BKGeschiedenis maart 2021

maart 2021 – De beste bron voor geschiedenisboeken

Met Jessica Durlacher, Philip Dröge en De drie levens van Josef Klein

Marieke Nelissen

Racism beat it

2 | bkgeschiedenis | maart 2021

OP DE COVER

HERINNEREN

Nederlandse protestmuziek

Plaatsen om bij stil te staan

Wat hebben muziek en protestbewegingen met elkaar te maken? Erg veel, leren we in Op de vuist van Laurens Ham. Hij neemt ons mee door de geschiedenis van de Nederlandse protestmuziek.

Het Jonas Daniël Meijerplein in Amsterdam, het Oranjehotel in Den Haag, Nationaal Monument Kamp Vught: min of meer bekende plaatsen waar tijdens de Tweede Wereldoorlog opzien­barende gebeurtenissen hebben plaatsgevonden. Historicus Ad van Liempt en landschapsfotograaf Rolf Baas hebben in Hier is het gebeurd vijftig plekken gefotografeerd en beschreven.

Z

P

rotest! De scholieren en studenten op de cover van deze BKGeschiedenis zijn aanwezig bij het antiracismedebat in 1993. In het Amsterdamse Bos vond het Racism Beat It-festival plaats, waar bands en zangers als Herman Brood en De Raggende Manne een vuist maakten tegen racisme. De nieuwe jeugdsubculturen van de jaren tachtig en de vroege jaren negentig brachten nieuwe, dansbare muziekstromingen als house en hiphop voort. De op die muziek ritmisch uitgesproken teksten waren vaak maatschappijkritisch en boden een stevige voedingsbodem voor dit racismedebat. Rappen wordt een vorm van demonstreren.

In het boek Op de vuist volgt Laurens Ham het spoor van protestliederen vanaf 1960.

Wat is namelijk de verbindende factor tussen de Provo-acties, de rellen rond de abdicatie van Koningin Juliana en hedendaagse antiracismebetogingen?

Muziek! De auteur vergelijkt de protestliederen van toen en nu en beschrijft met verve de opkomst van sociale bewegingen. Wie de carrières van onder meer Boudewijn de Groot, Armand, Normaal en Typhoon bekijkt, ziet dat het protestlied meebewoog en -beweegt met politiek-maatschappelijke ontwikkelingen. Zo is Op de vuist een verhaal over de muzikale politieke geschiedenis van naoorlogs Nederland geworden en leer je daarin veel bij over muziek.

In het Amster­ damse Bos vond het ­Racism Beat Itfestival plaats, waar bands en zangers als Herman Brood en De Raggen­ de Manne een vuist maakten tegen racisme.

Laurens Ham, Op de vuist. Vijftig jaar politiek en protestliedjes in Nederland, Uitgeverij Ambo|Anthos, 288 pagina’s (€ 24,99)

o zijn er dus ook tal van onbekende plaatsen in het boek terecht gekomen. De makers beschrijven in het voorwoord een onbekend oorlogsmonument aan de Snipperlingsdijk in Deventer. Omringd door nieuwbouw; alleen mensen die het kennen, komen er. Toch kleeft er een grote herinnering aan. Vijf verzetslieden werden daar gefusilleerd op 11 huist in het gebouw van het april 1945, slechts drie kwartier weeshuis een medisch centrum. voordat de geallieerden de stad Op de stoep ervoor is een stenen binnenreden. koffer neergezet. Zodat iedereen Het Joods Weeshuis aan de weet wie er eerst woonden en ­Roodenburgerstraat in Leiden wat er is gebeurd. kent ook zo’n tragisch verhaal.

De directeur, Nathan Italie, wilde Bij het boek is een podcastserie van geen onderduik weten. De bestaande uit vijf afleveringen kinderen die in het weeshuis gemaakt. Een groot woonden, waren aantal plaatsen die aan zijn zorg toein het boek staan, vertrouwd en hij komen erin voor. kon het niet maken Radiomaker Marom hen naar vage griet Vroomans adressen te laten presenteert de segaan. In maart 1943 rie. Voor mensen omsingelde een die de beschreven groep agenten echplekken graag zelf ter het gebouw. Alle bezoeken zijn de 51 kinderen en 9 coördinaten opbegeleiders werden genomen, zodat ’s nachts per trein Ad van Liempt en ze gemakkelijk te naar Westerbork geRolf Baas, Hier is het vinden zijn. De stuurd. Amper twee gebeurd. 50 plekken podcasts zijn te beweken later zou bijuit de bezettingstijd luisteren via onder na iedereen in Sobiom bij stil te staan, meer Spotify en bor om het leven koUitgeverij WBooks, www.wbooks.com. men. Tegenwoordig 168 pagina’s (€ 24,95)

3 | bkgeschiedenis | maart 2021

redactioneel

Politiek en het verleden Terwijl ik deze woorden schrijf, is nog onduidelijk hoe de Tweede Ka­ merverkiezingen in maart eruit zullen zien. Waar ik bijvoorbeeld be­ nieuwd naar ben, is in hoever­ re de coronapandemie de cam­ pagnevoering beïnvloedt. Dat deze verkiezingen speciaal zijn, staat vast. Hopelijk hoeven we niet te rekenen op de bijzondere gang van zaken toen president Trump niet herkozen werd.

In deze editie van de BKGeschiedenis verbinden we deze vreemde gebeurtenis­ sen met het verleden. Zo gaat Frans Verhagen in een her­ ziene versie van Geschiedenis van de Verenigde Staten in op het recentste presidentiële tijd­ perk (p.7). Verder bespreken we een tweetal boeken die ingaan op nepnieuws en ons een dosis meningsrelativering toedie­ nen (p.4). Dat de wereld uit veel meer bestaat dan Nederland, laat journalist Philip Dröge zien. In Moederstad (p.12) duikt hij in het rijke Indische verle­ den van zijn familie en toont de gevolgen van de VOC-tijd. De wereld begint bij je eigen inte­ resse in de ander.

Mireille Bregman Redacteur BKGeschiedenis

rembrandt

kort nieuws

in deze krant

Schelp blijkt muziekinstrument Negentig jaar geleden troffen wetenschappers in de Franse grot van Marsoulas een bijzondere schelp aan. Hoewel er in eerste instantie niets mee gedaan werd, besloot een groep onderzoekers de 18.000 jaar oude schelp af te stoffen. Een goed idee, want na analyse zijn ze erachter gekomen dat het om één van de oudste blaasinstrumenten op aarde gaat.

Verkiezingen 4 We zien de hele dag door (nep)nieuws. Twee boeken bieden door historische context relativering.

