi th ng. N u có n p c (n p Collar) thì b t ng c t s ng c ngay Gi i thích cho n n nhân v k thu t s ti n hành

3. Chu n b : - Ván c ng - 8 cu n b ng to b n - G i, màn - B ch ng s c - Phi u chuy n th ng 4. Chuy n n n nhân lên ván c ng - Ng i th nh t lu n hai tay gi u và vai n nhân - Ng i th hai lu n hai tay d i l ng và th t l ng - Ng i th ba lu n hai tay d i ùi và ng chân - Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng 5.

M t ng

i gi

u n n nhân th ng tr c

Dùng g i m m chèn hai bên c n n nhân

7.Dùng 8 cu n b ng c ván c ng các v trí: - Trán - Qua hàm trên - Qua ng c - Qua hông - Qua ùi - Qua kh p g i - Qua c ng chân - B ng hai bàn chân 7.

Vi t phi u chuy n th

9. Nhanh chóng

nh n n nhân vào

a n n nhân

n n n vi n 391

Sai

Không làm

Ghi chú

Quy trình k thu t c

nh gãy x

Các b

ng c t s ng - th t l ng

1. L y d u hi u sinh t n, khám th c th tìm các n th ng ph i h p 2.

n n nhân n m ng a, u n n nhân luôn c gi th ng. N u có n p c (n p Collar) thì b t ng c t s ng c ngay

- Gi i thích n n nhân v k thu t s ti n hành 3. Chu n b : - Ván c ng - 5 cu n b ng to b n - G i, màn hay ch n m ng - H p ch ng s c - Phi u chuy n th

4. Chuy n n n nhân lên ván c ng - Ng i th nh t lu n hai tay gi n nhân

u và vai

- Ng i th hai lu n hai tay d th t l ng

i l ng và

- Ng chân

i ùi và c ng

i th ba lu n hai tay d

- Ng i u khi n hô 1,2,3 t t c cùng nâng n n nhân lên và t trên ván c ng 5. M t ng i gi u n n nhân. M t ng i gi hai chân sao cho bàn chân ng và vuông góc v i c ng chân 6. Dùng g i m m ho c ch n chèn hai bên hông n nhân 7. Dùng 5 cu n b ng c nh n n nhân vào ván (ho c c nh hai chi c a n n nhân vào nhau) các v trí: - Vai - Hông - ùi -

ug i

- C ng chân và bàn chân 8. Ghi phi u chuy n th 9. Nhanh chóng

a n n nhân

n n n vi n 392

Sai

Không làm

Ghi chú

5.Th c hành 5.1 Th c hành t i labo (không có giáo viên) Nh ng bài t p th c hành trên ây c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n: Hình thành nhóm th c hành v i s ng Phân chia vai trò c a ng

ic n

c khi

ti n hành k thu t

i quan sát và sinh viên

p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n H i quan sát viên v quá trình th c hành u c n thi t: Xác th c hành ti p theo

nh nh ng

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng l n

5.2 Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng quy). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. ánh giá quá trình rèn luy n: n có th t ng

ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau:

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình s c u gãy x ng c a mình

m t

Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình s c u gãy x ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t b n khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp

393

CÁC BI N PHÁP C M MÁU T M TH I

1. T m quan tr ng Ch n th ng có th g p m i n i trên th gi i. R t nhi u n c nghèo có t l ch n th ng do tai n n giao thông, sinh ho t và làm vi c cao. Ch n th ng gây nên các v t th ng d p nát t ch c u có th gây ch y máu. Do ó vi c vi c phát hi n s m ch y máu và nhanh chóng làm ng ng ch y máu t i n i b th ng là r t quan tr ng và c n thi t h n ch c các bi n ch ng nguy hi m, c u tính m ng cho ng i b th ng. 2. M c tiêu Sau khi h c xong bài h c này, các b n ph i có kh n ng th c hi n các bi n pháp m máu t m th i sau: 1. B ng ép 2. B ng nh i 3. G p chi t i a 4. Garô c m máu 3. Lý thuy t Tr c khi ti n hành s c u m ch máu, c n ph i nh n nh c v t th ng m ch máu thu c ng m ch, t nh m ch hay mao m ch t th ng ng m ch có th quan sát th y máu ch y nhi u, ph t thành tia, m nh lên theo nh p m ch n y và máu màu t i (tr v t th ng ng m ch ph i) t th ng t nh m ch có các c m: T c ch y ch m h n so v i v t th ng ng m ch. N u các t nh m ch l n b t n th ng thì máu ch y nhi u và trào ra u b t v t th ng. Máu có m u s m t th ng mao m ch th ng g p các v t th ng nh , nông, máu ch y ra th ng ít và có th t c m ng tr c m t tr ng h p có ch y máu ngoài, c n nhanh chóng làm ng ng ch y máu vì m i giây ch m tr là thêm m t l ng máu b m t i. c bi t trong các t n th ng ch máu l n n u x trí ch m tr , ng i n n s b m t nhi u máu, có th d n n choáng và t vong do m t máu. Tuy nhiên khi s c u ch y máu, c n áp d ng các bi n pháp c m máu t m th i theo úng tính ch t c a v t th ng, không ti n hành m t cách thi u th n tr ng, nh t là khi quy t nh t garô Garô là bi n pháp c m máu t m th i c áp d ng trong các v t th ng chi có ch y máu t mà các bi n pháp c m máu t m th i khác không có hi u qu . Khi garô do l u thông máu b ng ng m t th i gian nh t nh nên d gây ra các tai bi n nguy hi m. Khi garo quá 60 - 90 phút mà không n i garô thì n chi phía d i s b ch t. Vì v y khi garo c n tuân theo các nguyên t c sau: - Không t tr c ti p dây garô lên da ng i n n t garo cách mép v t th ng 2cm v phía trên ( i v i các vêt th ng nh ), 5 cm i v i các v t th ng l n - Không garo ch t quá ho c l ng quá (ch garo c m máu) - Sau 60 phút ph i n i garo 1 l n, th i gian n i m i l n t 1-2 phút - T ng s th i gian garo không quá 6 gi (t ng s l n n i garo là 5 l n) - Luôn theo dõi chi t garo, không cho ph n chi lành phía d i v t th ng trong tình tr ng thi u nuôi d ng kéo dài - N n nhân b t garo ph i c theo dõi sát và ph i có phi u garo ghi chép chi ti t, rõ ràng - Nhanh chóng chuy n n n nhân b garo n c s y t có kh n ng u tr g n nh t, n nhân t garo là u tiên s m t trong v n chuy n và ph i có nhân viên y t h t ng 394

4. Quy trình k thu t b ng 4.1 Quy trình k thu t b ng ép Các b c ti n hành 1.Nh n nh

ng pháp ti n hành

ánh giá tình tr ng v t th

Lý do ng

Tr c khi b ng

2.Chu n b

3.Chu n b n n nhân

Trong khi b ng

4. Ph v t th ng

c có bông th m n c vô khu n, b ng cu n, pinch ho c p ph u tích Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm t n n nhân t th thích p Dùng k p vô khu n g p g c ph kín v t th ng

Nh ng i m c n l u ý

Quy t nh bi n pháp m máu

th m d ch

Kích th c phù h p i v t th ng

n n nhân h p tác

b o v v t th

395

Hình nh minh h a

5. B ng ép

t u b ng 2 vòng khoá r i ng xoáy c. M i vòng xoáy xi t ch t h n bình th ng. C nh v y b ng cho n khi kín t th ng

6.C nh v t th ng

nh v t th ng b ng 2 vòng khoá nh bình th ng, sau ó gài gim ho c bu c nút

7.Ki m tra tu n hoàn

i n n nhân c m giá phía d i v t th ng.

t ch c

ánh giá tình tr ng c m máu

Ép ch t

c m máu

gi b ng không b ng và tu t

u ch nh m c ép a b ng, n u ch t quá thì n i l ng, n u còn ch y máu thì b ng ép thêm

396

a b ng v a quan sát ph n ng c a n n nhân và ánh giá tình tr ng c m máu

8.Thu d n d ng

vào thùng rác các v t d ng i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i

9.Ghi h s

Tình tr ng v t th sau b ng)

