Wprowadzenie Ta część Anty-Bezradnika, traktuje o tym, jak można próbować radzić sobie z problemami przestrzennymi w mieście, jakie są sposoby działania w konfliktach o przestrzeń, jak można wspólnie, w sposób zorganizowany starać się wpływać na przestrzeń miasta. Bazą są nasze indywidualne doświadczenia oraz doświadczenia naszego stowarzyszenia. Na pewno nie wyczerpiemy wszystkich możliwych sytuacji, ale pokażemy sytuacje typowe, najpowszechniejsze oraz podstawowe sposoby radzenia sobie w nich. Celem, albo ideałem, do którego możnaby – warto dążyć, a który próbujemy osiągać od pewnego czasu, jest objęcie społecznym monitoringiem całości przestrzeni miasta, swoista działalność „watchdogowa” (strażnicza) w tym zakresie. Początkami mogą być incydentalne, pojedyncze działania sytuacyjne grup mieszkańców związane z lokalnym konfliktem. Jeżeli takich konfliktów zdarzy się więcej, w różnych częściach miasta, i zostaną one rozpoznane, przedstawione w mediach, wywołają jakąś reakcję władz, to mogą powstać więzi wsparcia i współpracy środowisk w nie zaangażowanych. To tworzy warunki wyjściowe do organizowania całościowego monitoringu. Stosunkowo łatwiej jest monitorować procesy wywoływania, opracowywania i przyjmowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W Poznaniu to już działa, w wymiarze dostępnym aktywnym społecznie środowiskom. Mają w tym swój udział także władze. Natomiast w miarę szerokie monitorowanie decyzji administracyjnych dotyczących przestrzeni jest znacznie trudniejsze. W takim mieście jak Poznań wniosków o nie składanych są nawet tysiące rocznie. Informacje nie są łatwo dostępne. W pewnym stopniu udaje się monitorować postępowania administracyjne w części znanych spraw, odnoszących się do konkretnych miejsc, związanych z już nagłośnionymi konfliktami w mieście.
nym i szybkim doprowadzić do zagospodarowania danego miejsca zgodnie z zapotrzebowaniem władającego nim podmiotu. Pierwsza sytuacja wymaga działań na rzecz uruchomienia postępowania planistycznego lub włączenia się w już toczące się, a przynajmniej rozpoczęte postępowanie, mające na celu uchwalenie planu miejscowego. Nierzadko dochodzi do „zamrożenia” rozpoczętych prac nad planem po jego wywołaniu, bo przepisy nie narzucają terminów realizacji. Druga sytuacja wymaga działań na rzecz włączenia się w takie postępowanie jako uczestnik na prawach strony, by móc na nie wpływać. Bywa, że w odniesieniu do tego konkretnego miejsca dzieje się i jedno, i drugie, jak już to sygnalizowaliśmy, i jak egzemplifikują to niektóre z naszych studiów przypadków. Wówczas bardzo wskazany jest udział zarówno w postępowaniu planistycznym, jak i administracyjnym. Układ dalszych treści otwiera bardziej szczegółowe przedstawienia pojęć najbardziej podstawowych dla dziedziny planowania i zagospodarowania przestrzennego, które wielokrotnie już pojawiały się w tekście. Następnie zaprezentujemy podstawowe przepisy – niezbędne albo przydatne mieszkańcom chcącym podjąć próby partycypacji w rozwiązywaniu problemów przestrzennych. W dalszej kolejności przedstawimy możliwości społecznej partycypacji w procedurach planistycznych dotyczących przyjęcia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a następnie – w procedurach administracyjnych dotyczących decyzji o ustaleniu warunków zabudowy.
Typowe są dwa modelowe rodzaje sytuacji, w których grupy mieszkańców aktywizują się, organizują, by zatroszczyć się o fragment przestrzeni miasta. Pierwszy to taki, w którym interesuje ich przyszłość określonego obszaru, miejsca, gdzie nic szczególnego się nie dzieje ani w bliskiej perspektywie nie ma się dziać. Mieszkańcy chcą jak gdyby zabezpieczyć przyszłość tego miejsca, by nie stało się przestrzenią zdegradowaną lub też wykorzystaną w sposób nieakceptowany przez lokalną społeczność. Drugi rodzaj – kiedy toczy się już jakieś postępowanie administracyjne, które ma w trybie uproszczo-
138
139