Russische Veldtocht van 1812 De resten van ongeveer 120 Russische en Franse soldaten, die elkaar in 1812 bevochten tijdens de veldtocht van keizer Napo­leon Bonaparte naar Rusland, zijn op 13 februari herbegraven in de Russische plaats Vyazma. Ook de stoffelijke overblijfselen van drie kokkinnen en drie tamboers zijn herbegraven.

Systeem voor bijbeltekstanalyse Hoe je oud-Hebreeuwse Bijbelteksten precies moet vertalen of interpreteren is niet altijd duidelijk. Vaak is het bij bepaalde uitspraken niet zeker wie deze heeft gedaan. Theoloog Christiaan Erwich ontwikkelde daarom een systeem om tot een objectieve analyse te komen. Via de computer kan nu op basis van de Bijbeltekst gecheckt worden van wie een uitspraak is, zonder dat daar menselijke interpretaties bij aan te pas komen.

Selma van de Perre geëerd De 98-jarige Selma van de Perre is in Londen benoemd tot Ridder in de Orde van OranjeNassau, op de stoel waar koningin ­Wilhelmina indertijd haar toespraken voor Radio ­Oranje hield. Ze krijgt de onderscheiding vanwege haar inzet om de herinnering aan de oorlog ­levend te houden. Als een van de laatste overlevenden van het concentratiekamp Ravensbrück blijft Van de Perre onvermoeibaar over haar oorlogservaringen vertellen.

Verenigde Staten 7 Frans Verhagen voegt een hoofdstuk Trump toe aan een herziene versie van De geschiedenis van de Verenigde Staten.

BKGeschiedenis tipt 9 De redactie tipt drie boeken met ontheemding als thema.

Philip Dröge 12 In Moederstad gaat Dröge op zoek naar het Indische verleden van zijn familie. In Jakarta stuit hij op bijzondere verhalen.

De hemelproef 15 Angus woont op Sint-Helena en telt voor een wetenschapper de sterren. Ondertussen weet hij niet wie gelijk heeft: geloof of wetenschap?

Jessica Durlacher 16 In de roman De stem confronteert Durlacher een gezin met de dreigingen van de 21ste eeuw.

De drie levens van Josef Klein 19 Een naïeve man belandt in een Duits spionagenetwerk en komt erachter dat hij stelling moet nemen.

PRIJSVRAAG COLOFON

23 23

hogenbirk en roozen

4 | bkgeschiedenis | maart 2021

artikel

berlijnse muur

Het nieuws in historisch perspectief Met een 24-uurs-nieuwscyclus die ons in diverse vormen tegen de oren slaat, is het moeilijk om niet op te gaan in de waan van de dag. Problemen die nu aan de orde zijn, zoals dat we in een ‘post-truth-tijdperk’ zouden leven, lijken daardoor geheel nieuwe fenomenen. Maar is dat eigenlijk wel zo? Met de verkiezingen op komst en alle meningen die daarbij komen kijken, duiken wij in twee geschiedenisboeken die ons een broodnodige dosis relativering toedienen.

Door Mirjam Mulder

I Tom Phillips, Waarheid. Een kleine geschiedenis van complete bullshit, vertaling: Inge Pieters, Uitgeverij Thomas Rap, 306 pagina’s (€ 22,50)

Ben van der Velden, Achteruitkijkspiegels.

Essays over het verleden in het heden, Uitgeverij Athe­ naeum, 224 pagina’s (€ 21,99)

n dit digitale tijdperk, waarin (nep)nieuws zich algauw als een lopend vuurtje via de sociale media verspreidt, lijkt het steeds moeilijker om erachter te komen wat wel en wat niet waar is. Maar is dat werkelijk iets nieuws? Factchecker Tom Phillips bepleit in zijn boek Waarheid van niet, en Ben van der Velden laat in Achteruitkijkspiegels zien dat een blik op de geschiedenis alles in een verhelderend perspectief kan zetten.

De opkomst van nepnieuws Als we nu in een ‘post-truthtijdperk’ leven, bestond er dan ooit zoiets als een ‘truthtijdperk’? Tom Phillips toont in Waarheid aan dat dat zeker niet het geval is. Met zijn kenmerkende platte humor gidst hij ons langs de geschiedenis van de leugen, met bizarre voorvallen zoals ‘de Grote Maanhoax’ uit 1835 tot aan het welbekende Watergateschandaal.

Nepnieuws is van alle tijden.

De verspreiding hiervan bleef vroeger echter beperkt tot mond-op-mond-reclame, totdat er eind zestiende eeuw een nieuw beroep ontstond: de nieuwsbrievenschrijver. ‘Dit begon in de grote steden van

Italië, waar novellanti het laatste, meest betrouwbare nieuws verzamelden bij hun contacten en alles opschreven in handgeschreven brieven die het hele continent over gestuurd werden naar hun abonnees (…).’ Ook toen al maakte men zich zorgen over de betrouwbaarheid van dit nieuws, met name de elite, die nu hun poortwachtersrol kwijt waren.

Het huidige tijdperk van desinformatie begon volgens Phillips in de jaren dertig van de negentiende eeuw. Voor die tijd waren kranten voornamelijk luxeproducten, gericht op rijke kooplieden en de politieke klasse. Maar met de oprichting van krantjes voor maar één dollarcent, zoals de New York Sun in 1833, veranderde het medialandschap voorgoed. In plaats van afhankelijk te zijn van abonnementen en donateurs, verkochten zij hun kranten op straat, en speelden ze in op de meest blikvangende nieuwtjes.

‘Met andere woorden: deze kranten hadden het breedspectrumbusinessmodel ontdekt dat een groot deel van de nieuws­ industrie in de daaropvolgende 170 jaar zou blijven hanteren (…).’

Desondanks eindigt Phillips het boek met een hoopvolle blik op de toekomst. Het internet

mag dan de grootste ‘bullshitmachine’ zijn die de mens ooit heeft gecreëerd, dat betekent volgens hem niet dat we die nooit zullen weten te temmen.

Want, zoals de geschiedenis ons leert, de waarheid vindt altijd een manier om boven water te komen.

Dubbelzinnige grenzen Voor lezers die van een meer bedachtzame, bespiegelende schrijfstijl houden, is het boek Achteruitkijkspiegels van Ben van der Velden een aanrader.

Jarenlang was hij redacteur voor het NRC Handelsblad, en reisde voor zijn werk heel wat landen

5 | bkgeschiedenis | maart 2021

af. Die ervaringen gebruikt hij in dit boek om verbanden te leggen tussen gebeurtenissen uit de actualiteit en zijn herinneringen.