Sau khi ng

ng (tr

c và

bàn giao và m o theo dõi liên t c

Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng

i x lý

4.2 Quy trình k thu t b ng nh i Các b c ti n hành Tr c khi b ng

Trong khi b ng

1. Nh n

ng pháp ti n hành

ánh giá tình tr ng v t th n

Lý do

ng, l y d u hi u sinh

Nh ng i m c n l u ý

Quy t nh bi n pháp m máu

2. Chu n b

c có bông th m n c vô khu n, mi ng g c dài, pinch ho c k p ph u tích vô khu n, 1cu n ng

n ch nhi m trùng

3. Chu n b n n nhân

Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm

n n nhân h p tác

4. Làm s ch s v t th ng

a v t th ng b ng n các d v t n u có

5. Nh i g c

Dùng k p ph u tích g p m t u g c (dài) n vào sâu trong v t th ng, cho n khi y v t th ng

c m máu

6. Che v t th ng

p g c có bông ph kín v t th ng r i ti n hành b ng v t th ng theo ki u r n cu n

b o v v t th

t n n nhân

Kh n tr

Kích th c phù h p i v t th ng

t th thích h p c mu i sinh lý, l y b

397

n ch nhi m khu n Nh nhàng tránh gây au d n cho n n nhân ng

Hình nh minh h a

7. Ki m tra tu n hoàn

i n n nhân c m giác au t c t i v t th phía d i v t th ng

ng và

ánh giá tình tr ng ch y máu Sau khi ng

8. Thu d n d ng

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dung l i

9. Ghi h s

Tình tr ng v t th

ng (tr

c và sau b ng)

Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng

i x lý

398

bàn giao và m o theo dõi liên t c

4. 3 Quy trình k thu t g p chi t i a Các b c ti n hành 1. Nh n

ng pháp ti n hành

ánh giá tình tr ng v t th u hi u sinh t n

ng, l y

Lý do

Nh ng

mc nl u ý

Quy t nh bi n pháp m máu

Tr c khi b ng

2. Chu n b

Trong khi b ng

t con chèn b ng g , m t cu n ng

3. Chu n b n n nhân

Gi i thích n n nhân v công vi c p làm t n n nhân t th thích h p

t con chèn vào n p g p khu u tay ho c hõm nách ho c kheo chân ho c n p b n tu theo v trí n th ng

t con chèn

làm c n tr l u thông tu n hoàn

n n nhân h p tác

ch n m ch máu n vùng d i v t th ng

399

Con chèn ph i nh n

Hình nh minh h a

Sau khi ng

5. G p chi

Nói n n nhân g p chi n h t m c có th ho c giúp n n nhân g p chi

6. C

Dùng b ng cu n b ng hai ho c ba vòng ch ng lên nhau r i bu c nút i

7. Ki m tra tu n hoàn

ánh giá tình tr ng ch y máu t th ng

8. Thu d n d ng

vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng t d ng có th dùng l i

9. Ghi h s

Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

c n tr s l u thông c a máu

u áng giá tình tr ng ch y máu

bàn giao và m o theo dõi liên t c

400

u máu v n ch y nhi u c n áp d ng bi n pháp khác

4. 4 Quy trình k thu t garo Các b c ti n hành Tr c khi b ng

1. Nh n

2. Chu n b

ng pháp ti n hành

ánh giá tình tr ng v t th hi u sinh t n

Lý do

ng, l y d u

c, r ng 5 cm, dài 30 cm (cho chi trên), ho c r ng 7cm, dài 50cm cho chi d i, ng cao su r ng 4cm, dài 1m cho chi trên, ho c r ng 6cm, dài 1,5m cho chi d i Phi u garo, bút

Trong khi b ng

Quy t nh garo do bác s ch nh

Lót d

Khi không có u ki n có th dung kh n mùi xoa ho c m xe p, b ng chun, ng Esmarch

i b ng cao su

t que nh dài

, kim b ng

1-2 m nh v i

3. Chu n b n n nhân

Gi i thích n n nhân v công vi c s p làm

4. Qu n g c lót

Qu n m nh g c ho c m nh v i vòng quanh n i nh t garo

5. Garo

t Esmarch lên trên vòng g c r i b ng vòng. Vòng th nh t b ng v a ph i, vòng th 2 ch t h n vòng th nh t, vòng th 3 ch t h n vòng th 2 sao cho không th y máu ch y ra là c.

6. C

mc nl uý

Quy t nh bi n pháp m máu

pc pc u

t n n nhân

Nh ng

n n nhân h p tác

t th thích h p Tránh b ng cao su tr c ti p lên da có th gây ph n ng

t ngón tay cái vào vòng cao su phía trên ng m ch t r i qu n ti p vòng th 4 và nâng ngón tay cái lên, d t ph n còn l i c a cu n b ng vào v trí ó c nh garo

401

Nhanh chóng

Hình nh minh h a

7. B ng v t th ng

Sau khi ng

t g c lên v t th

ng r i b ng l i

o v v t th

theo dõi liên t c

8. Vi t phi u garo

Vi t y các n i dung trong phi u garo ng bút m u r i cài lên tr c ng c n n nhân

9. Chuy n n n nhân n n n vi n

Nhanh chóng chuy n n n nhân n n n vi n. N u chuy n n n nhân i xa c n tuân th nguyên t c n i garo

Theo dõi sát tình tr ng n n nhân

10. N i garo

máu nuôi d ng Rút ph n còn l i c a cu n b ng cao su, ph n chi phía d i m cu n b ng cho cu n b ng t t ng d n ng th i quan sát ng n chi khi th y ng n chi h ng tr l i thì 1-2 phút r i garo tr l i nh ban u.

Ghi gi n i garo vào phi u

402

x lý v t th tri t

5. T 5. 1

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

Câu h i

C n phân lo i v t th

ng tr

N n nhân có ch y máu ngoài, c n

úng

Sai

c khi c m máu c nhanh chóng làm ng ng

ch y máu 3

Garô là bi n pháp c m máu t m th i các v t th

c áp d ng trong t t c

ng có ch y máu ngoài

C n áp d ng các bi n pháp c m máu t m th i theo úng tính ch t a v t th

Garo càng ch t càng t t

T ng s th i gian garo không quá 6 gi

Garo

N n nhân

V t th

t garo 2 gi ph i n i 1 l n

c áp d ng cho các v t th

ng có ch y máu

chi

t garo là u tiên s m t trong v n chuy n

c garo s không ch y máu vì v y không c n theo

dõi sát n n nhân 11

Dây garo c m máu có th

t tr c ti p trên da n n nhân

Khi n i garo ph i n i t t

Th i gian n i garo là 1-2 ph út

Khi n i garo th y chi h ng là

N n nhân

t garo ph i có phi u theo dõi cài tr

c ng c

5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành - Sau khi h c lý thuy t v các bi n pháp c m máu t m th i, b n ã t và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành - Tr c khi b n th c hành, b n s quy trình.

c xem giáo viên h

- Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t

ng giá

ng d n thao di n toàn

trong bu i h ng d n th c c trong bu i h c.

-C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s

c bu i h ng d n th c c tr l i sau

- Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên s l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. - Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t - Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p 403

- Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 5. 3 T l

ng giá

ng giá quy trình b ng ép Các b

1. Nh n

Sai

Không làm

Ghi chú

Sai

Không làm

Ghi chú

2. Chu n b 3. Chu n b n n nhân 4. Ph v t th

5. B ng ép 6. C

nh v t th

7. Ki m tra tu n hoàn 8. Thu d n d ng c 9. Ghi h s

ng giá quy trình b ng nh i Các b

1. Nh n

2. Chu n b 3. Chu n b n n nhân 4. Làm s ch s b v t th

5. Nh i g c 6. Che v t th

7. Ki m tra tu n hoàn 8. Thu d n d ng c 9. Ghi h s

404

ng giá quy trình g p chi t i a Các b

1. Nh n

Sai

Không làm

Ghi chú

Sai

Không làm

Ghi chú

2. Chu n b 3. Chu n b n n nhân 4.

t con chèn

5. G p chi 6. C

7. Ki m tra tu n hoàn 8. Thu d n d ng c 9. Ghi h s

ng giá quy trình garo c m máu Các b

1. Nh n

2. Chu n b 3. Chu n b n n nhân 4. Qu n g c lót 5. Garo 6. C

7. B ng v t th

8. Vi t phi u garo 9. Chuy n n n nhân

n n n vi n

10. N i garo

405

6. Th c hành 6. 1 Th c hành t i labo khi b

- Nh ng bài t p th c hành trên ây c n c ti n hành t ng k thu t m t. Tr c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n: - Hình thành nhóm th c hành 2 ng - Phân chia vai trò c a ng

i quan sát và sinh viên

- S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng - Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng quy). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P 6. 2 Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b tc

n i nào khi có

u ki n

n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác. . . theo b ng ki m 6. 3 Th c hành t i n n vi n theo k ho ch. Sau khi b n ã th c hi n c các bi n pháp c m máu t m th i theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i n n vi n. T i n n vi n có th b n th y các u ng viên th c hi n các các bi n pháp c m máu t m th i này không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các b c c a các quy trình b ng trên c cô ng l i theo các b c ít h n ho c nhi u h n m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã h c tr ng 6. 4 T

