Kỹ năng thực hành điều dưỡng tập 1 by Bac Si Hoa Sung

N NG TH C HÀNH UD DÙNG CHO SINH VIÊN

IH C pI

NHÀ XU T B N Y H C

NG UD

O BIÊN SO N: khoa h c & ào t o, B Y t

BIÊN: - Ts. ình Xuân - Ths. Tr n Th Thu n

NH NG NG I THAM GIA BIÊN SO N: - Ths. Tr n Th Thu n - Ths. Nguy n Th S ng - Ths. oàn Th Anh Lê - Ths. Tr n Th y Khánh Linh - Ths. Nguy n M nh D ng - CN. T ng V nh Phú - Ths. V Th Minh Ph ng - Ths. Hoàng Công Chánh - Bs. Nguy n ng Th ng - BS. CKII. Tr n c Thái - TS. Lê V n An - TS. Nguy n Th Kim Hoa TH

KÝ BIÊN SO N: Ths. Nguy n M nh D ng

THAM GIA T CH C B N TH O: Ths. Phí V n Thâm TS. Nguy n M nh Pha

i nói

K n ng th c hành u d ng g m 55 k n ng thông th ng c u ng th c hi n t i các c s khám và ch a b nh, các k n ng này c ch n l c t các nhà qu n lý, gi ng viên t các tr ng i h c, Cao ng ào o u d ng trong d án Vi t Nam – Hà Lan h tr nh m áp ng nhu c u chu n hoá, th ng nh t và c p nh t các k thu t u d ng. Tài li u cs giúp , c v n c a chuyên gia Hà Lan, Gs. Mees Wijnen, i h c Saxion ã h ng d n v cách thi t k sách dùng cho sinh viên u d ng; các b c u trúc xây d ng th nào phù h p n i dung ki n th c c n thi t cho k n ng th c hành u d ng và áp ng ph ng pháp t h c cho sinh viên u ng. Tài li u c biên so n t các gi ng viên chuyên d y v k n ng u ng c a các tr ng i h c Y Hà N i, ih c u d ng Nam nh, i c Y Hu và i h c Y D c thành ph H Chí Minh. N i dung cu n sách c phân ra làm 9 ch ng và chia thành 2 t p I và II. T p I g m có các ch ng t I n V, ch ng I: các k thu t ch m sóc t i gi ng; ch ng II: các thu t v v sinh cá nhân, ch ng II: các k thu t theo dõi ng i b nh và th m khám c a u d ng; ch ng IV: các k thu t vô khu n và các k thu t liên quan; ch ng V: các k thu t cho n và ch m sóc bài ti t. Cu n sách c trình bày tuân theo ph ng pháp gi ng d y tích c c, v a là tài li u dành cho sinh viên c nhân u d ng t h c, c ng có th làm tài li u cho các sinh viên Y h c c n tham kh o môn K thu t u d ng c s . Trong quá trình biên so n, m c d u v i nhi u c g ng c a nhóm tác gi nh ng ch c ch n s không tránh kh i các thi u sót, chúng tôi mong mu n nh n c s óng góp c a quý ng nghi p và quý b n c.

ng ch

biên

TS. ình Xuân Ths. Tr n Th Thu n

cl c N i dung

Trang

CH NG I CÁC K THU T LÀM GI NG VÀ CH M SÓC NG I B NH T I GI NG 1. Gi i thi u toàn ch ng ...................................................................................... 1 2. Thay v i tr i gi ng có ng i b nh n m ......................................................... 28 3. T th ngh ng i tr li u thông th ng.............................................................. 42 4. C nh ng i b nh............................................................................................55 5. V n chuy n ng i b nh................................................................................... 61 CH NG II CÁC K THU T V SINH CÁ NHÂN 1. Gi i thi u toàn ch ng .................................................................................... 70 2. R a tay th ng qui.......................................................................................... 72 3. Sát khu n tay b ng dung d ch c n ................................................................... 80 4. V sinh r ng mi ng cho ng i b nh ................................................................ 82 5. G i u cho ng i b nh t i gi ng ................................................................. 90 6. T m cho ng i b nh t i gi ng ...................................................................... 94 7. V sinh vùng h u môn sinh d c cho ng i b nh ............................................. 98 CH NG III CÁC K THU T THEO DÕI VÀ TH M KHÁM 1. Gi i thi u toàn ch ng .................................................................................. 104 2. K thu t l y d u hi u sinh t n ........................................................................ 106 3. K n ng o chi u cao .................................................................................... 128 4. o cân n ng .................................................................................................. 136 5. K thu t s d ng máy Monitor ....................................................................... 146 6. K thu t ghi n tim ...................................................................................... 166 7. Khám th ch t................................................................................................ 176 CH

NG IV THU T VÔ KHU N 1. Gi i thi u toàn ch ng .................................................................................. 215 2. R a tay ngo i khoa (R a tay vô khu n) ........................................................ 217 3. K thu t mang g ng vô khu n ....................................................................... 226 4. K thu t m c áo và c i áo choàng vô khu n.................................................. 234 5. Chu n b d ng c ti t khu n .......................................................................... 242 6. K thu t kh khu n - ti t khu n d ng c ........................................................ 246 7. Quy trình làm s ch - c r a d ng c .............................................................. 253

CH NG V CÁC K THU T CHO N VÀ CH M SÓC BÀI TI T 1. Gi i thi u toàn ch ng .................................................................................. 257 2. H tr cho ng i b nh ................................................................................. 259 3. t ng thông d dày ................................................................................. 266 4. S d ng bô v t, bô d t.................................................................................... 281 5. t ng sonde vào tr c tràng ........................................................................ 286 6. K thu t th t tháo........................................................................................... 290 7. Thông ti u n ................................................................................................ 297 8. Thông ti u nam .............................................................................................. 304 9. D n l u n c ti u liên t c.............................................................................. 311 10. K thu t r a bàng quang ............................................................................... 316 11. K thu t r a bàng quang liên t c ................................................................... 323 12. Ghi chép và theo dõi l ng d ch vào ra ......................................................... 330 TÀI LI U THAM KH O ...................................................................................................................... 337

NG I

CÁC K THU T LÀM GI 1.

Gi i thi u toàn ch

NG VÀ CH M SÓC NG

1.1. Danh sách các k n ng trong ch Chu n b gi

I B NH T I GI

ng :

ng bình th

ng ngo i khoa.

ng có thi t b .

Thay v i tr i gi

ng.

ng có ng

i b nh v i :

M t v i tr i. Hai v i tr i. Các t th khác nhau cu ng C

nh ng

i b nh n m trên gi

i b nh

K thu t v n chuy n ng 1.2. M c tiêu chung toàn ch

i b nh. ng

1. Nh n th c t m quan tr ng c a vi c chu n b gi 2. Li t kê các yêu c u c a gi y

ng t i khoa phòng

ng b nh

3. Mô t các nguyên t c tr i gi 4. Chu n b

d ng c cho t ng lo i gi

5. Th c hi n quy trình k thu t chu n b các lo i gi 6. Th o lu n và t rèn luy n v thái 2.

ng.

khi th c hi n

m b o s an tòan.

Yêu c u

2.1. Gi i thi u t ng quan Gi ng b nh là n i mà ng i b nh n m ngh ng i, d ng b nh và th c hi n các sinh ho t cá nhân nh n u ng, gi i trí, ti p khách…, ngoài ra c ng t i gi ng b nh ng i b nh còn c khám u tr và ch m sóc. Tùy theo tình tr ng c a ng i b nh, có nh ng ng i b nh không có kh n ng r i kh i ng, vi c nuôi d ng, sinh h at, t m, i ti u ti n u th c hi n t i gi ng, do ó v n m t, v sinh lây nhi m là nh ng tác nhân làm cho nguy c nhi m trùng da, loét trên da phát tri n nhi u h n và s làm th i gian n m vi n kéo dài, ng i b nh suy ki t và nh tr nên tr m tr ng h n. gi

Vì v y gi th c ng nh

ng b nh c n có nh ng ti n nghi, an toàn và áp ng cho vi c thay áp ng cho nhu c u trong vi c u tr ch m sóc b nh kéo dài.

u d ng c n bi t nhu c u c a ng i b nh giúp ng i b nh tho i mái an tâm khi n m vi n và tránh c nh ng bi n ch ng do n m lâu. Chu n b gi ng b nh còn giúp t o v m quan cho khoa phòng, có s n gi ng ti p nh n ng i b nh, ngoài ra còn giúp b o v s an toàn cho ng i b nh úng theo qui nh. u d ng c ng c n phân bi t u c a ng i b nh liên quan trên gi Chu n b gi

ng bình th

Chu n b gi

ng ngo i khoa

chu n b cho các lo i gi ng : s n sàng ón ng s n sàng ón ng 1

ng và ch m sóc các nhu

i b nh m i vào khoa phòng. i b nh sau khi ph u thu t.

Thay gi ng có ng i b nh n m t o s ng v n có th thay c v i tr i gi ng. ng

Cách thay i b nh

i các t

th ng

Các ph ng pháp c và các ng i xung quanh. Các ph ng.

i b nh trên gi

nh ng

i b nh mà ng

ng, t o s

i b nh t i gi

ng pháp v n chuy n ng

2.2. Ki m tra tr

an toàn cho ng

tho i mái ti n nghi cho

ng n m

i b nh r i kh i gi

m b o an toàn cho h ng và v n chuy n h lên

ch c

Bài ki m tra g m 15 câu h i úng sai, b n hãy ánh chéo ( X ) vào c t t câu úng hay sai Stt

i dung ng b nh là ph

ng ti n

úng

i b nh ngh ng i và ng

Khung gi

V t gi

n u khi n thay i v trí c a gi không th t u khi n

Ch chu n b gi

Sau khi NB t vong ph i thay v i tr i

Th i gian thay v i tr i gi gi ng tr ng

Chu n b gi

Thay NB

ng t th Fowler’s là

Gi gi

ng t th Trendelenburg’s lá toàn b gi ng d c xu ng th p

ng không c n có song ch n 2 bên

m cao su c dùng có nhi u d ch ti t

V i ph cao su th

V i tr i gi

ng nên chia làm 2 ph n

có th nâng lên h xu ng

ng nên có c u trúc th a có l

i v trí c a

ng nên

n i mà NB

ng khi có NB m i nh p vi n ón ng

i b nh m i

ng thu n ti n nh t là bu i sáng khi

ng ng ai khoa

c th c hi n t i phòng m

u hay chân gi

u gi

ng tùy thu c vào yêu c u c a

ng cao 900

tr i cho nh ng tr

ng nghiêng v i

ng h p ng

ng nh h n t m cao su

ng ph i th ng

tránh è ép cho ng

ng ng v i

i b nh

Sai

CHU N B G

NG B NH

1. Gi i thi u t ng quan Chu n b gi ng b nh còn giúp t o v m quan cho khoa phòng, có s n gi ng ti p nh n ng i b nh, ngoài ra còn giúp b o v s an toàn cho ng i b nh úng theo qui nh. Khi ng i b nh nh p vi n n khoa phòng tâm lý h r t lo l ng vì t t c môi tr ng trong bu ng b nh h u nh xa l khác v i n i n m ngh t i gia ình h , do ó vi c chu n cho gi ng n m c s n sàng s t o tâm lý an tâm, tin t ng cu ng i b nh v i nhân viên Y t . H n n a gi ng b nh s là n i mà ng i b nh n m ngh ng i, d ng nh và th c hi n các sinh ho t cá nhân nh n u ng, gi i trí, ti p khách …, ngoài ra ng t i gi ng b nh ng i b nh còn c khám u tr , và ch m sóc. Do ó, gi ng m c n c chu n b ti n nghi, phù h p v i tình tr ng ng i b nh nh chu n b gi ng n i khoa cho ng i b nh nh , có th r i kh i gi ng t i n nhà v sinh ho c tình tr ng c a ng i b nh, không có kh n ng r i kh i gi ng, vi c nuôi d ng sinh h at, t m, i ti u ti n u th c hi n t i gi ng, do ó v n m t, v sinh lây nhi m là nh ng tác nhân làm cho nguy c nhi m trùng da, loét trên da phát tri n nhi u n và s làm th i gian n m vi n kéo dài, ng i b nh suy ki t và b nh tr nên tr m tr ng n c n có nh ng t m v i cao su chèn lót ho c có m h i ng a ch ng loét. i v i ng i b nh sau ph u thu t gi áp ng cho vi c thay i t th c ng nh sóc b nh t i khoa h u ph u.

ng b nh c n có nh ng ti n nghi, an toàn và áp ng cho nhu c u trong vi c u tr ch m

u d ng c n bi t nhu c u c a ng i b nh giúp ng khi n m vi n và tránh c nh ng bi n ch ng do n m lâu. bi t chu n b cho các lo i gi ng: - Chu n b gi

ng bình th

- Chu n b gi

ng ngo i khoa

i b nh tho i mái an tâm u d ng c ng c n phân

2. M c tiêu k n ng 1. Mô t các nguyên t c tr i gi 2. Chu n b

d ng c cho t ng lo i gi

ng, li t kê các yêu c u c a gi

3. Th c hi n quy trình k thu t chu n b các lo i gi 4. Nh n th c t m quan tr ng c a vi c chu n b gi 5.

Xác

nh s t rèn luy n v thái

3. Lý thuy t liên quan

khi th c hi n

ng ng t i khoa phòng m b o s an toàn

n k n ng

Tùy theo u ki n và tình tr ng c a ng i b nh mà trang b các lo i gi nhau v kích th c hay nh ng trang thi t b i kèm t n gi n n hi n i. Gi ng thi gi

Có 2 ng ib tk là h ng.

ng b nh

ng khác

lo i gi ng c b n là gi ng u khi n t ng và gi ng u khi n b ng tay. u khi n t ng có b ph n u ch nh 1 bên gi ng g n gi a gi ng giáp nh có th t u ch nh. Gi ng u khi n b ng tay có c n u khi n c chân gi ng, xoay theo chi u kim ng h là nâng lên, ng c chi u kim ng xu ng u ch nh cao c a u gi ng, chân gi ng ho c nâng toàn

H. Gi Tùy theo tình tr ng ng các lo i gi ng t th sau:

i b nh, gi

ng a n ng

u ch nh theo t

th thích h p. Có

- Fowler’s: u gi ng cao 450 n 900, chân gi ng có th ch nh cao 150 ng i b nh d ch u. T th này áp d ng cho ng i b nh ang khó th , ng i b nh n qua ng thông d dày… - Semi Fowler: u gi ng cao 300 n 450, chân gi ng có th ch nh cao 150 ng i b nh d ch u. T th làm gi m s c ng c cho nh ng ng i b nh sau ph u thu t vùng b ng, áp d ng cho ng i b nh ang th oxy, c n giãn n ph i. - Trendelenburg’s: c gi ng nghiêng v i u gi ng d c xu ng th p áp d ng trong d n l u t th và nh ng tr ng h p c n máu ngo i biên v não. - Trendelenburg’s ng c: c gi ng trong nh ng tr ng h p trào ng

ng nghiêng v i chân gi c d dày th c qu n.

ng d c xu ng th p áp

- Th ng b ng: c gi ng b ng ph ng và song song m t sàn, áp d ng cho nh ng tr ng h p ng i b nh ch n th ng c t s ng, h huy t áp, ho c có tr ng h p ng i nh thích ng v i t th này. Ngoài ra, nh ng yêu c u c b n v gi

ng c n ph i có là:

- Kích th c ph i m b o ng i b nh xoay tr t i gi xu ng t, do ó gi ng c n t các yêu c u sau: Chi u dài:

1,8 m – 2,0 m

Chi u r ng:

0,8 m – 1,0 m

Chi u cao:

0,6 m – 0,8 m

- Gi kim l ai.

c c u t o g n d di chuy n, d t y u , th

- Hai u gi quay hay nút n. - V t gi

ng, tránh nguy c

ng khung gi

r i

ng b ng

ng có h th ng có th nâng lên hay h xu ng theo ý mu n b ng tay

ng c u trúc th a, có l

tránh

ng d ch ti t.

- Chân gi ng có bánh xe, gây m t an tòan cho ng i b nh.

c b c cao su và có khóa

tránh gi

ng di chuy n

- Gi ng nên có song ch n 2 bên m b o an tòan cho ng i b nh không b té ngã. Tuy nhiên c n chú ý ng i b nh kém ý th c có th trèo qua song ch n và gây té ngã nguy hi m h n. - Vi c chu n b gi Gi

ng tr ng không có ng

Gi ng có ng chuy n xu ng gh ng i. 4. Các ph

ng b nh có th áp d ng trong hai tr i b nh, chu n b gi

i b nh, nh ng ng

ng ti n kèm theo gi

ng h p.

i ng

i b nh.

i b nh không có m t ho c h có th

ng b nh

m Mouse có l thông h i s giúp ng i b nh tho i mái. Chi u cao c a m t t nh t là trên 20cm, nên chu n b cho nh ng ng i b nh mà tình tr ng c a h ph i n m u tr kéo dài, b t ng gi m nguy c loét do tì è. yu .

mc n

- V i tr i gi

c b c v i cao su ng kích th

- V i cao su: V i có i cao su th ng c tr i

tránh th m hút d ch ti t vào

c ph i dài và r ng h n

m và d lau r a

m 40 – 50 cm

tr n láng, ch ng th m hút d ch ti t c a ng i b nh. Do ó vùng mông, chân, hay u i v i gi ng ngo i khoa.

- G i: b ng mouse, gòn…, G i không nên quá c ng hay quá cao. G i c ng c n c che ch b ng v i cao su tránh th m hút. -T u gi ng: T là v t d ng i kèm v i gi ng b nh, là v t không th thi u. T u gi ng c dùng ng các v t d ng cá nhân c a ng i b nh, m i ng i b nh d ng riêng. Trên m t t ng i b nh th ng n c, ly u ng, và v t d ng c n thi t ph i dùng th ng xuyên. Các ng n t bên d i dùng ch a nh ng v t d ng cá nhân khác. Sau khi ng i b nh xu t vi n, t u gi ng c ng c n c t y u tr c khi ng i nh khác s d ng. - Gh : tùy theo tình tr ng mà ng i b nh có th ng i d y và ra kh i gi ng, do ó yêu c u gh c n có ch d a l ng và tay v n gi an toàn cho ng i b nh. Gh th ng phía chân gi ng, th y thu c c ng có th dùng ng i khám b nh ho c ng i b nh dùng ti p khách. - Tay quay u hay chân gi ng: T i các b nh vi n l n gi ng b nh có m c t trên khung và v t gi ng b ng kim l ai, khung c chia làm 3 ph n và có th nâng hay h u và chân gi ng b ng tay quay hay nút u khi n t ng b ng n. 5. Nguyên t c khi chu n b gi 5.1. Qui

nh chung

- Nh n

nh tình tr ng và yêu c u

- Chu n b d ng c tr i gi ng c làm sau d i. - Các b sóng c a v i tr i gi - Không s d ng v i tr i gi - Ki m tra v i tr i tr i g i hay v i tr i. 5.2.

ng b nh

ng ng

u tr y

chu n b lo i gi

, theo th

ng thích h p.

d ng c làm tr

trên,

cùng bên và ra ngòai.

ng rách.

c khi thay vì ng

i b nh có th

ti n, vàng, kim ghim…,

m b o v sinh - Tránh tung v i tr i, dù là v i s ch ho c b n.

i v i v i gi ng b n, ph i cu n ph n b n vào trong và nh nhàng cho vào túi nylon, tránh ch m v i b n vào ng i th c hi n. 5

- Khi v i tr i b

t hay b n ph i thay ngay.

- Sau khi ng i b nh xu t vi n, v i tr i ph i c tháo ra g i nhà gi t, lý v sinh s ch s tr c khi chu n b ón ng i b nh m i. 5.3.

m b o k thu t - Khi tr i gi

ng 1 t m v i ph i b c hai

m xong, m i ti n hành làm góc.

- Tránh di chuy n nhi u l n, hòan t t m t bên gi - Khi th c hi n nh ng ph n d tránh cong l ng.

ng, r i ti p bên còn l i.

i th p, thì nên nâng gi

ng lên ho c kh yu g i,

- V i tr i ph i th ng c ng, không x p n p tránh gây chèn ép cho ng - N u s d ng t m cao su, c n ph i ph v i lên trên, không ti p xúc v i ng i b nh. - Luôn tôn tr ng s riêng t và an tòan cho ng 6. Phân lo i các cách chu n b gi 6.1. Chu n b gi

ng bình th

Gi ng bình th ng u c b n c a gi ng b nh.

i b nh.

v i cao su tr c ti p

i b nh.

ng cc ut o

n gi n, g n d di chuy n c ng

t các yêu

Gi ng bình th ng, th ng áp d ng cho a s các khoa t ng quát, v i ng nh có tình tr ng b nh không c n yêu c u u tr và ch m sóc gì c bi t, gi ng tr i kín.

i c

c ích: -

có gi

ng s ch, ti n nghi s n sàng ón ng

- Giúp phòng b nh - T o ni m tin cho ng

p m t, tr t t i b nh

H.Gi 6.2. Chu n b gi

i b nh m i

ng bình th

ng ngo i khoa

- Gi ng ng ai khoa hay còn g i gi ng m c áp d ng cho ng i b nh ngay sau ph u thu t sau khi gây mê, gây tê. - Gi ng c chu n b thêm m t s d ng c h tr khác phòng d ch ti t t ch t nôn, n c ti u, phân, v t th ng làm th m t m gi ng và ng i b nh. Ngòai ra gi ng còn giúp gi m thân nhi t c a ng i b nh sau m b ng nh ng t m v i p c s i v i nhi t m, vì sau ph u thu t thân nhi t c a ng i b nh th ng h th p do kh i l ng tu n hòan b gi m trong quá trình ph u thu t.

- Sau khi chu n b gi ng ng ai khoa, ch n c g p theo chi u d c qua 1/3 ng, giúp chuy n ng i b nh t cáng qua gi ng m t cách d dàng. - Sau khi ng i b nh t nh và gi m nôn ói, nh ng v i lót s c l y d n ra.

H.Gi

ng ngo i khoa

7. Quy trình k thu t Các b c th c Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n hành uý 1. Tìm hi u yêu - C n tham kh o yêu c u chu n b - nh h ng s an Phân l ai tr i c u c a chu n b gi ng v i ng i chu n b u tr , D tòan c a ng i gi ng gi ng b nh thích h p nh (NB) tr ng - Quan sát tình tr ng ng u có

i b nh - H

- C n hi u rõ u ki n, ph ti n s n có t i khoa - Nhìn v i tr i gi dính d ch ti t

tr trong vi c u tr và ch m sóc

ng -

ng c n thay có

áp NB

ng nhu c u

- Chu n b g ng tay b ov

2. Ki m tra môi - Phòng b nh tr ng, hay có nhi u m b o an tòan v ng NB sinh

C tr

- Gi ng ch a

c t y u

- Gi ng ã c y u tr c khi tr i -

m ph i c kh khu n: lau a, ph i n ng …

Hình nh minh h a

3. Chu n b d ng - 1 V i tr i gi ng b trái x p ra Sau khi tr i, b ngòai ngòai 3.1. Gi ng 1 v i - 1 g i và áo g i tr i - 1 t m cao su và v i ph cao su (n u c n) 3.2. Gi ng 2 v i

3.3. Gi khoa

m t Các l ai v i tr i x p theo th t , b sóng ra ngòai

- 1 V i tr i gi ng b trái x p ra ngòai - 1 g i và áo g i Sau khi tr i, b ph i - 1 t m cao su và v i ph cao su ti p xúc v i NB - 1 V i p b ph i x p ra ngòai - G ng s ch - Túi (nylon) ng v i b n ng ngo i - 1 V i tr i gi ng b trái x p ra ngòai - 1 g i và áo g i - 2 t m cao su và 2 v i ph cao su - 1 V i p b ph i x p ra ngòai - 1 m n và v i ph m n - D ng c s i m, l y d u sinh hi u, hút m, th oxy - G ng s ch - Túi (nylon) ng v i b n.

4. Chu n b môi - Di chuy n gi tr ng xung quanh gi ng…, gi ng - Tháo v i tr i b n - Khóa bánh xe

ng gh , t

chân gi

- H song ch n 2 bên gi có -H u gi ng cho th ng - Kéo th ng gi ng

u - T o kh ang tr ng - m khô thu n l i cho thao a v i tác khi th c hi n gi ng

s ch, c nh

- Giúp an toàn và - Gi ng không di ng n u ti n nghi khi th c chuy n khi th c hi n hi n

m v a v i mép -

m t gi ng trên 1 m t ph ng

- M t ph ng gi ph i th ng

- Ph n b n c - Nâng m tháo v i tr i b n, cu n - Gi an tòan cho cu n vào trong, ph n b n vào trong môi tr ng thao tác th c hi n u gi ng - Nâng cao gi ng ngang v i t m - T o t th tho i xu ng chân th c hi n n u c mái, tránh khom gi ng ng khi th c hi n 5. Gi

ng 1 v i

Tr i v i tr i gi

ng gi

t sóng ng

- Lai to chân gi

ôi v i tr i

gi a Phân chia u v i Th c hi n 1 bên tr i, không b thi u gi ng ho c th a các chi u u gi ng, lai nh a v i tr i ng ( n u có )

t v i tr i sóng ôi

gi a gi

5.1. X p r qu t ½ - Tr i ½ v i tr i th ng bên g n i tr i - X p r qu t ½ còn l i v bên xa.

TRONG

Thu n l i cho vi c - Các mép r qu t th c hi n t ng bên ch ng lên nhau gi ng - Biên v i tr i v phía bên n a gi ng i di n

X p r qu t ½ v i tr i 5.2. B c u m - Kéo th ng v a ph i v i tr i Giúp v i tr i c Không -B cc 2 u m m - 1 tay nâng m (tay bên trong), th ng sau khi ti n hành làm góc 1 tay bên ngòai b c v i tr i qua u m

n m nv i

5.3. Làm góc 2 m

u - L t m t trái v i tr i lên gi ng

u Giúp vi c làm góc Góc = ½ góc vuông t tiêu chu n: - Không tu t góc

- Vu t th ng v i tr i - Mép v i tr i cao h n mép - 1 tay gi m

mép,

n v i tr i d

Làm góc 5..4. n

gi a gi

- n sâu t gi a gi

ng ng ra hai

Giúp v i tr i th ng và c ng

- Gi h t ph n d c a v i tr i trong bàn tay úp, v a kéo c ng v i tr i, ng a bàn tay khi n

c Không c n di chuy n nhi u v n m b o v i tr i th ng

n v i t gi a gi

ng ra 2

5.5. Làm n a - Qua bên kia gi gi ng còn l i tr i

ng kéo th ng v i

- Th c hi n ph n còn l i nh c 5.1.2; 5.1.3; 5.1.4

các

Tr i ½ gi 5.6. Thay áo g i

t m t trái 1 góc c a áo g i vào Giúp thao tác góc c a g i, gi và kéo góc còn nhanh i

c - Không ôm g i vào ng i dù b n hay ch - Tháo áo g i b n trái l n ra ngoài

- X p ph n v i d n u có -

t g i lên

u gi

ng còn l i

c áo g i 5.7. S p x p l i - Kéo gi ng, gh , t vùng xung quanh cho ngay ng n gi ng - Tr gi ng v t th ban u

u gi

ng Tr l i s ti n nghi cho khoa phòng

ti n nghi

5.8. Thu d n v i Cho v i b n vào túi nylon ho c n i n qui nh

i nhi m d ch ti t riêng ho c cho vào túi nylon ch ng th m

6. Gi

ng 2 v i

Tr i v i tr i gi

u v i - Th c hi n 1 bên gi a Phân chia tr i, không b thi u gi ng - t lai nh (n u có) b ng v i ho c th a các chi u - M t trái ti p xúc a v i tr i i m, m t ph i mép m chân gi ng trên - Ph n v i d kéo th ng lên u gi

t sóng ng

ôi v i tr i

Tr i v i tr i b ng mép chân gi ng 6.1. X p r qu t ½ i tr i

- Tr i ½ v i tr i th ng bên g n

Thu n l i cho vi c - Các mép r qu t th c hi n t ng bên ch ng lên nhau gi ng - Biên v i tr i v phía bên n a gi ng i di n

- X p r qu t ½ còn l i v bên xa

TRONG

X p r qu t ½ v i tr i 6.2. B c

6.3. Làm góc m

- Kéo th ng v a ph i v i tr i

Giúp v i tr i c Không th ng sau khi ti n m - 1 tay nâng m (tay bên trong), 1 hành làm góc tay bên ngòai b c v i tr i qua u m - L t m t trái v i tr i lên gi ng - Vu t th ng v i tr i - Mép v i tr i cao h n mép - 1 tay gi m

mép,

n v i tr i d

n m nv i

u Giúp vi c làm góc Góc = ½ góc vuông t tiêu chu n: - Không tu t góc p i Làm góc 14

6.4. n v i d

- n sâu t chân gi ng

u gi

ng xu ng Giúp v i tr i th ng và c ng

- Gi h t ph n d c a v i tr i trong bàn tay úp, v a kéo c ng v i tr i, ng a bàn tay khi n 6.5. Tr i t m cao su

t t m cao su ½ gi u gi ng 40cm

ng, cách

- X p r qu t ½ t m còn l i

c Không th c hi n góc ph n chân gi ng

o v v i tr i ph n Biên v i v phía mông, n i có nhi u bên n a gi ng i ch ti t di n

Tr i v i cao su 6.6. Tr i v i ph cao su

t b ng v i cao su

- X p r qu t ½ t m còn l i

gi a gi

Không ng i i ph ph i bao nh n m tr c ti p ph c v i cao lên v i cao su, giúp su ng i b nh d ch u, tho i mái

Tr i v i ph cao su

gi a gi

6.7. n t m cao su ng gi a gi ng n t m cao su n ch c, th ng 1 bên m cao su c và v i ph cao su và v i ph ra 2 u gi ng che ph b ng v i ph và v trí gi a a m

Tr i v i cao su và v i ph cao su ½ gi ng còn l i 15

6.8. Th c hi n Mang theo v i p, qua bên kia a gi ng còn l i gi ng th c hi n ph n còn l i

Mang theo v i p khi th c hi n ½ gi ng còn l i 6.9. Tr i v i

u v i - Th c hi n 1 bên gi a Phân chia tr i, không b thi u gi ng - Lai to (n u có) b ng v i mép m ho c th a các chi u - M t ph i ti p xúc a v i tr i i ng i b nh, u gi ng, ph n v i d kéo t trái trên th ng xu ng chân gi ng -

t sóng ng

ôi v i tr i

Tr i v i 6.10. X p r qu t - Tr i ½ v i p th ng bên g n ½t mv i p - X p r qu t ½ còn l i v bên xa

Thu n l i cho vi c - Các mép r qu t th c hi n t ng bên ch ng lên nhau gi ng - Biên v i p v phía bên n a gi ng i di n

6.11. X p góc v i - B c u p chân gi ng - Làm góc

chân gi

m v n c ph p ½ góc vuông, i p, nh ng v n không n v i p m b o s tho i xu ng m mái cho ng i b nh

Làm góc 6.12. Tr i n a v i p còn l i

u d ng

- Kéo th ng v i - X p góc n

i qua bên kia Hoàn t t tr i gi i2t mv i ng, không

m c che ph b ng v i p

- X p góc v i chân gi ng

chân gi

ng -

chân gi

Hoàn t t ½ v i p cho ½ gi còn l i 6.13. Thay áo g i

t m t trái 1 góc c a áo g i vào Giúp thao tác góc c a g i, gi và kéo góc còn nhanh i

- Tháo áo g i b n trái l n ra ngòai

- X p ph n v i d n u có -

t g i lên

u gi

c - Không ôm g i vào ng i dù b n hay ch

- Ph v i p lên g i ho c g p mép i p ngang g i Thay áo g i 17

6.14. S p x p l i - Kéo t u gi ng, gh vùng xung quanh ng n gi ng - Khoá bánh xe chân gi ng

ngay - Tr l i v trí ban u các v t d ng xung quanh gi ng - Phòng b nh tr t t , pm t

6.15 Thu d n v i Cho v i b n vào túi nylon ho c n i Tránh n qui nh chéo

7. Gi ng ngo i khoa 7.1. Tr i v i tr i gi ng -

lây

nhi m Túi ng v i tr i n có nhi m d ch ti t c riêng

u v i t sóng ôi v i tr i gi a gi ng Phân chia t lai nh (n u có) b ng v i mép tr i, không b thi u ho c th a các chi u m chân gi ng - Ph n v i d kéo th ng lên u a v i tr i gi ng

- Th c hi n 1 bên gi ng - M t trái ti p xúc i m, m t ph i trên Tr i v i tr i b ng mép chân gi ng

TRONG

7.2. X p r qu t ½ i tr i

- Tr i ½ v i tr i th ng bên g n - X p r qu t ½ còn l i v bên xa

Thu n l i cho vi c - Các mép r qu t th c hi n t ng bên ch ng lên nhau gi ng - Biên v i tr i v phía bên n a gi ng i di n

p r qu t ½ v i tr i

7.3. B c

- Kéo th ng v a ph i v i tr i - 1 tay nâng m (tay bên trong), 1 tay bên ngòai b c v i tr i qua u m

c Không n m Giúp v i tr i th ng sau khi ti n nv i hành làm góc

c 7.4. Làm góc m

- L t m t trái v i tr i lên u gi ng Giúp vi c làm góc tiêu chu n: - Vu t th ng v i tr i - Không tu t góc, -Mép v i tr i cao h n mép m p -1 tay gi mép, n v i tr i d i m -

7.6. Tr i t m cao su 1

- n sâu t u gi ng xu ng chân gi ng - Gi h t ph n d c a v i tr i trong bàn tay úp, v a kéo c ng v i tr i, ng a bàn tay khi n t t m cao su ½ gi ng, cách u gi ng 40cm - X p r qu t ½ t m còn l i - n ph n d c a t m cao su

Giúp v i tr i th ng và c ng

t Góc = ½ góc vuông

Làm góc 7.5. n v i b n

c Không th c hi n góc ph n chân gi ng

B o v v i tr i ph n Biên v i v phía bên mông, n i có nhi u a gi ng i di n ch ti t

Tr i v i cao su

gi a gi

7.7. Tr i v i ph cao su 1

t b ng v i cao su - Không ng i V i ph ph i bao - X p r qu t ½ t m còn l i. b nh n m tr c ti p ph c v i cao su - n t m v i ph cao su ng lên v i cao su, giúp gi a gi ng n v i ph ra 2 u ng i b nh d ch u, tho i mái. - n ch c, th ng 1 bên gi ng Tr i v i ph cao su

7.8. Tr i t m cao su 2 gi -X gi -B

t v i cao su ½ gi ng phía ng p r qu t ½ t m cao su 2 ng c u m và làm góc

u B o v v i tr i ph n m cao su 2 ph u c a ng i b nh lên t m v i ph cao ½ i có th dính ch t su 1 kho ng 10cm nôn

c và làm góc 7.9. Tr i v i ph cao su 2

- Tr i v i ph cao su ½ gi qu t ½ gi ng -B c u m - Làm góc

ng, x p Không n m tr c cao su, b nh d mái

t sóng ôi v i tr i gi a gi ng Phân chia u v i - Th c hi n 1 bên - Lai to (n u có) b ng v i mép m tr i, không b thi u gi ng u gi ng, ph n v i d kéo ho c th a các chi u - M t ph i ti p xúc th ng xu ng chân gi ng a v i tr i i ng i b nh, m t trái trên 20

m t m cao su

ng i b nh V i ph ph i bao ti p lên v i ph c v i cao su giúp ng i ch u, tho i

Tr i, b c 7.10. Tr i v i

u m và làm góc v i ph cao su 2

7.11. X p r qu t -Tr i ½ v i p th ng bên g n ½t mv i p - X p r qu t ½ còn l i v bên xa

7.12. Tr i v i ph n

Thu n l i cho vi c - Các mép r qu t th c hi n t ng bên ch ng lên nhau - Biên v i gi ng p v phía bên n a gi ng i di n

t sóng ôi v i tr i gi a gi ng Phân chia u v i - Lai v i b ng v i p tr i, không b thi u ho c th a các chi u - X p r qu t ½ còn l i v bên xa a v i tr i

7.13. Th c hi n - Tr i ½ v i tr i, t m cao su, v i ph a gi ng còn l i cao su gi a gi ng và u gi ng - Tr i ti p v i p và v i ph m n

- Các mép r qu t ch ng lên nhau p v - Biên v i phía bên n a gi ng i di n

Các b c theo trình Tr i và kéo th ng nh n a gi ng ng t m v i ã làm.

Làm góc t m cao su và ph cao su u gi ng 7.14. Bao v i

- X p v i ph m n phía u gi ng bao m n l i - X p v i p ph lên trên ph i ph n phía u gi ng - X p v i d chân gi ng và ½ gi ng bên này b ng mép m - Th c hi n x p v i d chân gi ng và ½ gi ng bên còn l i Bao v i

7.15. Bao áo g i

t m t trái 1 góc c a áo g i vào Giúp thao tác góc c a g i, gi và kéo góc còn l i nhanh - X p ph n v i d n u có t g i lên u gi ng

c - Không ôm g i vào ng i dù b n hay ch - Tháo áo g i b n b trái l n ra ngòai

Bao áo g i 7.16. S p x p l i - Kéo t u u gi ng, gh ngay ng n -Tr l i v trí ban vùng xung quanh - Khoá bánh xe chân gi ng các v t d ng xung gi ng quanh gi ng - Phòng b nh tr t t , pm t 7.17. Chu n b - X p r qu t v i p và v i ph nh n ng i b nh n ½ gi ng v bên xa - Chu n b èn s i và các v t ng khác nh qu n áo, d ng c y d u sinh hi u, hút m, oxy…

- Chu n b ón ng i b nh n m trên gi ng và s i m m b o ng i nh c theo dõi và cung c p oxy.

- Cho ng i b nh qua gi ng an toàn - Tránh ng i nh nhi m l nh - Theo dõi theo gi tránh tai bi n x y ra

p r qu t v i p và v i ph n ½ gi ng v bên xa

7.18. Thu d n v i - Cho v i b n vào túi nylon ho c n i Tránh lây nhi m chéo Túi ng v i tr i b n có nhi m d ch ti t n qui nh c riêng

8. T

ánh giá và hu n luy n

ánh giá tr Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

c hu n luy n

N i dung Ph i b c 2 u m tr c khi làm góc m gi ng cao 10 cm phòng nguy c loét gi ng V i cao su c dùng cho t t c l ai gi ng Tình tr ng b nh có nhi u d ch ti t nên t ng i b nh n m tr c ti p lên v i cao su Gi ng ng ai khoa c chu n b ón ng i b nh hôn mê Làm góc các u m u tiên t u gi ng n chân gi ng i tr i gi ng b n dính d ch ti t sau khi tháo ra, tr c ti p ng n d i c a xe d ng c Tung v i tr i gi ng s ch lên m t gi ng kéo th ng tr c khi n sâu V i tr i gi ng có kích th c dài và r ng h n m 50cm Ph i nâng m l y v i tr i b n và cu n m t b n vào trong Cách làm góc gi ng ng ai khoa khác v i gi ng bình th ng V i tr i gi ng không nên kéo c ng s d làm rách v i Ch có m t lo i gi ng u khi n b ng tay khi c n thay i u gi ng, chân gi ng hay toàn b gi ng n v i d t trên xu ng d i cho t t c các ki u gi ng th Semi-Fowler’s áp d ng cho ng i b nh sau m vùng ng

Hu n luy n có giáo viên h

úng

Sai

ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h thông báo nh ng yêu c u chính c n t

ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m c trong bu i hu n luy n.

- Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t.

- Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c c a sinh viên và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. - Tóm t t nh ng v n

c n chú ý.

- Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n và a ra gi i pháp.

các b c khó kh n

- Giáo viên gi i thích và làm m u: Giáo viên gi i thích tòan b quy trình k thu t, trình di n các b c theo quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo. - Sinh viên t nh n xét và

t câu h i.

- Giáo viên gi i thích l i các v n

theo yêu c u sinh viên.

- Ki m tra s ti p thu c a sinh viên: Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t. - Giáo viên nh n xét nh ng u

m, nh ng sai sót c n chú ý v i tòan th nhóm.

- Th c hành theo nhóm: + Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng, giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u. 23

+ Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. l

ng giá:

d ng b ng ki m

N i dung 1.Tìm hi u yêu c u c a chu n b gi - Tình tr ng b nh - Ph ng ti n h tr - Quan sát v i tr i gi ng

T t ng b nh

2. Chu n b d ng c úng theo yêu c u 2.1. Gi ng 1 v i tr i - 1 V i tr i gi ng b trái x p ra ngòai - 1 g i và áo g i - 1 t m cao su và v i ph cao su (n u c n) 2.2. Gi ng 2 v i - 1 V i tr i gi ng b trái x p ra ngòai - 1 g i và áo g i - 1 t m cao su và v i ph cao su - 1 V i p b ph i x p ra ngòai 2.3. Gi ng ngo i khoa - 1 V i tr i gi ng b trái x p ra ngòai - 1 g i và áo g i - 2 t m cao su và 2 v i ph cao su - 1 V i p b ph i x p ra ngòai - 1 m n và v i ph m n - D ng c s i m, l y d u sinh hi u, hút m, th oxy - G ng s ch - Túi (nylon) ng v i b n - Dung d ch kh khu n n u c n 3. S p x p th t d ng c - Ki m tra b sóng ra ngòai 4. Chu n b môi tr ng xung quanh gi - T o kh ang tr ng làm gi ng - H song ch n 2 bên gi ng n u có -H u gi ng - Kéo th ng m - Tháo v i tr i b n n u có

Sai Không làm

Ghi chú

5. Tr i v i tr i gi ng - Gi ng 1 v i t sóng ôi v i tr i gi a gi ng - Lai to u gi ng, lai nh chân gi có)

ng (n u

5.1. X p r qu t ½ v i tr i - Các mép r qu t ch ng lên nhau - Biên v i tr i v phía bên n a gi ng 5.2. B c u -B cc 2

i di n

m u m

5.3. Làm góc 2 u m - Góc = ½ góc vuông - Mép x p góc trên c nh

5.4. n v i d - n t gi a gi

ng ra hai

5.5. Làm n a gi ng còn l i - Qua bên kia gi ng kéo th ng v i tr i Th c hi n phàn còn l i nh các b c 5.2; 5.3,5.4 5.6. Thay áo g i 5.7. S p x p l i vùng xung quanh gi ng - Tr l i v trí ban u các v t d ng xung quanh gi ng 5.8 Thu d n v i b n - Cho v i b n vào túi nylon ho c n i qui 6. Gi

ng 2 t m v i

6.1 t sóng ôi v i tr i gi a gi ng - Lai (nh ) v i tr i b ng mép m chân gi ng 6.2. X p r qu t ½ v i tr i - Các mép r qu t ch ng lên nhau - Biên v i tr i v phía bên n a gi ng 6.3. B c

6.4. Làm góc u m - Góc = ½ góc vuông - Mép x p góc trên c nh 6.5. n v i d - nt u gi

i di n

ng xu ng chân gi

ng 25

6.6. Tr i t m cao su t t m cao su ½ gi ng, cách 40cm - X p r qu t ½ t m còn l i

u gi

6.7. Tr i v i ph cao su t b ng v i cao su - X p r qu t ½ t m còn l i 6.8. n t m cao su và v i ph cao su - n ch c, th ng 1 bên gi ng 6.9. Mang theo v i p, qua bên kia gi hi n ph n còn l i - Gi ng các b c 3.4.5.6.7.8 6.10. Tr i v i p - Sóng ôi gi a gi u gi ng

ng th c

ng, lai b ng mép

6.11. X p r qu t ½ t m v i p - Các mép r qu t ch ng lên nhau - Biên v i tr i v phía bên n a gi ng

i di n

6.12. X p góc v i p chân gi ng - X p ½ góc vuông, không n v i p xu ng 6.13. Th c hi n tr i n a v i - Kéo th ng v i p - X p góc, không n

p còn l i

6.14. Thay áo g i - L n trái áo g i b n ra ngòai khi tháo - M c áo g i s ch, không ôm g i vào ng 6.15. Ph v i - L t mép v i

p p ngang g i

6.16. S p x p l i vùng xung quanh gi ng - Tr l i v trí ban u các v t d ng xung quanh gi ng 6.17. Thu d n v i b n - Cho v i b n vào túi nylon ho c n i qui 7. Gi

ng ngo i khoa

7.1. Tr i v i tr i gi

ng, sóng ôi

7.2. X p r qu t ½ v i tr i gi a gi 7.3. B c

gi a gi ng

m 26

7.4. Làm góc u m - Góc = ½ góc vuông - Mép x p góc trên c nh 7.5. n v i d - nt u gi

ng xu ng chân gi

7.6. Tr i t m cao su 1 ½ gi gi ng 40cm, n ph n d d 7.7. Tr i v i ph cao su 1

ng cách i m

½ gi

7.8. n t m v i ph cao su 7.9. Tr i t m cao su 2 phía u gi ng ph lên v i ph cao su 1 kho ng 10cm - X p r qu t ½ gi ng - B c u m và làm góc t m cao su 2 7.10. Tr i v i ph cao su 2, x p r qu t ½ gi ng - B c u m và làm góc v i ph cao su 2 7.11. Tr i v i

7.12. X p r qu t ½ t m v i

7.13. Tr i v i ph m n 7.14. Th c hi n n a gi

ng còn l i t b

c 3 - 13

7.15. Bao v i p - X p v i ph m n phía u gi ng bao m n l i - X p v i p ph lên trên v i ph m n phía u gi ng -X pv id chân gi ng và ½ gi ng bên này ng mép m - Th c hi n x p v i d chân gi ng và ½ gi ng bên còn l i 7.16. Bao áo g i 7.17. S p x p l i vùng xung quanh gi ng - Tr l i v trí ban u các v t d ng xung quanh gi ng 7.18. Chu n b nh n ng i b nh - X p r qu t v i p và v i ph m n ½ gi ng bên xa - Chu n b èn s i và các v t d ng khác nh qu n áo, d ng c l y d u sinh hi u, hút m, oxy… 7.19. Thu d n v i b n - Cho v i b n vào túi nylon ho c n i qui

THAY V I TR I GI

1. Lý thuy t liên quan

NG CÓ NG

I B NH N M

n k thu t

Gi ng b nh là môi tr ng ti p c n g n ng i b nh nh t do ó ng i u d ng khi n ch m sóc hay th c hi n các k thu t trên ng i b nh ph i luôn chú ý gi cho gi ng c s ch s , khô ráo, b ng ph ng vì n u gi ng b nh b m t do d ch ti t hay m t nguyên nhân nào u là nguy c làm nh h ng n tình tr ng s c kho c a ng i b nh nh loét gi ng, viêm da, nhi m trùng… ngoài ra n u v i tr i gi ng không c th ng thì các n p nh n c a v i tr i gi ng là m t trong các y u t gây è ép và là nguy c r t cao gây loét do t è cho nh ng ng i b nh n m lâu t i gi ng. Th i gian thay gi ng t t nh t là lúc ng i b nh i t m n u ng i b nh i l i c ho c khi t m ng i b nh t i gi ng xong, vì nh v y giúp cho gi ng c s ch s lâu n. Ngoài ra ng i u d ng c ng c n chú ý s s ch s , ti n nghi c a v i tr i gi ng và có th kéo v i tr i gi ng l i cho th ng trong khi ng i b nh ng i xu ng gh n ho c i d o mát ho c i làm xét nghi m. Trong khi thay v i tr i gi ng ng i u d ng ph i luôn chú ý luôn áp d ng vô khu n n i khoa trong khi thay v i tr i gi ng, qu n v ib t, dính ch t ti t vào trong, g n v i b n vào túi ch a tránh làm dính vào ng i hay các d ng c xung quanh, u v i t b r t xu ng sàn nhà ph i lau chùi và x lý ngay, h n ch s lây nhi m chéo. Khi ng i b nh có nguy c ch y d ch ti t ra ngoài, tuy t i không ng m tr c ti p trên t m nylon (cao su) mà ph i dùng t m ph b ng v i lên trên hút d ch ti t.

i b nh th m

Khi ng i b nh không ra kh i gi ng c, ph i luôn luôn gi an toàn cho ng i nh b ng cách ng i b nh n m h n m t bên gi ng ho c n m nghiêng r i kéo song ch n lên tránh gây té ngã cho ng i b nh, n u gi ng không có song ch n thì ph i n m t ng i ph gi ng i b nh trong khi ng i u d ng thay gi ng.

2. Quy trình k thu t: Thay gi Các b c th c hành 1. Chu n b ng nh 2. R a tay

ng v i m t v i tr i Ph

ng pháp ti n hành i b nh Giúp ng tâm lý tr

i Báo gi i thích cho ng

Áp d ng r a tay th

Lý do

ng qui

Nh ng i m c n l u ý

i b nh chu n b c

Thái

Gi m s lây nhi m

ni m n , ân c n

a s ch các m t c a bàn tay

3. So n d ng c TR

Chu n b m t xe d ng c trong ó có ch a - M t v i tr i gi ng - M t áo g i - Túi ng b n - T m cao su và v i ph

4.Chu n b tâm lý Báo và gi i thích cho ng cho ng i b nh nh

5. Chu n b vùng ph c n

Kéo t xa

u gi

ng i b nh ti p xúc i b ph i c a v i tr i gi ng

ng, gh … ra

t ng i b nh t tay gi vai, m t tay gi m m t bên hông cho ng i b nh n m gi ng nghiêng m t bên gi ng

- B trái x p ra ngoài

- Th m hút ch t ti t

- Có th dùng v áo g i c u ng i b nh có nguy c ch t ti t dính ra gi ng

Gi i thích cho ng i b nh Thái ni m n , vui v , hi u v t m quan tr ng thân thi n a vi c thay v i tr i gi ng o kho ng tr ng vi c tr i gi ng

ti n

n ch di chuy n nhi u, o kho ng tr ng v a

o kho ng tr ng m t bên Gi cho ng i b nh c ng ti n vi c làm an toàn b ng cách kéo song ch n ho c nh ng i ph a gi ng gi ng i b nh

Hình nh minh h a

7. Th c hi n k Tháo v i b n cu n vào trong thu t thay v i tr i gi ng v i m t i tr i: t v i tr i gi gi ng

ng lên ½

Tránh lây nhi m chéo

Tránh ch m tay vào m t v i tr i gi ng ti p xúc v i ng i b nh, tránh làm tung i

Tr i ½ gi

- T m tr i n p sóng ôi gi a gi ng - Ph u2 u m - Tránh tung t m v i tr i lên h n ch s phát tán vi khu n

TRONG

p r qu t ½ v i tr i ra gi a ng. c2 u u m

m và làm góc 2

n v i d xu ng d

Chu n b tr c khi tr i - M t tay nâng m, m t tay c u m ph n gi ng còn l i c - Góc ph i ch c ch n và n dàng sâu ph n v i d d i m Gi cho v i tr i gi ng c th ng - n v i d t gi a gi ng ra hai u gi ng - V a kéo v a n v i tr i gi ng c th ng

ng i b nh v ½ gi ng o kho ng tr ng cho ph n gi ng còn l i ã tr i xong. - M t tay gi vai, m t tay gi hông cho ng i b nh n m ng a và t t gi vai và hông kéo ng i b nh n m nghiêng t bên gi ng ã tr i xong

Gi an toàn cho ng i nh khi nâng b ng cách kéo song ch n ho c nh ng i ph gi ng i nh

Qua bên kia gi ng tháo v i n cu n vào trong cho vào túi ng b n

Th c hi n tr i gi ng gi ng các b c trên cho n a gi ng còn l i

n ch s lây nhi m t v ib n

Tr i ½ gi

t tay gi vai, m t tay gi Giúp ng hông cho ng i b nh n m ng a và t t lu n tay d i u, vai kéo ph n u ra gi a gi ng r i lu n tay d i th t ng và kheo chân kéo ph n còn l i qua gi a gi ng 8.Thay áo g i

t tay nâng c , m t tay l y i ra

n b trái c a áo g i ra ngoài

ng còn l i

Tránh ch m ph n n vào ng i

v i

-B c2 u mr im i làm góc - Kéo th ng v i d tr c khi n sâu d i m - B o m v i tr i gi ng th ng và g n gàng

i b nh ti n nghi - Gi an toàn cho ng i nh khi nâng - N u ng i b nh quá n ng có th nh m t ng i ph nâng

- Ng a t n th ng c vùng c - Tránh làm g p ho c ng a c ng i b nh quá c

ng tác nh nhàng

n ch s lây nhi m t v ib n

Tránh ch m ph n áo g i n vào ng i

t g i tr l i d nh

9. Chu n b các vùng ph c n

u ng

Quay u gi ng lên v i cao phù h p v i yêu c u tr ho c tu theo yêu c u ng i b nh

p x p bàn gh , t ng

i Giúp ng i b nh tho i mái, ti n nghi

Giúp ng i b nh an toàn u và ti n nghi

- Báo cho ng i b nh bi t vi c ã xong - Quan sát ng i b nh phát hi n các d u hi u b t th ng nh khó th , m t… 10. Thu d n d ng Thu d n túi SAU

v ib n

Phòng b nh p

c ng n

Giúp ng i b nh an toàn, tho i mái và ti n nghi

Làm sao cho các ph n d a áo g i không th a ra ngoài

cao c a gi ng ph i phù h p v i tình tr ng b nh - N u gi ng không th quay c thì có th dùng i chèn Kéo bàn gh nh nhàng tránh gây ti ng ng Quan sát ng i b nh tr c khi r i kh i gi ng, b o m ng i b nh c an toàn và ti n nghi

X lý v i theo úng qui Tránh ch m vào các v i nh, tránh lây nhi m chéo n, n u v ib tc n ph i s d ng túi plastic ch a tránh ch t ti t r i vãi ra ngoài

3. Quy trình k thu t: Thay gi

ng v i hai v i tr i

Các b c th c Ph ng pháp ti n hành hành 1. Chu n b ng i Báo gi i thích cho ng i b nh Giúp ng nh tâm lý tr 2. R a tay

Áp d ng r a tay th

ng qui

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

i b nh chu n b c

Thái

Gi m s lây nhi m

ni m n , ân c n

a s ch các m t c a bàn tay

3. So n d ng c

Chu n b m t xe d ng c trong ó có ch a - M t v i tr i gi ng -M tt mv i p - M t áo g i - Túi ng b n - T m cao su và v i ph

4. Chu n b tâm lý Báo và gi i thích cho ng cho ng i b nh nh

5. Chu n b vùng ph c n

Kéo t xa

u gi

ng i b nh ti p xúc i m t ph i c a v i tr i gi ng ng i b nh ti p xúc i m t ph i c a v i tr i gi ng - Th m hút ch t ti t i

ng, gh … ra

t ng i b nh t tay gi vai, m t tay gi m m t bên hông cho ng i b nh n m gi ng nghiêng m t bên gi ng

- M t trái x p ra ngoài - M t ph i x p ra ngoài - Có th dùng v áo g i c u ng i b nh có nguy c ch t ti t dính ra gi ng

Gi i thích cho ng i b nh Thái ni m n , vui v và hi u v t m quan tr ng thân thi n a vi c thay v i tr i gi ng Tao kho ng tr ng vi c tr i gi ng

ti n

n ch di chuy n nhi u, o kho ng tr ng v a

o kho ng tr ng m t bên Gi cho ng i b nh c ng ti n vi c làm an toàn b ng cách kéo song a gi ng ch n ho c nh ng i ph gi ng i b nh

Hình nh minh h a

7. Th c hi n k Tháo v i b n cu n vào trong thu t thay v i tr i gi ng v i hai i tr i t v i tr i gi ng lên ½ gi ng

p r qu t ½ v i tr i ra gi a ng

TRONG

Tránh lây nhi m chéo

Tr i ½ gi

Tránh ch m tay vào m t v i tr i gi ng ti p xúc v i ng i b nh, tránh làm tung i - T m tr i n p sóng ôi gi a gi ng m t u c a t m tr i ng mép m chân gi ng - Tránh tung t m v i tr i lên h n ch s phát tán vi khu n

Chu n b tr c khi tr i p r qu t ph n d ra ph n gi ng còn l i c gi a gi ng và nhét sâu dàng ph n còn l i d i l ng ng i b nh

c u m u gi ng, kéo ph n v i tr i gi ng chân gi ng cho th ng.

Gi cho v i tr i gi c th ng

Làm góc gi ng

Gi cho v i tr i gi c th ng

Góc ph i ch c ch n và n sâu ph n v i d d i m

Kéo cho v i tr i gi c th ng

- nv id t u gi ng n chân gi ng - V a kéo v a n v i tr i gi ng c th ng

n v i d xu ng d

t tay nâng c u m

m, m t tay

t t m cao su cách u gi ng 40cm, x p r qu t ph n t m cao su nhét sâu i l ng ng i b nh, ph n n sâu d i m

Ch t ti t không th m xu ng gi ng

Vu t t m cao su cho th ng tr c khi nhét d i l ng ng i b nh và n sâu d i m

t t m v i ph lên trên t m Ch t ti t c th m hút cao su, x p r qu t ph n t m i ph nhét sâu d i l ng ng i b nh, ph n d n sâu i m ng i b nh v ½ gi ng o kho ng tr ng cho ã tr i xong ph n gi ng còn l i - M t tay gi vai, m t tay gi hông cho ng i b nh n m ng a và t t gi vai và hông kéo ng i b nh n m nghiêng t bên gi ng ã tr i xong

Vu t t m v i ph cho th ng tr c khi nhét d i l ng ng i b nh và n sâu d i m

Qua bên kia gi ng mang theo n ch s lây nhi m t mv i p thành gi ng, v ib n tháo v i b n cu n vào trong cho vào túi ng b n. Th c hi n tr i gi ng gi ng Tr i ½ gi ng còn l i các b c trên cho n a gi ng còn l i

Tránh ch m ph n n vào ng i

Gi an toàn cho ng i nh khi nâng b ng cách kéo song ch n ho c nh ng i ph gi ng i nh

v i

- B c u m r i m i làm góc - Kéo th ng v i d tr c khi n sâu d i m - B o m v i tr i gi ng th ng và g n gàng

Kéo t m cao su và t m v i ph cùng lúc và n sâu d i m

Gi cho t m v i cao su và Kéo th ng v i d tr m ph c th ng n sâu d i m

t tay gi vai, m t tay gi Giúp ng hông cho ng i b nh n m ng a và t t lu n tay d i u, vai kéo ph n u ra gi a gi ng r i lu n tay d i th t ng và kheo chân kéo ph n còn l i qua gi a gi ng t t m v i p lên ½ gi ng Tr i t m gi ng

p r qu t ½ v i ng

c khi

i b nh ti n nghi - Gi an toàn cho ng i nh khi nâng - N u ng i b nh quá n ng có th nh m t ng i ph nâng

p lên ½

-T mv i p n p sóng ôi gi a gi ng m t uc at mv i p b ng mép m u gi ng - Tránh tung t m v i p lên h n ch s phát tán vi khu n

p ra gi a Chu n b tr c khi tr i - X p r qu t ph n d và ph n t m p còn l i c ph lên ½ ng i b nh dàng - L t ph n u c a t m v i p xu ng 30-40cm không ph lên m t c a ng i b nh

Làm góc gi ng

mép

m chân

Giúp t m v i n gàng

Qua bên kia gi ng, cu n g n n ch s lây nhi m t gàng v i p b n vào trong v ib n cho vào túi ng b n Kéo v i p m i che cho Giúp ng i b nh c ng ng i b nh, x p ly mép dàng bàn và ngón chân m chân gi ng tr c khi trong t m v i p c chân m

8. Thay áo g i

Làm góc chân gi ng còn i t tay nâng c , m t tay l y i ra

Giúp t m v i p c n gàng - Ng a t n th ng c vùng c - Tránh làm g p ho c ng a c ng i b nh quá c n b trái c a áo g i ra ngoài n ch s lây nhi m t v ib n

t tay n m m t góc c a g i và n m góc c a áo g i m i, tay còn l i m c ph n áo g i còn l i vào g i

n ch s lây nhi m t v ib n

Làm góc, nh ng không n sâu d i m Tránh ch m ph n n vào ng i

v i

- X p 1-2 ly - Luôn gi cho t m v i p c th ng và có kho ng cách c ng cho ng i nh

Làm góc, nh ng không n sâu d i m ng tác nh nhàng

Tránh ch m ph n áo g i n vào ng i Tránh ch m ph n g i b n vào ng i

t g i tr l i d nh

9. Chu n b các vùng ph c n

u ng

i Giúp ng i b nh tho i mái, ti n nghi

Làm sao cho các ph n d a áo g i không th a ra ngoài

- Nâng u gi ng lên v i - Giúp ng i b nh an toàn cao phù h p v i yêu c u u và ti n nghi tr ho c tu theo yêu c u ng i b nh - S p x p bàn gh , t u - Phòng b nh c ng n gi ng p

cao c a gi ng ph i phù h p v i tình tr ng b nh - N u gi ng không th nâng c thì có th dùng i chèn

- Báo cho ng i b nh bi t vi c ã xong - Quan sát ng i b nh phát hi n các d u hi u b t th ng nh khó th , m t…

Quan sát ng i b nh tr c khi r i kh i gi ng, b o m ng i b nh c an toàn và ti n nghi

10. Thu d n d ng Thu d n túi SAU

v ib n

Giúp ng i b nh an toàn, tho i mái và ti n nghi

v i X lý v i theo úng qui Tránh ch m vào các n, n u v ib tc n nh, tránh lây nhi m chéo ph i s d ng túi plastic

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1. Hu n luy n có giáo viên h

ng d n và làm m u

Tr c khi b t u ph n h ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n: - Ph i ch c ch n sinh viên hi u rõ cm iv n trong bu i hu n luy n. Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, nh ng u mà sinh viên ch a n m rõ và chú ý n nh ng u mà sinh viên có th t c sau bu i hu n luy n. - Tóm t t nh ng v n c n chú ý. Tr c khi gi i thích và th c hành, c n c p n nh ng b c quan tr ng trong k n ng. Giáo viên c n ph i nói rõ t ng b c trong ph n quy trình k thu t. - Giáo viên gi i thích và làm m u: Giáo viên s th thu t, sau ó s làm l i t ng b c m t c a k thu t và hi n nh ng b c k thu t này, trong khi ó sinh viên s có th t nh ng câu h i và nh n xét và th m chí có th i b c quy trình mà sinh viên không n m rõ. y

c hi n toàn b các b c c a k gi i thích lý do t i sao ph i th c quan sát và làm theo, sinh viên yêu c u giáo viên th c hi n tr

- Ki m tra s ti p thu c a sinh viên: M i m t sinh viên lên trình di n l i k n ng v a ng th i các sinh viên khác s quan sát và cho nh n xét. - Th c hành theo nhóm:

+ Các sinh viên s c th c hành trên gi ng theo t ng nhóm nh theo quy trình thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho dàng và t yêu c u + Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. 4.2. T l

ng giá: S

4.3. B ng ki m l m v i tr i Stt

d ng b ng ki m (checklist)

ng giá k thu t thay v i tr i gi N i dung

Chu n b ng

R a tay

So n d ng c

Chu n b tâm lý cho ng

Chu n b vùng ph c n

6 7

t ng

i b nh

i b nh n m m t bên gi

Th c hi n k thu t thay v i tr i gi t v i tr i

ng ng v i

7.1 Tháo v i b n cu n vào trong 7.2

t v i tr i gi

7.3

p r qu t ½ v i tr i ra gi a gi

7.4

m và làm góc 2

i b nh n m v i m t

Không liên T t Sai Không quan làm

i b nh

ng lên ½ gi

ng có ng

ng ng u

m 39

Ghi chú

7.5 7.6

n v i d xu ng d ng

i b nh v ½ gi

ng ã tr i xong

7.7

Qua bên kia gi ng tháo v i b n cu n vào trong cho vào túi ng b n

7.8

Th c hi n tr i gi ng gi ng các b c: 7.2, 7.3, 7.4, 7.5, 7.6 trên cho n a gi ng còn l i

7.9 Cho ng

i b nh n m ng a qua gi a gi

Thay áo g i

Chu n b các vùng ph c n

10 Thu d n d ng c

4.4. B ng ki m l m v i tr i

ng giá k thu t thay v i tr i gi

Stt

i dung

Chu n b ng

R a tay

So n d ng c

Chu n b tâm lý cho ng

Chu n b vùng ph c n

6 7

t ng

Không liên quan

i b nh

i b nh n m m t bên gi

Th c hi n k thu t thay v i tr i gi t v i tr i:

ng ng v i

7.1 Tháo v i b n cu n vào trong 7.2

t v i tr i gi

7.3

p r qu t ½ v i tr i ra gi a gi

7.4

7.7 7.8 7.9

ng ng

c u m u gi ng, kéo ph n v i tr i gi ng chân gi ng cho th ng.

7.5 Làm góc 7.6

ng lên ½ gi

n v i d xu ng d

u gi i

t t m cao su ½ gi ng cách u gi 40cm, ph n d n sâu d i m t t m v i ph cao su ½ gi n sâu d i m ng

i b nh v ½ gi

ng có ng

ng, ph n d

ng ã tr i xong.

i b nh n m v i hai

Sai

Không làm

Ghi chú

7.10

Qua bên kia gi ng mang theo t m v i p thành gi ng, tháo v i b n cu n vào trong cho vào túi ng b n.

Th c hi n tr i gi ng gi ng các b c: 7.2, 7.11 7.3, 7.4, 7.5, 7.6. 7.7, 7.9 trên cho n a gi ng còn l i 7.11

Kéo t m cao su và t m v i ph cùng lúc và n sâu d i m

7.12

Cho ng gi ng

i b nh n m ng a qua gi a

7.13

tt mv i

7.14

p r qu t ½ v i

7.15 Làm góc 7.16

p lên ½ gi

mép

p ra gi a gi m chân gi

Qua bên kia gi ng, cu n g n gàng v i n vào trong cho vào túi ng b n

Kéo v i p m i che cho ng i b nh, x p 7.17 ly mép m chân gi ng tr c khi b c chân m 7.18 Làm góc

chân gi

ng còn l i

Thay áo g i

Chu n b các vùng ph c n

10 5.

Thu d n d ng c

Th c hành k thu t Th c hành t i lab không có giáo viên Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch T ch c giám sát b ng nhi u cách: - Camera

t ki m tra

- Sinh viên t giám sát l n nhau - Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

- Nhân viên t i khoa lâm sàng - Giáo viên h

ng d n t i khoa lâm sàng

TH NGH NG I TR LI U THÔNG TH

1. Gi i thi u t ng quan Trong ch u tr i v i m t s b nh òi h i ng i b nh có m t t th n m c bi t, m i t th có nh ng ch nh và ch ng ch nh rõ ràng, giúp ng i b nh n m u tr liên t c kéo dài trên gi ng c tho i mái và ti n nghi, ngoài ra còn tránh c bi n ch ng do t th sai hay thi u d ng c h tr , ng th i còn giúp cho u tr , ch m sóc nh t hi u qu . 2. M c tiêu k n ng 1. 2. 3. 4. 5.

Nh n th c t m quan tr ng c a vi c thay i t th khi n m vi n Mô t các yêu c u c a d ng c h tr Trình bày yêu c u c a nh n nh NB tr c khi ch n t th Chu n b y d ng c cho t ng l ai t th Th c hi n quy trình k thu t t NB t th ngh ng i tr li u thích h p t i phòng rèn luy n k n ng 6. Th o lu n và t rèn luy n v thái khi th c hi n m b o s an toàn 3. Lý thuy t Ng i b nh già y u, suy ki t, m t m i, v n ng h n ch và nh t là nh ng ng i nh có các v n v th n kinh, c x ng kh p luôn òi h i s h tr trong t th c tho i mái mà v n gi c t th c n ng khi n m hay ng i. t c u này ng i u d ng th ng dùng các d ng c h tr , nh ng tr c khi th c hi n, u ng c n nh n nh rõ tình tr ng ng i b nh l a ch n d ng c thích h p theo yêu u u tr và kích c t ng ng v i t ng ng i b nh 3.1 Các d ng c h tr G i:

V i cu n lót vùng Th t l ng - Mông Cu n b ng N p c tay Giày ng

Thanh xà treo

Song gi H pg

gi t th thích h p

Có nhi u lo i hình dáng khác nhau hay kích c khác nhau, giúp nâng các ph n c a c th , nâng chi u cao, gi m au sau m , dùng làm n p, h tr khi ng i b nh ho, giúp th c sâu phòng chân xoay ngoài khi ng i b nh n m ng a Dùng v i dày hay m n cu n 2 u, t d i vùng th t l ng n g i Duy trì ch c n ng c m n m c a ngón 1, và duy trì t th c n ng c a các kh p ngón tay và bàn tay Gi t th cho ngón 1 và kh p c tay Duy trì bàn chân t th th ng góc v i c chân, kh p c chân t th thích p. Giày làm b ng plastic c ng hay ch t d o n ng. Khi áp d ng u d ng nên nh tháo giày ít nh t 3 l n trong ngày quan sát, theo dõi tình tr ng da và ho t ng c a các kh p Th ng t u gi ng, dùng cho ng i b nh chi trên v n c ng bình th ng, chi d i y u, li t hay ang t n th ng. Ng i b nh n m xà h tr khi c n di chuy n lên phía u gi ng, giúp ng i lên d dàng, hay còn là ng c t p t ng s c m nh cho cánh tay t d c 2 bên gi ng, theo chi u dài c a gi ng, gi an toàn cho ng i b nh hay tr s c khi ng i b nh mu n ng i lên Gi bàn chân th ng góc v i c chân, tránh bi n ch ng bàn chân xuôi

Khi t ng i b nh các t th kh p nên t th c n ng và h i co i

u tr hay ngh ng i, u d ng c n chú ý các tránh gi m kh n ng v n ng v sau.

