Boekenkrant maart 2021

BOEKENKRANT – MAART 2021 No. 3, JAARGANG 15

Met KliFi waarschuwt Adriaan van Dis ons voor een duistere toekomst

ANNALEEN LOUWES

Pagina 7

MAART 2021 – DE BESTE BRON VOOR GESCHIEDENISBOEKEN

Met Jessica Durlacher, Philip Dröge en De drie levens van Josef Klein

MARIEKE NELISSEN

RACISM BEAT IT

Geschiedenisbijlage

In de boekhandel € 24,90

www.deharmonie.nl

Pagina 11

COLUM MCCANN APEIROGON R OMAN

Pagina 13

Pagina 14

Pagina 19

2 | BOEKENKRANT | MAART 2021

REDACTIONEEL

Contact Uphill Battle uitgevers, Zonnebaan 54, 3542 EG Utrecht, Nederland. + 31 30 2231718

E-mail redactie@boekenkrant.com

Informatie over adverteren verkoop@boekenkrant.com

Abonnementenservice abo@boekenkrant.com Telefoon: +31 881 102005

Online www.boekenkrant.com facebook.com/deboekenkrant @boekenkrant @boekenkrant Redactie Hoofdredacteur: Mirjam Mulder Redactie: Iza de Bruin, Mireille Bregman en Rinke van der Plaat.

Medewerkers: Sietske Bierma, Anne van Blijderveen, Sandra Broertjes, Martijn van Bruggen, Wendy Claes, Oglaya Doua, Antal Giesbers, Aefke ten Hagen, Katy Hurkmans, Hugo Jager, Lex Jansen, Jacomijn van Kempen, Merel Kuitert, Istvan Kops, Laura Molenaar, Rianne Nieuwdorp, Selma Oueddan, Raymond Noë, Nora van Ouwerkerk, Hans Pols, Famke Prins, Emma Ringelding, Ellen Rooms, Yannick Schueler, Michelle Schulte, Fien de Smet, Erwin Suvaal, Carien Touwen, Gerda Visser, Maaike de Vries, Renske van der Wal, Saraï van Well, Tanja Wilming, Sabrina de Wit, Marcella de Wolf.

Vormgeving: Titus Vegter Uitgever: Jan Louwers

De volgende Boekenkrant verschijnt op 6 april 2021.

ERWIN SUVAAL

Wat is een thuis? Een vraag die waarschijnlijk voor ons allemaal een nieuwe lading heeft gekregen het afgelopen jaar, al dan niet positief. Een liedje dat ik voorheen vaak luisterde als ik op reis was, omdat het mij altijd een gevoel van ‘thuis’ geeft, is My Baby Just Cares for Me van Nina Simone – waarom, vraagt u? Geen idee, iets met die nostalgische pianoklanken, het rafelrandje van de opnameapparatuur. En haar stem natuurlijk, daar gaan werelden in schuil. Nu luister ik het juist om weer even het gevoel te hebben op reis te zijn.

In deze editie van de Boekenkrant komen een aantal bijzondere perspectieven op dat thuisgevoel voorbij. Ine Boermans liet mij met haar debuutroman Een opsomming van tekortkomingen op een nieuwe manier naar familie kijken; wat een rijkdom het is om er überhaupt een te hebben (p.5). De verhalen die journaliste Annemarie Haverkamp optekende van mensen die in hun laatste levensfase zitten, laten zien wat het belang is van de ‘normale’ dingen in het leven (p.17). Ten slotte verschaft Arnon Grunberg ons een kijkje in zijn koffer, die voor hem al jarenlang als een soort tweede thuis fungeert (p.19).

Met dit mooie, vroege lenteweer staat zelfs mijn koffer te popelen om eindelijk weer op reis te gaan.

De bestemming? Maakt niet uit.

Ergens ver van huis.

Mirjam Mulder, hoofdredacteur Boekenkrant mirjam@boekenkrant.com

INHOUD

+++ De boekenwereld is sinds februari een nieuwe uitgeverij rijker: Vesper Publishing, opgericht door Jonathan Ursem, oud-hoofdredacteur van Nieuwe Revu. Vesper is op zoek naar ‘boeken die meer zijn alleen papier’. Zo gaat de uitgeverij een deel van de boeken van Pim Fortuyn opnieuw uitgeven, te beginnen met Pim Fortuyn, de autobiografie op 10 maart. +++ Het is jammer maar te verwachten: de Boekenweek 2021 wordt in verband met de lockdown verplaatst naar de zomer. Van 6 tot 14 maart is er dus geen Boekenweek, maar deze week zal alsnog in het teken van boeken staan. Onder de titel ‘Het voorwoord van de Boekenweek’ worden namelijk meerdere on- en offline-activiteiten georganiseerd, waarmee lezen en de boekwinkels gepromoot worden. +++ Wist je dat Lupita Nyong’o niet alleen goed kan acteren, maar ook kan schrijven? In 2019 bracht ze het kinderboek Sulwe uit. Om de cirkel rond te maken, wordt het nu verfilmd door Netflix als een geanimeerde musical.

Het boek gaat over Sulwe, een meisje met een donkerdere huidskleur dan de mensen om haar heen. Op een magische reis komt ze erachter dat echte schoonheid van binnenuit komt. +++ Marlon Schotel heeft de Scriptieprijs Leesbevordering 2020 gewonnen. In haar masterscriptie onderzocht ze of lezen meer oplevert op het vlak van sociale cognitie dan een film kijken. De prijs, een initiatief van Iedereen Leest en Stichting Lezen, bestaat, naast eeuwige roem, uit 1.000 euro. Marlon wil dit geld graag investeren om structureel over boeken te praten op school. +++ Adriaan van Dis heeft net een boek uitgebracht (zie p.7), maar heeft al een volgend werk klaarliggen. Het gaat om een bundel reisverhalen, die hij echter voorlopig nog niet gaat uitbrengen: ‘Het is een verslag van mijn reis door Perzië en Irak. Sommige verhalen zijn zo scandaleus dat ze beter na mijn dood verteld kunnen worden.’ En zo heeft hij nog meer persoonlijk materiaal liggen voor ‘na zijn tijd’. +++

Literatuur Roos van Rijswijk, De dwaler Tommie Niessen en Loes Wouterson, Kastanjehove Peter Terrin, Al het blauw Ine Boermans, Een opsomming van tekortkomingen Adriaan van Dis, KliFi 7

3 4 4 5

Spanning Winchester McFly, De Detta Dossiers Floris Kleijne, Klaverblad Peter Römer, Een meesterstuk

9 11 11

Jeugd Kenneth Oppel, Woeker 12 Helen Rutter, De jongen die iedereen laat lachen 12 Sharon Gesthuizen, Piraten, dieren, bejaarden 13

Non-fictie Seppe Nobels, Een kookboek 14 Fajah Lourens, Killerbody Lifestyle 15 Annemarie Haverkamp, Ik heb geleefd 17 Kijkje in de keuken bij Arnon Grunberg 19

Boekhandel Deze boekhandels verspreiden de Boekenkrant 27 Op bezoek bij Blz. Boekhandel Hedel 29 De bestverkochte boeken in Nederland en Vlaanderen 29 ROB BOGAERTS

Oplage: 19.000

Koffer

KORT NIEUWS

DANIEL BENAVIDES

COLOFON

LOSSE DELEN

Voor de lezer Lezer aan het woord 31 Win een boek 31

LITERATUUR

3 | BOEKENKRANT | MAART 2021

RECENSIE

ROOS VAN RIJSWIJK

COLUMN

Dwalen tussen vreemdelingen

Mijn eigen archief Jarenlang was Lex Jansen de uitgever en het gezicht van De Arbeiderspers.

Nu is hij directeur van het door hem opgerichte Magonia: uitgeverij en centrum voor schrijfbegeleiding.

Verhalenbundels mogen de laatste jaren op hernieuwde aandacht rekenen met de Week van het Korte Verhaal.

Terecht, want er verschijnen mooie boeken, zoals De dwaler van Roos van Rijswijk. Vijf jaar na haar debuutroman Onheilig is er nu deze verzameling met kleurrijke voorkant, gevuld met enkele eerder verschenen verhalen.

LEX JANSEN

MIREILLE BREGMAN De eerste zinnen van het eerste verhaal, ‘Sluit je ogen’, slepen je het boek binnen: ‘Het zou prettig zijn als je je ogen wilde sluiten. Ik heb liever niet dat jullie me zien.’ Een vreemdeling van buiten de Aarde, die we al snel als alien zouden typeren, komt als verkenner hier rondkijken of de mens gevaarlijk is voor hun soort (het antwoord is overigens nee, al wordt er wel gesproken van ‘dichtbevolkte gebieden uitdunnen’). Het deed me direct een beetje denken aan De wezens van Matt Haig, met als overeenkomst dat beide verhalen me het gevoel geven dat er elders in het heelal een rijkere cultuur te vinden is.

De vertellingen van Van Rijswijk hebben gemeen dat je zonder veel uitleg direct midden in een verhaal zit. Heerlijk vind ik het als je zelf moet uitzoeken over wie het gaat en wat voor denkpatroon de hoofdpersoon volgt. In elk verhaal gebeurt iets ongewoons in een verder normale wereld. Deze absurdistische trekjes laten je nadenken over de wereld om je heen en bij sommige dingen vraag je je af waarom iets eigenlijk abnormaal is. Waarom zouden we inderdaad niet met z’n gevaar voor de wereld? Brrr, creepy. allen een dagje op straat liggen naar Hopelijk lezen mensen met dergeAlfreds voorbeeld? Zijn we echt zo lijke aspiraties dit verhaal en denken belangrijk dat we na een week nog ze wel twee keer na voordat ze veroveral gemist worden? der sleutelen.

Sommige verhalen doen je verlanEthische onderwerpen komen door gen naar meer antwoorden. Neem de bundel heen terug. In ‘Schoon’ ‘Het beest van Ravensberg’. Een heeft men in een bepaalde wijk onderzoeker is als een moderne dokervoor gezorgd dat de inwoners qua ter Frankenstein al drie jaar bezig inkomen, klasse en culturele smaak met een schijnbaar schimmig probij elkaar passen, zodat ject. ‘Niemand wist de dosis EmpEnhance waar hij thuis, ver weg in het kraanwater vervan de universitaire hoogd kon worden. laboratoria, mee bezig Dat goedje zorgt ervoor was. (…) Ravensberg dat mensen empathinam een slok koud scher zijn en dat werkt geworden koffie en nog beter bij andestaarde zonder iets te ren die op je lijken. zien naar het wezen vol Voorkom je meer condraden op zijn behanflicten als je het volk deltafel.’ Hij heeft invoelender maakt? In een creatie geschahet Nederland van nu pen, een ding dat leeft keuren we dit direct met een voorgeproaf, maar toch biedt het grammeerde beperkte stof tot nadenken. woordenschat. Door Het is fascinerend hoe een stomme fout Roos van Rijswijk, De de auteur mensen lijkt van de wetenschapdwaler, Uitgeverij Quete doorzien. Het laatste, per kan het beest echrido, 208 pagina’s poëtisch aandoende ter meer. Is het nu een (€ 18,99)

Het is nog niet zo heel lang geleden dat uitgeverijen De Arbeiderspers, Archipel en Balans gehuisvest waren in een fraai pand op de Herengracht. Nummer 372 was één van de Cromhouthuizen, gebouwd tussen 1660 en 1662. We hadden voorname buren: het Bijbels Museum aan de ene kant en het NIOD aan de andere. Auteurs kwamen graag op bezoek, er werd vergaderd in stijlvolle kamers en in de spiegelzaal werden nieuwe publicaties feestelijk gepresenteerd. Op zomerse dagen gebeurde dat in de binnentuin, waar soms een vleugel naartoe werd vervoerd, opdat er muziek zou zijn, bijvoorbeeld ter gelegenheid van de presentatie van een boek over Bach, van Maarten ’t Hart. Liefdes bloeiden er op, maar er werd ook strijd gestreden, en corona bestond niet – maar dat had u al begrepen.

Het is echter niet alleen vanwege de overheidsmaatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan dat bovenstaande passage uit een andere wereld lijkt te komen, ook andere ontwikkelingen hebben daartoe bijgedragen. Helemaal onderin het pand, waar de trappen niet van marmer, maar gewoon van hout waren, de plafonds laag en waar spinnen en hun web weinig licht nodig hadden was een afgesloten deur.

Je moest een sleutel halen bij de receptie om de kelders achter die deur te kunnen betreden. De gewelven liepen door tot aan de gracht en er stonden lange rijen eenvoudige boekenkasten met van elke publicatie drie exemplaren voor de eeuwigheid. Zo mooi en georganiseerd als het enorme archief van het NIOD was dit boekenarchief niet, maar het was een feest om erin rond te struinen en het kwam niet in je op dat deze tastbare geschiedenis, dit waardevolle archief er ooit niet meer zou zijn. En toch is dat zo. De digitalisering heeft in de wereld van het archief voor een revolutie gezorgd. Enerzijds betekent het dat veel meer archieven voor veel meer mensen bereikbaar zijn, anderzijds is de exclusiviteit die een verzameling achter slot en grendel met zich meebrengt verloren gegaan. Ik weet dat Singel Uitgeverijen wel ergens op een industrieterrein de archieven van bijvoorbeeld Querido en De Arbeiderspers heeft opgeslagen, maar er is geen receptie waar je de sleutel kunt halen om je toegang te verschaffen tot die stille wereld, vol geheimen. Schitterende uitgaven heb ik er bekeken, maar ook eenvoudige pockets in reeksen die allang niet meer bestaan. Ik heb over het algemeen niet een enorme hang naar het verleden, maar als ik in gedachten terugga naar de stoffige ruimtes achter die grijze deur, dan overvalt me toch een gevoel van heimwee. Er zijn mannen bezig in mijn eigen kamer. Ze plaatsen een zeer grote, oude kast. Daar komen toch ook weer boeken in. Mijn eigen archief.

Er werd vergaderd in stijlvolle kamers en in de spiegelzaal werden nieuwe publicaties feestelijk gepresenteerd.

HERMAN VAN BOSTELEN

Waarom zouden we inderdaad niet met z’n allen een dagje op straat liggen? verhaal gaat over het afgelopen jaar.

‘Ik heb niets te vertellen. Alles wat er aan de hand is, is er al.’ Over hoe de wereld in brand staat en iedereen naar een andere plaats wil, dat je wel in een vogel zou willen veranderen om de mensheid van boven te zien. Maar hoe je uiteindelijk toch weer terugkeert naar je vertrouwde stekkie. ‘Het is niet dat vertellen niet meer kan. Ontsnappen is de onmogelijkheid.’

Wellicht loop ik vooruit op volgend jaar als ik zeg dat De dwaler een goede kanshebber is voor de J.M.A. Biesheuvelprijs. Houd deze schrijfster in de gaten! Ik ga in elk geval eerder werk van Roos van Rijswijk opzoeken.

www.magonia.nl

4 | BOEKENKRANT | MAART 2021

LITERATUUR

BOEKENKRANT TIPT

RECENSIES

Een waarschijnlijk toeval

Jij komt er wel

Een waarschijnlijk toeval is het romandebuut van de Vlaamse dichter Max Greyson. Het vertelt het verhaal van een man die zijn zin in sigaretten verliest, omdat hij zijn geloof in de liefde heeft hervonden. In de hogesnelheidstrein naar Keulen, op weg naar werk in de theaterwereld, roept zijn prille verliefdheid onwillekeurig herinneringen op aan vorige liefdes.

Max Greyson, Een waarschijnlijk toeval, Uitgeverij De Arbeiderspers, 248 pagina’s (€ 21,55)

Het aanbidden van Louis Claus Het is 2003, de zomer dat Carla haar broek te kort afknipt en Louis Claus naar school komt in een clownspak, de zomer dat haar vader een tumor ontdekt in de borst van haar moeder tijdens het vrijen, en haar vriendin Juicy van school wordt gestuurd vanwege coke-gebruik. Dit romandebuut is doortrokken van begeerte, droefheid en seksualiteit. Een symfonie van gesprekken en dromen, een poëtisch en licht verhaal over liefde en rouw.

JYOTI TOJO

Helena Hoogenkamp, Het aanbidden van Louis Claus, Uitgeverij De Bezige Bij, 264 pagina’s (€ 21,99)

Else Boer, Ik wacht hier, Uitgeverij Prometheus, 224 pagina’s (€ 20,99)

Zwemmen in het donker Polen, 1980. De angstige, gedesillusioneerde Ludwik Gowacki, die binnenkort afstudeert aan de universiteit, is samen met de rest van zijn klas naar een landbouwkamp gestuurd.

Hier ontmoet hij Janusz. Samen brengen ze een droomachtige zomer door met zwemmen in afgelegen meren, het lezen van verboden boeken en verliefd worden.

Maar geef je je principes op voor de liefde of niet?

Kastanjehove van Tommie Niessen en Loes Wouterson is een heel erg komisch geschreven boek over de realiteit van een verpleegkundige, de problemen in de zorg, het tienerleven en dementie. Het verhaal begint met hoofdpersoon Thomas die stageloopt bij het verpleeghuis Kastanjehove. Voor hij aan zijn eerste dag begint gaat hij naar het graf van zijn opa om met hem te praten. Later in dit verhaal ontwikkelt dit mooie begin zich verder en is Thomas’ opa een soort mentor in zijn hoofd om hem te helpen. Op zijn eerste dag in het verpleeghuis ontmoet

Thomas Joop en Jannie, bij wie hij zich meteen enorm comfortabel voelt. Door het boek heen wordt hun band en loyaliteit steeds sterker en valt hij vaker op hen terug, en zij op hem, als het even tegenzit.

Het boek confronteert je met alle problemen van de mensen in het verpleeghuis. Terwijl de bewoners vechten om gehoord te worden, betrokken te zijn en hun mening te delen over de verhuizing tijdens de opleiding en heel vaak eraan had verbouwing van het tehuis, willen gedacht om ermee te stoppen omdat de verpleegsters alleen maar begrip hij twijfelde of dit wel was wat hij voor het werk, dat de aandacht eerst wilde doen, brengen situaties hem naar de bewoners toegaat en dat de door het verhaal heen stap voor stap overuren die gemaakt worden door duidelijkheid over waar hij hoort en het tekort aan mensen opgelost wat hij kan. wordt. Ook zij hebben hun mening over de verhuizing en gaan net als de Ondanks dat het boek niet veel hoogtepunten bevat, bewoners het gevecht leest Kastanjehove heel aan. Voor Thomas is dit soepel weg. De schrijfallemaal een volledig stijl van de auteurs en nieuwe ervaring. Eentje de humor die ze daarin waarbij hij onopgeaanbrengen, zorgt voor merkt zijn gevoel een luchtig soort leesopvolgt, en het advies plezier. Ook geeft het van zijn moeder, wat boek een steuntje in de hem langzamerhand rug aan ieder die even ook een belangrijke niet weet wat hij moet rol bij Kastanjehove in het leven. Want, geeft. Zijn idee heeft zoals Thomas’ opa zegt: het probleem van de ‘We worden niet allebewoners met de vermaal brandweerman of huizing opgelost, het politieagent of straalfamilieprobleem van jagerpiloot. En dat de directeur en heeft Tommie Niessen en hoeft ook niet. Er zijn voor een fijnere sfeer Loes Wouterson, Kasmeer helden. Je moet onder de medewerkers tanjehove, Uitgeverij ze alleen leren zien. Jij gezorgd. Zonder dat Ambo|Anthos, 272 pagikomt er wel.’ hij zeker was over deze na’s (€ 19,99)

De angst voor geraniums in de vensterbank

Ik wacht hier De zeventienjarige Erin verhuist met haar moeder van Rotterdam naar een stacaravan op de Veluwe. Daar ontmoet ze Alice. Alice is mooi, onafhankelijk en ze heeft alles waar Erin van droomt.

