GO!Mobility Magazine #3 2017

JAARGANG 7 – JUNI 2017 – NR 3

!

O G 3 # Y T I L I B ing O ig M n AI Vere R e in z a g a M

THEMA: ENERGIEDRAGERS

ED NIJPELS • ACCU’S VERWARMEN WOONWIJKEN • KLIMAATVOORDEEL WATERSTOF OPMARS VAN LNG/CNG • DROOMFIETS

GO! 2

RAI SOCIETY Zo’n 40 keurmeesters Auto­ laadkranen (ALK) van sectie RAI CarrosserieNL kregen bij Ducktrail in Linschoten les in ‘Eendologie’.

PAGINA 18

------------------THEMA: RS RAGE ENERGIED -------------------

ECO-TRENDS Een miljoen elektrische ­kilometers met VDL Citea’s.

PAGINA 20

UITGESPROKEN Feike Spanninga, eigenaar van Spanninga Metaal B.V., geeft zijn

6

mobiliteitsvisie.

AUTOACCU’S ALS STROOMVOORZIENING VOOR WONINGEN Batterijen van EV’s die met zonne-energie zijn opgeladen inzetten om woningen van stroom te voorzien. Dat concept vormt de basis van het

PAGINA 23

businessmodel waarmee de Utrechtse internetprovider LomboXnet een

MARKTANALYSE

Europese voortrekkersrol vervult. De uiteindelijke ambitie van de

Autobedrijven hebben vorig jaar

Utrechtse internetprovider is om een regionaal energiesysteem te creëren

een record aantal onderhoudsbeur-

met 1.000 laadpalen, 1.000 elektrische auto’s en 10.000 gekoppelde

ten en reparaties uitgevoerd. Het

­zonnepanelen.

aantal onderhoudsmomenten groeide met 11% tot 15,6 miljoen.

PAGINA 25

9

WATERSTOF MEEST MILIEUVRIENDELIJKE BRANDSTOF In de energietransitie van fossiele brandstoffen naar volledig duurzame

GO!FACTOR

energiebronnen, zoals zonne- en windenergie, is waterstof onmisbaar,

Leon Andriessen, directeur van de

zegt Robert Dencher, sinds 1 mei de nieuwe voorzitter van het H2Platform.

Andriessen Groep, producent en

Met veel windturbines op zee is waterstof volgens hem op termijn 100 pro-

leverancier van APK-meetmiddelen,

cent duurzaam en betaalbaar te produceren. ‘De enige emissie van waterstof

met zijn Triumph TR4 uit 1965.

is water. Daarmee is het de meest veelzijdige, schone, veilige en flexibele energiedrager die men zich kan voorstellen.

PAGINA 27

COLOFON GO!Mobility is een uitgave van RAI Vereniging, postbus 74800, 1070 DM Amsterdam, telefoon (020) 504 49 49, www.raivereniging.nl.

Productie Markant Media

GO!Mobility verschijnt 5 keer per jaar en is o.a. bestemd voor politici, overheids­instanties, de media en leden van RAI Vereniging. Verspreiding vindt plaats op basis van controlled circulation.

Redactieraad Cees Boutens, Jeroen van de Braak, Ilse Bartels, Mark van Dansik, Floris Liebrand

Redactie Menno Timmer, hoofdredacteur

Redactieadres GO!Mobility Markant Media Noordereinde 291 1243 JX ’s-Graveland E-mail: markantmedia@kpnmail.nl www.markant-media.com Tel. 06-551 35 559 of 035-69 19 061

Dit magazine is gedrukt op duurzaam papier.

GO!Mobility is ook als digitaal magazine te lezen op www.raivereniging.nl

© 2017 RAI Vereniging - alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere wijze, in elke vorm, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Medewerkers Sjoerd van der Linden Ontwerp: PWAD Amsterdam Vormgeving: MB voorheen VMTB Fotografie: Ton van Til, Johan Peter van der Stouwe Illustraties: Onno Kortland Druk: W.C. den Ouden ISSN: 2212-8182