ánh giá quá trình rèn luy n:

n có th t ng các cách sau

ánh giá quá trình rèn luy n các bi n pháp c m máu t m th i trên

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c m máu t m th i a mình Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình c m máu t m th i c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t b n khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, s có nhân viên n n vi n giám sát n khi b n ti n hành các k thu t này. Có th h yêu c u b n c m máu t m th i nh quy trình c a n n vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c các bi n pháp c m máu t m th i úng k thu t

406

THU T B NG 1. T m quan tr ng ng cu n là lo i b ng th

ng dùng v i nhi u r t nhi u công d ng khác nhau nh :

- Gi bông g c trên v t th - Th m hút d ch ti t t i v t th

ng, che v t th

ng phòng ng a nhi m khu n

- Có tác d ng b ng ép c m máu trong s c u ch y máu - B ng gi n p trong c -C

nh gãy x

nh m t ph n c th , nh t là trong nh ng tr

ng h p bong gân, tr t kh p

- Làm gi m s ng t y ho c phòng ch ng phù n - Nâng

các ph n c th b th

ng hay b sa

2. M c tiêu Sau h c xong bài nay sinh viên có kh n ng th c hi n ng theo quy trình k thu t b ng b ng cu n:

c m t s ki u b ng v t

- B ng ngón tay - B ng khu u - B ng vai - B ng ng c - B ng m m c t 3. Lý thuy t Khi s d ng b ng cu n n u b ng không úng s gây ra các th ng t n vùng mô bên d i, vùng lân c n ho c t o ra s khó ch u cho n n nhân. Vì v y khi b ng ph i tuân theo các nguyên t c sau: - Gi i thích cho ng -

in n

- Nh ng v trí - V t th -B t h

ng ph i

i n n hi u rõ th thu t s p làm

t th tho i mái, thu n ti n cho th thu t s ti n hành. c b ng c n

c nâng

c r a s ch, l y h t d v t và

u b ng b ng hai vòng khoá

phía d

p g c tr

i cách v t th

- Khi b ng chi c n b ng t ng n chi n g c chi u chi ánh giá s l u thông tu n hoàn

c khi b ng ng kho ng 10cm

tránh xung huy t ho c phù n .

- B ng ch t, l ng quá d tu t, ch t quá ng i n n au và nh h ng n l u thông tu n hoàn c a vùng b ng. Vòng b ng sau ch ng lên vòng b ng tr c 1/2 ho c 2/3 chi u r ng c a b ng. B ng ph i ph kín g c che v t th ng c th

- Trong khi b ng, liên t c quan sát s c m t và h i n n nhân au và nguy c nh h ng n tu n hoàn - Vòng c nh b ng có tác d ng gi ng và các v trí d b t è

phát hi n k p th i

b ng, xong chú ý tránh è tr c ti p lên v t

ng v t th ng b ng b ng cu n có sáu ki u b ng c b n: b ng vòng, r n qu n, xoáy c, ch nhân, vòng g p l i (b ng h i quy) và b ng s 8. Tu t ng tr ng h p, v trí a v t th ng trên c th mà l a ch n các ki u b ng thích h p. Ví d nh b ng vòng th ng áp d ng b ng vòng khoá, b ng xoáy c và r n qu n áp d ng b ng ngón tay, ng s 8 áp d ng áp d ng b ng khu u tay, u g i… 407

4. Quy trình k thu t ng ngón tay

Tr c khi b ng

Trong khi b ng

Các b c ti n hành 1. Chu n b ng c 2. Chu n ng i nh

3. B t u ng 4. B ng ngón

5. C

6. Ki m tra tu n hoàn Sau khi ng

7. Thu d n ng c 8. Ghi h

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 2 3cm, ghim cài, kéo - Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm t bàn tay c n b ng gi ra phía tr c, bàn tay úp, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i tr giúp

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

ng 2 vòng ch ng lên nhau c tay (vòng khoá) n b ng trên mu tay lên phía ngón tay i di n theo ki u r n qu n r i b ng xoáy c tr v g c ngón tay r i tr v c nh kia c a bàn tay và xu ng c tay (ch y quanh c tay t vòng). C nh th b ng tu n t các ngón k ti p cho n khi b ng kín các ngón tay b th ng B ng c nh c tay (2 vòng) theo ki u ng vòng, r i cài ghim ho c bu c

b ng không b kéo l ch khi b ng Ph kín v t th ng và tách các ngón tay b th ng

i ng i b nh xem có au, có c m giác tê ngón tay không. Nhìn u chi xem có tím không. So sánh v i chi lành vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

gi các vòng b ng không tu t ánh giá hi u qu c a b ng

bàn giao và theo dõi liên t c

408

mb o

h ngón tay a b ng v a quan sát c m t ng i b nh

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

Hình nh minh h a

ng khu u Các b c ti n hành Tr c khi b ng

1. Chu n b ng c 2. Chu n b ng i b nh

Trong khi b ng

3. B t u ng 4. B ng khu u

5. C

Sau khi b ng

6. Ki m tra tu n hoàn và nâng tay 7. Thu d n ng c 8. Ghi h

ng pháp ti n hành

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 5 cm, ghim cài, kéo -Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Khu u tay g p 900, bàn tay n a s p, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i tr giúp ng 2 vòng

khu u tay (vòng khoá)

n b ng xu ng phía d i c ng tay, è lên vòng khoá, sau ó l n cu n b ng lên phía trên cánh tay (theo ki u s 8). C nh th ng to ra 2 bên khu u cho n khi ng kín g c ph vêt th ng

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

b ng không b kéo l ch khi b ng Ph kín v t th ng và khu u tay c gi 900

ng c nh c ánh tay ho c (2 vòng) gi các vòng b ng không theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c tu t bu c i ng i b nh xem có au, có c m giác tê ánh giá hi u qu c a b ng bàn, ngón tay không. Nhìn u chi xem ng i b nh không b m i có tím không. So sánh v i chi lành. tay ng kh n tam giác vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) bàn giao và m b o Cách th c x lý theo dõi liên t c Ngày, gi , và tên ng i x lý 409

a b ng v a quan sát i b nh

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn Nút bu c c a kh n phía tr c ng c, tránh è vào

Hình nh minh h a

ng vai Các b c ti n hành Tr c khi b ng

Trong khi b ng

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

1. Chu n b ng c

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 710cm, ghim cài, kéo

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i

2. Chu n b ng i b nh

Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Ng i b nh ng i tho i mái

ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

3. B t u ng 4. B ng vai

ng 2 vòng cánh tay (sát nách) bên tay th ng L n b ng lên vai qua l ng ng c r i lu n i nách bên i di n, r i ti p t c l n ng vòng qua l ng lên vai t n th ng. Ti p t c b ng vòng cánh tay, b ng lên vai qua l ng ng c lu n d i nách i di n vòng qua l ng lên vai. C nh th ng cho n khi kín g c ph v t th ng B ng c nh cánh tay (2 vòng) theo ki u ng vòng, r i cài ghim ho c bu c cánh tay ho c tr c ng c i ng i b nh xem có th y t c ng c, có m giác tê cánh tay không. S bàn tay xem có l nh không, u chi có tím không… So sánh v i chi lành vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

b ng không b kéo l ch khi b ng Ph kín v t th ng và bán t ng vai

5. C

6. Ki m tra tu n hoàn

Sau khi ng

7. Thu d n ng c 8. Ghi h

gi các vòng b ng không tu t ánh giá hi u qu c a b ng

bàn giao và theo dõi liên t c

410

mb o

a b ng v a quan sát ng i b nh Các vòng b ng ng c n ch ng sát lên nhau nách bên lành