Vanaf het moment dat ze elkaar ontmoeten, zijn Erin en Alice onafscheidelijk. Niets lijkt een intense vriendschap in de weg te staan.

Onze ouderen in een verpleeghuis plaatsen is voor velen een onderdeel van het leven. Een opa, oma, tante, oom die steeds minder voor zichzelf kan zorgen, moeten we zeker niet aan hun lot over laten. Maar wat gebeurt er nou eigenlijk in zo’n verpleeghuis? Wat doen de verpleegsters om ervoor te zorgen dat die bewoners toch nog genieten, ondanks dat ze weten dat ze daar niet zijn om beter te worden, maar als laatste stop voordat het voorbij is?

TOMMIE NIESSEN

De Belgische auteur Peter Terrin introduceert aan het begin van Al het blauw een lichaam op een parkeerterrein. Hoewel zijn boek geen thriller is, blijft het lichaam op de achtergrond aanwezig. Is het Simon, de student die plotsklaps zijn studie opgeeft? Is het Carla, de barvrouw die een verhouding krijgt met Simon, maar getrouwd is met John-met-de-losse-handjes?

SANDRA BROERTJES

Tomasz Jedrowski, Zwemmen in het donker, vertaling: Lucie Schaap en Maaike Bijnsdorp, Uitgeverij Meulenhoff, 224 pagina’s (€ 20,99)

Er staat iets te gebeuren in een wereld die aan de ene kant vol verwachting is en aan de andere kant treurnis uitstraalt. Terrin schrijft bijna altijd in de tegenwoordige tijd, waardoor alles tegelijk lijkt te gebeuren, alsof er geen voortgang is. Een ander kenmerk van zijn stijl is dat zaken soms als bij toverslag verschijnen. Het is dan aan de lezer om de puntjes te verbinden: ‘Een jongen volgt het pad dat van de woonwijk langs de bomenrij naar de sportvelden en het zwembad loopt. Hij heeft weinig tijd,

Kenmerkend is dat zaken als bij toverslag verschijnen.

zijn vakantiejob in de doe-het-zelfzaak begint over een halfuurtje. De pup is zijn verantwoordelijkheid.’

Simon wordt verliefd op Carla, die twintig jaar ouder is dan hij en hij is een voorwerp van begeerte voor de enige man in het dorp die leeft zoals hij zelf wil, fotograaf Pieter. Voor ‘Hij wil haar, meer dan ooit, maar zijn vroegere schoolgenoot Ronny is de afstand is plots onoverbrugbaar.

Simon een man om te bewonderen.

Ze hebben weer een leeftijd. Hij is Ronny helpt Simon aan een baan bij nauwelijks twintig en Carla is een een bedrijf dat louche overkomt, al vrouw met een hard leven en raadlijkt Simon er niets verkeerds in te sels, met grove handen van het zien. ‘Hij ís de durfal voor wie Ronny hem in hun schooljaren houdt, en hij zeepsop in de spoelbak van Azzurra.

Een vrouw met een man, en de klapís een verkoper. Volgens de nuchtere pen die hen met elkaar cijfers die op tafel ligverbinden, een bizarre gen zelfs een topverintimiteit tussen twee koper in de knop. Het volwassenen, die hem gespiegelde universum in verwarring brengt toont een onverdachte en buitensluit, een waarheid.’ Simons jongen nog, een kind.’ ouders dringen erop De geliefden staan aan dat hij een perceel voor een dilemma koopt op het land van wanneer Carla zwanboer Tuyt om daar een ger blijkt te zijn. Simon huis te bouwen, maar wéét plotsklaps wat Simon twijfelt: ‘Hoe hij moet doen. ‘Maar moet dat huis er voleerst moet hij op zoek gens zijn moeder uitnaar John.’ zien? Komt ze laat op Al het blauw is geen zomeravonden de geraopwekkende roman, niums in de vensterPeter Terrin, Al het maar wel een met banken begieten?’ blauw, Uitgeverij De personages met wie je Ook over zijn relatie Bezige Bij, 288 pagina’s meevoelt. met Carla dubt Simon: (€ 21,99)

5 | BOEKENKRANT | MAART 2021

LITERATUUR

INTERVIEW

INE BOERMANS

Gekaapte herinneringen Ine Boermans debuteert met Een opsomming van tekortkomingen, een roman die kan worden gedefinieerd als ‘kort en goed’. We volgen het leven van Lot, die als kind heen en weer werd gespeeld tussen haar rebelse moeder en moeilijke vader. Als haar moeder plots overlijdt, valt Lots wereld in duigen. In droogkomische gesprekken met haar ‘psych’ schetst ze een schrijnend beeld van een bijzondere familiedynamiek.

MIRJAM MULDER Voor ze in 2014 de pen oppakte, was Boermans jarenlang als beeldend kunstenaar actief geweest. Omdat ze benieuwd was of ze het kon, schreef ze zich op een dag in voor een schrijfcursus, en ging daarna naar de Schrijversvakschool. ‘Op aanraden van een docent ben ik essays gaan schrijven over mijzelf en kunst, voor verschillende tijdschriften. En langzamerhand verdween de kunst uit mijn schrijven en bleef het proza over, dus eigenlijk is dat verloop heel organisch gegaan.’

Ondanks dat ze dus nog maar relatief kortgeleden is begonnen met schrijven, legt ze in dit boek al meteen een heel eigen stijl aan de dag.

Met weinig woorden weet ze de personages tot leven te wekken, of de vinger op de zere plek te leggen.

Hoe heeft ze dat zo snel geleerd?

‘Dat komt misschien doordat je met kunst ook iets vertelt. Het middel is wel heel anders, maar het komt wel allemaal uit mij en mijn manier van denken.’

Ine Boermans, Een opsomming van tekortkomingen, Uitgeverij Orlando, 176 pagina’s (€ 20,00)

De rode draad in al haar werk is familie. Het is duidelijk een belangrijk thema voor de auteur. ‘Net als Lot in het boek heb ik niet zo veel familie; mijn moeder is ook heel vroeg overleden, en ik heb ook niet echt contact met mijn vader. Het is een thema waar ik veel mee bezig ben, zeker nu ik zelf een gezin heb.’

Het hebben van een familie, ergens bij horen, is een menselijke behoefte, denkt ze. ‘Je opvoeding geeft je een fundamenteel gevoel van zelfvertrouwen mee, en je familie is ook een vangnet. Natuurlijk komt daar soms jaloezie of ruzie bij kijken, maar je moet het toch met elkaar doen. Het is een soort liefdevol gekift. Omdat ik dat zelf niet heb, heb ik daar een heel romantisch beeld bij.’

De hoofdpersoon worstelt met het in leven houden van haar herinneringen aan haar moeder, ook doordat andere mensen – en dan vooral haar vader – die herinneringen lijken te willen kapen. Boermans: ‘Dat is denk ik ook een menselijk iets. Ik las een keer dat de mens zich vooral de goede dingen herinnert, want de slechte dingen komen vaak niet zo goed uit. Tenzij het echt een trauma is natuurlijk. Dat heb ik zelf ook ervaren. Toen mijn moeder overleed, hadden mensen die haar helemaal niet kenden ook ineens herinneringen aan haar. Dan dacht ik: “Joh, je hebt haar maar één keer gezien!” Als je doodgaat, dan gaat iedereen met je aan de haal.’

Mede daarom schrijft Lot berichten aan haar overleden moeder, als een soort dagboek. ‘Die brieven zitten op de een of andere manier door het hele boek. Zo schrijft de moeder brieven naar Lot als ze bij de vader gaat wonen, en zelfs als ze weer terug is blijft Lot briefjes schrijven naar haar moeder. Die hele familie schrijft de hele tijd brieven naar elkaar. Dat is hun manier van communiceren.’ De auteur doet dat in haar eigen leven ook regelmatig.

‘Juist door de afstand van het schrijven kan het intiemer zijn, je kunt langer nadenken over wat je zegt, je hebt het veel meer in de hand. De dingen die in een gesprek vaak in de weg zitten, heb je niet met een brief. Dat is wat de hoofdpersoon zoekt, die controle.’

‘Een klassiek narcist,’ oordeelt Lots psycholoog over haar vader. Hij hield eerst jarenlang vol dat Lot bij hem zou moeten wonen, omdat hij natuurlijk veel beter in opvoeden zou zijn dan haar moeder. Maar als ze dan uiteindelijk bij hem woont, valt hem dat nog vies tegen. De titel van het boek verwijst dan ook naar de brieven die de vader Lot op latere leeftijd schrijft, waarin hij telkens heel nauwgezet de manieren opsomt waarop ze hem heeft teleurgesteld, zoals ‘het niet dankbaar zijn voor de boterhammen met geprakte sardientjes’ die hij vaak voor haar had gemaakt.

Voor de lezer is het algauw duide-

MARLEEN SLEEUWITS

lijk dat de vader geen goede invloed heeft op Lot, en toch blijft ze hem terug verwelkomen in haar leven.

Waarom doet ze dat? ‘Ik denk dat elk kind dat zal herkennen, dat je blijft zoeken naar erkenning bij je ouders, een soort hoop,’ zegt de auteur. ‘Hoe slechter de ouder, hoe loyaler het kind, las ik eens. Juist als je een hele goede ouder bent, maak je een kind in staat om grenzen te trekken. Maar als je dat gevoel van eigenwaarde niet hebt meegekregen, dan blijf je verlangen naar een brief waarin staat wat je wel goed hebt gedaan, dat je wel een leuk kind bent. Kinderen zijn gewoon ontzettend loyaal naar hun ouders. En zelfs als je dertig bent, dan ben je nog steeds iemands kind. Je blijft altijd dat kind.’

‘Je opvoeding geeft je een fundamenteel gevoel van zelfvertrouwen mee (…).

Omdat ik dat zelf niet heb, heb ik daar een heel romantisch beeld bij.’

Naamloos-1 1

27-01-2021 14:01:08

22@ ;B 12 /2@A2 4?<A2 C2?5.92;C2?A2992?@

Rome, 1944. Filippo en Quintino beginnen aan een avontuurlijke reis om kostbare Italiaanse kunstwerken uit handen van de nazi’s te houden. Hoe zal het ze vergaan?

Tijdens de Amerikaanse goudkoorts vluchten twee kinderen door het ruige landschap, met een pistool in hun handen en het lijk van hun vader in een kist, op zoek naar een thuis.

Vier vrouwen, vier families, één eeuw.

Na Dochters van een nieuwe tijd is dit het tweede deel van de meeslepende familiegeschiedenis over vier vriendinnen in het Duitsland van de twintigste eeuw.

‘Een spannend oorlogsverhaal over kunstroof en een adembenemende reisreportage ineen.’  NOUVEAU

‘Dit opmerkelijke boek is een frisse interpretatie van een legendarisch verleden. Het laat de kracht van de Amerikaanse droom zien – maar ook de prijs ervan.’  HARPER’S BAZ AAR

‘En ja, deel twee is ook weer een absolute verslaving! Lees die serie!’

www.uitgeverijsignatuur.nl

 GERDA AUKES, BOEKHANDEL DEN BOER, BAARN

Meer boekentips vind je op www.awbruna.nl of scan de QR-code

7 | BOEKENKRANT | MAART 2021

LITERATUUR

RECENSIE

ADRIAAN VAN DIS

KliFi. Woede in de Republiek Nederland is de nieuwe roman van Adriaan van Dis. In 2015 werd het gehele oeuvre van de auteur nog bekroond met de Constantijn Huygensprijs.

In deze nieuwste toevoeging aan zijn oeuvre geeft van Dis een kijkje in de toekomst van Nederland. Het toekomstbeeld stemt echter niet vrolijk en KliFi laat zien dat wij ons wellicht zorgen moeten maken.

was. Bovendien schrok het woord “klimaat” veel lezers af. Ook Poema zeurde er voortdurend over: Je wilt toch serieus genomen worden, of schrijf je sciencefiction? (…) Jákob had het nog maar net opgetikt of hij voelde een poot op zijn schouder: Titel akkoord. Hij veerde ervan op – zie je wel: als je het uitlegt, kom je verder.’

Wanneer de Republiek Nederland door een zeer zware overstroming wordt getroffen, ontkent de president van de republiek dat dit door klimaatverandering kan komen. De president blijkt een stellig klimaatontkenner te zijn: ‘Groenland was groen, toen wit en nu weer groen.

Koop er een lapje grond. Investeer in verandering.’ Tijdens de overstroming spreekt de president op de radio: ‘Alles is onder controle.

Water stijgt, water daalt. Lex naturae. Wat de intoleranten ook beweren. Wij beschermen onze grootse beschaving. Wij zullen puinruimen.

Klimaatontkenning

NORA VAN OUWERKERK In KliFi is de monarchie in duigen gevallen en maken de Oranjes geen onderdeel meer uit van Nederland. Daartegenover staat de Republiek Nederland met aan de leiding een president die ontkennen tot kunst heeft verheven. Jákob Hemmelbahn, zoon van Hongaarse vluchtelingen, woont in de republiek en kijkt vol verbazing naar de gelaten houding van zijn mede-republiek-bewoners. Wanneer een deel van het land getroffen wordt door een overstroming, besluit Jákob Hemmelbahn, een gepensioneerde bibliothecaris, zich te verzetten en komt hij op voor de slachtoffers van deze catastrofe.

Zijn verzet drijft Jákob Hemmelbahn tot schrijven. Hij tekent de verhalen van overlevenden op. Tijdens het schrijven worstelt hij continu met Poema, de criticus die in Jákob zelf aanwezig is. Poema leest tijdens het schrijven met hem mee en komt met suggesties en kritiek om Jákob voor fouten te behoeden. Zo had Poema ook iets te melden over te titel van het werk: ‘Misschien moest hij om te beginnen de titel veranderen: KliFi. Geen mens begreep dat het de afkorting voor KlimaatFictie

Adriaan van Dis, KliFi. Woede in de Republiek Nederland, Uitgeverij Atlas Contact, 208 pagina’s (€ 21,99)

Ons gewortelde volk kan tegen een stootje. Wat stijgt zal ook weer dalen.

Wij zullen herwinnen. Wij zullen herbouwen. Alles is onder controle.

Water stijgt, water daalt. Dat is een natuurwet. Wat de linkse kliek ons ook wil wijsmaken. Wanhoop niet.

Wij komen op voor onze beschaving.’ Terwijl hij deze uitspraak doet, heeft zijn republiek in KliFi echter te maken met grote stromen klimaatvluchtelingen. Als je deze gebeurtenissen plaatst naast hetgeen er in onze daadwerkelijke samenleving plaatsvindt, waarin er ook wereldleiders bestaan die het klimaat ontkennen en de klimaatverandering een grote uitdaging voor de toekomst is, is het beeld dat Van Dis schetst zeer verontrustend. Wellicht zijn grote stromen klimaatvluchtelingen in het toekomstige Nederland geen fictie.

Door dit verontrustende beeld te schetsen zet van Dis de lezer van KliFi aan het denken over klimaatveranderingen. Het laat zien dat

‘Alles is onder controle. Water stijgt, water daalt.

Dat is een natuurwet. Wat de linkse kliek ons ook wil wijsmaken.’ de gevolgen dodelijk en ontwrichtend kunnen zijn. Wanneer de ramp in de republiek heeft plaatsgevonden, omschrijft een medeburger van Jákob Hemmelbahn een mogelijke oplossing voor de klimaatproblemen op een treffende manier: ‘Wij moeten de aarde teruggeven aan de aarde. Zij is niet van ons. Alle toeeigening leidt tot vervuiling. Eigendomsloosheid is ons streven.’

ANNALEEN LOUWES

35 HARDCOVERS 1960 pagina’s

d 630,25

d 395,00 978-94-6306-726-3

TIJDELIJKE ACTIE : DE COMPLETE REEKS (35 BOEKEN) IN EEN VOORDEELPAKKET! De

Prins Valiant

tijdloze

avonturen

van

Prins Valiant blijven populair.

Zelfs na zoveel jaar blijft het prachtige tekenwerk van Hal Foster

indrukwekkend.

Een

must voor iedereen die van humor en avontuur houdt. Om de sfeer van toen zo goed mogelijk te benaderen, zijn de oorspronkelijke pagina’s gerestaureerd vertaald.

Deze

en

opnieuw

reeks

kent

in totaal 1788 strippagina’s.

Jaargang 1971, het laatste deel van de reeks, bevat

Het unieke levenswerk van Hal Foster

tevens

een

dossier

met

achtergrondinformatie.

WWW.SILVESTERSTRIPS.COM kijk op onze vernieuwde website voor previews CM 2021-03 Prins Valiant adv boekenkrant.indd 1

23-02-21 09:37

SPANNING

9 | BOEKENKRANT | MAART 2021

INTERVIEW

WINCHESTER MCFLY

Een moderne thriller voor de Netflix-generatie Een au pair, een kleine jongen en een zakenman worden allen in hun slaap bezocht door een boomlange, demonische figuur, die ze aanzet tot moord.

Rechercheur David Detta en zijn nieuwe partner Tess de Winter, qua karakter elkaars tegenpolen, proberen deze mysterieuze moordzaken op te lossen, maar zullen daarvoor hun persoonlijke verschillen aan de kant moeten schuiven.

ISTVAN KOPS Nachtmerrie is het eerste deel in De Detta Dossiers, een nieuwe boekenreeks van het schrijverscollectief Winchester McFly dat in het verleden onder meer de scenario’s heeft geschreven voor de tv-series Smeris en Vliegende Hollanders.

Inmiddels is er reeds vanuit het buitenland interesse in de boekenreeks en hebben producenten zich gemeld om van De Detta Dossiers een tv-serie te maken.

Michael Leendertse, de hoofdschrijver van dit eerste deel, geeft ons een kijkje in de keuken.