DR. STEVEN VAN EIJCK

3

Van eindige naar oneindige ­grondstoffen Hoewel een coalitie met GroenLinks inmiddels is gestrand, zal de

gegeven. RAI Vereniging heeft toen namelijk bewerkstelligd dat voor

komende vier jaar hoe dan ook energietransitie, CO2-reductie en de

het eerst in de geschiedenis de 28 Europese landen, samen met ACEA,

overstap van alle vervoersmodaliteiten naar elektrisch rijden centraal

de koepelorganisatie van de OEM’s, overleg hebben gevoerd. Met als

staan. De eerste elektrische bestelwagens dienen zich al aan om de

doel nog meer met één mond te spreken en de neuzen een kant op te

zwaar overbelaste stedelijke mobiliteit te ontlasten. Vermeldenswaard

laten wijzen. Met dit initiatief laat RAI Vereniging zien op het gebied van

en opmerkelijk is trouwens dat, ondanks de impasse op weg naar de

duurzaamheid en energietransitie een prominente rol te spelen.

vorming van een nieuw kabinet, de langetermijnvisie ‘Vooruit!’, van de

­Tegelijkertijd is er bij de politiek sprake van een kentering, gestimuleerd

Mobiliteitsalliantie op de onderhandelingstafel van de coalitiepartijen

door het SER Energieakkoord, het Klimaatakkoord in Parijs, het al dan

heeft gelegen. Wat mij trouwens opvalt is dat steeds meer perifere

niet aansluiten van groene bewegingen bij de politiek, etc. De wereld is

­partijen zich gaan bezighouden met het duurzaamheidsdossier. Denk in

dus aan het veranderen. Zelfs de paus roept in zijn encycliek Laudato Si

dit verband aan Herman Wijffels, die zijn eigen partij het CDA maande

op om goed met de aarde om te gaan. Je kunt stellen dat de wereld zich

om op duurzaamheidsgebied kleur te bekennen. Interessant is het om

bevindt aan het einde van het lineaire en aan het begin van het

te zien dat hij voor zijn oproep steun ontving van onder andere Ed Nijpels en Pieter ­Winsemius. Maar het zijn niet alleen de ‘oude mastodonten’ uit de politiek die oproepen om de milieuagenda voor de komende vier jaar in te gaan vullen. Dat gebeurt eveneens door de jongere garde. Ik verwacht dat het nieuwe

‘Misschien wordt Natuur en Milieu wel de grootste fan van mobiliteit’

­circulaire tijdperk. De samenleving beweegt van een lineaire naar een circulaire economie en stapt geleidelijk over van eindige (fossiele brandstoffen) naar oneindige grondstoffen (wind- en zonne-energie).

Betekent dit dan dat er straks geen voertuigen meer rondrijden? Nee, integendeel zou ik

regeerakkoord over de hele linie aansluiting zal zoeken bij de

­zeggen. Want het is slechts een kwestie van tijd voordat de eerste

­Sustainable Development Goals (SDG’s), die in New York met de

auto’s op grote schaal van de band lopen die van voor tot achter zijn

­Verenigde Naties zijn ondertekend. Ook de mobiliteitssector is hard

bekleed met zonnecellen. Bij de minste zonnestralen laden die energie

op weg om dit perspectief steeds zwaarder te laten meewegen in de

op. En, nog mooier, deze elektrische auto’s die waterstof als brandstof

beleidskeuzes. Het is goed om te zien dat onze eigen

hebben, kunnen uitstekend als energiedrager voor

achterbannen daarin vaak het voortouw nemen. Naast

woningen dienen. Elke auto wordt zo een energiecel

elektrische tractie op batterijen verwacht ik overigens

die meer energie oplevert dan verbruikt. Nog even en

dat elektrische aandrijving door waterstof op de

misschien wordt Natuur en Milieu wel de grootste fan

­langere termijn een hoge vlucht zal nemen. Als het

van mobiliteit. Dan komt er schonere lucht uit de

gaat om de verschillende vormen van aandrijving en de

­uitlaat dan er in gaat, terwijl aan het eind van de autorit

wet- en regelgeving die hierop van toepassing is, is het

met de nog ongebruikte elektriciteit de woning kan

wel van groot belang dat voertuigfabrikanten en

worden verwarmd.

beleidsmakers tijdig met elkaar tot gezamenlijke afspraken en standpunten komen. Producenten en

Dr. Steven van Eijck,

importeurs hebben immers baat bij meer en heldere

algemeen voorzitter RAI Vereniging

afstemming tussen Europese en landelijke wetgeving.

