TESTAMENTY, SPADKI, DAROWIZNY z chwilą śmierci pierwszego z nich. Umowa darowizny na wypadek śmierci zawsze musi być sporządzona w formie aktu notarialnego, także gdy jej przedmiotem jest np. obraz czy kolekcja porcelany. Co ważne, proponuje się, by darowizna na wypadek śmierci nie wchodziła w skład spadku po darczyńcy. Słowem, może być tak, że córka obdarowana domem na wypadek śmierci będzie wraz z bratem i siostrą uczestniczyć w podziale reszty majątku pozostawionego przez darczyńcę. W praktyce jeszcze ważniejsze może się okazać wprowadzenie zasady, że obdarowany na wypadek śmierci – jeśli taka będzie wola darczyńcy – nie będzie z racji tej darowizny zobowiązany do wypłacenia zachowku. Jednakże musi to wynikać z oświadczenia darczyńcy, a okres między zawarciem umowy darowizny i śmiercią spadkodawcy musi być dłuższy niż dwa lata. Jeśli darczyńca umrze rok po zawarciu takiej umowy, darowizna będzie uwzględniona przy obliczaniu zachowku – bez względu na jego wolę. Obdarowany nie będzie też co do zasady odpowiadał za długi spadkowe, chyba że egzekucja komornicza prowadzona przeciwko spadkobiercom darczyńcy okazała się bezskuteczna. Inaczej niż spadkobiercy, którzy odpowiadają za długi spadkowe bez ograniczeń (chyba że przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza), obdarowany na wypadek śmierci ma odpowiadać za nie do wartości darowizny według stanu i cen z chwili śmierci darczyńcy.
XVI. Darowizna – bez oczekiwania na wdzięczność i opiekę Umowa darowizny to jedna z najczęstszych umów zawieranych między najbliższymi. Jej istota polega na tym, że darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego, co nie musi oznaczać, że zawsze bezinteresownego, świadczenia na rzecz obdarowanego. Darczyńca może zwykle liczyć na wdzięczność obdarowanego, a nawet opiekę. Musimy jednak pamiętać, że nie są to dla obdarowanego obowiązki prawne, lecz tylko moralne. Tylko wyjątkowo darczyńcy może należeć się wsparcie ze strony obdarowanego. Zasadniczo darowizna jest zobowiązaniem jednostronnym. Darczyńca, dokonując jej, zwykle nic od obdarowanego nie chce, jeśli pominąć, w praktyce rzadko wykorzystywaną, możliwość obciążenia obdarowanego poleceniem i inne wyjątkowe sytuacje (str. 69). Dopuszczalna jest także darowizna między małżonkami. Możliwa jest też darowizna, która dojdzie do skutku (jej przedmiot zmieni właściciela) dopiero po ziszczeniu się pewnego warunku lub po upływie określonego terminu. Nie można dokonać darowizny na wypadek śmierci. To jednak może się zmienić już w nieodległej przyszłości (por. str. 67). Darowizna to, co do zasady, świadczenie bezzwrotne, jednakże w niektórych wypadkach może wchodzić w rachubę jego zwrot (str. 70). Do majątku osobistego Przedmiotem darowizny mogą być dowolne dobra. Darczyńca może darować jedno dobro, np. nieruchomość, kilku osobom, np. wnuczce i wnukowi na współwłasność. Z kolei małżonkowie mogą np. mieszkanie należące do ich majątku odrębnego darować wspólnie np. jednej z dwu córek, a bezdzietne ciotki swe udziały w spadkowej działce budowlanej – siostrzeńcowi. Jeśli obdarowanym jest jeden z małżonków, których łączy wspólność majątkowa małżeńska, darowane dobro, np. działka budowlana, stanie się osobistą własnością obdarowanego. Będzie inaczej tylko wówczas, gdy darczyńca czy darczyńcy wyraźnie zaznaczą, że ich wolą jest, by dane dobro weszło do majątku wspólnego obdarowanego i jego małżonka. Jeżeli obdarowany sprzeda działkę, która w wyniku darowizny powiększyła
– 68 –