Ngoài ra u d ng c n ph i chú ý các vùng chèn ép do t th t i các tránh bi n ch ng loét gi ng.

3.2 Nh n Tr sau:

nh c khi cho ng

i b nh n m theo t th nào, ng

ng c n bi t các v n

Tình tr ng b nh: có t n th ng c t s ng, khó kh n khi th , v n lo i ph u thu t, có d n l u kèm theo …

v th n kinh,

Y l nh c a th y thu c Kh n ng th ch t c a ng

i b nh

Tu i Tri giác Ti n trình b nh lý T mv n

ng, s c c

Kh n ng ph i h p Ti n s các b nh mãn tính có liên quan S thích và thói quen c a ng

i b nh

Các y u t nguy c 3.3 Các t th ngh ng i tr li u thông th 3.3.1 Th

th n m ng a th ng ng áp d ng khi n m ngh

th tr li u sau ng t, choáng, chóng m t, xu t huy t nh . Ch ng ch

nh: Ng

i b nh hôn mê, hay nôn ói nhi u.

Khi cho ng i b nh n m ng a u d ng c n chèn lót vùng l ng mông, t ng s tho i mái theo yêu c u c a ng i b nh, l u ý các kh p bàn ngón, bàn chân xuôi. Yêu c u gi t th

úng khi n m ng a

u, c và c t s ng n m trên Cánh tay Chân

t hai bên thân ng

ng th ng i, bàn tay

t song song v i thân ng

úp

Tr ng i t th ng a th ng Vai không

c nâng

, th

ng có khuynh h

ng xoay trong

M r ng khu u Kh p hông d xoay ngoài Ngón 1 bàn tay luôn d ng Bàn chân du i V trí chèn ép nhi u: vùng ch m, b vai, c t s ng, khu u, gót chân

th n m ng a th ng 3.3.2 T

th Fowler’s

th này ng i b nh c t n m u cao v i nhi u m c khác nhau, th c áp d ng trong th i k d ng b nh, ng i già, khi cho ng i b nh n t i gi giúp ng i b nh tho i mái khi ng i ngh hay xem sách báo, ti vi. Ngoài ra t th này

c dùng trong k thu t ch m sóc hay

Sau m t s ph u thu t B nh Ch ng ch

u tr các b nh nh :

b ng

ng hô h p, b nh tim

i b nh có r i lo n v nu t.

i b nh hôn mê, sau gây mê

Có 3 m c

ng ng,

Semi Fowler’s nâng Fowler ‘s nâng

u gi

High Fowler ‘s nâng Yêu c u gi t th

ng 45°- 60° u gi

S c n ng c a c th

Chân

ng 60°- 90°

úng khi n m ng a

u, c và l ng n m trên

Cánh tay

ng 30°

ng th ng c nâng

c chèn lót nâng

và

t song song v i thân ng

G i h i co Bàn chân

c nâng

t hai bên thân ng

i, bàn tay

úp

b ng g i tròn hay nâng chân gi

th ng góc v i c chân

Gi an toàn cho ng i b nh b ng cách kéo song ch n 2 bên gi lót nâng các vùng c vai, cánh tay, g i, bàn chân.

th Fowler’s 45°- 60°

ng, chú ý chèn

th high Fowler ‘s 900 3.3.3 T

th n m s p

Ng i b nh c n m úp b ng trên m t ph ng gi ng, m t nghiêng 1 bên, vùng ng mông không b è ép, do ó t th này c áp d ng trong tr ng h p ng i b nh có v t loét ép vùng l ng, vùng x ng cùng c t. C t s ng th ng và chân m r ng. Theo tác gi Defloor (2000) cho r ng t th n m s p giúp gi m nguy c loét gi ng nhi u nh t, tuy nhiên trên th c t t th này l i ít c áp d ng. Ng i b nh n m s p thì s c n ng c a c th th ng t p trung t i 2 u vùng x ng òn, mào ch u. Chú ý chèn lót vùng m t và vai ng c, chèn lót vùng b ng giúp gi m áp c c a c t s ng và gi m è ép lên vùng ng c. Do ó t th này còn c áp d ng khi có ch ng h i b ng. Ch nh: áp d ng trong các tr ng h p: V t loét hay có nh ng t n th ng vùng l ng mông Khám vùng gáy, l ng, mông Tr nh ng hay gi t mình Tr ng i t th n m s p: T ng cong c a c t s ng Không thu n l i nên ít áp d ng Các vùng d b chèn ép: 2 u vùng x

ng òn, mào ch u, g i, m t cá chân

th n m s p 3.3.4 T

th n m nghiêng sang ph i ho c sang trái

Ng i b nh n m nghiêng m t bên, s c n ng c th t hông và vai Áp d ng trong tr ng h p: T th ngh ng i Có d n l u vùng b ng, n m nghiêng bên d n l u T n th ng vùng l ng Tr ng i t th n m nghiêng ng cong c a c t s ng không t th c n ng Vai và kh p hông có th xoay trong, và là m tì è, nên d b loét Thi u s nâng bàn chân 45

Các

m chèn ép th

ng g p: tai, vai, gai hông, m u chuy n l n x

ng ùi.

th n m nghiêng 3.3.5 T

th n m Sim’s

ây c ng là t th n m nghiêng, nh ng khác v i n m nghiêng v s phân b s c ng c a c th , các m tì è t p trung vào các m mào ch u, vai, vùng ùi, g i, t ph n x ng òn. Ng i b nh n m nghiêng sang bên trái, tay trái a ra sau l ng tay ph i a lên trên, chân trái h i co, chân ph i co nhi u h n h ng lên b ng Tr ng i t th n m Sim’s C cong 1 bên Vai và hông xoay trong Tr ng h p áp d ng Th ng dùng khám h u môn, tr c tràng, âm 3.3.6 T

th n m ng a

o, th t tháo

u th p

ây là t th dùng trong tr li u trong các tr Sau ng t choáng Sau ch c dò ng s ng Kéo x ng trong tr ng h p g y x Yêu c u c a t th u c , l ng theo ng th ng Chân kê cao h n u 150 - 20 0 Tay d c theo thân Áp d ng trong th i gian ng n

ng h p

ng chi d

3.4. Quy trình k thu t Các b c th c hành

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

c y l nh t h s , xác nh: - M c ích c a chuy n t th - Ki m tra ghi - Yêu c u liên quan n t th chú, thông tin s c - Ti n s các b nh mãn tính kho có liên quan - Th i gian kéo dài c a t th

th i u tr c bi t c n có y nh c a bác s u d ng chu n b t t các yêu u tr c khi th c hi n, s làm ng s an tòan cho ng i b nh và áp d ng k thu t úng - Viêm kh p, tai bi n… nh h ng m v n ng - m b o thay i t th khi c n

- Phù h p v i ch nh và ch ng ch nh c a t ng t th - C n có s tham gia ý ki n c a ng i b nh khi ch n l a t th ngh ng i - Tham kh o v i th y thu c th i gian duy trì cho th

2. R a tay, nh n nh (NB) - Tri giác, tu i - Toàn tr ng

- Xác nh kh n ng ng i b nh p tác khi th c hi n k thu t c l ng s c n ng nâng an toàn - Giúp l a ch n dùng d ng c h tr và ch n t th thích h p - Ch n d ng c h tr và t th phù h p

- N u NB hôn mê c n chú ý bi n ch ng n m lâu không xoay tr - NB to, n ng, c n chu n ng i tr giúp - L u ý NB ang u tr gãy x ng

1. Ki m tra y l nh

- Kh n ng v n ng TR

- T n th ng C ngoài da, x ng kh p - Ph ng ti n h tr - Th m h i nhu u và thói quen a NB

Quan sát và h i b nh n u

- Tên tu i, nh h ng - Béo, trung bình hay g y - ánh giá t m v n ng di chuy n c a các kh p b ng cách h i ho c NB th c hi n - Xác nh vùng, lo i t n th ng, di n tích - Các lo i g i, c g i - Lo i gi ng: nâng c gi ng - Song ch n - H i NB v thói quen - T th - N m có g i cao c a g i

u và chân

- L u ý t n th ng nghi - Giúp nâng , t o s tho i mái ng tr t kh p, gãy x ng cho NB, ng th i tránh nh ng bi n ch ng do t th sai - N u không có , c n - T th ngh ng i không gây nh ng ch v t khác thay th ng n tình tr ng b nh, thì nên tôn tr ng ý ki n c a NB s làm ng s tho i mái

Hình nh minh h a

2. Chu n b d ng

- Các d ng c h tr

TRONG

D ng c NB và ch - Các lo - V i cu -N pc pg

úng theo yêu c u tình tr ng Giúp t ng s thho i mái ti n nghi u ki n c a khoa phòng mà ng và tránh các bi n ch ng n m lâu cho NB i g i và c thích h p n tròn 2 u, cu n b ng tay, thanh xà treo, song gi ng,

Ng i b nh li t và hôn mê n chú ý các d ng c h tr t th c n ng và an toàn cho ng i b nh, d ng ng a loét

3. R a tay

R a tay n i khoa

4. Báo gi i thích NB

- Thông báo m c ích c a t th - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a t th

Chu n b t t v tâm lý, c n s ph i NB hi u m c ích c a k p c a NB thu t, ng ý h p tác

5. T th n m ng a th ng - Chu n b v trí gi ng

- Gi ng b ng - Chi u cao gi ng th p

- An toàn cho NB, giúp NB lên xu ng d

- u c , c t s ng theo ng th ng - Tay t song song v i thân - Chân th ng song song v i nhau Chèn g i vùng u và vai - t g i tròn nh t vào ph n hõm c a vùng th t l ng và khoeo chân - th pg bàn chân, bao cát bên ngoài c chân - t v i cu n tròn 2 u t th t l ng n trên g i - Chèn g i d i cánh tay - C m cu n b ng trong lòng bàn tay n u n

- Gi c th không bi n d ng giúp tho i mái

- T th NB ngh ng i - Chèn lót

m b o tránh lây nhi m chéo

- Gi m c ng c a c t s ng c , c th t l ng và g i không m i - Gi bàn chân th ng góc v i c chân, tránh chân ngã ngoài - Tránh kh p hông và chân xoay ngoài - Gi kh p bàn ngón tay t th n ng

- Chi u cao gi quá 60cm

ng không

- NB b li t ngoài vi c chèn lót và gi t th c ng, c n chú ý chèn lót các v trí d loét t : vùng ch m, mông, gót chân

6. T th Fowler’s - Chu n b v trí gi ng o Semi fowler’s o th - Quay u gi ng cao 300 Fowler’s - Quay u gi ng cao t 450 - 600 o th high - Quay u gi ng cao t 600 - 900 Fowler’s - Chèn lót - Chèn g i t vai lên u NB n u c n - Dùng 2 g i 2 tay - Chèn g i tròn khoeo chân - th pg bàn chân

Gi c th không bi n d ng giúp tho i mái

th c n ng : u, c và l ng n m trên ng th ng - Chân t song song v i thân ng i - G i h i co c nâng ng g i tròn hay nâng chân gi ng 150 - Bàn chân th ng góc i c chân

th Fowler’s

7. T th n m s p - Chu n b v trí gi ng - Gi ng b ng -T th NB - Chi u cao gi ng th p - u và m t nghiêng 1 bên - C và l ng th ng - 2 tay trên g i ho c d c theo thân - 2 chân song song v i ng i - Chèn lót các - Chèn g i nâng vai ng c và u vùng ng i b nh - Chèn g i vùng b ng - Cánh tay t 2 bên g i - Kê g i t c ng chân n ngón chân Cách 1 - Cách l t s p - Cho NB n m 1 bên gi ng ng i b nh - Tay g n ng i b nh t sát vào thân ng i b nh - Chân xa tréo lên chân g n - t g i ngang t m b ng ng i b nh - D 1 tay n m vai, 1 tay mông, l t ng i b nh nghiêng và t ng i b nh (NB) n m s p Cách 2 Cho NB n m 1 bên gi ng - t 2 tay ng i b nh d i l ng - D lu n 1 tay qua vai, 1 tay qua t i mông. - Kéo ng i b nh v phía D - L t nghiêng ng i và t n m s p mình NB

- An toàn cho NB, giúp NB lên xu ng d - Giúp NB d th và tho i mái - Gi c th t th c n ng

- Gi thông ng khí o - Giúp gi m ch ng h i b ng

- Chi u cao gi ng không quá 60cm - Không è ép vùng ng c, ng - Nâng c ng chân gi bàn chân th ng góc c chân Theo dõi nh p th và tình tr ng b ng ch ng th n m s p

Giúp thao tác

c d dàng

- G i nâng ng c vai

c vùng

- G i úng v trí

b ng

- T th D ng chân tr c chân sau, khu u g i, ch u s c n ng NB - D luôn ng v phía s t NB qua - Quan sát ng i b nh ng cân, c n ng i h tr

8. T th n m nghiêng - Chu n b v trí gi ng - T th ng nh

- Chèn lót

- An toàn cho NB, giúp NB lên xu ng d

Chi u cao gi quá 60cm

ng không

- Giúp th d

- Ng i b nh không n m è lên tay - Ng i b nh li t, hôn mê có th t thêm g i sau ng h tr

- Gi ng b ng - Chi u cao gi ng th p - u c , l ng theo ng th ng - G i h i co - Cánh tay ôm g i ngang b ng hay t trên vùng ch u - 2 Chân co -Chèn g i t vai lên u - Ng i b nh ôm g i tr c ng c b ng - Ng i b nh ôm g i gi a 2 chân

Cách 1 - Cách l t ng i - Cho NB n m 1 bên gi ng nh n m nghiêng - Tay g n dang xa thân, tay xa t trên ng - Chân xa tréo lên chân g n - D t 1 tay vai, 1 tay mông, l t NB v phía mình - Cách 2 Tay xa NB dang ra xa thân - Chân g n tréo lên chân xa - D lu n 1 tay qua vai bên kia, 1 tay qua mông - Kéo NB v phía mình, l t Nb qua bên kia

- Giúp NB tho i mái

- Chân d i h i co hay du i th ng, chân trên co nhi u

Giúp thao tác

- T th D ng chân tr c chân sau, khu u g i, ch u s c n ng ng i b nh

c thu n l i

- Kéo song ch n bên xa tr c khi l t NB v bên xa - Quan sát s c n ng c a NB

th n m nghiêng

9. T th n m Sim’s - V trí gi ng - T th ng nh

- Chèn lót

10. Ki m tra t th ng i b nh

- Gi

b ng và th p

Chi u cao gi ng không quá 60cm - N m nghiêng sang trái - Giúp m r ng c vùng h u môn - M r ng vai trái ra sau - Tay trái cho ra sau l ng âm o - Chân trên (chân ph i) co - Tay ph i h i co t h ng lên g i - Giúp gi úng t th bác s nhi u h ng lên b ng - Chân ph i co ít, chân trái co nhi u h n khám vùng h u môn tr c tràng, âm - Mông t sát c nh và h ng v phía b ng o d dàng mà v n không gây gi ng -Chèn g i vùng vai và u khó ch u cho NB -Chèn g i d i cánh tay ph i -Chèn g i gi a 2 c ng chân - Quan sát t th ng i b nh - H i c m giác ng i b nh n u

- Gi an toàn

Xác nh t th úng yêu c u u ch nh n u c n

- Các t th úng v trí c ng theo yêu c u - Chèn lót các ph n c th

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1. ánh giá tr

c hu n luy n

Stt N i dung 1 Luôn gi i thích m c ích và ph ng pháp chuy n t th cho NB tr c khi th c hi n 2 th n m nghiêng s c n ng t p trung vùng u, g i và bàn chân 3 NB có d n l u nên cho n m nghiêng bên không có d n l u tránh è lên ng d n l u 4 th nghiêng giúp c t s ng không ch u l c, nên c xem là t th c ng cho NB có t n th ng vùng c t s ng 5 D luôn ng v phía s p l t NB qua 6 Quay chân gi ng cao 150 – 200 giúp thân ng i b nh ít b tu t khi cho m t th high Fowler’s 7 th n m s p, bàn chân c t do, không chèn lót 8 D luôn ng th ng khi nâng NB 9 th n m nghiêng chân d i co nhi u h n chân trên 10 Ch l t nghiêng NB v phía xa khi gi ng có song ch n 11 t gi ng b ng khi cho NB n m s p, hay ng a th ng 12 NB b loét vùng mông cho n m t th nghiêng hay n m s p 13 th Sim’s làm cho kh p vai ph i xoay ngoài 14 Kh p hông d xoay ngoài trong t th n m ng a 15 Kh p hông d xoay trong t th n m ng a 4.2. Hu n luy n có giáo viên h

úng

Sai

ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h thông báo nh ng yêu c u chính c n t

ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m c trong bu i hu n luy n.

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t.

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên, và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n

c n chú ý.

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp. Giáo viên gi i thích và làm m u: Giáo viên gi i thích tòan b quy trình k thu t, trình di n các b quy trình, sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và

c theo

t câu h i

Giáo viên gi i thích l i các v n

theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên: Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u nhóm. 53

m, nh ng sai sót c n chú ý v i toàn th

Th c hành theo nhóm: Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u. Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. 4.3. T l

ng giá: s d ng b ng ki m

ng ki m: T th ngh ng i tr li u thông th

N i dung

T t

1. Tìm hi u yêu c u c a ch n t th cho NB - Tình tr ng b nh, tri giác - Ph ng ti n h tr - Kh n ng v n ng - Th m h i nhu c u và thói quen c a NB - Ti n s các b nh mãn tính 2. Chu n b d ng c úng - G i lo i và c thích h p - Các d ng c h tr

theo yêu c u

3. R a tay 4. Thông báo, gi i thích cho ng i b nh - M c ích và ích l i c a t th - Chu n b môi tr ng 5. Chu n b v trí c a gi ng theo t th thích h p 5.1. Gi ng b ng trong các t th : n m ng a th ng, m s p, n m Sim’s, t th n m nghiêng sang ph i ho c sang trái. 5.2. u gi ng nâng cao: t th Fowler’s (có 3 m c ) u gi ng nâng cao t 300 n 900, chân gi ng có th nâng 150 5.3 u gi ng th p h n chân gi ng: t th n m u th p 6. t NB n m theo t th 6.1. T th n m ng a th ng - u c ,c t s ng theo ng th ng - Tay t song song v i thân - Chân th ng song song v i nhau 6.2. T th Fowler’s - NB n m ng a, u c , l ng trên ng th ng - Chân th ng 6.3. T th n m s p - u và m t nghiêng 1 bên - C và l ng th ng - 2 tay trên g i ho c d c theo thân - 2 chân song song v i ng i 54

Sai

Không làm

Ghi chú

6.4.T th n m nghiêng bên ph i hay trái - u c , l ng theo ng th ng - NB không n m è lên tay - G i h i co - Cánh tay trên t trên b ng hay vùng ch u, cánh tay bên i th ng t ngang vùng g i 6.5. T th n m Sim’s - N m nghiêng sang trái - Tay trái cho ra sau l ng - Tay ph i h i co t h ng lên g i - Chân ph i co ít, chân trái co nhi u h n và h ng v phía b ng - Mông t sát c nh gi ng 6.6. T th n m u th p - u c , l ng theo ng th ng - Chân kê cao h n u 150 – 200 - Tay d c theo thân - Áp d ng trong th i gian ng n 7. Chèn lót nâng giúp ng i b nh tho i mái 7.1. T th n m ng a th ng - Chèn g i vùng u và vai - Dùng g i tròn nh t vào ph n hõm c a vùng th t l ng u có - th pg bàn chân gi bàn chân th ng góc v i c chân, bao cát bên ngoài c chân - t v i cu n tròn 2 u t th t l ng n trên g i - Chèn g i d i cánh tay - C m cu n b ng trong lòng bàn tay n u c n 7.2. T th Fowler’s - Chèn g i t vai lên u NB - Chèn g i tròn d i g i - t g i kê cánh tay 2 bên - Gi bàn chân th ng góc v i c chân 7.3. T th n m s p - Chèn g i t ng c lên m t - Chèn g i vùng b ng - t bàn chân ra ngoài c nh m chân gi ng n u c 7.4. T th n m nghiêng - Chèn g i t vai lên u - Ng i b nh ôm g i tr c ng c b ng - Ng i b nh ôm g i gi a 2 chân 7.5. T th n m Sim’s - Chèn g i vùng vai và u - Chèn g i d i cánh tay ph i - Chèn g i gi a 2 c ng chân 55

7.6. T th n m ng a u th p - N m u không g i - Thân ng i th ng - Gi m ng i b nh 8. Cung c p an toàn cho NB - Kéo song ch n 2 bên gi ng n u c n - Chú ý chi u cao c a gi ng 9. Quan sát l i ng i b nh tr c khi r i kh i gi - L u ý t th c n ng - H i c m giác NB có tho i mái không 5.

Th c hành k thu t.

5.1. Th c hành t i Lab không có giáo viên Nh ng bài t p th c hành d i ây có th n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b ng b n: Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng Phân chia vai trò c a ng Th c hi n ho t

c ti n hành t ng k thu t m t ho c c vào ph n th c hành ph i m b o

i quan sát và sinh viên

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n H i quan sát viên v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác nh nh ng n th c hành ti p theo

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng

5.2. Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút, chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O&P B ng ki m. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên. 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách: Camera

t ki m tra

Sinh tiên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên, giáo viên

NH NG

I B NH

1. Gi i thi u t ng quan nh ng i b nh là m t bi n pháp c n thi t s d ng h n ch s t do di chuy n ho c ti p c n ng i khác c a ng i b nh, nh m b o v và phòng tránh các ch n th ng không mong mu n cho ng i b nh ho c cho nh ng ng i xung quanh. 2.

c tiêu k n ng 1. Chu n b

d ng c

2. Th c hi n

c k thu t c

ti n hành c

nh ng

i b nh.

3. Lý thuy t liên quan th c hành Vi c nh n nh nguy c r i ngã và s d ng các bi n pháp c nh ng i b nh là m t trong nh ng chi n l c b o m s an toàn, b o v ng i b nh kh i b ch n th ng do chính b n thân h và trong m t s tr ng h p là phòng tránh gây ra các hành ng o l c cho ng i khác, nh ng ph i c s d ng m t cách h t s c th n tr ng. Các bi n pháp c nh c h c i v i ng i b nh nên là bi n pháp cu i cùng khi các bi n pháp khác u th t b i. M t s thu c, c cho làm ng i b nh bình t nh l i, có th xem nh là m t bi n pháp c nh ng i b nh hóa h c. Vi c c nh ng i b nh ph i c ánh giá d a trên lâm sàng và là m t ph n c a k ho ch ch m sóc và u tr . Khi mà c nh là ph ng pháp duy nh t duy trì s an toàn cho ng i b nh, c ng i b nh và gia ình c n c thông báo r ng vi c c nh ch là t m th i và mang tính b o v . C ng nh các k thu t khác, u d ng c n ph i tuân theo các h ng d n chuyên môn khi th c hi n quy trình. H u h t các c s y t yêu c u ph i có ch nh c a th y thu c, ghi rõ hành vi và các tri u ch ng c n thi t ph i c nh ng i b nh, hình th c nh, th i gian c nh. Th y thu c c n ph i tr c ti p ánh giá và nh n nh trên ng i nh tr c khi ra y l nh và c n ph i ánh giá l i th ng xuyên. t s y u t nguy c d x y ra r i ngã: Tu i trên 60 tu i Ti n s có r i ngã Ng

i b nh h u ph u

B choáng váng, m t th ng b ng; dáng i không v ng Các b nh lý v kh p Li t nh ; tai bi n Gi m thính l c, th l c Tiêu ch y Ti u nh t Ch

nh: nh ng i b nh c ch nh cho các ng i b nh có nguy c r i ngã mà th t b i trong vi c s d ng các bi n pháp khác ít h n ch h n.

4. Quy trình k thu t Các b c th c hành 1. Chu n b ng nh TR

ng pháp ti n hành

Thông báo tr c và gi i thích cho ng ho c ng i nhà ng i b nh

2. Chu n b d ng c

ng ti n c

Lý do i b nh

ng i b nh và ng i nhà h p tác, gi m lo l ng cho ng i b nh

n ph i h t s c nh nhàng, bình nh và t tin

- mb o y các d ng c cho quá trình ti n hành k thu t

Ki m tra các ph ng ti n c n th n

- Gi m nguy c lây nhi m 3. Chu n b nhân viên yt 4. t ng i b nh th thích h p

TRONG

u ch nh gi nh

a tay th

Nh ng i m c n uý

ng qui, mang g ng s ch

t ng i b nh t th gi i ph u thích h p thích h p, p ch n ho c che ch n ng i b nh theo yêu c u.

u ch nh gi thanh ch n gi thu t

ng lên cao phù h p, h th p ng phía chu n b th c hi n k

6. Lót m các v trí Lót v i ho c bông ti p xúc v i d ng c ng c c nh nh

các v trí ti p xúc v i

m b o s riêng t và tho i mái, an toàn cho ng i b nh

o th

m t th phù h p, tránh t n ng cho u d ng th c hi n

Gi m áp l c tì è, tránh b loét ép

Chú ý n i có u ng l i

Hình nh minh h a

Tránh c nh quá ch t gây các t n th ng không mong mu n ho c quá l ng không m b o yêu u

7. C nh ng i b nh - S d ng các d ng c c nh ng i b nh ng các d ng c phù theo y l nh và h ng d n c a nhà s n xu t p theo y l nh - Dây n t c nh th t l ng: ng i b nh th ng i, c nh dây n t eo, bao ngoài qu n áo c a ng i b nh v a ch t. ng i b nh m xu ng và c nh dây n t vào gi ng. - C nh chi: b t ng chi. Các d ng c c nh chi th ng có m lót s n, dùng c nh các v trí c tay ho c c chân ng i b nh 8. C nh ng i b nh - G ng tay c nh bàn và các ngón tay ng i vào gi ng, ki m tra nh. eo g ng tay vào và c nh ph n c các nút bu c và dây tay. th t -C nh khu u: lu n cánh tay vào trong d ng sao cho ph n khu u t ph n có m lót r i sau ó c nh.

9. Ðánh giá ng i nh và theo dõi tình tr ng c a ng i b nh SAU

- Theo dõi: Tình tr ng da, m ch, nhi t , màu c và c m giác v trí c nh 2 gi / l n - Phát hi n s m các d u hi u t n th ch ng có th x y ra

mb oc u

nh ng

i b nh theo yêu

p th i x lý các b t th

ng n u có

ng và bi n

- N i l ng d ng c 2 gi / l n

10. Ghi h s và báo cáo v i Bác s

- Ghi các thông tin có liên quan: ph ng pháp c nh, tình tr ng c nh, thái ng i b nh - Báo bác s khi th c hi n xong k thu t và khi có b t th ng x y ra

Theo dõi và qu n lí h s ng

i b nh

Ghi chép chi ti t

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1.

ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

i dung

úng

nh ng i b nh là m t bi n pháp an toàn, không gây bi n ch ng gì cho ng i b nh

Nh ng ng i ng i b nh l n tu i có nguy c r i ngã cao h n ng i bình th ng

C n n i l ng b ng bu c c

nh ng

Sai

i b nh 4 gi /l n

t trong các bi n ch ng hay g p c a c

nh ng

i b nh là loét

ép

5.2. Hu n luy n có giáo viên h 5.3. T l

ng d n và làm m u

ng giá: S d ng b ng ki m i dung

1. Chu n b ng

Sai

Không làm

i b nh

2. Chu n b d ng c 3. Chu n b nhân viên y t 4. Ti n hành k thu t 4.1.

t ng

4.2. C

i b nh

nh ng

t th ,v trí phù h p

i b nh b ng d ng c phù h p

4.3. Theo dõi tình tr ng ng

i b nh

5. Th c t p ghi chép h s sau khi th c hi n xong thu t 6. Th c hành k thu t - Th c hành t i phòng lab không có giáo viên - Th c hành m t mình ho c v i nhóm: B t k n i nào, không có giáo viên - Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch - T ch c giám sát b ng nhi u cách

Ghi chú

N CHUY N NG

I B NH

1. Gi i thi u n chuy n ng i b nh là m t trong nh ng nhi m v th ng xuyên c a ng i u ng t i c s u tr . Ng i b nh th ng c v n chuy n n các khoa c n lâm sàng ti n hành các xét nghi m th m dò, chuy n khoa u tr ho c chuy n vi n. Vi c ánh giá tình tr ng c a ng i b nh l a ch n ph ng ti n v n chuy n cho phù h p, ng nh tiên l ng nh ng di n bi n có th x y ra trong khi v n chuy n d phòng trang thi t b c n thi t là m t trong nh ng n ng l c chuyên môn c a ng i u d ng n t c. Trong bài này chúng tôi gi i thi u hai ph ng pháp v n chuy n th ng c áp d ng trong các c s y t , ó là: v n chuy n ng i b nh b ng xe l n và v n chuy n ng i b nh b ng cáng y. 2. M c tiêu Th c hi n c úng quy trình chuy n ng ng c l i v i 1 ng i th c hi n.

i b nh t

Th c hi n c úng quy trình chuy n ng ng c l i v i 2 ng i th c hi n. 3. Lý thuy t liên quan

i b nh t

ng sang xe l n và

ng sang cáng và

n k thu t

* Nguyên t c chung khi chuy n ng Ch c di chuy n ng chuy n. Ph i mang y

i b nh.

i b nh khi có ch h s , b nh án

nh và ph i ghi rõ gi , ngày, tháng di bàn giao ng i b nh cho n i nh n.

Khi di chuy n, ph i m b o nh nhàng, c n th n, nh t là i v i các ng i b nh ng nh b nh tim, ng i b nh m i m , ng i b nh b gãy c t s ng, gãy x ng ùi... ng i b nh kh i b au n, khó ch u thêm. Giúp cho vi c di chuy n ti n hành c t t ph i ki m tra ph ng ti n di chuy n a ng i b nh nh cáng, xe l n... xem có c m b o không. Chuy n ng i b nh t khoa phòng này sang khoa phòng khác, a i xét nghi m, chi u ch p Xquang... ph i chu n b h s y tr c (các gi y xét nghi m, phi u ghi chi u và ch p Xquang có ch ký c a bác s ). Tr ng h p di chuy n sang phòng khác ph i báo cáo cho khoa phòng nh chuy n ng i b nh n bi t tr c chu n b s n sàng gi ng n m lúc ó m i chuy n sang. Khi di chuy n ng i b nh qua các khoa ph i p ch n ho c v i cho ng không m a, n ng nh h ng n ng i b nh.

i b nh,

Chuy n ng i b nh i b nh vi n khác hay h i ch n, i khám chuyên khoa c khác, ph i mang y thu c men, d ng c c p c u và nh ng th c n thi t nh n c u ng, bô v t... phòng ph i dùng n lúc i ng. Di chuy n ng i b nh b ng cáng khiêng, xe y.... ph i ng i ho c n m c êm ái, di chuy n c nh nhàng.

m lót cho ng

Chuy n ng i b nh n khoa phòng m i ph i bàn giao ng ng tr ng khoa m i.

i b nh

i b nh v i

4. Quy trình k thu t 4.1. Quy trình k thu t chuy n ng Các b c ti n hành

ng và ng

ng pháp ti n hành

c l i v i m t ng

i th c hi n

Lý do

Nh ng i m c n chú ý

1. Chu n b ng i b nh

tiên l ng kh n ng Th ng báo tr c cho - Khám và ánh giá tình tr ng c a ng i áp d ng ph ng pháp ng i b nh v i kho ng nh. n chuy n phù h p th i gian cho ng i - Gi i thích cho ng i b nh và ng i nhà. - D n ng i b nh và gia ình nh ng u ng i b nh và gia nh i v sinh (n u h n thi t ình c yên tâm n) - Chu n b y t trang cá nhân c a ng i b nh và gia ng i b nh. ình ph i h p c t t.

2. Chu n b ng c

3. Chuy n ng i b nh xe l n sang gi ng

a xe l n c a ng i b nh n cách ng 1 m và ng c v i u gi ng. u d ng ng c nh gi ng, gi a gi ng và xe l n. - Tháo khóa dây c nh và kh n p trên ng i ng i b nh. - Cúi sát ng i b nh và nâng ng i b nh kh i xe l n - Ng i u d ng quay ng i 1800 t ng i b nh xu ng gi ng t th phù h p - Kê g i và p ch n l i cho ng i b nh.

Tr c khi ti n hành

Trong khi ti n hành

i b nh t xe l n sang gi

Xe l n v n chuy n Ch n p, g i kê. thu n l i. Nylon che m a, ng nh (n u c n) Thu c men, d ng c c p c u (n u c n) Gi ng b nh (n u chuy n ng i b nh i)

ng i u d ng có th b chuy n ng i b nh xe l n sang gi ng mà không c n ph i b c.

Tùy theo tình tr ng c a ng i b nh và u ki n trong quá trình v n chuy n mà chu n b d ng c phù p (VD: chuy n ng i nh t khoa này sang khoa khác cùng kh i nhà không c n nylon che m a) Chú ý tr ng l ng c a ng i b nh và kh n ng nâng c a ng i u ng, tránh làm ngã ng i b nh.

Hình nh minh a

4. Chuy n ng i b nh gi ng sang xe l n

Sau khi ti n hành

ng i ud t xe l n cách gi ng ng i b nh - c v i u ng i b nh th b chuy n ng u d ng ng c nh gi ng chân h i xe l n sang gi ng, cúi sát ng i b nh không c n ph i b - M t tay lu n d i khoeo chân ng i nh - Nâng ng i b nh lên và ng i u ng quay 1800 t nh nhàng ng i b nh lên xe l n m b o cho ng - Khóa dây c nh và p ch n cho không b ngã khi v ng i b nh chuy n -

5. Chuy n ng i b nh

y xe chuy n ng

4.2. Quy trình k thu t chuy n ng Các b c th c hành Tr c khi ti n hành

1. Chu n b ng nh

i b nh nh nhàng

i b nh t gi Ph

ng có - Chú ý tr ng l ng c a i b nh ng i b nh và kh n ng ng mà nâng c a ng i u c ng, tránh làm ngã ng i b nh

i b nh - Không bu c ch t, và n khóa d dàng tháo

m b o cho ng i nh c tho i mái trong khi v n chuy n

ng sang cáng và ng

ng pháp ti n hành

c l i v i hai ng Lý do

Tránh gây xóc cho ng nh khi v n chuy n

i th c hi n Nh ng i m c n chú ý

i - Khám và ánh giá tình tr ng c a tiên l ng kh Th ng báo tr c cho ng áp d ng ng i b nh v i kho ng ng i b nh ph ng pháp v n th i gian cho ng i - Gi i thích cho ng i b nh và ng i nhà chuy n phù h p nh i v sinh (n u h n) - D n ng i b nh và gia ình nh ng ng i b nh và gia ình c yên u c n thi t tâm - Chu n b y t trang cá nhân c a ng i b nh ng i b nh và gia inh ph i h p c t t.

Hình nh minh h a

Trong khi ti n hành

2. Chu n b d ng

- Cáng y v n chuy n - Ch n p, g i kê thu n l i - Nylon che m a, n ng ng nh (n u n) - Thu c men, d ng c c p c u (n u n) - Gi ng b nh (n u chuy n ng i b nh i)

3. Chuy n ng i nh t cáng sang gi ng

a cáng c a ng i b nh n cách ng 1 m và ng c v i u gi ng. u ch nh cao c a gi ng cho phù h p v i cáng y - Hai u d ng ng sát m t bên cáng y, gi a cáng v i gi ng - Tháo khóa dây c nh và kh n p trên ng i ng i b nh - M t u d ng lu n tay d i gáy, t tay d i th t l ng ng i b nh - M t u d ng lu n m t tay d i mông, m t tay d i khoeo chân ng i nh - Theo nh p 1,2,3 cùng nâng ng i nh lên, quay 1800 t nh nhàng ng i b nh lên gi ng t ng i b nh t th phù h p - Kê g i và p ch n l i cho ng i nh -

Tùy theo tình tr ng c a ng i b nh và u ki n trong quá trình n chuy n mà chu n d ng c phù h p (VD:chuy n ng i nh t khoa này sang khoa khác cùng kh i nhà: không c n nylon che m a...)

ng i i u - Chú ý tr ng l ng ng có th b a ng i b nh và chuy n ng i b nh t kh n ng nâng c a cáng y sang ng i u d ng. gi ng c thu n i

m theo nh p hai ng i u d ng ph i h p c nh p nhàng.

ng tác c a hai ng i u d ng n ph i ph i h p nh p nhàng tránh làm ngã ng i b nh

Sau khi ti n hành

4. Chuy n ng i a cáng c a ng i b nh n cách nh t gi ng gi ng 1 m và ng c v i u gi ng. sang cáng u ch nh cao c a gi ng cho phù h p v i cáng y - Hai u d ng ng sát m t bên gi ng, gi a cáng v i gi ng - Tháo ch n p trên ng i ng i nh - M t u d ng lu n tay d i gáy, t tay d i th t l ng ng i b nh. - M t u d ng lu n m t tay d i mông, m t tay d i khoeo chân ng i nh - Theo nh p 1,2,3 cùng nâng ng i nh lên, quay 1800 t nh nhàng ng i b nh lên cáng y - Kê g i, khóa dây c nh và p ch n cho ng i b nh

5. Chuy n ng nh

m b o cho ng i nh c tho i mái trong khi v n chuy n

y cáng chuy n ng nhàng

i b nh nh

ng i i u - Chú ý tr ng l ng ng có th b a ng i b nh và chuy n ng i b nh t kh n ng nâng c a cáng y sang ng i u d ng gi ng c thu n i

ng tác c a hai ng i u d ng n ph i ph i h p nh p nhàng tránh làm ngã ng i b nh - Không bu c ch t, và khóa d dàng tháo c -

hai m theo nh p ng i u d ng ph i h p c nh p nhàng m b o cho ng i b nh không b ngã khi n chuy n -

Tránh gây xóc cho ng i b nh khi v n chuy n

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1. ánh giá tr

c hu n luy n:

Câu h i úng sai Stt Câu h i 1 Dùng xe y ch áp d ng cho ng i b nh t nh và s c kh e t t Không dùng xe y v n chuy n nh ng ng i b nh có t n 2 th ng c t s ng thu t 1 ng i chuy n ng i b nh t gi ng sang cáng có th 3 áp d ng cho m i ng i b nh u ng i b nh i l i c thì không c n ph i chuy n ng i 4 nh b ng xe y hay là cáng Ph i v n chuy n b ng cáng y cho m i ng i b nh ang c 5 truy n d ch Không áp d ng b t k th thu t nào khi ang v n chuy n ng i 6 nh Cài dây c nh ng i b nh khi v n chuy n b ng cáng y 7 tránh làm ngã ng i b nh Không chuy n ng i b nh khi các d u hi u s c (t t huy t áp, 8 ng ng tim...) n khám và ánh giá tình tr ng ng i b nh tr c khi v n 9 chuy n 5.2. Hu n luy n có giáo viên h

úng

Sai

ng d n vào làm m u

Sau khi h c lý thuy t v k thu t v n chuy n ng i b nh, b n ã t l bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành.

ng giá và

Tr c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên ng d n. Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c. - C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr c bu i h ng d n th c hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng u b n ch a rõ s c tr l i sau - Tóm t t các m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các m quan tr ng nh t s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. - Giáo viên thao di n: Giáo viên s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t - M t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các mc n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p - Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 5.3. T l

ng giá: S d ng b ng ki m (checklist)

n có th dùng b ng ki m th c hành. Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n ti n hành th thu t. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào b n ã b qua. bên ph i có c t ghi chú, n u có b c nào b n ch a th c hi n ng i quan sát s ghi l i c t này. 66

6. Th c hành và quan sát theo b ng ki m Chuy n ng

i b nh t xe l n sang gi

ng và ng

Phân lo i 1.

Chu n b ng

i b nh

Khám và ánh giá tình tr ng ng

Gi i thích cho ng

Chu n b t trang c a ng

i b nh

i b nh và ng

i nhà

i b nh

Chu n b d ng c - Cáng

- Ch n

p, g i kê.

- Nylon che m a, n ng, ng nh (n u c n) - Thu c men, d ng c c p c u (n u c n) - Gi 3.

ng b nh (n u chuy n ng

Chuy n ng

i b nh t xe l n sang gi

u d ng ng c nh gi ng và xe l n

- Tháo khóa dây c ng i ng i b nh - Cúi sát ng kh i xe l n - Ng

t ng p

Chuy n ng

p trên

i b nh và nâng ng

i b nh

i b nh xu ng gi

t th phù

p ch n l i cho ng i b nh t gi

i b nh

ng sang xe l n

t xe l n cách gi ng ng ng c v i u ng i b nh

u d ng ng c nh gi ng, cúi sát ng i b nh

- M t tay lu n d

i b nh 1m ng chân h i

i khoeo chân ng

- Nâng ng i b nh lên và ng quay 1800

i 1800

ng quay ng

ng, gi a

nh và kh n

- Kê g i và 4.

a xe l n c a ng i b nh n cách ng 1m và ng c v i u gi ng

i b nh t i)

t nh nhàng ng

i b nh. ud

i b nh lên xe l n.

- Khóa dây c nh

nh và

V n chuy n ng

i b nh

c l i v i m t ng

p ch n cho ng

i th c hi n

Sai Không làm

Ghi chú

Chuy n ng

i b nh t cáng

y sang gi

ng và ng

Phân lo i 1.

Chu n b ng

i b nh

Khám và ánh giá tình tr ng ng

Gi i thích cho ng

Chu n b t trang c a ng

i b nh

i b nh và ng

i nhà

i b nh

Chu n b d ng c - Cáng

- Ch n

p, g i kê

- Nylon che m a, n ng, ng nh (n u c n) - Thu c men, d ng c c p c u (n u c n) - Gi 3.

ng b nh (n u chuy n ng

Chuy n ng gi -

i b nh t cáng

i b nh t i)

y sang gi

a cáng c a ng i b nh ng 1m và ng c v i u gi u ch nh p v i cáng

cao c a gi y

n cách ng

ng cho phù

- Hai u d ng ng sát m t bên cáng y, gi a cáng v i gi ng. - Tháo khóa dây c ng i ng i b nh

nh và kh n

- M t u d ng lu n tay d i th t l ng ng i b nh

p trên

i gáy, m t tay

- M t u d ng lu n m t tay d i mông, t tay d i khoeo chân ng i b nh - Theo nh p 1, 2, 3 cùng nâng ng lên, quay 1800 t nh nhàng ng lên gi ng -

t ng

- Kê g i và 4.

Chuy n ng -

i b nh

p ch n l i cho ng

i b nh

ng sang xe l n

a cáng c a ng i b nh gi ng 1m và ng c v i u gi u ch nh p v i cáng

i b nh i b nh

t th phù h p

i b nh t gi

cao c a gi y

- Hai u d ng gi a cáng v i gi

n cách ng

ng cho phù

ng sát m t bên gi ng

- Tháo ch n áp trên ng

c l i v i hai ng

i ng

- M t u d ng lu n tay d i th t l ng ng i b nh

ng,

i b nh. i gáy, m t tay

Sai

i th c hi n

Không làm

Ghi chú

- M t u d ng lu n m t tay d i mông, t tay d i khoeo chân ng i b nh - Theo nh p 1, 2, 3 cùng nâng ng lên, quay 1800 t nh nhàng ng lên cáng y - Kê g i, khóa dây c ng i b nh 5.

V n chuy n ng

nh và

i b nh i b nh

p ch n cho

i b nh

7. Th c hành k thu t 7.1. Th c hành t i Lab không có giáo viên Nh ng bài t p th c hành d i ây có th có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b n: - Hình thành nhóm th c hành v i 3 ng - Phân chia vai trò c a ng

c ti n hành t ng k thu t m t ho c b n c vào ph n th c hành ph i m b o r ng i

i quan sát và sinh viên

- S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng - Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n H i quan sát viên v quá trình th c hành - N u c n thi t: Xác n th c hành ti p theo.

nh nh ng

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng

7.2. Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút, chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào O&P b ng ki m. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m O&P. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên. 7.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 7.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách: - Camera

t ki m tra

- Sinh tiên t giám sát l n nhau - Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

- Nhân viên, giáo viên

NG II

CÁC K THU T V SINH CÁ NHÂN

1. Gi i thi u toàn ch

1.1. Danh sách các k n ng trong ch R a tay th

ng qui

V sinh r ng mi ng G i tóc t i gi T m t i gi

ng ng

V sinh b ph n sinh d c ngoài/h u môn 1.2. M c tiêu chung toàn ch Xác

nh t m quan tr ng c a các yêu c u v v sinh cá nhân

Li t kê các m c ích c a t ng k thu t v sinh cá nhân Trình bày c ch nh và ch ng ch sinh hàng ngày cho ng i b nh Trình bày ng i b nh

nh th c hi n t ng k thu t ch m sóc v

c quy trình k thu t ti n hành ch m sóc v sinh hàng ngày cho

Áp d ng úng các quy trình k thu t v sinh cá nhân Th o lu n các bi n pháp b o v s c kh e cho b n thân, ng n ng a nhi m cho cá nhân và c ng ng

c s lây

2. Yêu c u 2.1.

Gi i thi u t ng quan

sinh cá nhân nh v sinh r ng mi ng, t m, g i tóc, v sinh b ph n sinh d c… là t nhu c u c b n c n thi t h ng ngày c a con ng i c n c áp ng, c bi t là cho ng i b nh vì khi h ph i n m m t ch s t ch m sóc cá nhân b h n ch và ph i l thu c vào ng i khác thì nhu c u này c n áp ng càng nhi u h n và thích nghi h n. V sinh cá nhân bao g m các v sinh thân th mà h ng ngày m i ng i c n áp ng dù là ng i kho m nh ho c b nh t t, em l i s tho i mái d ch u cho ng i b nh khi h n m nh vi n, b o v s c kho , phòng ch ng lây lan nhi m trùng b nh vi n, t o ni m tin cho ng i b nh i vi c ch m sóc và u tr b nh. V sinh cá nhân còn l thu c vào b nh p tính ho c m n tính, ý th c trình v n hóa cu m i cá nhân ng i b nh ng i u d ng giúp , h tr hay ch m sóc hoàn toàn trong vi c th c hi n v sinh cá nhân cho ng i b nh. Ngoài ra, chính ng i cán b y t , c bi t là nh ng ng i tr c ti p ti p xúc ng i b nh thì vi c v sinh bàn tay là u không th thi u c, r a tay th ng qui là yêu c u c n thi t phòng tránh lây nhi m chéo gi a các ng i b nh v i nhau mà c i nhân viên y t , trong ó u d ng là ng i th ng xuyên ti p xúc ng i b nh h ng ngày.

2.2.

Ki m tra tr

c khi h c

n hãy l a ch n tr l i câu h i d

i ây b ng cách tích d u

vào ô úng ho c ô sai

úng

Câu h i Câu 1: Các vi sinh v t th Virut, n m

ng g p t i niêm m c mi ng ng

Câu 2: N m Candida albicans (t a) mi ng ch g p

i là: Vi khu n,

tr em

th i k bú s a

Câu 3: Khi ng i b nh có loét niêm m c mi ng, ch cho ng i b nh súc mi ng ng dung d ch súc mi ng, không c ánh r ng tránh t n th ng thêm Câu 4:

Ng i là

ng ch c n ánh r ng 1 l n trong 1 ngày cho ng

Câu 5: Các vi sinh v t th trùng

ng g p

Câu 6: Ch khi b n m tóc thì ng Câu 7: Ch ti n hành g i ng i b nh Câu 8:

Không

Câu 9:

V sinh cho ng loét do è ép

Câu 10:

cg i

tóc ng

i b nh

i là: Vi khu n, Virut, ký sinh

i b nh m i b r ng tóc nhi u?

u khi có yêu c u c a ng u cho ng

i b nh ho c ng

i b nh có t n th

ng vùng da

i nhà u

i b nh kém là m t trong nh ng y u t nguy c gây nên

tránh nhi m trùng v t m vùng b ng, dù th tr ng ng i b nh ã t t thì ng i u d ng không c t m cho ng i b nh tr c khi c t ch v t m

Câu 11: B t bu c ph i t m cho ng Câu 12: Ch có bác s Câu 13: Ch t m cho ng ng i b nh.

u tr m i

i b nh khi nh p vi n c ch

u tr

nh t m cho ng

i b nh khi có yêu c u c a ng

i b nh hay ng

Câu 14: Ch ti n hành v sinh vùng h u môn sinh d c cho ng i ti n Câu 15: Nhu c u v sinh vùng h u môn sinh d c c a ng so v i ng i b nh là n gi i

i b nh i nhà

i b nh sau khi i

i b nh nam gi i ít h n

Sai

A TAY TH

NG QUI

1. Gi i thi u k n ng V sinh ôi tay là bi n pháp quan tr ng nh t trong vi c phòng ng a nhi m khu n nh vi n vì ôi bàn tay là ph ng ti n quan tr ng làm lan truy n các tác nhân gây nhi m khu n ã c nghiên c u r t nhi u và không còn là v n tranh cãi (Standard principle for preventing hospital - acquired infection. J.Hostp infect). K t qu nhi u nghiên c u trong và ngoài n c c ng ch ra r ng r a tay nhi u khi v n ch a c th c hi n úng cách; ch y u do b n (Cohen and al.2002) ho c b n r a tay không (Harris and al.2000). Trên th gi i, nhi m khu n b nh vi n có t m c cao. Theo u tra c a M (19982001) (Ch ng nhi m khu n b nh vi n, Proroject VN 2006): 5-10% ng i b nh nh p vi n c ph i nhi m trùng b nh vi n; Có 2 tri u ng i m c trên m t n m; ¼ các tr ng h p nhi m trùng b nh vi n x y ra khoa ch m sóc c bi t; Hàng n m có kho ng 90 nghìn ng i t vong do nhi m trùng b nh vi n; Chi phí hàng n m t i 4,5-5,7 t USD Theo s li u u tra c a T ch c Y t Th gi i t i 47 b nh vi n c a 14 n c i di n cho các khu v c khác nhau, t l nhi m khu n b nh vi n là 8,7%. n c ta, theo tài li u a B Y t th ng kê t i 11 b nh vi n n m 2002, t l nhi m nhi m khu n b nh vi n là 6,8%. V sinh bàn tay c a nhân viên y t là m t trong nh ng gi i pháp hàng u cT ch c Y t Th gi i khuy n cáo nh m t ng c ng ki m soát nhi m khu n b nh vi n và phòng ng a các b nh lây truy n cho ng i b nh và nhân viên y t trong quá trình cung p d ch v y t . Do vai trò quan tr ng c a r a tay trong phòng ng a nhi m khu n b nh vi n. N m 1996, B Y t ã ban hành “Quy trình r a tay th ng qui”. N m 2007, d a trên h ng n m i nh t c a T ch c Y t Th gi i v ph ng pháp r a tay th ng qui và sát khu n tay b ng c n, B Y t ã m i các chuyên gia y t và chuyên gia ki m soát nhi m khu n a i quy trình r a tay th ng qui cho phù h p v i u ki n Vi t Nam. 2. M c tiêu Phân tích K

Chu n b Th c hi n

c t m quan tr ng c a vi c r a tay th y

các tr c

ng h p c n r a tay th ph

c r a tay th

ng ti n,

ng qui.

u ki n c a r a tay th

ng qui.

ng qui úng quy trình k thu t.

3. Lý thuy t liên quan k n ng Trên da tay th ng có c hai lo i vi khu n: vi khu n th ng trú và vi khu n vãng lai. Các vi khu n th ng trú có có c tính th p, ít khi gây nhi m trùng qua các ti p xúc thông th ng, song chúng có th gây c tính qua các th thu t xâm l n. Các vi khu n vãng lai là nh ng tác nhân gây nhi m trùng b nh vi n ph bi n, th ng t n t i trên da không quá 28 ti ng. Chúng không không có kh n ng nhân lên trên da và d b lo i b b ng r a tay i n c và xà phòng (Theo Price). Trong quá trình ch m sóc và u tr , ôi bàn tay c a nhân viên y t r t d b ô nhi m i các tác nhân gây b nh. M c ô nhi m ph thu c vào lo i thao tác và th i gian th c hi n thao tác trên ng i b nh. Ví d : sau các thao tác nh xoay tr ng i b nh, b t ch, o huy t áp, l y nhi t c th , ng ch m vào vai, háng ng i b nh, trên ôi tay 72

có 100 n 1000 khu n l c Klebsiella SPP. Sau các ho t ông nh tiêm, truy n t nh ch, ch m sóc ng th , sau khi ti p xúc v i các ch t bài ti t c a ng i b nh, trên ôi tay s có 300 n v khu n l c (UFs). 3.1. R a tay th

ng qui

c áp d ng trong các tr

c và sau khi mang g ng

c và sau khi ch m sóc m i ng

c khi chu n b d ng c

c khi chu n b th c n

Tr c khi di chuy n bàn tay t cùng m t ng i b nh

i b nh

vùng c

Sau khi ti p xúc v i máu và d ch ti t ng Sau khi ti p xúc v i

ng h p sau:

th nhi m khu n sang vùng s ch trên i b nh

v t xung quanh ng

i b nh

Sau khi ti p xúc v i các d ng c ch m v a ch m sóc ng 3.2. M c ích r a tay th

i b nh

ng qui:

Làm s ch và lo i b vi khu n vãng lai trên bàn tay m b o an toàn cho ng

i b nh và nhân viên y t

Góp ph n làm gi m t l nhi m khu n b nh vi n R a tay có th th c hi n

cv i

Các dung d ch r a tay: xà phòng n glycerine...

u ki n: c, xà phòng có ch t di t khu n, c n 700 có

Xà phòng và n c r t có hi u qu trong lo i tr các v t b n và các các vi khu n vãng lai. Song ôi bàn tay có th tr thành ph ng ti n làm lây truy n nhi m khu n do b nhi m khu n t xà phòng không có ch t sát khu n - Các ch t kháng khu n có hi u qu trong vi c lo i b các v t b n và hi u qu h n là n c và xà phòng trong vi c lo i b các vi khu n th ng trú (Clinical Nursing Procedures, Sixth edition, The Royal Marsden) Vi c chà sát tay b ng c n (alcohol-based handrub) không có tác d ng trong vi c lo i b các v t b n nh ng l i có hi u qu tiêu di t các vi khu n vãng lai h n các ph ng pháp r a tay thông th ng (time-consuming had-wash methods). Vì v y ôi bàn tay c n ph i c r a s ch (các v t b n, ch t h u c ) tr c khi chà sát tay b ng c n (Standard principle for preventing hospital- acquired infection. J Hostp infect) B n r a tay có vòi n tay ph i s ch và m. Có kh n ho c máy s y

c ch y, có c n g t b ng tay ho c b ng chân. N làm khô tay sau m i l n r a.

cr a

4. Quy trình k thu t Các b c ti n hành 1. Chu n b ph ng ti n

Tr c 2. ánh giá nguy c khi r a nhi m khu n c a ng tay nh

Ph ng pháp ti n hành Lý do Nh ng i m c n l u ý c s ch, t t nh t là n c c nóng có th lo i nóng, dung d ch xà phòng, kh n c các ch t li pít t t h n lau tay s ch c m Xem xét nghi m (s l ng b ch Qui t nh dùng xà phòng C n xác nh m c nguy u..), tình tr ng th ng t n c a a tay có ch t di t khu n nhi m khu n n i tay ti p ng i b nh, ch n oán c a bác hay không xúc ch n dung d ch r a tay

3. Ki m tra tay

Trong khi a tay

Tháo trang s c tay. C t móng tay n u dài. X n tay áo lên quá khu u 4. Làm t tay d i vòi M n c b ng khu u tay ho c c ch y chân. bàn tay và cánh tay th p h n khu u 5. L y xà phòng vào lòng L y kho ng 3 - 5ml dung d ch bàn tay a tay vào lòng bàn tay. Xoa 2 lòng bàn tay vào nhau

Vì vi khu n có th trú ng Th i gian r a tay lâu h n d i trang s c và u tay có v t b n móng tay c ch y s làm trôi các Chú ý không n c b n ch t b n và vi khu n tay vào qu n áo

6. Làm s ch mu bàn tay và k ngoài ngón tay

m b o s ch mu bàn tay T i thi u 5 l n và k ngón tay (m t ngoài)

Dùng lòng bàn tay này chà xát lên mu bàn tay và k ngón tay bàn tay kia và ng c l i

Hình nh minh h a

7. Làm s ch lòng bàn tay Hai lòng bàn tay chà xát vào và k trong ngón tay nhau và vào k trong các ngón tay

m b o s ch lòng bàn tay T i thi u 5 l n. Chà sâu và k ngón tay (m t trong) n u ngón tay

8. Làm s ch m t ngoài mu các ngón tay

Mu các ngón tay này chà sát vào m b o mu các ngón tay T i thi u 5 l n lòng bàn tay kia và ng c l i tay c s ch

9. Làm s ch ngón cái

Ngón cái c a bàn tay này chà xát trong lòng bàn tay kia b ng cách xoay i xoay l i và ng c i

10. Làm s ch các ngón tay

Ch m 5 u ngón tay c a tay này chà xát vào lòng bàn tay kia ng cách xoay i xoay l i và ng c l i

m b o ngón cái ch

m b o các c s ch

T i thi u 5 l n. Ngón cái hay b b quên

u ngón tay T i thi u 5 l n

11. Làm s ch xà phòng

R a s ch xà phòng vòi n c ch y

11. Khoá vòi n

Khóa vòi n c b ng khu u tay/chân/b ng kh n. B kh n vào n i qui nh

Phòng lan truy n vi khu n N u không có c n g t, có th dùng kh n lau tay khoá n c

Lau khô tay b ng kh n s ch ho c gi y ho c máy s y, lau t u ngón tay tr c n bàn tay và vùng c tay

Phòng lan truy n vi khu n

tay d

B t xà phòng ch a các ch t b n và vi khu n trôi xu ng b n

Sau khi a tay

12. Làm khô tay

Chú ý:

-M ib

c chà 5 l n

- Th i gian r a tay t i thi u 30 giây

Không tay ch m vào b n a tay và các v t xung quanh

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1.. ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

Câu h i

úng

R a tay th

ng qui lo i

c a s các vi khu n vãng lai trên tay

Các vi khu n vãng lai th

ng t n t i trên bàn tay không quá 28 gi

Các vi khu n vãng lai không nguy hi m nh các vi khu n th trú

Khi th c hi n các thao tác khác nhau trên cùng m t ng không c n r a tay

Khi chuy n ch m sóc t ng ph i r a tay

Th i gian r a tay th

Xà phòng r a tay th

Th i gian r a tay nh nhau trong t t c các tr

Trong su t th i gian r a tay bàn tay và cánh tay th p h n khu u tay

H th p các

Các

n ki m tra tình tr ng nhi m khu n c a ng tay

i b nh này sang ng

Sai

i b nh

i b nh khác

ng qui t i thi u 30giây

c r a tay yêu c u ph i s ch ng qui không c n có ch t sát khu n ng h p

u ngón tay trong khi r a s ch xà phòng

u ngón tay c n

c lau khô tr

tay

c i b nh tr

c khi r a

a tay b ng ch t sát khu n n u tình tr ng mi n d ch c a ng nh th p

Không c n r a tay b ng dung d ch có ch t sát khu n trong t t c các l n r a tay

5.2. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Sau khi h c lý thuy t v k thu t r a tay, b n ã t l ng các ki n th c ã h c th c hành Tr c khi b n th c hành, b n s quy trình.

ng giá và bây gi hãy áp

c xem giáo viên h

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t

ng d n thao di n toàn

trong bu i h ng d n th c c trong bu i h c.

C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s

c bu i h ng d n th c c tr l i sau

Giáo viên thao di n: Giáo viên s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t. M t sinh viên c yêu c u th c hi n l i quy trình k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các mc n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p. Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 5.3. T l

ng giá (B ng ki m quy trình)

D ng b

i ây là b ng ki m th c hành. B n có th dùng b ng này

th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n r a tay. B n c n bi t c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b n ã b qua. Các b

1. Chu n b ph

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

ng ti n

2. Ki m tra tay 3. Làm

t tay

4. L y xà phòng vào tay và xoa

5. Làm s ch mu bàn tay và k ngoài ngón tay 6. Làm s ch lòng bàn tay và k trong ngón tay 7. Làm s ch m t ngoài mu các ngón tay 8. Làm s ch ngón cái 9. Làm s ch các

u ngón tay

10. Làm s ch xà phòng 11. Khoá vòi n

12. Làm khô tay

6. Th c hành 6.1. Th c hành t i labo (không có giáo viên) Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c n có th chia th i gian quan sát c 3 k thu t r a tay sau ó b n ti n hành k thu t a tay th ng qui tr c, r a tay ngo i khoa và r a tay nhanh. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n: Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng Phân chia vai trò c a ng

i quan sát và sinh viên

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t

ng d a trên tiêu chu n th c hành 78

ánh giá vi c th c hành c a b n H i quan sát viên v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác nh nh ng n th c hành ti p theo

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng

Th c hành: Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng qui). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. 6.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b tc

n i nào khi có

u ki n

n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác... theo b ng ki m. 6.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch. Sau khi b n ã th c hi n c r a tay theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th b n th y các u d ng viên r a tay không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các c c a quy trình r a tay c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã h c tr ng. 6.4. T

ánh giá quá trình rèn luy n: n có th t

ánh giá quá trình rèn luy n r a tay th

ng qui b ng các cách sau:

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình r a tay c a mình.

Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình r a tay c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là t b n khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp. Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c r a tay th ng qui c a b n. Có th h yêu c u b n r a tay theo nh quy trình c a b nh vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c r a tay úng k thu t.

SÁT KHU N TAY B NG DUNG D CH C N

kh c ph c tình tr ng labo r a tay không

ho c không thu n ti n. C ng v i

c ích: Làm s ch và lo i b vi khu n trên da tay m b o an toàn cho ng

i b nh và nhân viên y t

Góp ph n làm gi m t l nhi m khu n b nh vi n i th

Y t ã ban hành quy trình sát khu n tay b ng dung d ch ch a c n cho phù h p u ki n Vi t Nam. V nguyên lý sát khu n tay b ng c n c ng t ng t nh r a tay ng qui song có m khác bi t ch y u là:

- Ch áp d ng ph ng pháp này trong tr ng h p bi t ch c ho c không nhìn th y t b n trên tay nh : c m n m, ng ch m vào v t d ng b n, tay dính máu, dính ch t ti t... - Ph ng ti n: L dung d ch ch a c n nh Nuvo, Bravo, Microshield… luôn có s n sàng trên các xe tiêm, xe thay b ng, bàn khám b nh, l i vào bu ng b nh và cho m i gi ng b nh c a khoa h i s c c p c u.

Các lo i dung d ch r a tay nhanh

1. Ch

nh:

Tr c và sau m i l n th m khám, ch m sóc ng và th i gian r a tay

i b nh mà không có

u ki n

Tr c khi di chuy n bàn tay t vùng c th nhi m khu n sang vùng s ch trên cùng m t ng i b nh và bàn tay không dính máu, không dính d ch ti t c a ng i b nh. Sau khi ti p xúc v i nh ng v t d ng xung quanh gi Tr

c khi chu n b d ng c , thu c

c khi ch bi n ho c chia th c n

Ngu n n

c không

Khi m ho c

u tr

ng b nh

m b o s ch, không có kh n lau tay... tuy n d

i, ho c

n i x y ra v d ch

2. Quy trình chà xát tay B c 1: Tháo trang s c tay. L y kho ng 3 - 5 ml dung d ch ch a c n vào lòng bàn tay. Xoa hai lòng bàn tay vào nhau. và ng

B c 2: Chà lòng bàn tay này lên mu và k ngoài các ngón tay c a bàn tay kia cl i B

c 3: Chà hai lòng bàn tay vào nhau, mi t m nh các k ngón tay

c 4: Chà m t ngoài các ngón tay c a bàn tay này vào lòng bàn tay kia

c 5: Dùng lòng bàn tay này xoay ngón cái c a bàn tay kia và ng

c 6: Xoay

Ghi chú: T b

u ngón tay này vào lòng bàn tay kia và ng

c 2, m i b

cl i

c l i.

c chà 5 l n

Th i gian chà tay t i thi u 30 giây, ho c chà xát tay cho

n khi tay khô.

SINH R NG MI NG CHO NG

I B NH

1. Gi i thi u k n ng sinh r ng mi ng m b o tình tr ng c a mi ng, r ng, l i và môi c t t. ánh ng làm s ch th c n th a, m ng bám và vi khu n r ng, xoa bóp l i, làm gi m mùi hôi và t ng v giác cho ng i b nh. Dùng ch nha khoa l y cao r ng ch ng viêm và nhi m trùng l i. V sinh r ng mi ng t t làm d ch u và kích thích s ngon mi ng c a ng i b nh. Trách nhi m c a ng i u d ng là duy trì tình tr ng r ng mi ng c a ng i b nh c t t, giúp h t v sinh r ng mi ng b ng cách h ng d n k thu t v sinh r ng mi ng úng, ho c làm v sinh r ng mi ng cho nh ng ng i b nh m y u hay tàn t t. Ng i u d ng c n ph i th ng xuyên th m khám và phát hi n s m các v n r ng mi ng c a ng i b nh có nh ng can thi p ch m sóc chuyên khoa k p th i, giáo d c cho ng i b nh bi t c nh ng r i lo n r ng, l i và cách phòng ch ng b ng vi c v sinh r ng mi ng úng k thu t và hi u qu ... 2. M c tiêu Khám và ánh giá

c tình tr ng r ng mi ng c a ng

i b nh

Ch m sóc r ng mi ng cho ng

i b nh t nh táo úng k thu t.

Ch m sóc r ng mi ng cho ng

i b nh hôn mê úng k thuât.

3. Lý thuy t 3.1. M t s b nh v r ng mi ng th Viêm: Viêm có th trùng gây ra.

ng g p

do các ch t r n ho c l ng

a vào mi ng ho c do nhi m

B nh n m Candida (t a): Nhi m trùng niêm m c mi ng c p tính do n m Candida albicans gây ra. ng i l n, n m gây b nh nh ng ng i suy nh c và nh ng ng i mà tính mi n d ch b suy gi m b i các thu c nhóm Steroid, ho c các thu c gây c bào. tr em, n m có th gây nhi m trùng n ng, th ng g p tr c nuôi b ng a bình. nh ng ng i mang r ng gi , vòm mi ng có th b t a m n tính. N m phát tri n nh ng rãnh nh t i m t trên c a r ng gi và gây nhi m trùng niêm m c l p i l p i. Viêm góc môi (ch c mép): Nh ng v t n t gây au, hình thành t i nh ng n p mô các góc mi ng, mà th ng x y ra nh ng ng i già suy nh c c th . Vi khu n gây nh th ng là t c u vàng và n m Candida albicans. Viêm h ng loét màng: ây là m t nhi m trùng c p tính có loét n ng môi, mi ng, ng và h nh nhân kh u cái. B nh do Bordetella vincent và tr c trùng hình thoi gây ra. nh th ng g p nh ng ng i b suy dinh d ng, suy nh c vì m t b nh khác, v sinh r ng mi ng kém, t n th ng do m t nhi m trùng tr c ó gây ra. Nhi m virus: Viêm mi ng áp t (herpes) các v t loét do virus herpes gây ra xu t hi n n l ho c thành c m trong mi ng. Ung th t bào bi u mô: th ng g p và di c n s m t i các h ch b ch huy t c .

môi d

i và b l

i. Th

n thu n

ng x y ra loét

3.2.

ng c dùng trong ch m sóc r ng mi ng

Bàn ch i: Hi n nay trên th tr ng có nhi u lo i bàn ch i ánh r ng r t khác nhau i c tính và tính n ng c c i ti n khác nhau. Ng i u d ng ti n hành ch m sóc ng mi ng cho ng i b nh c n ph i bi t l a ch n lo i bàn ch i ánh r ng có r ng a m t bàn ch i, tính ch t s i lông bàn ch i (lo i c ng, trung bình hay lo i m m) cho phù h p v i t ng ng i b nh. V i ng i già và tr nh , nên l a ch n lo i bàn ch i có s i lông m m tránh gây t n th ng l i và niêm m c mi ng c a ng i b nh. Không dùng chung bàn ch i ánh r ng cho nhi u ng i b nh. Sau m i l n ch m sóc r ng mi ng cho ng i b nh, ng i u d ng c n ph i làm v sinh và bàn ch i t i n i khô ráo. Vi c dùng bàn ch i n c n ph i c ki m tra an toàn tr c khi dùng tránh b n gi t. Thu c ánh r ng: Có nhi u lo i thu c ánh r ng có mùi, v khác nhau. Vi c l a ch n lo i thu c ánh r ng ph i phù h p v i s thích c a ng i b nh v mùi và v c a thu c ánh r ng. Ng i u d ng ph i theo dõi và phát hi n s m nh ng kích ng niêm c mi ng n u có ng i b nh khi l n u dùng thu c ánh r ng m i. i v i tr nh nên ch n thu c ánh r ng có mùi v th m (mùi táo, mùi cam...) và không có v cay. M u thu c ánh r ng dùng cho tr nh th ng c hãng s n xu t khuy n cáo riêng. N c súc mi ng. Th ng c dùng sau khi ánh r ng ho c gi a các l n ánh ng cách xa nhau. N c súc mi ng c s n xu t b xung thêm Fluor có tác d ng t t i v i r ng. Dung d ch Natri Clorid 0,9% dùng làm dung d ch súc mi ng c óng chai, ho c ng i b nh t pha ch theo s h ng d n c a ng i u d ng. 3.3. Ch m sóc r ng mi ng

c bi t cho ng

i b nh

Ch m sóc r ng mi ng cho ng i b nh hôn mê. u chú ý trong vi c ch m sóc ng mi ng cho ng i b nh hôn mê ó là tránh gây s c làm ng i b nh hít n c vào ng hô h p. Vi c dùng máy hút hút liên t c trong quá trình v sinh r ng mi ng cho ng i b nh là c n thi t. Ch m sóc r ng mi ng cho ng i b nh ái tháo ng. Ng i u d ng c n chú ý trong vi c ánh giá nh ng t n th ng n u có r ng, l i và vòm h ng c a ng i nh. K thu t v sinh r ng mi ng c th c hi n nh nhàng tránh gây t n th ng ch y máu l i và niêm m ch mi ng. Ch m sóc r ng mi ng cho ng i b nh có nhi m trùng mi ng. Dùng m có thu c gi m au (Xylocain) bôi t i v t loét niêm m c do nhi m trùng, giúp cho ng i b nh tránh cs au n trong quá trình ch m sóc. Sau m i l n v sinh, ng i u d ng c n ph i dùng m kháng sinh bôi u tr v t loét theo ch nh c a bác s là c n thi t.