Een eerste aanzet hiertoe werd begin deze maand

GO! 4

BRANCHE NIEUWS

Nederland Europees koploper lage CO-uitstoot personenauto’s De brandstofefficiency in de Europese Unie is vorig jaar opnieuw toegenomen. De gemiddelde CO2-uitstoot van nieuw verkochte personenauto’s daalde van 119,5 tot 118,1 gram per kilometer. Nederland behoort met een gemiddelde van 105,9 gram tot de Europese koplopers.

Een en ander blijkt uit de jaar-

van 1,4 gram CO2-reductie

lijkse rapportage van de Euro-

­vergeleken met 2015 is namelijk

pean Environmental Agency

de laagste verbetering sinds het

(EEA). Volgens deze organisatie

afgelopen decennium.

is de gemiddelde CO2-emissie in

Landen die naast Nederland het

de EU sinds 2010 met 16 procent

beste scoren qua brandstof­

afgenomen, overeenkomend met

efficiency zijn Portugal (104,7 gr.

22 gram per autokilometer.

CO2/km) en Denemarken (106,1

­Hoewel de EU met 118,1 gram

gr. CO2/km). Ter vergelijking:

ruim onder de doelstelling van

De gemiddelde CO2-uitstoot van

130 gram CO2/km in 2015 uit-

nieuwe auto’s in Duitsland

komt, ligt er naar de mening van

kwam vorig jaar uit op 127,0 gr/

de EEA nog een flinke uitdaging

km. In Zweden was dat 123,1 gr/ km en in het Verenigd Koninkrijk

om de target van 95 gram CO2/ km in 2021 te halen. Het resultaat

Nederland scoort samen met Denemarken en Portugal het best qua brandstofefficiency.

120,1 gr/km.

Daling aantal verkeersdoden stagneert Na jarenlange dalingen lijkt een einde te zijn gekomen aan de jaarlijkse afname van het aantal dodelijke verkeersslachtoffers. Nadat in 2015 het aantal verkeersdoden met 51 toenam tot 621, herhaalde dit beeld zich in 2016 met 629 dodelijke slachtoffers.

18.00 ’s middags per uur de meeste slachtoffers.

de trendbreuk in de daling van het aantal

Als rekening wordt gehouden met het aantal

­verkeersdoden uitermate zorgwekkend. Dit

gereden kilometers, dan is het risico op een

onderstreept naar zijn opvatting de oproep die

dodelijk ongeval bij automobilisten het grootst

de SWOV eerder dit jaar met ruim 30 andere

tussen middernacht en 7.00 ’s ochtends. Ook

organisaties, waaronder RAI Vereniging, deed dat verkeersveiligheid een nationale ­prioriteit voor het volgende kabinet moet worden. ‘Dit is de derde maal op rij dat er geen sprake is van een daling sinds de

Cijfers van het CBS laten zien dat het

dalende trend in de jaren ‘70 is ingezet.

percentage verongelukten onder jonge

De mobiliteit in ons land groeit in alle

automobilisten tussen de 18 en 25 jaar

scenario’s van de planbureaus. Een syste-

en onder ouderen vanaf 75 jaar het

matische aanpak van verkeersonveilig-

grootst was.

heid is daarom harder nodig dan ooit.’

Vorig jaar kwamen 231 inzittenden van

De SWOV acht nu ook de doelstelling

een p ­ ersonenauto om in het verkeer.

van maximaal 500 verkeersdoden in

Daarnaast overleden er onder andere 189 fietsers, 51 voetgangers, 38 bestuurders

2020 buiten bereik. Alleen een uitzon-

Ruim een op de drie verkeersdoden is inzittende van een p­ersonenauto.

van een scootmobiel, 41 brom/snorfiet-

derlijke daling kan de doelstelling weer binnen bereik brengen.

sers en 45 motorrijders bij een verkeersongeval.

’s avonds tussen 18.00 en 24.00 uur is het

Eerder bleek ook de doelstelling van maximaal

Volgens het CBS vallen in de spitstijden tussen

risico voor automobilisten relatief hoog.

10.600 ernstig verkeersgewonden in 2020 al

7.00 en 9.00 uur ’s ochtends en tussen 16.00 en

SWOV-directeur Peter van der Knaap noemt

buiten beeld te komen, aldus SWOV.