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

Hình nh minh h a

ng m m c t

Tr c khi b ng

Các b c ti n hành 1. Chu n b ng c 2. Chu n b ng i b nh

Trong khi ng

3. B t ng

4. B ng mc t

5. C

Sau khi ng

6. Ki m tra tu n hoàn 7. Thu d n ng c 8. Ghi h s

ng pháp ti n hành

Lý do

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 5-7 cm, ghim cài

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i

Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm Tay c n b ng gi ra phía tr c, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i giúp t u b ng cách m m c t 15cm, tay trái gi u b ng. L n cu n b ng lên trên m m t qua bên i di n r i l n ng c l i (h i quy) l n l t sang 2 bên. Vòng hai vòng qua u b ng (t i m xu t phát) n cu n b ng lên phía u m m c t, l n quanh m m c t r i l n xu ng m xu t phát bên i di n, r i l n ng c l i qua m m c t, nh th to sang 2 bên cho n khi kín m c t (h i quy). L n 2 vòng t i m xu t phát. Ti p t c l n cu n b ng vòng quanh u m c t r i tr l i v trí khoá l n m t vòng nh th b ng theo ki u s 8 cho n khi kín l p b ng h i quy ng c nh m xu t phát (2 vòng) theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c

ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

i ng i b nh xem có au, có c m giác tê tay không. So sánh v i chi lành vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng i Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

nh b ng (Vòng kho á)

-Ph kín v t th ng -Gi b ng m xu t phát (b ng h i quy)

gi các vòng b ng không tu t ánh giá hi u qu c a b ng

bàn giao và dõi liên t c

411

Nh ng i m c n l u ý

m b o theo

Th ng b ng qua m m c t 3 l n h i quy a b ng v a quan sát ng i b nh

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

Hình nh minh a

ng c ng tay Các b c ti n hành Tr c khi b ng

Trong khi b ng

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng

1. Chu n b ng c

c, b ng cu n có chi u r ng kho ng 3-5 cm, ghim cài, kéo

th thu t c ti n hành nhanh chóng, thu n l i

2. Chu n b ng i b nh

Gi i thích cho ng i b nh th thu t s p làm t bàn tay c n b ng gi ra phía tr c, bàn tay úp, tay lành c a ng i b nh tay au, ho c có ng i tr giúp ng 2 vòng phía c tay, phía d i v t th ng (vòng khoá) n b ng ch ch lên phía trên, ra sau r i v phía tr c, sau ó g p tr xu ng phía i, r i l i vòng ra phía sau, ch ch lên trên ti p t c ra phía tr c (ki u b ng ch nhân g p l i). C nh th b ng cho n khi kín v t th ng B ng c nh phía trên c ng tay (2 vòng) theo ki u b ng vòng, r i cài ghim ho c bu c i ng i b nh xem có au, có c m giác tê ngón tay không. S bàn tay có l nh không, u chi xem có tím không. So sánh i chi lành vào thùng rác các v t d ng b i và c t vào ch quy nh nh ng v t d ng có th dùng l i Tình tr ng v t th ng (tr c và sau b ng) Cách th c x lý Ngày, gi , và tên ng i x lý

ng i b nh h p tác và thu n ti n cho b ng

3. B t u ng 4. B ng ng tay

5. C

6. Ki m tra tu n hoàn

Sau khi ng

7. Thu d n ng c 8. Ghi h

b ng không b kéo l ch khi b ng Ph kín v t th ng và m o ch t phía chi không u

gi các vòng b ng không tu t ánh giá hi u qu c a b ng

bàn giao và theo dõi liên t c

412

mb o

mc nl uý

a b ng v a quan sát i b nh

Chú ý không bu c ch t quá vì s làm c n tr l u thông tu n hoàn

Hình nh minh h a

5. T 5. 1

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

Câu h i

M c ích c a b ng v t th tác d ng c m máu

B ng v t th ng nh m m c ích gi cho bông g c ph v t th ng không b r i

c khi b ng, v t th i b nh ph i

ng là

úng

b o v v t th

ng c n ph i

Sai

ng, không có

c x lý

c n m trong khi b ng

i v i b ng chi, c n b ng t ng n chi t i g c chi

Không b ng tr c ti p lên v t th

B t u b ng và k t thúc b ng b ng 2 vòng b ng ch ng khít lên nhau

Có th c

Các vòng b ng sau ph i è tr c ti p lên m t ph n c a các vòng ng tr c

Có th c nh b ng t th ng

nh b ng b ng vòng khoá è tr c ti p lên v t th

mb o

b t c v trí nào mi n là sau khi ã ph kín

ch t, các cu n b ng c n

Các vùng

c b ng c n

Kích th c c a cu n b ng c n n th ng và ki u b ng

Khi b ng c n t p trung nhìn vào v t th

c l n trên v t th

c nâng c ch n cho phù h p v i v trí ng

5. 2 Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành l

ng giá Các b

T t

1. Chu n b 2. Chu n b ng 3. B t

i b nh

u b ng

4. B ng ngón 5. C

6. Ki m tra tu n hoàn 7. Thu d n d ng c 8. Ghi h s

413

Sai

Không làm

Ghi chú

6. Th c hành Th c hành t i labo Tr

1. Nh ng bài t p th c hành trên ây c n c ti n hành t ng k thu t m t. c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n: 2. Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng 3. Phân chia vai trò c a ng

i quan sát và sinh viên

4. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng 5. Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào ng ki m v k thu t b ng. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá a trên b ng O&P. B ng O&P c thi t k chung cho t t c các k thu t b ng vì c n các b c nh nhau. Chi ti t c a t ng b c nh th nào các b n c n n m ch c quy trình k thu t t ánh giá theo 3 m c t t, t, sai. Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b t c n i nào khi có

u ki n

n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác. . . theo b ng ki m. Th c hành t i n n vi n theo k ho ch. Sau khi b n ã th c hi n c các k thu t b ng theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i n n vi n. T i n n vi n có th b n th y các u d ng viên th c hi n các k thu t b ng này không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các b c c a các quy trình b ng trên c cô ng l i theo các b c ít h n ho c nhi u h n m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã c tr ng ánh giá quá trình rèn luy n: n có th t

ánh giá quá trình rèn luy n các k thu t b ng trên b ng các cách

sau 1. Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh t ng i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t b ng c a mình 2. Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình b ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là t b n khác. 3. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp 4. Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i n n vi n, s có nhân viên n n vi n giám sát b n khi b n ti n hành các k thu t này. Có th h yêu c u b n b ng nh quy trình a n n vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c các k thu t b ng úng k thu t

414

P C U NG NG TU N HOÀN

1. Gi i thi u: Tr c th p niên 60 c a th k XX, h u h t vi c c p c u n n nhân b ng ng tu n hoàn là không hi u qu . N m 1958 Stephéon mô t bi n pháp “Xoa bóp tim m ” v i hi u qu r t h n ch v i gi i h n vi c th c hi n trong phòng ph u thu t tim. Cùng n m 1958 c hai nhóm c a Safa và Elam cùng ng nghi p ã mô t k thu t hô h p nhân o Mi ng-Mi ng. n n m 1960 Kouwenhoven, Jude và Knickerbocker gi i thi u k thu t ép tim ngoài l ng ng c tái l p tu n hoàn. C hai k thu t này là c s cho vi c phát tri n k thu t h i sinh tim ph i (HSTP). N m 1966 t i h i ngh qu c gia v HSTP, i tim m ch Hoa K ã gi i thi u k thu t h i sinh tim ph i c b n và n n m 1973 k thu t này ã c áp d ng t i c ng ng. Quy trình k thu t HSTP c c p nh t trong các n m 1979, 1985 và 1992. 2. M c tiêu: - Th c hi n

c quy trình phát hi n n n nhân ng ng tu n hoàn.

