Drugi SEMINAR za vozače instruktore i ispitivače na vozačkim ispitima, Doboj, 13. decembar 2010.
MLADI VOZAČI RIZICI UČEŠĆA U SAOBRAĆAJNIM NEZGODAMA I KAKO IH SMANJIVATI
prof. dr Krsto Lipovac, dis
Starost vozača učesnika u SN sa poginulima
Broj vozača u saobraćajnim nezgodama
(Viktorija, 1999-2004.)
Vozači starosti od 18-25 godina imaju više SN od svih drugih grupa vozača
Starost vozača
Starost vozača učesnika u SN sa poginulima
Relativni rizik učešća u SN sa povredjenim licima
(Viktorija, 1999-2004.)
vozači početnici
ostali vozači
Broj umrlih
Drumske saobraćajne nezgode su vodeći uzrok smrti mladih ljudi
Drumske saobraćajne nezgode
Zdravstveno stanje
Samoubistva Uzrok smrti
Velika doza droge
Ostali spoljni uzroci
Ključni problemi bezbednosti mladih vozača
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Neiskustvo Nezrelost Prekoračenje brzine Vožnja pod dejstvom alkohola Upotreba mobilnog telefona Slaba bezbednost vozila Kasna noćna vožnja Veliki broj putnika Negativan uticaj roditelja/staratelja
Ključni problemi bezbednosti mladih vozača: BRZINA Uticaj sudarne brzine na smrtnost kod različitih vrsta SN
30
50
70
Vozači sa L i P dozvolom u saobraćajnim nezgodama sa povređenima
Ključni problemi bezbednosti mladih vozača: NEISKUSTVO
Vozači na obuci i vozači sa uslovnom dozvolom u Viktoriji, 1996-2001.
Dobijanje P dozvole
Meseci obuke vozača
Meseci sa uslovnom dozvolom
Ključni problemi bezbednosti mladih vozača: vožnja pod uticajem alkohola
Povećanje rizika smrti u SN
15-19 godina 20-29 godina 30+ godina 90
30 Izvor: Kijl i saradnici (2004.)
Koncentracija alkohola u krvi (mg/100ml)
Alkohol više utiče na mlade nego na ostale vozače (oko 5 puta veći rizik smrti) 0,5 mg/100 ml mladi vozači imaju oko 30 puta veći rizik smrti u SN nego trezni 0,8 mg/100 ml mladi vozači imaju oko 90 puta veći rizik smrti u SN
Ključni problemi bezbednosti mladih vozača: KASNA NOĆNA VOŽNJA
Saobraćajne nezgode između 22h i 6h
Raspodela kasnih noćnih saobraćajnih nezgoda sa povređenima tokom prve 3 godine vožnje u Viktoriji, 1996-2001.
0-5 meseci
6-11 meseci
12-17
18-23
24-29
30-35
meseci
meseci
meseci
meseci
Broj meseci posle dobijanja P dozvole
Ključni problemi bezbednosti mladih vozača: VIŠE PUTNIKA
Rizik na milion pređenih km za vozače sa uslovnom i punom dozvolom zavisno od broja putnika, u Melburnu 2000-2002. Samo vozač 1 putnik
Rizik na milion km
2+ putnika
Vozači sa uslovnom dozvolom
Vozači sa punom dozvolom
Rizik učešća u SN je oko 4 puta veći ako mlad vozač vozi 2 i više putnika
ANALIZA SAOBRAĆAJNIH PREKRŠAJA I SAOBRAĆAJNIH NEZGODA U PRVIH 60 MESECA NAKON POLAGANJA POZAČKOG ISPITA
Srbija, Pirot, 2008. uzorak 977 vozača početnika
Broj evidentiranih SP (saobraćajnih prekršaja) u prvih 60 meseca nakon položenog ispita
Učinilo SP
Procenat (%)
Broj SP
977
302
30,9 %
877
738 239
267 35
36,2 % 14,6 %
824
Pol
Proveravana lica
Ukupan broj Muškarci Žene
53
Preko 30 % vozača u prvih 5 godina otkriveno je u teškom prekršaju Muškarci su 2,5 puta češće evidentirani (36%), nego žene (15%) U proseku 2,9 SP / prekršiocu i 0,9 SP/vozaču, u prvih 5 g. vozačkog staža Mogu se prepoznati recidivisti i sa njima treba što pre raditi
Učinioci SP prema kategoriji vozačke dozvole Kategorija vozačke dozvole
Proverena lica
Učinilo SP
Procenat (%)
Broj SP
A
5
2
40,0
7
B
841
237
28,2
611
C
71
37
52,1
112
D
32
17
53,1
81
E
28
9
32,1
66
Ukupno
977
302
30,9
877
Učinioci SP prema zanimanju
Zanimanje
Proveravana Učinilo SP lica
Procenat
Broj SP
Radnik
882
270
30,6
791
Student
70
16
22,9
22
Odgovorno lice
9
7
77,8
32
Nezaposlen
16
9
56,2
32
Prosečno: 2,9 SP/radniku prekršiocu, 1,4 SP/studentu prekršiocu i 3,6 SP/nezaposlenom prekršiocu
Vrsta SAOBRAĆAJNIH PREKRŠAJA u prvih 60 meseca nakon položenog vozačkog ispita Vrsta prekršaja
Broj SP
Procenat (%)
Tehnička neispravnost
167
19,0
Režim saobraćaja
160
18,2
Neprilagođena brzina
110
12,5
Nekorišćenje sigurnosnog pojasa
85
9,7
Alkohol
65
7,4
Ostali prekršaji
290
33,1
Ukupno SP
877
100,0
KADA vozači čine SP?