Het team van Winchester McFly (v.l.n.r.): Matthijs Bockting, Joost Reijmers, Pieter van den Berg, Thomas van der Ree, Michael Leendertse, Sarah Offringa en Bodil Matteeuwsen.

Wie is David Detta?

‘David Detta is iemand die occulte Hoe is het schrijversWinchester McFly, De moordzaken in collectief tot stand Detta Dossiers 1. NachtNederland onderzoekt. gekomen? merrie, Uitgeverij LuiHij heeft een in het ‘We zijn allen afgetingh-Sijthoff, 192 pagiverleden een groot studeerd aan de na’s (€ 15,99) trauma opgelopen Filmacademie en kwadat hij nog elke dag met zich men in 2013 toevallig in hetzelfde meesleept. Hij staat op het punt om anti-kraakpand te werken. Toen we er uitgeknikkerd te worden bij de aan de lunchtafel met elkaar sprarecherche vanwege zijn vreemde ken, bleken we allen hetzelfde idee gedrag. Hij krijgt als partner te hebben. We wilden niet de klasTessa de Winter, die een totaal sieke schrijver worden die op een tegenovergesteld karakter heeft. Zij zolderkamer in zijn eentje moeilijk is de scepticus, terwijl David heel erg kijkend over een toetsenbord heen gelooft in het bovennatuurlijke. In hangt, maar onderdeel uitmaken van een team van schrijvers, zoals ze feite is zij de lezer. Nederland is best dat ook in Amerika in een zogeheten een nuchter land en Tess is daar een exponent van.’ writers’ room doen.’

Hoe gaat het bij jullie in zijn werk bij het schrijven van deze reeks?

‘We hebben het precies zo aangepakt als bij onze dramaseries.

We zitten met zijn allen voor een whiteboard na te denken over de personages en de wereld waarin ze zich begeven. Als we eenmaal de grote lijnen hebben uitgedacht, gaat één van ons aan de slag met het schrijven van een scenario voor een aflevering. De anderen denken dan alvast door voor de daaropvolgende afleveringen. Bij De Detta Dossiers schrijft ieder van ons een boek en de rest leest mee en levert feedback.’

Was het van meet af aan de bedoeling om er een occulte reeks van te maken?

‘Toen de uitgever ons benaderde met het voorstel voor een boekenreeks, lag een politieserie het meest voor de hand. Het moest vooral aanvoelen als een moderne thrillerreeks die uiterst geschikt zou zijn voor de Netflix-generatie. De serie moet vaart hebben, waarbij je als lezer constant uitkijkt naar het volgende hoofdstuk en naar het volgende boek. We hopen dat we lezers zo tot binge-reading aanzetten. Bij het uitwerken van de ideeën voor de boekenreeks stuitte ik op een

database met sagen en legenden, waarna het idee ontstond om een soort van The X-Files-achtige reeks te maken die zich buiten de Randstad afspeelt.’

Waarin wijkt het schrijven van scenario’s af van het schrijven van boeken?

‘Je kruipt als schrijver van een boek veel meer in het hoofd van je personages, terwijl je in een scenario alleen hun handelingen beschrijft.

Bij een scenario kun je je bovendien altijd verschuilen achter de montage of de regie als het iets anders uitpakt dan je had verwacht. Bij een boek is elke komma die je neerzet al een eindresultaat. Je wordt daar direct op beoordeeld. Dat is ontzettend spannend, maar wel op een leuke manier. Het voelt alsof ik weer een groentje ben door deze nieuwe manier van schrijven.’

Heeft het schrijven tijdens coronatijd voor extra uitdagingen gezorgd?

‘Het heeft het schrijfproces denk ik niet heel erg in de weg gezeten. Bij het schrijven van de boekenreeks zouden we ons sowieso meer hebben teruggetrokken, omdat het schrijven van een boek nu eenmaal langer duurt dan het schrijven van een tv-aflevering. Bovendien hebben we nog veel online contact met elkaar.

Desondanks missen we allen het team, aangezien we niet meer in ons

‘We wilden onderdeel uitmaken van een team van schrijvers, zoals ze dat in Amerika in een writers’ room doen.’ gezamenlijke pand bijeenkomen.

Het is fijn als je af en toe even van het werk op kunt kijken en met iemand kunt sparren.’

Hoeveel delen komen er uiteindelijk?

‘Het idee is om drie boeken per jaar te schrijven. Elk boek geeft een kleine cliffhanger naar het volgende boek. Aan het einde van elke reeks van drie boeken hebben we een seizoensfinale, waardoor de mensen hopelijk niet kunnen wachten tot de volgende boeken. Hoeveel boeken er uiteindelijk komen, hangt af van hoe lang we nodig hebben voor de karakterontwikkeling van de personages. Meestal weet je bij dramaseries bij het voorlaatste seizoen al wel dat de koek op dreigt te raken. Dat hebben we bij deze boekenreeks gelukkig nog lang niet bereikt.’

WELKOM TERUG OP DOGGERLAND EEN EILAND VOL GEHEIMEN

Over Misleiding: ‘Robuuste thriller, heerlijk vilein en een ijzersterke ontknoping. ‘ Trouw

Nu te koop in de (online) boekhandel #steunjeboekhandel

#kooplokaal

Kouplan heeft asiel aangevraagd in Zweden, maar zijn aanvraag is afgewezen. Hij duikt onder en werkt als privédetective voor wanhopige opdrachtgevers. Zijn mensenkennis komt hem daarbij goed van pas.

Deel 3 van de Kouplan-serie verschijnt in mei

SPANNING

11 | BOEKENKRANT | MAART 2021

RECENSIES

BOEKENKRANT TIPT

Een drieluik van waarde In de thriller Een Meesterstuk van Peter Römer bezit de opa van Katja, Anton Hiemstra, een drieluik van Isaac Pietersz, een portretschilder uit de achttiende eeuw.

Ogenschijnlijk van niet veel waarde, maar dan denken hij en zijn vriend Jacques een ontdekking te doen die de kunstwereld op zijn kop zal zetten. Echter, voordat ze zekerheid hebben over hun ontdekking, overlijden beide mannen. Katja erft één van de drie schilderijen.

GERDA VISSER Dertig jaar later doet Katja dezelfde ontdekking als haar grootvader. Als studente kunstgeschiedenis doet ze onderzoek naar het schilderij dat zij heeft geërfd. Samen met de professor die haar begeleidt, Arjen Hageveld, ontdekt ze dat het doek is overgeschilderd op een zeventiendeeeuws schilderij. Het vermoeden is dat het om het missende deel van De Nachtwacht gaat. Arjen is zo enthousiast dat hij zijn mond niet kan houden en de informatie deelt met kunsttaxateur Louis Post. En dan zijn de rapen gaar!

Wat volgt is een achtervolging op het schilderij en de mensen die het in hun bezit hebben. Dat laatste wisselt door de omstandigheden nogal eens. De ‘hoofdachtervolgers’ zijn Hubert Vreeman, kunsthandelaar,

en Aleksej Mazarov, kunstverzamelaar. De laatste is onlangs door Vreeman en Post opgelicht met een vervalst schilderij en daarom zint hij op wraak. Hij is een man die letterlijk over lijken gaat en een duidelijke mening heeft over waar echte kunst thuishoort: ‘(…) de echte kunst hangt bij mensen zoals ik. Rijke mensen, die van kunst houden en het weghouden van de hordes domme toeristen (…)’.

Katja wil uiteindelijk maar één ding en dat is dat de drie schilderijen in het Rijksmuseum terechtkomen, want kunst ‘behoort de wereld toe’.

Dat ze zelf op enig moment nog maar één schilderij heeft, maakt haar niets uit. Vreemd genoeg zit het Rijks helemaal niet op de schilderijen te wachten. En zo komen uiteindelijk alle hoofdpersonages bij elkaar in een loods in AmsterdamNoord en worden de drie schilderijen herenigd. ‘Het was een vreemd moment en ondanks de gespannen situatie emotioneerde het haar.’

Het blijft tot het laatst spannend wie de schilderijen nu krijgt.

Het boek is geschreven in een vliegende vaart. Het ene moment zit je in Sint-Petersburg en vervolgens vlieg je van Amsterdam naar Genève in een privéjet. Toch leert de auteur je in alle rust alle hoofdpersonages kennen en maak je kennis met hun doodnormale levens. De drang

Het ene moment zit je in SintPetersburg en vervolgens vlieg je van Amsterdam naar Genève in een privéjet

om het schilderij in bezit te krijgen en om wraak te nemen op anderen, maakt mensen meer dan brutaal.

De achtervolging op het schilderij gaat langs een spoor van toevalligheden, geweld en heeft af en toe iets lachwekkends. Want hoe kun je nu vergeten om het schilderij uit je auto te halen?

Het is te hopen dat de kunstwereld niet alleen maar bestaat uit criminelen die koste wat kost schilderijen in handen willen krijgen. En dat het niet zo is als Mazarov beweert: ‘Dus u denkt dat alle kunstschatten in een museum hangen? Nou, laat mij u uit de waan helpen.

Veertig procent van wat er in de musea over de hele wereld hangt is vals. Of liever gezegd, niet geschilderd door degene wiens naam eronder Peter Römer, Een meesstaat’. Want dan zijn terstuk, A.W. Bruna Uiten worden we allegevers, 383 bladzijden maal opgelicht. (€ 18,99)

Sluit de deal van je leven Toen Zorah nog maar vijf jaar was, sloeg haar vader haar moeder voor haar ogen dood met een bijl.

Vijfentwintig jaar later is ze een ambitieuze jonge vrouw en een succesvol business consultant bij Cloverleaf. Ze staat op het punt een grote deal te sluiten als ze een schokkend bericht krijgt van een anonieme afzender: een afbeelding met een bloederige bijl.

FAMKE PRINS Door het gruwelijke sms-bericht staat Zorahs wereld even op zijn kop: wie heeft dit gestuurd? Wie weet er iets van haar traumatische verleden af? Is dit toevallig op dit moment gestuurd, of is het de bedoeling van de afzender om de aankomende deal te dwarsbomen? Zorah is in shock, nu haar verleden weer lijkt boven te drijven. Om al haar vragen beantwoord te krijgen huurt Zorah een privédetective in: Roelant. Maar is hij wel wie hij zegt dat hij is, of brengt

Roelant is een mysterieuze figuur, bij wie je al snel vraagtekens gaat zetten

hij Zorah juist nog meer in gevaar?

Cloverleaf is duidelijk een grote speler in de consultancywereld, en Zorah weet er snel op te klimmen op de carrièreladder en leeft voor haar werk. Het boek geeft je een kijkje in dit wereldje en geeft je een goed beeld van wat een business consultant dagelijks doet en wat er komt kijken bij het sluiten en uitvoeren zorgt voor herhaling. Maar Roelant is van een grote deal. Persoonlijk vind absoluut een mysterieuze figuur, bij ik deze setting wat minder intereswie je al snel vraagtekens gaat zetsant, en omdat de werksetting voor ten en hij is daarom een mooie toeeen groot deel het plot beheerst, kon voeging aan het grote mysterie. het verhaal mij niet lang geboeid De auteur heeft zich laten inspirehouden. Maar de schrijfstijl van ren door de Klimop-zaak, de grootFloris Kleine is niet verkeerd, het ste vastgoedfraudezaak verhaal leest vlot en uit de Nederlandse bevat een goede mix geschiedenis. Als dit tussen het privéleven soort zaken je interesvan Zorah, haar werkseren en je meer wilt zaamheden, het sluiten lezen over de consulvan de deals, de actie tancywereld, het sluien het uitzoekwerk ten van grote deals naar haar verleden. waar veel geld in Het boek wordt grotenomgaat, maar waar deels geschreven vanook weleens wat goed uit het perspectief van fout gaat, de hiërarchie Zorah, maar dat wordt in een groot bedrijf en af en toe afgewisseld de onderlinge machtsmet dat van de detecverhoudingen, zou tive Roelant. Hierdoor Klaverblad zeker een worden sommige scèFloris Kleijne, Klavernes voor een deel dubblad, Uitgeverij Boekerij, boeiende thriller kunnen zijn voor jou. bel besproken, wat 320 pagina’s (€ 20,00)

Als je me ziet Detective D.D. Warren, FBI-agente Kimberly Quincy en ontvoeringsslachtoffer Flora Dane onderzoeken samen een oude zaak waar de beruchte crimineel Jacob Ness bij betrokken was. Hun zoektocht wordt al snel een stuk gevaarlijker dan ze verwacht hadden, als blijkt dat de bewoners van het stadje waar ze terechtkomen duistere geheimen verborgen houden.

Lisa Gardner, Als je me ziet, vertaling: Ernst de Boer, Uitgeverij Cargo, 432 pagina’s (€ 20,99)

Exit Wanneer de 75-jarige Felix Pink de woning aan Black Lane binnengaat, kan hij niet vermoeden dat zijn gezapige leventje op zijn kop zal komen te staan. Hij is ter plekke uit naastenliefde, om een terminaal zieke man gezelschap te houden tot zijn laatste ademtocht, zodat hij niet alleen is wanneer hij sterft. Maar vijftien minuten later is Felix op de vlucht voor de politie, nadat hij de grootste fout van zijn leven heeft gemaakt.

Belinda Bauer, Exit, vertaling: Valerie Janssen, Uitgeverij A.W. Bruna, 368 pagina’s (€ 20,99)

Later Geboren met een bovennatuurlijke gave die hij van zijn moeder geheim moet houden, ziet Jamie dingen die niemand anders kan zien en weet hij meer dan eigenlijk mogelijk zou moeten zijn.

Wanneer een rechercheur van de New Yorkse politie hem betrekt bij de klopjacht op een moordenaar, komt Jamie oog in oog te staan met een overledene.

Stephen King, Later, vertaling: Annemarie de Boer, Uitgeverij Boekerij, 272 pagina’s (€ 20,99)

Huiver Milla wordt uitgenodigd voor een reünie in de Franse Alpen, en ze verheugt zich op een gezellig weekend met vier oude vrienden, die ze tien jaar niet gezien heeft. Ze zijn echter nog niet gearriveerd of ze realiseren zich dat er iets niet klopt.

Het resort is verlaten, de skilift die hen naar de top heeft gebracht staat stil en hun telefoons zijn verdwenen.

Heeft dit iets te maken met haar beste vriendin die tien jaar geleden verdween en nooit werd gevonden?

Allie Reynolds, Huiver, vertaling: Ernst de Boer, Uitgeverij Ambo|Anthos, 376 pagina’s (€ 20,99)

JEUGD

12 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKENKRANT TIPT

Rani de Vadder, Draco, Hamley Books, 280 pagina’s (€ 17,95)

Help! Een klas zonder meester Sam baalt: de allerleukste meester die hij ooit heeft gehad, gaat weg. En de school kan niet zomaar een nieuwe juf of meester vinden. Als er niet snel een oplossing komt, worden de kinderen uit zijn klas over verschillende klassen verdeeld. Dat laat Sam niet gebeuren. Samen met zijn vrienden bedenkt hij een plan.

Een Meesterplan!

Ilona de Lange, Help!

Een klas zonder meester, Uitgeverij Leopold, 160 pagina’s (€ 14,99)

Het begint met een regenbui. En dan, uit het niets, komen er overal planten op. Het lijken onschuldige planten, maar al snel blijken ze verschillende vormen aan te nemen en dodelijke gevolgen te hebben.

Van zwart gras en giftige pollen tot staken die razendsnel groeien.

De paniek slaat toe als geen van de bestrijdingsmiddelen werkt. Drie tieners, Anaya, Petra en Seth, blijken immuun te zijn voor de planten. Als ze merken dat hun lichamen veranderingen doormaken, beginnen ze zich af te vragen of dat iets te maken heeft met de inmiddels

levensgevaarlijke planten die de wereld langzaam overnemen.

Ik ben geen tiener, dus dit boek is niet voor mij bedoeld. Maar wat was dit spannend. Spannend én eng, zoals je mag verwachten van Kenneth Oppel. Je pleegmoeder gewurgd in een bed vinden, verwikkeld in een cocon van klimplanten, is wel een van de minst enge dingen, dus dit is zeker niet weggelegd voor tere zieltjes. Maar als je goed tegen dit soort gruwelijkheden kunt, hou je dan vast voor een goede portie freaky narigheid van de natuur die zich tegen de mensheid keert.

‘Zwarte stengels groeiden als één boom uit de aarde, en die sidderden nu allemaal, alsof er signalen doorheen liepen’

tein Brock verstrikt was.’ Knap van de auteur om die dreiging constant te laten doen gelden.

Jammer dat de hoofdpersonen in De details waarmee Oppel de griezetheorie interessant zijn, maar in de lige planten beschrijft, is misschien praktijk niet zo diepgaand. Ze blijven wel wat dit verhaal tot zo’n sucgedurende het boek ces maakt. Ik ben geen niet veel meer dan de botanist, en ik denk stereotypes die aan het Oppel ook niet, maar begin worden geïntrohet is duidelijk dat hij duceerd. Wellicht dat veel research heeft het nog in een volgend gedaan naar de biolodeel wordt uitgewerkt. gie en het gedrag van Dit is het boek dat ik planten. Je kunt het had willen lezen toen je haast niet voorstelik twaalf was. De spanlen, en toch voelt het ning, de horror, Woeker heel realistisch als het lees je in één keer gevaar dreigt. ‘Zwaruit. Het eindigt uiterte stengels groeiden aard met een cliffhanals één boom verderger, zodat je niet kunt op uit de aarde en die wachten op het volsidderden nu allemaal, gende deel. Ik ben alsof er signalen doorKenneth Oppel, Woeker, benieuwd wat meneer heen liepen, naar het vertaling: Maria PosOppel voor ons in petto bladerdak boven hen tema, Uitgeverij Condor, heeft. en de plek waar kapi312 pagina’s (€ 19,99)

Alles wat je zegt is belangrijk Andy Harkness, Wolfie, Uitgeverij Condor, 40 pagina’s (€ 15,99)

Hoe noem je een koe die morst? Een knoei. Billie wil niets liever dan op een podium staan en moppen vertellen. Er is maar één probleem, Billie stottert en mensen die stotteren kunnen geen cabaretier worden… toch?

ELLEN ROOMS

Noorderlicht Als Ive met haar vader op weg is naar een waddeneiland, krijgen ze een auto-ongeluk. Dat kan er ook nog wel bij. Een week op een enorm saai, regenachtig eiland. Door het ongeluk blijft bovendien haar hoofd pijn doen. Het is soms moeilijk te zien wat echt is en wat niet.

Hoe zit het met die visser, Stanley, die woont in een strandtent?

En vooral met Evi, de meest stoere vriendin die je je kunt wensen, die er altijd is als Ive haar nodig heeft?