Quy trình k thu t ch m sóc r ng mi ng cho ng Các b c th c hành

Tr c khi ti n hành

i b nh t nh

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng

m c n chú ý

Chu n ng c

b Khay qu u; C c: N c s ch; n c súc mi ng; ti n hành ch m sóc r ng n xác nh ng i b nh Kh n bông, è l i; Bàn ch i; Thu c ánh r ng; mi ng cho ng i b nh có th t ch m sóc hay c n Gel bôi niêm m c; Ch nha khoa; G ng vô tr khu n; C c ng hàm r ng gi (n u c n)

2. ng

Chu n i b nh

b - Gi i thích quy trình v i ng

ng i b nh hi u và h p Ch kéo rèm cách ly khi có tác khi ti n hành quy trình 2 ng i b nh trong m t ng i b nh ng i d y ho c n m t th u phòng ti n cao m t nghiêng v phía ng i ch m sóc. - o t th thu n l i Quàng kh n bông vào c , h ng khay qu u hành ch m sóc. i mi ng ng i b nh - o môi tr ng riêng bi t khi

- Kéo rèm cách ly ng khác 3.

a tay

a tay th

i b nh

i b nh v i ng

i b nh

ng qui ho c sát khu n tay nhanh

- i g ng s ch 4. Tháo r ng gi (n u có)

ti n hành ch m sóc. Gi m nguy c chéo

nhi m khu n

- Ng i u d ng dùng ngón tay cái và ngón Tháo hàm r ng gi ch có lót v i g c k p vào cung r ng c a kéo dàng làm v sinh t t h n nh xu ng ( i v i hàm trên) ho c nh c nh lên i v i hàm d i) tháo hàm r ng gi -

u ng i b nh t làm thì có th h cho ng i b nh t hàm gi vào c c

ng d n

ng hàm r ng gi

Ti n hành tháo r ng gi ph i nh nhàng, tránh b v hay gãy hàm gi

Hình nh minh h a

5. Ki m tra r ng Dùng èn soi và è l i giúp cho vi c ki m tra ánh giá m c a niêm Chú ý nh ng vùng niêm mi ng ng i tình tr ng r ng mi ng c a ng i b nh c, s ch c a mi ng c mi ng b g p khó phát nh ng i b nh. Phát hi n nh ng hi n t n th ng, nh góc n th ng nhi m trùng, ch y hàm, d i l i... máu ho c loét v.v.. Trong khi ti n hành

6. ánh r ng - Dùng thu c ánh r ng, bàn ch i nh , m m - Làm s ch các ch t bám cho ng i b nh ánh r ng và l i c a ng i b nh. Gi bàn ch i dính trên b m t r ng và nghiêng v i r ng m t góc 450. ánh s ch m t i. bên c a r ng b ng cách xoáy bàn ch i theo - ánh r ng làm t ng c ng chi u t d i lên trên ( i v i hàm d i) ho c tu n hoàn c a t ch c l i trên xu ng d i ( i v i hàm trên) d n t n n xa. ánh m t nhai thì di ng b n ch i theo chi u g n n xa. - N u ng i b nh có th t làm thì h cho ng i b nh cách ánh r ng. 7. Súc mi ng a c c n cho ng i b nh vài l n

c và cho ng

ng d n

i b nh t súc mi ng Súc mi ng lo i các th c n - u thu c ánh r ng còn th a, thu c ánh r ng u l i, s làm khô mi ng ng i b nh - Tránh cho ng i b nh s c c khi súc mi ng

8. Làm s ch k Dùng ch nha khoa làm s ch m t k c a r ng. Lo i b nh ng th c n th a ng b ng ch hàm trên thì dùng ngón cái c a tay này v i ngón r ng nha khoa tr c a tay kia kéo ch nha khoa. hàm d i thì dùng ngón cái c a hai bàn tay

Ch nha khoa có th gây n th ng l i ( t l i, ch y máu l i...)

9. Làm m môi và niêm m c mi ng

Dùng kh n bông m lau mi ng cho ng i b nh. Làm cho ng i b nh cd Bôi gel làm m l i và môi (n u niêm m c ch u và ch ng t n th ng mi ng c a ng i b nh b khô) niêm m c mi ng

Thu c bôi c th c hi n theo ch nh

10. Làm s ch - Làm s ch hàm r ng gi (n u có) b ng bàn ch i Lo i b th c n th a, vi sinh - Tránh gây x c, r n hàm ng gi t làm s ch hàm r ng gi . ng gi h n ch m ng và thu c ánh r ng. Ngâm trong dung d ch sát bám và s phát tri n c a khu n sau ó khô t nhiên. vi sinh v t - Ki m tra hàm gi có b r n, c nh s c hay b m t ng không. Sau ó l p l i cho ng

11. t l i t th ng i b nh

t ng

i b nh tr l i t th

i b nh.

c tho i mái

u ng i b nh b n m mi ng, c n ph i ngâm hàm r ng gi trong dung ch tr n m 4-6 gi m i ngày

th thu n l i cho công tác ch m sóc và u tr ng i nh.

12. Thu d n - Thu d n d ng c ã dùng, n c nh c a ng c ng i b nh, r a s ch và khô bàn ch i... Sau khi ti n hành

m b o an toàn v sinh nh vi n, tránh nguy c - Tháo g ng tay, r a tay th ng qui ho c sát nhi m trùng chéo khu n b ng dung d ch sát khu n tay nhanh

13. Ghi h s

- Ghi ngày gi và ng

i th c hi n

- Theo dõi tình tr ng r ng Mô t k nh ng tri u mi ng c a ng i b nh. ch ng b t th ng bác s - Ghi k t qu th m khám (tình tr ng r ng, l i, có thông tin ch n óan và niêm m c...). - Qu n lý quá trình ch m sóc. u tr . - Ghi chép nh ng phát hi n b t th ng.

5. Quy trình k thu t ch m sóc r ng mi ng cho ng

i b nh hôn mê 86

Các b c th c hành

2. Chu n ng i b nh

ng pháp ti n hành

i nhà ng

a tay th

i b nh

m c n chú ý

i b nh v i ng

i b nh khác

ng qui ho c sát khu n tay nhanh

o môi tr ng riêng bi t khi ti n hành ch m sóc

Gi m nguy c chéo

- i g ng s ch

nhi m khu n Man g ng vô khu n n u có n th ng mi ng

4. Tháo r ng - Ng i u d ng dùng ngón tay cái và ngón th Tháo hàm r ng gi gi (n u có) hai có lót v i g c gi ph n r ng c a kéo nh xu ng làm v sinh t t h n i v i hàm trên) ho c nh c nh lên ( i v i hàm i) tháo hàm r ng gi Trong khi ti n hành

Nh ng

ng i nhà ng i b nh Kéo rèm cách ly ch áp d ng hi u và ph i h p ch m sóc khi có t 2 ng i b nh c - t ng i b nh n m u th p nghiêng, m t quay v u tr trong m t phòng phía ng i ch m sóc. Choàng kh n bông quanh c , - Tránh nguy c ng i b nh s c khi ánh r ng t khay qu u sát bên má - Gi i thích cho ng

- Kéo rèm cách ly ng 3. R a tay

Lý do

Khay qu u; k p không m u; k m m hàm; G c c ti n hành ch m r ng - ng c vô khu n n u có u, bông c u; C c; Kh n bông, kh n m t; è l i; mi ng cho ng i b nh n th ng mi ng èn soi; Gel bôi niêm m c; Ch nha khoa; G ng; - u dùng bàn ch i, ph i c ng hàm r ng gi (n u c n); Máy hút dùng lo i bàn ch i m m

1. Chu n b ng c

Tr c khi ti n hành

t hàm gi vào c c

d dàng Ti n hành tháo r ng gi ph i nh nhàng, tránh b v hay gãy hàm gi

ng hàm r ng gi

Ki m tra Dùng èn soi và è l i giúp cho vi c ki m tra tình - ánh giá m c a niêm Chú ý nh ng vùng niêm m c ng mi ng tr ng r ng mi ng c a ng i b nh c, s ch c a mi ng mi ng b g p khó phát hi n ng i b nh ng i b nh n th ng, nh góc hàm, i l i... - Phát hi n nh ng t n th ng nhi m trùng, ch y máu ho c loét v.v..

Hình nh minh a

6. Banh hàm Dùng d ng c banh cho 2 hàm ng ng i b nh trong quá trình ch m sóc

i b nh luôn m

c l rõ vùng mi ng c a Ti n hành t d ng c banh ng i b nh, thu n ti n cho hàm ph i nh nhàng tránh vi c ch m sóc r ng mi ng gây sang ch n cho ng i nh

7. ánh r ng - Ti n hành ánh r ng và l i b ng bàn ch i nh - Làm s ch các ch t bám dính u ta dùng bông c u khó cho ng i b nh m và có thu c. Gi bàn ch i nghiêng v i r ng trên b m t r ng, l i và l i làm s ch c k r ng t góc 450. ánh s ch m t bên c a r ng b ng - ánh r ng làm t ng c ng cách xoáy bàn ch i theo chi u t d i lên trên d n tu n hoàn c a t ch c l i g n n xa. ánh m t nhai thì di ng b n ch i theo chi u g n n xa. - Có th dùng panh k p bông c u có th m dung d ch súc mi ng ti n hành ánh s ch r ng, l i và l i.

8. Súc mi ng Dùng bàn ch i ánh s ch r ng và/ho c dùng panh k p - Súc mi ng lo i các th c cho ng i b nh bông c u lau s ch l i và niêm m c mi ng. ng th i n th a, thu c ánh r ng. dùng máy hút hút liên t c d ch trong mi ng c a ng i Mi ng ng i b nh c nh. ch s -

9. Làm s ch k ng b ng ch nha khoa

t máy hút liên t c tránh cho ng i b nh b s c c khi súc mi ng

Dùng ch nha khoa làm s ch m t k c a r ng. hàm Lo i b nh ng th c n th a trên thì dùng ngón cái c a tay này v i ngón tr c a r ng tay kia kéo ch nha khoa. hàm d i thì dùng ngón cái c a hai bàn tay

u thu c ánh r ng còn l u i, s làm khô mi ng ng i nh

Ch nha khoa có th gây t n th ng l i ( t l i, ch y máu l i...)

c d Thu c bôi 10. Làm m - Bôi gel làm m l i (n u niêm m c mi ng c a Làm cho ng i b nh ch u và ch ng t n th ng theo ch nh môi và niêm ng i b nh b khô). niêm m c mi ng c mi ng - Tháo d ng c banh hàm, dùng kh n bông lau mi ng cho ng i b nh. - Bôi gel làm m môi ng

11. t l i t th ng i b nh

t ng

c th c hi n

i b nh

i b nh tr l i t th

c tho i mái

o thu n l i cho công tác ch m sóc và u tr ng òi nh

12. Làm s ch - Làm s ch hàm r ng gi b ng bàn ch i và thu c Lo i b th c n th a, vi sinh Không gây x c, r n hàm ng gi ánh r ng. Ngâm trong dung d ch sát khu n, khô t làm s ch hàm r ng gi ng gi h n ch m ng nhiên bám và vi sinh v t phát tri n khi ng i b nh s d ng - Ki m tra hàm gi có b r n, c nh s c hay b m t ng không. C t, b o qu n cho ng

Sau khi ti n hành

i b nh

m b o an tòan v sinh b nh vi n, tránh nguy c nhi m ng qui ho c sát khu n trùng chéo

13. Thu d n - Thu d n d ng c ( n c nh c a ng ng c ch và khô bàn ch i...) - Tháo g ng tay, r a tay th tay nhanh

14. Ghi h s

i b nh, r a

- Theo dõi tình tr ng r ng Mô t k nh ng tri u ch ng t th ng bác s có - Ghi k t qu th m khám (tình tr ng r ng, l i, niêm mi ng c a ng i b nh u - Qu n lý quá trình ch m sóc thông tin ch n oán và c...) tr - Ghi chép nh ng phát hi n b t th ng - Ghi ngày gi và ng

i th c hi n

U CHO NG

I B NH T I GI

Gi i thi u

Ch m sóc tóc là m t nhu c u ch m sóc c b n hàng ngày cho ng i b nh. Ng i nh s c m th y tho i mái h n, t tin h n khi giao ti p khi tóc c a h c ch m sóc ch s và g n gàng. Qua vi c ch m sóc tóc hàng ngày cho ng i b nh, giúp t ng ng m i quan h gi a ng i u d ng ch m sóc v i ng i b nh. G i u cho ng i nh lo i b c máu và d ch ti t bám trên tóc, trong nh ng tr ng h p ng i b nh sau ch n th ng, phòng ch ng c các ký sinh trùng gây h i c trú trên tóc c a ng i b nh (nh ch y, n m...) và qua ó ng i u d ng phát hi n s m nh ng t n th ng c a tóc và da u c a ng i b nh ch m sóc k p th i. Trong quá trình ch m sóc, ng i u d ng c n tôn tr ng v n hóa và tín ng ng c a ng i b nh. M t s dân c ho c tín ng ng, ch có nh ng ng i thân trong gia ình m i c ng ch m n u và tóc c a h ho c h không ch i tóc khi g i u. Trong nh ng tr ng h p này, ng i u d ng nên ph i h p v i ng i nhà ng i b nh ch m sóc hay giáo d c cho ng i b nh hi u c vi c ch m sóc tóc trong quá trình u tr b nh h p tác v i mình. 2.

M c tiêu c tiêu c a k n ng g i Tóc và da

u c a ng

u là: i b nh ph i

c s ch s và kh e m nh.

Giúp ng

i b nh c m th y tho i mái, d ch u và

Giúp ng

i b nh

c tôn tr ng.

c tham gia, ph i h p trong quá trình ch m sóc tóc.

Lý thuy t

3.1. M t s b nh và t n th

ng th

ng g p

tóc và da

Gàu : Gàu nhi u th ng xu t hi n khi có viêm, n m vùng da u ho c do m t s nh h th ng. Th ng dùng d u g i có thu c u tr , trong m t s tr ng h p n ng, ug i u c bác s u tr ch nh. Ch y: là lo i ký sinh trùng g p nh ng ng i c v sinh tóc kém. Ch y có th lây t ng i b nh này sang ng i b nh khác trong b nh phòng. Vi c g i u v sinh tóc t t ho c dùng d u bôi tóc c ng u tr c ch y. R ng tóc: hay g p ph n , nguyên nhân có th do m t s b nh nh n m tóc, nh h th ng, ho c do dinh d ng kém. Nh ng th ng g p h n là do thu c nhu m tóc, n tóc, ho c do s y tóc nhi t cao. Tóc th ng x , ch ng n có màu hung vàng và gãy ngang thân tóc. Vi c u tr nguyên nhân là c n thi t ( u tr n m, b nh h th ng...) ng th i c ng ph i lo i b các y u t nguy c nh nhi t cao khi s y tóc, dinh ng.... 3.2. D ng c ch m sóc tóc cho ng

i b nh

L c: Có nhi u lo i l c c s d ng ch m sóc tóc cho ng i b nh. Có th là lo i l c c làm b ng nhôm, nh a ho c b ng s ng. Khi ch m sóc tóc cho ng i b nh, ng i u d ng nên dùng nhi u lo i l c có c u t o r ng l c khác nhau tránh gây au và t n th ng tóc c ng nh da u c a ng i b nh. L c có r ng th a, c dùng khi m i tr i, lúc tóc c a ng i b nh b r i ( c bi t là ng i b nh có tóc dài). Sau ó ng i u d ng m i nên dùng l c có r ng mau h n cho tóc ng i b nh c 90

t và lo i b c gàu. Khi dùng l c có s y h i nóng làm khô tóc, ng i ng chú ý u ch nh nhi t cho phù h p tránh gây b ng, ho c làm tóc d b r ng.

D u g i: Nhi u lo i d u g i có n ng ki m khác nhau, tu thu c vào t ng lo i tóc và da u. Ng i u d ng c n ánh giá tình tr ng da u c a ng i b nh l a ch n ho c thay i lo i d u g i cho phù h p. D u x c dùng sau khi g i u ho c c pha ch ngay trong d u g i u giúp cho tóc ng i b nh c m t h n. M t s lo i d u bôi tr n th ng c dùng nh d u Oliu, d u baby hay d u Vasoline. 3.3. Ch

nh và ch ng ch

G i không t g i

u cho ng u c.

nh g i i b nh

u cho ng

i b nh

c áp d ng cho t t c nh ng ng

i b nh n m lâu,

Không ti n hành g i u i v i nh ng ng i b nh : ang s t cao, mê s ng hay co gi t, ng i b nh ang trong c n au c p hay ang trong tình tr ng tr y m ch.

4. Quy trình k thu t g i

u t i gi

ng cho ng

i b nh t i gi

Các b c Ph ng pháp ti n hành th c hành 1. Chu n b 02 ch u, ca múc, n c, D u g i, 02 kh n bông to, ng c 01 kh n bông nh , g i, bông c u không th m c, 02 t m nylon, 01 máng g i, 01 kim b ng, 01 k p tóc, 01 l c; máy s y tóc Tr c khi ti n hành 2. Chu n b - Gi i thích cho ng i b nh ng i - Kéo rèm cách ly khu v c làm th thu t nh - t ng i b nh n m ng a, kê g i (có lót t m nylon) d i vai, u t trong máng g i - Quàng kh n bông quanh c và gáy, cài kim ng l i - p kh n m t che m t cho ng i b nh - Nút bông c u vào hai bên tai

3. R a tay

R a tay th

ng qui ho c sát khu n tay nhanh

4. Ch i tóc, - Ch i tóc cho suông theo chi u máng g i. ánh giá - ánh giá tình tr ng c a tóc tình tr ng - ánh giá tình tr ng da u c a ng i b nh tóc và da Trong u khi ti n hành

ng Lý do ti n hành g i nh.

Nh ng i m c n chú ý u cho ng

c m 430c - 440c v mùa ông, n c mát v mùa hè. - u g i theo ch nh

i -

ng i b nh hi u quy trình và H i ng i b nh có gì khó ch u ph i h p th c hi n. th này, kh c ph c làm cho - o môi tr ng riêng bi t ng i b nh c tho i mái trong u ng i b nh th p h n vai quá trình ti n hành th thu t. và tránh làm t ra xung quanh. - Tránh làm t ng c ng i b nh. - o v m t ng i b nh trong khi ti n hành th thu t. - Tránh n c ch y vào ng tai ngoài

Tránh nhi m trùng chéo c và d u g i d ch y theo - N u ng i b nh có tóc dài và máng tránh t xung quanh. i, tránh au c n ti n hành - Phát hi n s m nh ng t n th ng ch i d n t ng n tóc n chân u có ti n hành th thu t phù tóc. p và u tr k p th i - Ng i b nh b r ng tóc nhi u (tr ng h p b nh luput...) c n ch i b ng l c có r ng th a

Hình nh minh a

5. G i

- D i n c làm tóc t u - Xoa d u g i - Chà xát tóc; gãi da u b ng m i u ngón tay ho c l n l t t ng bên u. - i n c nhi u l n cho s ch xà phòng. - Ti n hành vài l n n khi tóc và da u c ch

6. Làm khô - Tháo bông c u tai ng i b nh, b kh n m t tóc che m t, kh n bông quàng c . - Dùng kh n bông to lau khô tóc cho ng i b nh. - y tóc b ng máy s y. - t tóc cho ng i b nh c g n gàng (n u n) 7. ánh giá - ánh giá l ng tóc r ng, tình tr ng c a s i tóc l i tình - ánh giá tình tr ng c a da u. tr ng tóc và da u 8. Thu d n R a s ch d ng c , lau khô. Gi t và h p v i ng c Sau khi ti n 9. R a tay - R a tay th ng qui ho c sát khu n tay nhanh hành 10. Ghi

Làm s ch tóc và da

Làm tóc

c khô sau khi g i

Phát hi n s m nh ng t n th a tóc và da u

- Tránh gây b ng da u (n c m) hay làm ng i b nh rùng mình (n c mát). - Tránh gây t n th ng da u do móng tay c a ng i u ng dài ho c gãi m nh. - Tránh làm u ng i b nh b c l nhi u khi gãi. - i n c n khi n c ch y xu ng trong làm s ch xà phòng tóc và da u c a ng i b nh - Tránh gây b ng da hay cháy vàng tóc do b t m c cao và không chuy n máy s y tóc. - Th tr ng ng i b nh t t có th cho tóc khô t nhiên hay dùng qu t gió.

m b o an toàn v sinh b nh vi n, tránh nguy c nhi m trùng chéo Tránh lây truy n chéo

- Ghi ngày gi , tên ng i th c hi n, lo i d u g i - Theo dõi tình tr ng tóc và da ã dùng. a ng i b nh. - Nh ng ánh giá tình tr ng tóc và da u ng i - Qu n lý quá trình ch m sóc. nh.

u Mô t k nh ng tri u ch ng b t th ng bác s có thông tin ch n oán và u tr

M CHO NG

I B NH T I GI

1. Gi i thi u k n ng i v i ng i b nh là nh ng ng i n m li t gi ng nh t là nh ng n i è ép nhi u, tu n hoàn b ng ng tr , l u thông không khí kém, cho nên s bài ti t qua da b h n ch . Thêm vào ó m hôi thoát ra nhi u làm cho da b kích thích, ng i b nh ng a ngáy, t m i, khó ch u, n u không ch m sóc da c n th n thì da d b l loét, t o u ki n cho vi khu n xâm nh p vào c th gây bi n ch ng nhi m khu n tòan thân n ng h n. Vì v y ch m sóc da cho ng i b nh s ch s là m t trong nh ng công vi c c n thi t, giúp cho ng i b nh c tho i mái d ch u và tránh c loét, nhi m khu n da và phòng c các b nh khác lây truy n qua da. 2. M c tiêu k n ng ánh giá

c tình tr ng da c a ng

Th c hi n

i b nh.

c k thu t t m cho ng

i b nh t i gi

ng theo úng quy trình.

3. Lý thuy t 3.1. M t s b nh da th

ng g p

Khô da: Các vùng da h (tay, cánh tay, chân, m t..) b thô ráp, bong da, da khô. nhi m khu n da. Kh c ph c b ng t m ít l n, m i l n t m ph i r a s ch xà phòng trên th , làm m da b ng khí m, kem làm m da, không dùng n c hoa. B nh tr ng cá: da b viêm, n i m n m , do nhi m trùng tuy n bã, th ng g p t, c , vai và l ng. Kh c ph c b ng g i u và r a m t nhi u l n trong ngày v i n c m và xà phòng lo i b ch t nh n. Ch n kiêng nh ng ch t kích thích ( t, cà phê, chè...) có th can thi p u tr kháng sinh, tia c c tím, t m n ng.. (chú ý d làm b ng da khi u tr ) R m lông: lông phát tri n r m thân ng i và m t, c bi t g p ph n . Kh c ph c b ng dùng thu c t y lông, c o lông... c n khám và u tr n u có b nh n i ti t. Phát ban: phát ban toàn thân ho c c c b do da b kích thích v i ánh n ng, m ho c do d ng. kh c ph c dùng thu c bôi ch ng viêm, ngâm n c m gi m viêm. th

Viêm da ti p xúc: viêm da c c b v i c m: t ng t, viêm , au, t n ng s n có th r n c. Th ng g p m t, c , tay, m t tr c c ng tay, và vùng sinh c. Kh c ph c: lo i b ch t gây viêm (ví d : dép nh a, quai m ). Bôi thu c gi m viêm.

Tr t da: B tr y ho c m t l p th ng bì th ng r d ch máu. C n th n tránh làm tr t da ng i b nh do trang s c hay móng tay. R a v t tr t b ng n c và xà phòng 3.2. Ch

nh t m cho ng Ng

i b nh

i b nh n m vi n lâu (không có ng

Ng i b nh gãy x ng. Ng inh m ch, nhi t , huy t áp). 3.3. Ch ng ch

nh t m cho ng

i nhà ch m sóc).

i b nh b li t. Ng

i b nh sau ph u thu t ( ã n

i b nh

Ng i b nh b b nh quá n ng (ví d : ang tr y m ch, ang b s c...) Ng nh a v t th ng.

3.4. Quy trình k thu t

Tr c khi ti n hành

Các b c Ph ng pháp ti n hành th c hành 1. Chu n b b qu n áo s ch v a c ng i b nh, 02 kh n bông to, 02 ng c kh n m t, v i ph , v i tr i gi ng, g i, t m nylon, thùng c m, ch u không, xà phòng, ph n rôm, g c c u, 01 m dài (n u c n), 01 bô d t, 01 khay qu u. 02 ôi g ng ch. 2. Chu n b - Gi i thích quy trình cho ng i b nh ng i b nh - Giúp ng i b nh i v sinh (n u ng i b nh c n) - Kéo rèm cách ly vùng th thu t - t ng i b nh n m ng a, g i u - ng thành gi ng b o v bên i di n v i ng i làm th thu t

3. R a tay

Trong khi ti n hành

- R a tay th ng qui ho c sát khu n tay nhanh - i g ng s ch

Lý do

c m có nhi t 350C - 400C

ng i b nh h p tác khi ti n hành th thu t. - Tránh làm gián n khi làm th thu t, ng i b nh c m th y tho i mái. - o môi tr ng riêng bi t. - ng i b nh c tho i mái. - Tránh cho ng i b nh ngã khi thay i t th . Phòng lây nhi m chéo

- Tôn tr ng tín ng ng và v n hóa c a ng i nh. - u ng i b nh ng i c, có th cho ng i nh ng i khi t m n a ph n trên c th .

m b o kín áo, tôn tr ng ng i b nh. - dàng b c l ph n c th c n m.

5. ánh giá B c l toan tình tr ng da ng i b nh ng i b nh

- ánh giá vùng da c th - Xây d ng k ho ch can thi p t i các vùng c th ang c can thi p u tr (b ng v t th ng, truy n, catheter...)

m c n chú ý

Th c hi n quy trình ch m sóc cho ng i b nh

n bàn chân c a ng i b nh. - Ph toan kín t c 4. C i qu n - Ti n hành c i áo, qu n cho ng i b nh bên d i toan ph . áo cho ng i nh t ng ph n c th , ánh giá tình tr ng da c a

Nh ng

D b sót nh ng vùng da t n th ng l ng, cùng c t, n p b n.

Hình nh minh h a

6. R a m t - R a m t cho ng i b nh b ng kh n m. t m vùng c , - m vùng c , gáy cho ng i b nh b ng kh n - Lau khô vùng da ã t m. gáy

- R a s ch vùng m t - m s ch vùng c - Làm cho ng i b nh d ch u

7. T m - B c l và ti n hành t m l n l t t ng bên cánh tay, c ng vùng tay và tay cho ng i b nh. - Lót t m nylon, t ch u n c t m bàn tay và ngón tay. ng tay - Lau khô vùng da ã t m. 8. T m vùng - B c l vùng ng c, b ng, dùng kh n m lau vùng h nách ng c – b ng hai bên, vùng ng c, vùng b ng. - Lau khô vùng da ã t m. - Thoa ph n rôm h nách hai bên. 9. T m vùng - L t nghiêng ng i b nh b c l vùng l ng. ng - Ti n hành t m vùng l ng – th t l ng b ng kh n - Lau khô vùng da ã t m. - Thoa ph n rôm vùng l ng và th t l ng.

10.T m vùng - t ng i b nh n m ng a, b c l ùi, chân và bàn chân ùi, chân và hai bên, bàn chân - ch ng l n l t t ng bên chân c a ng i b nh, lót t m nylon t ch u n c nên gi ng. - m l n l t t ng bên ùi và c ng chân hai bên. - Ngâm vào ch u và t m l n l t t ng bàn chân. - Lau khô vùng da ã t m.

- T m s ch vùng tay. - Làm cho ng i b nh d ch u

- T m s ch vùng ng c, b ng - Làm cho ng i b nh d ch u

- T m s ch vùng l ng - Làm cho ng i b nh d ch u - Phòng ch ng loét vùng l ng. - T m s ch vùng chân - Làm cho ng i b nh dê ch u

- Khi t m vùng gáy, m t tay ng i u d ng nâng u ng i b nh, tay kia dùng kh n t lau vùng gáy. - ng có th cho u ng i b nh nghiêng n l t lau c t ng a m i bên gáy.

11.T m vùng - Ti p t c b c l vùng h u môn sinh d c. Ng i b nh n m h u môn sinh ng a, ch ng hai chân. - Lót t m nilon t bô d t d i mông ng i b nh. c - Dùng k m g p g c c u, ti n hành t m vùng h u môn sinh d c d i dòng n c d i. - B bô d t, dùng kh n t t m vùng mông. - Lau khô vùng ã t m. - Thoa ph n rôm vùng cùng c t. 12.Thay g ng Tháo và thay g ng khác 13.M c qu n - M c qu n áo cho ng i b nh bên d i toan tr i. áo cho ng i - Tháo toan tr i vào túi ng b n. - Thay ga tr i gi ng. nh - t ng i b nh t th tho i mái.

Sau khi ti n hành

14. Thu d n Thu d n b n, d ng c . ng c 15. R a tay Tháo g ng, r a tay th ng qui ho c sát khu n tay nhanh 16. Ghi h s

- Ghi th i gian và ng i th c hi n th thu t. - Ghi tình tr ng các vùng da c th ng i b nh.

- T m s ch vùng h u môn sinh c - Làm ng i b nh d ch u. - Phòng loét vùng cùng – c t.

Phòng lây nhi m Làm ng i b nh

c tho i mái

Phòng lây nhi m chéo - Qu n lý vi c th c hi n th thu t - Qu n lý c tình tr ng da c a ng i b nh

n gi i: ti n hành m t môI l n và b n i bên. Không a c và n c và âm o. - nam gi i. C n kéo da qui u xu ng, v sinh quanh vùng qui u

SINH VÙNG H U MÔN SINH D C CHO NG

I B NH

1. Gi i thi u sinh vùng h u môn sinh d c là m t b c trong quy trình t m cho ng i b nh t i gi ng. Nh ng ng i b nh òi h i ng i u d ng ch m sóc vùng h u môn sinh duc ph I t m nh nh ng ng i b nh có khâu t ng sinh môn khi th ng, ng i có sonde n l u n c ti u....Trong th c ti n, n u d ng th ng c m th y ng i khi ch m sóc vùng h u môn sinh d c c a ng i b nh nam gi i. Nh ng v i trách nhi m ngh nghi p làm cho n u d ng ng i h n khi ch m sóc, t o s tho i máI cho ng i b nh. Ng i u d ng có u ki n s m phát hi n ra nh ng tri u ch ng viêm nhi m vùng u môn sinh d c qua nh ng l i phàn nàn c a ng i b nh v khó i ti u ti n, nóng rát khi i ti u, au vùng h u môn sinh d c. Ho c ng i u d ng có th ánh giá qua th m khám phát hi n da vùng h u môn sinh d c viêm . Nh ng ng i b nh n ng không t ch m sóc v sinh c. Hàng ngày ta c n giúp r a s ch vùng h u môn sinh d c, nh t là khi ng i b nh i, ti u ti n không t ch . Vùng h u môn sinh d c m t có th gây nh ng bi n ch ng nh viêm, loét, n m và o u ki n thu n l i cho m ng m c xu t hi n, gây au n cho ng i b nh. 2. M c tiêu k n ng - ánh giá - Th c hi n thu t.

c tình tr ng v sinh vùng h u môn sinh d c c a ng i b nh. c v sinh h u môn sinh d c cho ng i b nh úng quy trình k

3. Lý thuy t 3.1. Các b nh th - n gi i :

ng g p

vùng h u môn sinh d c

Viêm âm h -âm o: d u hi u ra nhi u khí h , hôi, viêm vùng ti n ình âm . Nguyên nhân th ng là do liên c u, t c u, vi trùng d ng Coli, Clostridium perfringens (Cl.Welchii), Trichomonas. B nh l u: Do Nesseria gonorrhoeae gây ra, nhi m trùng có th lan t các tuy n âm h , âm o, c t cung t i thân t cung, vòi t cung, bu ng tr ng và phúc c.

B nh giang mai: Do Treponema pallidum gây ra. Các t n th ng bao g m các ban và các s n l i lên trên các c quan sinh d c ngoài và thành âm o. nam gi i : Viêm d ng v t : Viêm qui u và bao qui u. Thi u v sinh cá nhân là m t u t quan tr ng d n n nhi m trùng, c bi t là n u có h p bao qui u.

3.2. Quy trình k thu t

Tr c khi ti n hành

Các b c th c Ph ng pháp ti n hành hành 1. Chu n b B qu n áo s ch v a c ng i b nh, 01 kh n ng c bông to, 01 kh n bông nh , 01 v i ph , 01 v i tr i gi ng, g i, t m nylon, N c m, xà phòng, c c u, 01 k m dài (n u c n ), bô d t, khay qu u; 02 ôI g ng s ch. 2. Chu n b - Gi i thích quy trình cho ng i b nh ng i b nh - Giúp ng i b nh i v sinh (n u ng i b nh . n) - Kéo rèm cách ly vùng th thu t. - t ng i b nh n m ng a, g i u - ng thành gi ng b o v bên i di n v i ng i làm th thu t.

3. R a tay

- R a tay th ng qui ho c sát khu n tay nhanh - i g ng s ch. 4. C i qu n - Ph toan kín t c n c ng chân c a ng i áo cho nh. ng i b nh - Ti n hành c i áo, qu n cho ng i b nh bên i toan ph . - Tr i t m nylon và t bô d t d i mông ng i nh.

Lý do Th c hi n quy trình ch m sóc cho ng i b nh

ng i b nh h p tác khi ti n hành th thu t. - Tránh làm gián n khi làm th thu t, ng i b nh c m th y tho i mái. - o môi tr ng riêng bi t. - ng òi b nh c tho i mái. - Tránh cho ng i b nh ngã khi thay i t th . -

Phòng lây nhi m chéo. -

m b o kín áo, tôn tr ng ng i nh. - dàng b c l vùng h u môn sinh d c. - ng n c làm v sinh vùng h u môn sinh d c, tránh làm t gi ng.

Nh ng i m c n chú ý c m có nhi t

350c-400c

- Tôn tr ng tín ng ng và v n hóa c a ng i b nh. - i v i nam gi i, ng i b nh m ng a du i th ng chân. - i v i n gi i, ng i b nh m ng a, ch ng và d ng hai chân.

Hình nh minh h a

Trong khi ti n hành

Sau khi ti n hành

ánh giá tình tr ng vùng h u môn sinh c 6. R a vùng u môn sinh d c

B c l toan vùng h u môn sinh d c, ánh giá tình tr ng da và niêm m c vùng h u môn sinh c

- ánh giá vùng h u môn sinh d c - Xây d ng k ho ch can thi p khi ang có can thi p u tr (Sonde n l u n c ti u)

D b sót nh ng vùng da b t n th ng n p b n, niêm m c i bao qui u (nam gi i).

- Dùng k m g p g c c u, ti n hành r a s ch vùng h u môn sinh d c d i dòng n c d i - bô d t, dùng kh n th m khô vùng h u môn sinh d c - Cho ng i b nh n m nghiêng - Dùng kh n t lau s ch vùng mông, r i th m khô

- Làm s ch vùng h u môn sinh c - Làm ng i b nh d ch u. - Phòng loét vùng cùng – c t.

- Cho n c ch y thành dòng khi ti n hành r a vùng h u môn sinh d c - n gi i: Không a g c và c và âm o. - nam gi i. C n kéo da qui u xu ng, v sinh quanh vùng qui u

7. Thay g ng 8. M c qu n áo cho ng i nh. 9. Thu d n ng c 10. R a tay

Tháo và thay g ng khác Phòng lây nhi m - M c qu n áo cho ng i b nh bên d i toan tr i Làm ng i b nh - Tháo toan tr i vào túi ng b n - Thay ga tr i gi ng - t ng i b nh t th tho i mái Thu d n b n, d ng c

11. Ghi h s

- Ghi th i gian và ng i th c hi n th thu t - Ghi tình tr ng da và niêm m c vùng h u môn sinh d c

Tháo ng, r a tay th nhanh

c tho i mái

ng qui ho c sát khu n tay Phòng lây nhi m chéo.

- Qu n lý vi c th c hi n th thu t - Qu n lý c tình tr ng h u môn sinh d c c a ng i b nh

100

4. T 4.1.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i úng sai sinh r ng mi ng cho ng

i b nh

sinh r ng mi ng cho ng Stt 1 2 3 4 5 6 7 8

Câu h i Ch c n chu n b nh ng i bình th ng ánh r ng hàng ngày ó là: lavabo, bàn ch I, c c và thu c ánh r ng là cho ch m sóc ng mi ng ng i b nh t i b nh vi n Không nh t thi t ph i gi i thích quy trình cho ng i b nh vì ai c ng bi t cách ánh r ng r i T th c a ng i b nh là n m ng a, u th p là c Ng i u d ng i g ng tay s ch t b o v mình Ph i tháo hàm r ng gi c a ng i b nh tr c khi ánh giá r ng mi ng c a ng i b nh Khi ng i b nh có nh ng phàn nàn v r ng, mi ng thì m i ti n hành ki m tra r ng mi ng c a ng i b nh Khám r ng mi ng c a ng i b nh là nhi m v c a bác s ng

9 10 11 12 13

i b nh t

ánh r ng nh h v n th

Stt 1 2 3 4 5

7 8 9 10 11 12 13 14

ng ánh r n g

V mùa ông m i ph i bôi môi kem làm m Th nh tho ng m i ph i dùng ch nha khoa l y cao r ng Có th dùng máy s y, s y hàm gi cho chóng khô Không dùng hàm gi cho ng i b nh n i trú Ghi h s : ch c n ghi nh ng th t c hành chính thông th sinh r ng mi ng cho ng

i b nh t nh úng

Sai

úng

Sai

nhà

i b nh hôn mê

Câu h i Khi ng i b nh hôn mê không c n ch nha khoa Không c n gi i thích cho ng i nhà ng i b nh T th c a ng i b nh là n m nghiêng, u th p Ng i u d ng i g ng tay phòng tránh nhi m trùng chéo Không c dùng r ng gi cho ng i b nh hôn mê Luôn ph I ki m tra r ng, mi ng cho ng i b nh tr c khi v sinh ng mi ng Khám r ng mi ng c a ng i b nh là nhi m v c a bác s Không c ng i nhà ng i b nh ánh r ng cho ng i b nh hôn mê Ng i b nh hôn mê không c n ánh r ng Lau r ng mi ng b ng g c c u cho ng i b nh hôn mê là Không dùng ch nha khoa cho ng i b nh hôn mê Ng i b nh hôn mê không th ti n hành súc mi ng cho h c Luôn ph i dùng kem làm m bôi môi và niêm m c mi ng cho ng i b nh hôn mê Ghi h s : Ch c n ghi nh ng th t c hành chính thông th ng

u cho ng

Stt

i b nh t i gi

Câu h i u cho ng i b nh có t n th

2 3 4 5 6 7 8 9 10

m cho ng Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

i b nh t i gi

Stt

4 5 6 7 8

úng

Sai

úng

Sai

Câu h i T m t i gi ng ch th c hi n cho ng i b nh hôn mê Không ti n hành t m cho ng i b nh ang th máy Ph i d ng m i th thu t u tr khi ti n hành t m cho ng i b nh C n ph i gi i thích quy trình cho ng i b nh bi t l toàn b c th ng i b nh cho thu n ti n ti n hành t m t i gi ng cho ng i b nh B c l và t m t ng ph n c th gi m cho ng i b nh Ti n hành t m l n l t t ng n a ph n c th cho c thu n ti n T m xong toàn b c th thì m i lau khô cho thu n ti n Khám tình tr ng da c a ng i b nh là nhi m v c a bác s Ghi h s : ch c n ghi nh ng th t c hành chính thông th ng

sinh vùng h u môn sinh d c cho ng

2 3

Sai

Ch ng ch nh g i ng da vùng u và c Ch ti n hành g i u khi khám th y tóc và da u c a ng i b nh có nhi u gàu Không c n ph i cách ly khu v c c a ng i b nh n u ch ti n hành i u tránh nhi m khu n, ph i i g ng tay khi ti n hành g i u cho ng i b nh Khám tóc và da u c a ng i b nh là nhi m v c a bác s Khi làm t thì tóc c a ng i b nh s t suông Ch c n thoa d u g i u 1 l n là cho m t l n g i u Có th h ng d n ng i nhà g i u cho ng i b nh Không ph i r a tay ng i u d ng sau khi g i u cho ng i nh, vì xà phòng g i ã làm s ch tay h Ghi h s : ch c n ghi nh ng th t c hành chính thông th ng

úng

i b nh

Câu h i sinh vùng h u môn sinh d c cho ng i b nh sau m i l n I v sinh V sinh vùng h u môn sinh d c cho ng i b nh n u có mùi hôi V sinh vùng h u môn sinh d c cho ng i b nh 1 l n / 1 ngày Ch ti n hành v sinh vùng h u môn sinh d c khi t m cho ng i nh i qu n áo ng i b nh d i toan tr i là phòng b i b n, vi khu n phát tán vào không khí quanh ng i b nh i v i ng i b nh nam ch c n v sinh vùng qui u và h u môn cho ng i b nh là m t vùng h u môn sinh d c là m t y u t t o u ki n loét ép Ghi h s : Ch c n ghi nh ng th t c hành chính thông th ng

100

4.2.

Hu n luy n có giáo viên h

ng d n vào làm m u

Sau khi h c lý thuy t v k thu t v sinh cá nhân cho ng và bây gi hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành Tr

i b nh, b n ã t l

c khi b n th c hành, b n hãy tham gia vào l p hu n luy n do giáo viên h

ng giá ng d n.

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh trong l p h ng d n th c hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t c trong khoá h c. - C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr hành, không có c h i c p ho c tr l i câu h i, nh ng tr l i sau - Tóm t t các m quan tr ng nh t trình tr c l p (Tôi s thao di n m t l n và r

c bu i h ng d n th c u b n ch a rõ s c

m c n chú ý: Tr c khi thao di n và th c hành các b c ho c các s c l u ý. B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Sau ó giáo viên s i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i.

- Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo vi n trình di n l i n u b n th y c n thi t - M t sinh viên c yêu c u th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p - Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 4.3.

T l

ng giá: S

d ng b ng ki m (checklist)

n có th ding b ng ki m th c hành. Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi b n ti n hành th thu t. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và b c nào b c nào b n ã b qua bên ph i có c t ghi chú, n u có c nào b n ch a th c hi n ng i quan sát s ghi l i c t này Th c hành và quan sát theo b ng ki m 4.3.1. V sinh r ng mi ng cho ng Stt 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

i b nh t nh

Các b c ti n hành Chu n b d ng c Chu n b ng i b nh a tay Tháo r ng gi (n u có) Ki m tra mi ng ng i b nh ánh r ng cho ng i b nh Súc mi ng cho ng i b nh Làm s ch k r ng b ng ch nha khoa Làm m môi và niêm m c mi ng Làm s ch r ng gi t l i t th ng i b nh Thu d n d ng c Ghi h s

101

T t

Sai

Không làm Ghi chú

4.3.2. V sinh r ng mi ng cho ng Stt 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

i b nh hôn mê

Các b c ti n hành Chu n b d ng c Chu n b ng i b nh a tay Tháo r ng gi (n u có) Ki m tra mi ng ng i b nh Banh hàm ng i b nh ánh r ng cho ng i b nh Súc mi ng cho ng i b nh Làm s ch k r ng b ng ch nha khoa Làm m môi và niêm m c mi ng t l i t th ng i b nh Làm s ch r ng gi Thu d n d ng c Ghi h s

4.3.3. G i

u cho ng

i b nh t i gi

Sai

Không làm Ghi chú

T t

Sai

Không làm Ghi chú

T t

Sai

Không làm Ghi chú

Stt Các b c ti n hành 1. Chu n b d ng c 2. Chu n b ng i b nh 3. a tay Ch i tóc, ánh giá tình tr ng tóc và da 4. u 5. i u 6. Làm khô tóc 7. ánh giá l i tình tr ng tóc và da u. 8. Thu d n d ng c 9. a tay 10. Ghi h s 4.3.4. T m cho ng

T t

Stt Các b c ti n hành 1. Chu n b d ng c 2. Chu n b ng i b nh 3. a tay 4. i qu n áo cho ng i b nh 5. ánh giá tình tr ng da ng i b nh 6. a m t t m vùng c , gáy 7. m vùng tay và c ng tay 8. m vùng ng c – b ng 9. m vùng l ng 10. m vùng ùi, chân và bàn chân 11. m vùng h u môn sinh d c 12. Thay g ng

102

c qu n áo cho ng Thu d n d ng c a tay Ghi h s

13. 14. 15. 16.

i b nh

4.3.5. V sinh vùng h u môn sinh d c cho ng Stt 1 2 3 4

Các b c ti n hành Chu n b d ng c Chu n b ng i b nh R a tay C i qu n áo cho ng i b nh ánh giá tình tr ng vùng h u môn sinh d c R a vùng h u môn sinh d c Thay g ng M c qu n áo cho ng i b nh. Thu d n d ng c R a tay Ghi h s .

5 6 7 8 9 10 11

i b nh

T t

Sai

Không làm Ghi chú

5. Th c hành k thu t 5.1.

Th c hành t i Lab không có giáo viên

Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c b n có th chia th i gian quan sát. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n: - Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng - Phân chia vai trò c a ng

i quan sát và sinh viên

- S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: - Th c hi n ho t -

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n

- H i quan sát viên v quá trình th c hành - Xác nh nh ng 5.2.

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng l n th c hành ti p theo

Th c hành

Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào b ng ki m. Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng ki m Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.3.

T ch c giám sát b ng nhi u cách -

Camera t ki m tra Sinh tiên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau Nhân viên - giáo viên

103

NG III

CÁC K

1. Gi i thi u toàn ch 1.1.

THU T THEO DÕI VÀ TH M KHÁM

Danh sách các k n ng trong ch

y d u hi u sinh t n. o tr ng l

ng c th .

Ðo chiêu cao c th . thu t s d ng máy monitor. thu t ghi

n tâm

Khám th c th . 1.2.

M c tiêu toàn ch

Nêu c các yêu c u phân bi t s các ch c n ng s ng, chi u cao, cân n ng.

bình th

ng và b t th

ng các ch s

Trình bày khái ni m ch c n ng máy theo dõi ch c n ng s ng và máy ghi tâm

. Li t kê các yêu c u khi s d ng các công c s d ng trong t ng k thu t. Th c hi n

và úng các quy trình k thu t cu các k n ng trong ch

ánh giá k t qu , phân tích giá tr các k t qu b t th

ng.

xu t.

ng can thi p th a áng. 2. Yêu c u 2.1.

Gi i thi u t ng quan

Ng i kho m nh, các ch c n ng c a c th có th áp ng c nhu c u c a n thân h . Tuy v y, trong khi m au, ng i ta c n có s h tr ( các m c khác nhau tu theo tình tr ng b nh) có th áp ng c nh ng nhu c u c b n c a c th . Vi c theo dõi, th m khám s cung c p các d li u c b n nh t liên quan n tình tr ng hi n t i c a ng i b nh. Phân tích các d li u này s giúp u d ng viên l p k ho ch ch m sóc phù h p v i nhu c u c a ng i b nh. Ch c n ng nhi m v c a u d ng khi ch m sóc ng i b nh là theo dõi, khám th ch t và ánh giá các ch c n ng sinh lý bao g m o thân nhi t, m m ch, o huy t áp, cân o ng i b nh xác nh t ng tr ng ng i b nh; Theo dõi các ch c n ng ng, phát hi n các d u ch ng b t th ng k p th i báo cáo v i bác s u tr can thi p k p th i và có k ho ch hành ng u d ng tr c m t c ng nh lâu dài,tùy tình tr ng ng i b nh, n u m c tình tr ng quá n ng c n s ánh giá và theo d i c ch t ch và liên t c ng i b nh s c m c máy monitor ng i u d ng k p th i phát hi n các d u hi u nguy c ang e d a ng i b nh báo cáo bác s k p th i ho c theo yêu c u c a ng i u tr .

104

2.2. Ki m tra tr c h c ánh d u (X) vào c t úng ho c sai 15 câu h i d

i ây :

Câu h i 1. tr

o chi u cao là vi c r t c n thi t, ng và phát tri n

úng

c bi t

l a tu i c n ánh giá s t ng

i v i ng i l n, o cân n ng, chi u cao k t h p v i nh n dinh d ng

Tình tr ng quá n ng c n s

i b nh s

nh tình tr ng

ánh giá và theo dõi liên t c

c m c máy monitor

c theo dõi liên t c

ch tr s sinh trung bình 120 l n / phút

Thông th

Thân nhi t th

ng th p h n

Thân nhi t th

ng cao nh t vào bu i sáng và th p nh t vào bu i chi u

ng các ch t kích thích này làm t ng nh p m ch

gi i nh p th có xu h

10. Khi ho t

i già

ng cao h n

nam gi i

ng th l c t ng nh p th t ng

11. Huy t áp k t: Khi hi u s gi a huy t áp t i a và huy t áp t i thi u nh h n 20 12. Huy t áp t ng khi s c do b t kì nguyên nhân nào 13. Huy t áp gi m khi ch y máu, gi m kh i l th ng th n...

ng tu n hoàn, suy tim, suy tuy n

14. Huy t áp gi m khi c th quá y u do m c các b nh làm suy ki t nh : lao, x gan... 15.

o chi u cao

ánh giá s t ng tr

ng và phát tri n cu tr

105

Sai

THU T L Y D U HI U SINH T N

1. Gi i thi u các k n ng o d u hi u sinh t n (L y d u hi u sinh t n) là l ng giá các ch s nhi t (N ), ch (M), nh p th (NT), huy t áp (HA) c a ng i b nh. o d u hi u sinh t n (DHST) là c u tiên xác nh các thông s c b n c a h tim m ch và hô h p. Khi các DHST c a m t ng i có giá tr khác v i các tr s bình th ng thì ng i ó có th ang ph i i m t v i nh ng v n v s c kho nào ó. Tuy v y c ng nên bi t r ng các ch bình th ng các ng i b nh khác nhau th ng r t khác nhau, do ó ng i u ng viên c n ph i so sánh các k t qu thu c v i các ch s thông th ng c a t ng ng i b nh c th . i nh ng ng i kho m nh, các ch c n ng c a c th có th áp ng c nhu u c a b n thân h . Tuy v y, trong khi m au, ng i ta c n có s h tr ( các m c khác nhau tu theo tình tr ng b nh) có th áp ng c nh ng nhu c u c b n c a th . Vi c o DHST s cung c p các d li u c b n nh t liên quan n tình tr ng hi n i c a ng i b nh. Phân tích các d li u này s giúp u d ng viên l p k ho ch ch m sóc phù h p v i nhu c u c a ng i b nh. n ph i o DHST cho t t c các ng i b nh vào khám l n u t i c s y t bao m tr m y t , phòng khám, b nh vi n, vi n d ng lão, hay các c s y t khác. Công vi c này là m t công vi c th ng qui c b n trong b nh vi n. M c th ng xuyên c a vi c l y DHST c a ng i b nh th ng có quan h ch t ch v i tình tr ng s c kho c a ng i b nh. Thông th ng các qui nh c a c s y t ho c bác s (BS) s qui t nh c th ng xuyên c a vi c o DHST cho m t ng i b nh, tuy v y b t c khi nào u ng viên nh n th y tình tr ng c a ng i b nh bi n i thì c n o DHST l i, không c n tuân theo qui nh c a c s y t . Tu theo qui nh mà th t l y các d u hi u sinh t n có th khác nhau, m t s n i qui nh th t nh sau: Nhi t - M ch - Nh p th - Huy t áp. K t qu th ng c ghi vào m t m u theo qui nh c a c s y t , m u này c thi t k chuyên bi t giúp cho vi c ghi chép c d dàng và thu n l i cho vi c c, so sánh k t qu theo th i gian. Ch ng này s gi i thi u v các k thu t o d u hi u sinh t n, c th là các k thu t sau: 12-

m m ch o nhi t

m nh p th

o huy t áp

2. M c tiêu k n ng Sau khi h c xong ch 1- Trình bày 2- Mô t o

c các DHST và các ch s bình th c các y u t

3- L a ch n 4-

ng này sinh viên có kh n ng: nh h

n DHST th

c các trang thi t b c n thi t

c chính xác các DHST

5- Phân tích s b 6- Th hi n c thái nh khác nhau.

c k t qu thu

ng c a các DHST. ng g p.

o DHST.

i b nh. c khi o DHST.

úng m c, phù h p khi ti n hành o DHST cho các ng

106

3. K thu t

m m ch

3.1. Lý thuy t liên quan 3.1.1. Các y u t

nh h

n ng

m m ch n nh p m ch

Trên th c t m ch c a m t ng i ch u r t nhi u s tác là m t s y u t th ng g p nh t:

ng c a các y u t . Sau ây

Tu i: T n s m ch thay i r t nhi u trong su t cu c i m t ng i. T n s ch trung bình gi m d n theo l a tu i. Bên c nh ó kho ng dao ng c a m ch c ng gi m d n ch ng t m c n nh c a vi c u khi n m ch. T n s m ch bình th ng c th th ng kê trong b ng sau: Tu i

Kho ng dao

sinh

ng c a t n s m ch n/phút

T n s m ch trung bình n/phút

100 – 170

140

1 tu i

80 – 170

120

3 tu i

80 – 130

110

6 tu i

75 – 120

100

10 tu i

70 – 110

14 tu i

60 – 110

60 – 100

ng thành

Gi i: Thông th ng, gi i kho ng 7-8 nh p/phút.

cùng l a tu i n

gi i th

ng có m ch nhanh h n nam

Di truy n và dân t c: R t nhi u nghiên c u v vi c di truy n có nh h ng n vi c m c các b nh tim m ch c ng nh nh h ng n t n s m ch c a m t ng i. Ho c t s nhà nghiên c u nh n th y r ng ng i M g c Phi th ng có m ch và huy t áp cao h n ng i M g c Âu. Tuy nhiên, s khác bi t này th ng không n nh gi a các nghiên c u. i s ng: Vi c s d ng các ch t kích thích nh r u, bia, thu c lá, cà phê, chè ng gây ra s thay i v t n s m ch t c th i c ng nh v lâu dài i v i m t ng i. Thông th ng các ch t kích thích này làm t ng nh p m ch. Nh ng thay i c a c th : Thân nhi t: Thông th ng, n u thân nhi t t ng 10C0 thì nh p tim t ng lên 10 nh p. Trong c n au, nh p m ch c a m t ng i th ng t ng lên so v i lúc bình th ng. Thu c: khi s d ng m t s thu c, m ch c a ng i b nh có th b nh h ng khá rõ ràng. Ch ng h n, các thu c kích thích giao c m làm t n s m ch t ng, các thu c an th n, gi m au làm t n s m ch gi m. Môi tr ng: nhi t môi tr n s m ch c a ng i b nh.

ng, ti ng n, s ô nhi m c ng có th tác

Các tr ng thái c m xúc: xúc ng m nh, s hãi, t c gi n có th làm m ch gi m i trong vài giây r i chuy n sang tr ng thái p r t nhanh và m nh. Th i gian trong ngày: thông th ng m ch c a m t ng i th ng ch m h n vào bu i êm (có th xu ng n 40 nh p/phút) và nhanh h n vào ban ngày.

107

3.1.2 V trí

m m ch

Thông th ng, m ch c m t i các v trí mà ng m ch i sát da, bên d i là m t n x ng nh : ng m ch thái d ng (t i thái d ng), ng m ch c nh ( c ), ng ch cánh tay ( rãnh nh u trong), ng m ch quay ( c tay), ng m ch b n ( n), ng m ch khoeo ( khoeo chân), ng m ch ch y sau (sau m t cá trong), ng ch mu ( mu bàn chân). Vi c xác nh t n s m ch bình th ng c a m t ng i s v p ph i m t chút khó kh n trong l n u tiên ng i b nh vào vi n, do ó c n r t c n th n khi a ra các k t lu n.

108

3.2. Quy trình k thu t Các b

c ti n hành

1. Ki m tra l i h s TR

2. R a tay th

Xem l i th i m ti n hành th thu t g n nh t và nh ng yêu uv m c th ng xuyên a th c hi n th thu t

ng qui Theo qui

3. Chu n b d ng c y

ng pháp ti n hành

nh c a B Y t

- Bút

4. Chu n b môi tr ng

5. Chu n b ng nh

m b o v sinh, tránh lây nhi m chéo

c ti n

Hình nh minh h a

n th n

úng quy trình

n th n nh t là v i nh ng lo i ng h ch a quen dùng

ghi

Bàn ng i b nh ho c gi ng cho ng m

Nh ng i m c n chú ý

Tránh l p l i m t cách không c n thi t công vi c ã c th c hi n i m t ng i khác

th thu t hành thu n l i

ng h có kim giây

- B ng theo d i

Lý do

t tay, i b nh

Gi i thích v th thu t, yêu c u NB n m/ng i úng t th

- Thu n l i cho làm th thu t -

trí phù h p, ng nh tho i mái

m b o k t qu thu c áng tin c y o s tin t p tác

109

ng và

Cho ngh ít nh t 15 phút sau khi v n ng m nh

6. Xác

nh v trí m ch

TRONG

t 3 u ngón tay trên ng i c a m ch, nh n xu ng t t n khi th y m ch n y rõ

m nh n sóng m ch t nh t

7. m m ch trong vòng m t phút

t nhìn ng h , tay c m nh n Có k t qu sóng m ch m trong vòng 1 phút

8. Thông báo k t qu và giúp ng i b nh t th tho i mái

Nói cho NB bi t k t qu và nh ng nh n xét s b v t n s ch c a NB

úng

- Ng i b nh hi u h n tình tr ng c a b n thân h có th h p tác hi u qu . - T o s tin t ng i b nh

9. Ghi k t qu vào h và báo BS (n u n)

Ghi theo qui t i

10. Thu d n d ng c

C t

nh c a c s y t

ng h , bút

ng c a

d ng các u ngón tay thay vì lòng ngón tay

Không m m chv i th i gian ng n h n 1 phút tr nh ng tr ng h p c bi t

Th n tr ng khi nh n inh k t qu b i ng ng bình th ng a m i ng i khác nhau

u tr và theo dõi di n Rõ ràng bi n c a t n s m ch - G n gàng - B o qu n d dàng

110

n th n

o nhi t

4.1. Lý thuy t liên quan n k n ng 4.1.1. Các y u t nh h ng n nhi t Các th i m trong ngày: Thân nhi t th ng cao nh t vào bu i chi u và th p nh t vào bu i sáng s m (lúc ang ng : 3-6 gi sáng). Ta có th lý gi i cho u này b ng vi c so sánh m c v n ng c a các c và m c chuy n hoá c b n. Ngoài ra, vi c nhi t môi tr ng th p nh t vào lúc g n sáng và cao nh t vào bu i chi u c ng có nh ng ph n nào. Tu i: Thân nhi t n nh nh t ng i tr ng thành còn tr , lúc này c quan u nhi t ã hoàn thi n và ho t ng chuy n hoá c b n t t, bên c nh m t l p m d i da d y và l ng v n ng l n. Thân nhi t th ng th p h n ng i già do l p m i da tr nên m ng h n, các thành m ch x c ng, ho t ng ít, kh n ng chuy n hoá b n không còn t t. i v i tr em, s dao ng l n c a thân nhi t ch y u t o ra do quan u nhi t ch a hoàn thi n. Tu i

Thang o Celsius

Thang o Fahrenheit

Nách

35.5 – 39.50C

96.0 – 99.50F

1 tu i

Mi ng

37.70C

99.70F

3 tu i

Mi ng

37.20C

99.00F

5 tu i

Mi ng

37.00C

98.60F

Mi ng

37.00C

98.60F

Nách

36.40C

97.60F

Tr c tràng

37.60C

99.60F

Mi ng

36.00C

96.80C

i sinh

th tr

V trí o

il n

i già

Gi i: Thân nhi t thay i ít h n trên nam gi i. Tuy v y, n gi i thân nhi t ng t ng lên trong th i m tr ng r ng và khi mang thai, nhi t gi m m t chút c khi tr ng r ng.

Ho t ng th l c: Vi c t p luy n không làm thay i nhi t v lâu dài nh ng có th thay i thân nhi t c a m t ng i ngay t i th i m ó. Lý do là trong th i m này, c th t cháy m t l ng l n glucose và m áp ng nhu c u n ng l ng cho n ng c . Nhi t môi tr ng có th tác ng n thân nhi t c a m t ng i. Tu theo a tu i mà s nh h ng này là nhi u hay ít. V i ng i tr ng thành còn tr , thân nhi t th ng không thay i nhi u, v i ng i già hay tr em thì thân nhi t ch u nh h ng nhi u h n. 4.1.2. T ng thân nhi t (S t ) t là m t tr ng thái mà nhi t c th t ng lên cao ngo i lai nh là vi khu n, v t th l . 111

áp ng v i m t s tác nhân

c dù t ng thân nhi t là m t ph n ng tích c c ch ng l i s xâm nh p c a vi khu n, tuy v y n u thân nhi t t ng quá cao có th gây h i cho c th . Ng i ta nh n th y r ng n u s t cao h n 410C thì trong m t th i gian ng n s có s t n th ng th n kinh và n u s t trên 420C và không u tr k p th i thì ng i b nh có th b t vong sau vài gi . Do nh ng tác h i n ng n c a s t cao nên khi ng i b nh b s t ng i ta th ng tìm cách ki m soát nhi t tr l i bình th ng s m. M t s nguyên nhân th ng g p a t ng nhi t là: Nhi m khu n toàn thân ho c c c b i lo n n i ti t: B nh c

ng tuy n giáp tr ng

i lo n th n kinh: T n th

ng trung tâm

u nhi t (ch n th

ng, tai bi n,

au…) Protein l : S a, xác vi khu n Protein n i sinh: Xu t huy t mô, ho i t t ch c… Các ch t kích thích trung tâm phenamin… Do nhi t

môi tr

u nhi t ho c h n ch vi c th i nhi t: Cafein,

ng quá nóng: Say nóng, say n ng

112

4.1 Quy trình k thu t Các b c ti n hành TR

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n chú ý

1. Ki m tra l i Xem l i th i m ti n hành - S c n thi t và m c th ng s th thu t g n nh t và xuyên c a o nhi t cho ng i nh ng yêu c u v m c nh c th th ng xuyên c a th c - Tránh l p l i m t cách không hi n th thu t n thi t công vi c ã c th c hi n b i m t ng i khác

2. th 3.

R a tay Theo qui ng qui

nh c a B Y t

m b o v nhi m chéo

sinh, tránh lây

Chu n b y d ng c theo danh th thu t ng c y sách và ki m tra s ho t thu n l i ng c a chúng

4. Chu n b môi Gh ng tr ng ho c gi ng 5. Chu n ng i b nh 6. V y nhi t k

c ti n hành

i b nh ng i - Thu n l i cho làm th thu t n m - Ng i b nh không m i

b Gi i thích v th thu t, lau ch h nách

o s tin t

ng h p tác

n th n

úng quy trình

n th n

trí phù h p, kín áo (n u c n), ng i b nh tho i mái Có th yêu c u NB v sinh h nách n u có th

t th y ngân xu ng d i 350C y C m nhi t k g n trong lòng bàn tay, v y d t khoát Nhi t k không b va p vào các thu t ng c tay t khác b g yv .

113

m nh và úng k

Hình nh minh h a

TRONG

7. t nhi t k vào nách

8. vòng phút

t b u thu ngân sát da - Truy n nhi t t t t c th sang Có th yêu c u NB t nách, nhi t k t d c theo nhi t k t theo h ng d n và - Nhi t k c gi t t, không b ngoài c ng c l n a l i n u sai. S d ng i khi l y ra ngôn ng phù h p.

trong Nh c ng i b nh khép Có k t qu 10-15 ch t cánh tay

Có th k t h p làm các th thu t khác

úng

9. L y nhi t k - Yêu c u NB c m l y ph n - Không b b n ra kh i h thu tinh c a nhi t k r i c c k t qu nách, c k t y ra chính xác - C m ngang t m m t qu c

dàng,

i xoay nh nhi t k nhìn v ch thu ngân rõ ràng

10. Thông báo Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n v tình Thân nhi t c a NB khi t qu và giúp nh ng nh n xét s b v tr ng c a b n thân h có th o các v trí khác nhau ng i b nh v thân nhi t c a NB p tác hi u qu . là khác nhau th tho i mái - T o s tin t ng c a ng i nh 11. Ghi k t qu vào h s và báo BS (n u n) 12. Lau và thu n d ng c

u tr và theo dõi di n bi n - Rõ ràng thân nhi t c a NB t khi vào vi n - Chú ý nh ng thay i n th i m c k t qu n x trí phù h p, p th i Lau s ch b u thu thu d n d ng c

ngân, - G n gàng - B o qu n d dàng

114

n th n

Thân nhi t còn có th c o t i các v trí khác trên c th nh mi ng, tr c tràng, tai, trán ho c th m chí o c t xa. Tu theo các tr ng h p khác nhau mà quy trình có thay i ôi chút, ch y u là trong các b c chu n b d ng c , ng i b nh và cách t vào các v trí khác nhau:

Nhi t k

mi ng

o nhi t

mi ng

Nhi t k cho tr s

mi ng 5

m nh p th

5.1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng Nh p th c a ng i b nh là m t trong nh ng d u hi u quan tr ng di n t tình tr ng a h hô h p. V i bác s , t n s th c a ng i b nh giúp cho vi c ch n oán b nh, v i u d ng ây là thông s giúp cho ng i u d ng có th l p c k ho ch ch m sóc phù h p v i ng i b nh. Qua vi c th c hi n m nh p th cho ng i b nh nh kì, nhân viên y t có th theo dõi c tình tr ng b nh c a ng i b nh ng th i phát hi n p th i các b t th ng có th x y ra i v i ng i b nh. Bên c nh ó, thông qua s giao ti p m i quan h gi a nhân viên u d ng và ng i b nh s tr nên thân thi t h n. 5.2. M c tiêu c a

m nh p th

1- Phân tích 2- Chu n b 3- Th c hi n

c t m quan tr ng c a y

d ng c và c

5.3. Lý thuy t liên quan

m nh p th

u ki n

m nh p th

m nh p th chính xác n

m nh p th

Th tích khí l u thông

115

Các y u t

nh h

n nh p th

Phân áp CO2: khi n ng CO2 trong máu t ng, ph n x hô h p t ng. Khi phân áp CO2 m c bình th ng, nó có tác d ng kích thích và duy trì hô h p. Khi n ng CO2 trong máu xu ng quá th p, nó có th gây ng ng th . Phân áp O2: khi làm gi m phân áp ôxy trong khí th , phân áp ôxy trong ph nang c ng gi m theo. Th n kinh c m giác: Kích thích các dây th n kinh c m giác nông (nh t là dây V) làm thay i hô h p. Kích thích nh làm th sâu, kích thích m nh làm ng ng th . Dây X có tác d ng nh Hering - Breure).

là trung gian

u hoà

ng tác hít vào và th ra (ph n

Các trung tâm th n kinh c ng nh h ng nhi u n hô h p n hình là trung tâm nu t (khi nu t ta nín th ), vùng d i i ( u hoà hô h p u hoà thân nhi t), và não (khi c i, khóc, th dài hô h p u có thay i rõ r t). Ngoài ra các y u t kích thích c ng nh h ng r ng i l n, n gi i có xu th t ng, khi s d ng các ch

nh tu i, gi i, m c ho t ng, m c chuy n hoá, ch t t nhi u n nh p th . Nh p th trung bình tr em cao h n h ng cao h n nam gi i, khi ho t ng th l c t ng nh p t kích thích nh bia r u, thu c lá nh p th th ng t ng…

Cu i cùng, nh ng không kém ph n quan tr ng ó là ý th c c a m t ng i có th nh ng n nh p th trong ng n h n. M t ng i có th u khi n nh p th c a mình nhanh lên hay ch m i b ng vi c ki m soát các c hô h p, ho c u khi n tâm tr ng, m xúc c a mình. Nh p th bình th Các ki u th th

ng và b t th ng g p:

Ki u ng c trên: hay g p Ki u s

n: hay g p

Ki u hoành: th

thi u niên

ng g p

tr em và nam gi i tr

Các b t th ng c a th : bình th ng y trong m t s tr ng h p ng tác th chú ý n nh p th c a mình ó là hi n t t ng t, có th di n ra vào ban êm ho vào, th ra (hen, giãn ph qu n), thay hành tu , hôn mê…). t s ki u th

ng thành

ng i ta th ng không chú ý n nh p th tuy tr nên n ng n , khó kh n bu c ng i ó ph i ng khó th . Khó th có th di n ra t t ho c c ban ngày (c ng ph v ), khi thay i t l hít i nh p th (viêm ph i,…), t n s ch m (r i lo n

c bi t:

Cheyne-Stokes: khó th và t m ng ng th luân chuy n n i ti p nhau.