‘Het toekomstperspectief is met mijn jaargang (1942) beperkter geworden. In mijn achteruitkijkspiegel zie ik veel meer.’

Zo neemt hij in het eerste essay de volgende uitspraak van Thierry Baudet als uitgangspunt: ‘Een goeie grens is als een deur of als een kraan, die kan open en dicht.’ Baudet wilde een dichte kraan. Van der Velden schrijft: ‘Ik vond dat Baudet met die deur en die kraan duidelijke beelden gebruikte, maar moest ook al snel aan lekkende kranen denken, en

aan mijn moeder die geërgerd kon roepen: “Doe die deur toch achter je dicht!”’

Wat volgt is een weefsel aan mijmeringen over eigen ervaringen met grenscontroles, en feitjes over historische grenzen.

De terugkerende conclusie: zelfs de meest harde grenzen zijn nooit helemaal potdicht.

Van de Berlijnse Muur en de veranderende grenzen rondom Triëst tot aan de schuttingen tussen zijn tuin en die van de buren: allemaal zijn ze in verschillende mate poreus. Pogingen om ze dicht te metselen leiden steevast tot nog grotere problemen. ‘De

‘Het internet is de grootste ‘bullshit­ machine’ die de mens ooit heeft gecreëerd’ in Triëst geboren Italiaanse schrijver Claudio Magris heeft de dubbelzinnigheid van de grens zo beschreven: de ene keer is het de brug waar je de ander ontmoeten kan, de andere keer is het de barrière waar je hem de toegang weigert.’

Achteruitkijkspiegels laat op rake wijze zien hoe belangrijk het is om het verleden te kennen, zodat we het heden kunnen begrijpen.

Reserveer nu!

verschijnt 1 mei

Arne Zuidhoek

Jan Janszoon Admiraal van Salé

15 jaar Uitgeverij de Brouwerij UITGEVERIJ DE BROUWERIJ

de 17e -eeuwse moslimpiraat uit haarlem

Arne Zuidhoek

Na haar succesvolle roman ‘Kom Atir kom’ over Zarafa, de eerste giraffe in Frankrijk, die in 1827 een voetreis van Marseille naar Parijs aflegde, verschijnt van Agnita de Ranitz binnenkort een historische reisgids waarmee je dezelfde route kunt afleggen per auto!

De afgelopen tijd konden we alleen lezend reizen, maar straks gaan we reizend lezen. In de haven van Marseille ruiken we weer de geur van vis, van slik en teer, we lopen met de giraffe in Aix-en-Provence over de Cours Mirabeau, drinken in Avignon onder de platanen een glas wijn en bewonderen het amfitheater in Orange. Agnita neemt u mee naar de lavendelvelden op zoek naar de razendsnel vliegende en zo nu en dan stilhangende kolibrievlinder en stelt voor in hetzelfde hotel te overnachten als de zoöloog Saint-Hilaire, de jonge Soedanees Atir en de giraffe, bijna 200 jaar geleden.

Lezers van ‘De Reizen van Ólafur Egilsson’ maakten al kennis met hem: Jan Janszoon, een van de meest opmerkelijke figuren uit het slavernijverleden. Een zeeman die zich, ondanks zijn goede burgerlijke status met een gezin in Haarlem, tot de islam bekeerde, de naam Moerad Reys aannam en afwisselend in Salé en Algiers verbleef.

Als kundig zeeman klom hij op tot de positie van admiraal in semi-Turkse dienst en handelaar in witte en zwarte slaven. In de 17e eeuw vonden er op IJsland en Ierland drie succesvolle invasies plaats, de enige islamitische ooit in Noord-Europa. Twee ervan stonden onder leiding van Jan Janszoon. Hij bracht 124 gevangenen naar de slavenmarkten in Barbarije, waaronder 60 kinderen.

Deze handige en unieke gids staat boordevol kleurenfoto’s, oude gravures, anekdotes, leuke tips en wetenswaardigheden uit de Provence, de Rhônevallei, de Bourgogne en de Morvan, die de auteur nog niet eerder in de roman had prijsgegeven.

Arne Zuidhoek, bekend van de ‘Piratenencyclopedie’, beschrijft het leven van deze kleurrijke avonturier en werpt nieuw licht op een controversiële periode uit de Nederlandse geschiedenis. Dit tweede deel in deze reeks is evenals deel 1 een luxe editie en verschijnt ter gelegenheid van de 80e verjaardag van de auteur en het 15-jarig bestaan van Uitgeverij de Brouwerij.

In de voetsporen van Zarafa

Jan Janszoon, admiraal van Salé

Reis mee met de eerste giraffe door Frankrijk

Agnita de Ranitz - ISBN 9789083114538

De 17e-eeuwse moslimpiraat uit Haarlem

Arne Zuidhoek - ISBN 9789083114521

7 | bkgeschiedenis | maart 2021

recensie

verenigde staten

Quo vadis, Uncle Sam? In Geschiedenis van de Verenigde Staten vat Frans Verhagen vaardig een vijfhonderd jaar beslaand tijdsbestek in evenzoveel pagina’s samen. Met de regering-Trump achter ons maakt de Amerika-kenner in een herziene editie van zijn kroniek de balans op. In diens kielzog treft hij een tanende hegemoon aan, dieper dan ooit verdeeld en – in de ogen van de wereld – onteerd.

Door Tristan Vanheuckelom

H

et Amerikaanse experiment heeft een pijnlijke knauw moeten verwerken. De aanvechting van de verkiezing van Joe Biden, met als schandelijk dieptepunt de bestorming van het Capitool op 6 januari, weerspiegelt een land waar geloof in nagenoeg alle maatschappelijke instituties op een historisch laag pitje staat. De kersverse POTUS zal dan ook hemel en aarde moeten verzetten om deze op te vijzelen.

Een resem interne en externe uitdagingen vereisen zijn aandacht; meer dan ooit behoeft de VS een staatsman die de polarisering – als persoonlijkheidstrek of aangewend als cynische truc voor politiek gewin – afzweert en daadwerkelijk verbinding kan bewerkstelligen. Of Biden hiervoor over het nodige karakter, charisma, en uithoudingsvermogen (zijn 78 levensjaren maken hem de oudste ooit die het ambt opneemt) beschikt, lijkt tot dusver twijfelachtig. Als lid van de door een aanzienlijk segment van de bevolking verachte politieke elite wekt hij wellicht te weinig vertrouwen op.

Zoals het een goed historicus betaamt, waagt Verhagen zich gelukkig niet aan speculatie.

Frans Verhagens liefde voor de ­Verenigde Staten mag dan wel ­onmiskenbaar zijn, maar deze verblindt hem niet voor de feiten.