Mensen die mondkapjes dragen. Mensen die ziek worden. Theorieën dat de regering achter een grote wereldwijde ramp zit. Klinkt dat bekend? De inwoners van Salt Spring Island krijgen ermee te maken in het eerste deel van een nieuwe young adult-serie van Kenneth Oppel. In Woeker worden de problemen niet veroorzaakt door een virus, maar door wurgende planten en gigantische bloemen die mensen en dieren opslokken.

OGLAYA DOUA

Wolfie Andy Harkness is illustrator en werkte mee aan grote Disneyfilms als Pocahontas en Vaiana. Voor Wolfie boetseerde hij alle bomen, ravijnen en personages met klei. Het resultaat is een prachtig en uniek prentenboek, goed voor uren voorleesplezier. Het lijkt spannend, maar dit is vooral een heel lief verhaal. Ideaal om voor te lezen aan kleine wolfjes.

WOEKER

Wereldwijde epidemie van kwaadaardige planten

Draco Ieder jaar worden de Internationale Drakendagen gehouden, het meest befaamde toernooi van de Verenigde Drakenlanden. Ook Rowan en haar Zwarte draak Gideon schrijven zich in voor deze spannende wedstrijd.

Maar dan gebeurt er een vreselijk ongeluk. De Verenigde Drakenlanden staan volledig op hun kop.

Rowan blijft gebroken en alleen achter. Zal het haar lukken om haar trauma te overwinnen?

RECENSIES

Anna van Praag, Noorderlicht, Uitgeverij Lemniscaat, 216 pagina’s (€ 15,99)

Wat prijs ik mezelf gelukkig dat ik jullie over De jongen die iedereen liet lachen mag vertellen! Het was ronduit fantastisch. Helen Rutter schreef dit boek voor haar eigen zoontje, Lenny, die net als Billie stottert en dat merk je meteen!

Dit boek laat je lachen maar ook nadenken. Over hoe volwassenen typisch reageren op iemand die stottert en hoe jij dat zelf zou doen. Maar ook over hoe het voelt om aan de stotterende kant te staan. Dat is de sterke kant van dit boek. Het perfecte evenwicht tussen grappig en serieus. ‘Mam zegt dat een groot deel van de problemen op de wereld wordt veroorzaakt doordat mensen haast hebben en dat ik mensen help door hen te dwingen wat meer geduld te hebben.’

Helen Rutter schreef dit boek voor haar eigen zoontje, Lenny, die net als Billie stottert.

Billie maakt zich klaar voor zijn eerste dag op het Banninck Lyceum, een nieuwe school vol nieuwe mensen die hem nog niet kennen en dus ook niet weten dat hij stottert. Eerst neemt hij zichzelf voor om gewoon niets te zeggen, helemaal niets, maar zoals je je wel kan inbeelden, is dit moeilijk vol te houden wanneer je in de klas gevraagd wordt om een antwoord te geven. Billie’s vriendengroep is gevarieerd en geweldig en dat ze “omalet” zei. Sindsdien noehet wordt al snel duidelijk dat iedermen we haar Oma Let.’ een zijn eigen problemen heeft.

Oma Let luistert naar al zijn grappen Zelfs de pestkop van de klas blijkt en bij haar stottert hij met allerlei zaken te bijna nooit. Hij vertelt worstelen. haar over zijn droom Naast de uren die hij om cabaretier te wordoorbrengt op school, den en belooft haar dat volgen we Billie ook hij ooit op een podium naar de logopedie, zal staan om zijn mopnaar het voetbalveld, pen te vertellen. naar zijn kamer waar Ondanks dat dit boek hij honderden lijstjes dus enorm grappig is op zijn prikbord heeft en een perfecte balans hangen en naar zijn weet te behouden met supergeweldige Oma de serieuzere stukken, Let met wie hij natuurheeft het me ook ontdocumentaires kijkt. roerd. De personages ‘Vroeger noemden we zijn zo goed uitgewerkt Oma Let gewoon “oma”, en voelen zo echt aan maar toen we een keer Helen Rutter, De jongen dat je meteen aan hen zijn gaan lunchen voor die iedereen liet lachen, gehecht raakt. Je wilt paps verjaardag, kreeg vertaling: Joyce Bekkers het liefst nog even wat Chloe de slappe lach en Mijke van Leersum, langer bij hen blijven toen oma een omelet Uitgeverij Billy Bones, zitten. bestelde. Chloe dacht 248 pagina’s (€ 18,99)

13 | BOEKENKRANT | MAART 2021

JEUGD

RECENSIE

Laat je stem horen!

Een democratie is niet vanzelfsprekend. We moeten er samen moeite voor blijven doen. Door naar elkaar te luisteren, je verlies te nemen en tegelijkertijd je stem te laten horen. Letterlijk, als we straks weer naar de stembus mogen. Om kinderen uit te leggen waarom dat stemmen zo belangrijk is, komt het eerste kinderboek dat voormalig SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen schreef als geroepen: Piraten, dieren, bejaarden. Wat stem jij?.

MAAIKE DE VRIES Het boek is opgedeeld in logische hoofdstukken. Eerst wordt uitgelegd wat een democratie eigenlijk is en daarna wordt ingegaan op de vraag wie nu de beslissingen in ons land moeten nemen en hoe onze democratie werkt. Gesthuizen gebruikt duidelijke voorbeelden die je direct begrijpt en kunt linken aan je eigen

leven. Bijvoorbeeld een beslissing nemen in je voetbalteam of in de klas.

In de gekleurde blokjes geeft ze meer uitleg over lastige woorden zoals ‘parlementair taalgebruik’. Zijn de mensen in de Tweede Kamer echt boos op elkaar of doen ze maar alsof? Ik denk dat veel kinderen zich dat afvragen. Het gaat er in het journaal soms stevig aan toe. Als je met je kinderen naar stukjes van een debat kijkt, is het goed om uit te leggen dat juist dit gaat over democratie: je mening laten horen en luisteren naar de ander. Daar leer je weer van en uiteindelijk kun je misschien zelfs je mening bijstellen.

Wat nou als je zelf een politieke partij wilt oprichten? Een prachtig project voor op de basisschool om hiermee te oefenen. Dan ondervinden kinderen aan den lijve hoe lastig het is om anderen te overtuigen van jouw standpunten. Er spelen ook andere dingen mee, zoals dat je de kinderen in de ene partij aardiger vindt dan de in de andere. Eigenlijk gaat het daar niet om, maar we laten er ons wel vaak door leiden. De (sociale) media hebben we nodig voor de democratie, maar ze leiden ook vaak af van de inhoud.

Gaandeweg duik je steeds dieper in wat we politiek noemen. Gesthuizen interviewt enkele politici en vergelijkt Nederland met andere landen, vroeger en nu. Ondanks dat er steeds meer onderwerpen bij gehaald worden, blijft de schrijver rustig uitleggen wat er gebeurt en waarom. Dat doet ze met humor en ook door de lezer serieus te nemen: ze schuwt lastige woorden (coalitie, referendum, petitie) niet en grijpt regelmatig terug naar eerdere voorbeelden.

Deze herhaling werkt erg prettig.

De opmaak is fris en speels met veel illustraties en genoeg witruimte. Het enige minpunt vind ik dat de laatste hoofdstukken wel erg ‘schoolboekachtig’ zijn: de wat saaiere opmaak en de grotere lappen tekst vereisen wel veel concentratie om door te lezen.

Uiteindelijk kom je aan het eind van het boek tot de conclusie: het gaat toch echt om luisteren naar en in gesprek blijven met elkaar. Lees dit boek om er als ouder/opvoeder/leerkracht zelf meer over te leren, om voor te lezen (vanaf tien jaar) of om zelf te laten lezen (vanaf elf jaar): het zal waardevolle gesprekken opleveren die ervoor zorgen dat onze kinderen mondige burgers worden!

Zijn de mensen in de Tweede Kamer echt boos op elkaar?

Sharon Gesthuizen, Piraten, dieren, bejaarden. Wat stem jij?, Uitgeverij Volt, 128 pagina’s (€ 16,99) SHARON GESTHUIZEN

14 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKENKRANT TIPT Wij zijn Bellingcat Oprichter Eliot Higgins vertelt het verhaal van hoe hij een geheel nieuwe manier van journalistiek creëerde en wereldwijd burgerjournalisten in staat stelde om misstanden aan de kaak te stellen, met behulp van hun computer en smartphone. Ook neemt hij ons mee in de grootste scoops van Bellingcat – zoals de onderzoeken naar vlucht MH17 en de Syrische burgeroorlog.

Eliot Higgins, Wij zijn Bellingcat, vertaling: Rob de Ridder, Uitgeverij Spectrum, 272 pagina’s (€ 22,50)

Frank Meester en Aline D’Haese, De zijkant van de filosofie. Een dialoog over vrouwelijk denken, Uitgeverij Boom 208 pagina’s (€ 22,50)

Naar omstandigheden nogal slecht Ondanks dat Nederland een van de gelukkigste landen ter wereld is, zitten er 800.000 mensen aan de antidepressiva en evenzoveel in een burn-out. Openhartig en met verbazingwekkende lichtheid schrijft Inger Boxsem over de zwaarste en zwartste tijd in haar leven. Een aangrijpend en vaak herkenbaar boek voor iedereen die alles uit het leven wil halen, maar er niet aan onderdoor wil gaan.

Inger Boxsem, Naar omstandigheden nogal slecht, Uitgeverij Atlas Contact, 296 pagina’s (€ 22,99)

De kosmische komedie De kosmische komedie is een filmische vertelling over reikhalzen naar een betere wereld – buiten de dampkring.

Met een telescoop of met een raket, de mensheid blijft haar verlangen richten op de kosmos. In sprankelend proza neemt Frank Westerman je mee van Venetië naar Florence en Turijn – op een tijdreis langs ons kantelende beeld van de hemel, met of zonder god.

KOKEN

Groen, groener, groenste kookboek in tijden

Met Een kookboek weet Seppe Nobels maar liefst 450 klassiekers ten tonele te brengen. De chef van het befaamde groenterestaurant Graanmarkt 13 in Antwerpen deelt zijn culinaire erfgoed met de daarbij behorende liefde voor groente.

SABRINA DE WIT

De zijkant van de filosofie Filosofie is lang voorgesteld als een mannending, terwijl vrouwen toch ook vanaf het prilste begin van de mensheid filosoferen. In dit boek gaan Frank Meester en Aline D’Haese de strijd aan om het vrouwelijke denken over het voetlicht te brengen. In een sprankelende en luisterrijke dialoog nemen ze de lezer mee door de geschiedenis van de vrouwelijke filosofie.

NON-FICTIE

Frank Westerman, De kosmische komedie, Uitgeverij Querido, 284 pagina’s (€ 22,99)

Als kind wilde Seppe Nobels boer of kok worden. Het laatste is het geworden. Desondanks is zijn respect voor de natuur op bijna elke pagina terug te vinden. Alle gerechten zijn voorzien van een portie groente, soms gecombineerd met vis, soms met vlees of schaaldieren en het dessert met fruit.

Een boek barstensvol gerechten en boordevol vitamines is wat je hiermee in handen hebt, ‘het groene goud’. Het is een bijzonder dik boek met een overzichtelijke indeling, te weten: soepen, groenten, schaal- & schelpdieren, vis, vlees,

een peulenschil, en je wild & gevogelte, desmoet wel erg je best serts & tussendoortjes doen wil je de bietenen basisgerechten. Het brug opgaan. Mocht boek bevat een hanik een nadeel moedig lintje, zodat je het ten noemen, dan is recept wat je uitgekohet dat het boek door zen hebt niet kwijtzijn formaat niet echt raakt. Bij elk gerecht handzaam is, maar staat een foto, altijd wel zeer compleet. met een rustige achtergrond. Daardoor komen Zijn verzoek om dit de groentes goed tot boek niet in de kast te hun recht. Het kookzetten, maar om het boek is eenvoudig en vooral te gebruiken in straalt rust uit. Het zijn Seppe Nobels, Een kookgerechten die iedereen boek. 450 klassiekers van de keuken en er vlekken op te laten komen, moet kunnen maken, Seppe Nobels, Uitgever kon ik niet uitvoeren. of je nu beginner bent Lannoo, 608 pagina’s Mijn liefde voor kookof chef in een groot res- (€ 45,00) boeken zit te diep en taurant. Met gerechten ik ben er extreem zuinig op. Ik heb als rode poon met pompoen, zoete dan ook een compromis gesloten, ui en gember of varkenstong met en beloofd om hem regelmatig uit maiskroketten en pastinaak loopt de kast te trekken en al hangend op het water je in de mond. Maar ook mijn bank ideeën op te doen voor een dessert als blauwebessenmufeen heerlijk diner. Zodoende zal ik fins met zure room en citroentaart dit dikke boek vele malen door mijn met pastinaak kun je tegenkomen. vingers laten gaan, niet om er vlekStuk voor stuk prachtige creaties. ken op te maken, maar om er recepEn niet iedereen is groot fan van ten uit te halen, die ik zelf niet kon groentes, maar dit boek is zo uitbedenken, met de specifieke groente gebreid dat er voor ieder wat wils van het seizoen. is. Koken wordt op deze manier

15 | BOEKENKRANT | MAART 2021

INTERVIEW

NON-FICTIE

FAJAH LOURENS

Kleine stapjes naar een fittere lifestyle Ze wordt wel de ‘fit queen van Nederland’ genoemd: Fajah Lourens, ooit begonnen als actrice in GTST, nu gezondheidsgoeroe met een eigen filosofie via de website mykillerbodymotivation.com.

Zojuist is haar nieuwe boek Killerbody Lifestyle verschenen, waarin Fajah laat zien dat ze tot hele nieuwe inzichten is gekomen…

ANTAL GIESBERS Je inspireert honderdduizenden mensen om gezonder te leven via je website en je Killerbody-boeken.

Hoe is dat idee ontstaan?

‘Ik startte mijn website als stok achter de deur voor mijzelf. Rond mijn 22e had ik een broekmaatje te veel, het zag er allemaal wat slappig uit, putjes in mijn billen; dat vond ik dan niet mooi en dan ging ik heel ongezond een crashdieet doen. Dat ging ik dan zes weken goed, en daarna begon ik me weer vol te vreten: heel ongezond. Ik kreeg ook last van mijn maag, en heb allemaal schimmels gehad, want die gedijen lekker op suiker. Ik wilde weer fit worden: het lijf wat steviger en strakker, wat meer conditie, en een paar kilotjes eraf. Maar ik hield dat gewoon niet vol.

‘Ik nam een personal trainer die mij leerde wat macro’s zijn: de balans van eiwitten, vetten en koolhydraten. Daar ben ik mee aan de slag gegaan. Ik ben alles uit gaan proberen en heb heel veel onderzoeken gelezen over voeding. Alleen: wat is waar? En waarom kan er niet in Jipen-Janneketaal staan wat goed voor je is? Daarom schrijf ik op mijn website in klare taal wat wij als mensen nodig hebben.’

leven toch in een internetwereld?”

Maar ik raakte ervan overtuigd dat boek en website elkaar kunnen versterken. En dat bleek, want het werd een bestseller die in vijftig landen is uitgebracht. Het vervolg was een boek met recepten, en in 2018 schreef ik Killerbody 3. Back in shape.’

Hoe wist je zeker dat jouw dieet het juiste was?

‘Er kwam een fotoshoot voor Linda. meiden aan, en daarvoor heb ik acht weken mijn eigen dieet gevolgd, met een proteïneshake in de avond, stuHet nieuwe boek heet Killerbody dentenhaver, een appel. Dat werkte Lifestyle. Wat is daar zo goed, ik dacht: nieuw aan?

“Wauw, dat vliegt eraf!”

‘Ik heb veel mensen En wat voor mij werkt, gesproken die mijn werkt voor een ander dieet hebben gevolgd, ook. Je zag wel dat veel en ontdekte dat een mensen eraan moesten deel van hen desonwennen: moet ik echt danks niet tevreden die rijst eten? En een over zichzelf waren. proteïneshake, word Het werd me duideje daar niet dik van? lijk dat hun probleem Maar je hebt dat echt niet zit in overgewicht, nodig. Nou, dat bleek maar in zelfliefde, een gat in de markt, na eigenwaarde. Geluk zit twaalf weken was half niet in hoe je eruitziet, Nederland afgevallen.

Fajah Lourens, Killermaar hoe je je voelt.

‘Toen stelde Uitgeverij body Lifestyle. GelukEn als je niet gelukkig Kosmos voor om een kig en slank in 12 weken, bent, ga je troostvoeboek te maken. Ik dacht Uitgeverij Kosmos, ding eten en kun je dat eerst: “Een boek? We 224 pagina’s (€ 24,99)

‘Het werd me duidelijk dat hun probleem niet zit in overgewicht, maar in zelfliefde, eigenwaarde’ patroon niet doorbreken. Daarover gaat dit boek: waarom maak je de keuzes die je maakt en hoe kun je dat veranderen?

‘We hebben onszelf allemaal dingen aangeleerd: als we bezoek krijgen doen we een wijntje en een kaasje, we nemen allemaal dat koekje dat we bij de koffie krijgen, of een dropje in de auto. Dat zit allemaal in je systeem opgeslagen. En om dat te herprogrammeren kost heel veel tijd, bewustwording, en ook doorzettingsvermogen. Maar het kan wel.

‘Ik zie dat de mensen die het dieet consequent volhouden en er een lifestyle van hebben gemaakt,

geen emotionele problemen hadden. Die hadden alleen een reset nodig van hun eetpatroon. Maar de mensen die ongelukkig waren met hun relatie, werk, geldproblemen, die vielen continu terug. En als je negatief over jezelf denkt, dan word je daarin versterkt en ga je ongezonder leven. Terwijl positieve gedachten je gezonder maken. “Ik kan niet, ik mag niet” wordt zo’n ding. Je kunt beter zeggen: “Ik mag alles, maar ik kies ervoor iets niet te doen.”

‘In dit nieuwe boek valt alles samen: gezond leven, je fit voelen, een positieve kijk hebben met een fitte lifestyle. Mijn message: wees zachter voor jezelf. En zet kleine stappen naar een fittere lifestyle. Dat doe ik zelf ook. Ik ga richting de veertig en ben de afgelopen vier jaar vier kilo aangekomen. Ik heb nu geleerd om daar happy mee te zijn. Intussen begin ik morgen weer met het dieet, samen met m’n nichtje en dochter. Ik wil drie kilootjes kwijt, mijn nichtje misschien wel tien, en mijn dochter wil vijf. Ben wel benieuwd!’

ans vroom

frommelrommel

Van geboren worden ga je dood

Het kan niet alle dagen feest zijn

Een liefdesverhaal met een donker randje. De tweede roman van een veelbelovende schrijfster.