5

E-bike stuwt omzet fietsen naar recordhoogte De totale omzet van de Nederlandse fietsbranche is vorig jaar met 4,2 procent gestegen tot bijna 937 miljoen euro. Dat was voor al te danken aan het succes van de e-bike die inmiddels goed is voor een derde van de verkopen. Wouter Jager, voorzitter van sectie Fietsen van RAI Vereniging, sprak bij de bekendmaking van de cijfers tijdens het Fiets Awards Congres in Burgers’ Zoo in Arnhem van een ‘opvallende ontwikkeling’, want hoewel de omzet groeide werden in 2016 per saldo minder fietsen verkocht.

Volgens Jager werden vorig jaar 937.000 nieuwe

­sectievoorzitter het historisch hoge aandeel van de

fietsen verkocht. Dat komt neer op een daling van

vakhandel. Dit groeide met 6 tot 76 procent en

5,7 procent. De branche profiteerde echter in hoge

bevestigt naar zijn zeggen het belang en de toe­

mate van de populariteit van de elektrische fiets,

gevoegde waarde die dit verkoopkanaal biedt. Het

waarvan er het afgelopen jaar 271.000 over de

aandeel van het zogeheten branchevreemde

toonbank gingen.

kanaal, waaronder warenhuizen, liep in 2016 terug

Met een omzet van 534 miljoen euro, vertegen-

van 30 naar 24 procent.

woordigde de e-bike bijna 57 procent van de totale

Jager zei teleurgesteld te zijn dat de overheid een

omzet. Dit zorgde er tevens voor dat de gemid-

einde heeft gemaakt aan de bedrijfsfietsenregeling.

delde aanschafprijs voor het eerst boven de 1.000

Daardoor wordt de woon-werkfiets onvoldoende

euro uitkwam. Dat is, liet Jager weten, ‘uniek in

gestimuleerd. Omdat de fiets een essentiële

de wereld.’ Hij noemde de potentie van de e-bike

­schakel is in de huidige en toekomstige bereikbaar-

groot. Vooral omdat deze fiets inmiddels ook bij

heid, dringt RAI V ­ ereniging er bij een volgend

de jeugd is door­gebroken. ‘Daar waar de elektri-

kabinet op aan om het (zakelijk) gebruik van de

sche fiets vroeger ‘not done’ was, is die nu een hit.’ Wouter Jager: ‘de e-bike is inmiddels ook bij de jeugd

fiets meer te bevorderen met aantrekkelijke fiscale

Een andere positieve ontwikkeling noemde de

regelgeving.

doorgebroken’

Populariteit motorrijden zet zich voort De belangstelling voor motorfietsen heeft zich in het eerste kwartaal van dit jaar verder voortgezet. Van januari tot en met maart werden er 3.578 nieuwe motorfietsen verkocht, 2,3 procent meer dan in de vergelijkbare periode vorig jaar en het hoogste aantal in het eerste kwartaal sinds 2009.

In 2016 nam de motorverkoop

benadrukken RAI Vereniging en

voor het derde jaar op rij toe, naar

BOVAG het belang van waak-

12.614 stuks en met een plus van

zaamheid op de weg en maat­

11,4 procent ten opzichte van het

regelen om de verkeersveiligheid

jaar ervoor. Sinds medio jaren ’90

te verhogen. Volgens Steven van

is het totale aantal motorfietsen

Eijck, algemeen voorzitter van

in Nederland verdubbeld tot

RAI Vereniging, is de motor niet

ongeveer 700.000, terwijl het

alleen een prachtig voertuig voor

aantal dodelijke slachtoffers

de rijbeleving, maar draagt ook

onder motorrijders halveerde,

bij aan minder ruimtegebruik in

van 94 in 1996 naar 47 in 2015.

steden. ‘Meer motoren op de weg

moeten zijn. Ondanks een flinke

verkeersdeelnemers waarbij de

Met de traditionele start van het

betekent echter ook dat mede-

daling van het aantal slachtoffers,

impact van een motorongeluk

motorseizoen in het vooruitzicht

weggebruikers nog waakzamer

blijven motorrijders kwetsbare

vaak erg groot is.’

De afgelopen tien jaar verdubbelde het aantal motorfietsen in Nederland tot ongeveer 700.000.

GO! 6

energiedragers

Robin Berg: ‘Met één batterijlading van een Tesla is het mogelijk om een gemiddeld Nederlands huishouden twee weken van stroom te voorzien.’