Zijn analyse van de laatste ontwikkelingen (geschreven voordat de taferelen in het Capitool plaatsvonden) blijft in eigen woorden een momentopname, hoe bedroevend of onheilspellend deze ook mag zijn. Het fenomeen van een Trump komt dan ook niet uit de lucht vallen; zo balorig en chaotisch mag een presidentschap misschien nooit geweest zijn, maar wie de oren spitst hoort er de echo’s van het verleden in weerklinken. Áls je vertrouwd bent met al wat voorafging tenminste. Afstand nemen van het courante brengt niet alleen inzicht, maar biedt ook een zekere troost, zo nodig zelfs berusting. Dit is wat Geschiedenis van de Verenigde Staten aanbiedt; nuchtere, doch nooit droge, uiteenzetting en analyse.

Het amerikanisme – het idee dat de VS in de positieve zin verschillen van álle andere ontwikkelde landen – heeft veel weg van een officieuze staatsreligie. Critici van eigen bodem hebben dat narratief geregeld in vraag gesteld, maar worden als onpatriottisch weggezet, genegeerd en min of meer geweerd uit het discours. Als Europeaan heeft Verhagen de luxe om zich hier weinig van aan te trekken. Zijn liefde voor het land mag dan wel onmiskenbaar zijn (getuige meer dan een dozijn boeken, talloze artikels en een dagelijkse blog gewijd aan het onderwerp), maar deze verblindt hem niet voor de feiten.

Die in een historische context plaatsen is dan ook zijn oogmerk.

De totstandkoming van de VS zoals wij die kennen zorgt in zijn handen in ieder geval voor boeiende lectuur. Het

verhaal van een losse verzameling kolonies die zich verenigden tegen de Britse Kroon, onafhankelijkheid uitriep, stelselmatig landgebied uitbreidde, middels een burgeroorlog het hele zaakje bijeen wist te houden, om uiteindelijk door verbluffend econoFrans Verhagen, misch overwicht Geschiedenis van en een omvangrijk de Verenigde Staten, militair apparaat een Uitgeverij Boom, de facto wereldrijk 528 pagina’s (€ 39,90) te baren, kan men natuurlijk moeilijk óninteressant maken. Wel vergt het een zekere gave om tot een overzichtelijk geheel te komen, en hoofdzaak van bijzaak weten te scheiden.

Wat het mist aan bloemrijke, inlevende taal maakt Verhagen dan ook goed met doordachte compressie. Dat laatste wellicht deels uit noodzaak; het had anders een aanzienlijk lijviger volume opgeleverd.

Wel laat hij geen enkel facet toe de anderen te domineren – zonder meer een beheerst, fijntjes gebalanceerd staaltje geschiedschrijving, waar zowel leek als geïnitieerde zijn gading in kan vinden.

Zijn er inhoudelijk kritische noten te slaan? Bij algemene geschiedenissen kan het niet anders; hier en daar was meer nuance en uitweiding op zijn plaats geweest, en blijven zekere conclusies nogal simplistisch.

Afbreuk aan de waarde van dit werk doet het echter hoegenaamd niet. Geschiedenis blijft – gelukkig maar – geen exacte wetenschap.

8 | bkgeschiedenis | maart 2021

interview

Philip dröge

‘Jakarta is een soort thuis geworden’ Kan een stad in je DNA zitten zonder dat je er bent geboren? Voor Philip Dröge is het zo klaar als een klontje: zijn familie van moederskant is al ruim drie eeuwen verbonden met Jakarta. In de moderne stad gaat hij op zoek naar de geschiedenis van het voormalige Batavia.

9 | bkgeschiedenis | maart 2021

Door Mireille Bregman

A

ls je het boek openslaat, tref je een plattegrond met her en der stipjes die aangeven waar een familieverhaal te vinden is. Niet gek als je bedenkt dat Dröges familie vanaf het begin van het bestaan van de kolonie ‘erbij was’.

Gedurende meerdere reizen naar Indonesië leert de auteur zijn stamboom en de vele gezichten van ibu kota, hoofdstad, Jakarta kennen.

Drie eeuwen familiegeschie­ denis is veel. Hoe heb je het onderzoek aangepakt?

‘Ik begin eerst met veel literatuur lezen, ik moet natuurlijk weten waar ik precies naar op zoek ben.

Archieven zijn georganiseerd op organisaties en families uit het verleden. Daarna ben ik naar de Gemeentebibliotheek van Den Haag geweest, waar het Indisch Familie Archief huist.

Vele enthousiaste, vaak oudIndische, vrijwilligers helpen je daar gegevens te verzamelen over eerdere generaties. In die mappen vind je onder meer kopieën van primaire bronnen zoals doopboeken en de burgerlijke stand. Het was een goed startpunt voor de reconstructie van mijn stamboom. Uiteindelijk heb ik de familie tot 1631 terug kunnen halen. Natuurlijk is over de ene persoon meer informatie te lezen dan over de ander.

Over voorouder Pieter Maurisse was een dik dossier terug te vinden; hij had ontzettend actief gecorrespondeerd vanuit Batavia. Deze jurist werd daar in 1801 heen gestuurd voor een belangrijke functie met een goed salaris in het vooruitzicht. De reis ging echter per aftandse schuit

‘Iedereen beschikt over een grote gast­vrijheid.

Of ik bij bekenden of vreemden op bezoek ga, altijd moet ik ieders gado gado proeven’

en daar aangekomen bleek het voor hem niet bepaald het paradijs. Over de vrouwen is juist veel minder geschreven, maar ze moeten wel in het boek. Diena van Soembawa bijvoorbeeld, een vrouw die van dat eiland getransporteerd is en als slavin is verkocht in Batavia. Haar naam vond ik in een notariële verkoopakte. Zo heb ik haar leven toch geprobeerd te reconstrueren.’

Wat betekent Jakarta voor jou?

‘In 1994 kwam ik voor het eerst in Jakarta, mijn moeder wilde voor het eerst in een halve eeuw terug. We gingen op zoek naar plekken die een belangrijke rol voor haar hebben gespeeld.

Tijdens latere reizen kon ik gerichter plaatsen bezoeken die historische waarde hadden voor andere generaties. De geschiedenis kwam er echt tot leven, met als hoogtepunt het politiebureau van Palmerah. Dat huist in een tweehonderd jaar oude villa, gebouwd door voorvader Andries Hartsinck. Hier hield hij een harem Javaanse vrouwen, wat ik daar maar niet verteld heb. Toen ik er was, barstte een hels onweer los, alsof mijn voorouders het goedkeurden dat er een nazaat was.