Frommelrommel omarmt je met deze bundel gedichten en kortverhalen over wat we allemaal zo graag willen: (grote) liefde. De liefde in goede en kwade dagen: van vlinders en vuur naar pijn en groot verdriet. Het kan niet altijd feest zijn is een warm dekentje dat soms wel wat prikt of schuurt, maar vooral: liefde geeft.

Over haar debuut Moederziel: ‘Top!’ – libelle ‘herkenbaar, subtiel, ontroerend’ **** – het nieuwsblad ‘doet nu al naar een opvolger verlangen’ **** – cutting edge

FRANCISCUS, BENEDICTUS EN DE BESLISSING DIE DE WERELD SCHOKTE

I

n februari 2013 deed de conservatieve Paus Benedictus XVl een opmerkelijke aankondiging:

hij wilde terugtreden. Daarmee werd hij de

eerste paus sinds 700 jaar die vrijwillig zijn ambt neerlegde. Kardinalen van over de hele wereld kwamen bij elkaar om zijn opvolger te kiezen. Hun onverwachte keuze: Franciscus, de eerste niet-Europese paus in 1200 jaar. Een man die ooit danste in een tangoclub, niet van luxe houdt en een fervent voetballiefhebber is.

Voor het eerst sinds 1415 had de wereld te maken met twee levende pausen.

€ 22,90

onderdeel van Royal Jongbloed Publishing

Netflixfilm The Two Popes laat zien dat verandering altijd mogelijk is.

- Het Parool

royaljb.com/tweepausen | #kooplokaalonline

NON-FICTIE

17 | BOEKENKRANT | MAART 2021

INTERVIEW

ANNEMARIE HAVERKAMP

Zeventig levensverhalen in één boek Het is Annemarie Haverkamp niet vreemd om heftige verhalen over het einde van een mensenleven te schrijven. Vorig jaar verscheen haar bekroonde roman De achtste dag, over een terminaal zieke man, en de journaliste maakte al eerder verhalen over (jonge) mensen die afscheid nemen van het leven. Toen de hoofdredacteur van het AD haar vroeg om een serie interviews te schrijven over mensen die in de laatste fase van hun leven zitten, wist ze dus niet hoe snel ze ja moest zeggen.

Waarom kies je ervoor om je te specialiseren in zo’n heftig onderwerp?

‘Van alle vragen die je als journalist kunt stellen, ben ik toch wel het meest benieuwd naar de vragen rond leven en dood. Waarom wil de een op wereldreis en wil de ander het liefst op de bank zitten met het gezin? Als je nog maar even te leven hebt – wat ga je dan doen? Ik vind het een mateloos interessante vraag die ik aan nog wel vijfhonderd mensen had kunnen stellen, omdat de antwoorden zo verschillend zijn.’

Ben je zelf bang voor de dood?

‘Ik ben wel bang voor het einde van het leven, maar niet voor de dood zelf. Daarmee bedoel ik de periode daarvoor: weten dat het klaar is, weten dat je geen herkansing krijgt, weten dat je tijd beperkt is. Vooral voor mijn nabestaanden vind ik het erg. Jij piept ertussenuit, en zij moeten gewoon weer verder.’

Vogelnamen De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer Baardman & boterkontje van Toine Andernach.

RAYMOND NOË Waarom een roodborstje heet zoals hij heet, is iedereen wel duidelijk.

En de naam drietenige strandloper is ook niet zo moeilijk te verklaren, of de naam van de rietzanger. Maar de pimpelmees? Pimpelt die te veel, of is hij pimpelpaars? En de fuut, de kievit en de ooievaar — waarom heten die zoals ze heten? In Baardman & boterkontje (wat allebei vogelnamen zijn) komen ze allemaal aan bod, samen met nog zo’n vijftig andere. Vogelkenner Toine Andernach legt in dit boek op onderhoudende toon uit hoe de namen zijn te verklaren. Daarbij valt op dat veel vogelnamen zijn afgeleid van een bepaalde eigenschap van de vogel in kwestie (onze voorouders maakten zich er makkelijk vanaf, blijkbaar).

Zo had het boterkontje een gelig staartje, en lijkt de baardman door zijn tekening zwarte bakkebaarden te hebben. En de kemphaan viel dan weer op door de gevechten, die de mannetjes van deze soort met elkaar voeren. De korte naamsverklaringen, waarin vaak ook nog allerlei volksnamen worden genoemd, zijn mooi geïllustreerd met foto’s en tekeningen, en vertellen ook iets over gedrag en eigenaardigheden van de vogels zelf. Dat de poep van de aalscholver lastig te verwijderen is, bijvoorbeeld, en dat ijsvogels heel slecht tegen kou kunnen (de naam van dit mooie vogeltje met zijn blauwe kop en rug heeft dan ook niets te maken met ijs, maar met (blauw-glanzend) ijzer).

En voor wie nieuwsgierig is naar de voorbeelden uit het begin van Toine Andernach, dit stukje: de pimpelBaardman & botermees heet zo omdat hij kontje. De vogel en zijn pimpelgeluiden maakt naam, Uitgeverij Noord— pimpelen betehoek, 128 pagina’s kende ooit ‘als een bel(€ 17,50) letje klingelen’. Fuut is (misschien) een verbasterde afkorting van aarsvoet (zijn poten zitten nogal ver naar achter, vandaar) en de kievit zegt iets wat op ‘kie-vit’ lijkt.

De naam van de ooievaar, tenslotte, komt van odevare, een woord dat ‘geluksbrenger’ betekent.

Van een bewoond ooievaarsnest in je tuin werd gezegd dat het geluk bracht — al dan niet in de vorm van nakomelingen.

IJsvogels blijken heel slecht tegen kou te kunnen.

IZA DE BRUIN In Ik heb geleefd, waarin deze interviews zijn gebundeld, vertellen ruim zeventig mensen – jong, oud, arm, rijk – hun levensverhaal, hoe ze omgaan met de dood en wat ze willen meegeven aan de wereld.

COLUMN ONZE TAAL

ik: voor haar de laatste dag. Dat vergeet je niet.

‘Wie mij ook is bijgebleven is mijn tandarts van vroeger. Ik wist dat hij ziek was, dus had ik aan hem gevraagd of ik hem mocht interviewen voor Ik heb geleefd. Dat is ook wel even slikken hoor, een man voor wie je meestal ontzag hebt, is opeens een hele andere man die doodziek op de bank zit. Dat heeft mij ook wel geraakt. Iedereen kan doodgaan, zelfs hij.

‘Met een aantal heb ik intensief contact gehouden. In het voorwoord schrijf ik bijvoorbeeld over Geneviève, die altijd al het noorderlicht nog eens wilde zien, maar toen haar dagen geteld waren, was alleen nog maar met haar man wilde kamperen in België onder de sterren, net zoals vroeger. Dat is nou precies wat interessant is aan deze interviews.

Je denkt: als je bijna doodgaat wil je van alles – maar eigenlijk willen veel mensen terug naar de eenvoud, terug naar de intimiteit met hun eigen gezin.’

Wie is je echt bijgebleven?

‘Er was een vrouw, van ongeveer mijn leeftijd, die zal ik nooit vergeten. Ze had borstkanker, maar kreeg uiteindelijk ondraaglijk veel last van de bijwerkingen van de immunotherapie. De pijn maakte het leven voor haar een hel.

Het was echt zo’n leuk mens. We hebben ook veel contact gehouden.

Op een dag appte ze me dat de datum van haar euthanasie eraan kwam. Het is raar als Annemarie Haverkamp, die dag dan aanbreekt.

Ik heb geleefd, Uitgeverij Dan ga ik gewoon naar Lebowski, 352 pagina’s mijn werk en dan weet (€ 22,99)

Welke emoties voelde jij tijdens het schrijven van dit boek?

‘Alle emoties die je je maar kunt bedenken. In het begin was het best eng, als je bij iemand thuiskomt en niet weet wat je gaat aantreffen. Is het iemand die heel ziek en uitgemergeld is? Hangt er een begrafenissfeer?

Hoe nerveus ik er ook voor was, dat heb ik nooit aangetroffen.

Er wordt gelachen, er wordt gehuild, er wordt gevloekt... Alles wat

‘Ik heb ook echt vaak de slappe lach gehad: mensen proberen er het beste van te maken.’ mensen normaal gesproken doen, doen ze ook gewoon in die laatste fase. En dat geldt dus ook voor mij.

In het begin was ik huiverig om vragen te stellen. Dan was de stemming heel lollig, en dan moest ik toch echt vragen: “Wat vind je ervan dat je jouw kinderen niet ziet opgroeien?”

Even voelde dat heel ongemakkelijk, maar al heel snel kwam ik erachter dat mensen dat niet zo ervaren. Ze denken daar elke dag aan, en hebben zich die vraag allang aan zelf gesteld. Ik heb ook echt vaak de slappe lach gehad: mensen proberen er het beste van te maken.’

Ben je zelf anders naar het leven gaan kijken?

‘Ik was er al achter dat je in het leven niets moet uitstellen. Als het goed gaat: pluk de dag! Alles wat je wilt doen, doe het gewoon! Door elke week met iemand te praten voor wie er letterlijk misschien geen morgen is, voel je je haast verplicht ten volle te leven. Mensen zeggen vaak: “Als ik klaar ben met werken, dan ga ik reizen.” Ik heb nu meerdere malen gehoord dat je dan dus gewoon te laat bent. Er hing vroeger een tegeltje bij mijn ouders thuis en daar stond op: “Leef nu, het is later dan u denkt.” En daar heb ik zo vaak aan moeten denken, aan dat stomme tegeltje.’

Het Genootschap Onze Taal is een vereniging voor taalliefhebbers, dat elke maand het blad Onze Taal uitbrengt en daarnaast fungeert als Taaladviesdienst. Kijk voor meer informatie op:

www.onzetaal.nl.

b; bij Uitgeverij de Brouwerij

;| ;hv;m_ bv Ň -1t ;Ѵbm; ,buh ;; Ň ƒƕƏ r Ň ŨƑƏķƖƖ

Ken je me nog? | Willem Brouwer | 192 p | €20,00

olrѴo|7;mh;m bm 7; Ɛƕ; ;; Ĺ _;hv;ubf ;uoou --h|; b;h|;m ;m u-lr;mĺ ;m - om| uѴbfh ;u_--Ѵ or 0-vbv -m 0;v|--m7; r;uvom;mķ 0ub; ;m ;m ruo1;vv| hh;m o ;u 7; l-vv-Ѵ; _;hv;mf-1_| bm _;| b|v; -l0;u]ĺ

Hoe alzheimer steeds dieper ingrijpt in het leven van artsenechtpaar Brouwer. )bѴѴ;l 0Ѵbf[ ou];m oou bfm 7b;r 7;l;m|; uo $bm;h;ĺ oh bm 7b| ;uŊ ]; ou7;u7; v|-7b l hb;v| _bf ;u oou ol _--u |o| _;| Ѵ--|v| |_ bv |; _o 7;mĺ

; fom]; uo - om|lo;| or 7; Ѵ 1_| oou ļ_;hv;m0bvv1_orĽ क़um;u 7b;mv |;];mv|-m7;uķ 7; f; ठ;| r-|;u "r;;ĺ bf v1_u;;= ;;m 0o;h |;];m 7; vervolgingen, maar mag dat van zijn orde niet zelf publiceren. Met haar ]; ;Ѵv1_-r om7;um;;l| - ;;m ]; --uѴbfh; |o1_|ĺ ISBN: 9789083114514

"olv lbfl;u| _bf o ;u _ m ;uh -l; Ѵ; ;m -Ѵv ] m-;1oѴoo] ;m -m;v|_;vboѴoo] ;m 0Ѵbh| _bf |;u ] or 0;|;u; ঞf7;mĺ Ѵ;;[ bf bm _--u ;b];m ;u;Ѵ7 --ubm _bf |o;]-m] ruo0;;u| |; hubf];m ;m bѴ ;|;m _o; ; 7;mh|ķ _o; ; _;l b;|ĺ Is hij voor haar nog de partner van weleer? ISBN: 9789083114507

Ca d e a u tip!

Biedt troost en hoop in onzekere tijden ITALIAANSE BESTSELLER Verkrijgbaar in de (online) boekhandel Chandra Livia Candiani | Stilte is iets levends € 15,- | Kosmos Uitgevers

19 | BOEKENKRANT | MAART 2021

LITERATUUR

ARNON GRUNBERG

AFGHANISTAN

‘Mijn koffer is mijn thuis’ Op 22 februari van dit jaar werd schrijver Arnon Grunberg vijftig jaar.

Veertien jaar geleden ontmoette ik hem voor het eerst op missie in Afghanistan.

Naar aanleiding van zijn verjaardag en het boek Slachters en psychiaters dat daarom verschijnt, ging ik met hem in gesprek.

NIELS ROELEN Kees van Kooten moest veertig worden om de vragen van het leven te stellen. Jij werd onlangs vijftig.

In al die jaren was je kamermeisje, slager, mensendokter, circusartiest, messias en soldaat. Wat wil je eigenlijk worden?

‘Ik denk toch dat ik schrijver wil blijven, wat wat mij betreft wil zeggen: nieuwsgierig blijven. En aangezien stilstand achteruitgang is, zou ik zeggen: nieuwsgieriger worden. Ik zou graag nog sekteleider willen worden en spion. Niet één ding, dat maakt deel uit van de nieuwsgierigheid.’

mensenverzamelaar genoemd meen ik, lang geleden. Iedereen is op zijn eigen manier mensenverzamelaar, op de kluizenaar na misschien. Ik denk dat ik toch de meeste mensen verzameld heb in het land waar ik ben geboren en waar ik ben opgegroeid, ik denk dat daar ook de meeste mensen mij hebben verzameld.’

Hoe ziet je leven er zonder al je vrienden, je mensenverzameling, uit?

‘Armer, op velerlei manieren. Door de ander zie je jezelf, je plaats in de wereld, de wereld zelf.’

Over de wereld zelf citeerde je, voor vertrek naar Irak en Afghanistan, Isaak Babel: ‘Oorlog is de stormachtige prelude tot het geluk.’ Welk geluk vond je hier?

‘Ik had Afghanistan en Irak niet willen missen. Welk geluk ik daar heb gewonnen? Ik heb de aantrekkingskracht van oorlog beter begrepen, denk ik. Ik neem de oorlog serieus.

Dat is geen verdienste. Maar ik denk dat alleen in morele termen over oorlog in het algemeen praten niet

Werden wij op onze reis in Transnistrië door de overheid niet al gezien als spion? Maar je hebt dus nog geen spionnen of sekteleiders ontmoet?

‘Ik heb veel valse profeten ontmoet, weinig spionnen, weleens bedrijfsspionnen. Een echte Messias nog nooit. Ik moet me verduidelijken, ik denk dat ik een tijdje het valse profeet-zijn zeer serieus zou willen nemen en daarover zou willen schrijven. In Transnistrië waren we uit de hand gelopen toeristen in de ongelukkige vermomming van investeerder.’

In je nieuwe boek schrijft Roos je dat je een mensenverzamelaar bent.

Uit welke landen heb je de meest memorabele mensen verzameld?

‘Ik heb mijzelf ook weleens een

Arnon Grunberg, Slachters en psychiaters, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar, 576 pagina’s (€ 24,50)

‘Mijn toenmalige vriendin zei dat ik onoverwinnelijk uit het vliegtuig stapte toen ik terugkwam uit Afghanistan.’

helpt, misschien schaadt het zelfs.

Oorlog maakt deel uit van onze cultuur. Misschien moet ik zeggen: het geluk van het zelfverlies, dat heb ik vooral daar ervaren.

‘Mijn toenmalige vriendin zei dat ik onoverwinnelijk uit het vliegtuig stapte toen ik terugkwam uit Afghanistan, weliswaar alleen de eerste keer, maar toch.’

Ik sleepte jouw koffer over het grind in Afghanistan en later ook een trap op in Tiraspol. Het gewicht was enorm, wat sjouw je mee?

‘Ik sleep nogal eens boeken mee, omdat ik vaak aan allerlei dingen tegelijk werk en ik voor essays dikwijls boeken nodig heb en ik nog altijd bij voorkeur gebruik maak van het papieren boek. Overigens heb ik in november in Gent toen ik daar mijn koffer over de keien sleepte mijn elleboog geblesseerd. Die elleboog wordt langzaam langzaam beter, maar dat terzijde.’

Toeval of niet, toen je met Circus Zanzara meespeelde als joodse immigrant, speelde diens koffer een belangrijke rol: ‘Zijn koffer is zijn huis, wodka is zijn troost.’ In hoeverre is jouw koffer en troost daarmee vergelijkbaar?

‘Ik heb nu voor mijn doen lange tijd niet gereisd, een week of vijf, zes; een koffer is een noodzakelijk kwaad. Geen troost. Hoewel het verlies van een koffer een kleine ramp kan zijn is de koffer eigenlijk alleen dan troost als je hem onverwacht weer terugvindt.

‘Drank is ook geen troost. Het kan een medicijn zijn. Op feesten en partijen waar het sociale ongemak eigenlijk te groot is. Een medicijn tegen verlegenheid. Als je het clowneske van het leven accepteert, is veel gewonnen. Maar niet iedereen is daartoe in staat. Of daartoe bereid.

Vooral het laatste. Men wil het niet.

Misschien zijn we ook te bang om belachelijker te lijken dan we willen zijn.’

Picasso had nieuwe liefdes nodig om nieuwe schilderijen te maken, geldt dat ook voor een nieuw boek?

‘Ja, had hij dat echt nodig? Dat hebben wij ervan gemaakt. Hijzelf misschien ook wel. Natuurlijk is verliefdheid altijd inspiratie, maar er zijn diverse vormen van inspiratie.

Wat je nodig hebt voor een nieuw boek is de behoefte jezelf te verbeteren, uithoudingsvermogen, en toch ontkom ik niet aan dat woord, nieuwsgierigheid.

‘Niet elke roman is een liefdesroman, maar de liefde voor een zaak of voor een persoon zijn denk ik onmisbaar voor hartstochten en zonder hartstochten geen roman. Ook geen tragedie denk ik. Ik zou me even geen tragedie voor de geest kunnen halen zonder liefde of zonder haat, die twee zijn soms moeilijk van elkaar te scheiden.’

Tot slot: in Rusland kijken ze elk jaar de film The Irony of Fate, waarin de Lenin-doctrine dat elke stad volgens dezelfde blauwdruk gebouwd wordt op de hak genomen wordt. Wanneer breiden we je mensenverzameling uit door in al die steden op Bouwvakkersstraat 21 te slapen?

‘Dat is een goede vraag, voor mijn zestigste allicht, het moet niet te lang duren. Hoewel ik weinig waarde hecht aan veertig, vijftig of zestig, moet je ergens rekening houden met de dood of een vorm van verval waardoor het reizen moeilijker wordt. Aan de andere kant, Biden is nu bijna tachtig, dus als hoogbejaarde kun je ook nog zeer actief zijn.’