Posle 1,5 godine voz. staža vozači češće čine SP
Broj prekršaja
40 35 30 25 20 15 10 5 0 1
4
7
10
13
16
19
22
25
28
31
34
37
40
43
46
49
52
Mesec vozačkog staža i kome je načinjen prekršaj
55
58
KADA vozači čine pojedine SP? Broj prekršaja "Vožnja pod dejstvom alkohola" u odnosu na mesec vozačkog staža
“Neprilagođena brzina“ 4
3
Broj prekršaja
Broj prekršaja
7 6 5 4 3 2 1 0
2
1
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58
0
Mesec vozačkog staža u kome je načinjen prekršaj
1
4
7
10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 Mesec vozačkog staža u kome je načinjen prekršaj
Broj prekršaja "Nekorišćenje sigurnosnog pojasa" u odnosu na mesec vozačkog staža
Broj prekršaja iz režima saobraćaja u odnosu na mesec vozačkog staža 12 10
5 4 3 2
Broj prekršaja
Broj prekršaja
7 6
1 0
8 6 4 2
1
4
7
10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 Mesec vozačkog staža u kome je načinjen prekršaj
0 1
4
7
10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 43 46 49 52 55 58 Mesec vozačkog staža u kome je načinjen prekršaj
SN u kojima su učestvovali vozači početnici (u prvih 5 godina od polaganja vozačkog ispita)
Broj SN
Procenat (%)
SN sa elementom prekršaja
59
48,4 %
SN sa elementima KD
63
51,6 %
Ukupan broj SN
122
100,0 %
Prosečno 0,125 SN/vozaču početniku u prvih 5 godina Više SN sa povredjenim licima, nego SN sa samo MŠ Na svakih 7,2 otkrivena SP dolazi 1 SN
Sve SN u kojima su učestvovali vozači početnici (u prvih 5 godina od polaganja vozačkog ispita)
Pol
Proveravani vozači
Učestvovali u SN
Procenat (%)
Ukupno SN
Muškarci
738
106
14,4 %
117
Žene
239
5
2,1 %
5
Ukupno
977
111
11,4 %
122
Prosečno 0,16 SN/vozaču muškarcu u prvih 5 godina Oko 7 puta veći rizik muškaraca nego žena da učestvuju u SN Na svakih 7,0 (M) odnosno 10,6 (Ž) otkrivenih SP dolazi jedna SN
SN – PREKRŠAJI u kojima su učestvovali vozači početnici (u prvih 5 godina od polaganja vozačkog ispita)
Proveravano lica
Učestvovalo u SN
Procenat (%)
Ukupno SN
Muškarci
738
47
6,4 %
57
Žene
239
2
0,8 %
2
Ukupno
977
49
5,0 %
59
Oko 8 puta veći rizik muškaraca nego žena da učestvuju u lakšim SN
SN – PREKRŠAJI u kojima su učestvovali vozači početnici (u prvih 5 godina od polaganja vozačkog ispita)
Kategorija vozačke dozvole
Proveravano lica
Učestvovali u SN Procenat (%)
A
5
0
0
0
B
841
37
4,4 %
45
C
71
4
5,6 %
4
D
32
5
15,6 %
6
E
28
3
10,7 %
4
Ukupno
977
49
5,0 %
59
Broj SN
Oko 3 puta veći rizik vozača D nego vozača B kategorije
SN – PREKRŠAJI u odnosu na uzrok SN (u prvih 5 godina od polaganja vozačkog ispita) Uzrok SN
Broj SN
Procenat (%)
Neprilagođena brzina
14
48,3 %
Alkohol
10
34,5 %
Nepropisno preticanje
3
10,3 %
Nepropisno parkiranje
1
3,4 %
Nepostupanje po saobraćajnom znaku
1
3,4 %
29
100,0 %
Ukupno poznato
Na svakih 7,8 prekršaja brzine dolazi 1 SN zbog brzine Na svakih 6,5 prekršaja alkohola dolazi 1 SN zbog alkohola
SN – sa elementima KRIVIČNOG DELA (u prvih 5 godina od polaganja vozačkog ispita)
Posledice SN
MŠ
LTP
TTP
POG
Ukupno
Broj SN
1
45
16
1
63
Procenat
1,6 %
71,4 %
25,4 %
1,6 %
100 %
Vrsta SN sa obeleĹžjem KD Vrsta SN Obaranje peĹĄaka BoÄ?ni sudar Neustupanje prvenstva prolaza Sudar vozila iz suprotnog smera Sletanje vozila s puta Udar vozila u biciklistu Udar vozila u zaustavljeno ili parkirano vozilo