116

Kusmaull: 4 giai

n: hít vào sâu, ng ng th

ng n, th

ra nhanh, ng ng th

kéo dài

ng thông khí: t ng c v t n s và biên u, t c m ch ph i, g ng s c, lo l ng, s t cao…

5.4.

: g p trong nh i máu ph i giai

m nh p th

m nh p th là m t th thu t quan tr ng giúp cho vi c theo dõi và phát hi n các b t ng c a h hô h p. Vi c th c thi th thu t này c n c ti n hành tu theo tình tr ng a ng i b nh. Dù không quá khó m nh p th , tuy nhiên có k t qu chính xác n ph i l u ý nh ng c tr ng c a th nh vi c có th u khi n nh p th khi c thông báo tr c là ang b m, nh ng thay i v nh p th là khá l n d i tác ng bên ngoài nên c n chu n b ng i b nh và môi tr ng m nh p th phù h p. th

117

Quy trình k thu t Các b c ti n hành 1. Ki m tra l i h TR

2. R a tay th qui

ng pháp ti n hành

Xem l i th i m ti n hành th thu t g n nh t, và nh ng yêu u v m c th ng xuyên a th c hi n th thu t

ng Theo qui

nh c a B Y t

Lý do - S c n thi t và m c th ng xuyên c a m nh p th cho ng i b nh c th - Tránh l p l i m t cách không n thi t công vi c ã c th c hi n b i m t ng i khác

m b o v nhi m chéo

3. Chu n b d ng y

y d ng c theo danh sách và th thu t ki m tra s ho t ng c a chúng thu n l i

4. Chu n b môi tr ng

y gh ho c gi

5. Chu n b ng nh

Nh ng i m c n chú ý n th n

sinh, tránh lây

úng quy trình

c ti n hành

ng i b nh ng i Thu n l i cho làm th thu t n m Ng i b nh không m i

n th n

t nh t là b trí ng NB n m

i Gi i thích r ng s ki m tra cho o s tin t ng h p tác trong u ng i b nh m c ng i b nh nh ng không c khi ng i b nh v n không t áo d y c n yêu c u NB bi t v vi c m nh p th u ch nh nh p th c ng nh b i b t ra nh h ng b i ý th c c a b n thân h

118

Hình nh minh h a

6. Chu n b

TRONG

ng h

v trí thu n l i

có th v a nhìn ng h a nhìn v trí m nh p th

và

t, ng h và vùng m nh p th th ng hàng

ng h 7. m trong vòng m ng h , ng th i quan - M t s ph i v a nhìn sát vùng m nh p th a nhìn vùng m 1 phút dài xác nh nh p th chính xác

Trong tr ng h p th không u ho c không rõ c n m thêm 1 phút

8. Thông báo k t Nói cho NB bi t k t qu và - Ng i b nh hi u h n v tình qu và giúp ng i nh ng nh n xét s b v tình tr ng c a b n thân h có th nh v t th hình c a NB, không nên cho p tác hi u qu . tho i mái ng i b nh bi t r ng h v a b - Không ánh m t ni m tin c a a ng i b nh ng th i khi n h có th c m th y b xúc ph m.

Thân nhi t c a NB khi o các v trí khác nhau là khác nhau

9. Ghi k t qu vào Ghi theo qui s và báo BS t i (n u c n)

nh c a c

u tr và theo dõi di n bi n - Rõ ràng thân nhi t c a NB t khi vào vi n - Chú ý nh ng thay n th i m c k t qu i l n x trí phù p, k p th i

10. Lau và thu d n Lau s ch d ng c , thu d n d ng - G n gàng ng c - B o qu n d dàng

119

n th n

o huy t áp

6.1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng Huy t áp là áp l c (áp su t) mà dòng máu ép lên thành m ch. ây chính là m t thông s quan tr ng cho th y tình tr ng ho t ng c a h tu n hoàn. V i vi c l ng giá ch s này ( o huy t áp) ng i u d ng có th phát hi n nhi u b nh t t ho c bi n ch ng nguy hi m i v i ng i b nh. Trên th c t , chúng ta th ng quan tâm n áp l c gây nên b i s t ng máu t tâm th t trái vào ng m ch ch ang y máu (g i là huy t áp ng m ch) c a ng i b nh nh t. Khi ch s này thay i so v i bình th ng nó có th liên quan n nh ng bi n i nghiêm tr ng c a m t hay nhi u c u ph n c a h tu n hoàn nh kh i l ng tu n hoàn, tình tr ng c a tim, m ch. Tính m ng c a ng i b nh s b e do n ng n n u huy t áp c a h b t ng ho c gi m quá nhi u m t cách t ng t. 6.2. M c tiêu c a o huy t áp 1- Phân tích

c t m quan tr ng c a vi c o huy t áp

2- Phân tích

c các y u t

3- Mô t

nh h

c m t s b t th

4- Chu n b

ng v huy t áp có th g p

d ng c

5- Th c hi n o huy t áp

n huy t áp

o huy t áp

c cho ng

i b nh theo úng quy trình

6.3. Lý thuy t liên quan n o huy t áp Huy t áp ng m ch là ch s th ng c o nh t. Nó bao g m huy t áp tâm thu (huy t áp t i a) và huy t áp tâm tr ng (huy t áp t i thi u). Huy t áp t i a là áp l c cao nh t mà dòng máu tác ng lên thành m ch trong thì tâm thu (tâm th t trái co) và huy t áp t i thi u là áp l c mà dòng máu tác ng lên thành m ch trong th i kì tâm tr ng. Th c ch t huy t áp c hình thành do 4 y u t chính sau: c co bóp c a tim àn h i c a

ng m ch

Tr l c ngo i vi: kh i l

ng tu n hoàn,

quánh c a máu, s c c n thành m ch

u t th n kinh Phân lo i huy t áp theo m c Nhóm Huy t áp bình th ng Cao huy t áp nh Cao huy t áp 1 Cao huy t áp 2

Cao huy t áp 3 Các y u t nh h Thay i sinh lý:

dành cho ng

HA tâm thu <120 và mmHg 120-139 và mmHg 140 – 159 ho c mmHg 160 - 179 mmHg ho c Trên 180 mmHg ng

Tu i: huy t áp áp cao h n ng i tr .

ho c

il n

HA tâm tr ng < 80 mmHg 80-89 mmHg 90 – 99 mmHg 100 - 109 mmHg

Trên 110 mmHg

Khuy n cáo v vi c theo dõi Nên

nh kì theo dõi 1-2 n m/l n

Hàng n m, kèm theo vi c u ch nh ch sinh ho t Theo dõi t i thi u hai tháng/l n, thay i ch sinh ho t n thi t c theo dõi hàng tháng, th c hi n thu c y , luôn chu n b m t a ch ch m sóc y t khi c n Theo dõi hàng tu n ho c th ng xuyên h n tu tình tr ng. S n sàng cho can thi p y t khi c n

n huy t áp tr em th p và t ng d n theo tu i, ng 120

i già th

ng có huy t

Tu i

HA t i a (mmHg)

i sinh

HA t i thi u (mmHg)

Tr s trung bình

65 – 95

30 – 60

80/60

1 tu i

65 – 115

42 – 80

90/61

3 tu i

76 – 122

46 – 84

99/65

6 tu i

85 – 115

48 – 64

100/56

10 tu i

93 – 125

46 – 68

109/58

14 tu i

99 – 137

51 – 71

118/61

il n

100 – 140

60 – 90

120/80

i già

100 – 160

60 – 90

130/80

Gi i: ph n th bình th

ng có huy t áp th p h n nam gi i.

Khi ho t ng, lao ng n ng, g ng s c huy t áp th ng sau khi ngh ng i. Khi mang thai huy t áp th

a m t ng

ng t ng, sau khi

ng t ng, và nó s tr v

huy t áp s tr v bình th

u t th n kinh: trong các tr ng thái c m xúc m nh, au i th ng t ng.

n, lo l ng huy t áp

nh h ng c a các thu c làm co m ch: huy t áp t ng; Các thu c làm giãn ch: huy t áp gi m. th c a ng ho c

i b nh: Huy t áp trong t

th n m th p h n trong t

th ng i

ng.

trí c th : có s khác bi t nh khi o huy t áp c a hai tay (kho ng 5mmHg), gi a tay và chân, huy t áp chênh nhau kho ng 20-40mmHg (huy t áp chân cao h n). Huy t áp b t th

ng huy t áp: Khi huy t áp t i a l n h n 140mmHg ho c huy t áp t i thi u n h n 90mmHg. G p trong các b nh c u th n, suy th n, b nh m ch th n (h p ng ch th n), b nh n i ti t (c ng aldosterol tiên phát) h i ch ng cushing, phì i tuy n th ng th n, h p eo ng m ch ch , nhi m c thai nghén. Gi m huy t áp: Khi huy t áp t i a nh h n 90 mmHg ho c huy t áp t i thi u nh h n 60 mmHg. Có th g p trong các tr ng h p: s c do b t kì nguyên nhân nào, ch y máu, gi m kh i l ng tu n hoàn, suy tim, suy tuy n th ng th n, c th quá y u do c các b nh làm suy ki t nh : lao, x gan. Huy t áp k t: khi hi u s gi a huy t áp t i a và huy t áp t i thi u (huy t áp hi u s ) nh h n 20 mmHg khi ó tu n hoàn máu b tr . Tình tr ng này có th g p trong các b nh nh tràn d ch màng tim, shock. Huy t áp chênh nhi u g p trong tr

ng h p h van ch , huy t áp hi u s quá

n. 6.4.

o huy t áp

Ch s huy t áp là m t ch s quan tr ng liên quan tr c ti p t i ho t ng c a h tim m ch. Vì th , nó là m t thông s quan tr ng cho các nhân viên y t có th nh n nh c tình hình s c kho c a ng i b nh. Quy trình k thu t o huy t áp không quá ph c t p trong các tr ng h p thông th ng, tuy nhiên trong nh ng tr ng h p huy t áp t th ng ng i o c n ph i có k thu t o t t 121

Quy trình k thu t Các b

c ti n hành

ng pháp ti n hành

Lý do

1. Ki m tra tình tr ng Ti n hành xem b nh án và tình Chính xác, úng ng hành trùng l p b c a ng i hình s b c a ng i b nh nh và h s

2. R a tay th qui

3. Chu n b d ng c y

i, không ti n

m b o v sinh, tránh lây nhi m a s ch tay b ng n c, xà phòng ho c ch t r a tay nhanh chéo

Ch n trình

d ng c

cho quy

th thu t

i b nh - Yêu c u ngh 15 phút sau khi t th ho t ng n ng.

c ti n hành thu n

4. Th và ki m tra l i Cu n ch t b ng áp l c trong Xác ng c tay, r i b m lên và quan sát k ng h áp l c

5. Cho ng m/ng i thích h p

Nh ng m n chú ý

nh ch t l

ng c a d ng c

t qu chính xác

- Cho ng i b nh n m trên gi ng ho c ng i trên gh t tay lên bàn.

122

Hình nh minh h a

Gi i thích và Gi i thích tác d ng, lý do th c Ng ng d n ng i hi n QT, cách ng i b nh h p nh h p tác tác

i b nh hi u và h p tác

TRONG 7. Qu n b ng áp l c - Qu n v a ch t quanh cánh tay t ng h ngang m c tim 8. Xác ch

m m t - M t tay b t m ch quay tay - B m bóng lên còn th y m ch n y

9. Cho ng ngh 15 giây

i b nh

10. o huy t áp l n 1

Có k t qu

n p

m m t m ch có tr s g n úng i huy t áp t i a xác nh chính xác l ng khi/áp l c c n n khi không ph i b m vào khi o chính th c Tim m ch tr th ng Xác

11. Cho ng i b nh ngh 1-2 phút 12. o huy t áp l n 2 13. Thông báo k t qu cho ng i b nh SAU

úng

14. Tháo b ng áp l c 15. Cho ng i b nh t th tho i mái 16. Ghi h s 17. Thu d n d ng c 123

nh huy t áp

tr ng thái bình

7. Hu n luy n và t

ánh giá

7.1. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Sinh viên c n ph i c tài li u h ng d n th c hành tr c khi n th c t p bài này. i ng i c n chu n b có th ghi chép v n t t nh ng m m u ch t c a t ng k thu t. Sinh viên c n l u ý r ng tài li u h ng d n th c hành này không th c p n ng chi ti t c a m i tình hu ng th c t do ó c n chú ý cách mà giáo viên h ng d n s áp d ng quy trình này trong khi thao tác m u. Qua ó m i ng i s m r ng, ng d ng linh ho t khi th c hành trong các tình hu ng c th . Giáo viên th c hành s làm m u t ng quy trình trên m t ng i óng th (có th s ng sinh viên ho c ng i óng th chuyên nghi p). giúp cho sinh viên m ng t ng ra c chính xác nh t nh ng vi c h s ph i làm trên th c t , giáo viên c n th c hi n theo m t k ch b n nh t nh. C n nh n m nh cho sinh viên nh ng m c n l u ý, c n ghi nh trong t ng k thu t. ngh m t sinh viên th c hành l i sau khi giáo viên h ng d n làm m u sinh viên có tr i nghi m v toàn b quy trình. Trong lúc ó, các sinh viên còn l i trong nhóm s quan sát và có nh ng nh n xét v nh ng thu n l i, khó kh n, nh ng l i th ng g p trong khi th c hi n quy trình. y s là c s h h c h i l n nhau d i s giám sát c a ng i h ng d n. Nhóm sinh viên s nhau.

c chia ra thành các nhóm nh

th c t p và nh n xét l n

n chú ý r ng vi c giao ti p v i ng i b nh tr c, trong và sau khi th c hi n m i th thu t c n c th c hành c n th n. B ng các tình hu ng gi nh, sinh viên có th ng t ng ra nh ng khó kh n, thu n l i và các gi i pháp gi i qui t tình hu ng mà th c t h có th g p ph i. Cu i m i bu i th c t p, các sinh viên s c th c hành l n l t t ng k thu t kh ng nh l i nh ng ki n th c ã h c, k n ng ã c th c t p trong bu i th c hành. Giáo viên h ng d n c n quan sát và cho nh ng nh n xét chi ti t cho t ng sinh viên. Trong nh ng tr ng h p c n thi t, sinh viên có th yêu c u giáo viên gi ng l i, ho c tr l i nh ng th c m c phát sinh trong quá trình th c t p. 7.2. T

ng giá (B ng ki m quy trình)

d ng b ng ki m phù h p v i t ng k thu t. B ng ki m t l ng giá s c phát cho sinh viên kèm theo tài li u h ng d n th c hành này, nó t ng t nh b ng ki m ã c c p trên nh ng ch gi l i c t tên b c. C t ti p sau s dành ghi chép l i ch t l ng th c hành c a t ng b c v i 3 m c: t t (2 m); có làm (1 m); không làm/làm sai (0 m). Vi c t l ng giá này có th c th c hi n b i chính ng i th c hành, ho c có th t o l p nhóm có th giám sát và góp ý l n nhau. ng ki m t

ánh giá quy trình

m m ch M c

Các b

c ti n hành

Làm t t

Ki m tra l i h s a tay th ng qui Tr c Chu n b d ng c y Chu n b môi tr ng Chu n b ng i b nh Xác nh v trí m ch Trong m m ch trong vòng m t phút

124

hoàn thành Không làm/ Có làm Làm sai

Thông báo k t qu và giúp ng i b nh t th tho i mái Ghi k t qu vào h s và báo BS (n u n) Thu d n d ng c

ng ki m t

ánh giá quy trình o nhi t M c

Các b

c ti n hành Làm t t

hoàn thành Không làm/ Có làm Làm sai

1. Ki m tra l i h s 2. R a tay th ng qui 3. Chu n b d ng c y Tr c 4. Chu n b môi tr ng 5. Chu n b ng i b nh 6. V y nhi t k 7. t nhi t k vào nách 8. i trong vòng 10-15 phút Trong 9. L y nhi t k ra kh i h nách, c k t qu 10. Thông báo k t qu và giúp ng i nh v t th tho i mái Sau 11. Ghi k t qu vào h và báo BS (n u c n) 12. Lau và thu d n d ng c ng ki m t

ánh giá quy trình

m nh p th M c

Các b

c ti n hành Làm t t

1. Ki m tra l i h s 2. R a tay th Tr

ng qui

3. Chu n b d ng c 4. Chu n b môi tr 5. Chu n b ng 6. Chu n b

Trong 7.

y ng

i b nh

m trong vòng 1 phút

8. Thông báo k t qu và giúp ng nh v t th tho i mái Sau

9. Ghi k t qu vào h s và báo BS (n u n) 10. Lau và thu d n d ng c

125

hoàn thành Không làm/ Có làm Làm sai

ng ki m quy trình o huy t áp

ng m ch cánh tay M c

Các b

hoàn thành

c ti n hành Làm t t

Có làm

Không làm/ Làm sai

1. Ki m tra l i h s 2. R a tay th

ng qui

c 3. Chu n b d ng c

4. Th và ki m tra l i d ng c 5. Cho ng thích h p

i b nh n m/ng i

6. Gi i thích và h p tác

ng d n ng

i b nh

7. Qu n b ng áp l c quanh cánh tay 8. Xác Trong

9. Cho ng

m m t m ch i b nh ngh 15 giây

10. o huy t áp l n 1 11. Cho ng

i b nh ngh 1-2 phút

12. o huy t áp l n 2 13. Thông báo k t qu cho ng

i b nh

14. Tháo b ng áp l c Sau

15. Cho ng

i b nh v t th tho i mái

16. Ghi h s 17. Thu d n d ng c 8. Th c hành 8.1. Th c hành t i labo (không có giáo viên) Trong u ki n c s v t ch t cho phép, m i tr ng s có th cho phép sinh viên ng kí th c t p quy trình o d u hi u sinh t n này mà không có giáo viên h ng d n. u c, sinh viên c n ng kí v i phòng th c hành k n ng (skill lab) cs px p ch th c t p phù h p. Khi th c t p nhóm quy trình này, sinh viên c n chu n b tài li u h ng d n th c p, b ng ki m t ánh giá, và các tài li u liên quan khác có th tham kh o khi c n. ng

Thông th ng, sinh viên t hình thành (ho c c phân) thành các nhóm t 2-3 i th c t p và h tr l n nhau. Các thành viên trong nhóm có th a ra các câu i tình hu ng t h c thông qua vi c gi i qui t tình hu ng.

u có th ti n hành thu hình l i quá trình t nh n xét và rút kinh nghi m.

126

th c hành

có th xem l i và t

8.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c khi nào có

u ki n

Th c t p càng nhi u thì m c thu n th c s càng cao. Chúng tôi khuy n khích t c các sinh viên c g ng t th c t p m t mình ho c t o l p thành các nhóm cùng t th c tâp các quy trình này theo sách h ng d n và nh ng gì ã c h c trên l p. n nhiên vi c mua các trang thi t b có th không d dàng v i m t s b n, vi c này có th c gi i qui t b ng cách mu n d ng c ho c ng kí n tr giúp cho m t phòng khám, khoa khám b nh nào ó th c hành. 8.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Ngoài vi c i b nh vi n theo h i ti p xúc v sinh viên s có c

th c hành t i phòng th c t p, các sinh viên s ph i tham gia th c t p l ch c a tr ng. Trong quá trình th c t p t i b nh vi n sinh viên s có i nh ng ng i b nh th c, gi i qui t nh ng tình hu ng th c. Qua ó h i tr i nghi m nh ng k thu t này trong u ki n th c nh t.

Lúc này, sinh viên lúc này s không ph i c g ng di n k ch, do v y vi c b t ra các hành ng, l i nói phù h p s tr nên t nhiên và d dàng h n. V i s giám sát và giúp c a các giáo viên th c hành, sinh viên s t tin h n khi i m t v i nh ng tình hu ng khó kh n có th g p ph i khi giao ti p v i ng i b nh. 8.4. T

ánh giá quá trình rèn luy n

Sinh viên c n tr l i các câu h i test ngay sau bài h c, t ánh giá thông qua ng ki m quy trình. Bên c nh ó các kênh ánh giá t giáo viên, các h c viên khác, ho c t ánh giá thông qua b ng hình s r t có ích cho t t c sinh viên. Quay camera u có u ki n, nên ti n hành quay camera quá trình th y gi ng nh m t d ng c li u d y h c. Ngoài ra, vi c quay phim quá trình sinh viên th c t p có s giám sát c a giáo viên ho c không có s giám sát s có ý ngh a l n v i ng i h c. Trong nhi u tr ng p sinh viên có th c m nh n th y r ng mình làm t t tuy th không ph i khi nào h c ng có th nh n ra h t các u/nh c m c a b n thân h . Vi c quan sát qua b ng khi n sinh viên tr nên ch ng h n trong vi c hoàn thi n các k thu t o DHST. ng ki m ng ki m ánh giá s t ng t nh m u ph n tr

ng t c.

b ng ki m s

127

d ng cho sinh viên t

ánh giá

N NG O CHI U CAO

1. Gi i thi u k n ng l chi u cao/ cân n ng th hi n tình tr ng s c kh e c a m t ng i. Cân n ng và chi u cao là nh ng tiêu chu n o l ng th ng c ti n hành trong các bu i ki m tra s c kh e, t i các phòng khám ho c tr m y t . Cân n ng và chi u cao c ki m tra th ng qui khi ng i b nh nh p vi n. Cân n ng c o b ng kilogram (kg), chi u cao c o b ng n v centimet (cm). ng i kh e m nh, o chi u cao, cân n ng c ti n hành nh m ánh giá, theo dõi s t ng tr ng và phát tri n v th ch t, nh t là tr em. i v i ng i l n, o cân n ng, chi u cao k t h p v i nh n nh tình tr ng dinh ng nh m xác nh nguyên nhân c a các b nh mãn tính và k t qu u tr c ng nh ánh giá các h at ng n u ng và các r i l an ch c n ng khác. u d ng nên l u ý nhìn t ng quát s thay i v chi u cao, cân n ng. 2. M c tiêu k n ng o chi u cao Sau khi n m v ng bài h c này, sinh viên có th : Trình bày khái ni m v chi u cao. Th o lu n nh ng y u t làm nh h Li t kê các lo i cân o th

n chi u cao.

c s d ng.

Th c hi n cách o chi u cao. ánh giá k t qu chi u cao. Th o lu n s thay

i v chi u cao, liên quan

n tình tr ng s c kh e.

3. Lý thuy t liên quan k n ng o chi u cao Chi u cao là m t s o trung thành c a hi n t ng sinh tr ng. o chi u cao là vi c r t c n thi t, c bi t l a tu i c n ánh giá s t ng tr ng và phát tri n; i v i tr em ng bi u di n chi u cao ph n ánh t t cu c s ng quá kh và là b ng ch ng c a s dinh d ng. Tr thi u dinh d ng kéo dài 2 – 3 tháng s làm cho chi u cao ch m phát tri n. Chi u cao ít thay i và n nh nh ng th ng khó o so v i cân. o chi u cao chính xác, s d ng th c o n m cho tr d i 3 tu i, th c o ng cho tr trên 3 tu i và ng i l n. Khi ng i m c b nh, vi c o chi u cao và cân n ng không nh ng theo dõi nh ng nh h ng c a b nh t t v i s phát tri n th ch t mà còn tính toán li u l ng thu c tr c khi s d ng. Chính vì v y s o chi u cao và cân n ng c coi là m t trong nh ng s li u c b n khi ng i b nh nh p vi n và trong quá trình u tr . ánh giá s t ng tr ng th ch t c a m t ng i, dùng các ch s nhân tr c nh cân n ng, chi u cao, vòng u, dày n p da vùng c tam u, các chu vi gi a cánh tay và c cánh tay, ch s kh i c th (BMI: body mass index) v i k thu t chu n hóa trên m u i di n ánh giá kh i l ng và s l ng t bào toàn c th và m t s quan i di n nh : mô x ng, mô m d i da, não b cùng v i ph n nào ch c n ng a h n t ti t c a m t cá th . i v i tr em, vi c o chi u cao, cân n ng nên k t h p o vòng ng c, vòng cánh tay ánh giá tình tr ng t ng tr ng. 128

u, vòng

Vòng u tai, phía sau ngang b

c o nh sau: phía tr c ngang lông mày, 2 bên phía trên vành u ch m. Ghi nh n vòng u tr tr s g n nh t 0.5 cm.

Trong n m u, khi còn thóp tr c, vòng u c a tr phát tri n r t nhanh. Các m sau, nh t là khi thóp tr c ã kín, vòng u t ng r t ch m: Tr s sinh: 34cm Tr 1 tu i: 46cm Tr 2 tu i: 48cm Tr 6 tu i: 50cm Tr 12 tu i: 52cm Tr l n: 54 – 56cm Tr s vòng ng c có th so sánh v i tr s vòng u nh m l ai tr nh ng v n liên quan kích th c vòng u và vòng ng c. Dùng th c dây qu n sát quanh ng c tr ng liên vú, tránh si t ch t gây lõm da. o xác nh k t qu gi a thì hít vào và thì th ra, c tr s g n nh t 0.5 cm. Lúc tr m i sinh, vòng ng c tr nh h n vòng u 1 – 2 cm, lúc 6 tháng vòng ng c b ng vòng u và sau 1 tu i thì vòng ng c l n nhanh v t xa vòng u tu i d y thì. Vòng cánh tay c a tr phát tri n nhanh trong n m cánh tay phát tri n ch m. ng o

c nhân tr c h c: Các giá tr tiêu chu n

thi u h t khác nhau

90%

80%

70%

60%

Tiêu chu n

u (ng

i l n)

12,5

11,3

10,0

8,8

7,5

16,5

14,9

13,2

11,6

9,9

29,3

26,3

23,4

20,5

17,6

28,5

25,7

22,8

20,0

17,1

Chu vi cánh tay (ng Nam

các m c

n 5 tu i vòng

(mm)

p da vùng c tam Nam

u. t 1 tu i

i l n)

Chu vi c (ng

i l n)

Nam

25,3

22,8

20,2

17,7

15,2

23,2

20,9

18,6

16,2

13,9

Cách tính x p x t m vóc Du i cánh tay và g p c ng tay lên trên v i góc 90o. Gi các ngón tay th ng và quay t trong c tay v phía ng i o. Dùng compa o ngoài o kho ng cách gi a hai ng l i ra hai bên khu u tay. N u không có compa, t ngón cái và ngón tr c a bàn tay kia trên hai x ng này. o kho ng cách gi a hai ngón tay b ng th c ho c th c dây. So sánh s o v i các b ng li t kê các s o khu u tay cho nam và n có t m vóc 129

trung bình. Các s o th p h n các s ghi trong b ng ch ng t r ng ng nh . Các s o cao h n ch ng t ng i o có t m vóc l n.

i o có t m vóc

Nam Chi u cao trên gót chân Chi u r ng khu u (cm) Chi u cao trên gót chân Chi u r ng khu u (cm) 2,54 cm 2,54 cm 1,57 – 1,60

5,09 – 5,10

1,46 – 1,49

5,08 – 5,09

1,62 – 1,70

5,095 – 5,12

1,50 – 1,52

5,08 – 5,09

1,72 – 1,80

5,10 – 7,62

1,60 – 1,52

5,089 – 5,095

1,82 – 1,89

5,10 – 7,93

1,72 – 1,8

5,089 – 5,095

1,92

5,12 – 8,25

1,82

5,092 – 5,10

Các y u t

nh h

n s thay

i chi u cao, cân n ng

u t n i sinh Vai trò c a các tuy n n i ti t: tuy n yên, tuy n giáp, tuy n th sinh d c. u t di truy n liên quan

n ch ng t c, gen.

Các d t t b m sinh. Vai trò c a h th n kinh. u t ngo i sinh Dinh d

ng óng vai trò vô cùng quan tr ng.

nh t t, nh t là b nh m n tính. Th d c th thao. Khí h u và môi tr

ng.

130

ng th n và tuy n

4. Quy trình k thu t o chi u cao Các b

c ti n hành

ng pháp ti n hành

Lý do

1. Báo và gi i thích Gi i thích ng i b nh m c ích c a vi c o cân ng i b nh, ng chi u cao nh m ki m tra s c kh e, ánh giá (thân nhân khi th c hi n tình tr ng hi n t i o trên tr nh ) Khai thác ti n s liên quan chi u cao, cân n ng a l n o tr c Nguyên nhân làm thay i chi u cao, cân n ng 2. Chu n b d ng c Th c o n m Th c o ng b ng g ho c b ng th c dây g n váo t ng n i thu n ti n Th c k ho c mi ng bìa Bút

o chi u dài (tr nh ) TRONG

Phi u theo dõi Bi u t ng tr ng (dùng cho tr em) t tr n m ng a trên bàn o và thân nhân ph gi u tr nh u ti p xúc v i i m t a ph n trên c a th c o Hai chân khép sát vào nhau Hai cánh tay khép sát thân tr Tr c d c c th vuông góc v i m t ph ng o Vai và mông ti p xúc v i m t ph ng n m th c o

131

Nh ng i m c n Hình nh minh uý a

Ng i b nh hi u rõ và h p tác th c hi n theo h ng d n c a u d ng So sánh, phát hi n s thay i tr chi u cao, cân n ng Tìm hi u v n liên quan Dùng cho tr nh < 3 tu i Dùng cho tr l n ho c ng i l n ch n trên u ng i b nh xác nh m o Ghi tr s chi u cao, cân n ng ánh giá, so sánh k t qu C

nh tr an toàn

Xác

nh i m 0

th bé n m du i th ng nh tr s chính xác

xác

i ud ph n d bé o chi u cao (tr l n, ng i l n)

Giúp ng

ng: tay trái gi chân, tay ph i di chuy n Tránh chân co lên khi xác i c a th c o ti p xúc sát gót chân c a chi u cao

i b nh

n bên c nh th

t t gi y m ng sát d

i chân th

c o c

Giúp NB c i dép ho c giày ng d n NB ng th ng quay l ng v phía th c o, hai gót chân ch m nhau, mông và phía sau u ch m vào th c, m t nhìn th ng v phía tr c. t th c k ho c mi ng bìa c ng sát v i nh u NB và vuông góc v i th c o Xác nh i m o mép d i c a th c k ho c mi ng bìa c ng n i ch m vào th c o c k t qu b ng cm Ghi k t qu vào phi u theo dõi ho c bi u tr ng th SAU

c o, vào n i qui

ánh giá tình tr ng dinh So sanh chiêu cao cân n ng bình th ng gi m/ t ng? Có suy dinh d ng/ béo phì/ phù?

nh tr

ng hay

132

t ng

ng i b nh ng lên t gi y, không chân ng tr c ti p xu ng t Tránh sai l ch tr s Giúp ng i ng i b nh th ng o chi u cao chính xác

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1. ánh giá tr Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

c hu n luy n

N i dung i u d ng c n khai thác ti n s chi u cao, cân n ng c a l n o tr c. C n xác nh nguyên nhân làm thay i chi u cao, cân n ng khi có k t qu . Thay gi y lót khác m i khi cân cho NB khác. Ng i b nh c n c i b t qu n áo, giày dép khi cân, o. i v i cân i n t , n nút “Start” màn hình hi n th 0:000 khi b t u cân. C n chân co lên khi xác nh tr s chi u cao. Khi o, nh u ti p xúc v i i m t a ph n trên c a th c o. Lo i cân n m: Giúp NB n m l ch bên bàn cân. Khi cân NB ng lên gi a bàn cân và bám vào các v t xung quanh tránh té ngã. Nên có ch b o hành cân va th c o. i u ch nh cân khi cân xong. o chi u cao ánh giá tình tr ng dinh d ng. t gi y lót lên bàn cân làm gi m cân chính xác. Tr 6 tu i cao trung bình: 50cm Các s o cao h n ch ng t ng i o có t m vóc l n.

5.2. Hu n luy n có giáo viên h

úng

Sai

ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h thông báo nh ng yêu c u chính c n t

ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m c trong bu i hu n luy n.

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t.

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c c a sinh viên và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n

c n chú ý:

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t các b c trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng,th o lu n các v n khó kh n và a ra gi i pháp Giáo viên gi i thích và làm m u: Giáo viên gi i thích tòan b quy trình k thu t, trình di n các b sinh viên quan sát có th v a làm theo. Sinh viên t nh n xét và t câu h i Giáo viên gi i thích l i các v n theo yêu c u sinh viên

c theo quy trình,

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u m, nh ng sai sót c n chú ý v i tòan th nhóm Th c hành theo nhóm Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai 133

sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u. Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai. 5.3. T

ng giá: s d ng b ng ki m

ng ki m Không liên quan

i dung 1. Khai thác ti n s chi u cao, cân n ng c a l n o tr c.

2. Nh n

nh NB so sánh nguyên nhân

3. R a tay - R a tay n i khoa - Làm khô tay 4. Chu n b d ng c - Th

c on m

- Th c o ng b ng g ho c bàng th vào t ng n i thu n ti n - Th

c dây g n

c k ho c mi ng bìa

5. Chu n b d ng c cân: - Cân n m - Cân

n t ho c

ng h

6. Chu n b d ng c khác : - Gi y lót - Bút - Phi u theo dõi. - Bi u

t ng tr

ng (dùng cho tr em)

7. o chi u cao - o chi u cao tr : + gi

t tr n m ng a trên bàn o và thân nhân ph u tr

nh u ti p xúc v i c o

m t a ph n trên c a

134

t Sai

Không làm

Ghi chú

+ Hai chân khép sát vào nhau + Hai cánh tay khép sát thân tr + Tr c d c c th vuông góc v i m t ph ng o + Vai và mông ti p xúc v i m t ph ng n m th o

+ Tay trái gi chân, tay ph i di chuy n ph n d i c a th c o ti p xúc sát gót chân c a bé 8.

o chi u cao ng + Giúp ng

il n:

i b nh

n bên c nh th

+ t t gi y m ng sát d

i chân th

c o c

+ úp NB c i dép ho c giày + H ng d n NB ng th ng quay l ng v phía th c, hai gót chân ch m nhau, mông và phía sau u ch m vào th c, m t nhìn th ng v phía tr c. +

t th c k ho c mi ng bìa c ng sát v i u NB và vuông góc v i th c o

+ Xác nh m o mép d i c a th c k ho c mi ng bìa c ng n i ch m vào th c o +

c k t qu b ng cm

8. Ghi k t qu vào phi u theo dõi ho c bi u tr ng

t ng

5.4. Th c hành k thu t 5.4.1.Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.4.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm : b t k n i nào, không có giáo viên 5.4.3. Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.4.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

135

O CÂN N NG

1. Gi i thi u k n ng Cân n ng là m t ch s r t nh y, dao ng trong ngày và th hi n tình tr ng s c kh e hi n t i c a m t ng i. Cân n ng có th thay i do thi u d ch hay th a d ch trong th . S t ng cân liên t c trong su t quá trình mang thai. S s t cân ng i cao tu i th hi n tình tr ng gi m sút trong ch dinh d ng. T ng cân 2.3kg m t ngày th hi n n th a d ch. N u gi m cân 5% tr ng l ng c th trong 3 tháng bi u hi n tình tr ng t d ch áng k . Di n bi n c a cân n ng có th dùng làm c s Phát hi n s m tình tr ng thi u dinh d

: ng tr

c khi xu t hi n các d u hi u lâm

sàng. Theo dõi tình tr ng m t n nh

c và ánh giá m c

n ng nh .

Có bi n pháp phòng tránh và giáo d c s c kh e cho ng u ch nh ch n, thay i th c n b sung. ánh giá tình hình dinh d

i b nh và thân nhân

ng c a m t t p th .

Vì v y: n ph i cân vào kho ng th i gian nh t thay

nh.

Khi cân, nên m c qu n áo m ng. Vào t ng mùa trong n m, cân n ng c ng có s i nên c n ph i ghi vào s s c kh e theo dõi.

Khi ng i m c b nh, vi c o cân n ng không nh ng theo dõi nh ng nh h ng c a nh t t v i s phát tri n th ch t mà còn tính toán li u l ng thu c tr c khi s ng. Chính vì v y s o cân n ng c coi là m t trong nh ng s li u c b n khi ng i nh nh p vi n và trong quá trình u tr . 2. M c tiêu k n ng Trình bày khái ni m v cân n ng. Li t kê các lo i cân o th

c s d ng.

Th c hi n cách o cân n ng trên các lo i cân. ánh giá k t qu cân n ng. Chu n b ng

i b nh và d ng c

o chính xác cân n ng. Ghi úng ch s cân n ng vào b ng theo dõi. Phát hi n s thay

i ch s cân n ng.

Th o lu n s thay

i v cân n ng liên quan

n tình tr ng s c kh e.

3. Lý thuy t liên quan ánh giá s t ng tr ng th ch t c a m t ng i, dùng các ch s nhân tr c nh cân n ng, chi u cao, vòng u, dày n p da vùng c tam u, các chu vi gi a cánh tay và c cánh tay, ch s kh i c th (BMI: body mass index) v i k thu t chu n hóa trên m u i di n ánh giá kh i l ng và s l ng t bào toàn c th và m t s quan i di n nh : mô x ng, mô m d i da, não b cùng v i ph n nào ch c n ng a h n t ti t c a m t cá th . 136

Cân n ng c ki m tra th ng qui khi ng i b nh nh p vi n và c tính b ng kilogram (kg). ng i kh e m nh, o cân n ng c ti n hành nh m ánh giá, theo dõi t ng tr ng và phát tri n v th ch t, nh t là tr em. i v i ng i l n, o cân n ng i nh n nh tình tr ng dinh d ng nh m xác nh nguyên nhân c a các b nh mãn tính và k t qu u tr c ng nh ánh giá các h at ng n u ng và các r i l an ch c n ng khác. u d ng nên l u ý nhìn t ng quát s thay i v cân n ng. i v i tr em, vi c o cân n ng nên k t h p o chi u cao, vòng vòng cánh tay ánh giá tình tr ng t ng tr ng.

u, vòng ng c,

t cân là m t s o c c k quan tr ng, vì nó ph n ánh vi c a calo vào c th không thích h p. Khi ng i b nh ói thì s t cân ch ng t s m t protein t ng lên c a kh i t bào c th . i v i các o c nhân tr c h c v suy dinh d ng protein calo, các ch s t t nh t hi n có là dày n p da vùng c tam u cho bi t d tr m , và chu vi c cho bi t tình tr ng c a protein c . 3.1. M t s công th c tính th tr ng tiêu chu n

il n

Th tr ng tiêu chu n ng i l n c các nhà khoa h c a ra nhi u công th c tính toán khác nhau, sau ây là m t s công th c tính toán thông d ng hi n nay: Công th c Bruck Công th c này c ng i Nh t B n s d ng. Cân n ng lý t ng (kg) = ( Chi u cao (cm) - 100) x 0,9 Công th c Bongard Cân n ng lý t

ng (kg) = (chi u cao(cm) x vòng ng c TB (cm) : 240)

Công th c Lorentz Cân n ng lý t ng (kg) = T – 100 – (T –150/ N) Trong ó: T là chi u cao (cm), N = 4 v i Nam và N = 2 v i N . Có th nhìn vào b ng

bi t cân n ng lý t

ng 1. S cân n ng lý t

Chi u cao (cm) 155.0 157.5 160.0 162.5 165.0 167.5 170.0 172.5 175.0 178.0 180.5 183.0 185.5 188.0 190.5

ng t

ng c a mình nh sau:

ng ng v i chi u cao

NAM Cân n ng LT (kg) 61.7 62.6 63.5 64.4 65.8 67.1 68.5 69.9 71.2 72.6 73.9 75.8 77.6 78.9 81.2

N Chi u cao (cm) 145.0 147.5 150.0 152.5 155.0 157.6 160.0 162.5 165.0 167.5 170.0 172.5 175.0 178.0 180.5

Cân n ng LT (kg) 52.2 53.1 54.0 55.3 56.7 58.1 59.4 60.8 62.1 63.5 64.7 66.2 67.6 68.9 70.3

ng 2 ch áp d ng v i ng i l a tu i 25-59 có b x ng v a ph i, v i ng ng to thì c ng thêm 3-6 kg, v i ng i có c x ng nh thì gi m i 3-6 kg. 137

i có c

Công th c do c quan b o hi m M Cân n ng lý t

a ra:

ng (kg) = 50 + 0,75 (chi u cao (cm) - 150)

Công th c Broca: Cân n ng lý t

ng (kg) = Chi u cao (cm) – 100

Ch s Quetelet hay ch s kh i l

ng c th :

m 1995 t ch c Y t th gi i khuyên dùng ch s kh i l ng c th (BMI: Body Mass Index) tr c ây g i là ch s Quetelet nh n nh v tình tr ng dinh d ng c th . BMI (kg/m2) = Cân n ng (kg) : (chi u cao (m) x chi u cao (m)) ng 3: Phân lo i tr ng thái dinh d ch s BMI cho các n c châu Á

Phân lo i

i tr

WHO, 1998 – BMI < 18,5 18,5 – 24,9 25 25 – 29.9 30,0 – 34,9 35,0 – 39,9 40

Nh cân Bình th ng Th a cân Ti n béo phì Béo phì 1 (nh ) Béo phì 2 (v a) Béo phì 3 (n ng)

ng thành (20 - 69 tu i) d a vào

IDI & WPRO, 2000 - BMI < 18,5 18,5 – 22,9 23 23,0 – 24,9 25,0 – 29,9 30

Các ng ng v ch s BMI v n thích h p v i nh ng ng i già n 69 tu i, còn t 70 tu i tr lên n u BMI > 30 mà không có bi u hi n c a các b nh m n tính ang ti n tri n thì v n nên duy trì cân n ng m c ó, không c n u ch nh gi m béo. Ngoài ra, c n l u ý thêm t s vòng b ng/ vòng mông khi v t quá 0,9 0,8 N thì các nguy c t ng huy t áp, b nh tim m ch, b nh ái tháo ng lên rõ r t. 3.2. M t s công th c tính cân n ng tiêu chu n i tr em t s sinh Cân n ng lý t

tr em

n 6 tháng tu i:

ng (kg) = Cân n ng s sinh (kg) + S tháng tu i x 0,6

i tr t 7 tháng tu i Cân n ng lý t

Nam và u t ng

n 12 tháng tu i:

ng (kg) = Cân n ng s sinh (kg) + 3,6 + 0,5 x (S tháng tu i x 0,6)

i tr t 2 – 12 tu i: Cân n ng lý t

ng (kg) = 8 + (s n m tu i x 2).

ánh giá m c

béo phì ta dùng công th c tính %

béo nh sau:

béo (%) = (Cân n ng th c t - Cân n ng tiêu chu n): Cân n ng tiêu chu n x 100 Phân lo i m c béo: + Bình th ng: Cân n ng tiêu chu n ± 10% béo. + Th a cân: Cân n ng tiêu chu n > 10% - 20% béo. + Béo phì I: Cân n ng tiêu chu n > 20% - 30% béo. + Béo phì II: Cân n ng tiêu chu n > 30% - 50% béo + Béo phì III: Cân n ng tiêu chu n > 50% béo. 138

Cách tính th a cân – béo phì

tr em theo BMI

Th a cân (overweight) là cân n ng v t quá “cân n ng lý t ng” hay cân n ng “nên có” so v i chi u cao, béo phì (obese) là l ng m c tích lu trong c th không bình th ng m t cách c c b hay toàn th t i m c có nh h ng x u n s c kho . m 1997 t ch c Y t th gi i ngh l y m ng ng d i 2 l ch chu n (2SD) c a các ch s Cân n ng/tu i (W/A), Chi u cao/tu i (H/A) và Cân n ng/chi u cao (W/H) so v i qu n th tham chi u NCHS (National Ceter Health Stastic) coi là suy dinh ng (nh cân) và chia ra các m c sau: + T - 2SD n > - 3SD là suy dinh d ng I (v a). + T - 3SD n > - 4SD là suy dinh d ng II (n ng). + T < - 4 SD là suy dinh d ng III (r t n ng) i th a cân – béo phì, trong các u tra sàng l c, gi i h n ng ng coi là th a cân khi s Cân n ng/chi u cao + 2SD. coi là béo phì thì c n o thêm b dày p m d i da các vùng nh c tam u cánh tay, d i x ng b vai.... Tuy v y, trong các u tra c ng ng nh m tìm hi u và d báo tình tr ng dinh d ng thì ch n dùng ch tiêu cân n ng/chi u cao là ánh giá, vì khi cân n ng/ chi u cao + 2SD thì a s các em u là béo phì. 3.3. Các y u t

nh h

n s thay

i cân n ng

u t n i sinh + Vai trò c a các tuy n n i ti t: tuy n yên, tuy n giáp, tuy n th sinh d c. + Y u t di truy n liên quan

n ch ng t c, gen.

+ Các d t t b m sinh + Vai trò c a h th n kinh u t ngo i sinh + Dinh d

ng óng vai trò vô cùng quan tr ng.

+ B nh t t, nh t là b nh m n tính. + Th d c th thao. + Khí h u và môi tr

ng.

139

ng th n và tuy n

4. Quy trình k thu t cân Các b

c ti n hành

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng

1. Báo và gi i thích ng i b nh, thân nhân (khi th c hi n o trên tr nh )

Gi i thích ng i b nh m c ích c a vi c Ng o cân n ng nh m ki m tra s c kh e, ánh giá tình tr ng hi n t i

Khai thác ti n s cân n ng c a l n o So sánh tr s cân n ng. tr c, nguyên nhân làm thay i cân n ng.

Phát hi n s thay liên quan.

2. Chu n b d ng c

Cân n m

Tr ch a

Cân

n t ho c

ng h

Dùng cho tr l n ho c ng i l n phòng lây nhi m chéo

i b nh h p tác th c hi n theo ng d n c a u d ng. i và tìm hi u v n

ng v ng

c tr s Thay sau m i ng

i b nh

Dung d ch sát trùng

Dùng khi cân n m

Trong tr ng h p tr tiêu ti u khi ti n hành cân

Bút

Ghi tr s cân n ng

Ghi nh n úng, rõ ràng

Phi u theo dõi Bi u t ng tr

ánh giá, so sánh k t qu

Phát hi n s thay

ng (dùng cho tr em)

a cân n gi ng b nh ho c giúp ng nh n n i cân Khóa các bánh xe c

3.1. Lo i cân

Dùng cho tr s sinh, nh nhi, <2 tu i

Gi y lót

3. Ti n hành cân cho ng i b nh

i b nh hi u rõ

mc nl uý

nh cân

ng u ch nh th ng b ng cân

i Tùy tình tr ng ng

i b nh An toàn cho ng

u lo i cân có bánh xe di chuy n cân không b chòng chành khi NB lên cân

140

i b nh

Hình nh minh h a

t gi y lót lên bàn cân Giúp ng

ng lên gi a bàn cân

u ch nh qu cân và ghi k t qu o vào phi u theo dõi ho c bi u t ng tr ng Giúp NB b giày dép 3.2. Lo i cân n m

Cân chính xác

Khóa các bánh xe c

nh cân

Ng i b nh không các v t xung quanh

c Theo dõi vá ánh giá tr s cân n ng

c xu ng cân, m c qu n áo, i Ti n nghi cho ng

a cân n gi ng b nh ho c giúp ng nh n n i cân

i Tùy tình tr ng ng

i b nh

c bám vào

Ghi k t qu theo kim ng h n u dùng lo i cân ng h i v i cân n t , n nút “Start” màn hình hi n th 0:000 a ng

i b nh v gi

i b nh An toàn cho ng

ng (n u c n)

i b nh

u lo i cân có bánh xe di chuy n

u ch nh th ng b ng cân

cân không b chòng chành khi NB lên cân

t gi y lót lên bàn cân

Tránh NB ti p xúc tr c ti p bàn cân

Giúp ng

Thay gi y lót sau m i l n o ng a lây nhi m chéo

i b nh c i b t qu n áo, giày dép Ch ng i b nh m c Tr s ghi nh n không b sai s qu n áo m ng tránh nhi m nh

Giúp NB TRONG

Tránh NB ti p xúc tr c ti p bàn cân

Thay gi y lót sau m i l n o ng a lây nhi m chéo

i b nh c i b t qu n áo, giày dép Ch ng i b nh m c Tr s ghi nh n không b sai s qu n áo m ng tránh nhi m nh

Giúp NB n m gi a bàn cân

Cân chính xác

141

Ng i b nh không các v t xung quanh

c bám vào

c và ghi k t qu o dõi ho c bi u t ng tr

Giúp NB b giày dép 4, Thu d n d ng c

c vào phi u theo Theo dõi vá ánh giá tr s ng cân n ng

c xu ng cân, m c qu n áo, i Ti n nghi cho ng

gi y vào thùng rác

i b nh

phòng lây chéo

Ghi k t qu theo kim ng h n u dùng lo i cân ng h i v i cân n t , n nút “Start” màn hình hi n th 0:000 a ng

i b nh v gi

ng (n u c n)

Thay t gi y khác n u ti p t c cân cho NB khác

cân vào n i qui nh Cân c t n i ti n l i, d th y.

Tìm cân d dàng

Tránh ngay l i i gây choáng ch v p ngã

Có ch

cân luôn xác

o hành theo th i gian qui có xác nh n

5, ánh giá tình tr ng dinh d ng

b o hành cân

Cân n ng bình th ng hay gi m/ t ng? Có g y/ suy dinh d ng/ béo phì/ phù?

Ghi nh n b t th

142

c chính

Báo bác s

k th p

u tr

nh và

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1. ánh giá tr

c hu n luy n

Bài ki m tra sau g m 15 câu h i úng/ Sai. ánh d u Stt

vào c t úng ho c sai.

Câu h i

Cân n ng là tr s ít dao

ng và ít thay

Bác s có th d a vào cân n ng

úng i

tính li u l

ng thu c cho b nh nhi

Dùng cân

Nên ng i b nh mang giày dép khi o cân n ng b ng cân không b n chân

ng c n bi t ti n s cân n ng c a ng

i b nh tr

c khi o

ng cho cho tr nh nhi ng

u ch nh cân v m c “0” tr

t tr n m tr c ti p trên cân khi o cân n ng

Vi c l a ch n cân không tùy thu c vào tu i ng

Khi cân, ng

Vòng

i v i tr em ng bi u di n cân n ng ph n ánh t t cu c s ng quá kh và là b ng ch ng c a s dinh d ng

Cân n ng có ý ngh a khi ánh giá phù cho ng

Sai

o cân n ng là kilogram

i b nh c n

c khi cân

ng th ng

gi a cân

u c a tr phát tri n r t ch m trong n m

i b nh b t bu c ph i u ch nh th ng b ng cân tr

nn i c khi

i b nh

cân t b nh nhi lên cân

5.2. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Sau khi h c lý thuy t v k thu t o cân n ng, sinh viên ã t l hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành. Tr Tr ch a rõ s

c khi sinh viên th c hành, giáo viên h

ng giá và bây gi

ng d n thao di n toàn b quy trình.

c bu i h ng d n th c hành, sinh viên không có c c tr l i sau.

h i

h i, nh ng

Tóm t t các m c n chú ý: Sinh viên ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên s l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n m t n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. Giáo viên thao di n: Giáo viên s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y sinh viên có th quan sát các ng tác. Sau ó sinh viên có th h i và bình lu n. sinh viên c ng có th yêu c u giáo vi n trình di n l i n u th y c n thi t t sinh viên c yêu c u th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các m c n chú ý có th n thi t cho b c th c hành ti p

143

Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp sinh viên th c hi n các b c làm ch a t. Giáo viên có th nói l i cho sinh viên và cách th c hi n c các thao tác. 5.3. T

ng giá (B ng ki m quy trình) i ây là b ng ki m th c hành. Sinh viên có th dùng b ng này

th c hành

Ng i quan sát s n vào b ng th c hành trong khi sinh viên th c hi n k thu t. Sinh viên c n bi t m c các thao tác th c hi n nh b c nào làm t t, b c nào còn ch a chính xác c n ph i ch nh s a và b c nào ã b qua. Các b

Sai

Không làm

Ghi chú

o cân n ng 1. Chu n b và h ng d n ng i b nh nh ng uc n thi t 2. Chu n b d ng c y Cân n m ho c cân ng tùy theo ng i b nh Gi y lót Dung d ch sát trùng (khi s d ng cân n m) Bút Phi u theo dõi Bi u t ng tr ng (dùng cho tr em) 3. Chu n b cân a cân n gi ng b nh ho c giúp ng i b nh nn i cân Khóa các bánh xe c nh cân Ki m tra, u ch nh th ng b ng cân m c “0” t gi y lót lên bàn cân 4. Chu n b ng i b nh và ti n hành cân Giúp ng i b nh c i b t qu n áo, giày dép Giúp NB ng ho c n m lên gi a bàn cân 5. c và ghi k t qu vào phi u theo dõi/ bi u t ng tr ng 6. Ti n nghi NB Giúp NB b c xu ng cân, m c qu n áo, i giày dép 7. Thu d n d ng c gi y vào thùng rác cân vào n i qui nh Có ch b o hành cân (h i sinh viên tr l i) 8. ánh giá tình tr ng NB Cân n ng bình th ng hay gi m/ t ng? Có suy dinh d ng/ béo phì/ phù? 6. Th c hành 6.1. Th c hành t i labo (không có giáo viên) Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c sinh viên có th chia th i gian quan sát c 2 k thu t o chi u cao, cân n ng sau ó sinh viên ti n hành t ng k thu t. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng sinh viên: 144

6.2. Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng Phân chia vai trò c a ng

i quan sát và sinh viên

p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t ng d a trên tiêu chu n th c hành ánh giá vi c th c hành c a sinh viên i quan sát v quá trình th c hành u c n thi t: Xác nh nh ng m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng l n th c hành ti p theo Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. Sinh viên c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v o cân n ng). Sau ó sinh viên b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên ng O&P. Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b t c n i nào khi có

u ki n

Sinh viên ã th c hành t i labo, sinh viên có s n b ng ki m trong tay, vì v y sinh viên có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác... theo b ng ki m. 6.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi sinh viên ã th c hi n c quy trình k thu t, sinh viên s có th i gian th c p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th sinh viên th y các u d ng viên o chi u cao, cân ng không hoàn toàn gi ng nh sinh viên ã h c t i tr ng. Sinh viên ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i sinh viên h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác t chút, nh ng v c b n là nh sinh viên ã h c tr ng. 6.4. Giám sát quá trình rèn luy n Sinh viên có th t ánh giá quá trình rèn luy n b ng các cách sau: t ng

Quay camera: Sinh viên có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh i quay cho m i khi sinh viên mu n xem l i quá trình th c hi n k thu t c a mình.

Sinh viên giám sát l n nhau: Sinh viên c ng có th l p m t nhóm h c t p nh sinh viên mình quan sát quá trình th c hi n k thu t d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t sinh viên khác. n

Tình hu ng: sinh viên có th xây d ng tình hu ng trong tình hu ng.

óng vai và gi i qui t nh ng

Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, sinh viên s g p các anh ch sinh viên h c tr c và nh h quan sát giúp. Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c o cân n ng cho ng i b nh c a sinh viên. V y sinh viên ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n úng quy trình k thu t.

145

THU T S

D NG MÁY MONITOR

1. Gi i thi u máy Monitor Theo dõi d u hi u s ng là m t k n ng c b n và quan tr ng c a ng Trong ch m sóc ng i b nh. Thông th ng ng i b nh c theo dõi d n/ngày, tuy nhiên trong nh ng tr ng h p c bi t (ng i b nh n ng, ng bi n….) chúng ta ph i theo dõi d u hi u s ng c a ng i b nh theo ch nh (3h/l n, 1h/l n, 15’/l n… ho c theo dõi liên t c).

i u d ng. u hi u s ng 2 i b nh có di n c a th y thu c

u h t các tr ng h p theo dõi d u hi u s ng cho ng i b nh s d ng các d ng c thông d ng nh : huy t áp, ng nghe, ng h b m dây, nhi t k …Trong m t s tr ng h p c bi t ng i b nh n ng, nguy k ch, vi c s d ng các thi t b y t thông d ng không th áp ng c yêu c u ch m sóc, u tr , khi ó các thi t b hi n i a n ng nh máy Monitor có th giúp theo dõi d u hi u s ng liên t c chính xác và k p th i áp ng c nhu c u ch m sóc và u tr . Monitor là m t thi t b c s d ng theo dõi d u hi u s ng t n c a ng i b nh t i các n v u tr tích c c hay ch m sóc c bi t trong b nh vi n. Máy c thi t k có ph n m m linh ho t có th x lý và cho phép theo dõi nhi u thông s k thu t khác nhau v ch c n ng s ng c a ng i b nh trong cùng m t th i gian nh : m ch, nhi t c th , huy t áp n tim, nh p th n ng bão hoà ô xy trong máu…, h th ng c nh báo thông báo nh ng tình tr ng b t th ng c a ng i b nh. Ngoài ra, máy còn có h th ng an toàn (pin) duy trì ngu n n cung c p cho máy trong tr ng h p ang theo dõi d u hi u s ng cho ng i b nh mà b m t n t xu t, m b o tính liên t c trong ch m sóc, r t ti n ích cho ng i u d ng trong ch m sóc ng i b nh. 2. M c tiêu h c t p 1. Mô t c c u t o và tính n ng tác d ng các b ph n c a máy monitor. 2. Mô t c các b c trong quy trình k thu t s d ng máy Monitor. 3. Th c hi n c quy trình k thu t theo dõi d u hi u s ng cho ng i b nh s d ng máy Monitor. 4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng i b nh trong khi th c hi n quy trình k thu t theo dõi d u hi u s ng cho ng i b nh b ng máy Monitor. 3. Lý thuy t liên quan c

m hình dáng bên ngoài máy Monitor

3.1. M t tr Stt

n k n ng

c c a máy

Tên g i c a t ng b ph n

èn ch th c nh báo

2 3

Tay sách Phím d ng c nh báo Phím chuy n i NIBP (HA)

Mô t ch c n ng èn ho c èn vàng sáng là bi u th có d u hi u b t th ng cho ho t ng c a máy, èn màu xanh bi u th có s ng b gi a máy v i ng i b nh Dùng xách di chuy n monitor Dùng t t âm thanh c a chuông c nh báo (báo ng) Dùng l a ch n ch o huy t áp, n phím này thay i ch o 146

Phím Start/Stop NIBP

Phím Menu

Phím HOME

8 Chuy n m ch ngu n 9 èn ngu n 10 èn ngu n AC 11 èn ngu n Pin 12 èn n p pin 13 Màn hình chính

Dùng b m khí vào bao o huy t áp sau khi ã l a ch n ch o huy t áp Dùng hi n th các c a s (ch ) menu Dùng m ho c óng c a s theo dõi chính Dùng tay gi h n 1s thì ngu n s m ho c t t èn sáng khi monitor c c p ngu n n èn sáng khi máy n i v i ngu n n AC èn sáng khi máy ho t ng b ng ngu n Pin èn sáng ho c nh p nháy khi pin ang cn p n Dùng hi n th d li u c n theo dõi. Ch m vào màn hình s hi n th và u ch nh c d li u c n theo dõi ng ng v i ch c n ng n i ã ch m

Hình 1: M t tr

c máy

Hình 1: Monitor

3.2. M t bên trái c a máy: t bên trái c a máy Monitor có b trí các khe, l c m cho các thi t b sau: TEMP: Dùng

n i v i dây o nhi t

Multi - Parameter: Dùng n i v i các ng n i nh : IBP (HA xâm nh p a u dò vào trong ng m ch o HA trong ng m ch), CO2 ho c u o nh p th , v i m i dây i khác nhau thì nó s t ng nh n ra. SpO2: Dùng

k t n i v i dây o SpO2

ECG/RESP: Dùng

k t n i v i dây o ECG (

NIBP: N i v i dây o HA ( o HA thông th

147

ng)

n tim, nh p tim...)/nh p th

Báo hi u chú ý

c m dây o nhi t

c m a n ng Multi-Parameter c m dây o SpO2

c m dây o HA xâm nh p

c m dây o ECG

p ng pin

c m dây o huy t áp

Hình 2: M t bên trái máy 3.3. M t bên ph i c a máy i m t bên trái c a máy Monitor có b trí các khe, l c m cho các thi t b sau: Handle: Tay xách PC card eject button: nút PC card sjot: Khe Fuse Holder: Dùng AC source: Dùng

tháo card PC

c m card PC gi c u chì n i v i ngu n AC Tay xách Nút tháo card PC c m card PC c m dây ch ng nhi u Giá k p c u chì c m ngu n AC

n i v i máy theo dõi

c m v i máy in

Hình 3: M t bên ph i máy

148

3.4. Các thông s hi n th trên màn hình Màn hình theo dõi: Có th hi n th b t c lúc nào b ng cách kích vào nút Home trên máy. Trên màn hình này s hi n th theo d ng sóng và d ng s c a các tham s c n theo dõi. a s Menu: S c hi n th b t c lúc nào b ng cách ch m vào phím menu trên màn hình ho c trên thân máy. a s Enlarged: Hi n th d ng s v i kích th

c l n.

a s Reviver: ây là c a s xem l i, c a s này có 3 c a s chính. a s TREND : Dùng

hi n th d ng

th trong 24h.

a s LIST: Hi n th d li u d ng danh sách c a các tham s . a s ARRHYTH RECALL: Dùng

hi n th d li u file l u v lo n nh p tim.

a s thông tin v ng i b nh: T i c a s này có th vào tên c a ng li u l u gi t i ây có th xoá c. a s cài s ng.

t c nh báo: T i ây có th cài

a s cài

t các tham s : Dùng

thay

t v c nh báo lo n nh p và c nh báo i các tham s

c theo dõi.

a s Setup và các c a s khác g m các c a s sau: a s ghi. as

t ngày và gi .

a s cài a s thay a s dùng

t âm thanh. i

sáng t i. thi t l p ch c n ng cho m t phím.

a s TOUCH KEY OFF dùng a s SLEEP MODE dùng a s INTER BED: Dùng

t t màn hình. t

cài

ng .

t l a ch n các gi

149

i b nh, d

ng b nh.