- Th c hi n p c u.

c úng quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng

- Th c hi n p c u.

c úng quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng

3. Lý thuy t Ph ng pháp ép tim ngoài l ng ng c: Là m t th thu t dùng áp l c m nh, liên t c và nh p nhàng ép lên 1/3 d i c a x ng c. Tim c ép gi a x ng s n và x ng ng n m phía sau, t ng áp l c trong l ng ng c giúp cho s l u thông máu gi a tim, ph i, não và các t ch c khác c a c th , ng th i kích thích tim p l i khi tim ng ng p. Khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c, áp l c trong l ng ng c thay i t 0 n 85mmHg v i áp l c này có kh n ng t ng máu t tim vào ng m ch ch và ra ng m ch phía ngoài (có áp l c 80mmHg) t o dòng ch y c a máu n mô t ch c. Trong khi ó máu t các t nh m ch l n không ch y ng c tr l i t nh m ch ngo i vi vì có nh ng van ng n c n. Khi áp l c trong l ng ng c gi m d i 40mmHg thì máu t t nh ch ngoài l ng ng c tr v tâm nh (Criley et al, 1976). V i t n s ép 90-100 nh p/phút, l u l ng máu t g n 50% so v i bình th ng (Taylor và c ng s ). V y ép tim ngoài l ng ng c là k thu t giúp l u thông máu m b o h tr tu n hoàn hi u qu cho n n nhân. V i t n s ép 150 nh p/phút thì l u l ng máu t cao n 75% so v i bình th ng, nh ng th ng nhi u tai bi n x y ra h n (Maier và c ng s , 1984). Ph ng pháp hô h p nhân t o Mi ng-Mi ng: c ti n hành b ng cách ng i u n n th i tr c ti p h i c a mình qua mi ng c a n n nhân. Hô h p nhân t o mi ngmi ng cung c p Fi02 t 0,17, khí CO2 c ào th i qua khí th ra. Vì v y, k thu t hô p nhân t o mi ng-mi ng có hi u qu h tr hô h p cho ng i b nh. N u h tr hô p b ng bóng qua m t n ho c n i khí qu n thì có th cung c p Fi02 t 1. 0. p c u ng ng tu n hoàn trong m t s tr

ng h p

c bi t

1. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân i n c. n n nhân b i n c, v t ng th (bùn, cát, rong, rêu. . . ) và d dày c ng n c làm c n tr hi u qu c a thu t hô h p nhân t o mi ng-mi ng. Trong tr ng h p này, ngoài vi c khai thông ng hô h p b ng móc d v t, ng i c p c u c n ph i ti n hành l t úp n n nhân k t 415

p v i ép b ng vùng th ng v nh m y b t n c y trong d dày n n nhân ra ngoài (C ng có th a n n nhân lên b , ng i c p c u vác úp n n nhân trên vai mình a n n nhân n v trí an toàn. ng tác này c a ng i c p c u c ng có tác d ng y t d ch trong d dày c a n n nhân ra ngoài). Trong m t s tr ng h p, sau ng tác khai thông ng hô h p, n n nhân có th t th c. Chính vì v y, ng i c p c u n ph i ánh giá l i tình tr ng ng ng hô h p c a n n nhân sau khi ti n hành th thu t khai thông ng hô h p. 2. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân b n gi t. Ng i c p c u c n ph i chú ý tách c n n nhân ra kh i ngu n n, tránh gây n gi t cho mình khi ti n hành p c u n n nhân. Dòng n có hi u n th cao truy n qua n n nhân làm ng ng t ng t ho t ng phát xung c a nút xoang (nút th n kinh t i tâm nh t phát xung kích thích c tim co bóp theo chu k ). Ng i c p c u c n ti n hành kích thích tim (b ng ng tác m 1 l n vùng tr c tim úng k thu t, v i ép tim v i t n s t 100 n 150 n/phút) là c u tiên tr c. 3. C p c u ng ng tu n hoàn cho n n nhân có a ch n th ng. Sau tai n n (tai n giao thông, ngã t trên cao. . . ) n n nhân có th có nhi u ch n th ng nguy hi m kèm theo (t n th ng c t s ng c , gãy nhi u x ng s n gây m ng s n di ng. . . . ) òi h i ng i c p c u ph i chú ý khi ti n hành c p c u n n nhân tránh gây t n th ng th phát do di chuy n ng i b nh (L t ng a n n nhân có t n th ng t s ng c ch a cc nh. Ép tim v i l c n x ng c m nh khi n n nhân có gãy liên ti p nhi u ng s n. . . )

416

3. 1 Quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng

Tr c khi ti n hành

Các b c th c hành 1. Xác nh n n nhân b ng ng tu n hoàn

ng pháp ti n hành

N n nhân c gi nguyên t th khi ng p c u phát hi n.

Lý do Tránh t n th ng th p khi ch a ánh già c tình tr ng c a n n nhân -

Ki m tra ý th c c a n n nhân b ng g i to, kích thích au (véo vùng da) ánh giá có hay không có áp ng c a n nhân. Ki m tra ho t ng hô p c a n n nhân; Nghiêng u, áp má sát mi ng và m i n nhân, m t nhìn xuôi xu ng ng c n n nhân c m nh n h i th ho c di ng ng ng c khi n n nhân có hô p (khi ó theo dõi biên th , cách th và th i gian ng ng th ) Ki m tra m ch c a n n nhân : m xác nh m ch c nh: vùng c , ngang s n giáp rãnh tr c c c òn ch m. m xác nh m ch b n: i m gi a n p l n b n. -

i c p c u.

- Xác nh n n nhân t nh hay b t t nh

- Xác nh n n nhân có ng ng th hay không. Nh p th còn hi u qu hay không

Xác nh n n nhân có ng ng tu n hoàn hay không -

417

Nh ng i m c n chú ý - Trong tr ng h p nguy hi m ( n gi t, i n c. . . ) ph i a n n nhân ra kh i vùng nguy hi m úng thu t an toàn tr c khi ki m tra n n nhân. - N u có b t k m t áp ng nào c a n n nhân thì n nhân ó t nh, không ti n hành b c ki m tra khác. - N u còn ho t ng hô p thì n n nhân không b ng ng tu n hoàn và không n ti n hành b c ki m tra ti p theo

M t m ch thì n n nhân ng ng tu n hoàn.

Hình nh minh h a

2. G i ng tr

Trong khi ti n hành

t n n nhân m ng a trên n c ng

Kêu to c p c u, t p trung s chú ý c a nh ng ng i xung quanh

u n n nhân n m s p thì n ph i l t ng a t trên n n ng (m t t, ván, cáng ng. . . . )

4. Khai thông ng hô h p

Dùng ngón tay móc d v t trong m m, h ng c a n n nhân (n u có). un n nhân ng a ra phía sau

5. Kích thích vùng tr c tim.

Ng i c p c u qu bên c nh, ngang m m vai c a n n nhân. Bàn tay c a ng i c p c u o thành n m m gi cao cách ng c n n nhân 50cm. m vào vùng tr c tim. Ki m tra l i m ch c nh ho c ch b n.

m i ng p c u.

n h tr

i n cho trung tâm c p u s 115 (n u có u ki n – Có n tho i di ng)

l ng ng c c ép gi a tay ng i c p c u v i n c ng thì ép tim ngoài ng ng c m i có hi u qu .

Khai thông ng hô h p (n u có d v t) o cho ng hô h p trên c a n n nhân c th ng, thu n l i ti n hành hô h p nhân t o mi ngmi ng.

Kích thích tim t

418

p l i.

u n n nhân có ch n th ng t s ng c kèm theo (không c di ng u c a n n nhân)

Vùng tr c tim c xác nh là vùng ng c trái ngang khoang liên s n 4-5 trên ng gi a x ng òn trái. u m ch p tr l i thì không c n ph i ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.

6. Hô h p nhân o mi ng-mi ng

- Dùng ngón tr và ngón cái t bàn tay bóp ch t m i và mô út c a bàn tay è lên trán a n n nhân. K t h p v i bàn tay kia nâng c m, y ng a u n n nhân ra phía sau. - Kéo m r ng mi ng c a n nhân - Ng i c u h ng a ,ng m mi ng, hít sâu không khí vào l ng ng c, sau ó cúi xu ng áp mi ng c a mình vào mi ng c a n n nhân th i không khí qua mi ng c a n n nhân vào ph i. Ti p theo th ngón tay bóp m i không khí t ph i n nhân t th ra

- Làm cho ng hô h p trên c a n n nhân c th ng nh t.

ti n hành th i ng t c thu n ti n

- T o s l u thông không khí ph i n n nhân.

419

Trong khi ti n hành th i ng t, ng i c u h nhìn d c ng c n nhân theo dõi di ng a l ng ng c. N u có di ng theo nh p th i thì nh p hô h p nhân t o có hi u qu

7. ép tim ngoài ng ng c.

- Xác nh v trí ép tim: V trí ép tim là 1/3 d i c a x ng c. Vi c xác nh v trí này c th c hi n b ng vi c xác nh gi i h n x ng c t hõm c n m i c (dùng ngón tay vu t t r n th ng ng gi a b ng lên phía ng c, t i khi ch m vào m i c). - Hai tay c a ng i c u h è l ng lên nhau, t g c bàn tay vào v trí ép tim, khu u tay th ng. - Ng thân ng i m t góc 450 dùng tr ng l ng c a a thân ng i n vuông góc i ng c n n nhân làm l ng ng c n n nhân lún xu ng 4cm. Ti p theo nâng tay cho ng c n n nhân tr l i v trí ban u.

