rynku mieszkaniowym. Ich eksmisja nie rozwiąże problemu, tylko przemieści go w inne miejsce. Teoretycznie ten problem będzie już wtedy poza uwagą planistyczną, jednak planowanie miasta powinno być zintegrowane. Środowiska historyków sztuki, urbanistów i architektów wskazują z kolei na brak analogicznych do środowiskowych procedur postępowania ze społecznym udziałem, mających na celu ochronę wartości środowiska historyczno-kulturowego, nie tylko przyrodniczego. Chodzi o wieloaspektową wartość „środowiska zbudowanego”, którego nie wolno bez reszty traktować jako ugoru, nabywającego wartości tylko jako „zasób inwestycyjny”, potencjalny plac budowy.
4.2
—Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Dla orientacji w całości problematyki przedstawiamy skrótowy przegląd wybranych przepisów, z którymi mieliśmy najczęściej do czynienia w obszarze spraw dotyczących planowania i zagospodarowania przestrzennego. To bardzo obszerna i skomplikowana materia. Potrzebne jest jednak wstępne rozeznanie, w jakim obszarze regulacji prawnych należy w razie potrzeby poszukiwać szczegółowych informacji i gdzie mogą znajdować się rozwiązania. Jednocześnie bez elementarnej orientacji w niektórych fragmentach tych przepisów trudno uczestniczyć w kontaktach z władzami, stronami konfliktów przestrzennych, osobami zainteresowanymi, czytać ze zrozumieniem pisma urzędowe, wyjaśniać cokolwiek osobom mniej zorientowanym czy mediom. Później przedstawiamy dość obszernie ustawę rządzącą planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym. Zawiera ona zapisy, które umożliwiają społeczny udział w urządzaniu przestrzeni miasta. W następnej kolejności wskażemy też inne istotne przepisy. 152
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 roku Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 roku to podstawowy akt prawny regulujący kwestie planowania i gospodarowania przestrzenią w skali kraju, województwa i gminy (w tym miast), a dla działań społecznych w tej dziedzinie najważniejszy. Chociaż to prawo nie dostrzega odrębności problemów przestrzennych miast na tle kraju i na poziomie regionów, to tutaj skupiamy się na jego aplikacjach miejskich. Ustawa z 2003 roku jest modyfikacją dokumentu z 1994 roku, który przyniósł rewolucję w filozofii i praktyce gospodarowania przestrzenią w Polsce w duchu wolnorynkowej transformacji. Istotą zmiany było przeniesienie ciężaru odpowiedzialności za decyzje planistyczne i realizacyjne dotyczące przestrzeni, czyli władzy nad jej kształtowaniem, na poziom miasta (gminy), które może swoją politykę w tym zakresie swobodnie ustalać w ramach istniejących regulacji prawnych. Centralistyczny, państwowy system dyrektywno-nakazowy został uchylony w tej sferze w pierwszych latach transformacji, na rzecz daleko posuniętej autonomii miasta (gminy). Dla organizowania oddolnych działań społecznych przeciw degradacji przestrzeni miast jest to bardzo istotne – nie ma bowiem instancji politycznie nadrzędnej, do której można byłoby się odwoływać albo skarżyć niesłuszne pod względem merytorycznym rozstrzygnięcia władz miasta dotyczące urządzania jego przestrzeni. Stanowią one wyraz woli politycznej autonomicznego miasta (gminy), przynajmniej nominalnie. Przedmiotem takich skarg może być tylko niedotrzymanie procedur, strona formalna postępowań, nie zaś treść ich rozstrzygnięć. Jak już pisaliśmy, wyrazem tego jest m.in. art. 7 tej ustawy mówiący, że rozstrzygnięcia prezydenta miasta (wójta, burmistrza) o przyjęciu lub odrzuceniu wniosków albo uwag do studium przestrzennego i planu miejscowego nie podlegają zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Gospodarka i planowanie przestrzenne znajduje się na samym początku enumerowanych zadań własnych gminy w Ustawie o samorządzie gminnym:
Art. 7. 1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej (...)
Jeśli uwzględnić także inne zadania własne gminy, bezpośrednio związane z gospodarką przestrzenną, to okazuje się, że dotyczy jej lub do niej odnosi 6 z 20 wymienionych w ustawie zadań. Jest to zatem jedna z podstawowych dziedzin władztwa miasta (gminy) z punktu widzenia ustawy o samorządzie gminy (miasta). 153