Cài

Hi n th d ng s a s Menu

t HA xâm nh p

Cài

t ECG

Màn hình theo dõi

u c nh baó

Cài

t nhp th

Cài

t SpO2

Hi n th d li u

Hi n th

Cài

t HA

Cài

t CO2

Phai l u lo n nhp

t ch

Cài

t nhi t

Cài

t báo

Phím t m d ng Cài

Nh p thông tin nn

Màn hình

t ngày gi Chnh

sáng t i

a s ghi

t màn hình

Phím ch c

Ch n lo i gi

b nh Hình 4: Các thông s hi n th trên màn hình 3.1

Các ph ki n kèm theo

Các ph ki n kèm theo máy ph c v cho các ch c n ng theo dõi huy t áp, nhi t n tim và n ng O2 trong máu: ng n i o nhi t

(1)

ng n i o ECG (2) (

n tim, nh p tim...) và các

n c c (3)

ng n i o SPO2 (4) ng n i o HA và b ng o HA (1 dùng cho ng 1

i l n. 1 dùng cho tr em) ( 5 )

Hình 5: Các ph ki n kèm theo

150

4. Quy trình k thu t

Các b TR

1. Chu n b ng i b nh

ng pháp ti n hành

1. Xem h s b nh án bi t ng nh và ch nh c a bác s

2. Thông báo cho ng th thu t s p làm

i b nh v

Lý do i Tránh nh m l n khi theo dõi ng i b nh

Nh ng

m c n chú ý

Hình nh minh ho

Xác nh úng ng i nh, xem úng ch nh a bác s

ng i b nh yên Gi i thích cho ng i b nh tâm tin t ng, tránh lo hi u m c ích, quá trình ng ti n hành th thu t

3. H ng d n cho ng i b nh ng i b nh h p ng i b nh n m ngh nh ng u c n thi t có liên quan tác t t v i u d ng, i gi ng tránh nhi u sóng trong - Lo i b các v t d ng khi máy ho t ng ng kim lo i và phát sóng n t (tháo ng h , vòng, n tho i di ông...) 2. Chu n b ng i u ng

4. Mang trang ph c tay th ng qui

,r a

n ch nhi m khu n Móng tay c t ng n, tóc chéo n gàng

Hình 6: Chu n b ng ng

151

3. Chu n b máy Monitor 3.1 C p cho máy

5. N i dây ngu n vào máy

p máy

n ngu n cho

d ng úng lo i dây và ngu n n 220V cho máy èn báo AC/DC s sáng)

n 6. n và gi phím ngu n kho ng 2 giây

kh i

ng máy

Màn hình hi n th máy t ki m tra và tr v màn hình Home (Màn hình theo dõi) Hình 7: Kh i

3.2. Cài t ngày và gi

7. n vào phím MENU

vào ch ng trình ho t ng c a máy

ng máy

Trên màn hình, hi n ra a s MENU

Hình 8: n nút Menu

8. n vào phím DATE & TIME a ch n và n vào các phím m, tháng, ngày, gi , phút

hi n th c a s DATE & TIME (ngày và gi ), cài t ngày gi theo dõi ng i nh

9. n vào phím SET, sau ó vào phím HOME

nh l u l i các ng tác ã làm, sau ó quay v màn hình theo dõi

152

u cài t không chính xác, không phù h p máy xu t hi n dòng ch OUT OF RANGE

3.3. Cài t tên ng i nh

3.4. Cài t ch theo dõi nh p tim

10. n vào phím MENU, ch n và hi n th c a s n vào c a s PATIENT INFO MENU c a s PATIENT INFO

Màn hình thông tin c a ng i b nh xu t hi n

11. n vào phím KEYBOARD, vào các ký t ch trên bàn phím i ch m vào phím SET

Trên màn hình s hi n th tên ng i b nh

i b nh

12. n vào phím MENU, r i phím hi n th c a s ECG MENU, c a s ECG VITAL ALARM (c nh báo nh p tim) 13. T i c a s HR/PR n vào gi i h n trên, d i. n nh vào phím t ng, gi m u ch nh sau ó n vào phím HOME

3.5. Cài t ch theo dõi huy t áp

Nh p tên ng và l u l i

t gi i h n trên và Khi nh p tim ng i b nh gi i h n d i nh p tim t quá gi i h n này cho phép c a ng i máy s báo ng nh, r i quay tr l i màn hình theo dõi

14. n nh vào phím MENU, sau hi n th c a s ó vào phím NIBP MENU, c a s NIBP VITAL ALARM

a s NIBP VITAL ALARM (báo ng d u hi u huy t áp) xu t hi n

15. T i c a s SYS n nh vào t gi i h n trên và phím gi i h n trên, d i, n phím gi i h n d i c a HA ng hay gi m i a cho phép c a ng i b nh

Khi HA t i a c a ng i nh v t quá gi i h n này máy s báo ng

16. T i c a s DIA n nh vào phím gi i h n trên, d i, sau ó n phím t ng hay gi m

t gi i h n trên và Khi HA t i thi u c a ng gi i h n d i c a HA nh v t quá gi i h n i thi u cho phép c a này máy s báo ng ng i b nh

153

3.6. Cài t ch theo dõi nh p th .

3.7. Cài t ch theo dõi nhi t

17. T i c a s MEAN n vào phím gi i h n trên, d i r i n phím t ng hay gi m, sau ó n vào phím HOME

t gi i h n trên và gi i h n d i c a HA trung bình cho phép a ng i b nh r i tr màn hình theo dõi ban u

Khi tr s HA trung bình a ng i b nh v t quá gi i h n này máy s báo ng

18. n vào phím MENU, phím RESP hi n th c a s REST VITAL ALARM

hi n th c a s MENU, c a s REST VITAL ALARM

a s REST VITAL ALARM (báo ng nh p th ) xu t hi n

19. n vào phím t ng hay gi m, phím HOME

t gi i h n trên và gi i h n d i nh p th cho phép c a ng i nh, r i quay tr l i màn hình theo dõi

Khi nh p th ng i b nh t quá gi i h n này máy s báo ng

20. n vào phím MENU, phím TEMP

hi n th c a s MENU, c a s TEMP VITAL ALARM

a s TEMP VITAL ALARM (báo ng nh p th ) xu t hi n

21. n vào phím gi i h n trên, i, phím t ng, gi m sau ó phím HOME

Cài t gi i h n trên Khi nhi t c th ng i và gi i h n d i nhi t nh v t quá gi i h n cho phép c a này máy s báo ng ng i b nh, r i quay tr l i màn hình theo dõi

154

3.8. Cài t ch theo dõi bão hòa oxy(SpO2)

4. K thu t ti n hành

TRONG

4.1 Theo dõi n tim, nh p th , nh p tim

22. n vào phím MENU, phím SPO2

hi n th c a s MENU, c a s SPO2 VITAL ALARM

a s SPO2 VITAL ALARM (báo ng bão hòa oxy) xu t hi n

23. n vào phím gi i h n trên, i, phím t ng, gi m sau ó vào phím HOME

Cài t gi i h n trên và gi i h n d i SPO2 cho phép c a ng i b nh, r i tr v màn hình theo dõi

Khi SPO2 ng i b nh t quá gi i h n này máy s báo ng

24. V sinh vùng ng c và b ng a ng i b nh

25. Bóc và dán ng i b nh

n c c ti p xúc t v i da ng i b nh

n c c vào i ng

n c c ti p xúc i b nh

Làm s ch da ng i b nh, chú ý các v trí g n n c n úng 3 v trí: ng c bên ph i, ng c bên trái, i b ng v bên trái Hình 9: Bóc và g n

26. G n u k p n c c vào c dán, n i cáp n c c vào dây n i ECG, n i dây n i ECG vào c m monitor

n i Monitor v i i b nh

g n bên ng c ph i, vàng ng c trái, xanh phía d i b ng

Hình 10: Các v trí g n 27. Quan sát màn hình theo dõi trên Monitor (Home)

ánh giá s ho t ng Nh p tim, sóng a tu n hoàn và hô nh p th p

155

nc c

n tim,

nc c

4.2. Theo dõi 28. L a ch n ng o, n i ng v i Theo dõi bão hoà SPO2 dây SpO2 và n i dây SpO2 vào Oxy mao m ch máy Monitor

èn trên ng o SPO2 ph i quay v phía móng tay c a ng i b nh

Hình 11: G n ng o Spo2 v i máy

29. G n ng o vào ng

i b nh

thi t b o ti p xúc i ng i b nh

trí ti p xúc là tay ng i b nh

u ngón

Hình 12: G n ng o vào ng nh

30. Quan sát màn hình trên Monitor màn hình theo dõi (Home)

ánh giá bão hòa oxy mao m ch ng i nh

4.3. Theo dõi 31. L a ch n bao o HA, r i n i Theo dõi c chính huy t áp bao o vào dây d n khí o huy t xác ch s huy t áp áp a ng i b nh

Theo dõi d ng sóng và ng s hi n th bão hòa oxy

r ng b ng huy t áp ng 1/2 – 2/3 chi u dài cánh tay ng i b nh

Hình 13: N i dây o HA v i máy

156

32. Xác nh ng m ch vùng khu u tay, cu n b ng o huy t áp vào tay ng i b nh

máy ti p xúc v i trí cu n b ng huy t áp ng m ch c a ng i phía trên n p g p khu u nh tay 3cm

Hình 14: Qu n b ng o HA 33. n vào phím START/STOP trên thân máy

34. n vào phím HOME

o và theo dõi ch Vi c o có th b t u huy t áp (ch o ho c d ng l i b ng cách ng tay) n phím này

quay l i màn hình theo dõi

4.4. Theo dõi 35. L y u dò o nhi t ,n i nhi t i dây d n nhi t, khe c m trên Monitor

n i máy v i ng nh

Khi ã hoàn thành vi c o huy t áp cho ng i b nh

Hình 15: G n

36. G n u dò nhi t ng i b nh

vào

máy ti p xúc v i da ng i b nh

157

t u dò vào trong mi ng m dán, g n u dò lên da ng i b nh, n u dò vào b m t da ng i b nh

u dò nhi t máy

Hình 16: G n

u dò nhi t

v i

37. D li u v nhi t s hi n th trên màn hình 5. Thu d n ng c

38. n và gi phím ngu n trong 2 giây

c t ngu n

5.1. T t máy Hình 17: T t ngu n

5.2. Thu d n ng c

39. Tháo b ng huy t áp, các u n c c, u dò nhi t ra kh i ng i b nh

SAU 40. V sinh, m c áo, qu n cho ng i b nh

Làm s ch vùng da ã n các nc c

41. mái

o cho ng i b nh m giác tho i mái, th hi n s tôn tr ng ng i b nh

Tu theo tình tr ng c a ng i b nh mà l a ch n th cho ph h p

t ng

i b nh t th tho i

42. Rút u dò ra kh i các khe m c a máy. Rút dây n ngu n 43. V sinh lau chùi, máy theo qui nh

m cho ng u tr i l nh

i b nh

c t d n d ng c sau khi s d ng o qu n máy sau s ng

158

Dùng kh n lau m m

5.3. Ghi h 44. Ghi th i gian và n i dung các m b o vi c ch m sóc công vi c ã làm cho ng i b nh ch m sóc c liên c và ti n l i

Chú ý: H

Stt

ng d n x

trí m t s tr

Tình hu ng

1. Ng i b nh ang c theo dõi huy t áp, m ch, nhi t , n tim b ng máy Monitor, bác s ra ch nh 1 n ph i theo dõi huy t áp trong kho ng 5 phút/ l n. Quy trình s d ng máy c th c hi n theo h ng d n sau:

Ghi y nh ng k t qu ã theo dõi, di n bi n c a ng i b nh x y ra trong quá trình theo dõi (n u có)

ng h p khi s d ng máy Monitor trong ch m sóc ng

i b nh Nh ng mc n chú ý

Lý do

ng pháp ti n hành

1. n vào phím MENU, r i phím NIBP trên thân máy 2. n vào phím INTERVAL/CUFF i c a s MEASUREMENT INTERVEVAL ch n phím 5 phút 3. Sau ó n vào phím HOME trên thân máy

vào ch

ng trình cài

cài t kho ng th i gian o huy t áp v ch u

ang theo dõi ban

t t âm c nh báo 2. Ng i b nh ang c 1. n vào phím Silence alarm trên thân máy theo dõi b ng máy Monitor, n c c dán trên ng i Phát hi n i n c c b m t ho c èn báo ng sáng ng th i 2. Ki m tra l i các nh bong ra kh i c th ng i b nh trên màn hình xu t hi n dòng ch “Check electrodes”, 3. Thay n c c m i/dán l i vào v trí n m b o các i n c c bình 2 kh c ph c tình tr ng trên ph i th ng c b bong ra ti n hành các b c nh sau: 4. G n u k p n c c vào nc cm i ti p t c quá trình theo dõi 5. Ti p t c theo dõi nh p tim, sóng và nh p th trên màn hình theo dõi

n tim

159

5 phút máy t ng o huy t áp 1 n

Hình nh minh a

vào cài t ch ng 3. Ng i b nh ang c 1. n vào phím Menu, phím Sleep mode trên theo dõi b ng máy Monitor màn hình vào bu i t i mu n máy ch ng chúng ta ph i v n 3 hành theo quy trình sau: 2. n vào phím Yes Mu n thoát kh i ch ng , n vào b t k v trí nào trên màn hình theo dõi ho c các phím trên thân máy

4. Ng i b nh ang c 1. n vào phím Menu, phím Vital alarm trên theo dõi b ng monitor, chúng màn hình ta mu n ki m tra xem gi i n các d u hi u s ng c a ng i b nh cài t có phù 2. Ki m tra các gi i h n ã cài t 4 p không, làm nh sau: 3. n vào phím Home

Xu t hi n màn hình cài báo ng

t ch

Xem có phù h p v i ch bác s không

nh c a

tr v màn hình theo dõi

1. n phím Menu, phím Enlarged trên góc 5. Ng i b nh ang c trái màn hình theo dõi b ng máy Monitor, các d u hi u s ng c a ng i nh c hi n th d i d ng 5 và d ng sóng. Chúng ta 2. n vào phím Home mu n ch theo dõi d i d ng hi n th l n h n, ti n hành nh sau:

160

Sau khi ã ki m tra xong

màn hình theo dõi hi n th i d ng s to h n

Tr l i ch

theo dõi ban

u th y cài t không phù h p thì cài t l i

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1. ánh giá tr

c hu n luy n

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

N i dung Monitor ch cho phép theo dõi thông s v tu n hoàn c a ng i nh Máy monitor giúp theo dõi các thông s v d u hi u s ng cho ng i b nh y , chính xác, liên t c và hi u qu Khi ch s d u hi u s ng ang theo dõi v t kh i gi i h n cài t, máy monitor t ng thông báo b ng èn xanh Tr c khi theo dõi d u hi u s ng ph i cài t gi i h n c nh báo cho t ng d u hi u c n theo dõi a s thông tin ng i b nh cho phép thay i và l u gi các thông tin c a ng i b nh ã theo dõi M i ng i b nh có m t u dò o nhi t c th riêng Có 3 lo i u dò o nhi t c th : M t da, mi ng, h u môn Máy monitor cho phép theo dõi huy t áp ng i b nh t ng theo ng kho ng th i gian nh t nh ã c cài t tr c o c n ng SPO2 trong máu ph i g n u dò vào b t c trí nào trên b m t da c a ng i b nh vào ch ng trình cài t ch theo dõi n tim cho ng i nh n vào phím MENU r i phím NIBP vào ch ng trình cài t tên ng i b nh n vào phím MENU r i phím PATIENT INFO vào ch ng trình cài t ch theo dõi nh p th n vào phím MENU r i phím REST. theo dõi huy t áp, sau khi cu n b ng huy t áp vào tay ng i nh n phím ON/OFF máy t o Khi nh p tim c a ng i b nh thay i là máy ã hi n th ch nh báo t t ngu n n cho máy Monitor ph i n và l u gi phím ngu n trong 2 giây

5.2. Hu n luy n có giáo viên h Giáo viên làm m u các b

cho câu úng, c t S cho câu sai úng

Sai

ng d n

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

Sau khi làm m u, giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t. Sau ó, giáo viên rút kinh nghi m, u n n s a ch a cho sinh viên, phân tích các b c trong quy trình k thu t th c hành theo chu n thành t cho sinh viên tr c khi th c hành. 5.3. T

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho h cách s d ng b ng ki m trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t ng giá c b n thân và b n mình trong h c t p.

161

ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th (không làm), n i dung nào làm úng, y (làm t t) và n i dung nào làm sai. Stt

1 2 3

4 5 6 7

8 9

10 11

12 13

14 15 16 17

N i dung công vi c

T t

Chu n b ng i b nh Xem h s b nh án Thông báo cho ng i b nh, ng viên gi i thích ng d n cho ng i b nh nh ng i u c n thi t có liên quan: tháo b trang s c, v t ng kim lo i, n tho i di ng… Chu n b i u d ng Mang trang ph c y , r a tay th ng qui Chu n b máy Monitor và d ng c N i dây ngu n vào máy c p n cho máy n và gi phím ngu n kho ng 2 giây cho máy ho t ng n vào phím MENU Cài t th i gian n vào phím DATE & TIME l a ch n cài t th i gian n vào phím SET, sau ó vào phím HOME l u gi thông tin ã cài t và tr v màn hình theo dõi ban u Cài t tên ng i b nh n vào phím MENU, ch n và n vào c a s PATIENT INFO n vào phím KEYBOARD, vào các ký t ch trên bàn phím r i ch m vào phím SET Cài t ch ng trình theo dõi nh p tim n vào phím MENU, r i phím ECG theo dõi i n tim i c a s HR/PR n vào phím HOME cài t gi i h n c nh báo nh p tim. Cài t ch ng trình theo dõi huy t áp ng m ch n vào phím MENU, sau ó vào phím NIBP cài t gi i h n c nh báo HA ng m ch i c a s SYS n cài t gi i h n c nh báo ch HAT T i c a s DIA n cài t ch s HATT i c a s MEAN cài t giá tr ch s HA trung bình sau ó n vào phím HOME tr v màn hình theo dõi Cài t ch ng trình theo dõi nh p th n vào phím MENU, phím RESP hi n th a s REST VITAL ALARM (c nh báo nh p th )

162

Sai Không làm

Ghi chú

20 21

24 25 26 27

28 29 30

31 32 33

35 36

n vào phím t ng hay gi m u ch nh ch s cho phù h p r i ân phím HOME tr v màn hình theo dõi Cài t ch ng trình theo dõi nhi t c th n vào phím MENU, phím TEMP cài t gi i n trên, d i nhi t c th c a ng i b nh n vào phím gi i h n trên, d i. n vào phím HOME v màn hình ban u Cài t ch ng trình theo dõi bão hòa oxy trong máu n vào phím MENU, phím SPO2 vào ch ng trình cài t ch c nh báo SPO2 (n ng bão hòa oxy trong máu ng m ch) n vào phím gi i h n trên, d i, phím t ng, gi m u ch nh giá tr sau ó vào phím HOME v màn hình theo dõi Theo dõi i n tim Dán n c c vào ng i b nh sinh vùng ng c và b ng t i n i dán i n c c chu n b bôi l p keo dính n uk p n c c vào n c c ã dán, r i i cáp n c c vào dây n i ECG, sau ó n i dây vào c m trên Monitor Quan sát s hi n th hình nh i n tim trên màn hình theo dõi c a máy Monitor, ghi chép l i. Theo dõi n ng O2 trong máu a ch n ng o SpO2, n i ng v i dây SpO2 i n i dây SpO2 vào máy Monitor G n ng o SpO2 vào u ngón tay ng i b nh Quan sát ch s SpO2 hi n th trên màn hình Monitor Theo dõi huy t áp ng m ch a ch n bao o HA, r i n i bao o vào dây n khí o huy t áp Xác nh ng m ch vùng khu u tay, cu n b ng o huy t áp vào tay ng i b nh n vào phím START/STOP trên thân máy, máy t ng o và hi n th giá tr huy t áp trên màn hình Quan sát ch s huy t áp hi n th trên máy Monitor và ghi l i sau ó n vào phím HOME tr v màn hình theo dõi ban u Theo dõi thân nhi t i u o nhi t , v i dây d n nhi t, r i c m vào máy Monitor n u dò nhi t vào da ng i b nh, s li u nhi t ng i b nh s c hi n th trên màn hình Quan sát ch s thân nhi t hi n th trên máy Monitor và ghi l i, sau ó n vào phím HOME tr v màn hình theo dõi ban u

163

ng m ch

38 39 40 41 42 43 44 45

Thu d n d ng c c t ngu n n và gi phím ngu n trong 2 giây n vào máy Tháo b ng huy t áp, các u n c c, u dò nhi t ra kh i ng i b nh V sinh da, m c áo, qu n cho ng i b nh t ng i b nh t th tho i mái Rút u dò ra kh i các khe c m c a máy Rút dây n ngu n Cu n dây l i và lau chùi, b o qu n máy theo qui nh Ghi h s ch m sóc

6. Ph n th c hành 6.1. Th c hành t i labo (Không có giáo viên h

ng d n)

6.2. Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Trang thi t b c n thi t: Máy Monitor và các d ng c kèm theo ng ki m quy trình k thu t s d ng máy Monitor 6.3. T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4 - 6 sinh viên.

c chia thành

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: Ng i làm m u, ng i úng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c 1:

c to các thao tác mình s làm (Ví d : Xem h s b nh án…)

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c 3: T

c d a vào b ng ki m.

c to các tiêu chu n thành

t c a nó

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch ra các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 6.4. Th c hành v i nhóm ho c m t mình th c hành theo nhóm khi có

b tc

n i nào khi có

u ki n.

u ki n

t sinh viên ti n hành quy trình k thu t: theo dõi d u hi u s ng cho ng i nh b ng máy Monitor v a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t ó c th ng nh t trên. Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m. Sau khi k t thúc ph n th c hành c nhóm nh n xét, rút kinh nghi m.

164

Thay i v trí các thành viên trong nhóm và nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm

6.5. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch m th

2: Sau khi thành th o k n ng s

d ng máy monitor t i phòng th c hành

n ng m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng s d ng máy monitor trong ch m sóc cho ng i b nh. ho c

Giai n u: Sinh viên th c hành d u d ng c a b nh vi n. Giai

giám sát c a giáo viên h

ng d n

n sau: Sinh viên t th c hành không có s giám sát.

6.6. T ch c giám sát i tr

Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng. d ng b ng ki m

ng t i phòng th c hành

giám sát sinh viên h c t p t i phòng th c hành và t i

nh vi n

165

THU T GHI

1. Gi i thi u k thu t ghi

N TIM

n tim

ch c th là nh ng ch t d n n t t vì v y ng i ta có th ghi l i s ho t ng c a tim b ng m t ph ng ti n hi n i g i là máy ghi n tim. Hình nh ghi c t máy n tim ph n ánh s ho t ng c a tim g i là n tâm (ECG). n tâm giúp ánh giá c tình tr ng làm vi c hi n t i c a tim, thông qua vi c xem xét bi u ho t ng a tim và các n ng c a nó. D a vào n tâm có th xác nh c nh ng b t th ng c a s d n n trong ph m vi ho t ng c a tim. Nh m xác nh /sàng l c ng i b nh b m c các b nh v tim m ch giúp nh n nh toàn di n tình tr ng s c kho c a ng i b nh tr c khi ti n hành m t s th thu t, ph u thu t, ho c ti n hành m t s bi n pháp tr li u c bi t khác (li u pháp hóa h c ch ng ung th …). Ch n oán xác nh tình tr ng ho t ng c a tim trong nh ng tr ng h p ng i nh b m c các b nh c p tính khác c bi t là khi có s xu t hi n c a d u hi u au ng c, r i lo n tu n hoàn trong m t n c n gi i, ch y máu… và s thay i nh p tim do nhi u nguyên nhân khác nhau gây nên. 2. M c tiêu h c t p 1. Nêu

c khái ni m k thu t ghi

2. Mô t

c các b

3.Th c hi n

n tim,

n tâm

c trong quy trình k thu t ghi

c quy trình k thu t ghi

, và ch

nh ghi

n tim.

n tim cho ng

i b nh.

4. Rèn luy n c tính c n th n, chu n xác và tôn tr ng ng th c hi n quy trình k thu t ghi n tim cho ng i b nh. 3. Ph n lý thuy t có liên quan ECG bình th

n tim.

i b nh trong khi

n k n ng

ng bao g m 3 vùng sóng khác bi t

Sóng th nh t g i là sóng P: Sóng kh n t i nút xoang nh .

c qui

c nh sau:

c c 2 nh , sóng này xu t phát t

Sóng l n g i là sóng ph c h p QRS: sóng này xu t phát t th t và x y ra tr c khi c tim co bóp.

xung

phân c c

Sóng T: là sóng c t o nên do s tái kh c c c a tâm th t, tim ng i kh e nh thì c và nh p c a sóng này th ng duy trì kho ng cách n nh. S thay i v hình d ng (ki u) và th i gian c a các sóng ghi trên n tâm có th cho ta bi t các v n v h th ng d n truy n c a tim (Ví d : s d n truy n không bình th ng). 4. D ng c ghi có

n tim

Máy ghi n tim: C n ph i ki m tra xem máy có ho t m b o an toàn cho ng i b nh (ph i có dây ti p t). n c c: Các Gel

n c c theo qui

nh.

t ng kh n ng ti p xúc gi a c th v i

n 700 - G c c c

ng g c.

166

n c c.

ng bình th

ng không,

5. Quy trình k thu t Các b

Chu n b ng

i b nh

1. ng

Xác i b nh

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n chú ý

Hình nh minh h a

nh Xem h s b nh án, bi t Tránh nh m l n khi Xác nh úng ng i b nh, ng i b nh, ch nh c a th c hi n y l nh v xem úng ch nh c a bác s bác s th c hi n k thu t ghi n tâm cho ng i b nh

2. Thông báo cho ng i b nh th thu t

ng i b nh bi t yên tâm, tin t ng

Gi i thích cho ng i b nh hi u ECG c s d ng tr giúp cho ch n oán b nh và nó không gây au n gì Hình 1: Chu n b ng

3. Chu n b v ng i b nh n m ng i b nh - Tháo b các th và tinh ng a th ng h ng d n c tho i mái, ng kim lo i. th n cho ng i ho c giúp ng i b nh p tác t t v i u - Giúp ng i b nh nh nh ng u c n thi t có ng và thu c (n u c n). liên quan ECG chu n

167

c làm i ti u ti n

i b nh

Chu n b ng i u d ng

4. u d ng u d ng m c áo mang trang choàng, eo kh u trang, ph c, r a tay a tay th ng qui

n ch khu n chéo

nhi m Móng tay c t ng n, tóc g n gàng

Hình 2: C t ng n móng tay

Chu n b d ng c

5. Máy ghi tim

6. Các

i n Chu n b máy ghi tim phù h p v i ch a bác s

nc c

n nh

ho t

Ki m tra xem máy có ho t ng bình th ng không

i b nh v i

Ki m tra xem các n c c còn d ng c úng theo tiêu chu n không?

ghi s ng c a tim

L y y các nc c i ng theo qui nh ti n máy hành ghi n tim cho ng i b nh

Hình 3: 7. G c, c n 70

L y g c vô khu n, bông câu và c n 700

Sát khu n vùng da ng i b nh

Ki m tra xem ch t l ng c n có m b o ch t l ng không

168

nc c

thu t ti n hành

bôi n c c ti p Ki m tra ch t l n c c xúc v i ng i b nh ct t

ng Gel

8. Gel

Chu n b Gel các n i s g n trên ng i b nh

9. V sinh v trí t nc c

Sát khu n v trí s n c c trên c ng i b nh

10. G n c

Bôi m t l p Gel m ng r i các n c c V1: KLS IV, sát b ph i n các n c c t i các ti p xúc v i c th ng c. trí ã xác nh trên c ng i b nh và ghi V2-vàng: KLS IV, sát b trái th ng i b nh c s ho t ng ng c. a n tim úng V3-xanh: gi a V2 và V4. quy trình

t th

da và n c c c ti p xúc t t

sinh b ng g c t m c n. S ng ch t t y lông làm ch lông trên da n u quá nhi u, r a s ch vùng da (n u n)

V4-nâu: giao ng gi a x

m KLS V v i ng òn trái.

V5- en: giao ng nách tr

m KLS V v i c bên trái.

V6-tím: giao m KLSV v i ng nách bên trái. RA- : c tay ph i. LA-vàng: tay trái. LL-xanh: c chân trái. RL- en: c chân ph i

169

ng c

Hình 4: V trí g n

nc c

11. G n 10 dây i các dây d n t máy n t máy vào vào các nc c ãg n các n c c trên c th ng i b nh ng ng

máy ti p xúc v i th ng i b nh

n úng n theo qui

n c c v i dây nh

Hình 5: G n các

n c c vào ng nh

12. Ki m tra l i Ki m tra xem dây d n m b o úng tính m b o dây d n không b c ng dây d n và các c n i úng và phù ch t phân c c và quá, các n c c b l ng nc c p v i các n c c, d n truy n dây d n có b c ng quá không b gián n ho c quá l ng 13. ng

C i b nh

14. Ghi chu n

nh Nh c nh ng i b nh thu c n m yên không v n ng tâm t t nh t mà trong khi ghi n tim không b nhi u sóng

sóng

n vào nút TEST

th chu n Sóng chu n c hi n th làm 10mm/mV s c k t qu

Hình 6 : Sóng chu n

170

15. Ghi s ho t n nh vào nút ghi tim ng c a tim

ghi c hình Quan sát k t qu ghi sóng nh n tim t i các n tim phát hi n s c có nc c th x y ra

Hình 7: Sóng

n tim

16. N u th y có Ki m tra l i n c c, phát hi n sóng b t th ng mn i n c c – dây nguyên nhân gây n th b nhi u ho c 17. ng

ng viên i th m và i b nh ng i b nh

18. N u phát Ghi l i nh p tim hi n th y có trình DII và V1 hình nh r i lo n nh p tim

ng viên

Ng i b nh m th y tho i mái và yên tâm

xác nh c rõ h n s r i lo n nh p tim

Hình 8: 19. L y phi u - n vào nút Print l y ghi n tim t t qu ra. máy in và ghi - Ghi thêm các thông tin hoàn ch nh các n thi t khác. thông tin c n thi t

tránh nh m l n m b o ECG c dán úng t qu c a ng i tên ng i b nh (h tên ng i nh nh, s phòng và ngày gi ti n hành th thu t)

171

o trình V1

20. Thông báo - Thông báo cho ng i ng i b nh t ng cho ng i b nh c ngh ng i và mái nh ã ti n hành xong bi t ã ti n các n c c c thu t. hành xong và tháo b - Tháo b các n c c, tháo các n sinh da cho ng i c ra nh. S p x p l i các ng c theo qui nh.

21. Ghi h ch m sóc

Dán k t qu n tâm vào h s b nh án. Ghi s ch m sóc

i b nh

th tho i

n tim, không b th t l c Ghi rõ th i gian ghi t qu t qu (n u có), nh ng di n bi n b t th ng c a ng i nh

Hình 9: Dán và ghi k t qu 22. Thu ng c

d n

sinh ch t th ng c theo qui

máy, phân lo i b o qu n máy d ng kh n m m s ch, i, s p x p các và giúp làm th lau nh nhàng , v sinh máy thu t c ti n nh hành thu n l i cho ng i b nh sau

172

6. T

ánh giá và hu n luy n

6.1. ánh giá tr

c hu n luy n

Phân bi t các câu sau b ng cách ánh d u (X) vào c t A cho câu úng, c t B cho câu sai Stt

N i dung

K thu t ghi

n tâm

n tim là lo i th thu t xâm l n là

th bi u th s ho t

ng c a tim

t chu chuy n tim QRS, T trên n tâm

Th n kinh tim thu c h th n kinh th c v t

H phó giao c m kích thích tim

N ng

Ng i tr nhanh

ng thành n u nh p tim trên 100 l n/phút

c g i là nh p tim

ng thành n u nh p tim d

c g i là nh p tim ch m

Rung nh là hi n t

Rung th t n u không

Trong quá trình ghi

p gel bôi vào da ng i b nh t i v trí dán ch c n c c vào c th ng i b nh

Các dây n i n c c v i máy không c c ng quá vì có th làm nh h i s ti p xúc c a n c c v i ng i b nh

K t qu ghi

các ch t

i tr

c khi ghi

c bi u th b ng b ng ph c b g m 3 vùng sóng: P,

p nhanh

n gi i có nh h

n ho t

ng c a c tim

i 80 l n/phút

ng r i lo n nh p tim do tâm nh co bóp gây nên c

u tr có th d n

n ng ng tim

n tim ph i làm test chu n v i c n tim ph i h

n tim ph i

6.2. Hu n luy n có giáo viên h Giáo viên làm m u

ng d n ng

10mm/mv

i b nh h n ch v n

n c c ch có tác d ng g n

c l u trong h s ng

i b nh

ng d n

Giáo viên h ng d n th c hành làm m u các thao tác th c hành theo trình t c trong quy trình k thu t.

các

Sau khi làm m u giáo viên g i m t sinh viên lên ki m tra nh n th c b ng cách ch nh sinh viên làm l i m t vài b c trong quy trình k thu t, sau ó giáo viên rút kinh nghi m, n n n, s a ch a, phân tích các b c trong quy trình k thu t hình thành nên các chu n thành t cho sinh viên khi th c hành. 6.3. T

ng giá

Giáo viên h ng d n th c hành gi i thi u cho sinh viên v b ng ki m và h ng d n cho cách s d ng nó trong h c t p, d a vào b ng ki m sinh viên có th t l ng giá c n thân và b n mình trong h c t p b ng cách ánh d u (X) vào t ng ô t ng ng v i t ng thao tác ánh giá xem n i dung nào không áp d ng c trong u ki n c th , n i dung nào làm úng, làm t t, n i dung nào làm sai và n i dung nào quên không làm trong khi th c hành.

173

Stt

N i dung công vi c

T t

Xem h s b nh án, bi t ng i b nh, ch nh c a bác s th c hi n k thu t ghi n tim tránh nh m l n khi th c hi n y l nh Thông báo cho ng i b nh v th thu t s p làm 2 ng i b nh bi t yên tâm, tin t ng ng i b nh n m ng a th ng h ng d n, giúp 3 ng i b nh i ti u ti n, tháo b trang s c, v t ng b ng kim lo i u d ng mang trang ph c y , r a tay th ng 4 qui 5 Chu n b máy ghi n tim 6 Chu n b nc c n i ng i b nh v i máy 0 Chu n b g c, c n 70 sát khu n vùng da ng i 7 nh 8 Chu n b gel bôi lên vùng da ng i b nh 9 V sinh v trí t n c c trên ng c và các chi Bôi gel, dán n c c vào các v trí ã xác nh trên c 10 th ng i b nh, da và nc c c ti p xúc t t 1

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

n các dây d n t máy vào các n c c t ng ng máy ti p xúc v i c th ng i b nh Ki m tra dây d n xem ã c n i úng và phù h p i các n c c. m b o dây d n không b c ng quá, l ng ho c b nh c n c c lên D n ng i b nh n m yên h n ch v n ng Ghi n tim chu n ( n th : 10mm/mV) th chu n c hi n th làm c s c k t qu Ghi s ho t ng c a tim (12 o trình) Ki m tra l i n c c, mn i n c c, dây d n n u th y th nhi u ho c m ng viên ng i b nh trong khi ti n hành ng i nh c m th y tho i mái và yên tâm o trình DII và V1, n u phát hi n Ghi l i nh p tim th y có hình nh r i lo n nh p tim y k t qu n tim t máy in và ghi h tên ng i nh, s phòng và ngày gi ti n hành th thu t Thông báo cho ng i b nh ã ti n hành xong và tháo các n c c ra Dán k t qu vào h s b nh án không b th t c Tháo b các n c c, v sinh da cho ng i b nh ng i b nh tr v t th tho i mái Thu d n d ng c và v sinh máy, tháo b g ng tay Ghi h s ch m sóc: ngày, gi ghi n tim, k t qu và di n bi n c a ng i b nh (n u có) 174

úng Sai Không làm

Ghi chú

7. Ph n th c hành 7.1. Th c hành t i labo (Không có giáo viên h

ng d n)

7.2. Chu n b Môi tr

ng h c: Phòng th c hành

Mô hình, trang thi t b c n thi t: máy ghi ng ki m quy trình ghi

n tim, các

n c c c n 700, g c

n tim

7.3. T ch c h c t p Tr c khi ti n hành quá trình t h c t p t i labo, sinh viên ph i ng nhóm, m i nhóm th c t p có t 4-6 sinh viên.

c chia thành

Các nhóm sinh viên nh n nhi m v th c hành t giáo viên ph trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm h c t p: ng i làm m u, ng i óng vai ng i b nh, ng i quan sát. Th ng nh t quy trình t h c th c hành g m 5 b c 1:

c d a vào b ng ki m.

c to các thao tác mình s làm (ví d : xem h s b nh án…)

c 2: Th c hi n thao tác k t h p v a c 3: T

c to các tiêu chu n thành

t c a nó

ánh giá thao tác v a th c hi n c a b n thân mình

c 4: H i nh ng ng ng mình v a làm.

i trong nhóm v a quan sát cho nh n xét v nh ng ho t

c 5: Bàn b c v i các thành viên trong nhóm rút kinh nghi m v nh ng thao tác mình v a làm, ch rõ các m c n l u ý cho l n luy n t p sau n u c n thi t, th c hi n s thay i luôn phiên các v trí th c hành ã phân công trong th i gian h c. 7.4. Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c th c hành theo nhóm khi có u ki n

n i nào khi có

t sinh viên ti n hành quy trình k thu t ghi a làm v a c to các b c mình s p làm theo trình t

u ki n

n tim cho ng i b nh b ng cách ã c th ng nh t trên.

Các b n còn l i trong nhóm quan sát b n mình làm và ánh d u vào b ng ki m Sau khi k t thúc ph n th c hành cá nhân nhóm nh n xét, rút kinh nghi m Thay i v trí các thành viên trong nhóm nh n xét b n mình làm.

m b o m i ng

c làm và

7.5. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch m th 2: Sau khi thành th o k n ng ghi n tim t i phòng th c hành k n ng m th 3: Sinh viên ra b nh vi n th c hành, t i b nh vi n sinh viên s c h ng d n th c hành nâng cao hoàn thi n k n ng ghi n tim trong ch m sóc cho ng i b nh. ud

Giai n u: sinh viên th c hành d ng c a b nh vi n. Giai

i s giám sát c a giáo viên h

n sau: sinh viên t th c hành không có s giám sát.

7.6. T ch c giám sát Giám sát sinh viên h c t p b ng h th ng camera t ng ki m quy trình k thu t, b ng ki m t l 175

ng giá

ng d n ho c

KHÁM TH CH T

Gi i thi u k n ng

Vai trò c a ng i u d ng không ch là ph thu c vào y l nh c a Bác s mà còn có ch c n ng c l p có ngh a là ng i u d ng c n ph i có k n ng nh n nh có th nh n bi t rõ tình tr ng c a ng i b nh, ánh giá c t ng tr ng, nh ng thay i b t th ng th ch t c ng nh v tinh th n có th h tr cho Bác s trong v n ch n oán và theo dõi b nh. Do v y k n ng th m khám th ch t không ch dành riêng cho bác s mà c ng i u d ng c ng ph i c n có k n ng này. Nh ng m c ích th m khám c a ng i u d ng là nh n bi t các d u hi u bình th ng và b t th ng v th ch t con ng i có th h ng d n ng i b nh khám úng chuyên khoa ho c ánh giá và theo dõi c ng tr ng ng i b nh giúp bác s theo dõi tình tr ng ng i b nh trong su t ti n trình u tr . 2.

Lý thuy t liên quan Tr

c khi

n nh n

n k thu t nh ng

i b nh, ph i gi i thích và công tác t t

ng cho ng

i v i ng

nh. Khám t u t i chân, giúp không b sót v n nh là ng i l n, BPSD nên khám sau cùng. Khám t ngoài vào trong, quan sát tr

c a ng

i b nh.

c r i m i dùng d ng c

ng sau.

Khám t vùng bình th ng -> b t th ng; vùng khám c n ph i bày ra và tránh gây i r i cho ng i b nh, che kín nh ng ph n nào không c n khám t i, tránh s lo l ng cho ng i b nh. c

Quan sát s cân i c a c th , ph i có s so sánh bên ph i và bên trái t n th ng. Dù s b t th ng là nh c ng ph i ghi chú. Luôn o

ng vào bên ph i c a ng m s an toàn cho ng

i b nh

so sánh

khám.

i b nh và ng

i khám

Ng i khám: Khi ti p xúc v i nh ng ch t ti t nên mang rào ch n, mang g ng, kính b o . Khi b lây nhi m v i nh ng ch t ti t thì ph i x lý theo úng ch : N n b , r a s ch i vòi n c, sát khu n, l y máu xét nghi m, làm biên b n báo cáo. i v i ng i b nh: th c hi n k thu t khám chính xác, tránh gây t n th ng thêm, nh ng d ng c khám t ngoài a vào ti p xúc v i da ho c niêm m c b t bu c vô khu n. Nh ng d ng c l y ch t ti t i xét nghi m ph i vô khu n, tránh lây nhi m chéo gi a ng i này v i ng i khác. 3.

K thu t th m khám g m các k n ng c

b n

Nhìn: Yêu c u: ánh sáng tr i, ánh sáng t nhiên, ánh sáng khám ph n nào ó trên c th .

n, ánh sáng h i t

Nhìn s phân bi t c màu s c, s di ng (hô h p, tu n hoàn, m ch p, s i ho c c ng), tr ng thái tâm lý, c m xúc c a ng i b nh, hình dáng t ng th c a 1 t ch c và s cân i. : 176

Yêu c u: Làm m ôi tay tr Nh :

c khi

ng ch m vào ng

i b nh.

ng nh ng c m giác trên b m t da: k thu t

Sâu: Giúp xác nh nh ng b t th ng c a các t ch c bên d hi n ranh gi i gi a nh ng t ng và n i t n th ng. xác

d ng ph n u mô ngón (m t lòng) xác nh c m giác nhi t , dùng c lòng 2 bàn tay Véo da: S bi t s di

nh xác

m m ch, o nhi t

i da (t ng) và phát

m da, s àn h i, m t l ng nh s rung.

àn h i c a da. ng c a các t ch c d

i da, b m t nh n hay g gh , hình dáng,

kích c . Gõ: Giúp phát hi n nh ng b t th

ng qua âm thanh, ti ng rung c a các mô và t ch c.

Gõ tr c ti p ho c gián ti p, th ng là gõ gián ti p b ng cách dùng 1 ho c 2 ngón tay ã c t ng n móng tay trên t ng gõ, dùng 1 ho c 2 ngón c a bàn tay kia gõ lên (cách 3 – 5cm) phân bi t b t th ng c a t ch c (ti ng vang hay c) Nghe: Phát hi n nh ng âm thanh b t th

ng c a các t ch c

Nghe tr c ti p: dùng tai Nghe gián ti p: S d ng ng nghe: khám tim, ph i, b ng t màng: phát hi n nh ng âm thanh mang b c cao (âm th , âm ru t) ph ng, áp sát

vùng

t chuông: giúp phát hi n nh ng âm b c th p ( van tim) 4.

th th m khám Ng i: khám

u, m t, c , h ch, ng c, tim, chi trên, vùng l ng (c t s ng, ph i)

m ng a: Khám m t tr

c c th :

u, m t, c , ng c, tim, chi d

m t tr

m ng a chân ch ng: khám các t ng vùng b ng (c không b c ng) th khám ph khoa: N u không có gi ng khám ph khoa, cho ng i b nh n m mông lùi v chân gi ng ( t th này các c quan vùng sinh d c m r ng, d dàng cho vi c khám và t m v t vào) th n m s p: khám m t sau: c t s ng, vùng ch u. H n ch : ng ch u, than khó th .

i b nh khó

th n m sim’s: nghiêng v bên T, tay T lu n ra sau l ng, chân bên trên co lên trên b ng -> giãn n vùng tr c tràng h u môn: giúp khám tr c tràng, âm o. Áp d ng khi ng i b nh không n m t th ph khoa c ho c b t n th ng vùng ch u, chi. th n m nghiêng: khám tim m ch, tìm ti ng rung miêu, ti ng nh có thành ng c dày, tràn d ch màng tim

177

van tim, ng

M c tiêu c a k n ng o m i quan h và phát tri n m i quan h

i v i ng

i b nh.

Khai thác nh ng d ki n v s c kh e. Nh n

nh tình tr ng hi n t i c a ng

i b nh.

Th c hi n quy trình th m khám theo th t Li t kê và mô t các v n th

s c kho bình th

ng và phát hi n các v n

ng ng d ng t t trong vi c th c hi n

u tiên.

quy trình

Quy trình k thu t ng c : Áo choàng cho ng

i b nh.

èn pin, èn h i t Th

c dây, th

c k , th

c 2 nhánh ( o góc)

Cân Máy o HA, ng nghe, nhi t k Lam kính, que gòn ng tay s ch Ch t tr n (khám c quan sâu) nh t

u (ngâm dd sát khu n d ng c )

khám tùy theo yêu c u (TMH, m t, TK, ph khoa…)

178

ng.

b t

6.1. K thu t khám da Stt

Các b

c th c hành

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

i Thông báo và gi i thích cho Giúp ng i b nh yên Thái ph i ni m n , ân c n, vui ng i b nh v ti n trình c a k tâm và h p tác trong khi giao ti p thu t, t th yêu c u khi khám khi khám

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy cho ng i b nh nhi m chéo

Nhìn

- Quan sát toàn b vùng da l - Quan sát t phía tr c ra sau

ánh giá t ng th , theo Chú ý s c t và màu s c c a da, quy trình khám ng nh các v t chàm, s o và các n t t n th ng.

- Ki m tra nhi t , c ng c a da ( àn h i) - Nh n nh m và nh n c a da - N t t n th ng trên da

ánh giá t ng th , theo Dùng quy trình khám

Ghi h s

i b nh

C i b m t ph n ho c toàn b qu n áo

B c l rõ vùng c n Gi ng th m khám c

lây

i b nh

c kín áo

a s ch các m t c a tay

u ngón tay

n n vi n xung quanh các n t n th ng.

Ngày gi th m khám, Nh ng gì Ghi nh n k t qu th m Ghi chú c n th n nh ng d u hi u phát hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý bình th ng hay phát hi n b t Ph n ng c a ng i b nh n u có th ng khi th m khám trên ngu i nh

179

Hình nh minh h a

6.2. K thu t khám tóc và da Stt Các b c th c hành 1 Chu n b tâm lý cho ng i nh 2

Chu n b ng

a tay

Nhìn

i b nh

u Ph

ng pháp ti n hành

Nh ng i m c n l u ý

Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám

Giúp ng i b nh yên tâm và h p tác trong khi khám

Thái ph i ni m n , ân c n, vui khi giao ti p

c l rõ vùng c n th m khám

Gi ng

i b nh ng i ho c n m

a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy c lây nhi m chéo cho ng i b nh.

i b nh

c tho i mái

a s ch các m t c a tay

ánh giá t ng th , theo - Chú ý c u trúc c a s i tóc quy trình khám - S phân b tóc, Có r ng tóc?, - Quan sát kích th c và hình mô t ki u r ng tóc ( n u có). dáng c a u Nh n nh tình tr ng da u - Nh n

nh tình tr ng tóc

Ch m vào s i tóc và da

Ghi h s

Lý do

Phát hi n các t n th ng ho c u l i ra.

Nhúm tóc gi a tay cái và ngón tay tr quan sát. Ki m tra phát hi n các d u hi u b t th ng c a tóc và da u

Ngày gi th m khám, nh ng gì Ghi nh n k t qu th m Ghi chú c n th n nh ng d u hi u phát hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý bình th ng hay phát hi n b t Ph n ng c a ng i b nh n u có th ng khi th m khám trên ngu i nh

180

Hình nh minh h a

6.3. K thu t khám c Stt

Các b

c th c hành

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

a tay tr c khi khám th c th cho ng i b nh.

Gi m nguy c lây nhi m chéo

a s ch các m t c a tay

Nhìn

Quan sát vùng c

- ánh giá s cân x ng - Nh n bi t nh ng vùng da i màu, b t th ng

t m m t ngang

S Xác

nh h ch vùng c

ánh giá kích th tuy n giáp

c, m t

Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám

Giúp ng i b nh yên tâm và h p tác trong khi khám

B c l rõ vùng c n Gi ng th m khám

mc nl uý

i b nh

i b nh ng i ho c n m

Xác nh xem có h ch n i hay không

Thái ph i ni m n , ân c n, vui khi giao ti p i b nh

c ti n nghi

d so sánh

Nh n nh v nh ng k t - S nông, sâu qu b t th ng n u có. - S theo hình xo n c - Dùng u ngón tay tr và ngón gi a s n n hai bên c

- Ng i th m khám ng phía nh n bi t s cân sau c a ng i b nh. x ng: To m t thùy ho c hai thùy - Ng i b nh h i h th p c m.

181

Hình nh minh h a

t u các ngón tay tr a d i khí qu n.

Ghi h s

è lên

ánh giá s cân x ng a tuy n giáp

n n thùy ph i: Ng i b nh n ng c v phía ph i.

thu bên ph i

Dùng tay ph i s n n thùy ph i ng th i b o ng i b nh nu t

n n thùy bên trái: Ng i b nh n ng c v phía trái

n n thu bên trái

Dùng tay trái s n n thùy trái ng th i b o ng i ó nu t

6.4. K thu t khám m t Stt Các b c th c hành Ph ng pháp ti n hành 1 Chu n b tâm lý cho ng i b nh Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám 2 Chu n b ng i b nh Ng i b nh ng i ho c n m 3

R a tay

Chu n b d ng c

Lý do Nh ng i m c n l u ý Giúp ng i b nh yên Thái ph i ni m n , ân c n, vui tâm và h p tác trong khi giao ti p khi khám B c l rõ vùng c n Gi ng i b nh c ti n nghi th m khám R a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy c lây R a s ch các m t c a tay cho ng i b nh. nhi m chéo - B ng o th l c Phi u che m t bên m t 182

Hình nh minh h a

o th l c

Nh n nhãn

nh ch c n ng c v n

- èn pin nh Que gòn - èn soi áy m t - Phi u ghi chú, bút ghi - Dùng b ng Snellen chart - Nhìn g n - ánh giá th tr ng

ánh giá : - C v n nhãn - Ph n x giác m c - Cover un cover test (n u c n)

Nh n nh th l c và th Ng i th m khám tr ng m t ng i b nh

ánh giá th n kinh III, IV, VI

183

i di n

Nh n nh c 2 bên m t, chú ý s i x ng

Khám c u trúc ngoài m t

Soi áy m t

Ghi h s

Khám l n l t các b ph n: ánh giá tình tr ng, c u Nh n nh c 2 bên m t, chú ý s - Mi m t, lông mi K t m c trúc c a m t i x ng, - C ng m c - Giác m c, ti n phòng - M ng m t - ng t - Tuy n l Dùng èn soi áy m t quan sát ánh giá tình tr ng áy Dùng m t i nhau khi soi áy a th giác, th n kinh, m ch máu t t NB c ti n nghi

6.5. K thu t khám m i Stt

Các b

c th c hành

Chu n b tâm lý cho ng

Chu n b ng

R a tay

i b nh

ng pháp ti n hành

i b nh Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám N

i b nh ng i ho c n m

Lý do Giúp ng i b nh yên tâm và h p tác trong khi khám

Nh ng i m c n l u ý Thái ph i ni m n , ân c n, vui khi giao ti p

B c l rõ vùng c n Gi ng th m khám

R a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy c lây cho ng i b nh. nhi m chéo 184

i b nh

c ti n nghi

R a s ch các m t c a tay

Hình nh minh h a

Chu n b d ng c

Nhìn: Nh n nh c u trúc ngoài

S : Vùng m t

Nh n

nh s thông c a m i

Nh n

nh kh u giác

Khám m i trong

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

- èn soi m i - èn pin -M vt - ng soi m i - Mùi th m - S ng m i - Cánh m i

Nh n nh s v o, cân Ng i khám ng ho c ng i i, t n th ng c a s ng di n ng i b nh i, cánh m i Dùng 2 ngón tay cái n vùng Nh n nh c m giác Chú ý ánh giá s cân x ng xoang hàm, xoang trán, xoang sàn au t i các v trí xoang trên vùng m t

- è m t bên m i, th v i m t ánh giá s thông c a bên m i ng l m i - Th c hi n cho ph n còn l i B o NB nh m m t ánh giá dây th n kinh Cho NB ng i mùi và oán Nh n nh tình tr ng: ánh giá tình tr ng m i - Vách m i: v o, b t th ng trong - Niêm m c m i: màu s c, t n th ng, ti t d ch, m t lông - Mô t cu n m i d i, gi a: màu s c, t n th ng, ti t d ch, ng, polype -T h c hi n bên còn l i - Ngày gi th m khám, nh ng gì Ghi nh n k t qu th m phát hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý - Ph n ng c a ng i b nh (n u có)

185

Chú ý s cân x ng, so sánh, ghi nh n k t qu Ghi nh n k t qu úng sai, so sánh 2 m i Dùng otoscope hay èn pin th m khám So sánh 2 m i

Ghi chú c n th n nh ng d u hi u bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m khám trên ngu i nh

6.6. K thu t th m khám tai Stt

Các b

c th c hành

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

i b nh

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng

mc nl uý

i Thông báo và gi i thích cho ng i Giúp ng i b nh yên tâm Thái ph i ni m n , ân c n, nh v ti n trình c a k thu t, t và h p tác trong khi khám vui v khi giao ti p th yêu c u khi khám Ng

i b nh ng i ho c n m

c l rõ vùng c n th m khám

a tay tr c khi khám th c th cho Gi m nguy c lây nhi m i b nh. chéo

Chu n b d ng c

- èn soi tai - 2 ng soi tai thích h p - Am thoa - B n h t u có dung d ch sát khu n - Que gòn

Nhìn: u trúc ngoài

- Vành tai, bình tai - ánh giá c u trúc ngoài c a tai.

Nh n nh s cân th ng

186

Gi ng nghi

i b nh

c ti n

a s ch các m t c a tay

i, t n Ng i

i di n NB

Hình nh minh h a

Khám thính l c

- Nói th m: + Ng i m t cách tai NB 30 cm + Che tai bên xa + Nói th m NB l p l i + Th c hi n cho tai còn l i - S d n truy n âm thanh: + Test Weber +Test Rinne

ánh giá thính l c, dây th n kinh VIII, s d n truy n âm thanh qua không khí và qua x ng

S : Khám vành tai

- S tìm t n th ng u, s n, 2 vành tai - S tragus, x ng ch m tìm (h ch, au, t n th ng)

ánh giá tình tr ng vành S nh nhàng, phát hi n tai nh ng d u hi u b t th ng, So sánh 2 bên tai

Khám ng tai ngoài

- Quan sàu s c da, m t lông, tính Nh n nh tình tr ng ng Ng i 1 bên NB ch t rái tai, Màng nh , các t n tai ngoài Dùng èn soi tai quan sát th ng - Th c hi n cho bên tai còn l i

Ghi h s nh ng gì phát hi n Ngày gi th m khám, nh ng gì phát Ghi nh n k t qu th m Ghi chú c n th n nh ng d u c trên NB hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý hi u bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m Ph n ng c a ng i b nh n u có khám trên ngu i b nh

187

Cách s d ng am thoa Bình th ng th i gian d n truy n âm thanh qua không khí dài h n qua x ng g p 2 n

6.7. K thu t th m khám mi ng, h ng Stt

Các b

c th c hành

ng pháp ti n hành

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

R a tay tr c khi khám th c th cho Gi m nguy c lây nhi m ng i b nh chéo

Chu n b d ng c

Nhìn u trúc ngoài

- Cây è l i - èn pin - G ng s ch M t, Môi, n p nh n má m i

i b nh

i Thông báo và gi i thích cho ng i nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám Ng i b nh ng i ho c n m

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Giúp ng i b nh yên tâm Thái ph i ni m n , ân c n, và h p tác trong khi khám vui v khi giao ti p B c l rõ vùng c n th m Gi ng khám nghi

i b nh

c ti n

R a s ch các m t c a tay

- Nh n nh s cân i, t n Chú ý s cân x ng, so sánh th ng - Môi: màu s c, m, b t th ng khác

188

Hình nh minh h a

S : n ng kh p thái d hàm C u trúc trong mi ng

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

t hai ngón tay tr vào 2 v trí ng kh p

Nh n nh có ti ng kêu, au, b t th ng

S nh nhàng

- Niêm m c má, l i: màu s c, t n Nh n nh nh ng d u hi u Dùng cây è l i, èn pin th ng t th ng quan sát - Tuy n n c b t: d i l i, d i Dùng m t s ch t: ng, hàm, mang tai có s ng mu i th c m gíac v giác - R ng: sâu, cao r ng, b t th ng (TK IX) khác Nh n nh s cân x ng, so - Viêm mi ng: màu s c, n p nh n sánh sinh lý, b t th ng - H ch h nh nhân: s ng, màu s c, t th ng khác - L i gà: cân i TK: X, XI, NB nói “a”, quan sát s rung có cân i? - L i: + Màu s c, s cân i + Sàn l i, n p hãm l i + TK: thè l i dài t i a có rung? ánh l i sang hai bên + V giác: NB nh m m t, cho m oán mùi Ngày gi th m khám, nh ng gì phát Ghi nh n k t qu th m Ghi chú c n th n nh ng d u hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý hi u bình th ng hay phát Ph n ng c a ng i b nh n u có hi n b t th ng khi th m khám trên ngu i b nh

189

6.8. K thu t th m khám vú Stt

Các b

c th c hành

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

Chu n b d ng c

Nhìn: Nh n nh c u trúc ngoài

i b nh

Ph i

ng pháp ti n hành

Thông báo và gi i thích cho ng i nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám Ng

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Giúp ng i b nh yên tâm Thái ph i ni m n , ân c n, và h p tác trong khi khám vui v khi giao ti p

i b nh ng i ho c n m

B c l rõ vùng c n th m Gi ng i b nh c ti n khám nghi R a tay tr c khi khám th c th cho Gi m nguy c lây nhi m R a s ch các m t c a tay ng i b nh. chéo - Áo choàng -G i - B u ng c Nh n nh các d u hi u b t Chú ý s cân x ng - Núm vú th ng - Vùng da xung quanh

190

Hình nh minh h a

Vùng mô vú

Phát hi n các kh i u b t th ng

Ghi h s nh ng gì phát hi n Ngày gi th m khám, nh ng gì phát Ghi nh n k t qu th m c trên NB hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý Ph n ng c a ng i b nh n u có

S nh nhàng Xo n c ho c nan hoa ho c t h p c hai

Ghi chú c n th n nh ng d u hi u bình th ng hay phát hi n t th ng khi th m khám trên ngu i b nh

6.9. K thu t th m khám h hô h p Stt 1

Các b c th c hành Chu n b phòng khám

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

Chu n b d ng c

i b nh

Ph ng pháp ti n hành Kín áo, yên t nh, tránh gió lùa, ánh sáng i Thông báo và gi i thích cho ng i nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám th n m u cao 15 ho c ng i

Lý do Nh ng i m c n l u ý Gi cho ng i b nh c ti n nghi Giúp ng i b nh yên tâm Thái ph i ni m n , ân c n, và h p tác trong khi khám vui v khi giao ti p

B c l rõ vùng c n th m Gi ng i b nh c ti n khám nghi R a tay tr c khi khám th c th cho Gi m nguy c lây nhi m R a s ch các m t c a tay ng i b nh. chéo

- ng nghe - Th c, bút - Áo choàng 191

Hình nh minh h a

Nhìn:

T ng quát l ng ng c, tr

S :

Gõ

c, sau

Phát hi n b t th ng trên vùng l ng, ng c

Chú ý s cân x ng

- S d n truy n rung thanh - S gi n n l ng ng c (tr c, sau) - V trí c a khí qu n

Nh n nh có s 2 bên

i x ng

Bàn tay ph i m tránh kích thích ng i b nh

- ánh giá s gi n n l ng ng c (trên, d i) - ánh giá vang c a ph i

Nh n nh có s 2 bên

i x ng

- Dùng ngón tay gi a ho c ngón tr gõ - Khi gõ ph i theo trình t có tính i x ng

192

Nghe:

Rì rào ph nang 2 bên ph i Ti ng ph qu n

Nh n nh có s 2 bên

i x ng

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

Ngày gi th m khám, nh ng gì phát Ghi nh n k t qu th m hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý Ph n ng c a ng i b nh n u có

Làm m màng ng nghe tr khi t lên vùng l ng c a ng i b nh

Ghi chú c n th n nh ng d u hi u bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m khám trên ngu i b nh

6.10. K thu t th m khám h tu n hoàn

Stt 1

Các b c th c hành Chu n b phòng khám

Ph ng pháp ti n hành Lý do Kín áo, yên t nh, tránh gió lùa, Gi cho ng i b nh ánh sáng ti n nghi

Chu n b tâm lý cho ng nh

Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám

Chu n b ng

4 5

R a tay Chu n b d ng c

i b nh

th n m

u cao 30-45

R a tay tr c khi khám - ng nghe - Máy o huy t áp èn pin Th c - Áo choàng

Nh ng i m c n l u ý c

Giúp ng i b nh yên tâm Thái ph i ni m n , ân c n, và h p tác trong khi khám vui v khi giao ti p

B c l rõ vùng c n th m Gi ng i b nh c ti n khám nghi Gi m nguy c lây nhi m R a s ch các m t c a tay

193

Hình nh minh h a

Nh n quát

nh tình tr ng t ng

- o huy t áp, m m ch - Nhân nh tình tr ng phù

o áp l c t nh m ch c (JVP) -

i b nh n m

u cao 30

ánh giá tình tr ng tu n hoàn ánh giá tình tr ng tu n hoàn

- Xác nh góc Louis - Xác nh v trí m ch p cao nh t t nh m ch c ngoài - o kho ng cách gi a 2 m t ph ng song song i qua 2 i m, ng v i 5cm - Nh n nh hình dáng t ng quát Xác nh các d u hi u b t - Các p b t th ng th ng

Quan sát l ng ng c

Xác

Nghe 5 v trí

Các van: - ng m ch ch - ng m ch ph i - Van 3 lá - Van 2 la

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

- Ngày gi th m khám, nh ng gì Ghi nh n k t qu th m phát hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý - Ph n ng c a ng i b nh n u có

nh m m tim

Phát hi n các b t th

Bình th ng ch s áp l c t nh ch c ngoài 5-10 cm

Chú ý s cân x ng

Bàn tay ph i m tránh kích thích ng i b nh

Phát hi n các ti ng tim b t Làm m màng ng nghe tr th ng khi t lên vùng l ng c a ng i b nh

194

Ghi chú c n th n nh ng d u hi u bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m khám trên ngu i b nh

6.11. K thu t th m khám h tiêu hóa Stt

Các b

c th c hành

ng pháp ti n hành

Chu n b phòng khám

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

Chu n b d ng c

- ng nghe - Th c, bút - Áo choàng

Nhìn: ng quát

T ng quát vùng b ng

Nghe

- Các m ch

i b nh

Lý do

Kín áo, yên t nh, tránh gió lùa, Gi cho ng ánh sáng ti n nghi i

Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám th n m

i b nh

Nh ng i m c n l u ý

Minh h a hình nh

Giúp ng i b nh yên tâm Thái ph i ni m n , ân c n, và h p tác trong khi khám vui v khi giao ti p

B c l rõ vùng c n th m Gi ng i b nh c ti n khám nghi R a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy c lây nhi m R a s ch các m t c a tay cho ng i b nh chéo

- Nghe và

u cao 15

Phát hi n nh ng b t th ng trên vùng b ng

p trên vùng b ng - Xác nh các vùng m ch p b t th ng - ánh giá tình tr ng nhu m nhu ng ru t ng ru t

195

Chú ý s cân x ng Làm m màng ng nghe tr khi t lên vùng l ng c a ng i b nh

Gõ

- Xác

nh bóng h i d dày

- Kích th

c gan, lách

- ánh giá s t n th ng Dùng ngón tay gi a ho c a d dày ngón tr gõ - Nh n nh s b t th ng kích th c cùa gan và lách

S :

- S nh - S sâu - S : vùng gan, lách

Nh n nh các kh i u b t th ng

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

- Ngày gi th m khám, nh ng gì Ghi nh n k t qu th m phát hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý - Ph n ng c a ng i b nh n u có

196

Bàn tay ph i m tránh kích thích ng i b nh

Ghi chú c n th n nh ng d u hi u bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m khám trên ngu i b nh

6.12. K thu t th m khám h c x Stt

Các b

c th c hành

Chu n b phòng khám

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

Kh p thái d

i b nh

ng hàm

ng kh p Ph

ng pháp ti n hành

Lý do

Kín áo, yên t nh, tránh gió lùa, Gi cho ng ánh sáng ti n nghi i

Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám th

Nh ng i m c n l u ý

i b nh

Giúp ng i b nh yên tâm Thái ph i ni m n , ân c n, và h p tác trong khi khám vui v khi giao ti p

ng ho c ng i

B c l rõ vùng c n th m Gi ng khám nghi

i b nh

c ti n

R a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy c lây nhi m cho ng i b nh. chéo

R a s ch các m t c a tay

- Nhìn: cân x ng, màu s c

- Chú ý s cân x ng

- ánh giá s th i kh p

-S : Tìm các d u hi u s ng, ti ng ng b t th ng - S c c : Làm l c ng

cl i

Hình nh minh h a

ng t n

au,

- ánh giá s c c

197

- Chú ý gi an toàn cho ng nh

Kh p vai:

Nhìn, s : nh ng d u hi u b t th ng kh p vai

ánh giá s th kh p

- T m v n ng - Nâng vai a hai tay lên u a hai tay phía tr c ng c - Xoay kh p vai

Xác

ng t n t i Chú ý s cân x ng

nh t m v n

ng a hai tay lên u (1200) a hai tay phía tr c ng c (500). Xoay kh p vai vào trong (90o), ra ngoài (90o)

S cc : Nâng vai, dùng l c c n l i

ánh giá s c c

198

Chú ý gi an toàn cho ng nh

Kh p khu u tay

Nhìn, s : nh ng d u hi u b t th ng kh p khu u

ánh giá s th kh p

T m v n ng: p c ng tay

Xác

ng t n t i Chú ý s cân x ng

nh t m v n

ng p c ng tay (1600) Úp, ng a l ng bàn tay (900)

Úp, ng a l ng bàn tay

S cc : Co du i kh p khu u và dùng l c nl i

Kh p c tay, bàn tay

ánh giá s c c

Nhìn, s : nh ng d u hi u b t th ng kh p khu u

ánh giá s th kh p

T m v n ng: - G p bàn tay - Du i bàn tay a bàn tay qua tr qua quay - G p các ngón tay - Du i các ngón tay - Ngón cái ch m u các ngón tay khác - Du i vùng kh p các ngón

Xác

Chú ý gi an toàn cho ng nh

ng t n t i Chú ý s cân x ng

nh t m v n

199

- G p bàn tay(900) - Du i bàn tay(700) a bàn tay qua tr (550), qua quay(200) - G p các ngón tay (900) - Du i các ngón tay(300)

S c c : Co, du i các ngón tay và bàn tay, dùng l c c n l i

Kh p c t s ng th t l ng

ánh giá s c c

Nhìn, s : nh ng d u hi u b t th ng kh p th t l ng

ánh giá s th kh p

T m v n ng: a chân ra sau chân vuông góc v i thân ng i - u g i t sát b ng - Xoay u g i vào trong, ra ngoài

Xác

S c c : Dùng l c c n l i các ng tác khám

Chú ý gi an toàn cho ng nh

ng t n t i Chú ý s cân x ng

nh t m v n

ánh giá s c c

200

a chân ra sau (300) chân vuông góc v i thân ng i (900) - u g i t sát b ng (1200) - Xoay u g i vào trong (400), ra ngoài (450 )

Chú ý gi an toàn cho ng nh

Kh p háng

Nhìn, s : Nh ng d u hi u b t th ng kh p háng T m v n ng: - Du i chân th ng ra sau l ng a chân th ng góc v i ng i - Xoay kh p háng ra ngoài - Xoay vào trong

ánh giá s th kh p

Xác

ng t n t i Chú ý s cân x ng

nh t m v n

- Du i chân th ng ra sau l ng (300) a chân th ng góc v i ng i (900) - Xoay kh p háng ra ngoài (450) - Xoay vào trong (400)

S c c : Co du i và dùng l c c n i 11

Kh p

ug i

ánh giá s c c

Nhìn, s : Nh ng d u hi u b t th ng kh p g i

ánh giá s th kh p

T m v n ng: - G p c ng chân vào ùi chân th ng: c ng chân và ùi

Xác

S c c :Co du i và dùng l c c n i

Chú ý gi an toàn NB

ng t n t i Chú ý s cân x ng

nh t m v n

ánh giá s c c

201

- G p c ng chân vào ùi (1300 ) chân th ng (150) Chú ý gi an toàn cho ng nh

Kh p bàn chân, ngón chân:

Nhìn, s : Nh ng d u hi u b t th ng kh p khu u

ánh giá s th kh p

T m v n ng: - Ngón chân du i, co

Xác

ng t n t i Chú ý s cân x ng

nh t m v n

ng - Ngón chân du i (450), co (200)

- Xoay bàn chân vào trong, ra ngoài

- Xoay bàn chân vào trong (300), ra ngoài (200)

- Co du i các ngón chân - Co du i các ngón chân

S c c : Co, du i và dùng l c c n i

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

ánh giá s c c

- Ngày gi th m khám, nh ng gì Ghi nh n k t qu th m phát hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý - Ph n ng c a ng i b nh n u có

202

Chú ý gi an toàn cho ng nh

Ghi chú c n th n nh ng d u hi u bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m khám trên ngu i b nh

6.13. K thu t th m khám h th n kinh (V n

Stt

Các b

c th c hành

ng – C m giác)

ng pháp ti n hành

Lý do

Chu n b phòng khám

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

R a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy c lây cho ng i b nh nhi m chéo

Chu n b d ng c

- Gòn - Kim b ng - V t tròn nh : khoá… - Am thoa - Búa ph n x

i b nh

Nh ng i m c n l u ý

Kín áo, yên t nh, tránh gió lùa, Gi cho ng i b nh ánh sáng c ti n nghi i

Thông báo và gi i thích cho ng i b nh v ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám

Giúp ng i b nh yên tâm và h p tác trong khi khám

Thái ph i ni m n , ân c n, vui khi giao ti p

- V n ng: T th n m u cao B c l rõ vùng c n Gi ng 15 , ho c ng i th m khám - C m giác: T th n m ng a th ng, m t nh m kín

ng xu, chìa

203

i b nh

c ti n nghi

R a s ch các m t c a tay

Hình nh minh h a

Ph n x gân x

nh u: Dùng búa th ph n gân x ng gõ nh

ánh giá ph n x gân ng

tam u: Dùng búa th ph n gân x ng gõ nh

cánh tay quay: Dùng búa th ph n x gân x ng gõ nh

t u ùi: Dùng búa th ph n x gân x ng gõ nh

204

Chú ý c th l ng nh

d nh n

Gân Archille: Dùng búa th ph n x gân x ng gõ nh

Ph n x bó tháp: Dùng chìa khoá ch lên gan bàn chân ng i nh

C m giác nông

- Dùng t gòn, v t tà v t nh n ch m lên da - Nh n bi t v t c m trong tay - Nh n bi t hình v trên tay

Th c m giác nông

C m giác sâu

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

Dùng âm thoa t lên vùng Th c m giác sâu: xem ng (m t cá chân) n truy n âm thanh trong x ng - Ngày gi th m khám, nh ng gì Ghi nh n k t qu th m phát hi n c trên ng i b nh. khám, ghi h s pháp lý - Ph n ng c a ng i b nh n u có

205

- NB nh m m t trong su t quá trình khám - Tránh làm t n th ng NB - Dùng v t n gi n: chìa khoá, ng xu S d ng am thoa úng xung ng

t o

Ghi chú c n th n nh ng d u hi u bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m khám trên ngu i nh

6.14. K thu t th m khám ch c n ng ti u não Stt Các b c th c hành 1 Chu n b phòng khám

Chu n b tâm lý cho ng nh

Chu n b ng

R a tay

Nh n nh h

i b nh

Ph ng pháp ti n hành Lý do Kín áo, yên t nh, tránh gió lùa, Gi cho ng i b nh ánh sáng c ti n nghi Báo và gi i thích cho ng i b nh ti n trình c a k thu t, t th yêu c u khi khám th ng ho c ng i

Nh ng i m c n l u ý

Giúp ng i b nh yên Thái ph i ni m n , ân c n, vui tâm và h p tác trong khi giao ti p khi khám B c l rõ vùng c n Gi ng i b nh c ti n nghi th m khám

R a tay tr c khi khám th c th Gi m nguy c lây cho ng i b nh. nhi m chéo nh các hành ng có Dùng ngón tr ch m vào m i ánh giá s ki m soát ng n s th ng b ng th ng b ng c a c th

Dùng ngón tr ch m vào m i r i ch m vào tay c a ng i khám ang di ng

206

R a s ch các m t c a tay Chú ý s tinh vi c a t ng hành ng ánh giá s ch m ch p, rung c , s m t th ng b ng a ng i b nh

Hình nh minh h a

Nh m m t, dang 2 tay và i trên t ng th ng

L t ng a r i s p 2 bàn tay liên c trên ùi

Dùng ngón cái ch m lên ngón còn l i

u các

207

Dùng gót chân mi t lên x chày c a chân còn l i

Gác chân ph i lên chân trái và làm ng c l i

Dùng ngón chân v trong không khí s 8

Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB

Ngày gi th m khám, Nh ng gì phát hi n c trên ng i b nh.

Ghi nh n k t qu th m Ghi chú c n th n nh ng d u hi u khám, ghi h s pháp lý bình th ng hay phát hi n b t th ng khi th m

208

7. T

ánh giá và hu n luy n

7.1.

ánh giá tr

Câu h i l

c hu n luy n

ng giá:

Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

N i dung câu h i i b nh giúp cho ng

úng

Sai

Th m khám th ch t ng i i u d ng có th ch n oán c b nh K n ng th m khám th ch t ch nên th c hi n t i phòng nh n b nh. 4 b c trong quy trình th m khám th ch t là nhìn, s , gõ, nghe Nên báo và gi i thích cho ng i b nh khi th m khám ng i b nh c yên tâm và h p tác Ph i làm m bàn tay tr c khi ch m vào ng i c a ng i b nh trách kích thích khi th m khám Luôn ng phía bên ph i c a ng i b nh khi th m khám Khi th m khám vùng b ng thì ph i theo trình t : Nhìn- gõ- nghe- s S nông là dùng các u ngón tay s và n sâu kho ng 1cm Khi khám các b ph n có 2 bên c n ph i so sánh ánh giá s cân x ng Khi o JVP nên ng i b nh n m t th u cao 30 Khi phát hi n m t kh i u b t th ng c n ph i nh n nh xem: vi trí, kích th c, m t , di ng, màu s c, au?, tr n láng? Nhu ng ru t thông th ng b ng v i nh p th Vùng ch a khí ho c d ch gõ s vang h n vùng ch a t ng c Nghe trong th m khám là phát hi n nh ng ti ng ng, âm th i b t th ng trong vùng b ng, tim, ph i Gõ là xác nh vùng trong hay c c a các c quan bên trong c th

7.2. Hu n luy n có giáo viên h ng d n và làm m u Tr c khi b t àu ph n h ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m thông báo nh ng yêu c u chính c n t c trong bu i hu n luy n: Ph i ch c ch n sinh viên hi u rõ cm iv n trong bu i hu n luy n. Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, nh ng u mà sinh viên ch a nám rõ và chú ý n nh ng u mà sinh viên có th t c sau bu i hu n luy n Tóm t c nh ng v n c n chú ý. Tr c khi gi i thích và th c hành, c n c p n nh ng b c quan tr ng trong k n ng. Giáo viên c n ph i nói rõ t ng b c trong ph n quy trình k thu t. Giáo viên gi i thích và làm m u: Giáo viên s th c hi n toàn b các b c c a k thu t, sau ó s làm l i t ng b c t c a k thu t và gi i thích lý do t i sao ph i th c hi n nh ng b c k thu t này, trong khi ó sinh viên s quan sát và làm theo, sinh viên có th t nh ng câu h i và nh n xét và th m chí có th yêu c u giáo viên th c hi n tr l i b c quy trình mà sinh viên không m rõ. Ki m tra s ti p thu c a sinh viên: i m t sinh viên lên trình di n l i k n ng v a d y quan sát và cho nh n xét.

ng th i các sinh viên khác s

Th c hành theo nhóm: Các sinh viên s trình k thu t. Giáo viên

c th c hành trên mô hình theo t ng nhóm nh theo quy u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. 209

Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai 7.3.

ng giá: S

7.3.1. B ng ki m l Stt 1 2 3 4 5 6

Chu n b tâm lý cho ng Chu n b ng i b nh R a tay Nhìn S Ghi h s

Stt

1 2 3 4 5 6 7

B ng ki m l

Chu n b tâm lý cho ng Chu n b ng i b nh R a tay Nhìn S Ghi h s B ng ki m l

1 2 3 4 5 6 7 8

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

Sai

Không làm

Ghi chú

Sai

Không làm

Ghi chú

i b nh

ng giá k thu t khám Tóc và Da Không liên quan

T t

i b nh

ng giá k thu t khám vùng C

N i dung

Không liên quan

T t

Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay Nhìn vùng c S : Xác nh h ch vùng c S : ánh giá kích th c, m t tuy n giáp Ghi h s 7.3.4. B ng ki m l

Stt

Không liên quan

N i dung

7.3.3. Stt

ng giá k thu t th m khám Da

N i dung

7.3.2.