ép tim có hi u qu mà không có bi n ch ng a k thu t ép tim (gãy ng s n. . . )

t o l c ép có hi u qu và ít t n s c.

420

Không di ng g c bàn tay kh i v trí ép tim trong khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.

Sau khi ti n hành

8. Ph i h p hô p nhân t o mi ng – mi ng i ép tim ngoài ng ng c.

- Ti n hành th i hai l n liên ti p sau ó ép tim liên t c 30 nh p. Ph i h p nh p nhàng gi a th i ng t v i ép tim nh y. - T n s th i ng t t 12- 14 n/ phút t ng ng ép tim t -100 nh p/phút.

m b o hô h p và tu n hoàn c a n n nhân t m c phù h p và kích thích cho h hô h p và tu n hoàn c a n n nhân t ph c h i.

Ti n hành ép tim quá nhanh (>100 nh p/phút) thì làm gi m hi u qu t ng máu c a tim.

9. ánh giá l i tình tr ng c a n nhân.

Sau 60’’ u, ng i c u h n ti n hành ki m tra l i tình tr ng hô h p và tu n hoàn a n n nhân (nh b c 1). N u không có m ch p và ng ng hô h p ti p t c p c u. N u có m ch p rõ nh ng n n nhân v n ng ng hô h p ng ng ép tim, ti p c hô h p nhân t o. N u m ch p rõ và n n nhân t th có hi u qu ng ng c p c u và ti p t c theo dõi, nhanh chóng chuy n n n nhân n c s y g n nh t.

quy t nh vi c th c hi n ép tim và hô h p nhân o cho n n nhân.

Không gi i h n th i gian t i a cho vi c c p c u. Nh ng có th tham kh o th i gian là 30’-60’ tùy vào t ng n n nhân.

3. 2 Quy trình k thu t c p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng Các b c th c hành

i c p c u.

ng pháp ti n hành

Lý do

421

Nh ng i m c n chú ý

Hình nh minh h a

Tr c khi ti n hành

Xác nh n nhân b ng ng tu n hoàn

2. G i ng tr

N n nhân c gi nguyên t th khi ng i c p c u phát hi n. Ki m tra ý th c c a n n nhân ng g i to, kích thích au (véo vùng da) ánh giá có hay không có áp ng a n n nhân. Ki m tra ho t ng hô h p c a n nhân; Nghiêng u, áp má sát mi ng và m i n n nhân, m t nhìn xuôi xu ng ng c n n nhân c m nh n i th ho c di ng l ng ng c khi n nhân có hô h p (khi ó theo dõi biên th , cách th và th i gian ng ng th ) Ki m tra m ch c a n n nhân : m xác nh m ch c nh: vùng , ngang s n giáp rãnh tr c c c òn ch m. m xác nh m ch b n: t i m gi a n p l n b n.

Kêu to c p c u, t p trung s chú ý a nh ng ng i xung quanh

- Tránh t n th ng th c p khi ch a ánh giá c tình tr ng c a n nhân

- Xác nh n n nhân t nh hay b t nh - Xác nh n n nhân có ng ng th hay không. Nh p th còn hi u qu hay không

- Trong tr ng h p nguy hi m ( n gi t, i n c. . . ) ph i a n n nhân ra kh i vùng nguy hi m úng thu t an toàn tr c khi ki m tra n n nhân. - N u có b t k m t áp ng nào c a n n nhân thì n nhân ó t nh, không ti n hành b c ki m tra khác. - N u còn ho t ng hô p thì n n nhân không b ng ng tu n hoàn và không n ti n hành b c ki m tra ti p theo

M t m ch thì n n nhân ng ng tu n hoàn.

Xác nh n n nhân có b ng ng tu n hoàn hay không m i ng i n tr c p c u.

422

i n cho trung tâm c p u s 115 (n u có u ki n – Có n tho i di ng)

Trong khi ti n hành

t n n nhân m ng a trên n c ng

u n n nhân n m s p thì hai ng i u h ph i h p l t ng a t trên n n ng (m t t, ván, cáng c ng. . . . )

l ng ng c c ép gi a tay ng i c p c u v i n c ng thì ép tim ngoài l ng ng c m i có hi u qu .

4. Khai thông ng hô h p

t ng i c u h dùng ngón tay móc v t trong m m, h ng c a n n nhân (n u có). u n n nhân ng a ra phía sau

Khai thông ng hô h p (n u có d t) o cho ng hô p trên c a n n nhân c th ng, thu n l i ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng.

u n n nhân có ch n th ng t s ng c kèm theo (không c di ng u c a n n nhân)

5. Hô h p nhân o mi ng-mi ng

- Dùng ngón tr và ngón cái m t bàn tay bóp ch t m i và mô út c a bàn tay è lên trán c a n n nhân. K t h p v i bàn tay kia nâng c m, y ng a u n nhân ra phía sau. - Kéo m r ng mi ng c a n n nhân - Ng i c u h ng a c , ng m mi ng, hít sâu không khí vào l ng ng c, sau ó cúi xu ng áp mi ng c a mình vào mi ng c a n n nhân th i không khí qua mi ng c a n n nhân, vào ph i. Ti p theo th ngón tay bóp i không khí t ph i n n nhân t th ra, th i liên t c 2 l n

- Làm cho ng hô h p trên c a n nhân c th ng nh t.

Trong khi ti n hành th i ng t, ng i c u h nhìn d c ng c n nhân theo dõi di ng a l ng ng c. N u có di ng theo nh p th i thì nh p hô h p nhân t o có hi u qu

ti n hành th i ng t c thu n ti n - T os l u thông không khí ph i n n nhân. 423

7. ép tim ngoài ng ng c.

8. Ph i h p hô p nhân t o mi ng – mi ng i ép tim ngoài ng ng c.

- Xác nh v trí ép tim: V trí ép tim là 1/3 d i c a x ng c. Vi c xác nh trí này c th c hi n b ng vi c xác nh gi i h n x ng c t hõm c n m i c (dùng ngón tay vu t t r n th ng ng gi a b ng nên phía ng c, t i khi ch m vào m i c). - Hai tay c a ng i c u h è l ng lên nhau, t g c bàn tay vào v trí ép tim, khu u tay th ng. - Ng thân ng i m t góc 450, dùng tr ng l ng c a n a thân ng i n vuông góc v i ng c n n nhân làm ng ng c n n nhân lún xu ng 4cm, n 30 l n, t p theo nâng tay cho ng c n n nhân tr l i v trí ban u. - Ng i c u h th nh t qu bên nh n n nhân, ngang vùng u s th c hi n k th t hô h p nhân t o mi ng - mi ng - Ng i c u h th 2 qu bên i di n ngang v i vùng ng c s th c hi n k thu t ép tim ngoài l ng ng c. - Ng i c u h th nh t ti n hành th i ng t hai l n. Ng i c u h th 2 ánh giá hi u qu c a l n th i ng t thông qua quan sát di ng c a l ng ng c và di ng tay c a mình ang t v trí ép tim. - Ti p theo, ng i c u h th 2 ti n hành ép tim ngoài l ng ng c 30 nh p và m to. Ng i c u h th nh t ki m tra hi u qu c a các l n ép tim

ép tim có hi u qu mà không có bi n ch ng c a thu t ép tim (gãy x ng s n. ..)

Không di ng g c bàn tay kh i v trí ép tim trong khi ti n hành ép tim ngoài l ng ng c.

t o l c ép có hi u qu và ít n s c.

m b o hô p và tu n hoàn a n n nhân t c phù h p và kích thích cho h hô h p và tu n hoàn c a n n nhân ph c h i.

m b o hai ng i c u h ti n hành c p c u 424

Ti n hành ép tim quá nhanh (>100 nh p/phút) thì làm gi m hi u qu t ng máu c a tim.

Ng i c u h ti n hành ép tim ngoài l ng ng c không c r i tay kh i v trí ép tim trong su t quá trình c p c u.

ng cách b t m ch c nh. ng th i ng theo dõi nh p m ph i h p th i ng t ngay khi h t m i t ép tim. - T n s th i ng t t 12-14 l n/phút ng ng ép tim t 100 nh p/phut.