‘Jakarta is heel mediageniek, er gebeuren zoveel interessante dingen die zich lenen voor avonturen. Tegelijk is het ook een vervuilde metropool; niet gek als je bedenkt dat de stad zo groot is als de provincie Utrecht en ruim dertig miljoen inwoners telt. Het arme deel van de bevolking wordt er niet oud.

Toch is het mijn moeders stad en een plek die zorgt voor haar mensen. Ik heb ibu kota niet voor niets vertaald als “moederstad”.

Iedereen beschikt over een grote gastvrijheid. Of ik bij bekenden of vreemden op bezoek ga, altijd moet ik ieders gado gado proeven, een gerecht waar men allerlei ingrediënten in doet.

Als ik bovendien mensen om informatie en hulp vroeg, kreeg ik gelijk rondleidingen dwars door de stad aangeboden.

‘De laatste reis voor dit boek

duurde 2,5 maand.

Ondanks dat Jakarta ook mindere kanten heeft, vond ik het na die tijd jammer om weg te gaan, het is een soort thuis geworden.

Een warm bad met aardige en leuke mensen.’

In de laatste hoofd­ stukken schrijf je over een opleving van de banden tus­ sen Nederland en Indonesië. Is er een nieuw tijdperk aangebroken?

Philip Dröge, Moederstad.

‘Indonesië heeft Jakarta, een familiegeschiedenis, zich in de jaren Uitgeverij Spectrum, 448 pagina’s veertig na een lange (€ 24,99) onafhankelijkheidsstrijd definitief van Nederland losgemaakt. Je zou verwachten dat er net als in ons land nu een beweging gaande is die vooral laat zien hoe “we” onderdrukt hebben. Maar Indonesiërs vinden andere dingen belangrijk dan wij: het familiegevoel gaat boven het politiek correct benoemen van de gebeurtenissen. Er is in Indonesië een nieuwe stroming van bescherming van koloniaal erfgoed opgekomen.

De gedachte “Jullie hebben het ontworpen, wij hebben het gebouwd” overheerst. Het is een geschiedenis die ze willen koesteren en inzichtelijk maken voor de toekomstige generaties.

Op het eilandje Onrust, vlak voor Jakarta, tref je nog steeds koloniale overblijfselen aan, waaronder de riolering die de Nederlanders hebben aangelegd. Ze zijn dat eiland aan het restaureren, zodat de geschiedenis beter zichtbaar is.

Ondanks de drieënhalve eeuw aan politieke onderdrukking heeft het de relaties tussen de twee landen gevormd. Dat willen de Indonesiërs ook graag laten zien en interesse in hun cultuur vanuit de Nederlanders wordt daarbij zeer gewaardeerd.’

10 | bkgeschiedenis | maart 2021

BKGESCHIEDENIS TIPT

Nadav Vissel, Het grote niets, Uitgeverij Signatuur, 240 pagina’s (€ 20,00)

Deniz Kuypers, De atlas van overal, Uitgeverij Atlas Contact, 376 pagina’s (€ 22,99)

Simon Kuper, De vrolijke verrader, vertaling: Roelof Posthuma, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 256 pagina’s (€ 20,00)

Op zoek naar identiteit Een begrip dat maar al te goed bij deze tijd past is ‘ontheemd’. In de Van Dale staat het omschreven als ‘uit de vertrouwde omgeving verjaagd of weggevoerd worden’. Al een jaar zijn we ontheemd van ons normale leven. Maar voor ons lezers is dat helemaal niet zo ongewoon. Wij stappen vaker uit ons dagelijks leven, door te ontsnappen in een goed boek.

Daarom tippen we je deze maand drie historische boeken met het thema ontheemding.

Het grote niets Nadav Vissel weet als geen ander de kinderwereld inzichtelijk te maken. Het grote niets is een tragikomische roman over de lotgevallen van een jongen die opgroeit in een familie die de oorlog heeft overleefd. Naff hoopt dat zijn volk, wanneer hij maar het juiste verhaal vertelt, de oorlog voorgoed achter zich kan laten. Maar dat wordt niet altijd goed ontvangen. Integendeel. Wanneer Naff op zijn

Als Deniz zelf kinderen krijgt, ontstaat de behoefte het verleden van zijn vader te onderzoeken.

zeventiende voor een cursus ‘Schrijven over de Shoah’ naar Tel Aviv gaat, leert hij wat die geschiedenis voor hem betekent.

De atlas van overal In De atlas van overal vertelt de creatieve alleskunner Deniz Kuypers over een man in het Turkije van de jaren zestig die zichzelf genoodzaakt ziet zijn schrijversdroom opzij te zetten en naar Nederland te komen. Zijn zoon Deniz wordt wél schrijver en verhuist naar Amerika. Als Deniz zelf kinderen krijgt, ontstaat de behoefte het verleden van zijn vader, die hij twintig jaar niet heeft gesproken, te onderzoeken.

Een aangrijpend verhaal over het opgroeien tussen twee culturen, de rusteloosheid die daarbij

hoort en de verhalen die ons verbinden – aan onze thuisgrond en aan elkaar.

De vrolijke verrader Simon Kuper geeft in De vrolijke verrader het woord aan George Blake, een van de belangrijkste dubbelspionnen tijdens de Koude Oorlog. Later bekeerde Blake zich tot het communisme en werd KGB-spion. Na zijn ontmaskering in 1961 werd hij tot 42 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Vijf jaar later wist hij op spectaculaire wijze uit de Engelse gevangenis te ontsnappen en ontkwam via de DDR naar Moskou, waar hij sindsdien woont en een Russische held werd. Kuper interviewde hem uitgebreid in Moskou.

11 | bkgeschiedenis | maart 2021

recensie

Olli Jalonen

Scherpe ogen op de hemel gericht Angus van Deadwood woont op het eiland SintHelena waar hij overdag vogels telt en ’s nachts de sterren aan de hemel nauwkeurig noteert. Dat doet hij voor de Britse wetenschapper Edmund Halley, die enkele jaren daarvoor het eiland bezocht.

Een nieuwe gouverneur brengt onrust naar het eiland en wanneer de situatie ontspoort, wordt Angus aan boord van een schip gesmokkeld dat hem zal meenemen naar Londen.

Daar zal hij Halley moeten zoeken om hem een belangrijke brief te bezorgen.

Door Ellen Rooms

M

ijn gevoelens over De hemelproef zijn behoorlijk tegenstrijdig. Enerzijds vertelt Olli Jalonen met veel detail over het leven op het exotische eiland, Sint-Helena. We gaan samen met Angus op tocht naar de bergen, vinden langs de kust kliffen vol roofvogels en trekken samen de stad in. Door de vele details, kun je je de plaatsen duidelijk voor de geest halen.