1 2 3 4 5 6

d ng b ng ki m (checklist)

ng giá k thu t khám M t

N i dung

Không liên quan

Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c o th l c Nh n nh ch c n ng c v n nhãn Khám c u trúc ngoài m t Soi áy m t 210

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

Ghi h s 7.3.5.

Stt

B ng ki m l

ng giá k thu t khám M i

N i dung

Không liên quan

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

Sai

Không làm

Ghi chú

1 2 3 4 5

Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Nhìn: Nh n nh c u trúc ngoài c a i 6 S : các i m trên vùng m t 7 Nh n nh s thông c a m i 8 Nh n nh kh u giác 9 Khám m i trong 10 Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 7.3.6. B ng ki m l Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9

N i dung

1 2 3 4 5 6 7 8

B ng ki m l

T t

ng giá k thu t khám Mi ng – H ng

N i dung

Không liên quan

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Nhìn: C u trúc ngoài c a mi ng S : V n ng kh p thái d ng hàm C u trúc bên trong mi ng, vùng h u Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 7.3.8. B ng ki m l

Stt

Không liên quan

Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Nhìn: C u trúc ngoài c a tai: vành tai, bình tai, trái tai... Khám thính l c S : Khám vành tai Khám ng tai ngoài Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 7.3.7.

Stt

ng giá k thu t khám Tai

N i dung

ng giá k thu t khám Vú Không liên quan 211

1 2 3 4 5 6 7

Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Nhìn: Nh n nh c u trúc, hình dáng bên ngoài S : mô vú phát hi n các kh i u b t th ng Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 7.3.9. B ng ki m l

Stt

ng giá k thu t khám H Hô H p

N i dung

Không liên quan

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

Sai

Không làm

Ghi chú

Sai

Không làm

Ghi chú

1 2 3 4 5 6 7

Chu n b phòng khám Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Nhìn: L ng ng c, s giãn n , c hô h p S : Rung thanh, giãn n l ng ng c tr c sau 8 Gõ: ánh giá trong c a ph i 9 Nghe: 2 bên ph i, ti ng rì rào ph nang 10 Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 7.3.10. B ng ki m l Stt

ng giá k thu t khám H Tu n Hoàn

N i dung

Không liên quan

T t

1 2 3 4 5 6

Chu n b phòng khám Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Nh n nh tình tr ng t ng quát: phù, huy t áp, m ch 7 o áp l c t nh m ch c (JVP) 8 Quan sát l ng ng c 9 S các p b t th ng, m m tim 10 Nghe 5 v trí m ch p 11 Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 7.3.11. B ng ki m l Stt 1

N i dung

ng giá k thu t khám Tiêu Hóa Không liên quan

Chu n b phòng khám 212

T t

2 3 4 5 6 7

Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Nhìn: T ng quát vùng b ng Nghe: Nhu ng ru t, các m ch p b t th ng 8 Gõ: Xác nh gan, lách, bóng h i d dày 9 S : Gan, lách, các kh i u b t th ng 10 Ghi h s nh ng gì phát hi n / NB 7.3.12. B ng ki m l Stt 1 2 3 4 5

12 13

ng giá k thu t khám H C X

N i dung

Không liên quan

Chu n b phòng khám Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay Khám kh p thái d ng hàm: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Kh p vai: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Kh p khu u tay: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Kh p c tay, bàn tay: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Kh p c t s ng th t l ng: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Kh p háng: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Kh p u g i: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Kh p bàn chân, ngón chân: - Nhìn, s vùng kh p - T m v n ng -S cc Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 213

T t

ng Kh p Sai

Không làm

Ghi chú

7.3.12. B ng ki m l Stt 1 2 3 4 5

7 8

ng giá k thu t khám H Th n Kinh

N i dung

Không liên quan

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

Chu n b phòng khám Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay So n d ng c Ph n x gân x ng: - C nh u tam u cánh tay quay t u ùi - Gân Archille - Ph n x bó tháp - C m giác nông - C m giác sâu Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 7.3.13. B ng ki m l

Stt

ng giá k thu t khám Ch c n ng ti u não

N i dung

Không liên quan

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

1 2 3 4 5

Chu n b phòng khám Chu n b tâm lý cho ng i b nh Chu n b ng i b nh R a tay Nh n nh các hành ng có nh h ng n th ng b ng 6 Ghi h s nh ng gì phát hi n c trên NB 8. Th c hành k thu t 8.1.

Th c hành t i lab không có giáo viên

8.2.

Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên

8.3.

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

8.4.

T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera t ki m tra Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr c giám sát sinh viên l p sau Nhân viên t i khoa lâm sang Giáo viên h ng d n t i khoa lâm sàng

NG IV

THU T VÔ KHU N

214

1. Gi i thi u toàn ch 1.1.

Danh sách các k n ng trong ch

R a tay vô khu n. Mang và tháo g ng vô khu n. Mang và c áo choàng vô khu n. Chu n b và ti t khu n d ng c . 1.2. 1. 2. 3. 4.

M c tiêu chung cu toàn ch ng Xác nh các tr ng h p nào áp d ng. Mô t các u ki n khi x d ng các k thu t vô khu n Xác nh các nguyên t c khu n và cách th c v n d ng. Th c hi n y và úng cách các k thu t: a. R a tay vô khu n. b. Mang và tháo g ng vô khu n c. Mang và c áo choàng vô khu n. d. Chu n b và ti t khu n d ng c .

2. Yêu c u 2.1.

Gi i thi u toàn ch

thu t vô khu n (Aseptic techniques ) còn g i là vô khu n ngo i khoa (Surgical asepsis) nh m t o m t v t, m t vùng không có s hi n di n cu vi sinh v t và bào t cu nó (Decastro, 2002 ). Trong vô khu n n i khoa, nh v sinh ôi tay v i chât kh khu n là u c n thi t tr c khi th c hi n các k thu t vô khu n. Các k thu t vô khu n ngo i khoa th ng c th c hi n trong phòng m (Operating room ), phòng th c hi n th thu t u tr , nh ch c dò màng ph i, màng b ng, tu s ng v.v…ng i th c hi n c n tuân th các qui nh nh mang kh u trang, mang kính, i m , r tay ngo i khoa, m c áo choàng, mang g ng vô khu n... 2.2. Nguyên t c cu Vô khu n ngo i khoa : 1. 2. 3. 4. 5. 6.

T tc dùng, d ng c vô khu n ph i c ti t khu n. D ng c vô khu n ph i cách ly vùng, d ng c nhi m khu n. Gói vô khu n khi m ra vùng bià n 2,5 cm không k vô khu n. Các d ng c n m vùng vô khu n ch k trên m c cu bàn vô khu n. N u nghi ng v t vô khu n ph i k nh không vô khu n. Ch có ng i c trang b vô khu n và v t vô khu n m i c ti p xúc vùng vô khu n 7. V n chuy n chung quanh vùng vô khu n ph i m b o không làm b n nhi m vùng vô khu n. 8. V t ho c vùng vô khu n ph i c ki m soát trong t m nhìn. t ho c vùng vô khu n tr nên nhi m khu n khi b ph i bày b i không khí, s ch m ho c do b t k s vi ph m vô khu n trong khi làm th thu t.

215

2.3.

Ki m tra tr

ch c

Stt

N i dung câu h i

úng

Khi ti n hành th thu t vô khu n, d ng c ph i tuy t

Ti t khu n là quá trình tiêu di t t t c các vi sinh v t k c nha bào c a vi khu n

H p t là ph ng kim lo i

N u nghi ng v t vô khu n ph i k nh không vô khu n

D ng c vô khu n ph i cách ly vùng, d ng c nhi m khu n

Tr c khi m , s d ng kh u trang vô khu n, mang g ng tay vô khu n, mang m và áo choàng

Quá trình r a tay ngo i khoa ph i tr c m i tr ng h p ph u thu t

ánh tay 2 l n b ng 2 bàn ch i khác nhau trong r qui

V t ho c vùng vô khu n ph i

Ch có ng i c trang b vô khu n và v t vô khu n m i ti p xúc vùng vô khu n

C n xác

Khi chu n b áo cho ti t trùng ph i chú ý G p m t ph i áo vào trong, m t trái áo ra ngoài

14 15

i vô khu n

ng pháp ti t khu n thích h p cho các d ng c

c th c hi n b ng xà phòng tay th

c ki m soát trong t m nhìn c

nh g ng ph i và trái và l y g ng

c ngay áo choàng vô khu n sau khi r a tay ngo i khoa, tr khi mang g ng Kh u trang

cl t

m t ph i c a áo

Sau th thu t, c i áo choàng tr

c khi tháo g ng.

216

Sai

A TAY NGO I KHOA (R a tay vô khu n)

1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng Nhi m khu n b nh vi n ang là m i quan tâm l n c a ngành Y t . Nhi m khu n nh vi n là m t trong nh ng h u qu không mong mu n trong th c hành ch m sóc và u tr ng i b nh, làm t ng t l m c b nh, t vong, kéo dài th i gian u tr và c bi t là làm t ng chi phí u tr . Các nghiên c u cho th y bàn tay c a m t ng i có th mang t i 4,6 tri u m m nh g m 2 lo i t m trú và bám dính. Các m m b nh ch y u t p trung k tay và móng tay. t m có th b nhi m khu n là do các vi sinh v t có ngu n g c n i sinh, t c là chính t h vi khu n chí c a ng i b nh. Các y u t túc ch nh tu i, lo i v t m , k thu t m , th i gian ph u thu t, kích c v t m , tình tr ng dinh d ng c a ng i b nh và các b nh lý i kèm là các y u t nguy c d n n nhi m khu n. Các nhi m khu n ngu n c ngo i sinh c ki m soát b ng tuân th các quy trình th c hành thích h p nh r a tay tr c khi m , s d ng kh u trang ph u thu t, mang g ng tay vô khu n, mang m và áo choàng... Nguy c nhi m khu n t ng lên r t cao i v i ng i b nh ph i có các can thi p ch y máu, c bi t là ph i m . u d ng làm vi c trong phòng m ho c th c hi n hay tr giúp các can thi p có ch y máu c n ph i ánh r a tay (r a tay ngoa khoa) nh m làm gi m và ng n ch n s phát tri n c a các vi khu n trên da trong tr ng h p g ng tay b rách (Association of Operation Room Nurses, 1998)

2. M c tiêu Phân tích

c t m quan tr ng c a vi c r a tay ngo i khoa

Chu n b

c ây

Th c hi n

ng ti n,

u ki n c a r a tay ngo i khoa

c r a tay ngo i khoa úng quy trình k thu t

3. Lý thuy t tr

a tay ngo i khoa c áp d ng b t bu c cho ph u thu t viên và d ng c viên c khi ti n hành ph u thu t, chu n b d ng c vô khu n hay th c hi n các ch m sóc c bi t.

Quá trình r a tay ph i c th c hi n t u ngón tay n khu u tay b ng xà phòng có ch t kh trùng tr c m i tr ng h p ph u thu t. Th i gian ánh tay t t nh t là bao nhiêu thì không có qui nh chung. Nhi u nghiên c u ch ra r ng th i gian ó có th ph thu c vào lo i s n ph m kháng khu n c a dung d ch r a tay (Pereira and other, 1999; O’Shaunessy and other.1991; Hingst and other, 1992). Th i gian r a tay lâu có th làm cho vi khu n l p d i da xu t hi n do ó tác d ng s ng c l i. Vì v y khi r a tay n th c hi n theo h ng d n c a nhà s n xu t. M th i gian r a tay th ng là 5 phút (Meeker and Rothrock, 1999). Lason (1996) khuy n ngh r ng th i gian r a tay ngo i khoa ít nh t ph i kéo dài 2 phút. Vi t nam, theo qui nh c a B y t , th i gian r a tay b t bu c là 5-6 phút. Th i gian r a tay khác nhau tu thu c vào s l n ánh tay trong ngày, dung d ch r a tay và ph ng pháp. 217

lo i tr t i a vi khu n, tr c khi r a tay, t t c trang s c trên tay ph i c tháo ra và móng tay ã c c t ng n (Association of Operation Room Nurses, 1998). Nh ng u d ng viên có viên nhi m tay, v t th ng m hay các v t x c hay b viêm ng hô h p không c tham gia vào i ph u thu t. Trong khi ánh tay, các chà sát nh c ng ã có th th lo i c vi khu n, n u ch i m nh quá có th làm t n th ng p bi u bì, t ó các vi khu n l p d i da s xu t hi n (Meeker and Rothrock, 1999). ánh r a tay có th b t u t các ngón tay c a 2 bàn tay tr c r i l n l t n k các ngón tay, lòng và mu bàn tay sau ó n cánh tay c a 2 tay. ánh tay 2 l n b ng 2 bàn ch i khác nhau. C ng có th ánh k t ng tay riêng r theo th t trên và m i tay ánh b ng m t bàn ch i riêng. M c ích: Làm s ch và lo i b vi khu n vãng lai và th m b o an toàn cho ng

ng trú trên bàn tay

i b nh và nhân viên y t

Góp ph n làm gi m t l nhi m khu n b nh vi n a tay có th th c hi n

cv i

u ki n:

Các dung d ch r a tay có ch t di t khu n, c n 700 ho c Clohexidin 0,5% cao

B n r a tay sâu có vòi n c ch y, có c n g t b ng tay ho c b ng chân. Có vòi tay và cánh tay không b ch m trong quá trình r a N

c r a tay ph i s ch và m.

Kh n lau tay vô khu n Bàn ch i ánh tay vô khu n

218

4. Quy trình k thu t Các b Tr c khi a tay

c ti n hành

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

1. Ki m tra qui nh th i gian r a tay

c h ng d n c a nhà s n xu t dung d ch r a tay v s c n thi t a r a tay

Các dung d ch r a tay khác nhau có h ng d n th i gian r a tay khác nhau

2. Chu n b ph

c s ch, m, dung d ch r a tay có ch t sát khu n, kh n lau tay vô khu n, bàn ch i r a tay vô khu n

Bàn ch i và kh n vô khu n m b o hi u qu lo i b t i a vi khu n trên tay

3. Chu n b ng ng

Trong khi a tay

ng ti n

i i u - Tháo trang s c tay - C t móng tay n u dài - X n tay áo lên quá khu u tay - i m , mang kh u trang 4. Tiên hành r a tay - M n c b ng khu u tay ho c Làm t tay chân - Làm t tay lên quá khu u 5 cm. Bàn tay luôn cao h n cánh tay Làm s ch tay - L y kho ng 5ml dung d ch r a tay vào lòng bàn tay - R a tay nh r a tay th ng qui nh ng lên quá khu u tay 5 cm

Vì vi khu n có lan truy n t tóc - C n mang kh u trang ngo i và ng hô h p khoa - Tóc ph i c che kín c ch y t khu u tay

bàn tay

Chú ý không qu n áo

c b n vào

Các v t b n và h u h t vi khu n Vùng c tay, cánh tay và c lo i b khu u tay c n c chà sát 5 n

219

Hình nh minh h a

Làm s ch xà phòng

R a s ch xà phòng d i vòi n c ch y. Bàn tay và cánh tay h ng lên trên.

L y bàn ch i ánh tay

Làm t bàn ch i và l y dung d ch Chu n b cho ánh tay a tay vào bàn ch i

Làm s ch các tay

u ngón Dùng bàn ch i tay

ánh các

u ngón

Vi khu n trong n c xà phòng Không bàn tay và khu u tay trôi ng c xu ng phía khu u tay ch m vào xung quanh

ánh theo th t tránh b sót. Các ngón tay ch m l i

220

Tránh sót ngón tay cái. ánh t i thi u 10 l n

Làm s ch các k /c nh ánh b t u t c nh ngoài ngón tay ngón cái n l n l t các ngón tay kia r i ti p t c t c nh ngoài c a ngón út l n l t n các ngón kia, t thúc c nh trong ngón cái

m b o s ch t t c nh ngón tay

Làm s ch lòng bàn tay

C m bàn ch i ánh lòng bàn tay

m b o lòng bàn tay ch

Làm s ch mu bàn tay

C m bàn ch i này ánh mu bàn tay

m b o mu bàn tay

Làm s ch cánh tay

ánh c tay, cánh tay lên quá khu u tay 5 cm. Nên chia cánh tay thành 3 vùng và ánh m i vùng 10 n

c tay và khu u tay c ánh s ch

221

các k /

c s ch

ánh 10 l n. ánh sâu và u ngón tay

nt n

ánh 10 l n. Bàn tay h lên trên

m b o Bàn tay luôn h

ng lên trên

ánh tay còn l i

Sau khi a tay

Dùng bàn ch i khác ánh tay con phòng b i nhi m vi khu n vì i nh tay kia, ánh tay t n i c n sau khi ti p xúc v i da, bàn ch i u tiên nh t (bàn tay) n vùng xa ã nhi m vi khu n. n (cánh tay)

Làm s ch xà phòng

B bàn ch i, m n c b ng B t xà phòng ch a các ch t b n Không tay ch m vào b n khu u tay ho c chân, r a s ch xà và vi khu n trôi xu ng b n a tay và các v t xung quanh phòng d i vòi n c ch y, bàn tay luôn nâng cao

Làm khô tay

Khóa vòi n c b ng khu u tay/ m b o n ng chân. Lau khô tay b ng kh n vô pha loãng khu n, lau t 2 bàn tay tr c n cánh tay. B kh n vào n i qui nh

Sát khu n tay

2 tay ngang t m m t, bàn tay Vi khu n th ng lên trên. M t ng i giúp d i t i a n 700 vào bàn tay. Ho c có th ngâm tay vào ch u c n

Làm khô tay

Hai tay cao phía tr tay t khô

c ng c,

c n không b M i bàn tay và cánh tay lau riêng m t m t

ng trú

Không làm rách g ng

222

c lo i C n ph i tráng t 2 bàn tay. u c n trong ch u ph i ng ngâm ng p 2 bàn tay và c b o m n ng t i thi u là 700

5. T 5.1.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

Câu h i

úng

R a tay ngo i khoa lo i

C n có kh n lau tay và bàn ch i tay s ch

R a tay s ch tr

Khi chuy n t bàn m này sang bàn m khác ph i r a tay ngo i khoa

Th i gian r a tay ngo i khoa t i thi u 5 phút

c a s các vi khu n trên tay

c khi ánh tay

ánh tay càng lâu thì càng lo i b

c nhi u vi khu n trên tay

Ki m tra h n s d ng c a n

Xà phòng nào c ng có th dùng

Ph i chà xát tay m nh b ng bàn ch i trên tay

Trong th i gian r a tay bàn tay và cánh tay th p h n khu u tay

H th p các bàn tay trong khi r a s ch xà phòng

Lau tay khô tr

M i m t kh n lau m t tay

Lau khô tay sau khi ngâm c n

Sau khi r a tay, tay ôm sát ng c và v t xung quanh

5.2.

Sai

c r a tay tr

c khi dùng

r a tay ngo i khoa lo i b vi h t vi khu n

tay

c khi ngâm c n

tránh

ng ch m vào ng

Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành

Sau khi h c lý thuy t v k thu t r a tay, b n ã t l ng các ki n th c ã h c th c hành Tr c khi b n th c hành, b n s quy trình.

ng giá và bây gi hãy áp

c xem giáo viên h

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t

ng d n thao di n toàn

trong bu i h ng d n th c c trong bu i h c.

C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s

c bu i h ng d n th c c tr l i sau

Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s ph i làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên s l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n m t n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t.

223

M t sinh viên c yêu c u th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 5.3.

l D

ng giá (B ng ki m quy trình) i ây là b ng ki m th c hành. B n có th dùng b ng này

th c hành

Ng i quan sát s ánh d u V vào c t t ng ng b ng th c hành trong khi n r a tay. B n c n bi t r ng b c nào b n làm t t, b c nào còn ch a chính xác và c nào b c nào b n ã b qua. Các b 1. Ki m tra qui

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

nh th i gian r a tay

2. Chu n b ph

ng ti n

3. Ki m tra tay 4. Làm

t tay

5. Làm s ch tay 6. Làm s ch xà phòng 7. L y bàn ch i ánh tay 8. Làm s ch các

u ngón tay

9. Làm s ch các k /c nh ngón tay 10. Làm s ch lòng bàn tay 11. Làm s ch mu bàn tay 12. Làm s ch cánh tay 13. ánh tay còn l i 14. Làm s ch xà phòng 15. Làm khô tay 16. Sát khu n tay 17. Làm khô tay 6. Th c hành 6.1.

Th c hành t i labo (không có giáo viên)

Nh ng bài t p th c hành d i ây có th c ti n hành t ng k thu t m t ho c b n có th chia th i gian quan sát c 3 k thu t r a tay, sau ó b n ti n hành k thu t r a tay th ng qui tr c, r a tay ngo i khoa và r a tay b ng dung d ch ch a c n. K thu t a tay ngo i khoa g m các b c t ng t nh r a tay th ng qui nh ng r a tay lên quá khu u 5 cm tr b c cu i cùng (lau khô tay), sau ó là ánh tay b ng bàn ch i. Vì y m c dù b n ã th c hi n k thu t r a tay th ng qui r i, nh ng khi b n th c hi n k

224

thu t r a tay ngo i khoa thì b n v n ph i th c hi n r a tay th vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n: Hình thành nhóm th c hành v i 2 ng Phân chia vai trò c a ng

ng qui. Tr

c khi b

i quan sát và sinh viên

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành có h th ng là: Th c hi n ho t

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n H i quan sát viên v quá trình th c hành N u c n thi t: Xác n th c hành ti p theo

nh nh ng

m chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng

Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v r a tay th ng qui). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. 6.2.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình b t c n i nào khi có u ki n n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n b n r a tay t ng t .. theo b ng ki m 6.3.

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi b n ã th c hi n c r a tay theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th b n th y các u d ng viên r a tay không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có b nh vi n quy trình ánh r a tay b t u t u ngón tay c a 2 tay tr c r i l n l t n k ngón tay, lòng bàn tay, mu tay, cánh tay... cu 2 tay. Nh ng v nguyên lý v n là u tiên n i bàn tay ti p xúc v i vùng m nhi u nh t tr c, nh b n c h c tr ng 6.4. T ch c t ánh giá quá trình rèn luy n B n có th t ánh giá quá trình rèn luy n r a tay th ng

ng qui b ng các cách sau

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình r a tay c a mình

SV giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình r a tay c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t n khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp Nhân viên giám sát: Khi i th c t t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c r a tay th ng qui c a b n. Có th h yêu c u b n r a tay theo nh quy trình a b nh vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c r a tay úng k thu t Giáo viên giám sát

225

THU T MANG G NG VÔ KHU N

1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng t m có th b nhi m khu n là do các vi sinh v t có ngu n g c n i sinh, t c là chính t h vi khu n c a ng i b nh. Các y u t túc ch nh tu i, lo i v t m , k thu t , th i gian ph u thu t, kích c v t m , tình tr ng dinh d ng c a ng i b nh và các nh lý i kèm là các y u t nguy c d n n nhi m khu n. Các nhi m khu n ngu n g c ngo i sinh c ki m soát b ng tuân th các quy trình th c hành thích h p nh r a tay tr c khi m , s d ng kh u trang ph u thu t, mang g ng tay vô khu n, mang m và áo choàng... Trên lâm sàng ng i ta th y m t t l l n các m m b nh trong các b nh ph m ng nh t v i các vi khu n c trú trên da tay, nó c coi nh m t ch s quan tr ng trong vi c xác nh n nhi m khu n b nh vi n. Các b nh ph m này th ng c l y trong nh ng tr ng h p ng i b nh ã c th c hi n các th thu t xâm l n. Nhân viên y t có nguy c lây nhi m HIV, HBV, HCV trong quá trình ch m sóc ng i b nh mà không mang g ng tay, g ng tay có l th ng nh và ngay c khi tháo g ng tay không c n th n. Hình th c ph i nhi m c chia làm 2 nhóm: Do da b kim âm và n th ng do v t s c nh n, ph i nhi m qua da và niêm m c. Theo WHO, c tính trên toàn c u có kho ng 1.000 tr ng h p nhân viên y t b nhi m HIV ngh nghi p do các n th ng do v t s c nh n. Tính n n m 2002, t ng s nhân viên y t báo cáo nhi m HIV ngh nghi p t i Hoa k là 57 ng i trong ó có 24 ng i là u d ng, nhân viên xét nghi m lâm sàng là 16 ng i. Tr ng h p nhân viên y t có t n th ng bàn tay thì nguy c lây nhi m chéo t ng i b nh và ng c l i là r t l n. m 1987 trung tâm ki m soát b nh t t c a Hoa K g i t t là CDC a ra h ng n “Phòng ng a ph c p ”. Phòng ng a ph c p nh n m nh vào vi c phòng ng a cách ly i v i máu và d ch ti t sinh h c c a c th , áp d ng chung cho m i ng i b nh, không ph thu c vào ch n oán hay tình tr ng nhi m trùng c a ng i b nh. Mang g ng là m t trong các n i dung c a phòng ng a ph c p.

2. M c tiêu Trình bày K

c m c ích c a mang g ng vô khu n

c các lo i g ng và các tr

Th c hi n

ng h p áp d ng

c mang g ng úng quy trình k thu t

3. Lý thuy t ng tay vô khu n là m t ph ng ti n nh m ng n ng a s lây truy n vi khu n, ng n c n các tác nhân hoá h c gây kích ng da. Vì v y s d ng g ng tay không ch nh m m c ích b o v ng i b nh mà còn nh m m c ích b o v nhân viên y t . Các lo i g ng và áp d ng: G ng tay vô khu n:

c s d ng trong ph u thu t, các th thu t xâm l n

G ng tay s ch: S d ng khi ti p xúc v i da, niêm m c, máu và các ch t ti t sinh c c a c th . Ngoài ra khi da tay ng i u d ng b t n th ng và

G ng v sinh: S d ng làm v sinh, thu gom v t b nhi m khu n... 226

v i, ch t th i, ti p xúc v i d ng

Trong quá trình s d ng g ng tay có th b dãn, th ng, rách, và vi khu n có th i qua. Vì v y nên thay g ng th ng xuyên, th ng là 1 ti ng thay m t l n. Trong các ph u thu t kéo dài ng i ta cân nh c dùng hai ho c ba ch ng lên nhau. Nhi u nghiên c u ã cho th y t l g ng b th ng trong các ph u thu t lên t i 31% khi mang m t g ng, 9% khi mang 2 g ng ch ng lên nhau và 1,2 g ng khi mang 3 g ng ch ng lên nhau. ng tay sau khi s d ng c coi nh có kh n ng lây nhi m cao, vì v y ngay t khi tháo g ng c n chú ý l n m t ph i vào trong và 2 g ng c l ng trong nhau tr c khi vào n i qui nh. Không s d ng l i k c cho các m c ích khác m c dù g ng ã c gi t s ch vì xà phòng làm cho g ng b “B c hoá”. N u vì lý do nào ó mà s d ng i thì c n m b o r ng g ng không b rách, không nhi m b n, khô c trong và ngoài. Không s d ng l i quá 2 l n. Không bao gi s d ng cho nh ng k thu t vô khu n.

227

4. Quy trình k thu t mang và tháo g ng Các b

c ti n hành

1. Chu n b ph Tr c khi mang ti n ng 2. R a tay

3. L y g ng

4. M g ng Trong khi mang ng 5. Xoa b t vào tay

ng pháp ti n hành

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Ki m tra h n s d ng, c g ng, bàn m b o vi c mang g ng hi u ch, ph ng tr i g ng tay qu R a tay c n th n

Lo i b vi khu n trên da tay gi m s lây truy n Dùng u ngón tay c m vào c nh c a Tránh g ng gói bên trong Ng i ph gói g ng vô khu n bên trong và rút nh ch m vào gi y gói ng nhàng g ng ra kh i gói

xé gói

M gói g ng bên trong trên m t ph ng Các v t vô khu n d i th t ngang th t l ng ng b coi nh là b nhi m khu n N u g ng tay không c xoa b t Giúp mang g ng d dàng tr c, l y gói b t xoa u 2 tay

6. Xác nh g ng ph i Ngón cái, ngón tr và ngón gi a c a Xác nh úng g ng tay tránh và trái và l y g ng tay không thu n c m vào g u tay g ng làm cho g ng b nhi m b n do ãl n ng không v a

228

B t xoa tay r i vào ch u ho c b n r a tay

Hình nh minh h a

7. Mang g ng cho tay Lu n tay ph i vào g ng. Kéo c n th n Tay thu n tr c s khéo h n Không i u ch nh c thu n (tay ph i) ng tay lên sao cho ph n g ng tay g p u m t ph i c a g ng ch m tay g ng lên không b cu n c tay vào tay hay c tay thì coi nh ng ã b nhi m b n

8. L y g ng còn l i

4 ngón tay thu n ã i g ng lu n d g ng g p c a g ng kia

i Không ch m vào m t trái c a ng

9. Mang g ng cho tay Mang c n th n g ng cho tay trái. Kéo N u tay ã i g ng ch m vào da Không c g ng tay trái tay g ng lên cho tay trái Không tay thì coi nh g ng ã nhi m b cu n và che kín c tay ã i g ng ch m vào da tay trái n tay áo

10. i u ch nh g ng

Sau khi 11. Gi khu n mang ng

g ng

Cài 2 tay vào nhau r i lu n ngón tay i c tay g ng trái kéo lên trùm lên tay vô Hai tay gi phía tr c ng c

ng ôm sát các ngón tay và kín M t ph i không ch m tay áo vào m t trái c a c tay g ng ng không b ch m vào các v t không vô khu n

229

thu t tháo g ng Các b c ti n hành Trong khi tháo ng

1. Tháo g ng th nh t

2.Tháo g ng

Sau tháo 3. B g ng ng 4. R a tay

ng pháp ti n hành

Tay không thu n c m m t ngoài c a g ng tay thu n kéo nh nhàng g ng ra sao cho toàn b m t ngoài c a g ng n vào trong

ch b n

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

c gói trong cùng

ng v a tháo v n c m trong tay không thu n

th 2 Ngón cái, ngón tr , ngón nh n c a tay Phòng tránh lan truy n vi thu n lu n vào m t trong c tay g ng khu n kéo nh nhàng ra sao cho g ng v a tháo ra bao c g ng tr c.

B g ng vào n i qui

R a s ch tay b ng xà phòng, lau khô Tay s ch tay

230

Hình nh minh h a

5. T 5.1.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

Câu h i

úng

G ng tay vô khu n có th dùng l i

C n chu n b n i

ng tay vô khu n m b o cho ng i b nh không b nhi m khu n vì vi c r a tay tr c ó không quan tr ng

ng tay coi nh b nhi m khu n khi v trí tay ngang hông trong quá trình mang g ng

G ng tay có th s d ng trong su t th i gian ph u thu t

ng tay b o v nhân viên y t không b nhi m khu n vì v y không c n r a tay sau khi tháo g ng

Có th d i c n vào tay

Sai

m g ng tay

c khi mang g ng ph i xoa b t vào tay

mang g ng cho d dàng

n thay g ng khác n u g ng ch m vào da tay trong khi mang ng

9 10

Sau th thu t tháo g ng tay ngay và b vào thùng rác

Xé g ng

Sau khi mang g ng dùng g c t m c n lau s ch b t bám ngoài ng

Sau khi mang g ng dùng g c vô khu n t m n lau s ch b t bám ngoài g ng

Khi ti n hành ch m sóc ng

Sau khi ph u thu t, tháo g ng tr

lên bàn tr

c khi r a tay

c mu i sinh lý

i b nh c n mang g ng vô khu n c r i m i c i áo choàng

5.2. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành Sau khi h c lý thuy t v k thu t r a tay, b n ã t l ng các ki n th c ã h c th c hành. Tr c khi b n th c hành, b n s quy trình.

ng giá và bây gi hãy áp

c xem giáo viên h

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t

ng d n thao di n toàn

trong bu i h ng d n th c c trong bu i h c.

C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s

c bu i h ng d n th c c tr l i sau.

Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh n ng k c các b c c a quy trình tr c l p (Tôi s pha làm gì và ph i chú ý nh ng m gì). Tr c khi thao di n giáo viên s l u ý các b c ho c các m quan tr ng nh t. Sau ó giáo viên s thao di n m t n và r i giáo viên s m i m t sinh viên thao di n l i. Giáo viên thao di n: Giáo vi n s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t.

231

M t sinh viên c yêu c u th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i m t sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t. B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 5.3. T

ng giá

ng ki m quy trình mang và tháo g ng tay vô khu n Các b

T t

Mang g ng 1. Chu n b ph

ng ti n

2. R a tay 3. L y g ng 4. M g ng 5. Xoa b t vào tay 6. Xác

nh g ng ph i và trái và l y g ng

7. Mang g ng cho tay thu n (tay ph i) 8. L y g ng còn l i 9. Mang g ng cho tay trái 10.

u ch nh g ng

Tháo g ng 11. R a g ng 12. Tháo g ng th nh t 13. Tháo g ng th 2 14. R a tay

232

Sai

Không làm

Ghi chú

6. Th c hành 6.1.

Th c hành t i labo (không có giáo viên)

B n có th ti n hành t ng k thu t m t ho c b n có th chia th i gian quan sát c 2 k thu t m c áo choàng vô khu n và mang g ng sau ó b n ti n hành k thu t c áo choàng vô khu n tr c khi mang g ng. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng b n: Hình thành nhóm th c hành ít nh t có 2 ng Phân chia vai trò c a ng

i quan sát và sinh viên

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v mang g ng vô khu n). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. 6.2.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b t c n i nào khi có

u ki n

n có th ang ký th c hành t i labo k thu t mang g ng cho thành th o n u có th , ho c b n có th t tìm cho mình m t ôi g ng (có bao) và th c hi n các b c nh quy trình. 6.3.

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi b n ã th c hi n c mang g ng theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th b n th y các u d ng viên mang ng không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c và u c b n là b n ph i m b o nguyên t c vô khu n khi mang g ng. 6.4.

ánh giá quá trình rèn luy n

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình mang g ng c a mình.

SV giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình mang g ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là t b n khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp. Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c mang g ng c a b n. Có th h yêu c u b n mang g ng theo nh quy trình a b nh vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c r a tay úng k thu t. Giáo viên giám sát

233

THU T M C VÀ C I ÁO CHOÀNG VÔ KHU N

1. Gi i thi u t m quan tr ng c a k n ng t m có th b nhi m khu n là do các vi sinh v t có ngu n g c n i sinh, t c là chính t h vi khu n c a ng i b nh. Các y u t khác nh tu i, lo i v t m , k thu t m , th i gian ph u thu t, kích c v t m , tình tr ng dinh d ng c a ng i b nh và các b nh lý i kèm là các y u t nguy c d n n nhi m khu n. Các nhi m khu n ngu n g c ngo i sinh c ki m soát b ng tuân th các quy trình th c hành thích h p nh r a tay tr c khi m , s d ng kh u trang ph u thu t, mang g ng tay vô khu n, mang m và áo choàng... 2. M c tiêu Trình bày

c m c ích c a mang áo choàng vô khu n

Th c hi n

c m c áo choàng úng quy trình k thu t

3. Lý thuy t M c áo choàng vô khu n nh m m c ích ng n ng a vi khu n t nhân viên y t lây lan vào vùng ph u thu t và ng c l i trong các tr ng h p ph u thu t ho c làm th thu t. Áo choàng có th vô khu n có th c óng gói riêng t ng chi c ho c c óng trong h p h p g m nhi u cái. m b o áo c vô khu n thì khi chu n b áo choàng c g p sao cho n p theo hình èn x p ho c cu n tròn h i ti t khu n d dàng xuyên qua các l p c a áo. Có hai lo i áo choàng: Lo i có kh u trang và không có kh u trang Khi chu n b áo cho ti t trùng ph i chú ý: Kh u trang c l t m t ph i c a áo G p m t ph i áo vào trong, m t trái áo ra ngoài Hai mép c áo ngoài cùng vi c m c áo

c thu n l i và

m b o vô

khu n. C n ph i có bàn

m gói áo trong tr

ng h p áo

c gói riêng t ng cái

M c ngay áo choàng vô khu n sau khi r a tay ngo i khoa, tr Sau th thu t, c i áo choàng tr

c khi tháo g ng

Khi m c áo choàng ph i chú ý nh ng Tay (ch a i g ng) không Áo không ch m vào ng i ho C n có ng i ph giúp m t ngoài c a áo và tay c a ng i m ph giúp Khi c i áo c n chú ý nh ng

c khi mang g ng

m sau:

c ng vào m t ngoài c a áo c b t k v t gì xung quanh c áo. Ng i ph khi m c áo không ti p xúc tay v i c. áo b coi là nhi m khu n khi b ch m vào ng i m sau:

Yêu c u ng i ph tháo dây c nh áo sau l ng (dây kh u trang, dây c áo và dây th t l ng) Tháo t ng bên tay áo m t và m b o m t trái c a tay áo l n ra ngoài, m t ph i áo c cu n g n vào trong tránh không ch m vào tay và qu n áo c a ng i m c áo n ch nhi m b n cho ng i m c áo và lan truy n r ng ra môi tr ng.

234

3.1.

Quy trình k thu t m c áo choàng vô khu n

Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành hành Áo choàng trong gói ho c h p áo vô Tr c 1. Chu n b khu n khi m c ph ng ti n áo 2. Chu n b i m , mang kh u trang, ng, r a tay u d ng ngo i khoa viên

3. L y áo vô khu n

Trong 4. M áo khi m c áo

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

S n sàng cho vi c m c áo phòng vi khu n t tóc, gi y và t bàn tay ch a s ch lan truy n vào áo

Yêu c u ng i ph l y áo t h p ho c m b o áo l y gói áo ra kh i bao và m gói áo trên khu n bàn

c vô

M t tay c m áo, gi 2 mép c áo r i h i Áo không ch m vào cúi ng i, th nh áo. Ngón tr và ngón ng i cái cu hai tay c m mép c áo m i bên, m r ng áo sao cho m t trái c a áo ng vào trong ng i

235

Ki m tra tình tr ng vô khu n a gói áo ho c h p áo tay tr c ng c sau r a khi ã r a tay ngo i khoa

Không ch m tay vào gói b c áo

Không

áo ch m

Hình nh minh h a

5. M c áo

- Có th h t nh áo, l ng hai tay ng i Không làm khu y ng Không ch m tay vào m t ph i c áo vào hai tay áo. không khí trong phòng áo - Ho c ngón cái và ngón tr tay ph i ph u thu t m vào mép trong c áo bên i di n, tay trái l ng vào tay áo. Làm t ng t nh v y v i tay áo còn l i. Yêu c u ng i ph kéo ch nh tay áo.

6. eo kh u trang

Cúi nh u, hai tay ón dây kh u trang Tay không ch m vào m t i i u ch nh cho dây kh u trang trên ph i áo và không ch m ng m i, c m sát hai u dây kh u tay vào tay ng i ph trang a sang ngang cho ng i ph ón

7. C

Ng i ph bu c các dây sau l ng gi Tay không ch m vào m t áo. N u áo có th t l ng thì ng i ph u ph i c a áo thu t h i cúi xu ng c m dây a sang ngay cho ng i ph

nh áo

236

Hai tay

Sau khi c áo

3.2.

phía tr

c ng c

Quy trình k thu t tháo áo choàng vô khu n Các b c ti n Ph ng pháp ti n hành hành 1. Tháo c nh Ng i ph tháo dây bu c kh u trang, c áo, dây th t l ng

C i áo

Phòng ng a tay ch m vào Không ch m vào áo choàng các v t xung quanh

2. C i áo

Tay ph i c m vào m t ph i vai áo bên trái kéo áo ra kh i tay sao cho m t ph i c a tay áo l n vào trong. Tay trái c m vào m t ph i c a vai áo bên ph i kéo áo ra kh i tay áo

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

H n ch tay mang g ng n ch m vào áo và ng i Thu n ti n, g n gàng, Khi tháo tay ra kh i áo, khu u n ch s ti p xúc c a tay g p linh ho t áo vào các v t xung quanh

237

Hình nh minh h a

3. G p áo

Cu n g n áo sao cho m t trong c a áo ra M t ph i c a áo b nhi m a tay xa không ngoài n c cu n vào trong vào ng i

4. B áo

B áo vào thùng qui

Sau khi 5. Tháo g ng i áo

6. R a tay

Tháo g ng b g ng vào n i qui

R a tay th

ng qui

Tránh lan truy n vi khu n trong khoa phòng nh

Tránh lan truy n vi khu n trong khoa phòng

Làm s ch b t và vi khu n trên bàn tay

238

áo ch m

ánh giá và hu n luy n

4.1. Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 4.2.

ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i c áo choàng vô khu n nh m ng n ng a vi khu n t th y thu c lây lan vào vùng ph u thu t c áo choàng vô khu n nh m ng n ng a vi khu n t vùng ph u thu t lây lan sang th y thu c Khi g p áo choàng vô khu n mang i h p c n cu n m t ph i ra ngoài Vì ã r a tay ngo i khoa nên có th c m vào b t k m t nào c a áo Khi tay c a ng i ph ch m vào m t ph i c a áo thì ph i b áo ó i C n thay ngay áo khác n u áo b ch m vào ng i ph C n chu n b bàn trong tr ng h p áo c óng gói riêng Tr c khi m c áo thì ng i làm th thu t ph i l y áo trong h p p Vì g ng tay sau th thu t ã ti p xúc v i c th ng i b nh nên ph i tháo g ng tay tr c khi tháo áo C m c tay áo kéo áo ra kh i hai tay Khi c i áo ra kh i tay áo thì m t ph i c a tay áo ph i lôn vào trong Áo ph u thu t ã b nhi m b n vì v y tháo xong ph i b ngay vào thùng qui nh M c ngay áo choàng sau khi r a tay ngo i khoa R a s ch b n g ng tay tr c khi c i áo Sau khi c i áo, ph i cu n g n áo sao cho m t ph i trong cùng

úng

Sai

Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành

Sau khi h c lý thuy t v k thu t m c áo choàng, b n ã t l hãy áp d ng các ki n th c ã h c th c hành. Tr c khi b n th c hành, b n s quy trình.

c xem giáo viên h

Trong sách bài này chúng tôi không vi t t m nh hành, chúng tôi ch c p tóm t t nh ng yêu c u c n t

ng d n thao di n toàn

trong bu i h ng d n th c c trong bu i h c.

C n m b o ch c ch n r ng b n ã hi u t t c : Tr hành, không có c h i b n h i, nh ng u b n ch a rõ s Tóm t t các m c n chú ý: B n ph i có kh trình m c và tháo áo choàng vô khu n tr c l p (Tôi s m gì). Tr c khi thao di n giáo viên s l u ý các b Sau ó giáo viên s thao di n m t l n và r i giáo viên s

ng giá và bây gi

c bu i h ng d n th c c tr l i sau.

n ng k c các b c c a quy ph i làm gì và ph i chú ý nh ng c ho c các m quan tr ng nh t. m i m t sinh viên thao di n l i.

Giáo viên thao di n: Giáo viên s trình di n toàn b quy trình k thu t, vì v y b n có th quan sát các ng tác. Sau ó b n có th h i và bình lu n. B n c ng có th yêu u giáo viên trình di n l i n u b n th y c n thi t. Hai sinh viên c yêu c u th c hi n l i k thu t: Giáo viên s m i 2 sinh viên lên th c hi n th toàn b quy trình k thu t, 1 ng i m c và m t ng i ph giúp B c này c ng nêu các m c n chú ý có th c n thi t cho b c th c hành ti p. 239

Sinh viên th c hành: u quan tr ng là t t c sinh viên c n ph i th c hành. Lúc này giáo viên có th v n giúp b n th c hi n các b c mà b n làm ch a t. Giáo viên có th nói cho b n l i c a b n và có th nói cho b n cách th c hi n c các tháo tác. 4.3.

ng giá Các b

T t

c áo 1. Chu n b ph 2.

ng ti n m c áo

i m , mang kh u trang, mang tv i

3. R a tay ngo i khoa 4. M áo 5. M c áo cho hai tay 6. Mang kh u trang 7. L y dây áo cho ng áo

i ph c

i áo 8. R a tay g ng 9. Thaó dây c

nh áo

10. C i áo t ng bên 11. Cu n m t ph i áo vào trong 13. B áo vào n i qui

14. Tháo b g ng, r a tay

240

Sai

Không làm

Ghi chú

5. Th c hành 5.1.

Th c hành t i labo (không có giáo viên)

B n có th ti n hành th c t p k thu t m c áo choàng n l ho c b n có th chia th i gian th c hành c 2 k thu t m c áo choàng vô khu n và mang g ng. B n ng có th th c hành luôn k thu t r a tay ngo i khoa ho c r a tay nhanh r i m c áo choàng vô khu n và mang g ng. Tr c khi b c vào ph n th c hành ph i m b o r ng n: Hình thành nhóm th c hành ít nh t có 3 ng Phân chia vai trò c a ng

i quan sát, ng

i i ph và sinh viên

S p x p vi c th c hành m t cách có h th ng Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v m c và c i áo choàng vô khu n). Sau ó b n b t u th c hành, ng i giám sát ánh giá d a trên b ng O&P. 5.2.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b t c n i nào khi có

u ki n

n có th t tìm cho mình m t chi c áo choàng ngo i khoa và t th c hi n m c áo theo các b c nh quy trình 5.3.

Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch

Sau khi b n ã th c hi n c r a tay theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th b n th y các u d ng viên m c áo châòng vô khu n không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i n h c. Cho dù b ng cách nào i n a thì c ng ph i m b o nguyên t c vô trùng khi c áo. 5.4.

ánh giá quá trình rèn luy n

Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình r a tay c a mình.

SV giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình r a tay c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t n khác. Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp b n theo O&P. Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c m c áo c a b n. Có th h yêu c u b n m c áo theo nh quy trình c a nh vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c c áo úng k thu t.

241

CHU N B D NG C TI T KHU N

T m quan tr ng

óng gói d ng c óng m t vai trò quan tr ng trong kh trùng và ti t trùng. N u vi c óng gói không úng k thu t s làm gi m hi u qu c a kh trùng ti t trùng. C th là n u óng gói không úng k thu t thì ch t di t khu n không ti p xúc c v i d ng c , ng c có th b ô nhi m sau kh trùng ti t trùng, khi m d ng c s d ng... 2.

M c tiêu Trình bày

c nguyên t c c a óng gói d ng c

Th c hi n

c quy trình óng gói úng k thu t

Lý thuy t

Vi c óng gói d ng c áp d ng cho t t c các ph các nguyên t c sau:

ng pháp ti t khu n c n tuân theo

m b o các các ch t ti t khu n có th ti p xúc

c v i t t c d ng c bên

trong m b o các ch t ti t khu n có th gi i phóng ra kh i gói sau quá trình ti t khu n và cho phép d ng c khô hay thoáng khí m t cách thích h p D ng c ph i ch u

c các tình tr ng v t lý c a quá trình ti t khu n

D ng c không b h h ng do không khí hay quá trình ti t khu n D ng c ph i Các gói d ng c Các ph ph i

c làm khô tr

các m c

khác nhau c a

c khi óng gói

u ph i có nhãn ghi rõ s lô, ngày h p và th i gian s d ng

ng ti n dùng

óng gói ph i:

m b o không cho vi sinh v t, bui và h i m xâm nh p. D ng c trong gói/h p c gi nguyên tình tr ng vô khu n t sau khi ti t khu n n khi dùng.

Che ph kín d ng c , d dàng bu c ch t và các b ng ki m tra an toàn (niêm phong) không niêm phong l i c sau khi ã m gói/h p. Không niêm phong b ng kim ng, clip hay các v t xuyên vào gói (gi y/v i) vì khi nó s làm cho gói b rách và d ng c bên trong b b i nhi m + Không d b rách hay âm th ng. N u b nhìn th y c. + Là ch t không có các thành ph n gây

âm th ng hay rách do tai n n thì ph i

c ho c là phai màu

+ Không b x ho c là ít x +B ov

c d ng c bên trong không b h h i do va

+ Cho phép l y d ng c bên trong d dàng, không b ô nhi m + Kinh t Các ph ng ti n dùng óng gói ph i t ây là m t s ph ng ti n óng gói: Ph

ng ti n cho h p

ng h p v i ph

ng pháp ti t khu n. D

+H ph p t: Ch t li u th ng b ng inox, có l áy, n p và thành h p th cho h i ti t khu n xuyên vào và thoát h i. H th ng l thoat h i này có th 242

có óng

d dàng (M trong quá trình ti t khu n, óng khi ã ti t khu n xong, ngay khi l y ra kh i lò h p và khi b o qu n) + V i: là lo i

c d t 2 l p thích h p v i gi t và h p m

+ Gi y: dành riêng cho gói d ng c . - Ph

ng ti n cho s y khô: H p inox, có n p d m , không có lót kín hay gi y ch u

nhi t 4.

Quy trình k thu t Có 2 lo i gói: gói vuông và gói nh g p phong bì

Gói vuông:

TRONG

Các b c ti n hành 1. Chu n b ph ng ti n óng gói

ng pháp

Lý do

2 mi ng gi y/ v i vuông chuyên d ng; Gi y ch th màu; Bàn r ng p s n các d ng c ã c làm s ch, cùng ch t li u

Nh ng i m uý

h i có th xuyên qua và thoát h i 1 cách dàng 2. Chu n b l a ch n ph ng pháp ti t ng c khu n và th i gian ti t khu n thích h p Tr i r ng 2 m nh 3.Tr i L p bao v i bên gi y/v i trên gi y/v i trên bàn, m t ngoài bao b c. bàn p bên trong nh v i h ng v phía ng i gói gi cho d ng c c vô khu n 4. t d ng c x p d ng c c ng c vào gi y/ g n vào gi a gi y/v i che kín c i 5. G p c nh G p c nh v i xa c Gi y/v i ph i m ra th nh t ng i tr c theo dàng ôm sát d ng c , hình ki u èn x p không ch t quá ho c l ng quá Gi ng nh trên Mép v i g p 6. G p ti p Gi ng nh trên nh th 2 ph i trùm lên p g p tr c 7. G p góc G p c nh v i bên trái d ng c th 3 bên trái sát d ng c và ph không b xô khi lên nh gói n chuy n 8. G p góc Gi ng nh góc th 3 th 4 9. G p l p Cách g p gi ng nh gi y/v i ngoài c 5,6,7,8 ng ph i dính 10. Dán ch Dán 2 d i b ng dài c nh và th màu ch th màu c nh ch ng t r ng t c cu i cùng ng c ã qua nh gói d ng ti t khu n 11. Chuy n X p c n th n vào xe Tránh các ti t trùng chuy n xu ng khu d ng c khác làm ti t trùng h ng gói

243

Hình nh minh h a

ánh giá và hu n luy n

5.1. T Stt 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i thu t vô khu n d ng c không b nh h ng b i vi c óng gói d ng c ng c óng gói ph i c x p theo ch ng lo i ch u c tình tr ng v t lý c a quá trình ti t khu n Tr c khi óng gói d ng c ph i c làm khô Khi x p d ng c c n chú ý g n gàng x p c càng nhi u càng t t Ch c n ghi th i gian ti t khu n h p/gói Các b ng ki m tra c n c tháo và dán l i d dàng Các gói/ h p d ng c không còn vô khu n sau khi ã m ra I óng gói d ng c ph i dày t c các h p b ng inox u có th dùng h p ho c s y ng c H p h p m c n ph i có h th ng óng m h i có th vào và thoát ra

úng

Sai

5.2. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành 5.3. T

ng giá Các b

1. Chu n b ph

T t

ng ti n óng gói

2. Chu n b d ng c 3.Tr i gi y/v i trên bàn 4.

t d ng c vào gi y/ v i

5. G p c nh th nh t 6. G p ti p c nh th 2 7. G p góc th 3 bên trái 7. G p góc th 4 8. G p l p gi y/v i ngoài 9. Dán ch th màu 10. Chuy n ti t trùng

244

Sai

Không làm

Ghi chú

6. Th c hành 6.1. Th c hành t i la bo (không có giáo viên) - B n có th t p óng gói d ng c m t mình theo quy trình k thu t ho c th c hành cùng v i m t ng i b n có ng i quan sát và r i thay vai nhau theo các b c + Th c hi n ho t +

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n

+ H i quan sát viên v quá trình th c hành. N u c n thi t: Xác chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng l n th c hành ti p theo

nh nh ng

- Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t trong vài phút.

chu n b v vai trò c a mình

n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên nhìn vào (B ng ki m v óng gói d ng c ). sau ó b n b t u th c hành. Ng i giám sát ánh giá d a trên ng O&P. 6.2.

Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b t c n i nào khi có

u ki n

- B n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình, ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác... theo b ng ki m. - Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch. Sau khi b n ã th c hi n c óng g ói ng c theo quy trình k thu t, b n s có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th b n th y các u d ng viên óng gói d ng c không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i có khác so v i b n h c. Có th các b c c a quy trình c cô ng l i theo các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v c b n là nh b n ã h c tr ng. 6.3.

ánh giá quá trình rèn luy n

n có th t ng

ánh giá quá trình rèn luy n óng gói d ng c b ng các cách sau:

- Quay camera: B n có th t máy quay m t ch có th phù h p, ho c nh m t i quay cho m i khi b n mu n xem l i quá trình óng gói d ng c c a mình.

- Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p nh b n mình quan sát quá trình óng gói d ng c a b n d a vào b ng ki m. T t nh t m i l n quan sát là m t b n khác. - Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp. - Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c óng gói d ng c c a b n. Có th h yêu c u b n óng gói d ng c theo nh quy trình c a b nh vi n. V y b n ph i có kh n ng áp d ng các ki n th c ã h c và th c hi n c óng gói d ng c úng k thu t.

245

THU T KH

KHU N – TI T KHU N D NG C

1. T m quan tr ng Vô khu n ti t khu n là m t trong nh ng yêu c u hàng u c a ngành y t . iv i cán b y t , trong quá trình khám b nh và ch m sóc ng i b nh nhi m khu n có th tr c ti p truy n t nhân viên y t sang ng i b nh và ng c l i, ho c có th gián ti p qua ng c . Vì v y ng i u d ng ph i có thói quen, ph n x vô khu n. Tuy t i tôn tr ng quy trình vô khu n khi chu n b h p, s y d ng c , khi ti n hành các thao tác, th thu t ch m sóc ng i b nh, ng th i ph i bi t ch n l a ph ng pháp vô khu n - ti t khu n d ng c thích h p. Trong bài này s h nhi t và d ng c ch u nhi t.

ng d n các b n quy trình kh

khu n d ng c không ch u

M c tiêu - L a ch n úng d ng c cho kh khu n - ti t khu n - Th c hi n úng quy trình k thu t ti t khu n d ng c không ch u nhi t và ch u

nhi t.

Lý thuy t

Ti t khu n và kh khu n nh m m b o an toàn cho môi tr ng b nh vi n, ng i nh và nhân viên y t (Khi x lý d ng c và s d ng dung c ). Có nhi u ph ng pháp ti t khu n và kh khu n khác nhau vì v y trong th c t c n ch n l a m c kh khu nti t khu n thích h p tu thu c vào m t s y u t : Ch t li u làm d ng c , lo i và l ng vi khu n bám trên d ng c , nguy c nhi m khu n cho ng i b nh và nhân viên y t và c chi phí y t 3.1.

Ti t khu n

Là quá trình lo i b nhi u ho c t t c vi sinh v t gây b nh (tr nha bào) trên d ng c ho c trên da t i m c không gây nguy hi m t i s c kho . Các ph

ng pháp ti t khu n g m h p

t, h p khô, và ti t khu n b ng khí

-H p t: Là ph ng pháp thông th ng và thích h p nh t ti t khu n cho t t các d ng c dùng trong các th thu t xâm l n ch u c nhi t và m. Ph ng pháp này không c, r ti n, di t c nha bào, t n ít th i gian. Th i gian ti t khu n d ng c tu thu c vào nhi t và áp xu t c a quy trình h p s y, ví d : - V i nhi t

1210C và

áp su t 1,036 Atmosphere thì h p trong 15 phút

- V i nhi t

áp su t 2,062 Atmosphere thì h p trong 3-4 phút

134 C và

- Có th d ng n i áp su t v i th i gian t i thi u là 30 phút - H p khô: Thích h p ti t khu n m t s thu tinh và kim lo i. Th i gian là 1700C trong 2 gi ho c 1800C trong 1 gi . Ph ng pháp này hi n nay ít c khuy n cáo s d ng vì kh n ng ti t khu n không b ng h p t và d làm h h ng d ng c - Ti t khu n b ng khí: Các lo i khí th ng c s d ng là: ethylen Oxit (EO), Formaldehyde ho c h p t nhi t th p k t h p v i s d ng Formaldehyde

246

3.2.

Kh khu n

Là quá trình lo i b ho c phá hu t t c các vi sinh v t, k c nha bào Có 2 ph hoá h c

ng pháp kh

khu n c

b n là kh

khu n b ng nhi t và kh

khu n b ng

- Kh khu n b ng nhi t: + Autoclave: lò h p ho c n i áp su t là hình th c kh khu n t t nh t +H p

700C - 1000C

un sôi 1000C trong ít nh t 5 phút k t lúc b t u sôi ( un sôi trong 20 phút t c múc kh khu n b c cao ) là bi n pháp n gi n và áng tin c y trong vi c t ho t các vi sinh v t gây b nh k c viêm gan B, HIV và vi khu n lao. +

+ Kh khu n b ng máy: c áp d ng v i các d ng c nh máy th , kính eo m t trong phòng thí nghi m, v i. - Kh khu n b ng hoá h c: Có 3 m c c th p và m c trung bình. Quá trình kh cho các lo i d ng c không ch u nhi t, t ti n nh ng c có b m t quá l n nh bàn t m, bàn m trong hoá ch t. Các s n ph m c s d ng Glutaraldehyde 2% (Cidex), Cidezym, Presept. Kh nguyên t c sau: +

m b o th i gian ngâm và n ng

+ D ng c ph i +N

c c t vô khu n ph i ng ti n dùng

+ D ng c ph i

kh khu n, kh khu n m c cao, khu n b c cao th ng c áp d ng d ng c n i soi, dây máy th ... Nh ng , bàn ti u ph u không th ngâm ng p r ng rãi cho kh khu n b c cao là khu n b ng hoá h c c n tuân th các

dung d ch kh khu n s d ng

c ngâm ng p trong dung d ch kh khu n

+ Dung d ch kh khu n ban + Ph

bô, chén, các ng

c ki m tra ch t l

u ch dùng trong vòng 24 gi , và ph i thay khi b n

kh khu n ph i

c c r a,

khô hàng ngày

c b o qu n khô, ch ng m c

+ Kh khu n m c cao: là quá trình kh khu n di t c các vi khu n lao, các virus ng ru t và m t s vi khu n, n m và vius khác. D ng c sau khi kh khu n c cao ph i c tráng r a b ng n c ti t khu n ho c n c chín, sau ó ph i c làm khô và óng gói ho c b o qu n trong môi tr ng khô, s ch kh i tái nhi m.

247

4. Quy trình k thu t kh khu n 4.1. Quy trình k thu t kh khu n d ng c không ch u nhi t Các b c ti n Ph ng pháp hành 1. Chu n b - Xà phòng, bàn ch i và các ph ng ti n Tr c r a phù h p v i t ng d ng c ph ng ti n khi x lý - Dung d ch kh khu n ban u - Khay/ xô có n p y - N c c t vô khu n - Kh n lau vô khu n ho c ph ng ti n làm khô - H p kín vô khu n - G ng tay (s ch và vô khu n, t p d ) 2. Pha dung d ch Pha dung d ch kh khu n vào 2 xô theo kh khu n ban ng h ng d n c a t ng lo i dung u và dung d ch ch kh khu n m c cao ng dung 3. Ngâm d ng c Cho d ng c vào thùng/ xô Trong vào dung d ch kh ch kh khu n trong 5-10 phút khi x lý khu n 4. Tráng d ng c V t d ng c ra kh i dung d ch kh khu n ng n c s ch và tráng d ng c d i vòi n c ch y 5. C r a d ng c - Dùng bàn ch i ánh k các ngóc ngách, khe k c a t ng d ng c m t. i v i v t s c nh n c n ánh theo m t chi u.

Lý do m b o quy trình kh t hi u qu

Chú ý

Hình nh minh h a

khu n

m b o tác d ng c a ch t kh

Thùng ph i có n p

khu n

lo i b khi c r a

a s

vi sinh v t tr

ng c c n ph i ng p sâu d i n kh khu n

c c

h t ch t kh khu n trên d ng c

- ánh d ng c s c nh n theo m t chi u tránh b t n th ng i vòi n c ch y - V i các d ng c có r ng c n ch i c lo i b h t ch t b n bám trong các khe r ng 6. Kh khu n Ngâm ng p d ng c vào dung d ch kh lo i b t i a các vi sinh v t trên Th i gian theo h ng ng c khu n m c cao ng c n c a nhà s n xu t 7. Tráng d ng c V t d ng c ra và tráng d ng c b ng làm s ch hoá ch t có trên d ng c c t vô khu n 248

Làm khô d ng c Sau khi x

o qu n d ng c lý

m b o d ng c không b tái Lau khô d ng c b ng kh n vô khu n ho c treo khô ho c b ng khí nén. nhi m. Cho d ng c vào h p vô khu n kín ho c c tình tr ng vô Không nên d ng c gi túi ni lon hàn kín. Ghi ngày s lý d ng c khu n cho nh ng ngày sau. quá 8 ngày

d ng c

4.2. Quy trình k thu t ti t khu n d ng c ch u nhi t Các b Tr c khi x lý

Trong khi x lý

c ti n hành

Lý do

ng - Xà phòng, bàn ch i và các ph ng ti n c a phù h p v i t ng d ng c , - Dung d ch kh khu n ban u - Kh n lau, g ng tay s ch, t p d 2. Pha dung d ch kh Pha dung d ch kh khu n ban u vào xô theo khu n ban u ng h ng d n c a t ng lo i dung d ch 3. Ngâm d ng c vào Cho d ng c vào thùng/ xô ng dung d ch kh dung d ch kh khu n khu n trong 5-10 phút 4.Tráng d ng c t d ng c ra kh i dung d ch kh khu n và ng n c s ch tráng d ng c d i vòi n c ch y 5. C r a d ng c - Dùng bàn ch i ánh k các ngóc ngách, khe c a t ng d ng c m t. i v i v t s c nh n c n ánh theo m t chi u.

óng gói d ng c

8. Ti t khu n d ng c 9. B o qu n d ng c lý

ng pháp

1. Chu n b ph ti n

6. Làm khô d ng c

Sau khi x

m b o quy trình kh khu n t hi u qu .

m b o tác d ng c a ch t Xô ph i có n p kh khu n y kín lo i b a s vi sinh v t tr c khi c r a h t ch t kh khu n trên d ng

ánh d ng c s c nh n theo t chi u tránh b t n th ng - V i các d ng c có r ng c n ch i d c lo i b h t ch t b n bám trong các khe r ng. b ng kh n s ch và lau d u b o d ng d ng c

Lau khô d ng c vào các kh p n i Cho d ng c vào h p ho c vào kh n gói d ng . Dán b ng ch th màu. Dán nh n ghi ngày lý, h n dùng và tên ng i x lý. Cho d ng c vào máy ti t khu n phù h p. D ng c có th s trong t l u gi .

d ng ngay ho c

249

Chú ý

m b o tình tr ng vô khu n a d ng c .

m b o d ng c c vô khu n và tính n ng d ng c . t Tránh d ng c b tái nhi m.

Nhân viên c r a d ng c ph i mang kính, g ng tay, eo t p d

Hình nh minh h a

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1. T

ánh giá tr

c hu n luy n quy trình x lý d ng c không ch u nhi t

Stt

Câu h i

úng

t c d ng c c kh khu n b ng hoá ch t c kh khu n nh nhau .

Kh khu n b ng hoá ch t ng c .

c áp d ng cho t t c các loai

Kh khu n b ng hoá ch t không ch u c nhi t.

c áp d ng cho các d ng c

ng c ch c vô khu n khi ng dung d ch kh khu n.

ng c kh khu n b ng hoá ch t không c n kh khu n ban u.

m b o th i gian ngâm và

ng c có th dùng kh khu n.

Ph i tráng d ng l i d ng c tr c khi dùng.

Ph i lau khô d ng c b ng kh n vô khu n ho c b ng khí nén.

c ngay sau khi v t ra kh i dung d ch ã kh khu n b ng n

ng c không dùng l i ngay ph i p ho c túi vô khu n.

9 10

5.2. T

Sai

c c t tráng d ng c c n

c s ch

c b o qu n trong các

c ki m tra ch t l

ng.

ng giá quy trình x lý d ng c không ch u nhi t Các b

Chu n b ph

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

ng ti n

Pha dung d ch kh khu n ban dung d ch kh khu n m c cao

u và

Ngâm d ng c vào dung d ch kh khu n Tráng d ng c b ng n

c s ch

r a d ng c Kh khu n d ng c Tráng d ng c Làm khô d ng c o qu n d ng c 5.3. T

ánh giá tr

c hu n luy n quy trình x lý d ng c ch u nhi t

Stt

Câu h i

H p t là ph ng pháp thích h p nh t ti t khu n cho t t c các d ng c dùng trong các th thu t xâm l n.

M c

H p khô có th làm h h ng d ng c .

ti t khu n c a h p

t không b ng h p khô .

250

úng

Sai

H ph p p.

Th i gian ti t khu n d ng c tùy thu c vào nhi t

Th i gian ti t khu n d ng c tu thu c vào áp su t c a lò s y

D ng c ti t khu n không c n phân lo i

D ng c

V i óng gói d ng c ti t khu n có th là b t c y.

lo i nào mi n là

Th i gian ti t khu n d ng c ph thu c vào nhi t ph ng ti n h p/s y.

và áp su t c a

5.4. T

t ph i

m b o cho h i có th vào và ra trong quá trình c a lò h p.

em ti t khu n không c n ph i làm khô

ng gíá quy trình x lý d ng c ch u nhi t Các b

1. Chu n b ph

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

ng ti n

2. Pha dung d ch kh khu n ban

3. Ngâm d ng c vào dung d ch kh khu n 4. Tráng d ng c b ng n

c s ch

5. C r a d ng c 6. Làm khô d ng c 7.

óng gói d ng c

8. Ti t khu n d ng c 9. B o qu n d ng c 5.5. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành - Sau khi h c lý thuy t v k thu t x lý d ng c ch u nhi t và không ch u nhi t, n ó t l ng giá. - Tr c khi b n th c hành, b n s toàn b quy trình.

c xem giáo viên h

ng d n thao di n

6. Th c hành - Th c hành t i labo (không có giáo viên) - Th c hành m t mình ho c v i nhóm : + Tr

c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t

chu n b v vai trò c a

mình. y

+ B n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, (B ng ki m v d ng c ). sau khi , b n b t u th c hành. Ng i giám sát ánh giá d a vào b ng O&P. + Th c hành

b t c n i nào khi có

u ki n

- Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch :Th c hi n x lý d ng c ch u nhi t và không ch u nhi t theo quy trình k thu t, b n có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th b n th y các u d ng x lý d ng c ch u nhi t và không ch u nhi t không hoàn toàn gi ng nh b n ã h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h th c hi n nh th nào, lý do t i sao khác so v i b n c h c, nh ng v c n gi ng nh b n ã h c tr ng.

251

-T

ánh giá quá trình hu n luy n:

n có th t

ánh giá quá trình hu n luy n b ng các cách sau:

- Quay camera. - Sinh viên giám sát l n nhau: B n c ng có th l p m t nhóm h c t p mình quan sát b n d a vào b ng ki m.

nh b n

- Sinh viên l p tr c giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, b n s g p các anh ch sinh viên h c tr c b n. Hãy nh h quan sát giúp. - Nhân viên giám sát: Khi i th c t p t i b nh vi n, s có nhân viên b nh vi n giám sát vi c úng theo nh qui nh c a b nh vi n.