J.K. ROWLING

De Ickabog komt eraan...

In de boekhandel € 19,90 paperback € 24,90 gebonden

Geïllustreerd met kindertekeningen van de winnaars van De Ickabog Tekenwedstrijd

w w w. d e h a r m o n i e . n l Logo met kroon en veren en paginagrote illustraties in binnenwerk © J.K. Rowling 2020 Omslagbeeld en kleine illustraties binnenwerk © Hodder & Stoughton 2020

21 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

Al wat goud op de bergen is Een overweldigend avonturenverhaal dat de stereotypen van de klassieke western op zijn kop zet. Een onvergetelijk verhaal over het verlangen van een immigrantenkind naar een thuis, en een opmerkelijke roman over familieleden die door herinneringen en geheimen verbonden zijn.

C Pam Zhang, Al wat goud op de bergen is, vertaling: Anne Jongeling, Uitgeverij Signatuur, 336 pagina’s (€ 23,99) www.awbruna.nl

Ba sterft ’s nachts, nu moeten ze op zoek naar twee zilveren dollars.

Tegen de ochtend stampvoet Sam in een bozig ritme, maar Lucy wil toch voor het weggaan iets zeggen.

Stilte weegt zwaar op haar schouders, drukt en drukt tot ze zwicht.

‘Sorry,’ zegt ze tegen Ba in zijn bed.

Het laken dat hem toedekt is het enige propere oppervlak in dit donkere en stoffige hok, tot in alle hoeken en gaten zwart van de steenkool. Ba lette bij leven niet op rommel en in de dood gaat zijn gemeen samengeknepen blik er straal langs.

Langs Lucy. Recht op Sam af. Sam de oogappel, het ronde bundeltje ongeduld dat in te grote laarzen bij de deur staat te trappelen. Sam die aan elk woord van de levende Ba hing ontwijkt nu zijn blik. Het treft Lucy als een mokerslag: Ba is echt weg. Wroetend met blote tenen in

de aardevloer zoekt ze naar woorden om Sam te bereiken. Balsem om jaren van pijn te bestrijken. Stof hangt spookachtig in het licht bij het enige raam. Geen zuchtje laat het bewegen. Er prikt iets in haar wervelkolom. ‘Pang,’ zegt Sam. Sams elf jaren tegen Lucy’s twaalf, hout op haar water, zei Ma altijd, toch is Sam een kop kleiner. Op het oog zo jong, op het oog zo lief. ‘Te laat. Je bent dood.’ Sam balt mollige vuistjes tot luchtpistolen en blaast tegen de denkbeeldige loop. Deed Ba ook altijd. Beste manier om de dingen te doen, meende Ba, en toen Lucy zei dat die nieuwe pistolen volgens Meester Leigh niet verstopten, dus doorblazen hoefde niet, vond Ba dat haar slaan ook de beste manier was.

Die sterrenregen achter haar ogen, die venijnige pijnscheut in haar neus. De neus is nooit meer recht gaan staan. Mijmerend duwt Lucy haar duim ertegenaan. Zelf laten helen, zei Ba, beste manier. Hij keek even toen de blauwpaarse bloem op haar gezicht was vervaagd, en knikte instemmend. Alsof hij het van tevoren had bedacht. Beste manier, een voelbare herinnering om te onthouden hoe bijdehand je was.

Er zit zand op Sams gebronsde gezicht, zeker, en Sam heeft het ingewreven met kruit om het (vindt Sam) op indiaanse oorlogskleuren te laten lijken, maar eronder is de huid gaaf. Deze ene keer, omdat Ba’s

vuisten machteloos zijn onder het laken – en misschien ís ze goed, ís ze slim, denkt ze dat Ba naar haar zal uithalen omdat ze hem tergt – doet Lucy wat ze nooit doet. Ze heft háár handen, ze strekt háár vingers en ze port in het babyvet onder de verf op Sams kin. De kaaklijn zou je verfijnd kunnen noemen als Sam die kin niet zo strijdlustig naar voren stak. ‘Weg met je pang,’ zegt Lucy. Ze duwt Sam als een outlaw de deur uit.

Zon zuigt hen leeg. Midden in het droge seizoen is regen een verre herinnering. Hun vallei is een zandplaat, in tweeën gedeeld door een wriemelend stroompje. Aan deze kant staan de gammele hutten van de mijnwerkers, aan de andere de welgestelde bouwsels met echte muren, glazen ramen. Om dit alles heen het oneindige gouddooraderde berglandschap, waar het hoge, verschroeide gras de armetierige kampen verbergt van goudzoekers en indianen, hordes vaquero’s, reizigers, outlaws, en de mijn, en meer mijn, en verder, en verder. Sam recht de smalle schouders en steekt de beek over, rode kiel als een schreeuw op het barre land.

Het college van kardinalen en leden van de curie waren de dag ervoor in Rome bij elkaar gekomen om te vergaderen over enkele aanstaande heiligverklaringen, maar aan de agenda was een verrassend punt toegevoegd. Voordat de andere zaken hun beloop kregen, kwam paus Benedictus met een korte verklaring (in het Latijn uiteraard):

paar maanden in mij dermate is verzwakt dat ik gedwongen ben mijn onvermogen te erkennen om het mij toevertrouwde ambt op adequate manier te vervullen. Om deze reden en me wel bewust van de ernst van deze daad verklaar ik met alle vrijmoedigheid dat ik afstand doe van het ambt van Bisschop van Rome, Opvolger van de Heilige Petrus, mij toevertrouwd door de kardinalen op 19 april 2006, in dier voege dat vanaf 28 februari 2013 om 20:00 uur de Stoel van de Heilige Petrus vacant zal zijn en dat door hen die daartoe gerechtigd zijn een conclaaf bijeengeroepen zal moeten worden om de nieuwe Hoogste Priester te verkiezen.

BOEKFRAGMENT

De twee pausen De twee pausen vertelt de geschiedenis van twee zeer verschillende mannen, die beiden leven in het Vaticaan.

Het laat iets zien van de tragische, maar ook komische situaties in het Vaticaan, en biedt ruimte aan zowel de donkere als lichte details van ’s werelds meest ondoorzichtige, maar belangrijkste instituut.

FRANCISCUS, BENEDICTUS EN DE BESLISSING DIE DE WERELD SCHOKTE Anthony McCarten, De twee pausen. Het boek achter de Netflix-film The Two Popes, Uitgeverij Ark Media, 288 pagina’s (€ 22,90) www.royaljongbloed.com Verschijnt april 2021

Het aftreden van een paus Donderslagen rolden langs de hemel, de regen plensde neer en de loodzware duisternis die over het Vaticaan hing werd doorpriemd door een bliksemschicht die de hemel openreet en de spits van de Sint Pietersbasiliek trof. Was het een teken van God? Of misschien de uiteindelijke uitbarsting van een soort kinetische energie die zich in de voorgaande uren boven de wereld had opgehoopt? De symboliek ontging niemand, want eerder op die dag, 11 februari 2013, had het nieuws van een andere blikseminslag de Katholieke Kerk in het hart getroffen. Paus Benedictus XVI was afgetreden.

Geliefde broeders, Ik heb u in dit consistorium bijeengeroepen, niet alleen voor de drie heiligverklaringen, maar ook om u een besluit van groot gewicht voor het leven van de kerk mee te delen.

Nadat ik mijn geweten herhaaldelijk voor God heb onderzocht ben ik tot de zekerheid gekomen dat mijn krachten als gevolg van mijn gevorderde leeftijd niet langer toereikend zijn om het ambt van Petrus op adequate wijze uit te oefenen. Ik ben er me goed van bewust dat dit ambt als gevolg van zijn wezenlijk spirituele aard niet alleen met woorden en daden, maar minstens evenveel met gebed en lijden moet worden verricht. Maar in de wereld van vandaag, onderhevig aan zoveel razendsnelle veranderingen en door elkaar geschud door vragen van diep belang voor het geloofsleven, zijn om het schip van Sint Petrus te sturen en het evangelie te verkondigen zowel kracht van geest als van lichaam noodzakelijk, kracht die in de laatste

Een ooggetuige van die vergadering, de Mexicaanse prelaat Monseigneur Oscar Sanchez Barba, vertelde: “De kardinalen keken elkaar alleen maar aan. Toen ging de paus staan, gaf hun zijn zegen en liep weg. Zo eenvoudig was het; eenvoudiger kun je het niet bedenken. Buitengewoon.

Niemand verwachtte het. Toen verlieten we allemaal in stilte de zaal. Er was volledige stilte… en droefheid.”

Uitgeverij Geromy -­ voor het behoud van het luchtvaarthistorisch erfgoed

Jaargang 2, No. 1 februari 2021, € 6,www.gezonderlevenkan.nl

GEZONDER LEVEN KAN

Voor de geschiedenisliefhebber

Nieuw en Antiquariaat t CFXFHFO t WPFEJOH t XFM[JKO t QSFWFOUJF t [FMG[PSH

Janneke Wittekoek vecht voor het hart Wandelgemeente Berg en Dal Vitaal aan het werk!

‘Ice Man’ Wim Hof

FAJAH LOURENS ‘Geloof in jezelf ’

NU VERSCHENEN

www.geromybv.nl

Gezonder Leven Kan! editie maart 2021

Met o.a. Fajah Lourens, ‘Ice Man’ Wim Hof en Bregje Hofstede

Uitgeverij Geromy

Zonnebaan 54 3542 EG Utrecht Tel. 030 2617221 info@geromybv.nl

Kijk voor meer informatie op www.gezonderlevenkan.nl.

GENOMINEERD Boekhandelsprijs 2021

Wij zijn licht Gerda Blees

De dag dat ik mijn naam veranderde Bibi Dumon Tak

Viktor Judith Fanto

De Boekhandelsprijs is een bekroning van boekverkopers van Nederland. Deze prijs is geen jury- of publieksprijs, maar een verkiezing door de mensen die elke dag in hun werkend leven met boeken bezig zijn.

Een prijs voor het mooiste Nederlandstalige boek van het afgelopen jaar. www.boekhandelsprijs.nl

23 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

De familie Wachtman De wetenschappelijke carrière van Philip Wachtman zit in een dip. Hoe anders vergaat het zijn vriendin, die zich op het hoogtepunt van haar roem bevindt. Maar er is één groot gemis. Freya is op haar negenendertigste nog kinderloos. Het ligt aan Philip, denkt Freya.

Maar hij weet dat de oorzaak niet bij hem kan liggen.

Wachtman heeft naar schatting 411 nakomelingen, het gevolg van uit de hand gelopen praktijkonderzoek bij de spermabank.

Christiaan Alberdingk Thijm, De familie Wachtman, Uitgeverij Ambo|Anthos, 320 pagina’s (€ 22,99) www.amboanthos.nl

dat het weleens niet zou kunnen lukken. Tegenslag, dat is altijd de ander. Hoeveel stellen heeft hij tijdens zijn promotieonderzoek wel niet geïnterviewd? Zonder uitzondering ten einde raad. Nooit gedacht dat het hem ook zou overkomen.

Nou ja, in technische zin overkomt het hem ook niet, het overkomt Freya. Wachtman weet dat het niet aan hem ligt. Dumortier heeft hem onlangs, op zijn vijfenveertigste verjaardag, nog getest.

Hij schudt zijn piemel om de laatste druppels plas te lozen. Hij wil zijn meisje terug. In het begin stond ze bij de deur te wachten als hij terugkwam van een congres in het buitenland. Zodra ze zijn sleutel in het slot hoorde, opende ze de deur en trok hem naar binnen. At hem op, zijn gulzige vriendin, zijn studente.

Zou nu niet meer kunnen, een relatie met een studente. Bij de eerste verdenking zouden ze hem met pek en veren de Oudemanhuispoort uit jagen. Hij bevingert de rimpels in zijn voorhoofd. De mensen zijn anders gaan denken. Conservatiever.

Terug naar vroeger. De meerderheid dringt haar kleingeestige seksuele moraal op aan de minderheid.

De stem van het volk, daar moeten we tegenwoordig naar luisteren […]

Met een hand op zijn dij, de andere aan de wastafel geklemd, staat hij op van de pot. Hij knipt het licht aan.

Zijn ogen moeten een paar seconden

wennen. Wachtman bekijkt zichzelf in de spiegel.

Bleek, altijd geweest. De hoeveelheid zonnebrand die er in 46 jaar wel niet op zijn lichaam moet zijn gesmeerd.

Zijn moeder liet hem altijd allebei zijn handen openhouden. Dan druppelde ze de crème op zijn palmen.

‘Links is voor je rechterarm, rechts is voor je linkerarm.’ Daarna kreeg hij twee klodders voor zijn benen. Dan volgden buik, borst en schouders, als laatste zijn hoofd. Wachtman moest alles zelf doen. Alleen zijn rug deed zijn moeder. Haar nagels tussen zijn schouderbladen, dat was een fantastisch gevoel. Sinds hij zijn krullen is verloren, oogt hij nog bleker.

Alsof iemand met een brede kwast een vleeskleurige streep over zijn hoofd heeft getrokken. Zijn borstelige wenkbrauwen een herinnering aan zijn oude furie.

‘Aan alle goede dingen komt een eind,’ had zijn vriend Dumortier gezegd. Hij zal het gaan missen.

mondhoeken die eerst heel langzaam omhooggaan en uiteindelijk beweegt zijn hele gezicht mee. Zijn sprankelende ogen en die mond.

Toen David de laatste keer bij me was en we een beetje aan het rommelen waren, kon ik alleen maar aan hem denken. Hoe het zou zijn om met hem naakt onder een deken te liggen. Dit klinkt als een beklemmende monoloog uit zo’n romantische ladies’ night-film.’

Als ik mijn ogen weer opendoe, zit Reina me hoofdschuddend aan te staren. ‘Mijn god, je hebt het inderdaad goed te pakken. Ik herken je niet meer.’

‘Ik herken mezelf ook niet, want ik heb vandaag één telefoontje gepleegd voor Blom & De Jongh, maar dat kostte mij al zoveel moeite.

Ik ben zelfs niet meer in staat om te werken. Wat moet ik hiermee?’

‘Je kunt hem opzoeken. Dat zou een coole verrassing zijn.’

‘Nee joh.’

‘Weet je wat, misschien moet je hem gewoon eens bellen voordat je vertrekt.’ Ze beweegt het theezakje op en neer.

‘Als hij me had willen spreken, had hij zelf wel contact opgenomen. Hij is met zijn eigen leven bezig en ik moet ook mijn eigen weg gaan. Ik ga

hem proberen te vergeten door op zoek te gaan naar een Australische mooiboy.’

‘Neem een glas whisky voordat je gaat slapen, dan is vannacht de laatste keer dat je van hem gaat dromen.’

Ik geef Reina een knipoog en pak de mok thee aan. ‘Ik mediteer mezelf wel in slaap vanavond.’

willen kijken hoe de tekeningen verder lopen. En dat niet alleen, ik zou graag willen weten hoe het voelt om die armen om me heen te voelen.

Ik bekijk hem aandachtig en fantaseer. ‘Ik heb een feestje morgen,’ zeg ik uiteindelijk. Het brood van mijn lunch gooi ik in stukjes in het water, er komt meteen een leger met gekwaak op af. ‘Mijn schoonouders zijn veertig jaar getrouwd. Veertig jaar met mijn monster in law. Daar word je toch niet blij van?’

Te laat heb ik door dat ik die laatste zin hardop heb uitgesproken.

Dat gebeurt me de laatste tijd wel vaker, vooral in de buurt van Gideon.

Vanuit mijn ooghoek probeer ik zijn reactie te peilen. Die is er niet. Hij staart nog steeds voor zich uit.

‘Ze is een dictator, en de hele familie is daar gelukkig mee. Hoeven ze zelf niet na te denken. Ik denk dat mams zelfs de poepmomenten van paps bepaalt, en dat hij daar nog om klapt ook.’ Naast me klinkt een soort van gegrom. Als ik opzijkijk, zie ik dat hij zijn gezicht van me heeft afgewend.

‘Gideon?’ Ik probeer hem aan te kijken, maar hij staart voor zich uit. Zijn lippen zijn opeengeperst.

‘Je lachte.’ Het klinkt bijna als een verwijt. Snel herstel ik me. ‘Je lacht!’

Een euforisch gevoel maakt zich van

me meester. Zou het dan toch gaan lukken? Ik ben zo blij dat ik hem bijna zou willen zoenen.

Oké, dat dacht ik dus echt.

Ik denk het nog steeds. Dat kan niet, en dat mag niet.

Ze wil een kind. Een kind van hem.

‘Een klein roodharig hummeltje,’ had ze gezegd. Zijn ego maakte een sprongetje. Het zou ze nader tot elkaar brengen, iets gezamenlijks.

Freya klokte de tijden heel nauwkeurig. Iedere maand waren er twee cruciale uren. Het maakte niet uit waar hij was, hij moest komen opdraven.

Niet meer drinken, geen sigaretje meer aan het einde van de dag. Zijn zaad moest in topconditie zijn. Maar het beoogde effect blijft uit. Freya wordt maar niet zwanger.

Zijn laatste jaar en zij wil een kind.

Nooit heeft hij erbij stilgestaan

BOEKFRAGMENT

Negentig seconden Yara leeft voor cijfers en haar succesvolle accountancybedrijf. Als ze een time-out moet nemen, wil ze het liefst doorwerken, maar de liefde ligt op de loer.

Vannessa Thuyns, Negentig seconden, Dutch Venture Publishing, 280 pagina’s (€ 16,95) www.dutchventurepublishing.nl

‘Het is toch niet normaal dat ik de hele dag aan hem denk en dat ik ’s nachts van hem droom. Ik zie constant voor me hoe hij lacht en als ik heel erg mijn best doe, ruik ik hem zelfs.’

Ik sluit mijn ogen en bonk lichtjes met mijn hoofd tegen het keukenkastje. ‘Die oprechte glimlach. Die

Liefde zonder oordeel Miriam werkt in een verzorgingstehuis als vrijwilligster.

Als ze Gideon tegenkomt, een jonge man die door een ongeluk in een rolstoel zit, begint ze verboden gevoelens voor hem te krijgen.

Anne May, Liefde zonder oordeel, Dutch Venture Publishing, 130 pagina’s (€ 12,50) www.dutchventurepublishing.nl

‘Hier is het toch wel lekker, hè?’ zeg ik als we bij de eendenvijver zijn. Gedachteloos rol ik mijn mouwen op en doe bij hem hetzelfde.

Hij heeft gespierde onderarmen.

Echte mannelijke armen vol met tatoeages. Meestal vind ik die dingen lelijk, maar bij hem zou ik wel

24 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

Het strand van de verloren schatten Laat je meevoeren naar de ruige, stormachtige kust van Cornwall.