Angus is zeven jaar oud wanneer we hem ontmoeten en hij ons zijn verhaal vertelt. Op zich is dat interessant, want ook al snapt hij niet waar alle volwassenen het altijd maar over hebben, de lezer snapt dat natuurlijk wel.

Zo stelt Angus zich helemaal

‘Meneer Halley heeft gezegd dat de zon een ster tussen de sterren is en de aarde net zo’n dwaalster als de pla­ neten aan de hemel’

geen vragen bij het feit dat zijn broertje geboren is jaren nadat zijn vader is gestorven of vindt hij het maar een beetje vreemd dat de dominee zo graag wil dat zijn moeder bij hem gaat inwonen. Jalonen slaagt er ook echt in om Angus kinderlijk te houden, al had ik wel graag wat meer evolutie gezien in het taalgebruik. Dat bleef wat hangen, ook al werd Angus doorheen het boek ouder.

Het verhaal is voornamelijk een discussie tussen wetenschap en geloof. We hebben de wetenschapper Halley, die een grote indruk heeft nagelaten op Angus. De jongen is trots dat hij voor Halley vogels en sterren mag tellen. Hij traint zijn ogen om zo scherp mogelijk te worden, zodat hij zoveel mogelijk kan zien en noteren. Wanneer hij een dag mist, beslist hij dat hij wil leren schrijven om aan Halley uit te kunnen leggen waarom er gegevens ontbreken.

Dat schrijven, en bijgevolg ook lezen, leert hij van de dominee.

Die geeft hem Bijbelteksten en zijn zelfgeschreven pamflet over het eiland om te lezen en zo zijn nieuwe vaardigheden te verbeteren. Angus bevindt zich dus tussen wetenschap en geloof in. Een interessante positie vlak voor de tijd van de Verlichting.

‘Meneer Halley heeft gezegd dat de zon een ster tussen de sterren is en de aarde net zo’n dwaalster als de planeten aan de hemel. Ik weet haast zeker dat meneer Halley bijna alles, over alle dingen weet, maar hier heeft hij het misschien toch mis want meneer de dominee heeft iets anders gezegd. (…) Dat meneer de dominee en meneer Halley van mening verschillen over de zon en de aarde zit me wel dwars. Ik weet niet wie van de twee gelijk heeft, of dat ze misschien allebei gelijk hebben, alleen de een iets meer dan de ander.’

Helaas is het allemaal een beetje te veel van het goede. De opbouw duurde te lang en had gerust een honderdtal pagina’s korter mogen zijn. Zo raak je pas na tweehonderd pagina’s aan boord van het schip. Tijdens dit eerste deel ga je zoals zonet al aangehaald heen en weer tussen wetenschap en geloof. Angus leert lezen, de dominee spelt hem (en iedereen rond hem) de les in eindeloze preken en uiteindelijk breken er rellen uit.

Indien er in de overige 260 pagina’s meer vaart had gezeten, kon ik misschien beter omgaan met de trage start, maar het wordt er helaas niet beter op. Ondanks het feit dat Edmund Halley een interessant, historisch personage is, en dat Angus enorm naar hem opkijkt, voelt alles nogal gevoelloos aan. Ik heb niet het gevoel dat ik de personages echt leerde kennen, wat je in een boek van bijna vijfhonderd pagina’s toch verwacht. Uiteindelijk bleef alles een beetje oppervlakkig.

De hemelproef is een boek dat wel gesmaakt zal worden door iedereen die van langzame, gedetailleerde verhalen houdt.

Olli Jalonen, De hemelproef, verta­ ling: Sophie Kuiper, Uitgeverij Mozaïek, 464 pagina’s (€ 23,99)

12 | bkgeschiedenis | maart 2021

interview

Het drama van het menszijn

‘Dingen die in de wereld gebeuren hebben nu eenmaal de neiging om zich met je leven te gaan bemoeien. Dat is toch het drama van het menszijn, ben ik bang,’ zegt Jessica Durlacher. In de roman De Stem confronteert de auteur gezinsleden heel direct met dreigingen uit de 21ste eeuw.

Door Hugo Jager

J

e blik op de geschiedenis is verbonden met de generatie waarin je opgroeit. Voor millennials, zoals ikzelf, waren de jaren ’90 het begin van een onbezorgde toekomst. Niet dat er niks was om je druk over te maken, maar er was gewoon veel meer om hoopvol over te zijn. Jessica Durlacher (1961) ziet de jaren voor het millennium meer als een fijne tussenperiode. ‘Ik ben opgegroeid tijdens de Koude Oorlog, met het gevoel dat het weliswaar oké was bij ons, maar in het Oostblok niet. Daar was het duister en naar. En dat duistere hield op in ’89, met het vallen van de Muur. Daarna leefden we een tijdlang echt in de illusie dat er eigenlijk niet zo heel veel meer aan de hand was in ons deel van de wereld. Het spookachtige oost-west-gevoel dat daarvoor altijd had geheerst was weg.’ De Joodse vader van de schrijfster werd tijdens de Jessica Durlacher, De Stem, Tweede Wereldoorlog Uitgeverij De Arbeiderspers, gedeporteerd naar de 432 pagina’s (€ 24,50)

concentratiekampen Theresienstadt en Auschwitz-Birkenau en overleefde die verschrikkingen.

Er werd tijdens haar jeugd niet over gesproken. ‘Ik ben opgevoed in een gezin met een permanent afwezige, maar verder heel erg aanwezige Holocaust. Al toen ik klein was, wist ik dat er iets gruwelijks was gebeurd in het verleden. Maar gedurende mijn hele jeugd kon niemand mij uitleggen wat het was.’

In haar nieuwe roman De Stem confronteert Durlacher hoofdpersonen Zelda en Bor met de gebeurtenis die definitief een einde maakte aan de onbezorgde jaren.

Op het moment dat zij trouwen op het dak van een wolkenkrabber in New York zien zij een vliegtuig in één van de Twin Towers vliegen.

‘11 september beleefde ik echt als een aanval op ons allemaal,’ zegt Durlacher. ‘Ik zag een andere wereld opdoemen in mijn verbeelding toen dat gebeurde. Het geloof in de onbreekbaarheid van alles, in de vanzelfsprekendheid, dat was toen weg.’

Zelda en Bor keren met hun kinderen terug naar Nederland.

Jaren later maken ze kennis met de Somalische vrouw Amal, die in een asielzoekerscentrum in de buurt verblijft. In het drukke gezin, Zelda is therapeut en Bor een druk bezet advocaat, past zij zo nu en dan op de kinderen. Al snel blijkt dat de islamitische Amal beschikt over een enorm muzikaal talent. De gezinsleden sporen haar aan om mee te doen met de talentenshow De Stem.