Sau khi ti n hành

9. ánh giá l i tình tr ng c a n nhân.

Sau 60’’ u, ng i c u h c n ti n hành ki m tra l i tình tr ng hô h p và tu n hoàn c a n n nhân (nh b c 1). N u không có m ch p và ng ng hô h p ti p t c c p c u. N u có m ch p rõ nh ng n n nhân v n ng ng hô h p ng ng ép tim, ti p t c hô h p nhân t o. N u m ch p rõ và n n nhân t th có hi u qu ng ng c p c u và ti p t c theo dõi, nhanh chóng chuy n n nhân n c s y t g n nh t.

c nh p nhàng.

quy t nh vi c th c hi n ép tim và hô h p nhân t o cho n n nhân.

425

Không gi i h n th i gian t i a cho vi c c p c u. Nh ng có th tham kh o th i gian là 30’-60’ tùy vào t ng n n nhân.

4. T 4. 1

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i úng sai Stt Câu h i 1 Ch n oán n n nhân ng ng tu n hoàn ch úng khi tim ng ng p hoàn toàn? 2 Ch n óan ng ng tu n hoàn khi n n nhân b t t nh và có ng ng hô h p? 3 N n nhân b ng ng tu n hoàn thì bao gi c ng b ng ng hô h p. 4 V trí ép tim là bên ng c trái vùng m m tim? 5

V trí

t n n nhân n m ng a trên n n c ng ti n hành ép tim có hi u qu ? Khi n n nhân có ch n th ng t s ng c thì không th l t ng a n nhân ti n hành c p c u ng ng tu n hoàn c? Ti n hành ép tim ngoài l ng ng c v i t n s càng nhanh càng t? Khi n n nhân có ch n th ng c t s ng, không c ng a c n nhân khi ti n hành hô h p nhân t o mi ng-mi ng? Ti n hành th i ng t v i t n s 16-20 l n/ phút là phù h p? Có m t ng i c u h thì ti n hành nh p nhàng hai l n th i ng t, i ép tim 15 l n. Khi có hai ng i c u h , nên th c hi n k thu t hô h p nhân t o mi ng - mi ng và ép tim ngoài l ng ng c cùng m t lúc cho c p th i? Khi có hai ng i c u h , ng i ti n hành ép tim c n ph i m to theo nh p ép cho ng i th i ng t ph i h p cho nh p nhàng? Ch c d ng vi c c p c u khi n n nhân có m ch và t th có hi u qu ? Khi n n nhân ã t nh thì không c n ph i theo dõi ho c a n nh vi n n a.

7 8 9 10 11 12

13 14 15

ép tim là 1/3 d

c l i các v n

B n tr l i úng

liên quan

ph n 8

n câu mà b n tr l i sai

c bao nhiêu câu? ………….

4. 2 Hu n luy n có giáo viên h ãt l

Sai

ng c?

B n có th xem áp án cho các câu này Hãy

úng

ng d n vào làm m u

Sau khi h c lý thuy t v k thu t c p c u ng ng tu n hoàn cho ng ng giá và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành

i b nh, b n

Tr c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên ng d n. Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c. n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c . Tr hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng tr l i sau

c bu i h ng d n th c u b n ch a rõ s c

Tóm t t các m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các m quan tr ng nh t s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. 426

Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo vi n trình di n l i n u b n th y c n thi t t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các mc n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên u ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các thao tác. 4. 3 T

ng giá: S

d ng b ng ki m (checklist)

n có th dùng b ng ki m th c hành. Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n ti n hành th thu t. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b n ã b qua. bên ph i có c t ghi chú, n u có c nào b n ch a th c hi n c ng i quan sát s ghi l i c t này 5. Th c hành k thu t. 5. 1 Th c hành t i Labo không có giáo viên Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m o r ng b n: Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng Phân chia vai trò c a ng

i quan sát và sinh viên

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n H i quan sát viên v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác nh nh ng m chú ý trong quá trình tham gia th c hành cho nh ng l n th c hành ti p theo 5. 2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O & P B ng ki m. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P. 5. 3 Th c hành và quan sát theo b ng ki m p c u ng ng tu n hoàn v i m t ng Phân lo i 1

2 3 4 5

ic uh : T t

Xác nh n n nhân ng ng tu n hoàn - Ki m tra ý th c c a n n nhân - Ki m tra hô h p c a n n nhân - Ki m tra m ch G i ng i h tr c p c u t t th n n nhân phù h p Khai thông ng hô h p Hô h p nhân t o mi ng-mi ng. 427

Sai

Không làm

Ghi chú

7. 8.

- T th u c a n n nhân - Ki m tra hi u qu c a m i l n th i ng t - T n s th i ng t. ép tim ngoài l ng ng c. - Xác nh v trí ép tim - T th ng i c u h - Hi u qu m i l n ép. - T n s ép. Ph i h p 2 l n th i ng t v i 30 l n ép tim. ánh giá l i tình tr ng n n nhân sau 60’’ p c u ng ng tu n hoàn v i hai ng

ic uh .

Phân lo i 1

2 3 4 5

T t

C u h 1: Xác nh n n nhân ng ng tu n hoàn - Ki m tra ý th c c a n n nhân - Ki m tra hô h p c a n n nhân - Ki m tra m ch C u h 2: G i ng i h tr c p c u Ph i h p 2 c u h : t t th n n nhân phù p C u h 1: Khai thông ng hô h p C u h 1: Hô h p nhân t o mi ng-mi ng. - V trí c a ng i c u h 1 - T th u c a n n nhân - Ki m tra hi u qu c a m i l n th i ng t - T n s th i ng t. C u h 2: ép tim ngoài l ng ng c. - V trí và t th c a ng i c u h 2 - Xác nh V trí ép tim - Hi u qu m i l n ép. - T n s ép. Ph i h p 2 ng i c u h - Ph i h p 2 l n th i ng t v i 30 l n ép tim - C u h 1: Ki m tra m ch p khi c u h 2 ép tim ngoài l ng ng c. - C u h 2: Ki m tra hi u qu hô h p khi c u 1 th i ng t. ánh giá l i tình tr ng n n nhân sau 60’’

5. 4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5. 5 T ch c giám sát b ng nhi u cách: 1. Camera

t ki m tra

2. Sinh tiên t giám sát l n nhau 3. Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau.

4. Nhân viên 5. Giáo viên.

428

Sai

Không làm

Ghi chú

N CHUY N N N NHÂN

1. Gi i thi u Trong lao ng s n xu t và sinh ho t i s ng hàng ngày, tai n n có th x y ra b t lúc nào, hoàn c nh nào do ý th c và s tuân th th c hi n b o h trong lao ng, lu t giao thông và nh ng h ng d n th c hi n quy trình v n hành máy móc. Theo th ng kê a b nh vi n Vi t c, nh ng y u t quan tr ng, quy t nh n ng, nh , s ph c i c a ca ch n th ng ( c bi t là trong tai n n giao thông), ó chính là quá trình v n chuy n n n nhân. Trong th c ti n, nhi u ca ch n th ng, n n nhân c v n chuy n n b nh vi n không úng cách ã l i nh ng h u qu n ng n , có th t vong trên ng v n chuy n. Theo k t qu nghiên c u c a Ban An toàn giao thông TpHCM, th i gian t lúc x y ra tai n n n khi n n nhân c c p c u t i b nh vi n d i 12 gi thì kh n ng s ng c a n n nhân cao g p 2,56 l n so v i nh ng n n nhân c c p c u tr . Trong bài này, chúng tôi c p t i k thu t v n chuy n n n nhân t hi n tr ng tai n n n b nh vi n. 2. M c tiêu 1. Trình bày

c nguyên t c v n chuy n n n nhân.

2. Th c hi n

c úng quy trình chuy n n n nhân t hi n tr

ng v c s y t .

3. Lý thuy t 3. 1 Nguyên t c chung khi v n chuy n n n nhân 1. Ch c di chuy n n n nhân sau khi ã ánh giá nhân, x lý nh ng s c p c u ban u.

c tình tr ng c a n n

2. Khi di chuy n, ph i m b o nh nhàng, c n th n, nh t là có nghi ng ch n th ng c t s ng. 3. Giúp cho vi c di chuy n ti n hành a ng i b nh nh cáng, xe l n. . . xem có 4. Khi di chuy n, n n nhân ph i th phát.

c t t ph i ki m tra ph c m b o không.

ng ti n di chuy n

nh t t trên cáng tránh các t n th

5. Chuy n n n nhân n c s y t g n nh t có biên b n bàn giao v i c s y t ti p nh n.

kh n ng ti p t c c u ch a. Ph i

6. Khi tr v ph i báo cáo l i m i di n bi n v i lãnh

429

i v i các n n nhân

o ph trách.