Afgelopen maandag heeft de brigantijn Star of Dundee schipbreuk geleden voor Padstow. Haar bemanning van vijf koppen ging in de sloepen, die algauw omsloegen, en met droefheid moet worden gezegd dat allen verdronken.

– West Briton, november 1811

Julie Klassen, Het strand van de verloren schatten, vertaling: Lia van Aken, Uitgeverij KokBoekencentrum, 464 pagina’s (€ 23,99) www.kokboekencentrum.nl

‘Laura!’ De eenentwintigjarige Eseld riep vanaf de kustweg boven het strand. ‘Mamm is boos en je moet komen. Je hebt weer iets smerigs achtergelaten in Wenna’s mooiste pan.’

Laura’s hart zonk. Hoe kon ze dat hebben vergeten? Ze riep terug: ‘Dat is een leren portemonnee die ligt te weken. Hij kan gered worden met de juiste zorg.’

‘Voor Mamm is de enige goede portemonnee een volle portemonnee. Dat weet je. Kom nou! Ik wil niet dat ze op mij ook boos wordt.’

Laura zuchtte en pakte haar mand op. ‘Ik kom eraan.’

Toen ze over het steile voetpad naar Fern Haven liepen, zei Eseld: ‘Ik weet niet waarom je elke dag hierheen gaat. Als je nu nog goud of waardevolle spullen vond die we konden verkopen.’

Laura wees Eseld er niet op dat ze

wel meerdere dingen had verkocht aan de handelaar in antiek en curiosa in Padstow. Ze had geen fortuin verdiend, maar wel bijgedragen aan haar levensonderhoud en ze was aan het sparen voor een reis waarvan ze droomde.

Voordat Laura iets verkocht, wachtte ze de voorgeschreven ‘jaar en een dag’ af, voor het geval de eigenaren zich kwamen melden om hun eigendom op te eisen. Eseld schudde altijd haar hoofd om die voorzorg en praatte de plaatselijke inwoners na die zeiden: ‘Wat de douane en de commiezen niet weten, deert hen niet.’

Zelfs oom Matthew, een zachtmoedige dominee, zag er niets verkeerds in om zich toe te eigenen wat in de buurt van Fern Haven aanspoelde.

‘Het is Gods gulle gift, meisje. Het is niet zo dat we stelen,’ zei hij altijd.

‘De kisten en tonnen komen naar ons toe. Geschenken van de Schenker van alle goede gaven.’

Door de verraderlijke Trevose Head, Stepper Point, de Doom Bar en de rotsen voor hun eigen Greenaway Beach, was schipbreuk een veel voorkomende gebeurtenis, die veel schepen en nog veel meer levens eiste.

Van Trebetherick Point, vlak bij hun huis, kon Laura zelfs op de rotsen de restanten van meer dan één scheepswrak zien liggen, de houten stukken half begraven in het zand als karkassen – de ruggengraat en ribben van

reusachtige vogels uit de oudheid.

Veel plaatselijke woningen en bijgebouwen waren opgetrokken met geborgen scheepsspanten.

Ze bereikten Fern Haven – een gepleisterd huis van twee etages met een leien dak en dakkapellen – en passeerden het hek, dat ook gebouwd was van geborgen scheepshout, en liepen de enkele treden op naar de overdekte veranda.

‘Voeten vegen,’ vermaande Eseld. Zo klonk ze net als haar heerszuchtige moeder.

Laura gehoorzaamde en veegde het ergste zand en zeewier van haar versleten enkellaarzen. Binnen hoorden ze stemmen.

Eselds moeder, mevrouw Bray, zei: ‘Dank u voor de vriendelijke uitnodiging, meneer Kent. Meneer Bray en ik, en juff rouw Eseld, zullen graag bij u komen eten.’

Een lage mannenstem zei iets waar haar naam in voorkwam.

‘Nee, ik denk niet dat Laura zal willen komen,’ antwoordde mevrouw Bray. ‘Ze houdt niet van familieaangelegenheden, omdat ze niet een van ons is. En ik geloof dat ze een kou onder de leden heeft. Ze kan beter thuisblijven, zeker nu het buiten koud geworden is.’

BOEKFRAGMENT

Stilte is iets levends Elke stilte zegt iets. Tegelijkertijd is stilte alleen maar stilte. Er bestaat niet zoiets als mijn stilte of jouw stilte.

Samen stil zijn is een peilloos samenzijn. Verschillende levenservaringen, verschillende gemoedstoestanden kunnen samenwerking of vijandigheid teweegbrengen, bewuste stilte verbindt.

De stilte weet. In de stilte leert men.

Chandra Livia Candiani, Stilte is iets levends, Kosmos Uitgevers, 160 pagina’s (€ 15,00) www.kosmosuitgevers.nl

Niet alle stiltes zijn gelijk. Zoals je, door je bewust te zijn dat je leeft, gevoelig wordt voor het licht, voor de verschillende nuances van het licht op verschillende plekken, op verschillende momenten van de dag, en van de seizoenen, zo ervaren we ook talloze nuances in de stiltes van onszelf en anderen, stiltes van mensen, dieren, bomen, mineralen. Stilte is niet zwijgen of het zwijgen opleggen, het is een uitnodiging, het is in het gezelschap verkeren van iets teders, iets dat ons omhult, waar alles al is gezegd. De stilte glimlacht. Dierbare stilte, help me om niet over je te spreken maar om in je te wonen. Om me te trainen.

Te ontwapenen. Jij leert me te spreken. Hier ben ik, ik laat me gijzelen.

Ik laat niets thuis, niets onbeproefd.

Ik ben er. In jou. De kunst van het afscheid nemen om te hervinden.

De kunst van ‘punt, nieuwe zin’ die me leert me te laten schrijven. Stilte zaait. Woorden oogsten. Stilte is iets levends.

Het woord ‘werkelijkheid’ vond ik jarenlang angstaanjagend. Niet omdat het onverdraaglijk was, maar omdat het beperkend was. Ik verwarde het met rationaliteit, bureaucratie, volwassenen, logica, school.

Er waren geen bomen, geen dieren, er waren geen spelen, geen rivieren.

Later, toen ik het oude pad bewandelde, heb ik ontdekt dat je de wever van de werkelijkheid kunt zijn en dat werkelijkheid ook ‘droom’ betekent, een peilloos diepe, oneindig weidse, hartstochtelijke droom. Nu werp ik er een vluchtige blik op, dompel me er af en toe in onder, drijf, verzink erin. Ik ben een deeltje van de werkelijkheid. Een korreltje raadselachtige verbindingen, elke knoop werkelijkheid weerspiegelt alle andere, niet als een mantel, niet als een hemel, als een sluier, die ont-sluiert.

Wandelmeditatie is het uiterst langzaam over een korte afstand heen en weer lopen zodat je elke verandering en nuance kunt voelen van een activiteit die we meestal verrichten zonder er enige aandacht aan te schenken. Wandelen is met de ene voet de aarde loslaten en met de andere

het anker vasthouden. Als we wandelen begeven we ons tussen aarde en hemel. Elke stap die van de grond loskomt brengt ons in contact met de ontelbare keren dat we in ons leven een onthechting hebben meegemaakt. Jaren geleden werd mijn broer ziek. De laatste maanden van zijn leven heeft hij in een hospice doorgebracht. Terwijl hij op sterven lag, monitorde ik met mijn hart mijn gewaarwordingen en gevoelens, en op een gegeven moment stond ik oog in oog met een breuk die ik al kende, maar het was me duidelijk dat hij niet voortkwam uit breuken die ik eerder had meegemaakt, en dat waren er heel wat, nee, hij kwam voort uit een piepkleine, minuscule, homeopathische ervaring van onthechting. Plotseling kwam de fysieke herinnering boven aan al die keren dat ik wandelmeditatie had beoefend en aan al die keren dat ik precies dat gevoel had waargenomen en ontvangen van het moment waarop de voet loskomt van de grond en omhooggaat. Ik was er klaar voor. Jarenlang nederig oefenen in mijn voet optillen, verplaatsen en neerzetten had me geleerd precies te voelen wanneer ik contact had en wanneer er een onthechting was, totdat ik het grote losscheuren kon voelen.

25 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKFRAGMENTEN

BOEKFRAGMENT

Hoe noemen we de band In deze graphic novel zien we hoe Roel Venderbosch als puber in zijn eerste twee bandjes belandt, verliefd wordt en meedoet aan de jaarlijkse poptalentenjacht.

Roel Venderbosch, Hoe noemen we de band, Uitgeverij De Harmonie, 96 pagina’s (€ 19,90) www.deharmonie.nl

‘Wát een goed boek heeft Ine Boermans geschreven: grappig, fris en intelligent, het grijpt me bij de keel.’ – Jente Posthuma Lot probeert haar weg te vinden in een karig met familiegeluk bedeeld leven. Haar psycholoog raadt haar aan om de sluizen maar eens goed open te zetten, wat echter maar matig lukt.

Natuurlijk heeft haar jeugd ermee te maken. Die werd immers bepaald door een weinig complimenteuze vader, een pijnlijke echtscheiding en de vroege dood van haar moeder. En ook nu nog heeft haar vader een verlammende invloed op haar leven. Pas wanneer Lot haar eigen gezin vormt en een soort monument voor haar moeder begint te bouwen lijkt er iets te veranderen.

‘Een indringend debuut over verlies en familiebanden. Ine Boermans vertelt in droogkomische scènes vol verrassende observaties en een onderliggende pijn die voortdurend steekt.’ –Thomas van der Meer ‘ ‘’Ik kan zien dat het je raakt,’’ zegt de psych in Een opsomming van tekortkomingen -­ en raken, dat doet Ine Boermans, in haar droog-­absurde stijl. Ze laat je hardop lachen om verstikkend verdriet.’ droog-­absurde stijl. Ze laat je hardop lachen om verstikkend verdriet.

– Ilonka Leenheer

Ine Boermans – Een opsomming van tekortkomingen ISBN 9789493081864 | 160 pag. | € 21,50 www.uitgeverijorlando.nl

LAAT JE MEEVOEREN NAAR DE RUIGE KUST VAN CORNWALL

‘Aangespoeld aan deze vreemde kust met zijn vreemde manieren...’

NU IN DE BOEKHANDEL

27 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKHANDEL

EREGALERIJ

NEDERLAND

Stuur uw foto in!

De Boekenkrant bij u in de buurt!

In deze fotogalerij geven wij de boekhandels een gezicht. Heeft u ook een leuke foto met uw team en/of favoriete klant in uw winkel? Stuur hem naar ons op via redactie@boekenkrant.com, en wie weet staat u de volgende keer in deze eregalerij.

Deze boekhandels verspreiden de Boekenkrant. Voor een compleet actueel overzicht kijkt u op www. boekenkrant.com/ boekhandels. Staat uw naam niet op de lijst, of heeft u aanpassingen? Geef het door via info@boekenkrant.com.

NEDERLAND AALSMEER

Boekhuis Aalsmeer Marianne van den Berg (r.) en haar dochter Maaike Henselijn, Boekhandel Scheveningen.

ALKMAAR

Boekhandel Feijn Van der Meulen’s Boekhandel ALMELO

Boekhandel Broekhuis ALPHEN A/D RIJN

Boekhandel Haasbeek Boekhandel Haasbeek Herenhof AMERSFOORT

De Algemene Boekhandel Boekhandel Riemer Boekhandel Veenendaal AMSTELVEEN

Boekhandel Venstra AMSTERDAM

Henk Schulte, Boekhandel Het Leesteken, Purmerend.

De Amsterdamse Boekhandel Boekhandel De Dolfijn Boekhandel Jimmink Boekhandel Scheltema Boekhandel van Noord ARNHEM

Boekhandel Hijman Ongerijmd ASSEN

Boekhandel Van der Velde Rapunsel Kinderboeken & meer BAARLE-NASSAU

Bruna Baarle-Nassau BAARN

Boekhandel Den Boer

The Read Shop Cuijk Boekhandel Adr. Heinen

Boekhandel De Ganzenveer

CUIJK

DEN BOSCH

DEN HAAG

Boekhandel De Vries Van Stockum Boekhandel Scheveningen DEVENTER

Boekhandel Praamstra

Boekhandel Novita Quist Boeken BILTHOVEN

Bilthovense Boekhandel BLEISWIJK

Boekhandel Muilenburg BODEGRAVEN

The Read Shop Karssen BOXMEER

Van Dinter Media BREDA

Boekhandel Van Kemenade & Hollaers Libris Boekhandel Buitelaar BREUKELEN

Boekhandel Van Kralingen BUNSCHOTENSPAKENBURG

Bruna Van de Geest

HELMOND

HENGELO

Boekhandel Broekhuis HIPPOLYTUSHOEF

De Wieringer Boekhandel HOOGEVEEN

DIEREN

The Read Shop XL Hoogeveen

DOORN

Boekhandel De Kler

The Read Shop Dieren The Read Shop Doorn DOORWERTH

The Read Shop Doorwerth DORDRECHT

Boekhandel Vos & Van der Leer Kinderboekwinkel De Giraf DRACHTEN

Boekhandel Van der Velde DRIEBERGEN

Boekhandel Jacques Baas DRONTEN

Voster Boekverkopers EDE

Boek en Buro EELDE

The Read Shop Eelde EINDHOVEN

De Boekenberg Boekhandel Van Grinsven Boekhandel Van Piere ENSCHEDE

Boekhandel Broekhuis

HOUTEN HUIZEN

Boekhandel Flevo IJMUIDEN

The Read Shop Express IJmuiden KAPELLE

Boekhandel Lectori KERKRADE

Boekhandel Leeskunst Boekhandel Deurenberg KRIMPEN A/D IJSSEL

Boekhandel Kamerbeek LEEUWARDEN

Boekhandel Van der Velde De Toverlantaarn LEIDEN

Boekhandel De Kler Boekhandel Kooyker Boekhandel Silvester LEIDERDORP

Boekhandel De Kler LISSE

Grimbergen Boeken LOCHEM

Boekhandel Lovink MAARN

Geerts Warenhuis

Boekhandel Boek & Koek

Boekhandel Van Grinsven

Boekhandel Het Keizerrijk

EXLOO

GELDROP

GOES

Boekhandel De Koperen Tuin GOIRLE

Boekhandel De Boekenkist

BENNEKOM

HEEZE

Boek- en Kantoorboekhandel Lektura

Boekhandel Het Logboek BERGEN OP ZOOM

Karin van de Bilt en Alex Visscher, Boekhandel Kees, Woerden.

Boekhandel Laan

Blz. Boekhandel Buitelaar

BEILEN

Directeur Jan Verhagen met klant Margot Prijt, Boekhandel Van Piere, Eindhoven.

CASTRICUM

Boekhandel Romijn

BARNEVELD

Tessa Achterberg en Annette Martens van The Read Shop Doorn.

VLAANDEREN

GORINCHEM

GOUDA

Boekhandel Verkaaik The Read Shop Goverwelle GRONINGEN

Boekhandel Van der Velde Boekhandel Riemer

MAASSLUIS

MAASTRICHT

Boekhandel Dominicanen MEPPEL

Riemer Barth MIDDELBURG

De Drvkkery MIJDRECHT

Boekhandel Mondria MONNICKENDAM

Nimo Boek

NAALDWIJK

Boekhandel Vingerling The Read Shop Naaldwijk NIEUWEGEIN

HAAKSBERGEN

The Read Shop Nieuwegein

HAARLEM

Boekhandel Roodbeen

Boek en Buro

Boekhandel De Vries Van Stockum Bruna Cronjéstraat Kennemer Boekhandel Kinderboekwinkel Kiekeboek

NIJKERK

NIJMEGEN

Boomker Boeken

Boekhandel Augustinus Boekhandel Roelants Dekker v.d. Vegt Boekverkopers Kinderboekwinkel Nijmegen

Boekhandel Van der Velde

Boekhandel Van der Meer

HAREN (GR)

HARLINGEN

HEDEL

Blz. Boekhandel Hedel HEEMSTEDE

Boekhandel Blokker

NOORDWIJK

NOORDWIJKERHOUT

Boekhandel Wagenaar & Van Halem

NOOTDORP

VALKENSWAARD

NUNSPEET

VEENENDAAL

Bruna Lange Baan Boekhandel Osinga OEGSTGEEST

Boekhandel De Kler Rijnlandse Boekhandel

Boekhandel Priem Boekhandel Van Kooten VEGHEL

Boekhandel Schellen VELP (GD)

Boekhandel Oisterwijk

Boekhandel Jansen & De Feijter

Boekhandel Broekhuis

Boekhandel Koops

OISTERWIJK

OLDENZAAL

OOSTERBEEK

Boekhandel Meijer & Siegers OSS

Boekhandel Derijks

OUDERKERK A/D AMSTEL

Boekhandel Sprey OUDEWATER

The Read Shop Oudewater PIJNACKER

Boekhandel van Atten Bruna Ackershof PURMEREND

Boekhandel Het Leesteken PUTTERSHOEK

Marjan Houtman Lezen & Schrijven RAALTE

Bruna Ellenbroek RHOON

Het Witte Huys RODEN

Boekhandel Daan Nijman ROERMOND

Plantage Boekhandel Boekhuis de kleine Tovenaar ROOSENDAAL

Boekhandel De Boekenwurm ROSMALEN

Boekhandel De Omslag ROTTERDAM

Boekhandel Donner Boekhandel Maximus Boekhandel Van Rietschoten RIJSWIJK

VENLO

VENRAY

Roojboek VLEUTEN

Boekhandel Kees VLISSINGEN

Boekhandel ’t Spui VOORBURG

Kinderboekhandel In de Wolken VOORSCHOTEN

Boekhandel De Kler WAALWIJK

Plantage Bookstore WAGENINGEN

Boekhandel Kniphorst WASSENAAR

Boekhandel De Kler WEESP

Boekhandel PeZZi PaZZi WILLEMSTAD

Boekhandel Het Rozemarijntje WOERDEN

Boekhandel De Kler Boekhandel KEES WORMERVEER

Pasman Boek & Hobby ZEIST

Boekhandel Kramer & Van Doorn ZEVENAAR

Rebers Boek en Buro ZOETERMEER

Boekhandel De Kler Bruna Dorpsstraat Silvester Boek & Spel ZWOLLE

Waanders In de Broeren

Bruna Monnichmann

VLAANDEREN

Bredero Boeken

BRASSCHAAT

Boekhandel Plukker

BRUGGE

SANTPOORT-NOORD SCHAGEN

Standaard Boekhandel

Schiedams Boekhuis

De Reyghere boekhandel

Boekhandel Krings

Malpertuis

SCHIEDAM SITTARD SNEEK

Boekhandel Van der Velde SON EN BREUGEL

Boekhandel de Traverse STEENWIJK

Steenwijks Boekhuys TIEL

Boekhandel Arentsen

GENK

HEIST-OP-DEN-BERG

Het Voorwoord MECHELEN

Salvator

Bestel of koop…

TILBURG

Gianotten Mutsaers TWELLO

Boekhandel Oonk UITHOORN

The Read Shop Express Uithoorn UTRECHT

Boekhandel Kees Broese boekverkopers Savannah Bay De Utrechtse Kinderboekwinkel

bij uw lokale boekhandel!