Het optreden van Amal doet veel stof opwaaien, want ze gooit tijdens het zingen haar sluiers af en verklaart voor het oog van alle tv-kijkers dat ze zich van de islam distantieert. ‘Amal is een uitgesproken persoonlijkheid.

Ze is heel erg gelovig geweest,

maar door logisch nadenken is ze tot een andere conclusie gekomen.

Vooral de beperkte vrijheid van vrouwen zat haar dwars. Opvallend is de radicaliteit die ze heeft in het navolgen van haar eigen ideeën. Paradoxaal genoeg is die absoluutheid van haar misschien wel te verklaren door de radicale gedisciplineerde religieuze opvoeding die ze heeft gekregen.’

Ayaan De schrijfster inspireerde Amal op Ayaan Hirsi Ali. De politica komt ook uit Somalië, staat kritisch tegenover de islam en was lange tijd met de auteur bevriend. ‘Als Amal eenmaal in haar hoofd heeft gekregen dat haar religie tot iets leidt wat zijzelf verwerpt, dan gaat ze daar ook all the way voor.

En dat was bij Ayaan eigenlijk ook zo.’ Net als Ayaan, krijgt Amal te maken met doodverwensingen en intimidatie. ‘Door het feit dat ze zó bedreigd werd, bewees ze eigenlijk haar gelijk. Er zat een soort “briljantie” in Ayaan en die heb ik proberen te vertalen naar heel iemand anders. Amal is op haar manier natuurlijk ook briljant. Ze is een zangeres met een gigantisch talent, zowel in zingen als in spreken. Ze weet daarmee mensen te vervoeren. En Ayaan deed dat ook, maar op een heel andere manier. Die was gewoon verrassend vrij in haar manier van praten over dingen waar mensen daarvoor eigenlijk niet eens echt over nadachten.’

Durlacher heeft bewondering voor Ayaan. ‘Ze heeft een ongelooflijke ontwikkeling doorgemaakt. Dat vond ik zo fascinerend, daarom wilde ik ook dit boek schrijven.

Omdat ik van zo dichtbij iemand heb zien groeien van iemand die alles nog moest leren tot iemand die ons allemaal eigenlijk voorbijstreeft in importantie en

13 | bkgeschiedenis | maart 2021

Jessica Durlacher

‘Ayaan was verrassend vrij in haar manier van praten over dingen, waar mensen daarvoor eigenlijk niet eens echt over nadachten’

kracht. Dat is erg bijzonder om mee te maken.’

Filmisch De roman is gecomponeerd in filmische scènes die elkaar in hoog tempo opvolgen. De spanning loopt op. Hoe bereikt Durlacher dat? ‘Door dingen niet te vertellen.

Wat maakt een gesprek spannend?

Als je voortdurend benieuwd

blijft. En ik was zélf benieuwd naar wat er zou volgen. Ik moest mijn eigen nieuwsgierigheid de hele tijd bedwingen, en toch mijn lezers meevoeren en verleiden.

Uitstellen wat ik ze zo graag wilde vertellen.’ Er klinkt trots door in haar stem over het resultaat. ‘Ja, ik houd van het vieren van een nieuw boek, dat is toch fantastisch. Dat is iets waar je heel lang naar toe

hebt gewerkt. Al is het een rare tijd om een boek uit te brengen.’

Daarmee doelt Durlacher op de huidige coronacrisis. ‘Wat we nu al een jaar ervaren is natuurlijk onvoorstelbaar. En waar gaat het heen? Blijft dit zo? Gaan we nu van de ene pandemie over op de volgende?’ Het is duidelijk dat de onbezorgde jaren ver achter ons liggen.

14 | bkgeschiedenis | maart 2021

recensie

ulla lenze

Interessant mens tegen wil en dank Met de correspondentie tussen haar oudoom Josef en diens broer als uitgangspunt, schreef Ulla Lenze De drie levens van Josef Klein. Over een naïeve man, die voordat hij het doorheeft in een Duits spionagenetwerk belandt en langzaam maar zeker beseft dat stellingnemen soms noodzakelijk is.

Door Martijn van Bruggen

T ‘De rijkdom van de mens is af te lezen aan de dingen die hij kan missen zonder zijn goede luim te verliezen.’

Ulla Lenze, De drie levens van Josef Klein, vertaling: Kris Lauwerys en Isabelle Schoepen, Uitgeverij Meridiaan (€ 22,99)

oen ik het boek dichtsloeg, dacht ik: ‘Dit wordt een recensie waarin het gaat over wat er níet geschreven staat.’

Deze roman heeft 280 pagina’s, maar de gemiddelde auteur had honderd bladzijden meer nodig gehad om te beschrijven wat Lenze suggereert. En daarmee schat ze de lezer inzichtelijker in dan haar hoofdpersoon.

Josef Klein (1903) is het prototype van een simpele ziel.

Geboren in Duitsland, dat hij in 1924 verlaat om een bestaan in New York op te bouwen. Na een keuring op Ellis Island komt hij te wonen in Harlem. Een ‘zwarte’ wijk, maar het zal hem worst wezen waar hij woont.

Zijn lijfspreuk is een zin van schrijver Henry David Thoreau: ‘De rijkdom van de mens is af te lezen aan de dingen die hij kan missen zonder zijn goede luim te verliezen.’ Josef kan veel missen.

Graag zelfs: zolang hij niet te veel heeft kan hij altijd nog verdwijnen. Verdwijnen en weer op nul beginnen.

Ook figuurlijk verdwijnt Josef graag. In zijn zendapparatuur welteverstaan, waarmee hij als radioamateur de hele wereld kan bereiken. ‘Hoe het was als hij ’s nachts naar het knetteren en ruisen luisterde en behoedzaam aan de afstemknop draaide. Als hij een signaal uitstuurde en

Julien Menand

wachtte tot iemand van zich liet horen. Iemand in Toronto, Helsinki of Caïro. Hij was niet meer dan roepletters en stem, ze waren allemaal niet meer dan roepletters en stem.’ Als Josef vervolgens benaderd wordt door Duitsers die ook in New York wonen en ze hem vragen of hij tegen een mooi bedrag wat boodschappen wil seinen aan Hamburg, is het heel simpel voor hem. Met zijn hobby kan hij geld verdienen: natuurlijk wil hij dat doen.