3. 2 Quy trình k thu t v n chuy n n n nhân t hi n tr Các b c th c hành Tr c khi ti n hành

1. Chu n b ng c

ng pháp ti n hành

- Ph ng ti n v n chuy n (xe ô tô chuyên d ng) - Cáng khiêng)

- B ng g c và d ng c c nh n n nhân.

Trong khi ti n hành

nc s yt Lý do

Nh ng

- S c p c u cho n n nhân (c m máu, c nh ng gãy, c p c u ng ng tu n hoàn n u có) - C nh n n nhân tr khi v n chuy n.

- N n nhân c an toàn, tránh sang ch n hay n th ng khác.

- C p c u n n nhân ng ng tu n hoàn (n u có)

- C m máu t m th i.

- Tránh m t máu nhi u gây s c.

m b o các ch c ng s ng c a n n nhân.

- Tránh s c do au.

430

ng c ph i cs p p theo trình t t o thu n i khi s d ng

a n n nhân ra kh i v trí ang nguy hi m ( i n c, n gi t, cháy. . . )

- Ch ng s c cho n n nhân (n u c n dùng mocphine gi m au cho n n nhân)

m c n chú ý

v n chuy n n n nhân an toàn.

y (ho c cáng

- B s c p c u ban u (Thu c ch ng s c, gi m au, bóng và m t n , oxy, máy s c tim)

2. S c u n nhân

u nghi ng n n nhân có n th ng c t s ng, thì tr c khi ánh giá tình tr ng c a n n nhân và có ph ng ti n phù h p c n ph i gi nguyên t th n n nhân.

Hình nh minh h a

3 ánh giá và c nh n nhân trên cáng

- ánh giá nh ng t n th ng nguy hi m mà n n nhân có - ánh giá kh n ng di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n. - C pc

t s ng c b ng

- C nh nh ng chi có gãy ng b ng n p t m th i. - Di chuy n n n nhân ra kh i trí tai n n. t n n nhân n m ng a trên cáng và th t ai c nh toàn thân c a n n nhân v i cáng. p ch n ph nhân.

4 Chuy n cáng n n nhân lên xe p c u.

- Phát hi n và x trí nh ng t n th ng và nguy hi m có th x y ra n u di chuy n n n nhân. - Tránh gây di l ch ng c (n u b t n th ng)

i n n nhân u ph i t p c và th t ai c nh trên cáng tr c khi v n chuy n.

- Tránh s c do au. m b o c th n n nhân không b di ng khi n chuy n cáng. Tránh n th ng th phát. m b o cho n n nhân m (nh t là khi n n nhân t máu nhi u)

m cho n n

y xe cáng lên xe c p c u.

m b o u n n nhân ngang ho c th p h n thân ng i.

- Chuy n n n nhân n c c p c u g n nh t. m b o máu l u thông lên não c t t, tránh c.

431

Chuy n cáng ph n nhân lên tr c.

un n

5. V n chuy n n n nhân.

- C u

- V n chuy n nhanh nh ng m b o tránh gây sóc nhi u. -

Sau khi ti n hành

6. Chuy n cáng n n nhân t trên xe c p u xu ng.

nh cáng trên xe c p

i c p c u th ng tr c và n sàng h i sinh tim ph i cho n nhân.

- Kéo xe cáng kh i xe c p u.

m b o cáng cc nh, tránh gây t n th ng th phát -

- C p c u ng ng tu n hoàn c k p th i.

m b o n n nhân p c u k p th i.

a n n nhân n n i ti p nh n và ti n hành c p c u t i trung tâm c p c u g n nh t.

432

Có th th c hi n các k thu t c p c u cho n n nhân trên xe trong th i gian n chuy n.

Ph i hoàn ch nh biên b n bàn giao n n nhân v i nhân viên Y t t i c s p c u.

4. T 4. 1

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i úng sai Stt 1 2 3 4 5 6 7 8

Câu h i M i n n nhân u ph i cc nh c tr c khi v n chuy n? Ph i ti n hành c p c u ng ng tu n hoàn và c m máu t m th i tr c khi di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n? Th t dây c nh n n nhân trên xe cáng tránh r i n n nhân khi v n chuy n? C nh x ng gãy cho n n nhân tr c khi v n chuy n ch ng kh n ng b s c do au? Trên xe c u th ng, không th th c hi n c các k thu t p c u n n nhân? p ch n, gi m ch th c hi n cho n n nhân có ch y máu? Nhanh chóng v n chuy n n n nhân b ng b t k ph ng ti n nào mình có? Ph i ánh giá tình tr ng c a n n nhân tr c khi di chuy n n n nhân ra kh i v trí tai n n?

Hu n luy n có giáo viên h

úng

ng d n vào làm m u

Sau khi h c lý thuy t v k thu t v n chuy n ng i b nh, b n ã t và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành. Tr ng d n.

Sai

ng giá

c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c. n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau Tóm t t các m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các m quan tr ng nh t s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s pha làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu c u giáo vi n trình di n l i n u b n th y c n thi t t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t . B c này c ng nêu các mc n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên u ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t . Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và nói cho b n cách th c hi n c các thao tác. l

ng giá: S

d ng b ng ki m (checklist)

433

5. Th c hành k thu t 5. 1 Th c hành t i Lab không có giáo viên Nh ng bài t p th c hành d i ây có th n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b ng b n: 1. Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng 2. Phân chia vai trò c a ng

c ti n hành t ng k thu t m t ho c c vào ph n th c hành ph i m b o i

i quan sát và sinh viên

3. S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là 1. Th c hi n ho t 2.

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n

3. H i quan sát viên v quá trình th c hành 4. N u c n thi t: Xác nh nh ng hànhcho nh ng l n th c hành ti p theo

m chú ý trong quá trình tham gia th c

5. 2 Th c hành m t mình ho c v i nhóm Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O&P (b ng ki m). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P 5. 3 Th c hành và quan sát theo b ng ki m Chuy n ng

i b nh t xe l n sang gi

ng và ng

Phân lo i 1.

4 5 6

c l i v i m t ng T t

Chu n b - Xe cáng và d ng c c nh - H p ch ng s c và c p c u ng ng tu n hoàn. - Ph ng ti n v n chuy n phù h p c u n n nhân - C p c u ng ng tu n hoàn (n u có) - C m máu t m th i (n u có) - C nh chi gãy (n u có) ánh giá và c nh n n nhân trên cáng - ánh giá tình tr ng và tiên l ng kh n ng n chuy n n n nhân. - V n chuy n n n nhân lên xe cáng. - C nh n n nhân trên xe cáng Chuy n cáng n n nhân lên xe c p c u. V n chuy n n n nhân. Chuy n cáng n n nhân t trên xe c p c u xu ng.

5. 4 Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5. 5 T ch c giám sát b ng nhi u cách 1. Camera

t ki m tra

2. Sinh tiên t giám sát l n nhau 3. Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau.

4. Nhân viên 5. Giáo viên. 434

Sai

i th c hi n. Không làm

Ghi chú

TÀI LI U THAM KH O

1. B môn

ih cYd

c TP H Chí Minh, giáo trình

ng c b n.

2. B Y t , Quy ch b nh vi n, nhà xu t b n Y h c 2001. 3. B Y t , Qu n lý và t ch c Y t , 2005 4.

ình Xuân,

5. Tr n Th Thu n,

ud ud

6. S tay gi ng d y c ng

ng c b n I, II. B y t nhà xu t b n Y h c 2007 ng c b n I, II. B Y t nhà xu t b n Y h c 2008 ng, T ch c Y t th gi i.

7. Anne Griffin, Patricia A. Potter Clinical Nursing Skill & Techniques, 6th Edition 2006 8. Berry & Kohn’s Operating room Technique Ninth Edition,Mosby 2000 9. Potter- Perry, Fundamentals of Nursing, fifth edition, Mosby 2004 10. Perry Potter, Clinical Nursing Skill & Techniques, Fifth Edition 2005 11. Jarvis – Physical examination and health Assessment, 3rd edition. Saunders. 2004 12. Sida/Indevelop,

ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1996.

13. Sida/Indevelop,

ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1997

435