252

QUY TRÌNH LÀM S CH - C

R A D NG C

1. T m quan tr ng Trong công tác khám b nh, ch m sóc và u tr cho ng i b nh thì không th thi u c d ng c y t và d ng c y t là m t trong các ng lây truy n trong nhi m trùng nh vi n, vì v y vô khu n ti t khu n d ng c óng vai trò r t quan tr ng nh m h n ch nhi m trùng b nh vi n. C r a d ng c là m t trong các các b c c a quy trình vô khu n, ti t khu n d ng c . Vi c c r a d ng c n u không c th c hi n úng thì không nh ng không m b o hi u qu c a công tác vô khu n và ti t khu n d ng c mà còn có th làm h h ng d ng c , t n th ng cho nhân viên y t d n t i chi phí y t t ng lên.

M c tiêu - Nêu

c nguyên t c c r a d ng c (b ng tay).

- Th c hi n

c vi c c r a d ng c

úng quy trình k thu t.

Lý thuy t

- D ng c có th c c r a b ng tay ho c b ng máy. M c ích c a c r a ng c là lo i b toàn b các ch t b n dính trên d ng c , n i n náu c a vi khu n tránh ti p xúc v i các hoá ch t sát khu n. - Tr c khi c r a d ng c c n c phân lo i: d ng c b i sau m i l n dùng, ng c s d ng l i g m các d ng c b ng kim lo i, b ng cao su, b ng thu tinh... và s p p các d ng c sao cho ng ch t v i nhau (Kim lo i v i kim lo i, thu tinh v i thu tinh, nh a v i nh a). Các s n ph m ch a ch t t y r a ph i thích h p v i lo i d ng c x lý. - Ngày nay, v n vô khu n r t c chú tr ng trên kh p th gi i. Nhi u tác nhân gây b nh có th lây truy n qua ng máu nh HIV, Viêm gan B... thông qua ng c y t . Vì v y nhi u d ng c c khuy n cáo s d ng m t l n n u có th nh m kim tiêm, các ng b m hút b ng nh a... Trong bài này ch c p n vi c c r a ng c b ng kim lo i b ng tay. Nguyên t c c r a d ng c b ng tay: - N i r a d ng c ph i

c ng n cách t

i riêng bi t v i các khu s ch

khác. - B n r a d ng c ph i b ng Inox ho c p g ch men. - T t c d ng c ph i ch sát khu n.

c tháo r i tr

- R a d ng c b ng bàn ch i d - Sau khi c r a, d ng c ph i (B ng d u ho ) tr c khi óng gói.

i vòi n

c khi c r a và ã c ch y.

c làm khô, các kh p n i c n

- Nhân viên y t ph i mang g ng t t khi c r a d ng c .

253

c ngâm vào dung

cb od

4. Quy trình k thu t Các b c Ph ng pháp ti n hành 1. Chu n b - H p/ ch u ng dung ph ng ti n ch kh khu n ban u r a - N c xà phòng - Bàn ch i - H p ng các v t th i b - T p d , g ng tay, kh u trang 2. Phân lo i - B các d ng c dùng m t ng c n - Phân lo i d ng c th ng và d ng c s c nh n - V i dao m : dùng pinch tháo r i l i dao và cho vào h p ng các v t s c nh n 3. Ngâm - M t i a t t c các kh p ng p d ng n i c a d ng c và x p ng vào trong theo chi u vào h p dung d ch kh khu n ban dung d ch u. kh khu n - Th i gian ngâm tu vào t ng lo i dung d ch kh khu n 4. Tráng V t d ng c ra kh i dung ng c qua d ch kh khu n và tráng c s ch qua n c s ch sau ó ngâm vào ch u n c xà phòng

TRONG

ánh c ng c

- Dùng bàn ch i ánh k các ngóc ngách, khe k a t ng d ng c m t. i v i v t s c nh n c n ánh theo m t chi u.

6. Làm khô Lau d ng b ng kh n lau ng c ho c xì khô

7. B o Lau các kh p chuy n ng ng d ng c a d ng c b ng g c t m u và ki m tra d ng c 8. óng gói X p d ng c vào h p/gói, dán nhãn ghi th i gian ng c (ngày, tháng) ti t trùng, dán ch t ch th màu 254

Lý do

Chú ý

ng c c ngâm trong dung d ch kh ku n ban u càng s m càng t

Dung d ch kh khu n pha úng ng theo ng d n c a nhà s n xu t

Tránh t n th ng nhân viên y t trong khi r a d ng c

t c các m t c a d ng c c ti p xúc v i dung d ch sát khu n

Dung d ch sát khu n c lo i b tr c khi d ng c c ánh ng xà phòng - ánh d ng c s c nh n theo t chi u tránh b t n th ng - V i các d ng có r ng c n ch i d c lo i b h t ch t b n bám trong các khe r ng m b o tác d ng c a ch t kh khu n, ti t khu n Tránh g và b i các d ng c ã b h h ng m b o d ng c còn h n s ng

i vòi c ch y

Hình nh minh h a

5. T

ánh giá và hu n luy n

5.1. T

ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

Câu h i c trong quy trình vô khu n- ti t khu n

úng

Sai

r a d ng c là m t b ng c 2 D ng c c n c c r a ngay sau khi s d ng` 3 C n phân lo i d ng c tr c khi c r a 4 T t c d ng c ph I c tháo r i tr c khi c r a Tr c khi c r a d ng c ph I c kh khu n b ng ch t sát 5 khu n 6 D ng c c n c r a d i vòi n c ch y 7 D ng c ph i c c r a b ng bàn ch I ho c b ng máy 8 Ph I mang g ng, eo t p d khi c r a d ng c c lau khô r i Sau khi c r a các kh p n i c a d ng c c n 9 óng gói 10 Tr c khi óng gói, các kh p n i c a d ng c c n c lau d u 1

5.2. Hu n luy n có giáo viên t i phòng th c hành 5.3. T

ng giá

Các b c T t 1. Chu n b ph ng ti n c r a 2. Phân lo i d ng c 3. Ngâm ng p d ng c vào trong dung ch kh khu n ban u 4. Tráng d ng c qua n c s ch 5. ánh c d ng c 6. Làm khô d ng c 7. B o d ng d ng c 8. óng gói d ng c

Sai

Không làm

Ghi chú

6. Th c hành 6.1. Th c hành t i la bo (không có giáo viên) - B n có th t p c r a d ng c m t mình theo quy trình k thu t ho c th c hành cùng v i m t ng i b n có ng i quan sát và r i thay vai nhau theo các b c: + Th c hi n ho t +

ng d a trên tiêu chu n th c hành

ánh giá vi c th c hành c a b n

+ H i quan sát viên v quá trình th c hành. N u c n thi t, xác chi ti t trong quá trình tham gia cho nh ng l n th c hành ti p theo

nh nh ng

- Th c hành Tr c khi th c hành m i m t thành viên tham gia t chu n b v vai trò c a mình trong vài phút. n c n chu n b nh ng d ng c c n ph i có, giám sát viên d a vào (B ng ki m óng gói d ng c ), sau ó b n b t u th c hành. Ng i giám sát ánh giá d a trên ng O&P.

255

6.2. Th c hành v i nhóm ho c m t mình

b tc

n i nào khi có

u ki n

n ã th c hành t i labo, b n có s n b ng ki m trong tay, vì v y b n có th t th c hành m t mình ho c v i nhóm 2 ng i t i b t c n i nào, hoàn c nh nào khi có u ki n ví d nh nhà, các labo khác... theo b ng ki m. 6.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch Sau khi b n ó th c hi n c vi c c r a d ng c theo quy trình k thu t, b n có th i gian th c t p t i b nh vi n. T i b nh vi n có th b n th y các u d ng viên r a d ng c không hoàn toàn gi ng nh b n ó h c t i tr ng. B n ng lo l ng mà hãy quan sát và phân tích xem h ã th c hi n nh th nào, lý do t i sao l i khác so v i n h c. Có th các b c c a quy trình các b c ít h n ho c khác m t chút, nh ng v b n gi ng nh h c tr ng. 6.4. T

ánh giá quy trình hu n luy n n có th t

ánh giá quy trình hu n luy n c r a d ng c b ng các cách sau:

- Quay camera - Sinh viên giám sát l n nhau - Sinh viên l p tr

c giám sát khi i th c t p t i b nh vi n

- Nh nhân viên giám sát khi i th c t p t i b nh vi n

256

NG V CÁC K THU T CHO

1. Gi i thi u toàn ch 1.1.

N VÀ CH M SÓC BÀI TI T

Danh sách các k n ng trong ch H tr cho ng

ng:

i b nh n

t ng thông d dày - Cho ng

i b nh n qua ng thông d dày (

ng m i, mi ng, m

ng thông

dày) S d ng bô v t, bô d t t ng thông vào tr c tràng Th t tháo Thông ti i n Thông ti u nam D nl un

c ti u lien t c

R a bàng quang R a bang quan liên t c - Ghi chép, theo dõi l 1.2.

ng d ch vào ra

M c tiêu chung toàn ch H tr dinh d

ng cho ng

H tr s bài ti t cho ng mi ng,

ng i b nh i b nh

- Th c hi n c các k n ng h tr dinh d ng nh cho ng i b nh n qua t ng thông d dày, nuôi n qua ng thông m t cách an toàn và hi u qu . Th c hi n

c các k n ng s d ng các d ng c bô v t và bô d t an toàn.

Th c hi n

c k n ng

t ng thông tr c tràng m t cách an toàn.

- Th c hi n c các k n ng h tr bài ti t nh th t tháo, t thông ti u cho ng i b nh Nam, N , d n l u n c ti u liên t c và r a bang quang m t cách an toàn và hi u q a. Nh n th c cho ng

Nh n th c i b nh.

c t m quan tr ng c a s dinh d

ng trong

u tr .

c t m quan tr ng c a vi c th c hi n các k n ng h tr bài ti t

2. Yêu c u 2.1.

Gi i thi u t ng quan

Dinh d ng là 1 nhu c u c b n c a con ng i, nhu c u dinh d ng có th thay i trong su t cu c i và nó c n thi t trong lúc kho m nh và c trong lúc b nh t t. Th c ph m là ngu n cung c p các ch t dinh d ng cho c th và b não. Vi c n u ng thì th t s r t c n thi t cho con ng i, nó có th là ngu n vui, s gi i trí, m t v n xã h i, t bi u t ng tôn giáo, m t nét v n hóa hay là m t thành ph n c a ph ng th c ch a nh. i v i nh ng ng i khác nhau thì th c ph m, vi c n u ng, s dinh d ng th ng khác nhau và vi c thay i hành vi n u ng là m t quá trình khó kh n và lâu dài, i vì dinh d ng r t quan tr ng cho s c kho và cu c s ng. Trong su t vòng i dinh ng r t c n thi t c thay i cho phù h p v i s t ng tr ng, phát tri n và hoàn 257

thi n c a c th , kho ng th i gian t ng tr ng và phát tri n m nh nh t là giai n tr s sinh, d y thì, ang trong giai n mang thai hay cho con bú… t t c u c n t ng l ng dinh d ng c n thi t, ngoài ra tu i tác không ch nh h ng n nhu c u dinh d ng mà còn nh h ng n l ng th c n n vào. V gi i tính thì th ng nhu c u dinh d ng a nam c ng h i khác so v i n do liên quan n c u t o c a c th , và kh i c c a nam nhi u h n n ngh a là nhu c u v n ng l ng và protein s cao h n và c ng s c n nhi u vitamin B h n chuy n hoá n ng l ng và protein, trong khi ph n thì l i c n nhi u Fe h n trong ch n… m t ch dinh d ng kém có th làm gi m s c kho 1 cách tr m tr ng, ó là u áng ph i quan tâm c a công tác u d ng. Dù cho c th t th ngh ng i hoàn toàn không ho t ng gì c ng v n c n ph i tiêu hao m t s n ng ng nh t nh cung c p cho các ho t ng c a các c quan bên trong c th nh : tim, ph i, th n… duy trì s s ng. Khi c th b m au thì nhu c u v dinh d ng l i càng tr nên quan tr ng, vì n u ng t t giúp cho c th có kh n ng ch ng l i b nh t t và i ph c s c kho . S dinh d ng h p lý c ng góp ph n quan tr ng gi ng nh thu c u tr b nh. Do v y b ng m i cách ng i u d ng ph i m b o cho ng i b nh dinh d ng y và phù h p v i nhu c u và tình tr ng b nh. Có nhi u cách a th c n vào c th ng i b nh, có th cho ng i b nh n qua mi ng theo ng t nhiên ho c c ng có th cho n qua ng thông trong tr ng h p ng i b nh không t n qua mi ng c ho c có m t s b nh lý làm nh h ng n ph n x nu t… và c ng tu vào t ng tr ng h p b nh mà ng i u d ng s nh n nh chính xác ng i b nh ch n l a ph ng pháp cho ng i b nh n phù h p, an toàn và hi u q a nh t. 2.2.

Ki m tra tr

ch c

Câu h i l ng giá tr c khi h c Stt N i dung 1 C m giác thèm n s xu t hi n giai o n toàn phát b nh Ch n i u tr ch s d ng trong m t giai o n, không th áp d ng su t 2 i 3 V sinh s ch s giúp n ngon mi ng h n 4 Thay i món n liên t c giúp ng i b nh n ngon mi ng h n 5 Nên cho ng i b nh n nh ng món n mà ng i b nh thích Nên ch n th c n phù h p v i ch n b nh lý h n là kh u v c a ng i 6 nh 7 Ch n h p lý c n ph i a d ng nhi u lo i th c n B t l i c a n qua ng mi ng là b nh h ng n c m quan c a ng i 8 nh 9 S khác nhau v tu i nh h ng n quá trình tiêu hoá 10 Chi u dài t ng thông thay i tu thu c vào m i ng i b nh khi o ng 11 Không nên nuôi d ng ng i b nh qua ng thông m i d dày trên 1 tháng ng thông m i d dày có th gây t n th ng niêm m c ng tiêu hoá trong 12 khi t th thu n l i giúp t ng thông m i d dày d dàng là cho ng i b nh 13 m u cao, c g p v h ng ng c khi a ng qua h u Thao tác i u d ng c n ph i nhanh, m nh, d t khoát c g ng t ng n 14 úng v trí ng thông m i d dày c dùng nuôi d ng, gi i áp và b m r a 15

258

úng

Sai

CHO NG

I B NH

1. Gi i thi u k n ng Dinh d ng là m t nhu c u c b n c a m i ng i, nh ng i v i ng i b nh do nh h ng c a b nh t t nên th ng c m th y n không ngon mi ng nh t là nh ng ng i nh trong giai n b nh và toàn phát b nh, không nh ng v y m t s b nh lý còn òi i s ti t ch trong ch n, ví d nh b nh th n thì không c n m n hay b nh ti u ng thì l i h n ch ng t i a trong th c n... Do ó v i nh ng y u t trên càng làm cho ng i b nh c m th y n không ngon mi ng h n, và chúng ta c ng ã bi t vai trò a dinh d ng c ng quan tr ng nh thu c dùng trong vi c u tr , giúp ng i b nh mau chóng bình ph c. Do v y vai trò c a ng i u d ng r t quan tr ng trong vi c h tr cho ng i b nh n. 2. M c tiêu c a k n ng Th c hi n

c vi c trình bày mâm n g n gàng

Chu n b

c vùng ph c n

p m t và d s d ng

c ti n nghi, s ch s tr

c khi cho ng

nh n Giúp ng

i b nh n h t su t

c d dàng, ngon mi ng, v i tình th n vui v

tho i mái Giao ti p ng

Ý th c i b nh

c v i ng

i b nh m t cách thân m t, quan tâm và chia s

c t m quan tr ng c a vai trò dinh d

3. Lý thuy t liên quan

ng trong vi c

u tr cho

n k thu t

Trong c th con ng i có 2 quá trình trái ng c nhau, luôn luôn g n bó và k t p ch t ch v i nhau ó là quá trình ng hoá và quá trình d hóa. Quá trình ng hóa bao g m các ph n ng chuy n các phân t h c có trong th c n nh protid, lipid và glucid thu c các ngu n g c khác nhau t ng v t hay th c v t thành ch t h u c c hi u c a c th tham gia vao s t o hình, t ng tr ng và d tr cho c th . Mu n th c hi n ph n ng này c n ph i có n ng l ng. Quá trình d hoá là quá trình bao g m các ph n ng thoái hóa c a các ch t h u c thành nh ng s n ph m trung gian, th i nh ng ch t c n bã ( CO2, H2O, ure…) mà c th không c n n a ra ngoài, các ph n ng này t o ra n ng l ng d i d ng nhi t, n ng l ng này dùng cho các ph n ng t ng h p và các ph n ng khác c a c th nh co c , h p thu, bài ti t… tr nh quá trình ng hoá m nh h n quá trình d hoá, tu i tr ng thành n u n u ng quá m c thì làm cho tr ng l ng c th t ng lên, ch t d th a c d tr trong c th d i d ng m , còn ng i b nh thì quá trình d hoá t ng do c n ph i tiêu hao n ng l ng do b nh lý nh t… do v y n u dinh d ng không c th s s d ng protid, glucid d tr t o ra ng l ng, ng i b nh s s t cân và kh n ng ch ng l i b nh t t kém. Do ó s dinh ng r t c n thi t cho c th c bi t là cho ng i b nh. Vi c dinh d ng h p lý là ph i cung c p y cho c th nh ng th c ph m c n thi t cho s s ng, th c ph m ph i áp ng c 3 yêu c u: Cung c p nguyên li u t o ra n ng l ng cho quá trình d hoá, cung c p nguyên li u xây d ng và b o t n mô, cung c p nh ng ch t c n thi t u hoà quá trình sinh hoá trong c th . Th c ph m chúng ta n hàng ngày bao g m: ng, tinh b t, m, ch t béo, c, vitamin, khoáng ch t và ch t x . ng, tinh b t, m, m là nh ng ch t sinh ng l ng hay còn g i là ch t h u c . Vitamin, n c, mu i kháng là nh ng ch t không sinh n ng l ng nh ng nó có nhi m v m trong các ph n ng hoá h c c a c th , tham gia vào c u trúc c a các mô, u hoà th n kinh và th d ch… và c g i là ch t

259

vô c , còn ch t x là ch t không sinh n ng l ng nh ng nó có nhi m v làm t ng th tích phân và giúp vi c bài ti t ch t bã qua ng tiêu hoá d dàng. Nhu c u dinh d

ng bao g m nhu c u v n ng l

ng và nhu c u v ch t:

Nhu c u v n ng l ng h ng ngày bao g m nhu c u n ng l ng cho chuy n hoá c bàn và nhu c u n ng l ng c n thi t cho nh ng ho t ng c a c th , nhu c u ng l ng h ng ngày tu thu c vào t ng ng i, t ng giai n phát tri n, b nh lý và tu theo m c ho t ng c a m i ng i. Nhu c u v ch t bao g m : m (protid), M ch t khoáng : Mg, Fe, Na, K, Ca.. Ch t x

(Lipid),

ng, b t (glucid), n

t ch n y là nó cung c p 1 s cân b ng v t t c các ch t n thi t, do v y kh u ph n n là l ng th c ph m c n dùng cho m t ng ngày m b o nhu c u v n ng l ng và ch t cho c th . Nhu c u d ph n n không th xác nh m t cách tuy t i mà nó tu thu c vào i t lao ng, tình tr ng b nh lý …. C n có t l cân i gi a các ch t m, vitamin, khoáng ch t trong kh u ph n n

dinh d ng i trong m t trong kh u ng, m c ng, m ,

Ngày nay ánh giá tình tr ng cân n ng c a m t ng i ng i ta d a vào ch s BMI là m t t l gi a chi u cao và cân n ng, nó ph n ánh c t ng l ng m d th a trong c th m t cách chính xác, ch s BMI không phân bi t theo gi i tính và c tình theo công th c sau: Cân n ng (tính

n v Kg)

BMI= -------------------------------------------Bình ph Bình th

ng chi u cao (tính

n v mét)

ng BMI ph i n m trong gi i h n: 18 < BMI < 23

t ch

n h p lý ph i:

n a d ng nhi u lo i th c n, thông th ng m t ngày trong m t kh u ph n n trung bình có t 20-30 lo i th c n không k các lo i gia v nh n c m m, hành, t i… n ch ng m c, th c ph m nào.

, không nên n quá nhi u hay lo i b không n m t lo i

n th c n ph i nguyên v n ch a qua ch bi n hay ch ép l y m t ph n c a lo i th c n… u d ng nên ý th c r ng tình tr ng dinh d ng kém c a ng i b nh có nhi u kh n ng làm ch m s h i ph c b nh, do v y ng i u d ng có th h ng d n ng i nh lúc h ngh ng i, ho c khi cho ng i b nh n… ng i b nh hi u rõ v vai trò quan tr ng c a vi c dinh d ng úng cách và h p lý. Nh ng h ng d n này có th là: H ng d n tr c ti p cho thân nhân ng ng ch d n h ng d n h . Khuyên ng

i b nh không nên c

i b nh lúc thích h p, c ng có th dùng

n nh ng th c n mà h không thích.

Khuyên ng i b nh không nh t thi t ph i ph i th c hi n theo yêu c u c a Bác n u ch dinh d ng ó không phù h p v i tín ng ng ho c là nh ng th c n quá c ti n, khó tìm và khó ch bi n. Luôn luôn ng h và khuy n khích ng

i b nh n.

N u có th nên h ng d n ch dinh d ng cho h t t trong vài ngày ho c trong vài tu n, không nên áp o ng i b nh quá nhi u thong tin cùng m t lúc và ph i cho phép h có th i gian ti p thu, suy ngh và th c m c. c

cm c

ti p thu c a ng

260

i b nh.

u d ng c ng c n ph i quan tâm n vi c kích thích s thèm n c a ng i nh: au m, b nh t t, lo âu hay ang u tr b ng thu c có th d n n bi ng n và n ít i, do v y th c n và cách th c n u ng có ý ngh a r t l n. Ng i b nh không ct mua th c n, không c ch bi n, chu n b nó và còn ph i n trong môi tr ng b nh vi n không thân thu c làm gi m s n ngon mi ng. Do v y kích thích s n ngon mi ng c a ng i b nh ta c n ph i: giúp ng

C n có s hi n di n c a ng i b nh n ngon mi ng h n

Chia kh u ph n n c a ng nh v i m t l ng l n th c n Nên thuy t ph c ng phù h p v i ch n u tr T o môi tr

i thân hay c a ng

ng c ng m t ph n

i b nh ra thành t ng b a nh , tránh áp

o ng

i b nh n nh ng th c n mà h thích nh ng c ng ph i

ng, không khi thân m t khi cho ng

Trình bày món n h p d n,

pm t

i b nh n

giúp kích thích s thèm n

Ki m soát c tình tr ng c a ng i b nh khi nh au, nôn, bu n nôn, m t m i ng cách th c hi n thu c theo y l nh k p th i giúp h n ch t i a nh h ng c a các tri u ch ng b nh lý n s n u ng c a ng i b nh L p danh sách các lo i th c n mà ng

i b nh không th

n ho c không thích n

Ch m sóc v sinh r ng mi ng h ng ngày c ng giúp cho ng mi ng h n ng

i b nh n ngon

D n d p v sinh vùng phù c n g n gàng, s ch s tránh mùi hôi nh t là khi cho i b nh n S p x p khay

ng th c n g n gàng d s d ng

S p x p ch ng i ho c n m cho ng

i b nh ti n nghi trong su t th i gian n

Khi ng i b nh không th n c h c m th y m t t do và c m th y không còn t tin. Nh ng cách sau ây có th giúp cho ng i b nh c m th y t tin h n trong l c c cho n: N u có th s p x p cho nhi u ng i b nh c n cùng lúc v i nhau, thu hút s thích c a ng i b nh b ng cách quan tâm n n th t c a các món n và nh p n a ng i b nh ng

Có th nói chuy n v i ng i b nh n Khuy n khích,

i b nh

t o m i quan h thân thi n trong lúc cho

ng viên, th m h i, t v quan tâm trong khi cho ng

Ch nh h tr ng i b nh n còn ph n x nu t và không t n u ng

c áp d ng cho nh ng ng

i b nh n

i b nh t nh táo,

Cách chu n b b a n: i v i ngu i Vi t Nam m t b a c m t i thi u s có 3 món: món canh, món m n, và món xào Áp d ng ch lo i th c n trong ngày

n a d ng: trên 10 lo i th c n trong m t b a n và trên 25-30

n theo yêu c u

Môi tr

ng xung quanh thoáng mát, không có mùi hôi

i b nh

u tr tu theo tình tr ng b nh c a ng

i b nh

c v sinh r ng mi ng s ch s giúp n ngon mi ng h n

- Trình bày th c n n ngon mi ng

p m t và h p v sinh c ng là nh ng y u t giúp ng 261

i b nh

4. Quy trình k thu t Các b c th c Ph ng pháp ti n hành hành 1. Chu n b Báo gi i thích cho ng i b nh ng i b nh 2. R a tay

3. So n d ng

4. Chu n b tâm lý cho ng i b nh

5. Chu n b vùng ph c n

TRONG

6. Chu n b ng i b nh

7. t th ng i b nh thích h p 8. Trình bày mâm c m

Lý do

Áp d ng r a tay th ng qui So n m t mâm s ch n ch trong ó có ch a: - Chén - Mu ng a - Dao ( n u c n) a ng th c n - Tô ng th c n - Chén nh ch a n c ch m - Ly u ng n c - Kh n n - Trái cây hay bánh ng t tráng mi ng Báo và gi i thích cho ng i b nh

Giúp ng i b nh chu n b tâm lý tr c Gi m s lây nhi m

Nh ng i m c n uý Thái ni m n , ân c n R a s ch các m t a bàn tay

Các d ng c này ph c v cho b a n và ch a các lo i th c n

Gi i thích cho ng i b nh hi u v m quan tr ng c a vi c n ng y giúp mau bình ph c D n d p gi ng, t u Môi tr ng c ng gi ng cho g n gàng làm nh h ng n ngon mi ng c a ng i b nh - Cho ng i b nh r a Gi m b t nguy c tay lây nhi m - S a l i u tóc, qu n áo ng i b nh g n gàng, t m t t t ng i b nh n m Giúp ng i b nh hay ng i tu theo tình tho i mái trong khi tr ng b nh n - m nóng x i ra Các th c n c chén v trí thích h p - Cho canh vào tô, và d dàng cho vi c thêm vài c ng hành ch n l a th c n ngò lên trên m t trong khi n - Cho các món n ra a, trình bày p m t - t chén n c ch m gi a khay có th cho ít t n u ng i b nh thích - S p x p khay n, chén, a, mu ng ra mâm 262

Thái ni m n , vui v , thân thi n

D n d p s ch s vùng ph c n, n ch các mùi hôi N u ng i b nh không t r a tay c thì ng i u d ng giúp Gi an toàn cho ng i b nh trong su t th i gian n Trình bày mâm n p m t và có tr t t m t ph n giúp vi c khích thích ng i b nh n ngon mi ng n

Hình nh minh h a

9. Giúp ng nh n

5. T

- Choàng kh n n qua ng i b nh - t khay th c n tr c m t ng i b nh u d ng x i c m ra chén g p th c n và xúc cho ng i b nh n ng mu ng nh m t - Cho ng i b nh u ng ng mu ng canh nh - L n l t xen k gi a các món n cho n khi xong b a - Cho ng i b nh n tráng mi ng b ng trái cây ho c bánh ng t - Lau mi ng l i cho ng i b nh - Cho ng i b nh súc mi ng và u ng n c 10. Giúp ng i ng i b nh n m, nh ti n nghi ng i t th thích h p - Báo và gi i thích vi c ã xong 11. Thu d n - Cho t t c th c n ng c th a vào thùng ch a - R a s ch khay và các ng c b ng n c và xà phòng - Lau khô vào n i qui nh 12. Ghi h s - Ngày gi cho n - Kh u ph n n - S l ng th c n ng i b nh n c - Lý do t i sao không n h t su t n - Ph n ng và c m nh n c a ng i b nh khi n

- Tránh th c n r i vãi làm b n qu n áo ng i b nh - Giúp cho ng i nh th ng th c, nhìn ng m món n dàng - Cho ng i b nh n t t tránh nguy s c do nu t v i. - Thay i món giúp ng i b nh n ngon mi ng và ngán - Giúp ng i b nh ti n nghi và tho i mái sau khi n

Trong su t th i gian cho ng i nh n, ng i u d ng luôn nói chuy n v i ng i b nh v các l i ích c a món n, kh u v a ng i b nh l n n sau ngon mi ng h n và luôn h i th m m nh n c a ng i b nh khi n v i l i l quan tâm, chu áo và ni m n

Giúp th c n d tiêu Gi an toàn cho hóa ng i b nh

X lý rác theo úng N u ng i b nh qui nh có nguy c lây nhi m qua ng ch ti t thì s x lý các d ng c theo úng qui nh ánh giá tình tr ng Ghi chú c n th n dinh d ng c a nh ng c m nh n ng i b nh ph a ng i b nh giúp Bác s có bi n món n góp pháp h tr ý v i khoa dinh ng giúp nâng cao ch t l ng ph c v ng i nh t t h n

ánh giá và hu n luy n

5.1. ánh giá tr Câu h i l

c hu n luy n ng giá:

Stt N i dung câu h i 1 Dinh d ng là m t trong nh ng nhu c u c b n c a con ng i 2 Ch n h p lý là ch n a d ng có t 4-5 lo i th c n trong m t b a 3 Y u t môi tr ng không nh h ng gì n s n ngon mi ng c a ng i b nh Nên cho ng i b nh v sinh r ng mi ng tr c khi n giúp ng i b nh n 4 ngon mi ng h n 5 Trình bày món n p m t c ng là m t trong các y u t giúp ng i b nh n 263

úng

Sai

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

ngon mi ng Ng i b nh hôn mê c ng có th cho n qua ng tiêu hoá c Không nên cho ng i b nh nhìn ng i khác n S p x p th c n g n gàng giúp ng i b nh n ngon mi ng h n Nên cho ng i b nh n cháo d nu t Trong khi cho ng i b nh n nên nói chuy n ng i b nh không chú ý n món n, giúp ng i b nh n c nhi u h n Nên h ng d n ch n b nh lý cho ng i b nh trong khi cho ng i b nh n Trong khi cho n ph i quan sát s c m t c a ng i b nh phòng ng a bi n ch ng Trong khi cho ng i b nh n, nói chuy n v i ng i b nh v các c m nh n c a món n V sinh r ng mi ng sau khi n Nên cho ng i b nh t p nhai v i k o singum giúp duy trì ho t ng c a tuy n c b t và c nhai

5.2. Hu n luy n có giáo viên h Tr c khi b t àu ph n h nh ng yêu c u chính c n t

ng d n và làm m u ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m thông báo c trong bu i hu n luy n:

Ph i ch c ch n sinh viên hi u rõ cm iv n trong bu i hu n luy n. Khi t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, nh ng u mà sinh viên ch a n m rõ và chú ý n nh ng u mà sinh viên có th t c sau bu i hu n luy n Tóm t c nh ng v n c n chú ý. Tr c khi gi i thích và th c hành, c n p n nh ng b c quan tr ng trong k n ng. Giáo viên c n ph i nói rõ t ng b trong ph n quy trình k thu t.

Giáo viên gi i thích và làm m u: Giáo viên s th c hi n toàn b các b c c a k thu t, sau ó s làm l i t ng c m t c a k thu t và gi i thích lý do t i sao ph i th c hi n nh ng b c k thu t này, trong khi ó sinh viên s quan sát và làm theo, sinh viên có th t nh ng câu h i và nh n xét và th m chí có th yêu c u giáo viên th c hi n tr l i b c quy trình mà sinh viên không n m rõ. Ki m tra s ti p thu c a sinh viên: M i m t sinh viên lên trình di n l i k n ng v a d y khác s quan sát và cho nh n xét.

264

ng th i các sinh viên

Th c hành theo nhóm: Các sinh viên s c th c hành trên mô hình theo t ng nhóm nh theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai 5.3. T

ng giá: S

ng ki m l

d ng b ng ki m (checklist)

ng giá k thu t h tr ng

Stt

i b nh n

N i dung

Chu n b ng

a tay s ch

So n d ng c

Chu n b tâm lý cho ng

Chu n b vùng ph c n

Chu n b ng

t th ng

Không liên quan

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

i b nh

i b nh i b nh thích h p

Trình bày mâm c m

Giúp ng

i b nh n

Giúp ng

i b nh ti n nghi

Thu d n d ng c

Ghi h s

6. Th c hành k thu t 6.1. Th c hành t i lab không có giáo viên 6.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên 6.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 6.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách: Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên t i khoa lâm sang Giáo viên h

ng d n t i khoa lâm sàng

265

NG THÔNG D DÀY

1. Gi i thi u t ng quan t ng thông d dày là m t k thu t th ng dùng cho ng i b nh m i l a tu i khác nhau, c u tr ch m sóc trong n i khoa hay ng ai khoa, cho các tr ng h p p c u hay mãn tính. Có 2 ng t ng thông vào d dày: ng t m i n d dày th ng áp ng nhi u và có th gi ng l i nhi u ngày; ng t mi ng n d dày ít s d ng h n vì gây nh ng b t l i nh ng i b nh d c n ng, không nói chuy n c…Ch dùng khi i b t n th ng hay trong tr ng h p không c n l u ng. thu t này

c áp d ng v i nhi u m c ích khác nhau nh :

gi m áp l c c a h i hay d ch ng trong d dày cho nh ng ng i b nh sau ph u thu t d dày hay các b nh lý liên quan n vi c ti t d ch v và kh n ng tiêu hóa c a dày, giúp gi m ch ng b ng v t th ng mau lành và ng i b nh d ch u. Trên lâm sàng th ng g p t ng thông d dày trong h tr vi c nuôi d ng, cho thu c ng i b nh i v i nh ng ng i b m t kh n ng n u ng b ng ng mi ng. Ngoài ra nó còn a d ch v , hay trong tr

c áp d ng b m r a d dày gi i c, gi m n ng ng h p c n hút d ch v ch n oán b nh.

acid

thu t t ng thông d dày th ng làm ng i b nh khó ch u và d gây m t s nh ng tai bi n nguy hi m có th làm ng i b nh tím tái, ng t th trong quá trình t c ng nh bi n ch ng gây viêm ph i, viêm lóet m i sau khi t. Do ó khi ti n hành k thu t này ng i u d ng ch th c hi n khi có y l nh c a th y thu c và c n ph i ki m tra úng theo yêu c u c a k thu t và thích h p v i t ng ng i b nh. 2. M c tiêu k n ng 1. Trình bày m c ích và ch 2.

nh cho các tr

ng h p

t ng thông d dày

Ch n l ai ng thông d dày thích h p v i m c ích

u tr và ch m sóc

3. Th c hi n các yêu c u nh n

nh ng

i b nh khi có ch

4. Th o lu n nh ng nguy c gây tai bi n khi 5. Th c hi n c quy trình ng c và k thu t

t ng và cách

t ng thông d dày úng,

6. Th o lu n và t rèn luy n v thái

và cách ti p xúc ng

t ng thông phòng

, chính xác theo yêu c u i b nh khi th c hi n

3. Lý thuy t liên quan k n ng thu t t ng thông vào d dày c ch nh tùy theo m c ích, th i gian c a vi c u tr mà l a ch n ph ng pháp khác nhau và l ai ng thông cho phù h p. Có 2 ph ng pháp t ng thông d dày: Ph ng pháp 1: t ng thông m i ho c mi ng n d dày là a ng thông vào ng tiêu hóa qua ng t nhiên t m i hay mi ng n th c qu n vào d dày. Ph ng pháp này th ng áp d ng trong tr ng h p c p hay c n l u ng không quá 1 tháng, trong u ki n thành niêm m c m i mi ng không t n th ng. K thu t t ng do u d ng th c hi n theo ch nh c a bác s . Ph ng pháp 2: M d dày qua da, ph ng pháp này do bác s th c hi n t ng qua ph u thu t m thành d dày, ng thông c t tr c ti p vào d dày và may c nh vào thành b ng th ng áp d ng khi không t c b ng ph ng pháp 1, hay c n duy trì ng lâu trên 1 tháng. Trong ph m vi bài này chúng ta l u ý 266

n ph

ng pháp 1

thu t t ng thông m i mi ng – d dày th ng gây c m giác khó ch u cho ng i b nh khi t và sau khi l u ng, cho nên u d ng c n ph i bi t gi i thích ng i b nh h p tác th t t t trong quá trình a ng vào c th , nh v y s gi m c m giác s hãi và kích thích c ng nh s không gi t b ng sau khi t. 4.

Yêu c u nh n H i ng

nh tr

c khi th c hi n k thu t

i b nh:

Tìên s ch n th

ng, ph u thu t, d

Tu i tác giúp l a ch n c

ng vùng m i mi ng

ng thông

Khám: thông c a m i, vách ng n m i có b v o Nghe âm ru t Gõ, s vùng b ng xác

nh tình tr ng c ng ch

ng h i vùng b ng

Th ph n x nôn Tình tr ng tri giác: Ng

i b nh t nh hay mê

Ki m tra y l nh c a bác s , và ng, l ai ng thông c n dùng. 5.

u d

ng c n ph i hi u rõ m c ích vi c

ng thông d dày

ng thông m i mi ng - d dày c làm b ng nh a m t u có nhi u l nh xung quanh thân ng tránh ng thông b t c hoàn toàn dùng t vào d dày, u còn l i c g i là uôi ng th ng có d ng hình ph u, dùng th c n hay n i v i máy hút. Trên thân ng có v ch ánh d u nh ng an n d dày, tuy nhiên chi u dài này khác nhau m i ng i, do ó òi h i u d ng c n ph i o chính xác và làm d u ng tr c khi ti n hành k thu t. ng c t t m i hay mi ng c a ng i b nh qua h u vào th c qu n n d dày. Chi u dài ng s c o t ng ng t m i n trái tai và t trái tai n h u. Ti n trình t ng, ng luôn ti p xúc v i niêm m c ng tiêu hóa, t sàn m i n h u vào th c qu n và d dày, do ó r t d gây t n th ng, vì v y khi t ng u ng ph i thao tác nh nhàng, không c s c khi g p ch ng ng i, k thu t thành th o, ng ng thao tác ngay và báo v i bác s n u d ch ti t có màu . Khi t ng n ngã t u ng th ng gây kích thích làm ng i b nh ho s c, bu n nôn, ói. gi m c m giác này khi t u d ng c n h ng d n ng i b nh hít th sâu b ng mi ng và nu t theo yêu c u c a u d ng, c ng nh tránh c viêm ph i do hi n t ng trào ng c, u d ng nên t ng i b nh n m u cao n u c khi t ng thông và duy trì t th này 30 phút sau khi cho n. Xác nh ng d dày tr c khi th c n hay b m r a, ki m sóat áp l c khi d ch vào d dày. Tr ng h p ph i l u ng thông l i u d ng c n ch m sóc v sinh m i th ng xuyên, c nh ng không gây c sát u m i, s d ng ch t tr n tan trong n c, gi v sinh h th ng ng, t 5 - 7 ngày ho c khi b n thay ng và i v trí t m i l n thay ng tránh viêm lóet niêm m c m i t i v trí c nh ng. Các lo i ng thông d dày: 5.1.

ng 1 nhánh ng thông m i d dày (Tube Levin, Nasogastric, Ryle’s) ng th

c dùng

: Nuôi d ng trong tr ng h p không n u ng tr ng quá suy ki t ho c t ch i không ch u n nh ng não, ch n th ng hàm m t, tai bi n m ch máu não… Hút d ch d dày

c b ng ng mi ng, hay tình i b nh hôn mê, ch n th ng s

xét nghi m tìm vi khu n, o n ng 267

acid d ch v

Hút d ch d dày ng t quãng v i áp l c nh b ng tr ng l c sau ph u thu t t ng quát, ph u thu t ng tiêu hóa giúp gi m ch ng b ng

Tube Levin

Nasogastric tube

Ryle’s tube

ng thông m i d dày 1 nhánh 5.2.

ng 2 nhánh ng Salem sump, Nasogastric sump c ng

c làm b ng nh a d o, có hai

nhánh : + 1 nhánh l n dùng

n i v i máy hút, th

ng áp d ng khi c n hút liên t c

+ 1 nhánh nh h n n m trong nhánh l n dùng cung c p l ng không khí phòng ng dính vào thành c a d dày khi c n hút liên t c v i áp l c, tránh gây t n th ng niêm m c c a d dày ng Lavacuator: Ch t ng theo ng mi ng, ng có 1 nhánh l n dùng thóat d ch hay hút d ch r a, và nhánh nh dùng b m d ch r a. Th ng áp d ng khi n b m r a liên t c d dày ng Ryle’s: Th cho thu c

ng dùng

nuôi d

ng, 1 nhánh

ng Salem sump

cho th c n, còn 1 nhánh

ng Nasogastric sump ng thông m i d dày 2 nhánh

6. Xác

nh ng thông vào úng d dày

Có nhi u cách, nh ng ph ng pháp giúp xác nh chính xác nh t là ch p XQ vùng b ng, cho hình nh chính xác ng ang d dày, nh v y c n dùng l ai ng có ch t c n quang. Ph ng pháp này c n th c hi n nh t là i v i tr con, trong nh ng tr ng h p c n l u ng, hay i v i ng i b nh hôn mê, ho c khi th ng b ng ph ng pháp hút d ch v có pH > 5.5 ( Metheny 2004; NPSA 2005). Ph ng pháp hút d ch d dày, th n ng pH d ch v ( Rollins 1997 ) yêu c u nh n hay b ng 5.0. Trong m t s tr ng h p hút không ra d ch v , u d ng có th y ng vào thêm 3 - 5cm. Tuy nhiên ph ng pháp này chính xác t kho ng 85%. Tr ng

c khi hút d ch v nên ch n n ng c a d ch v .

1 gi

sau khi n ho c u ng thu c

tránh nh

Ph ng pháp b m h i 10 - 20ml không khí vào d dày, nghe b ng ng nghe vùng th ng v . Ph ng pháp này không c chính xác, không có kh n ng xác nh ng thông d dày (Metheny 2004; NPSA 2005). 268

Quy trình k thu t Các b c th c hành 1. Ki m tra y l nh

2. R a tay, nh n nh ng i b nh (NB) - Tri giác, tu i - Ti n s - M i mi ng - B ng : C ng ch ng, au

ng pháp ti n hành

c y l nh t h s , xác nh: - M c ích c a k thu t - Yêu c u liên quan n k thu t - Ph ng th c th c hi n - L ai ng thông - Th i gian ti n hành Quan sát và h i ng

i b nh:

Lý do

Hình nh minh h a

- K thu t c n có y nh c a bác s u d ng chu n b t các yêu c u tr c khi th c hi n, s làm ng s an tòan cho ng i b nh - Xác nh kh n ng ng i b nh h p tác khi th c hi n k thu t

- Tên tu i, nh h ng - H i ch n th ng, ph u thu t liên - Tìm v trí quan vùng m i, mi ng tòan - D ng, viêm m i d ng - Nhìn có t n th ng, ti t d ch - Th thông m i : D t l ng bàn tay vào sát l m i NB, h ng d n NB 1 tay è 1 bên i và th ra, th c hi n t ng bên, so sánh ghi nh n k t qu - Nhìn hình dáng, l n c a b ng - Nghe âm ru t -Gõ vang -S xác nh s c ng ch ng, m au

Nh ng i m c n l u ý

- M c ích nuôi d ng nên n chú ý ph ng th c cho n, hay nh gi t liên t c - N u là hút d ch c n bi t hút ng t quãng hay liên t c, áp l c hút, m c ích hút d ch gi i áp hay ch n óan b nh - Ng i b nh tr l i có chính xác - N u NB t ch i, kém ý th c, không h p tác nên c n ng i h tr t ng an - Ch n v trí t ng không có n th ng, viêm , ti t d ch

- ng thông là v t l có th gây viêm t i ch

- Ch n m i nào thông h n

- C n ghi nh n k t qu so sánh - Bên m i không thông - Nghe âm ru t t ng vùng gây tr ng i ho c d - Th c hi n s sau cùng n th ng khi t ng - Nh n nh m c ng ch ng, tình tr ng tiêu hóa s h tr các yêu c u khi th c hi n k thu t

269

thông c a m i

3. R a tay

Theo quy trình r a tay n i khoa

Gi m s lây nhi m vi sinh v t

- Th c hi n theo quy trình - Chú ý móng tay, k ngón tay

a tay th 4. Chu n b d ng

Chu n b khay d ng c : y d ng c giúp - S an y - Kh n s ch ti n l i và an tòan cho - S p x p ng n n p - ng thông m i d dày 1 nhánh quy trình k thu t hay 2 nhánh c thích h p - Ch t tr n K.Y - Gi y quì - Cây è l i - Que gòn, g c mi ng -B nh t u - Ly n c u ng c - Kh n bông l n - V i cao su - G ng s ch - Gi y lau mi ng - B ng keo: 1mi ng nh làm d u, 1 mi ng dài 8cm v i 1 u ch ôi, 1 mi ng dài 6cm - Kim b ng c nh ng * Th c n d ng dung d ch (n u cho n qua ng) *Máy hút, Túi d n l u (n u hút ch v )

270

ng qui

Khay d ng c

ng keo c

nh ng

m i

TRONG

5. Báo gi i thích NB

- Thông báo m c ích c a k thu t Chu n b t t v tâm lý, - NB hi u m c ích c a k thu t, - Gi i thích ý ngh a, ích l i c a k n s ph i h p c a ng ý h p tác thuât NB, gi m nguy c rút - Cung c p tranh nh, ho c cho ng NB ti p xúc v i NB khác ã c t ng

6. Chu n b t th NB

Quay u gi ng cao 300 - 450 ho c kê g i d i vai và u

th thu n l i tránh u cao t a g i, c th ng, không n th ng và giúp NB nên ng a u v phía sau, d nu t d dàng trong khi dàng g p c v h ng ng c khi ti n trình t ng nu t

Ng 7. Chu n b ti n nghi cho NB

- Chòang v i cao su và kh n bông vùng ng c, c - t b n h t u d i 1 bên c m NB a gi y lau mi ng cho NB c m u c

- B o v tránh th m t d ch vào áo, v i tr i gi ng - H ng d ch nôn ói khi n - V sinh m t

- V i cao su t bên d i kh n bông - Góc l n c a kh n h ng v bên th c hi n

8. Che bình phong

Kéo màn xung quanh gi che bình phong

T o s riêng t giúp NB th ai mái, t tin

Màn che, bình phong ng n cách NB v i ng i b nh khác

9. T th

thu thu

Giúp D d dàng khi thao tác

ng bên thu n tay c a D và ngang vùng ng c

ng, hay

ng bên ph i (P ) c a NB n u n tay P ng bên trái (T) c a NB n u n tay T

271

i b nh n m

u cao

10. V sinh m i

Dùng que gòn, th m n ch m i

c lau niêm V sinh m i giúp thông và tránh nhi m khu n

- Không làm gòn quá t - Không kích thích làm NB h t i

sinh m i 11. Mang g ng ch

Theo quy trình mang g ng

B o v D tránh nhi m d ch ti t

- Theo quy trình - G ng c thích h p

Mang g ng s ch 12. o ng

- o ng t u m i n dái tai cùng bên, t dái tai n m i c - Dùng b ng keo nh hay vi t không phai ánh d u

Xác nh chi u dài ng - ng không ch m vào m t, áo n t chính xác trên NB ng NB - o chính xác th c t trên NB, không dùng v ch ghi có s n trên ng o ng

ánh d u ng b ng vi t không phai 272

13.Thoa ch t tr n

Dùng g c th m ch t tr n thoa vào u ng thông, ho c nhúng u ng vào ly n c

- Giúp t ng d dàng, gi m s kích thích niêm m c sàn i - Ch t tr n tan trong c s không gây bám dính d ch ti t khi u ng 14. C m ng thông - Tay thu n dùng g c c m u ng Giúp thao tác d ng thông không v ng do quá - Tay không thu n cu n ph n ng dài, h n ch nhi m u n g n m c làm d u ng thông

- Thoa tr n u ng 1 an dài 7 - 10cm - Làm t u ng không ng c thân ng

- Tránh ch m u ng thông, m cách u ng 10 - 15 cm - C m ng nh c m vi t

m ng thông 15. Thông báo v i NB b t u k thu t

- Thông báo c m giác khi t ng - Gi m lo l ng,s hãi NB l ng nghe, ng ý th c hi n - D n dò NB v t th và ph i h p làm t ng kích thích và theo yêu c u D co th t - C n s h p tác c a NB

273

16.

t ng

- Nh p 1 : D a ng vào d c sàn i hay mi ng n h u - Nh p 2: H ng d n NB nu t, D ti p t c a ng theo nh p nu t - N u g p tr ng i ng khó qua h u th c hi n: + Lùi ng l i 1 an, xoay nh ng th c g ng a ng h ng xu ng + H ng d n t th u NB g p v ng ng c + H ng d n NB nu t - Tr ng h p NB ho, s c, nôn : + Lùi u ng n h u, ng ng y ng thêm + H ng d n NB hít th bình th ng, th sâu b ng mi ng + H ng d n NB nu t D ti p t c thao tác - Khi ng vào c m t an, b o NB há mi ng dùng cây è l i, ki m tra ng có cu n trong mi ng - D ti p t c t ng n m c làm u - H i NB tr l i - Dùng èn soi thành sau h ng

- Hút d ch v b ng b m tiêm, th gi y quì

- Gi m c m giác khó ch u do ng kích thích vào cu n m i trên - Khi nu t n p thanh thi t s y khí qu n, th c qu n m nên ng dàng di chuy n vào th c qu n

- C m u ng t theo sàn m i ng xu ng tai 1 an 12 cm - Nu t khan ho c v i m t ít n c - M i l n nu t y ng 1 an 2,5 – 5cm - Thao tác nh nhàng, luôn ng d n và khuy n khích NB th c hi n theo yêu c u

- T th này giúp làm - Quan sát s c di n NB không p ng khi qu n và tím tái, ho s c, các kích thích gi m d n r ng ng th c qu n - Ki m tra khi ng vào kh ang 25 cm - C m giác t ng - Th ng g p NB tâm th n nh nhàng, vào d dàng, nh ng th c s ng không vào d dày, - t chi u dài ng - M c làm d u n m i NB vào n d dày - NB không nói c c không khó th có nhi u kh n ng ng - NB nói tím tái vào khí qu n - ng luôn i qua h u - Th y ng i qua thành sau ng m i n th c ng qu n - Hút d ch v khi ng ang d dày

t ng thông vào m i

t ng, NB há mi ng th

- Hút 2ml d ch v -Th gi y quì chuy n màu xanh sang tím

274

Hút d ch v , ki m tra

17. Ki m tra ng thông

Ch p X.Q n u c n

-Cho hình nh chính xác là ng ang d dày

- ng thông c n quang, th y hình nh ng n m trong d dày

Ch p X.Q ki m tra ng 18. Tránh h i vào dày

19.C

nh ng

óng n p b ng nút hay g p và c t uôi ng

- Dùng b ng keo dán c vào m i và má NB -C

nh ng

áo c a NB

nh ng

Không cho không khí tr c ti p vào d dày gây ch ng b ng

d dày

- Không khí không vào d dày - NB không than t c b ng sau khi t

- Tránh t t ng

- Dán 1 u trên sóng m i, ph n còn l i dán xung quanh thân ng - Gi m áp l c ng trên - Không c sát ng vào u m i vùng m i khi ng di - ng c gi ch c trùng v i ng c làm d u - Dán tròn ng tr c khi dán trên má NB -C nh ng vào áo mà không xuyên qua ng - ng không v ng t m nhìn c a NB

nh ng

nh ng 275

m i

m i, áo

20. Tiên nghi cho NB

- Lau m t, mi ng cho NB - Gi i thích kích thích c a ng s gi m d n

- V sinh giúp NB th ai mái - Tr n an NB không rút ng

- Lau m t NB s ch, khô - NB hi u và ch p nh n l u ng theo yêu c u u tr

21. D n d p d ng

Theo quy trình kh khu n d ng c

Tránh lây nhi m vi sinh v t

Theo tiêu chu n kh khu n d ng theo t ng l ai

22.Tháo g ng, r a tay

Theo quy trình

o v tránh lây nhi m d ch ti t

Theo yêu c u quy trình k thu t

23. Ghi h s

- Tình tr ng NB - Ngày gi

t ng

- Các yêu c u ch m sóc ti p theo u có

Ghi chép h s là qui nh c n thi t giúp ki m tra, ánh giá kh ng, trách nhi m c a D

- Tính ch t d ch (n u c n) - Tên D th c hi n

276

ng b trái l n ra ngòai, cho vào túi rác màu vàng

- Ghi chép rõ ràng úng và theo yêu c u vào phi u ch m sóc - Ghi ngay sau khi hòan t t k thu t

8. T

ánh giá và hu n luy n

8.1. ánh giá tr

c hu n luy n

Stt 1

N i dung ud ng

ng c n bi t ti n s ch n th

úng

ng, ph u thu t vùng m i tr

Chi u dài ng thông

D ch d dày có

o ng thông x. c

Ch ng ch nh nuôi d ng thông m i d dày

V sinh m i và mi ng th

M i nh p

Nên ch n ch t làm tr n ng l ai tan trong n

Ch p X.Q b ng là cách xác

Áp l c hút d ch d dày nên dùng áp l c cao ngay t

Cho NB ng m á hay k o giúp kích thích tuy n n

14 15

t vào d dày kh ang 50 cm

pH > 5.0 tt m i

n d dày t ng ng

ng ng t trái tai

i b nh ch n th

ng xuyên sau khi

nm it m i

ng g y x

ng hàm b ng

i b nh

c i b nh khi hít th

nh chính xác nh t ng thông

i b nh hôn mê không h p tác thì không

t ng

thông m i b ng cách h i c m nh n c a ng

Vi c l a ch n c

n v ch 1 trên ng

a ng vào kh ang 7-10cm theo nh p nu t c a ng

ch d n l u t n báo bác s

c khi

Sai

ng thông d dày n u có màu

d dày

u sau ó gi m d n c b t khi l u ng c ng thông m i d dày

thì ph i rút ng ngay không

ng thông tùy thu c vào tu i c a NB

8.2. Hu n luy n có giáo viên h

ng d n và làm m u

Tr c khi b t u th c hi n ph n h thông báo nh ng yêu c u chính c n t

ng d n th c hành, giáo viên có trách nhi m c trong bu i hu n luy n.

Sinh viên ph i ch c ch n hi u rõ các v n

liên quan

n k thu t.

Khi b t u bu i hu n luy n, nên làm rõ các câu h i, gi i áp nh ng th c m c a sinh viên và th o lu n nh ng m c tiêu sinh viên c n t c trong bu i hu n luy n. Tóm t t nh ng v n

c n chú ý

Tr c khi th c hành, sinh viên th o lu n theo nhóm, nh c l i trình t trong k thu t, nêu nh ng b c quan tr ng trong k n ng, th o lu n các v n và a ra gi i pháp.

các b c khó kh n

Giáo viên gi i thích và làm m u Giáo viên gi i thích tòan b quy trình k thu t, trình di n các b sinh viên quan sát có th v a làm theo Sinh viên t nh n xét và

t câu h i 277

c theo quy trình,

Giáo viên gi i thích l i các v n

theo yêu c u sinh viên

Ki m tra s ti p thu c a sinh viên Giáo viên s m i m t sinh viên th c hi n l i k thu t Giáo viên nh n xét nh ng u

m, nh ng sai sót c n chú ý v i tòan th nhóm

Th c hành theo nhóm Yêu c u t t c sinh viên u ph i th c hành theo quy trình k thu t. Giáo viên u ch nh thao tác giúp sinh viên quen d n v i các k n ng. Giáo viên chú ý nh ng sai sót khi sinh viên th c hành, h ng d n l i giúp sinh viên th c hi n cho d dàng và t yêu c u Các b n sinh viên khác cùng quan sát b n th c hi n thao tác trong k thu t, cùng óng góp ý ki n và rút kinh nghi m khi giáo viên s a sai 8.3. T

ng giá: S ng ki m :

d ng b ng ki m t ng thông m i mi ng d dày i dung

1. Ki m tra y l nh Nêu c m c ích, yêu c u k thu t, ph t ng, l ai ng thông

Không liên quan ng th c

2. Nh n nh NB - Tri giác, tu i, ti n s b nh liên quan, ti n s d ng - Khám m i: Niêm m c, thông - Khám b ng: l n, c ng ch ng, au, nhu ng ru t 3. R a tay - R a tay n i khoa - Làm khô tay 4. Chu n b d ng c Chu n b khay d ng c - Kh n s ch - ng thông m i d dày l ai và c thích h p - Ch t tr n K.Y - Gi y quì - Thanh è l i - Que gòn, g c mi ng - Khay h t u - Ly n c u ng c - Kh n bông l n - V i cao su - G ng s ch - Gi y lau mi ng - B ng keo: 1 mi ng nh làm d u, 1 mi ng dài 8cm i 1 u ch ôi, 1 mi ng dài 6cm 278

Sai

Không Ghi chú làm

- Kim b ng 5. Thông báo gi i thích NB - M c ích - Ích l i c a k thu t 6. Chu n b t th NB Cho NB n m u cao 300 - 450 ho c ng i 7. Chu n b ti n nghi cho NB - V i cao su và kh n bông vùng ng c, c - Khay h t u d i 1 bên c m NB - Gi y lau mi ng - Che bình phong 8. T th D ng cùng bên v i tay thu n c a D 9. V sinh m i - Không làm gòn quá t - Không kích thích làm NB h t h i 10. Mang g ng s ch 11. o ng - o ng t u m i n trái tai, t trái tai c - ng không ch m vào m t, áo NB

nm i

12. Làm d u n v ch o ng b ng keo nh hay vi t không phai 13. Thoa ch t tr n - Thoa u ng 1 an dài 7 - 10cm - N u dùng n c không ng n c thân ng 14. Thông báo v i NB b t u k thu t Báo c m giác khi t ng, d n dò NB v t th và ph i h p 15. t ng thông - t ng n m c làm d u - Có h ng d n NB nu t, a ng theo nh p nu t 3 - 5cm - Thao tác nh nhàng 16. Ki m tra ng thông n d dày - Nêu c nhi u cách th : - H i NB tr l i c - Hút d ch v b ng b m tiêm, th gi y quì - Ch p X.Q n u c n

i màu

17. C nh ng - M i: Không c sát ng vào u m i - Má: Dán tròn ng tr c khi dán trên má NB - C nh ng vào g i hay áo mà không xuyên qua ng 279

18. Ti n nghi cho NB - Lau m t, mi ng - D n dò NB không rút ng 19. D n d p d ng c - Phân bi t d ng c c n kh khu n, ti t khu n - X lý rác, d ch ti t úng cách 20. Ghi h s Tr l i c các n i dung c n ghi và n i ghi 9.

Th c hành k thu t

9.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 9.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm : b t k n i nào, không có giáo viên 9.3. Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 9.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách: Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

280

D NG BÔ V T, BÔ D T

1. Gi i thi u t ng quan Khi ng i b nh không th r i kh i gi ng i n nhà v sinh i tiêu ti u, ng i u d ng c n cung c p bô d t h s d ng t i gi ng. Trong các d ng c s d ng bài ti t t i gi ng có hai lo i bô d t là phù h p: Lo i bô d t thông th ng, làm b ng kim lo i hay b ng nh a c ng, có m t vòng cong tr n láng u trên và m t u d i c c nh, sâu kho ng 5cm. M t lo i bô d t d tr t h n, c thi t k cho nh ng ng i nh có bó b t thân ho c chân, có m t u trên nông, sâu kho ng 1,3cm, u trên c a bô t v a vào d i mông h ng v phía x ng cùng, v i u d i n m d i ùi trên. Bô d t b ng kim lo i nên c làm m v i n c tr c và sau ó lau khô tr c khi s ng.

2. M c tiêu k n ng 1. Chu n b 2. Th c hi n

d ng c trong k thu t s d ng bô v t, bô d t

c k thu t s d ng bô v t, bô d t

3. Lý thuy t 3.1. Ch

thu t s d ng bô v t, bô d t Ng

i b nh có v n

i b nh sau m .

i b nh h n ch v n

i b nh có ch

c áp d ng trong các tr

gây h n ch

ng h p sau:

i ti u ti n không gi i quy t

ng ho c m t kh n ng v n i ti u ti n t i gi

ng.

3.2. Bi n ch ng thu t s d ng bô v t, bô d t r t an toàn và ít khi gây tai bi n n u th c hi n úng k thu t trong su t quá trình th c hi n th thu t.

281

Các b c th c hành 1. Thông báo cho ng i b nh k thu t p làm

3.3. Quy trình k thu t

TRONG

2. Chu n b d ng c

3. K thu t ti n hành 3.1. m b o s kín áo ng i b nh 3.2. ánh giá tình tr ng v n ng c a ng i b nh

ng pháp ti n hành

Lý do

Gi i thích ti n trình s th c hi n: n i dung Giúp ng i b nh và m c ích tho i mái và h p tác trong su t quá trình th c hi n

Nh ng i m c n l u ý

Hình nh minh h a

m b o l a ch n lo i bô v t, bô d t phù h p - Nêu rõ s d ng bô v t, bô d t s có chút không tho i mái nh ng c n thi t cho ng i b nh D ng c s ch: - Bô v t, bô d t ã c r a s ch và kh khu n - G ng tay s ch - B t tal tr c khi dùng cho ng i nh - Kh n che ph - Bô d t - Bô v t, bô d t phù h p c làm m tr c khi s d ng - Ph n s d ng bô d t cho i ti n và ti u ti n, nam gi i s d ng bô v t cho ti u ti n và bô d t Hình 1: Các lo i bô v t - bô d t cho i ti n Kéo màng che kín gi ng m b o s riêng t ng viên ng i b nh và tho i mái cho tho i mái và h p tác ng i b nh t ch c - ánh giá ý th c NB v i ngo i gi i. - NB h n ch v n Chú ý m c - ánh giá s u ch nh c vòng h u ng áp d ng vòng môn ph ng pháp h tr - NB m t kh n ng n ng hay không c phép g ng s c, c n áp d ng ph ng pháp h tr hoàn toàn 282

3.3. i v i ng i t ng i b nh n m ng a v trí thu n Nâng u Giúp ng i b nh c m cao b nh có th v n i gi ng giúp h n ch th y tho i mái ng nh ng h n ch - Nâng cao u gi ng lên 30 c ng quá m c u d ng mang g ng tay và yêu c u a l ng và cung ng i b nh co chân, d ng hông, nâng p s nâng cho hông lên và y hông v phía tr c thân trên - Khi ng i b nh nâng hông, u d ng t 1 tay d i x ng cùng c a ng i nh, ch ng khu u tay lên m gi ng và s d ng nó nh m t v t nâng giúp nâng ng i b nh lên, ng th i y bô xu ng d i ng i b nh 3.4. i v i ng i 1. H th p gi ng và giúp ng i b nh b nh không th v n n nghiêng qua m t phía, l ng h h ng ng ho c không an phía u d ng toàn cho phép 2. Thoa b t nh nhàng và m ng vào ng i b nh g ng ng, mông tránh cho da dính vào bô c 3. t bô d t nh nhàng t a vào mông, t bô n m trên m và u d i c a bô ng v chân ng i b nh 4. M t tay gi bô, tay kia gi ph n hông trên c a ng i b nh. Cho NB l n tr l i lên trên bô. Không c y bô i ng i b nh. 5. Khi NB ã c t tho i mái, nâng u gi ng lên 30o 6. t m t cái kh n ã c qu n l i hay t cái g i nh d i ph n l ng b cong a ng i b nh 7. Nâng u g i ch ng lên ho c yêu c u t o s tho i mái ng i b nh ch ng u g i phù h p cho NB i t th ng i x m. 283

Hình 2: T th t bô (Hình trên: t bô sai t th Hình d i: t bô úng t th )

Không nâng u g i lên u ch ng ch nh Chân

Hình 3: t bô trên ng không th v n ng

i b nh c

4. Sau khi nh i ti n giúp ng i b sinh và tr v tho i mái

u d ng nên i u d ng yêu c u Giúp ng i b nh Ng i ngoài qua m t bên và ngh ng i và th tránh kéo ho c y bô t gi n i hông ng i b nh i vì u ó có th kéo bô ra và gi bô c n ng da và gây ra v t ra ngoài th ng ph n m m ch ng - Sau khi bô c l y i, ng i i u n nh v t tr y ng trong khi ang mang g ng, v sinh h u môn và vùng áy ch u c a ng i b nh

ng i l y bô ra ng xong, ng i b nh l n ra nh v nâng hông lên t th u d ng l y th n tránh b

5. u d ng ánh Bô c làm s ch trong nhà v sinh và giá tính ch t phân, ti t khu n tr c khi s d ng cho ng i sau ó v sinh bô khác ngay

6. Thu d n d ng c , tháo g ng, r a tay

7. Ghi vào b ng theo Ghi vào h s dõi ng i b nh nh

H n ch s vi khu n

tính ch t phân c a ng

284

lây lan

4.T

ánh giá và hu n luy n

4.1. ánh giá tr Stt 1 2 3 4 5

c hu n luy n

N i dung d ng bô v t, bô d t là ph ng pháp h tr ng i b nh có khó kh n trong vi c i ti u ti n d ng bô v t, bô d t c áp d ng trong các tr ng h p sau: Sau m , h n ch v n ng, táo bón S d ng bô v t, bô d t không có b t k bi n ch ng nào d ng bô v t, bô d t th ng gây s không tho i mái và khó ch u nên ng i b nh th ng không thích s d ng Bô v t, bô d t có th s d ng cho nhi u ng i mà không c n thi t ph i ti t khu n

4.2. Hu n luy n có giáo viên h 4.3. T

úng

Sai

Không làm

Ghi chú

ng d n và làm m u

l ng giá: S d ng b ng ki m ng ki m s d ng bô v t, bô d t N i dung

1. Chu n b ng

T t

Sai

i b nh

2. Chu n b d ng c 3. Th c hi n k n ng 3.1. i v i ng i b nh có th v n ng nh ng h n ch . 3.2. i v i ng i b nh không th v n ng ho c g ng s c 4. Giúp ng i b nh tho i mái sau i ti u ti n 5. Thu d n d ng c , ghi h s 5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

285

NG SONDE VÀO TR C TRÀNG

1. Gi i thi u t ng quan t ng sonde vào tr c tràng là a ng sonde vào tr c tràng qua l h u môn nh m giúp t ng h i t ng tiêu hóa ra ngoài ho c giúp nuôi d ng ng i b nh trong tr ng h p ng i b nh không n u ng c. 2.

M c tiêu k n ng 1. Chu n b

2. Th c hi n 3.

d ng c

c k thu t

t ng sonde vào tr c tràng.

Lý thuy t liên quan k n ng :

i tràng dài kho ng 1.5 - 1.7 m, kh u kính r ng kho ng 4 - 6 cm n m theo hình ch U ng c trong phúc m c, i tràng chia làm hai ph n: Ð i tràng ph i dài kho ng 55 cm g m manh tràng, tràng ngang. xu ng,

i tràng lên, n a ph i c a

Ð i tràng trái dài kho ng 1.2 m g m có n a trái c a i tràng sigma và tr c tràng.

Ð i tràng làm nhi m v h p thu n ng và mu i khoáng. Trong u tr ng i ta ra làm l ng phân và có th ru t.

c l i, h p thu m t s ch t

c thay

bên trong, c th t vân

bên ngoài co th t theo

i tùy theo tu i:

Tr s sinh: 2,5 – 3,8 cm. Tr 1 – 6 tu i: 5 cm Tr 6- 10 tu i: 7,5 cm > 10 tu i: 10 cm Ng i l n: 12 – 15 cm 3.1. Ch

t ng sonde vào tr c tràng B ng ch

a ch t dinh d 3.2. Ch ng ch

c ch

nh trong các tr

i b nh ng vào c th qua

B nh th

ng hàn

Viêm ru t T c ru t, xo n ru t T n th

ng h p sau:

ng h i

Th t tháo cho ng

i tràng

a n c, ch t dinh d ng, thu c vào làm i tràng giãn a các ch t dinh d ng, thu c vào c th qua ng

H u môn có 2 c : C th t tr n ý mu n ch u nh h ng c a võ não. Tr c tràng: Kích th

c làm phân cô

i tràng ngang,

ng h u môn, tr c tràng...

286

ng tr c tràng

3.3. Qui trình k thu t

2. Chu n b ng c

Các b c th c hành 1.Chu n b ng i b nh

TRONG

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

Thông báo tr c và gi i thích cho ng i b nh và ng i b nh ho c ng i nhà ng i ng i nhà h p tác nh

Ph i thông báo và gi i thích rõ ràng cho ng i b nh và ng i nhà ng i b nh bi t.

- Khay ch nh t - ng sonde - Bông, g c - G ng tay - D u nh n vaselin - Nylon, v i che ng

Chu n b

3. Chu n b nhân viên y t

4. t ng sonde

ng pháp ti n hành

mb o y ng c cho quá trình t sonde.

các d ng

i b nh

i m , mang kh u trang, mang g ng

Hình nh minh h a

t 1 t m nylon d i mông ng i nh - Ð t ng i b nh n m nghiêng bên trái, u g i bên ph i co l i - Ph v i p ch b c l vùng mông - Bôi tr n u ng sonde a ng t t vào h u môn kho ng 10 - 15 cm i v i ng i l n và 5 – 10 cm i v i tr em

m b o theo nguyên t c, gi m nguy c lây nhi m. - Giúp ng i b nh ch s , ti n nghi - Theo t th gi i ph u m b o s kín áo - D dàng a ng sonde vào h u môn, tránh t n th ng niêm m c h u môn, tr c tràng - Theo úng t th gi i ph u

287

ng tay v a v i kích c a bàn tay

ng tác g n gàng

- Ng òi b nh n m t th an toàn và tho i mái - Thao tác nhanh, g n - Bôi tr n kho ng 10 – 15 cm - B o ng i b nh hít th sâu

t ng sonde vào tr c tràng

5. Rút ng sonde

- Theo ch nh u tr , th ng không - áp ng nhu c u nên ng sonde lâu quá 20 phút vì ch m sóc nó s không ho t ng kích thích nhu - T o cho ng i ng ru t sau th i gian này nh c m giác tho i mái t ng i b nh t th tho i mái

- Rút sonde úng ph pháp

6. Thu d n ng c .

m b o d ng c - D ng c ã dùng em i ánh r a c vô khu n và ch và g i h p ti t khu n. D ng ch s dùng cho khác s p x p vào n i qui nh n sau - Ghi nh n xét vào h s b nh án:

- R a d ng c s ch s tr khi ti t khu n.