KIJKJE IN DE KEUKEN NO. 9, DECEMBER 2020, € 4,– WWW.MILITAIR ECOURANT.NL

MILI TAIR E COU RAN T

ZEBR A SWORD

DE LACHENDE GEZICHTEN BIJ ZEBRA SWORD, OEFENEN IN CORONATIJD,

P.4

DEFENSIE

Sadet Karabulut, de Slag om de Schelde en Vrouwen in de frontlinie

NU VERSCHENEN!

Militaire Courant editie december 2020.

Met o.a. Vrouwen in de Frontlinie, Sadet Karabulut, de Slag om de Schelde Kijk voor meer informatie op www.militairecourant.nl.

Heerlijk houten huis te huur in de Ardennen.

De Boekenkrant biedt haar lezers in samenwerking met boekhandel Roelants een rustiek vrijstaand landhuisje aan in de Belgische Ardennen. Het ligt in het dorpje Daverdisse.

Hier is de laatste 40 jaar weinig veranderd. Ideaal voor een verblijf vol ontspanning of inspanning. De huisbibliotheek staat garant voor wekenlang leesplezier.

Een weekend (vrij-ma) of een midweek (4 nachten) kost 275,– en een week 375,–. Kijk voor meer informatie op www.roelants.nl

Peter Vos Getekende boeken ‘Dit hele boek met Vos’ tekeningen is om te zoenen.’ ★★★★ Paul Steenhuis, NRC

elling Cartoons op best ar: door striptekena l a E r w i nvaSn uspvortashirts, ǩ bedrukken hoodies, t-shirts ǩ

‘De handgetekende boeken van Peter Vos laten zien hoe uniek hij was en nog steeds is.’ ★★★★ Jean-Pierre Geelen, de Volkskrant ‘Verpletterend mooi… een lust voor het oog.’

Nicolaas Matsier ISBN 9789047628422 | € 49,99 | www.rubinstein.nl

ZZZ VXYDDOVKLUWV QO ǩ ǩ LQIR#VXYDDOVKLUWV QO

29 | BOEKENKRANT | MAART 2021

BOEKHANDEL

BLZ. BOEKHANDEL HEDEL

TOP 60 NEDERLAND

Bijzondere klantenband Elke maand bezoeken we een van de vele mooie Boekenkrant-boekhandels die ons taalgebied rijk is.

Deze maand spreken we met eigenares José van Berge en haar dochter Sarah, die met z’n tweeën Blz. Boekhandel Hedel draaiende houden, en dat is niet niks in deze coronatijd.

‘Je hoeft je hier niet te vervelen,’ zegt José. ‘Zorgen dat een boek op de juiste bestemming komt, kost net allemaal wat meer handelingen. Daar waar de klant voorheen een boek afrekent en er de winkel mee uitloopt, moet de klant het nu eerst bestellen; wij maken het dan in de winkel verzendklaar om het daarna te gaan bezorgen. Dat doen we in de hele Bommelerwaard’. Sarah voegt toe:

‘Gelukkig kunnen de klanten hun bestellingen ook gewoon bij ons ophalen bij het afhaalloket.’

‘Gelukkig kunnen de klanten hun bestellingen inmiddels ook gewoon bij ons ophalen bij het afhaalloket.’

Toch weer het persoonlijke contact terug met de klanten!

In oktober zijn ze een Libris Blz. boekhandel geworden en konden daarmee hun klanten ook meteen gebruik laten maken van de Libris webshop, waarmee je de lokale boekhandels steunt. ‘Dat heeft ons enorm geholpen.’

Sarah snapt niet waarom mensen nog een boek op Bol.com bestellen. ‘Je betaalt hetzelfde, maar het is minder persoonlijk.’ Juist in deze tijd is het belangrijker dan ooit om je lokale boekhandel te steunen. ‘Plus, als je het door ons laat bezorgen, krijg je natuurlijk ook de Boekenkrant erbij. En dat vinden wij heel belangrijk.

Net even iets extra’s om onze waardering voor klanten te laten blijken,’ benadrukt José. ‘Dat zie je ook steeds bij andere boekhandelaren.’

De band met de klanten is heel belangrijk voor de twee dames. In een klein dorp met een regionale functie kennen ze hun klanten inmiddels goed. Soms als ze op de beurs zijn om boeken in te kopen zien ze boeken en denken ze: ‘Oh, dat zou die specifieke klant leuk vinden!’

Dat is wat Blz. Boekhandel Hedel zo mooi maakt. Een gezellige, overzichtelijke lokale boekhandel waar er persoonlijke aandacht en liefde is voor de klant.

Eigenares José van Berge en haar dochter Sarah.

Top 60 NL Week 8, 2020.

Bron: CPNB 1 (3) 51e week Charlie Mackesy, De jongen, de mol, de vos en het paard 2 NIEUW Adriaan van Dis, KliFi 3 (1) 2e week Corina Bomann, Solveigs belofte 4 (4) 2e week Andy Griffiths en Terry Denton, De waanzinnige boomhut van 130 verdiepingen 5 (6) 3e week Jan Brokken, De tuinen van Buitenzorg 6 NIEUW Myrthe de Groot, Koop je Rijk 7 (12) 4e week Douglas Stuart, Shuggie Bain 8 (11) 7e week Loes Riphagen, Coco kan het!

9 NIEUW Sarah J. Maas, Hof van zilveren vlammen 10 (9) 43e week Michael Pilarczyk, Master your mindset 11 (13) 77e week Rutger Bregman, De meeste mensen deugen 12 (8) 184e week Haemin Sunim, Dingen die je alleen ziet als je er de tijd voor neemt 13 NIEUW Marcel van Roosmalen, Mijn legendarische moeder overleeft alles 14 (14) 13e week David Van Reybrouck, Revolusi 15 (27) 71e week Natalia en Walter, Project Gezond.

Afvallen met gezond en vooral lekker eten 16 (18) 5e week Han van Bree, Het aanzien van 2020 17 (2) 2e week Jesse Frederik, Zo hadden we het niet bedoeld 18 (10) 5e week Maurice Leblanc, Arsène Lupin, gentleman inbreker 19 (22) 107e week Roxane van Iperen, ’t Hooge Nest 20 (25) 16e week Maike Meijer, Wen er maar aan 21 (15) 36e week Raynor Winn, Het zoutpad 22 (16) 15e week Wim Hof, De Wim Hof methode 23 (19) 19e week Napoleon Hill, Think and grow rich 24 (21) 25e week Elke Wiss, Socrates op sneakers 25 (29) 29e week Hannie van Genderen, Gitta Jacob & Laura Seebauer, Patronen doorbreken 26 (17) 6e week Julia Quinn, Bridgerton 1.

De ongetrouwde hertog 27 (44) 29e week Corina Bomann, Agneta’s erfenis 28 NIEUW Leen Schaap, Brand in Amsterdam 29 (31) 2e week Lale Gül, Ik ga leven 30 (24) 5e week Jessica Durlacher, De stem 31 (30) 7e week Chez Picthall, Baby ziet…

32 (34) 118e week Yotam Ottolenghi, Simpel 33 NIEUW Klaas Dijkhoff & Tim Versnel, Alles komt goed

34 NIEUW J.M.A. Biesheuvel, Vroeger schreef ik 35 (40) 19e week Edith Eger, Het geschenk 36 (35) 38e week Charlotte Dematons, Alfabet 37 (37) 2e week Thorsten Saleina, Van wie zijn deze billen?

38 (37) 8e week Corina Bomann, Mathilda’s geheim 39 (26) 5e week Julia Quinn, Bridgerton 2.

De verliefde graaf 40 (58) 104e week Lucinda Riley, De zeven zussen.

Maan 41 (7) 2e week Peter Römer, Baantjer. De Cock en de schim uit het verleden 42 (54) 32e week Edith Eger, De keuze 43 (43) 7e week Jonny Lambert, Gewoon zoals je bent 44 (48) 51e week Lucinda Riley, De zeven zussen. Zon 45 (38) 22e week Raynor Winn, De wilde stilte 46 (45) 19e week Lucinda Riley, De zilverboom 47 NIEUW Ayaan Hirsi Ali, Prooi 48 NIEUW Maarten Verheyen, Het eindspel van ons financieel systeem 49 (49) 8e week Natalia & Walter, Lekker eten en afvallen met Project Gezond 50 (5) 59e week Elise De Rijck, Het bucketlist boek voor koppels 51 (57) 123e week Lucinda Riley, De zeven zussen. Parel 52 (56) 12e week Els van Steijn, De fontein. Vind je plek 53 (39) 2e week Mirjam van der Vegt, De kracht van rust 54 (59) 10e week Janneke Willemse, Blondjes Beleggen Beter 55 NIEUW Dick Bruna, Opa en Oma Pluis 56 (51) 25e week Yotam Ottolenghi, Flavour 57 (47) 14e week Barack Obama, Een beloofd land 58 (58) 134e week Lucinda Riley, De zeven zussen.

Schaduw 59 (59) 11e week Christina von Dreien, Uiteindelijk komt alles goed 60 (32) 42e week Marieke Lucas Rijneveld, De avond is ongemak

In 1 999 schudde Naomi Klein de wereld wakker met haar boek No Logo. Nu, ruim twintig jaar later, roept ze jongeren op om in verzet te komen tegen de gevestigde orde en een betere, rechtvaardige toekomst af te dwingen.

‘ O N S H U IS S T A A T IN B – Greta Thunbe rg

RAND’

Een ongekend inspirerend boek voor iedereen die zich verantwoordelijk voelt voor onze mooie planeet!

DE ONMI SBARE GIDS V JONGE OOR DE KLIMA ATACTIV IST

H o e je A L L E S k u n t ve r a n d e r e n ‘ We zullen vrijwel alles moeten

veranderen aan de manier waarop we energie opwekken, gebruikmaken van hulpbronnen en ons leven hebben ingericht. Lijkt zo’n grote verandering je onmogelijk? Dat is het niet. We hebben het eerder gedaan, meerdere keren. En we deden dat in tijden dat de wereld een crisis doormaakte, net zoals de wereld van nu in een klimaat- en economische crisis verkeert. […]

Tijdens de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) moesten westerse landen van het ene op het andere moment hun industrieën aanpassen om tegen Hitlers Duitsland te vechten. Fabrieken waar consumptiegoederen zoals wasmachines en auto’s werden gemaakt, schakelden pijlsnel over op de productie van schepen, vliegtuigen en wapens. […]

Het westen en zuiden van Europa lagen na de oorlog in puin en ook de economieën waren geruïneerd. George C. Marshall, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, overtuigde het Congres ervan dat de Verenigde Staten er goed aan zouden doen te helpen bij de wederopbouw van de Europese landen – met inbegrip van Duitsland, de grootste vijand tijdens de oorlog. Hij betoogde dat er langlopende voordelen voor de Verenigde Staten en het kapitalisme te behalen vielen. Een herstel-

Vertaald door Pieter Streutker | 25 6 pagina’s | paperback met flappen |

lend Europa zou een groeimarkt voor Amerikaanse producten zijn.

In april 1948 stemde het Congres in met wat later het Marshallplan zou gaan heten.

De totale kosten voor het plan liepen op tot ruim twaalf miljard dollar, het omvangrijkste hulpprogramma in de geschiedenis van de Verenigde Staten tot dan toe. De eerste hulp bestond uit transporten van voedsel, brandstof en geneesmiddelen. In de volgende fase werden investeringen gedaan in de herbouw van krachtcentrales, fabrieken, scholen en spoorlijnen.

Het Marshallplan leverde een grote bijdrage aan het herstel van Europese fabrieken, bedrijven, scholen en sociale voorzieningen. En, zoals Marshall had voorspeld, door de getroffen landen van Europa de helpende hand toe te steken hielpen de Verenigde Staten ook zichzelf. Het plan smeedde hechtere banden op het gebied van handel en politiek, waardoor de getroffen landen zich veel sneller weer konden richten op de internationale handel dan zonder het Marshallplan mogelijk was geweest.

Een Marshallplan voor de aarde zou een middel kunnen zijn voor de rijkere, langer geïndustrialiseerde landen om hun klimaatschuld aan de rest van de wereld te voldoen. […] Behalve dat ze hun eigen economie omtur-

nen door over te stappen van fossiele brandstoffen naar duurzame energie zouden deze rijkere landen de rest van de wereld de middelen kunnen verschaffen om hetzelfde te doen.

Hiermee zouden ook grote delen van de wereldbevolking uit de armoede kunnen worden gehaald en voorzieningen kunnen krijgen die ze nu niet hebben, zoals elektriciteit en schoon water.

’

Journalist, publicist en activist Naomi Klein werd bekend met het boek No Logo (1999) over de grote macht van multinationals en geldt als een van de boegbeelden van de beweging die zich verzet tegen de dominantie van het neoliberalisme. Zij is medeoprichter van The Leap (TheLeap.org), een organisatie die zich inzet voor klimaatrechtvaardigheid. Ze schreef Hoe je alles kunt veranderen samen met Rebecca Stefoff.

Haar visie en nauwkeurigheid hebben dit boek helpen realiseren en veel van de inspirerende profielen van jonge klimaatactivisten zijn van haar hand.

€ 24,99 | N U R : 740 | I S B N : 97 8 9 0 477 1 33 8 8 UITGEVERIJ

LEMNISCAAT

© Kourosh Keshiri

31 | BOEKENKRANT | MAART 2021

WIN EEN BOEK

LEZER AAN HET WOORD

WIN EEN BOEK

VORIGE MAAND

‘Ondanks mijn dyslexie lees ik veel’ Elke maand kun je in deze rubriek kennismaken met een Boekenkrant-lezer. Deze keer: Bouwien van Tol. Wat doe je in het dagelijks leven?

‘Momenteel gebeurt er weinig in deze coronatijd. Onlangs begon ik met broodbakken. Met de hond wandel ik iedere dag, zeker nu in de sneeuw. Dan lezen, een ketting van boeken verslind ik! Een baan buiten de deur heb ik al lang niet meer.’

Waar haal je de Boekenkrant op?

‘De Boekenkrant haal ik bij Boekhandel Meijer & Siegers in Oosterbeek.

Daar word je altijd vriendelijk geholpen en vind je dat waar je naar op zoek bent.’

Hoe is je liefde voor lezen ooit begonnen?

‘Als kind logeerde ik veel bij een oom en tante. Zij werkte op een Openbare Bibliotheek en nam me regelmatig mee. Daar ging mijn boekenhart open. Ondanks mijn dyslexie lees ik veel. Dan doe ik maar langer over

‘Dan doe ik maar langer over een boek, ik lees het uit!’

een boek, ik lees het uit!

‘Ik deed de opleiding voor goudsmid in Schoonhoven. Voor het stagejaar ging ik naar Utrecht, waar ik na verloop van tijd op de Universiteitsbibliotheek kwam te werken.

Na de verhuizing naar West-Friesland werkte ik als vrijwilliger op een Openbare Bibliotheek. Later verzorgde ik twintig jaar de wisselcollecties in verzorgingshuizen. Het sociale aspect met de ouderen beviel me erg goed.’

Welk boek zou je aan iedereen aanraden?

‘De Thuiskomst van Anna Enquist zou ik iedereen aanraden. Over James Cook is al genoeg geschreven, maar over zijn vrouw Elisabeth Batts is niet zo veel bekend.’

Welk boek heb je nooit uitgelezen?

‘Een boek niet uitlezen doe ik eigenlijk nooit. In Een beloofd land van Barack Obama sloeg ik stukken over.

Te veel opsommingen en reeksen onbekende namen, maar uitlezen deed ik het wel.’

Wie waren de drie schrijvers verborgen in het beeld in het februarinummer?

Het goede antwoord is: Lize Spit, Davide Morosinotto en David Grossman.

Welke drie schrijvers zijn in dit beeld verborgen?

Stuur de namen voor 22 maart 2021 naar redactie@boekenkrant.com met als onderwerp ‘Win een boek’. Vermeld ook je naam en adres. Onder de goede inzendingen wordt een exemplaar van Nachtmerrie van Winchester McFly verloot.

Uit de goede inzendingen trokken we de volgende winnaar: Chantal Willemans uit Vliermaal. Zij wint een exemplaar van Raaf van Roos Vlogman.

Gefeliciteerd!

In Nachtmerrie worden een au pair, een kleine jongen en een zakenman in hun slaap bezocht door een boomlange, demonische figuur, die ze aanzet tot moord... Om deze moordzaak te kunnen ontrafelen zullen rechercheur David Detta en zijn nieuwe partner Tess de Winter hun persoonlijke verschillen aan de kant moeten schuiven.

Welk boek ligt er nu op je nachtkastje?

‘Momenteel lees ik Kolja van Arthur Japin. De doofstomme Kolja komt op zijn achtste onder de hoede van de broers Modest en Pjotr Tsjaikovski.

Ze halen hem uit zijn isolement. Als de componist plotseling sterft heeft Kolja een eigen mening over de doodsoorzaak.’

Winchester McFly, De Detta Dossiers 1.

Nachtmerrie, Uitgeverij LuitinghSijthoff, 192 pagina’s (€ 15,99)

Roos Vlogman, Raaf, Uitgeverij De Harmonie, 152 pagina’s (€ 17,50)

Neem nú een abonnement!

Aanmelden kan via boekenkrant.com/abo (of vul

de bon in)

Ja, ik neem een abonnement:

Twaalf nummers van de Boekenkrant voor € 42,–

naam

m/v

straat postcode

plaats

land e-mail telefoon IBAN nummer betaling

automatische incasso per factuur (+ 2,50 administratiekosten)

geboortedatum BK1220

handtekening Stuur deze bon naar: Boekenkrant, Zonnebaan 54, 3542 EG Utrecht, Nederland

GRAPHIC NOVELS GAAN VAAK OVER DE GROTE NAMEN UIT DE POPMUZIEK...

MAAR JIJ HEBT ZELF TOCH OOK IN EEN BANDJE GEZETEN OF ER EEN BOEL GEZIEN? VAN DIE BANDJES UIT DE BUURT. MET VRIENDEN VAN SCHOOL OF UIT DE KROEG.

DAAR GAAT DIT BOEK OVER. NOU, DOEI! IK SJOUW EVEN DOOR.

IN DE BOEK- EN STRIPWINKEL € 19,90 DEHARMONIE.NL • HOENOEMENWEDEBAND.NL