Udar vozila u objekat Sudar vozila u istom smeru
Ukupno
Broj SN 13
Procenat 20,6 %
10 9
15,9 % 14,3 %
8 5
12,7 % 7,9 %
5 5
7,9 % 7,9 %
4 4
6,3 % 6,3 %
63
100,0 %
KADA vozači čine SP i SN sa obeležjem prekršaja? Broj saobraćajnih nezgoda
Broj SN sa elementima prekršaja
Posle 2 g. voz. staža vozači češće učestvuju u lakšim SN
5 4 3 2 1 0 0
10
20
30
40
50
60
70
60
70
Mesec vozačkog staža
Broj prekršaja
Broj saobraćajnih prekršaja Posle 1,5 g. vozači češće čine saobraćajne prekršaje 40 30 20 10 0 0
10
20
30
40
50
Mesec vozačkog staža i kome je načinjen prekršaj
KADA vozači čine SN sa elementima KD? (u prvih 60 meseca nakon položenog vozačkog ispita) Broj saobraćajnih nezgoda sa elementima KD
Broj saobraćajnih nezgoda
U prve dve godine vozači češće učestvuju u teškim SN
0
10
20
30
40
Mesec vozačkog staža u kome je nastala nezgoda
50
60
70
Kako se smanjuje rizik učešća mladih vozača u saobraćaju?
Obavezna obuka pod nadzorom, Probne, privremene i stepenovane vozačke dozvole, Obavezne P tablice, Posebna ograničenja: najveća brzina, zabrana vožnje noću, zabrana prikolice, zabrana putnika, vožnja pod nadzorom, nulta koncentracija alkohola, ... Oštrije sankcije: veći broj prekršaja, veće kazne, manji broj kaznenih poena ... Rad sa recidivistima ... Test prepoznavanja rizika ...
Međunarodna iskustva sa postepenim dobijanjem vozačke dozvole
Duži period obuke i sticanja prakse Zabrana kasne noćne vožnje, uz izuzetke Zabrana putnika, uz izuzetke Rane intervencije u slučaju prekršaja uz manji dozvoljeni broj kaznenih poena Dobar vozački dosije kao preduslov za ulazak u sledeću fazu Nulta koncentracija alkohola u krvi i obavezna upotreba sigurnosnog pojasa
Broj vozača u saobraćajnim nezgodama sa povređenima mesečno
Model za dobijanje vozačke dozvole u budućnosti (stepenovane VD) Obuka vozača
1 god.
P1 dozvola
P
Uslovna P2 dozvola
Puna vozačka dozvola
1 god. 2 god. 3 god. 4 god. 5 god. 6 god. 7 god. 8 god.
Broj godina posle dobijanja vozačke dozvole
Smanjivanje rizičnih ponašanja vozača početnika Sklonost ka rizicima se može prepoznati i smanjivati:
pre osposobljavanja u auto-školi (škola, društvo, roditelji), u toku osposobljavanja u AŠ u periodu probne vožnje u toku aktivne vožnje
Smanjivanje rizičnih ponašanja vozača početnika Šta je CILJ? znanja, veštine, stavovi i ponašanje KAKO se to može postići? Teorija, filmovi, interaktivnost, praktična obuka, iskustva, Kampanje, Kažnjavanje: očekivana vrednost kazne i subjektivni rizik kažnjavanja, Rad sa recidivistima ...
Smanjivanje rizičnih ponašanja vozača početnika
Rizično ponašanje se smanjuje kako se zrelost povećava Rizik se može smanjiti:
boljom veštinom vožnje, realnijom slikom o potencijalnim negativnim efektima rizičnog ponašanja i povećavanjem subjektivnog rizika kažnjavanja
S vremenom osoba stari – menja se očekivanje u vezi sa ponašanjem (edukacija, zaposlenje, venčanje, deca, nezavisnost ...)
Smanjivanje rizičnih ponašanja vozača početnika
Psiho-društvena zrelost doprinosi unapređenju bezbednosti mladih vozača Kako pojedinac usvaja pravila ponašanja polako se integriše u društvene institucije, bolje poštuje pravila, smanjuje se sklonost ka izazovima Veća integracija u društvo brakom ili nekakvom drugom vezom, kao i dobijanje dece pojačava odgovornost, pa se rizik izbegava.
HVALA NA PAŽNJI