Kort maar krachtig zet Lenze de geschiedenis van nazi-spionage in de Verenigde Staten neer. Het Duitse rijk voerde halverwege de jaren dertig campagnes om de in de VS wonende Duitsers terug te halen. De teruggekeerden werden vervolgens benaderd om een opleiding te volgen, waarna ze, met baangarantie, weer terug konden naar Amerika om vanuit daar hun heimat te dienen.

Josef raakt in New York door zo’n spion onbedoeld verstrikt in het spionagenetwerk. Dat de oorlog min of meer voorbereid werd in Amerika, was mij nog niet bekend. Dit boek is een fijne kennismaking met deze geschiedenis en nodigt uit tot zelfstudie.

Lenze sluit de roman dan ook

af met een opsomming van de door haar gebruikte literatuur.

Wat ik in de lijst miste, waren de briefwisselingen tussen haar oudoom Josef Klein en zijn broer Carl, waarop het verhaal gebaseerd is. Een scan van zo’n brief had het boek extra cachet gegeven.

Waar je al vanaf zin één (‘Vroege avond, schemering, wolken insecten.’) niet omheen kunt in deze roman, is de schrijfstijl.

Zelden las ik zo’n puntig boek als dit. Josef constateert, Lenze suggereert, maar bijna nergens volgt een stellingname tegenover thema’s als xenofobie, racisme, antisemitisme en thuiszijn. Een mooi voorbeeld is een passage, waarin het nationalisme van de jaren dertig in twee zinnen wordt afgedaan: ‘Washingtons verjaardag werd vandaag door de Amerikaans-Duitse Bond gevierd. Dat zei hij bij zichzelf en hij wist dat het niet klopte.’ Op een gegeven moment kreeg ik behoefte aan iets meer gevoel, of moreel besef bij Josef. Gelukkig kwam dat er al snel, waarmee Lenze zeer knap balans houdt tussen sentimentvrije geschiedschrijving en aangrijpende literatuur. Een sterk boek over een interessant mens tegen wil en dank.

15 | bkgeschiedenis | maart 2021

TERUGBLIK

Maand van de Geschiedenis

H

et is al een tijdje geleden, maar de Maand van de Geschiedenis 2020, afgelopen oktober, was ondanks de coronamaatregelen een groot succes. Onder het motto ‘Ontdek gisteren, begrijp vandaag’ brengt de Maand van de Geschiedenis het verleden voor het voetlicht met activiteiten door het hele land en volop aandacht in de media.

Het jaarthema Oost/West was in het jaar van de coronapandemie en #BlackLivesMatter actueler en urgenter dan ooit. Met ruim zevenhonderd activiteiten, van stadswandeling tot online pubquiz en van rondleiding tot podcast, stond Oost/West centraal in alle windstreken van Nederland. Zo kon je in Leiden een digitaal panelgesprek volgen over het slavernijverleden van deze stad en in Groningen ontdekte je de lokale Oost/Westgeschiedenis tijdens de grotendeels online Maand van de Groninger Geschiedenis.

In Sittard leerde je tijdens een documentairevertoning alles over de kinderen van zwarte Tweede Wereldoorlog-bevrijders die opgroeiden in een nagenoeg wit Limburg en in Arnhem kon je meespelen met een pubquiz over de geschiedenis van deze stad, van oost tot west. Abdelkader Benali schreef voor de Maand het essay Reizigers van een nieuwe tijd, waarin hij het leven van Jan Janszoon beschrijft: een Nederlandse piraat die het schopt tot admiraal bij de Barbarijse zeerovers.

Ook dit najaar staat er weer een Maand van de Geschiedenis op het programma, met een thema waarvoor we de handen uit de mouwen steken. Benieuwd hiernaar én naar de essayist van 2021?

Houd ­maandvandegeschiedenis.nl in de gaten en meld je aan voor de publieksnieuwsbrief, want eind maart worden het thema en de essayist bekendgemaakt!

PRIJSVRAAG

colofon

Wat een vondst!

Contact Boekenkrant Zonnebaan 54 3542 EG Utrecht Nederland Telefoon: + 31 30 2231718

De BKGeschiedenis mag in samenwerking met uitgeverij Boom en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) een exemplaar weggeven van Wat een vondst!

Wil jij kans maken op dit boek?

Beantwoord dan de volgende vraag: Heb je zelf een bijzondere ont­ dekking gedaan (in een onder­ zoek, tijdens het lezen of gedu­ rende een wandeling) en wat heeft dit je gebracht?

Stuur je originele antwoord en adresgegevens voor 19 april naar redactie@boekenkrant.com onder vermelding van ‘Prijsvraag BKGeschiedenis’.

Dit boek kun je winnen Wat een vondst! gaat over schitterende vondsten die de kern van het geschiedenisvak raken.

Vijftien historici vertellen over een voor hen belangrijke vondst uit hun wetenschappelijke loopbaan. Een document of een baanbrekend boek. De artikelen zijn gericht op de militaire en koloniale geschiedenis. Verhalen dus over militaria en oorlog, over ‘de Oost’ en ‘de West’ en de nawerking van dat koloniale verleden.

Wat inspireert de militaire historici? Wat raakt hen? Wat een vondst, wat een vak!

Anita van Dissel en Han Hoffe­ naar, Wat een vondst! Verhalen uit de geschiedenispraktijk, Uitge­ verij Boom, 272 pagina’s (€ 29,90)

Redactie redactie@boekenkrant.com ABONNEMENTEN abo@boekenkrant.com Telefoon: + 31 172 476085 Advertenties verkoop@boekenkrant.com Online www.boekenkrant.com facebook.com/deboekenkrant @Boekenkrant @Boekenkrant Oplage 19.000 volgend nummer De volgende BKGeschiedenis verschijnt op 4 oktober 2021.

Het team Redacteuren Mireille Bregman, Iza de Bruin, Mirjam Mulder en Rinke van der Plaat Medewerkers Tristan Vanheuckelom, Ellen Rooms, Hugo Jager, Martijn van Bruggen Voorkant Cor Mulder, ANP Vormgeving Titus Vegter Uitgever Jan Louwers

BKGeschiedenis is een uitgave van de Boekenkrant. De Boekenkrant biedt kwaliteit voor een breed publiek. De onafhankelijke redactie van deze maandelijkse krant besteedt aandacht aan ­literatuur, spanning, jeugd, non-fictie en strips.

ONTDEK GISTEREN BEGRIJP VANDAAG OKTOBER IS DE MAAND VAN DE GESCHIEDENIS

Blijf op de hoogte en meld je aan voor de nieuwsbrief, met artikelen, uit- en thuistips, winacties en meer over geschiedenis. maandvandegeschiedenis.nl/nieuwsbrief

Een initiatief van

Investeerder