7. Ghi chép s

+ Ngày gi

- Ghi chép y nh ng công vi c ã làm

8. Báo v i bác s nh ng t th ng y ra trong quá trình t sonde

t sonde và rút sonde

theo dõi và + Tình tr ng ng i b nh tr c, trong qu n lý ng i b nh và sau khi t sonde và rút sonde + Tên ng

- L u sonde úng th i gian theo ch nh

i làm th thu t k p th i x trí các Kh n tr t th ng x y ra xác

288

ng, k p th i, chính

4. T 4.1.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

Stt 1. 2.

N i dung t ng sonde vào tr c tràng là qua l h u môn t ng sonde vào tr c tràng ng h p ng i b nh b ch

c ch ng ch ng h i

Không làm

Ghi chú

nh trong

Nhân viên y t ph i r a tay theo quy trình r a tay ngo i khoa tr c khi th c hi n k thu t t ng sonde vào tr c tràng

t ng sonde vào tr c tràng nh m giúp t ng h i t hóa ra ngoài

Sonde tr c tràng giúp nuôi d ng ng p ng i b nh không n u ng c

ng tiêu

i b nh trong tr

t ng sonde vào tr c tràng có th dùng canule

4.2. Hu n luy n có giáo viên h 4.3. T

Sai

a ng sonde vào tr c tràng

úng

ng giá: S

ng d n và làm m u

d ng b ng ki m

N i dung 1. Chu n b ng

T t

Sai

i b nh

2. Chu n b d ng c

t sonde vào tr c tràng

3. Chu n b nhân viên y t 4. Ti n hành k thu t 4.1.

t sonde vào tr c tràng

t ng sonde

4.2. Rút ng sonde 4.3. Thu d n d ng c 5. Th c t p ghi chép h s sau khi th c hi n xong k thu t t ng sonde vào tr c tràng. 5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: B t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên 289

THU T TH T THÁO

1. Gi i thi u t ng quan Th t tháo là m t ph ng pháp làm s ch phân i tràng, b ng cách kích thích nhu ng ru t thông qua s truy n m t th tích l n dung d ch vào i tràng, kích thích t i ch a tr c tràng và i tràng sích ma.

M c tiêu k n ng 1. Chu n b

2. Th c hi n

d ng c trong k thu t th t tháo

c k thu t th t tháo

3. Lý thuy t 3.1. Ch

Th t tháo

c ch

nh trong các tr

ng h p sau:

au do táo bón. L y các c c phân c ng. Làm s ch ru t tr Th t tháo tr

c khi làm các xét nghi m ch n oán.

cm .

3.2. Bi n ch ng thu t th t tháo r t an toàn và ít khi gây bi n ch ng n u th c hi n úng k thu t.

290

3.3. Quy trình k thu t Các b c th c hành 1. Xem h s nh án

2. Thông báo cho ng i nh k thu t p làm 3. Chu n b ng c TR

ng pháp ti n hành

Ki m tra: - Y l nh c a bác s v ph ng pháp th t và dung d ch s ng - Ki m tra úng ng i b nh, úng gi ng - Gi i thích ti n trình s th c hi n: n i dung và m c ích - N u ng i b nh hôn mê c n gi i thích cho gia ình ng i nh bi t ng c : - Canule th t tháo - B c th t - H th ng dây d n và panh p ho c khoá - D ch th t m - G ng tay dùng m t l n - D u bôi tr n m không th m n c - Ch n p - Gi y v sinh - Bô d t, gh i c u, hay ng d n c a vào toilet - Ch u n c kh n t m và xà phòng

Lý do

Nh ng i m c n uý

Minh h a hình nh

m b o l a ch n úng lo i d ch th t, s l ng ch, th i gian, úng ng i b nh

Giúp ng i b nh tho i Nêu rõ k thu t mái và h p tác trong th t tháo không su t quá trình th c hi n gây au và nguy hi m cho ng i nh - Dung c thích h p tình tr ng NB - Ki m tra nhi t d ch th t - Dung d ch l nh có th gây co th t i tr c tràng

291

y d ng c , thích h p và hi u qu

TRONG

4. Ti n hành thu t: 4.1. Che kín NB 4.2. G n canule th t tháo 4.3. R a tay và mang g ng 4.4. Nâng gi ng NB th thích p

Kéo màn che kín gi ng, kéo Giúp ng i b nh m kh n che ng i b nh trong tho i mái khi chu n b

m b o s kín áo cho ng i nh

n canule th t tháo thích h p Ki m tra các ch n i vào dây d n và g n h th ng ch c ch n không b rò r dây d n vào b c th t trong quá trình th t a tay th ng s ch

ng qui và mang

n ch s lây lan vi sinh v t

- Nâng gi ng lên cao thích Ng i u d ng th c p v i ng i u d ng hi n v i t th úng và - Nâng thanh ch n gi ng lên m b o s an toàn cho phía i di n ng i b nh

4.5. t ng i - Giúp ng i b nh n m nh n m t nghiêng sang trái v i u g i th úng chân ph i co - NB không t ch , t em có th c t n m ng a 4.6.Tr i v i cao su lót mông

t t m cao su không th m c d i hông và mông ng i b nh

ch th t ch y xu ng i áp l c theo ng cong t nhiên c a tr c tràng và i tràng sích ma, nh v y s t ng ng s gi d ch Tránh làm v y b n ra gi ng

Hình 1: K thu t th t tháo 292

4.7. B c l Che ph cho ng i b nh b ng Cung c p s m, h n vùng h u môn, t kh n p, ch b c l vùng ch b c l các ph n tr c tràng tr c tràng khác c a c th giúp bênh nhân c m th y th giãn và tho i mái h n 4.8. t bô d t hay gh i c u v trí thu n ti n.

4.9. Treo cao bình ch a

S d ng bô trong tr ng h p ng i b nh không có kh ng l u gi d ch th t ho c không i vào toilet c, u ng i b nh i c thì h ng d n v trí toilet cho ng i b nh Treo cao bình ch a, m k p và cho n c ch y y vào h th ng ng sau ó k p ng l i

y khí ra kh i ng d n

293

ng d ch th t: - Tr s sinh: 150 - 250ml - Tr ch p ch ng: 250 - 350ml - Tr tu i i h c: 300 - 500ml - Tr thành niên: 500 - 750ml - Ng i l n: 750 -1000ml

4.10. Ki m tra Bôi tr n 6-8cm m c a d ch th t và bôi tr n u canule

bôi tr n giúp a c nóng có th canule vào tr c tràng gây th ng t n mà không gây kích thích niêm m c ru t. hay gây au c l nh có th gây co th t c ru t và khó gi ch th t 4.11. a ng ch h u môn a canule Th ra giúp làm giãn c ng viên ng i vào trong tr c nh th giãn ng v phía r n th t ngoài tr c tràng b ng cách th tràng ng mi ng 4.12. M khoá khoá và cho d ch ch y ch ch y nhanh có th ng áp l c và cho n c ch y t vào tr c tràng v i chi u gây kích thích s bài ti t giãn c th t có th cao b c th t thích h p a tr c tràng y canule ra ngoài 4.14. Chu n b - K p ng l i sau khi t t c d ch n ch khí vào trong Giúp ng i b nh rút ng vào h t tr c tràng tho i mái và s ch - Nh nhàng rút ng ra - Nút vùng h u môn sau khi rút ng ra 4.16. Yêu c u Gi i thích cho ng i b nh r ng l u gi d ch lâu thúc i tr em hay tr ng i b nh c m giác c ng là bình th ng. y hi u qu kích thích nh , nh nhàng ng nh n i Yêu c u ng i b nh gi d ch nhu ng và s bài ti t gi ch t mông l i i ti n th t càng lâu càng t t trong khi nhi u h n trong vài phút m nh nhàng trên gi ng 4.17. Thu g n ng c

u canule

t b bình ng d ch và ng n ch s lây truy n th t vào thùng ng thích h p và phát tri n c a vi sinh ho c súc r a hoàn toàn v i xà t phòng và n c n u tái s d ng bình ch a

294

5. Giúp ng i nh i i ti n

6.R s ch vùng h u môn

i vào toilet ho c giúp ng nh ng i trên bô d t

Giúp ng i b nh r a s ch Phân còn dính l i có th vùng h u môn v i xà phòng và kích thích da. V sinh c mn uc n giúp ng i b nh tho i mái h n

7. Tháo b ng và r a tay

8. Quan sát c mc a phân và d ch th i ra

Ki u ng i x m bình th ng giúp thúc y i ti n

n ch lây truy n vi sinh v t

Xem xét k màu, c l ng, l ng phân và d ch c th i ra.

- Ghi chú nh ng d u hi u b t th ng nh có máu hay nh y - Nh n nh tình tr ng b ng, au, c ng hay ch ng b ng có th ch ra m t s n quan tr ng

295

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1.

ánh giá tr

c hu n luy n

Stt

N i dung

Th t tháo là ph ng pháp a d ch vào i tr c tràng nh m c ích làm s ch phân trong i tr c tràng

Th t tháo c áp d ng trong tr ng h p táo bón hay làm s ch tr c khi làm các xét nghi m giúp ch n oán

Th t tháo khu n

Tính ch t c a d ch và phân th i ra ánh giá tình tr ng b nh lý a tr c tràng hi n t i

K thu t th t tháo th

K thu t th t tháo là m t k thu t tuy t

Dung d ch th t tháo ph i là dung d ch vô khu n

Khi th t, c n x d ch m nh

Sau khi th t c n ánh giá tính ch t phân và d ch th i ra

c áp d ng trong tr

ng d ch th t

i l n th

4.2. Hu n luy n có giáo viên h 4.3. T

ng giá: S

ng ki m :

Không làm

Ghi chú

i b nh

i vô khu n

ng là 100 - 200ml

làm m m phân nhanh

ng d n và làm m u

d ng b ng ki m

t ng thông m i mi ng d dày N i dung

1. Chu n b ng

Sai

ng h p h u môn b nhi m

ng gây au và khó ch u do ng

úng

T t

Sai

i b nh

2. Chu n b d ng c 3. Th c hi n k n ng th t tháo 4. Yêu c u ng i b nh nh n i c u sau khi cho dung d ch ch y vào tr c tràng 5. Giúp ng i b nh tho i mái sau khi hoàn t t th t tháo 6. Thu d n d ng c và ghi h s 5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách: Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

296

THÔNG TI U N

1. Gi i thi u t ng quan Thông ti u là dùng ng thông ngoài nh m m c ích:

a qua ni u

o vào bàng quang

Làm gi m s khó ch u và c ng quá m c do ol

ng kh i l

L ym un

ng và tính ch t c a n

c ti u

ng n

d nn

c ti u ra

c ti u trong bàng quang.

c ti u l u trú trong bàng quang.

xét nghi m.

Làm s ch bàng quang trong nh ng tr ng h p c n thi t nh : Ph u thu t vùng u môn sinh d c, ph u thu t ho c soi ng bàng quang ti t ni u. Theo dõi l

ng n

c ti u

i b nh b s c, ng

c, b ng n ng.

2. M c tiêu k n ng: 1. Trình bày

c m c ích thông ti u n

2. Trình bày

c ch

3. Trình bày

c k thu t thông ti u n

nh và ch ng ch

nh c a thông ti u n

3. Lý thuy t 3.1. Ch

Trong nh ng tr Ng

ng h p:

i b nh bí ti u ã áp d ng các bi n pháp kích thích ti u ti n không hi u qu .

c khi m (m s i h ti t ni u, m

...)

L y m u n c ti u vô khu n làm xét nghi m ch n oán các b nh lý c a bàng quang và h ti t ni u. B m thu c vào quang ng c dòng... 3.2. Ch ng ch

ng h p: Gi p rách ni u

c tính bình th

c tính chung c a n Th khác nhau. catheterized thì có th kh

ch p bàng

nh:

Trong nh ng tr 3.3. Các

u tr các b nh lý bàng quang, h ti t ni u, ho c

ng c a n

c ti u

c ti u bao g m: s l

ng, màu s c, tính ch t (

trong), mùi v .

tích: ng i l n x p x 250 - 400ml. L ng n c ti u th i ra có th r t Ph thu c vào l ng d ch a vào và d ch m t i c a c th . M t có th d n l u t i thi u 30ml n c ti u m i gi . N u ít h n 30ml n c ti u ng nh l ng máu n th n không y .

Màu s c: Màu s c c a n c ti u thay i t màu vàng nh t n vàng m sang vàng nâu m (màu h phách). Màu s c n c ti u thay i theo tình tr ng hydrat hóa c a th (l ng d ch vào), thu c, s hành kinh ph n … Tính ch t: N c ti u bình th ng là trong. N c ti u m i bài xu t ra th ng ch, không có c n l ng, n c ti u d n l u qua sode th ng trong không có c n l ng nh ng th nh tho ng có m t vài m nh v n niêm m c. 297

Mùi: Mùi n c ti u m i bài xu t th ng c mô t n hình nh mùi th m. Nhìn chung n c ti u loãng thì có mùi nh , c thì mùi n ng h n. Thu c, th c n có th thay i mùi c a n c ti u. Mùi n c ti u n ng, khó ch u th ng g p trong tình tr ng nhi m trùng. 3.4. Nh ng y u t

nh h

n s bài ni u bình th

Nh ng y u t có th nh h ng n s bài ni u bình th ng nh : L ng d ch vào, l ng d ch m t i, chê n, t th c th và nh ng y u t tâm lý có th nh h n c tính c a n c ti u.

a ng

Nh ng y u t thu n l i cho s r i lo n bài ti t n c ti u bình th ng c a c th nh : t t ngh n dòng n c ti u, nhi m trùng h ti t ni u, h huy t áp, t n th ng th n kinh, nh c c , ph u thu t. ng d n ng ti u nh :

i b nh nh n bi t nh ng thay

i b t th

Có nhi u m nh niêm m c và ch t c n l ng trong n Có máu trong n Thay

Nhi t

i b nh bi t cách theo dõi nh ng d u hi u và tri u ch ng c a nhi m

c tính c a n

c ti u

ng mu

au nhi u khi ti u ti n au c p Ti u ít, ti u d m Gia t ng co c ng, li t trong t n th PH trong n

ng t y s ng

c ti u

Bu n nôn/ nôn m a au l ng

n th p và au hông

Ngoài ra, k n ng này còn liên quan ol

c ti u

cao, n l nh, rét run

au trên x

T ng

i màu s c ho c mùi

ng d n ng trùng nh :

Thay

ng v d c tính c a n

ng d ch vào và ra

Các lo i sonde ti u H s b nh án K thu t r a tay K n ng giao ti p v i ng

i b nh

298

3.5. Qui trình k thu t Các b

c th c hành

1. Chu n b ng i b nh - Xem h s b nh án

- Thông báo cho ng i nh k thu t s p làm

ng pháp ti n hành

Ki m tra: - Y l nh c a bác s v k thu t thông ti u (thông ti u m t l n hay u thông dài ngày) - Ki m tra úng ng i b nh, úng gi ng Gi i thích ti n trình s th c hi n: i dung và m c ích. - Các d u ch ng khó ch u - H ng d n ng i b nh cách tham gia vào quá trình t sonde và ch m sóc

Lý do

Nh ng i m c n uý

mb ol a ch n úng lo i, kích c sonde, th i gian, úng ng i b nh

Ti n hành thu n i và an toàn

299

NB yên tâm tho i mái

Hình nh minh h a

2. Chu n b nhân viên y

- R a tay, i m , mang kh u trang, i g ng.

3.Chu n b d ng c 3.1. D ng c thông ti u

- H p d ng c thông ti u ã ti t khu n g m có: + S ng có l , g c, bông, kelly, k p ph u tích, sonde foley ho c sonde nelaton, g c có vaselin + Hai c c nh ng dung d ch sát khu n (Betadin & n c mu i sinh lý) + B m tiêm vô khu n (n u dùng sonde Foley). - ng nghi m, giá ng nghi m, gi y xét nghi m - Khay qu u, g ng tay vô khu n, túi d n l u n c ti u vô khu n, b ng dính, kéo. - V i che ph ng i b nh - T m nylon - Bô ng n c ti u - Ðèn chi u - Tr i nylon d i mông ng i nh - Ph v i p, giúp ng i b nh i qu n ra, qu n v i p vào ùi và chân - N chân ch ng b t ra - Nam 2 chân dang r ng

TRONG

3.2. D ng c h tr vô khu n

3.3. Che bình phong, chu n b NB - Chu n b t th cho ng i b nh

- H n ch nhi m khu n cho ng i nh m b o quá trình th thu t vô khu n

-Tránh làm m t vùng mông k thu t ti n hành thu n ti n, kín áo NB. - L ti u b c l ra

300

- R a tay ch

mb o

- V i lo i ng sonde thích h p; L u dài ngày dùng sonde Foley

m b o s kín áo, riêng t cho ng i b nh ng nhàng

tác

4. Ti n hành thông ti u: - R a tay ngo i khoa, lau khô, i g ng - M b d ng c vô khu n - V ch mép l l ti u - R a s ch âm h b ng + N : R t trên xu ng c mu i sinh lý + Nam: R t l ti u r ng ra - R a xong th m khô và sát khu n - Thay g ng vô khu n. i b ng Betadin - Tr i s ng có l t khay qu u trên s ng và - Ð t khay qu u gi a hai ùi ng i b nh - Bôi tr n ng - Xác nh l ni u o t ng sonde ti u vào ni u o

- B c l c l ti u l b ph n sinh d c tránh xây c niêm m c h ng n c ti u

- M i l n r a t b ph n thay g c r i m ph n khác. - Tránh b n l i l

xong ph i i r a ti u

a ng vào nh nhàng. N u s kháng c a ng i nh v n còn thì a ng a ng sonde vào 4-5 cm cho - Theo dõi và không sonde vào n a qu n lý ng i - Tr em th ng NB n ; 16 -20 cm cho nam ) a nh - Cho uôi ng cho vào khay qu ng sonde vào u cho n khi n c ti u ch y ra kho ng 2.5cm.

301

- Khi n c ti u ra h t b p ng rút ra cho vào khay qu u, n u không u ng (sond nelaton ) - G n sonde Foley vào dây n i v i b ch nylon ng n c ti u n u d n u liên t c. -B mc p c nh - Sát khu n l i vùng sinh c,

- Cách t sond Foley c ng gi ng nh t sonde Nelaton.

- Dùng b m tiêm b m vào ngành ph kho ng 10ml n c c t bóng c a sonde gi cho sonde kh i b tu t. Cho n c ti u ch y t

Thông ti u n

- Tháo b s ng l -C nh sonde - Dán b ng dính vào m t trong ùi - Cho ng i b nh m c i v i ng i b nh n , m t tr c qu n và n m l i t th ùi ho c trên b ng i v i ng i tho i nh nam. 5. Thu d n d ng c

- D ng c ã dùng em i ánh a s ch và g i h p ti t khu n. - D ng c khác s p x p vào n i qui nh.

6. Ghi h s b nh án

+ Ngày gi sonde ti u. + S l ng, màu s c, các xét nghi m. + Tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi sonde ti u. + Tên ng i làm th thu t.

302

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1.

ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i úng/sai: 1. Thông ti u khi ng i b nh bí ti u ã áp d ng các bi n pháp kích thích ti u ti n không hi u qu . 2. Khi t thông ti u, ng i u d ng không c n r a tay ngo i khoa và t s ng cho ng i b nh. 3. Thông ti u là dùng ng thông a qua ni u o vào bàng quang d nn c ti u ra ngoài. 4. Không ti n hành t thông ti u trong tr ng h p ng i b nh b gi p rách ni u o. 4.2.

Hu n luy n có giáo viên h

4.3.

ng giá: S

ng d n và làm m u

d ng b ng ki m (K thu t thông ti u n không d n l u)

i dung 1. Chu n b ng

i b nh

2. Chu n b d ng c 3. Chu n b nhân viên y t : R a tay th i m , mang kh u trang 4. Che bình phong, tr i t m nylon d ng i b nh

ng qui, i mông

5. Ph v i p, c i qu n, qu n v i vào ùi và chân ng i b nh 6. Cho ng i b nh n m ng a, hai chân ch ng, ùi h i d ng. 7. R a tay ngo i khoa, lau khô, i g ng 8. M b d ng c vô khu n 9. R a s ch âm h b ng n

c mu i sinh lý

10. Th m khô, sát khu n l i b ng betadin 11. Thay g ng 12. Tr i s ng có l 13.

t khay qu

u vào gi a hai ùi

14. Bôi d u nh n vào 15. Xác 16.

nh l ni u

u ng sonde o

t ng sonde ti u vào l ni u

17. Khi n c ti u ra h t, b g p ng sonde, rút ra cho vào khay qu u 18. Sát khu n l i vùng sinh d c 19. Cho ng i b nh m c qu n, n m l i t th tho i mái 20. Ghi h s

303

Sai

Không Ghi chú làm

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: B t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

304

THÔNG TI U NAM

1. Gi i thi u t ng quan Thông ti u là dùng ng thông ra ngoài, nh m m c ích:

a qua ni u

o vào bàng quang

- Làm gi m s khó ch u và c ng quá m c do - ol

ng kh i l

-L ym un

ng và tính ch t c a n

c ti u

ng n

c ti u

c ti u trong bàng quang.

c ti u l u trú trong bàng quang.

xét nghi m.

- Làm s ch bàng quang trong nh ng tr ng h p c n thi t nh u môn sinh d c, ph u thu t ho c soi ng bàng quang ti t ni u. - Theo dõi l

d nn

ng n

c ti u

i b nh b s c, ng

ph u thu t vùng

c, b ng n ng

M c tiêu k n ng 1. Trình bày

c m c ích thông ti u nam

2. Trình bày

c ch

3. Trình bày

c k thu t thông ti u nam

nh và ch ng ch

nh c a thông ti u nam

Lý Thuy t

3.1. Ch

Trong nh ng tr - Ng - Tr

ng h p:

i b nh bí ti u ã áp d ng các bi n pháp kích thích ti u ti n không hi u qu . c khi m (m u x ti n li t tuy n, m s i h ti t ni u...)

- L y m u n c ti u vô khu n làm xét nghi m ch n oán các b nh lý c a bàng quang và h ti t ni u. - B m thu c vào quang ng c dòng... 3.2. Ch ng ch

u tr các b nh lý bàng quang, h ti t ni u, ho c

nh:

Trong nh ng tr

ng h p:

- D p rách ni u

- Ch n th Ni u 20 cm dùng

ch p bàng

ng ti n li t tuy n.

o là ng d n n c ti u n bàng quang. v n chuy n n c ti u và tinh d ch.

nam, ni u

o dài kho ng

th t ngoài n m bên trong c a ni u o. Nó là m t d i cân x ng m ng bao xung quanh m t ph n c a ni u o và u khi n n c ti u m t cách ch ng. C th t ngoài th ng co l i gi ni u o óng. Khi c th t ngoài giãn, n c ti u có th ch y bàng quang ra ngoài.

305

3.3. Qui trình k thu t

Các b c th c Ph ng pháp ti n hành hành 1. Chu n b ng i Ki m tra: nh - Y l nh c a bác s v k - Xem h s b nh thu t thông ti u (thông ti u án th ng hay thông ti u liên c) - Ki m tra úng ng i nh, úng gi ng - Thông báo cho Gi i thích ti n trình s th c ng i b nh k hi n: n i dung và m c ích thu t s p làm

2. Chu n b nhân viên y t

a tay ngo i khoa, i , mang kh u trang, i ng.

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

mb ol a ch n úng lo i, kích c sonde, th i gian, úng ng i b nh

Giúp ng i nh tho i mái và h p tác trong su t quá trình th c hi n

- Gi i thích cho ng i b nh lý do t sonde ti u. - Báo cho ng i b nh bi t ng s có c m giác khó ch u trong su t quá trình t sonde ti u, tuy nhiên quá trình này không gây au. - Báo cho ng i b nh bi t ng h s c m th y mu n ti u trong su t quá trình t sonde ti u và sau ó m t th i gian ng n. - H ng d n ng i b nh cách tham gia vào quá trình t sonde và ch m sóc.

n ch nhi m khu n cho ng i b nh

Kích c ng thông tùy thu c vào l a tu i. - Ng i l n: 16-18-20 Fr - Tr em: 8-10-12 Fr

306

Hình nh minh h a

3. Chu n b d ng

- S ng có l , g c, bông, m b o quá Kelly. trình chu n b vô khu n 3.1. H p d ng c - K p ph u tích, sonde thông ti u ã ti t foley ho c sonde nelaton. t cm c khu n g m có: - Hai c c nh ng dung ích, tránh làm ch sát khu n: betadin, n th ng niêm c mu i sinh lý. c ni u o 3.2. D ng c h tr - ng nghi m, giá ng ng nghi m, gi y xét nghi m - Khay qu u - G ng tay vô khu n. - Túi d n l u n c ti u vô khu n. - B m tiêm vô khu n. - D u nh n vaselin. - L c m k p kocher, b ng dính,kéo. - V i che ph ng i b nh. m nylon. Bô ng n c ti u. - Ðèn chi u, èn c ng ng. 4. Ti n hành thông ti u -Tr i nylon d i mông - Che bình phong ng i b nh mb os - chu n b NB - Ph v i p, giúp ng i kín áo, riêng t - R a tay nh c i qu n ra, qu n v i cho ng i b nh - M b d ng c p vào ùi và chân - Tránh làm m vô khu n - Chu n b t th cho t vùng mông ng i b nhcho ng i k thu t nh n m ng a, hai chân ti n hành thu n dang r ng. ti n, vô khu n. 307

Chú ý: trong tr ng h p t sonde ti u nh ng mu n l u sonde, ng i ta th ng dùng lo i sonde Folley hai ngành t. - Cách t c ng gi ng nh t sonde Nelaton.

308

- Khi t xong ng i ta b m vào ngành ph kho ng 10ml c c t ph n bóng c a sonde phình to gi cho sonde kh i b tu t. - Sau ó g n sonde vào dây i v i b ch nylon ng n c ti u. - Lau khô & mang g ng - Tháo b s ng l . - Thay g ng. - C nh sonde vào m t - Trên hai ùi b c l b trong ùi i v i ng i b nh - Tr i s ng có l ph n sinh d c , m t tr c ùi ho c trên h ng n c ng i v i ng i b nh nam - Ð t m t khay - Trên s ng l vào gi a hai ùi c a ng i b nh ti u. - C nh ng d n l u vào qu u thành gi ng và treo túi h ng tránh xây c ti u m c th p h n so - Bôi d u nh n c niêm m c i bàng quang vào u ng - Khi c n rút sonde ph i hút sonde - M t tay c m d ng v t - Theo dõi và ph n n c ã b m vào t ng sonde th ng góc v i c th và qu n lý ng i ngành ph ra r i rút sonde ti u vào l niêu kéo nh lên trên. nh. nh tr ng h p rút sonde o - Tay còn l i c m ng Nelaton sonde a t t vào ni u o, uôi ng sonde t vào khay qu u, a vào kho ng 10cm thì h ng v t xu ng, ti p t c y ng sonde vào cho n khi th y n c ti u ch y ra - R a s ch b ph n sinh d c

TRONG

- Rút ng thông

- Sát khu n l i b

- Dùng g c lót quanh ng v t c m d ng ng lên, tay còn l i g p g c th m n c sát khu n r a l ni u o, bao qui u, d ng v t, có th sát khu n r ng ra ngoài.

- Khi n c ti u ch y ra h t thì kéo ng ra m t ít r i b p ng l i rút ra cho vào khay qu u - Dùng g c th m khô và

-B cl ti u

309

- H n ch nhi m

ng tác ph i nh nhàng và

Thông ti u nam

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1.

ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i úng/sai: 1.Trong tr ng h p sonde Nelaton

t sonde ti u nh ng mu n l u sonde, ng t.

2. Khi t sonde ti u, ng qui.

3. Thông ti u là dùng ng thông ra ngoài. 4.Tr

Hu n luy n có giáo viên h

4.3.

thu t

ng giá: S

ng dùng lo i

ng c n r a tay theo quy trình r a tay th a qua ni u

c khi m u x ti n li t tuy n, ng

4.2.

i ta th

o vào bàng quang ng

d nn

ng c ti u

t sonde ti u

ng d n và làm m u

d ng b ng ki m

t thông ti u nam (Không d n l u) N i dung

T t

1. Chu n b ng i b nh 2. Chu n b d ng c 3. Chu n b nhân viên y t : R a tay th ng qui, i m , mang kh u trang 4. Che bình phong, tr i t m nylon d i mông ng i b nh 5. Ph v i p, c i qu n, qu n v i vào ùi và chân ng i b nh 6. Cho ng i b nh n m ng a, hai chân dang r ng 7. R a tay ngo i khoa, lau khô, i g ng 8. M b d ng c vô khu n 9. R a s ch b ph n sinh d c b ng n c mu i sinh lý 10. Th m khô, sát khu n l i b ng betadin 11. Thay g ng, mang g ng vô khu n 12. Tr i s ng l 13. t khay qu u vào gi a hai ùi 14. Bôi d u nh n vào u ng sonde 15. t ng sonde ti u vào l ni u o 16. Khi n c ti u ra h t, b g p ng sonde, rút ra cho vào khay qu u 17. Sát khu n l i vùng sinh d c 18. Cho ng i b nh m c qu n, n m l i t th tho i mái 19. Ghi h s

310

Sai

Không làm

Ghi chú

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

311

NL UN

C TI U LIÊN T C

1. Gi i thi u t ng quan n n c ti u liên t c là m t quá trình d n l u n c ti u t bàng quang vào túi ng n c ti u vô khu n, ây là m t k thu t òi h i ph i tôn tr ng nguyên t c vô khu n tuy t i. Vì v y nhân viên y t c n ph i có ki n th c, thái và k n ng t t thì m i m o ch m sóc t t cho ng i b nh, tránh c các bi n ch ng có th x y ra. D n n c ti u liên t c nh m m c ích theo dõi l ng n c ti u liên t c trong m t s tr ng h p nh.

M c tiêu k n ng 1. Chu n b

2. Th c hi n

c k thu t d n n

d ng c

d nn

c ti u liên t c.

c ti u.

Lý thuy t

3.1.

n n c ti u liên t c là dùng ng thông c nh, l u gi m t th i gian d nn c ti u t bàng quang vào túi ng n c ti u vô khu n. D n n c ti u liên t c gi cho nh ng vùng xung quanh l ti u c s ch s , khô ráo, phòng loét, nhi m khu n. 3.2. Ch

nh: nn Ng

c ti u liên t c

c ch

i b nh i ti u không t

nh trong các tr

ng h p sau:

ch trong hôn mê. tai bi n m ch máu não, li t c

vòng. Sau ph u thu t t ng sinh môn, âm ni u qu n, th n.

o, ti n li t tuy n, ni u

o, bàng quang,

Bí ti u kéo dài. Theo dõi suy th n c p th vô ni u: di n bi n b nh và tác d ng ph c a thu c. 3.3. Ch ng ch

nh: viêm ni u

oc p

3.4. Bi n ch ng Choáng do au ái máu Nhi m khu n

312

3.5. Qui trình k thu t Các b c th c hành 1. Chu n b ng i b nh

2. Chu n b ng c TR

ng pháp ti n hành

Thông báo tr c cho ng i b nh, báo các c m giác khó ch u trong su t quá trình t sonde ti u c m th y mu n ti u trong su t quá trình t sonde ti u và sau ó m t th i gian ng n 2.1. H p d ng c thông ti u ã ti t khu n g m có: - S ng l - G c, bông - Kelly. - K p ph u tích - Sonde foley - Hai c c nh ng dung d ch sát khu n - Khay qu u 2.2. D ng c h tr : - Khay ch nh t s ch - Dung d ch sát khu n: Betadin - N c mu i sinh lý vô khu n - G ng tay vô khu n. - Túi d n l u n c ti u vô khu n - B m tiêm vô khu n - D u nh n vaselin - B ng dính, kéo - V i che ph ng i b nh - T m nylon - Ðèn chi u, èn c ng ng.

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

ng i b nh và n i nhà h p tác. - Gi i thích cho ng i b nh bi t tr c c m giác khó ch u kh i lo l ng m b o nguyên c vô khu n trong quá trình d n n c u liên t c

Ph i thông báo và gi i thích rõ ràng cho ng i nh và ng i nhà ng i b nh bi t

Hình nh minh h a

Chu n b y các ng c trong h p ng c ã ti t khu n ng nh các d ng c tr .

th ng d n l u n i v i sonde Foley -

mb o y ng c cho quá trinh th c hi n d n c ti u liên t c.

313

TRONG

3. Chu n b nhân viên y t

i m , mang kh u trang, r a tay theo ph ng pháp ngo i khoa, mang g ng vô khu n

4. t ng sonde và c nh d n l u

- Gi ng quy trình k thu t t thông ti u. - Khi t xong b m vào ngành ph kho ng 5-10ml n c c t ph n bóng c a sonde phình to gi cho sonde kh i b tu t - G n sonde vào dây n i v i b ch nylon ng n c ti u - Tháo b s ng l -C nh sonde vào m t trong ùi i v i ng i b nh n , m t tr c ùi ho c trên b ng i v i ng i nh nam -C nh ng d n l u vào thành gi ng và treo túi h ng n c ti u m c th p h n so v i bàng quang, không túi h ng ch m vào sàn nhà

m b o nguyên t c vô khu n

- Gi sonde kh i b tu t ra ngoài n c ti u ch y vào b ch nylon theo quy trình khép kín -

sonde kh i b xê ch

a tay úng theo quy trình r a tay ngo i khoa và mang g ng úng k thu t m b o nguyên t c vô khu n khi t sonde ti u - Tránh b m nhiêù c vì s gây c ng c c ng nh b m ít c quá làm sonde b tu t -

mb oc úng v trí

nh vào Sonde Foley

c b m bóng

- Không túi h ng ch m vào sàn nhà

n c ti u ch y vào b ch nylon c dàng

nh túi d n l u vào thành gi ng

314

5. Rút ng sonde

- Theo ch nh u tr , ho c thay ng sonde khác, th ng là 5 ngày - Dùng b m tiêm hút ph n n c ã b m vào ngành ph ra - G p ng l i và t t rút ra, b vào khay qu u - R a s ch b ph n sinh d c ng n c mu i sinh lý. Lau khô, sát khu n b ng betadin t ng i b nh t th tho i mái

6. Thu d n ng c

m b o d ng c - D ng c ã dùng em i ánh c vô khu n và a s ch và g i h p ti t ch s dùng cho khu n. D ng c khác s p x p vào n sau i qui nh

- áp ng nhu c u ch m sóc - Làm cho ph n bóng ã c b m tr c óx pl i không khí kh i i vào ng sonde - Tránh nhi m trùng - T o cho ng i nh c m giác tho i mái

SAU 7. Ghi chép h

theo dõi di n ti n c a quá trình b nh n n c ti u

- Ghi nh n xét vào h s án: + Ngày gi t sonde và rút sonde. + S l ng, màu s c, n c ti u. + Tình tr ng ng i b nh tr c, trong và sau khi t sonde và rút sonde. + Tên ng i làm th thu t.

315

- L u sonde úng th ì gian theo ch nh - Rút sonde úng ph ng pháp

- R a d ng c s ch s tr c khi ti t khu n - Quan sát k s ng, màu s c n ti u, tình tr ng ng nh

c i

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1.

ánh giá tr

c hu n luy n

Stt 1.

2. 3.

N i dung

úng

Sai

n n c ti u liên t c là dùng ng thông c nh, l u gi m t th i gian d n n c ti u t bàng quang vào túi ng n c ti u vô khu n ng

n n c ti u liên t c c ch ng ch nh trong tr i b nh i ti u không t ch trong hôn mê

ng h p

Nhân viên y t ph i r a tay theo quy trình r a tay ngo i khoa tr c khi th c hi n k thu t d n n c ti u liên t c b m bóng gi cho ng sonde kh i b tu t ng ml n c c t

4.2.

Hu n luy n có giáo viên h

4.3.

ng giá: S

ng d n và làm m u

d ng b ng ki m

N i dung 1. Chu n b ng

i ta dùng 15

T t

Sai

Không làm

Ghi chú

i b nh

2. Chu n b d ng c d n l u n

c ti u

3. Chu n b nhân viên y t 4. Ti n hành k thu t d n n 4.1.

t ng sonde và c

c ti u liên t c nh d n l u

4.2. Rút ng sonde 4.3. Thu d n d ng c 5. Th c t p ghi chép h s sau khi th c hi n xong k thu t d n n c ti u 5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: B t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k ho ch 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên 316

THU T R A BÀNG QUANG

1. Gi i thi u t ng quan nh ngh a: R a bàng quang là m t ph ng pháp làm s ch bàng quang, b m thu c u tr hay c m máu. H th ng d n l u và bàng quang có th b t t ngh n trong quá trình t thông ti u, do ng các ch t d ch, máu ho c c n l ng và gây nên tình tr ng tr n c ti u bàng quang. 2.

M c tiêu k n ng 1. Chu n b

2. Th c hi n

d ng c trong k thu t r a bàng quang

c k thu t r a bàng quang

3. Lý thuy t 3.1. Ch nh a bàng quang

c ch

nh trong các tr

ng h p sau:

t thông ti u liên t c lâu ngày Bàng quang b nhi m khu n Ch y máu bàng quang a dung d ch vô khu n vào bàng quang c ch nh b i bác s . i v i ng i nh có bàng quang b nhi m trùng, r a bàng quang b ng cách b m dung d ch kèm kháng sinh. Ng i u d ng ph i m b o nguyên t c vô khu n trong quá trình th c hi n. Tr c khi r a bàng quang, ng i u d ng ph i ánh giá tình tr ng t t ngh n h th ng d n l u b ng cách o l ng d ch vào ra. N u s l ng n c ti u trong túi ch a c ti u ít h n l ng d ch súc r a thì ng thông ti u b t t ngh n. Ng i u d ng nên vu t d c ng thông theo h ng t ng i b nh v túi ch a n c ti u nh ng c c máu ông ho c c n l ng s không dính ch t ng thông. 3.2. Bi n ch ng thu t r a bàng quang r t an toàn và ít khi gây nhi m trùng ng ti u, n u th c hi n úng k thu t và m b o nguyên t c vô khu n trong su t quá trình th thu t. Sinh viên c n n m nh ng ki n th c liên quan

n k n ng r a bàng quang:

Gi i ph u và sinh lý h ti t ni u nam n Nh ng y u t ol Các Bi t

nh h

ns l

ng và tính ch t c a n

ng d ch vào và ra c tính bình th

ng c a n

c ti u

c các lo i sonde ti u

Ngoài ra, k n ng này còn liên quan

H s b nh án K thu t r a tay K n ng giao ti p v i ng

i b nh

Vô khu n ngo i khoa

317

c ti u

3.3. Quy trình k thu t Các b c ti n hành 1. Chu n b Ng i nh 1.1. Xem h s nh án

ng pháp ti n hành

Ki m tra: - Y l nh c a bác s v ph ng pháp r a và dung d ch s d ng - Ki m tra úng ng i b nh, úng gi ng

1.2. Thông báo cho ng i b nh k thu t s p làm

Gi i thích ti n trình s th c hi n: i dung và m c ích

2. Chu n b ng u d ng

a tay th kh u trang

ng quy,

Gi i thích lý do

Nh ng

m c n chú ý

m b o l a ch n úng lo i d ch r a, s ng d ch, th i gian, úng ng i b nh.

Giúp ng i b nh tho i mái và h p tác trong su t quá trình th c hi n

i m , eo

n ch nhi m khu n

318

ng viên ng i nh nh ng uc n thi t ng i b nh yên tâm cùng h p tác khi th c hi n - N u ng i b nh hôn mê thì c n gi i thích cho gia ình ng i nh bi t - Nêu rõ k thu t r a bàng quang không gây au và khó ch u cho ng i b nh. K t qu a bàng quang s c s d ng cho k ho ch ch m sóc và u tr - R a tay úng quy trình - Qu n áo g n gàng, ch s t o s tin ng v i ng i b nh

Hình nh minh h a

3. Chu n b d ng

4. K thu t ti n hành 4.1. mb os kín áo cho ng nh

* D ng c vô khu n: - Dung d ch r a bàng quang m, vô khu n theo ch nh c a bác s : dd NaCl 9‰, thu c tím 1/5000, protargol, nitrat b c 1/8000 ho c Betadine - C c ch a dung d ch r a vô khu n - B m tiêm 30-50 ml - Gói d ng c r a bàng quang vô khu n: g c mi ng, bông, kìm g p bông, khay h t u, c c ng dung ch sát khu n - G ng tay vô khu n * D ng c s ch: - Kh n che ph - Kéo, b ng dính - Túi nylon ho c khay h t u ng b n - Kéo màn che kín gi ng, kéo t m kh n che ng i b nh ra l ng thông ti u - Che ph n a thân d i c a ng i nh b ng kh n ph .

- Dùng ch a dung ch r a bàng quang

- Ki m tra nhi t dung d ch r a. - Dung d ch l nh có th gây co th t bàng quang

m b o quá trình th thu t vô khu n Giúp ng i b nh tho i mái.

Ng i b nh ã c t thông ti u Folley 3 nhánh

Hình 1: Sonde Folley 3 nhánh

TRONG 4.2. ánh giá c u bàng quang

Ki m tra c u bàng quang c a ng i b nh b ng cách s vào vùng v

Lo i tr tr ng h p thông ti u t sai v trí ho c b t t ngh n c túi n c ti u

319

u bàng quang là kh i hình c u trên ng mu, b lõm quanh xu ng d i

4.3. t ng i nh n m v trí thu n l i

i b nh n m ng a

4.4. o l ng n c ti u túi d n l u và tháo h t n c ti u i.

Giúp ng i b nh c m th y tho i mái và có th ánh giá c ng thông ti u. Theo dõi c d ch ch y vào bàng quang - Tháo h t túi ch a c ti u cho phép o chính xác l ng n c i ra sau khi r a bàng quang - Giúp ánh giá tính ch t c a d ch r a Hình 2: Túi ch a n

4.5. Chu n b dung ch r a vô khu n, dung d ch vô khu n 4.6. R a tay và mang g ng vô khu n 4.7. Cho dung d ch a vào b m tiêm vô khu n 4.8. Khóa ng thông

- Cho dung d ch r a vào c c ng dung d ch r a vô khu n dung d ch sát khu n vào c c vô khu n a tay theo quy trình r a tay ngo i khoa Hút dung d ch r a vào b m tiêm vô khu n v i s l ng theo ch nh (kho ng 100 - 200ml/1 l n r a i i ng i l n) Dùng kelly k p vào ng d n n c ti u

Th c hi n quy trình vô khu n

Ng n ng a s lây truy n các vi sinh v t gây b nh Luôn m b o r ng dung d ch r a vô khu n

Ph i m b o tuy t vô khu n trong quá trình th c hi n

m b o sau khi b m ch r a s không ch y vào túi ch a n c ti u sau khi bàng quang ã ng ho c khi c n tháo ch

p n c ti u không ch y ra ngoài khi ch a b m s ng d ch vào bàng quang

320

c ti u

4.9. Sát khu n v trí uôi ng thông ti u 4.10. L p b m tiêm

4.11. B m cho d ch a

4.12. Sau khi b m 100 - 200ml, tháo kelly và cho phép d ch ch y xu ng túi ch a c ti u 4.13. Th c hi n nhi u l n cho n khi n c ti u trong ho c ng thông ti u u thông t t. 5. Giúp ng i b nh tr v t th tho i mái 6. Thu d n d ng c tháo g ng, r a tay 7. Ghi vào b ng theo dõi ng i nh 8. ánh giá l ng ch ra

m b o nguyên t c Dùng kelly g p bông sát khu n v trí uôi ng thông ti u vô khu n p u ambu b m tiêm vào 1 Ch c ch n kim tiêm ngành c a ng thông ti u vào trong lòng ng th ng ti u m ch y t t vào bàng quang Áp l c ch m, liên t c y c các c c máu ông và c n l ng Gi cho d ch bàng quang kh ang 5 – 10 phút, sau ó m i tháo kelly ra và cho d ch ch y vào túi ch a c ti u

Cho phép d ch ch y ra theo tr ng l c

i l n 100 - 200 ml. Th c hi n nhi u l n nh v y. Sau khi th c hi n xong ki m tra l i c u bàng quang ã x p ch a. Ki m tra l i h th ng d n l u Giúp ng i b nh ngh ng i và th giãn

Tính s l ng d ch r a bàng quang trong t ng s l ng d ch i ra Màu s c, tính ch t, s hi n di n a các ch t l nh c c máu ông, n l ng...

n ch s lây lan vi khu n Xác nh chính xác ng n c ti u c a ng i b nh - ánh giá k t qu r a bàng quang - Làm các xét nghi m theo y l nh 321

ng thông ti u 3 ngành) Chú ý ngành n c vào a ng Folley 3 nhánh Tránh b m r a v i áp c m nh làm t n th ng thành bàng quang Trong quá trình làm th thu t, n u th y có d u hi u b t th ng nh ch y máu... ph i ng ng th thu t và báo cáo bác s ngay TD l ng, màu s c, tính ch t d ch ra

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1. ánh giá tr c hu n luy n Câu h i úng/sai: 1.

a bàng quang là ph

ng pháp

bàng quang nh m m c ích làm s ch và 2. R a bàng quang

a d ch r a qua ng thông ni u

o vào

u tr b nh lý nhi m trùng bàng quang.

c áp d ng trong tr

ng h p

t thông ti u liên t c lâu

ngày. 3. R a bàng quang

c áp d ng trong tr

ng h p bàng quang b nhi m khu n.

4. Tính ch t c a d ch r a bàng quang ánh giá tình tr ng b nh lý c a bàng quang hi n t i. 5. K thu t r a bàng quang th

ng gây au và khó ch u do ng

6. K thu t r a bàng quang không ph i là m t k thu t tuy t 7. L

ng n

c r a b m vào bàng quang

i l n th

i b nh. i vô khu n

ng là 100 - 200ml/l n

8. Dung d ch r a bàng quang ph i là dung d ch vô khu n. 9. Khi b m d ch r a vào bàng quang, c n b m m nh

làm tan các c c máu

ông. 10. Sau khi r a c n ánh giá tính ch t n 4.2. Hu n luy n có giáo viên h

c ch y ra.

ng d n và làm m u

4.3. T l ng giá: S d ng b ng ki m ng ki m : thu t r a bàng quang i dung

1. 2. 3. 4.

m b o s kín áo cho ng i b nh ánh giá c u bàng quang t ng i b nh n m v trí thu n l i o l ng n c ti u túi d n l u và tháo h t n c ti u i 5. Chu n b dung d ch r a vô khu n, dung d ch vô khu n 6. R a tay và mang g ng vô khu n 7. Cho dung d ch r a vào b m tiêm vô khu n 8. Dùng kelly k p vào ng d n n c ti u 9. Sát khu n v trí uôi ng thông ti u ( ng thông ti u 3 ngành) 10. L p b m tiêm vào 1 ngành c a ng thông ti u 11. B m cho d ch r a ch y t t vào bàng quang 12. Sau khi b m 100 - 200ml, tháo kelly và cho phép d ch ch y xu ng túi ch a n c ti u 13. Th c hi n nhi u l n cho n khi n c ti u trong ho c ng thông ti u l u thông t t

322

Sai

Không làm

Ghi chú

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm: b t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

323

THU T R A BÀNG QUANG LIÊN T C

1. Gi i thi u t ng quan nh ngh a: a bàng quang liên t c là m t ph ng pháp làm s ch bàng quang liên t c qua h th ng ng d n kín. Nguyên nhân là do h th ng d n l u và bàng quang có th b t t ngh n trong quá trình t thông ti u, do ng các ch t d ch, máu ho c c n ng và gây nên tình tr ng tr n c ti u bàng quang.

M c tiêu k n ng 1. Chu n b 2. Th c hi n

d ng c trong k thu t r a bàng quang liên t c

c k thu t r a bàng quang liên t c

3. Lý thuy t 3.1. Ch

a bàng quang liên t c

c ch

nh trong các tr

ng h p sau:

t thông ti u liên t c lâu ngày Bàng quang b nhi m khu n Ch y máu bàng quang a dung d ch vô khu n vào bàng quang c ch nh b i bác s . i v i ng i nh có bàng quang b nhi m trùng, r a bàng quang b ng cách truy n nh gi t dung d ch a kèm kháng sinh. Ng i u d ng ph i m b o nguyên t c vô khu n trong quá trình th c hi n. Tr c khi r a bàng quang liên t c, ng i ud ngh n h th ng d n l u b ng cách o l ng d ch vào ra.

ng ph i ánh giá tình tr ng t t

3.2. Bi n ch ng thu t r a bàng quang liên t c r t an toàn và ít khi gây nhi m trùng ng ti u, u th c hi n úng k thu t và m b o nguyên t c vô khu n trong su t quá trình th thu t.

324

3.1 Quy trình k thu t Các b c ti n hành 1. Chu n b ng i nh 1.1. Xem h s b nh án

1.2. Thông báo cho ng i b nh k thu t p làm

Ph ng pháp ti n hành Ki m tra: - Y l nh c a bác s v ph ng pháp r a và dung ch s d ng - Ki m tra úng ng i nh, úng gi ng Gi i thích ti n trình s th c hi n: n i dung và m c ích

2. Chu n b ng u d ng

i m , mang kh u trang, a tay theo ph ng pháp ngo i khoa, mang g ng vô khu n

Gi i thích lý do m b o l a ch n úng lo i d ch r a, s l ng ch, th i gian, úng ng i b nh

Nh ng i m c n chú ý

Giúp ng i b nh tho i mái ng viên ng i b nh và h p tác trong su t quá nh ng u c n thi t trình th c hi n ng i b nh yên tâm cùng h p tác khi th c hi n - N u ng i b nh hôn mê thì c n gi i thích cho gia ình ng i b nh bi t - Nêu rõ k thu t r a bàng quang liên t c không gây au và khó ch u cho ng i b nh m b o nguyên t c vô a tay úng theo quy khu n trình r a tay ngo i khoa và mang g ng úng k thu t

325

Hình nh minh h a

3. Chu n b d ng c

4. K thu t ti n hành 4.1. m b o s kín áo cho ng i b nh

TRONG

4.2. ánh giá c u bàng quang

* D ng c vô khu n: - Dung d ch r a bàng quang m, vô khu n theo ch nh c a bác s : dd NaCl 9‰, thu c tím 1/5000, protargol, nitrat c 1/8000 ho c Betadine - Gói d ng c r a bàng quang vô khu n: g c mi ng, bông, kìm g p bông, khay h t u, c c ng dung d ch sát khu n - G ng tay vô khu n * D ng c s ch: - Kh n che ph - Kéo, b ng dính - Túi nylon ho c khay h t u ng b n

Ki m tra nhi t dung ch r a. Dung d ch l nh có th gây co th t bàng quang

m b o quá trình th thu t vô khu n

- Kéo màn che kín gi ng, kéo t m kh n che ng i nh ra l ng thông ti u - Che ph n a thân d i a ng i b nh b ng kh n ph

Giúp ng i b nh tho i mái

Ng i b nh ã c thông ti u Folley 3 nhánh

Ki m tra c u bàng quang a ng i b nh b ng cách vào vùng h v

Lo i tr tr ng h p thông u bàng quang là kh i ti u t sai v trí ho c b t t hình c u trên x ng mu, ngh n c túi n c ti u lõm quanh xu ng i

Hình 1: Sonde Folley 3 nhánh

326

4.3. m

t ng i b nh v trí thu n l i

4.4. Chu n b dung ch r a vô khu n

i b nh n m ng a

- Giúp ng i b nh c m th y tho i mái và có th ánh giá c ng thông ti u - Theo dõi c d ch ch y vào bàng quang

Cho dung d ch r a vào túi a có ng d n và treo túi a lên c t. Cho d ch r a ch y xuyên qua ng d n i h t không khí trong ng d n ra ngoài

- Chu n b b r a s n sàng r a bàng quang i h t không khí ra ngoài tránh gây khó ch u cho ng i b nh khi không khí vào trong bàng quang Ng n ng a s ch y ra c a c ti u khi u n i b t n

4.6. R a tay và mang ng vô khu n

a tay theo quy trình r a tay ngo i khoa

Ng n ng a s lây truy n các vi sinh v t gây b nh

Ph i m b o tuy t i vô khu n trong quá trình th c hi n

4.7. N i ng d n dung ch r a v i ng thông ti u

Dùng kelly c p vào ng n dung d ch r a

Ng n ch n s quá t i c bàng quang khi ch r a ch y vào bàng quang

Luôn m b o r ng dung d ch r a vô khu n.

4.5. Dùng Kelly c p vào ng thông ti u. t 1 kh n hút n c i các u n i c a ng thông ti u

327

4.8. Tháo kelly k p ng d n n c ti u ra

- Cho n c ti u ch y h t vào túi ch a n c ti u - Sau ó làm r ng túi ch a c ti u - o l ng n c ti u ch y ra

mb o c s cân ng l ng d ch vào và ra trong khi r a bàng quang

Hình 2: Túi ch a n 4.9. u ch nh t c ch y c a dung d ch a theo y l nh c a bác s 4.10. Tháo kelly c p ng d n dung d ch a ra. Cho d ch r a i vào bàng quang 4.11. Ki m tra th tích ch r a ch y ra th ng xuyên

Áp l c ch m, liên t c s y c các c c máu ông và c n l ng mà không làm t n th ng thành bàng quang Ch c ch n r ng dung d ch a i vào bàng quang

ánh giá m i 30 phút, 60 phút ho c theo ch nh a bác s

- Ch c ch n r ng d ch ch y ra t bàng quang - Phát hi n nh ng t c ngh n càng s m càng t t và tránh s quá t i bàng quang

c ti u

Tránh r a v i áp l c nh

- Ki m tra s ch y ra a dung d ch r a - Ng n ch n s ng ch bàng quang - Làm r ng túi ch a d ch ch y ra tr c khi nó quá y - TD l ng, màu s c, tính ch t d ch ra

Hình3: K thu t r a bàng quang liên t c

328

4.12. Giúp ng i nh c m th y tho i mái 5. Thu d n d ng c

6. Ghi vào b ng theo dõi l ng d ch ch y vào và ra 7. ánh giá l ng ch ra

Giúp ng i b nh ngh ng i và th giãn Tháo g ng, r a tay Tính s l ng d ch r a bàng quang trong t ng s ng d ch i ra Màu s c, tính ch t, s hi n di n c a các ch t l nh c máu ông, c n l ng...

n ch s lây lan vi khu n Xác nh chính xác l ng c ti u c a ng i b nh - ánh giá k t qu r a bàng quang - Làm các xét nghi m theo y l nh

329

4. T

ánh giá và hu n luy n

4.1.

ánh giá tr

c hu n luy n

Câu h i úng/sai: N i dung 1. R a bàng quang liên t c là m t ph ng pháp làm s ch bàng quang liên t c qua h th ng ng d n kín 2. R a bàng quang liên t c c áp d ng trong tr ng h p t thông ti u liên t c lâu ngày 3. N u ng i b nh b hôn mê thì không c r a bàng quang liên t c 4. K thu t r a bàng quang liên t c là m t k thu t c ch nh b i ng i u d ng 5. Dung d ch r a bàng quang liên t c ph i m và vô khu n 6. K thu t r a bàng quang liên t c không ph i là m t k thu t tuy t i vô khu n 7. C n ph i ghi vào b ng theo dõi l ng d ch vào và ra bàng quang trong quá trình r a 8. M t ch nh c a r a bàng liên t c là ch y máu bàng quang 9. C n ánh giá tính ch t c a d ch ch y ra sau khi r a bàng quang liên c 10. K thu t r a bàng quang liên t c r t d gây nhi m khu n h ni u sinh d c 4.2. Hu n luy n có giáo viên h 4.3. T l

ng d n và làm m u

thu t r a bàng quang liên t c i dung

2. 3.

m b o s kín áo cho ng

t i b nh

ánh giá c u bàng quang t ng

i b nh n m

v trí thu n l i

4. Chu n b dung d ch r a vô khu n 5. Dùng Kelly c p vào ng th ng ti u. t 1 kh n hút c d i các u n i c a ng thông ti u 6. R a tay và mang g ng vô khu n 7. N i ng d n dung d ch r a v i ng thông ti u 8. Tháo kelly k p

ng d n n

ch y c a dung d ch r a theo y

u ch nh t c nh c a bác s

c ti u ra

10. Tháo kelly c p ng d n dung d ch r a ra. Cho ch r a i vào bàng quang 11. Ki m tra th tích d ch r a ch y ra th 12. Giúp ng

Sai

ng giá : s d ng b ng ki m

ng ki m:

úng

ng xuyên

i b nh c m th y tho i mái 330

t Sai

Không làm

Ghi chú

5. Th c hành k thu t 5.1. Th c hành t i phòng lab không có giáo viên 5.2. Th c hành m t mình ho c v i nhóm b t k n i nào, không có giáo viên 5.3. Th c hành t i b nh vi n theo k h ach 5.4. T ch c giám sát b ng nhi u cách Camera

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

331

GHI CHÉP VÀ THEO DÕI L

NG D CH VÀO VÀ RA

Gi i thi u t ng quan

Ng i u d ng ho c bác s có th ch nh theo dõi ( o l ng) d ch vào và ra c a ng i b nh vì các lý do khác nhau. Thông th ng ch nh i v i ng i b nh có nguy c hay ang trong giai n nguy k ch c a s m t cân b ng d ch. u h t các c s y t có hai lo i ghi chép d ch vào và ra: - M t lo i ghi chép c nh gi i ca tr c. - M t lo i ghi chép th

ng ghi nh n t t c d ch

ng xuyên 24 gi theo bi u

c o và s l

c a ng

ng theo

i b nh.

- M t s c s y t có lo i khác ghi chép các c thù c a d ch t nh m ch nh là lo i d ch, ch t b sung, th i gian c b t u, s l ng c h p thu và s l ng duy trì m i ca tr c. nv c dùng o l ng d ch vào và ra là mililit (ml) ho c centimeter cubic (cc); ây là n v o l ng cân b ng thu c mét. o l ng d ch vào và ra, kh n ng a các v t ch a h gia ình c n c chuy n d ch thành n v thu c mét. H u h t các c s Y t cung c p b ng chuy n d ch, b i vì kích th c c a các dùng thay i t s này n c s khác 2.

M c tiêu k n ng 1.

ánh giá cân b ng d ch c a c th

2. Xác nh có ph i ng i b nh ang yêu c u bình th ng hay không.

a vào m t l

ng d ch

theo

3. Th c hành ghi chép d ch vào và ra vào phi u theo dõi 3.

Lý thuy t

3.1. Lý thuy t liên quan

n k thu t

Th ng b ng d ch, n gi i và acid-base trong c th là c n thi t duy trì tình tr ng c kho và ch c n ng c a các c quan. Th ng b ng này c duy trì b i: L

ng d ch và

n gi i vào và ra.

S phân b c a d ch, S

n gi i trong c th .

u hoà ch c n ng th n và ph i.

M t th ng b ng có th làm thay

i các ch c n ng s ng c a c th :

Hô h p Chuy n hoá H th n kinh trung Ðo l

ng d ch vào, ra giúp: Xác

nh t ng tr ng chung c a ng

i b nh

Tìm ra d u hi u s m c a r i lo n n Ði u ch nh r i lo n n

c và

n gi i

332

c và

n gi i

ch vào bao g m t t c d ch hi n nhiên nh là n c, s a, n c trái cây, cà phê, trà,... và toàn b kh i l ng d ch ng t nh m ch, bao g m truy n máu và b t c lo i ch nào c a vào theo ng t nh m ch. ch ra bao g m n u khác. 3.2. Nh ng y u t Tu i :

c ti u hay b t k d ch ra khác, nh là ch t nôn, phân l ng và d n

nh h

ng t i cân b ng d ch, và

n gi i

t tr , r t già

nh m n tính: Ung th , b nh tim m ch (suy tim t c ngh n,…), b nh n i ti t (Cushing, ái ng,…), suy dinh d ng, b nh ph i m n tính, b nh th n (suy th n,...), gi m m c nh n th c Ch n th

ng: Ch n th

ng n ng, ch n thu ng vùng

ng n ng Ði u tr : Dùng thu c l i ti u, steroids, li u pháp t nh m ch Dinh d

ng toàn b ngoài

ng tiêu hoá

t qua d dày ru t: Viêm d dày ru t, hút d ch d dày, rò tiêu hóa

333

3.3. Quy trình k thu t Các b c th c hành 1. Xem h s nh án

2. Chu n b d ng

ng pháp ti n hành

Ki m tra: - Y l nh c a bác s - Ki m tra úng ng gi ng b nh

i b nh,

úng

* D ng c ghi chép: Phi u theo dõi ng d ch vào và ra c nh gi ng và 1 cây vi t chì ho c vi t m c * D ng c o l ng: - Bô i c u li n gh , ho c bô i ti u - V t ch a có chia m c o ng d ch vào và v t ch a riêng bi t o l ng d ch ra.

Lý do

Nh ng i m c n l u ý

m b o th c hi n úng y nh c a bác s

Ki m tra chính xác y nh c a Bác s và úng ng i b nh

- Ki m tra d ng c o ng. d ng c n i thu n ti n, dán nhãn phù h p tránh nh m n

m b o o c chính xác l ng d ch vào và ra. - T o s tho i mái cho ng i nh

Hình nh minh h a

C Hình 1: Phi u ghi chép 3. Chu n b ng i b nh

- Gi i thích v i ng i b nh lý do vi c o d ch vào ra và s c n thi t s ng các d ng c o l ng - H ng d n cách s d ng các d ng o l ng ng i b nh tham gia vi c ghi chép o l ng n u có yêu c u - Thi t l p v i ng i b nh k ho ch v th i gian và cách th c o l ng

ng i b nh chu n b v m t tâm lý và h p tác t t trong quá trình th c hi n quy trình

334

Gi i thích rõ ràng, ng n g n v lý do, các ng c c s d ng và ph ng pháp, th i gian qui nh cho vi c o d ch vào ra

4. o l ng d ch vào c a ng i nh

TRONG

- Theo b a n, ghi vào phi u theo dõi ch vào và ra c nh gi ng s l ng và th i gian c a m i lo i d ch c a vào bao g m: + T t c d ch hi n nhiên nh là n c, a, n c trái cây, cà phê, trà,... hay t k th c ph m nào mà tr thành ch nhi t c a phòng. Không o ng các th c ph m c nghi n - Xác nh có ph i ng i b nh ã c a vào b t c m t lo i d ch khác gi a các b a n hay không, và ng thêm s l ng ó vào phi u. (VD: n c u ng kèm v i thu c). ánh giá s l ng n c c s d ng m t bình n c, o l ng n c còn i và tr v i s l ng khi bình y r i y bình l i. - Toàn b kh i l ng d ch ng t nh ch, bao g m truy n máu và b t c lo i d ch nào c a vào theo ng t nh m ch (n u có)

Ghi chép chính xác s ng và th i gian c a ng lo i d ch

Hình 2: Theo dõi d ch vào qua ng t nh m ch

335

5. ra

o l ng d ch c a ng i nh

6. Thu d n d ng

Ghi chép chính xác s ng và th i gian c a ng lo i d ch

- Theo m i l n bài ti t, n c ti u vào trong v t ch a o l ng, quan sát l ng, và ghi chép s l ng và th i gian bài ti t vào phi u ghi chép l ng ch vào và ra c nh gi ng. Chùi s ch bô ti u ho c d ng c o l ng và a tr l i cho ng i b nh i v i ng i b nh có t sonde ti u u, ghi nh n và ghi chép s l ng c ti u vào cu i ca, và r i làm tr ng túi d n l u. Túi d n l u th ng ã có làm d u m c s l ng n c ti u. - N u có b t k s nghi ng v túi d n u, làm tr ng nó tr c tiên vào m t t ch a có o l ng úng n. - Ghi chép b t k d ch ra khác, nh là ch t nôn, phân l ng và d n l u khác, c bi t là lo i d ch và th i gian. - N u ng i b nh b i ti u d m không ch ho c c ng giao c m, ánh giá và ghi chép l ng d ch ra này. Ví d , t ng i b nh ti u d m có th ghi “ ti u d m x 3” ho c ra gi ng m t ng 12 inch. i v i ng i b nh giao m b n có th ghi nh n “m hôi +++, áo choàng và kh n tr i g ng thay x 2” Thu d n, chùi r a d ng c , m b o theo nguyên t c vô khu n

Hình 3: Theo dõi d ch ra qua ng n c ti u

n ch khu n

336

lây lan vi

7. Ghi chép h b nh án

8. Ghi chép u ch nh k ho ch ch m sóc u d ng cho phù h p v i tình tr ng c a ng i nh

Tính bilan d ch vào ra cho ng i b nh. Báo cáo v i bác s tình tr ng m t cân ng d ch c a ng i b nh

ánh giá tình tr ng cân b ng ch c a ng i nh

p hi n lo n ch ng

337

th i phát các r i cân b ng c th c a i b nh

- So sánh d ch ra và ch vào và so sánh o l ng tr c ây - Cân n ng ng i nh có ng ho c ng i b nh ang có dùng thu c l i ti u hàng ngày

4.T 4.1. Stt 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

ánh giá và hu n luy n ánh giá tr

c hu n luy n

N i dung Theo dõi d ch vào và ra c a ng i b nh thông th ng oc ch nh i v i ng i b nh ang giai n nguy k ch c a s t cân b ng d ch H u h t các c s y t dùng 2 lo i phi u ghi chép d ch vào ra. Lo i ghi chép c nh gi ng ghi chép th ng xuyên 24 gi theo bi u c a ng i b nh t s c s y t có lo i phi u khác ghi chéo các c thù a d ch t nh m ch n v dùng o l ng d ch vào và ra là mililit ho c centimet cubic (cc). ây là n v o l ng không thu c mét o l ng d ch vào và ra, dung tích c a v t ch a h gia ình c n c chuy n d ch thành n v thu c mét “ ti u d m x 3” ho c dra gi ng m t r ng 12 inch là cách ghi theo dõi d ch ra i v i ng i b nh ti u d m “m hôi +++, áo choàng và kh n trãi g ng thay x 2” là cách ghi theo dõi d ch ra i v i ng i b nh giao c m

4.2.

Hu n luy n có giáo viên h

4.3.

T l

ng giá: S

úng

Sai

ng d n và làm m u

d ng b ng ki m

N i dung

T t

1. Chu n b ng i b nh, thi t l p v i ng i b nh t k ho ch u n v vi c a vào m t s ong d ch yêu c u 2. o l ng l ng d ch vào c a ng i b nh theo a n, b sung s d ch c a vào gi a b a n và toàn b kh i l ng d ch ng t nh m ch 3. o l ng d ch ra c a ng i b nh qua o l ng ng n c ti u b ng v t ch a có th c o ng. o l ng l ng n c ti u qua sonde và làm tr ng túi d n l u. B sung các d ch ra khác nh ch t nôn, phân l ng, d ch d n l u 4. Th c t p ghi chép d ch ra i v i nh ng ng i nh c bi t nh ti u d m ho c ng i b nh ng giao c m 5. Th c t p ghi chép s o l ng d ch vào ra vào cu i m i ca 6. Th c t p thu th p các d li u và báo cáo v i u ng tr ng m t tr ng h p có d ch vào và ra không u ch nh k ho ch ch m sóc u ng

338

t Sai

Không làm

Ghi chú

t ki m tra

Sinh viên t giám sát l n nhau Sinh viên l p tr

c giám sát sinh viên l p sau

Nhân viên Giáo viên

339

TÀI LI U THAM KH O 1. B môn

ih cYd

c TP H Chí Minh, giáo trình

ng c b n.

2. B Y t , Qui ch b nh vi n, nhà xu t b n Y h c 2001. 3. B Y t , Qu n lý và t ch c Y t , 2005. 4.

ình Xuân,

5. Tr n Th Thu n,

ud ud

6. S tay gi ng d y c ng

ng c b n I, II. B y t nhà xu t b n Y h c 2007. ng c b n I, II. B Y t nhà xu t b n Y h c 2008. ng, T ch c Y t Th gi i.

7. Anne Griffin, Patricia A.Potter Clinical Nursing Skill & Techniques, 6th Edition 2006. 8. Berry & Kohn’s Operating room Technique Ninth Edition,Mosby 2000. 9. Potter- Perry, Fundamentals of Nursing, fifth edition, Mosby 2004. 10. Perry Potter, Clinical Nursing Skill & Techniques, Fifth Edition 2005. 11. Jarvis – Physical examination and health Assessment, 3rd edition. Saunders. 2004. 12. Sida/Indevelop, 13. Sida/Indevelop,

ud ud

ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1996. ng c b n, B Y t , nhà xu t b n Y h c 1997.

340