7

LomboXnet bouwt aan energiesysteem van de toekomst

AUTOACCU’S ALS

STROOMVOORZIENING VOOR WONINGEN

Batterijen van EV’s die met zonne-energie zijn opgeladen inzetten om woningen van stroom te voorzien. Dat concept vormt de basis van het businessmodel waarmee ­LomboXnet een Europese voortrekkersrol vervult. De uiteindelijke ambitie van de Utrechtse internetprovider is om een regionaal energiesysteem te creëren met 1.000 laadpalen, 1.000 elektrische auto’s en 10.000 gekoppelde zonnepanelen.

LomboXnet is van origine een Utrechtse

auto, zowel wat betreft de hoeveelheid te

stroomvoorziening te gaan managen.’

internetprovider met 4.000 aangesloten

leveren vermogen als qua piekvermogen.

Er ontstond volgens hem tegelijkertijd een

bewoners op glasvezelnet. Al vrij snel besloot

En dat is belangrijk, aangezien EV’s veel

nieuwe businesscase rondom de laadpaal en

oprichter Robin Berg echter met een geheel

­vermogen kunnen trekken.’

de stekkerauto. ‘Het accupotentieel van EV’s

nieuwe tak van sport aan de slag te gaan,

neemt immers in hoog tempo toe. Bleef de

namelijk zonne-energie. Dat begon, vertelt

1e bidirectionele laadpaal

accucapaciteit van de eerste generatie Nissan

hij, met het plaatsen van zonnepanelen op

Daarna haakten, zegt Berg, verschillende part-

Leaf nog beperkt tot gemiddeld 100 kilometer,

scholen. ‘Met daarmee voortdurend in het

ners aan, zoals netbeheerder Stedin en Nissan.

voor een huidige Tesla is dat al gauw 500 kilo-

achterhoofd de vraag in hoeverre dit een schaalbaar en winstgevend businessmodel zou zijn. Met duurzame energie is dat immers nog weleens lastig. In de Utrechtse wijk ­Lombok hebben we daarom een soort ‘living lab’ gevormd. Dit betekende in de praktijk dat naast de internetkabel een stroomkabel is gelegd, waarmee de zonne-installaties in de

‘We zijn in staat een woning 24 uur per dag op eigen zonne-energie te laten draaien’

wijk aan elkaar zijn gekoppeld.’

Winstgevende businesscase

Dit resulteerde in de introductie van de eerste

meter. En met één batterijlading van een Tesla

Vervolgens werd een laadpaal op dit systeem

zogeheten bidirectionele laadpaal: een laad-

is het mogelijk om een gemiddeld Nederlands

aangesloten, waarmee LomboXnet de aller-

paal die niet alleen kan laden, maar ook kan

huishouden twee weken van stroom te voor-

eerste openbare zongeladen laadpaal in

ontladen. ‘Dat was een Europese primeur en

zien. Vrijwel alle producenten van elektrische

Nederland in gebruik nam. ‘Onze business­

dit betekende dat LomboXnet als micro

auto’s volgen die trend.’

case voor zonne-energie ging direct omhoog,

grid-bedrijf is staat was een woning 24 uur

want we verkochten de stroom aan de school

per dag op eigen zonne-energie te laten

Smart Solar Charging

voor 11 à 12 cent, terwijl de laadpaal 25 tot 26

draaien. Dat was voor ons leuk, maar even-

Een vervolgstap om auto-accu’s op grote

cent opleverde. Nog interessanter was de

eens voor de netbeheerder die op die manier

schaal voor andere doeleinden in te zetten en

­perfecte match tussen de zonnepanelen en de

meer mogelijkheden kreeg om pieken in de

onderdeel te maken van een compleet

GO! 8

energiedragers ­Charging. Een belangrijke schakel in dat ­project is het elektrische deelautosysteem ‘We Drive Solar’, dat inmiddels 20 Renault’s ZOE omvat die op de lokaal opgewekte ­zonne-energie in Lombok rijden. Dit aantal moet rond de zomer zijn verdubbeld. De samenwerking met Renault is van belang om de deelauto als opslagpunt van energie verder te ontwikkelen evenals de techniek om ­bidirectioneel te kunnen laden.

Regionaal energiesysteem Robin Berg beklemtoont dat het wijkenergiesysteem natuurlijk niet stopt bij Lombok.

Naast Lombok ligt bijvoorbeeld het stationssysteem Utrecht. Een enorm ontwikkeld gebied waarin de stad en de regio miljarden investeren en waar ook de Jaarbeurs een ­cruciaal onderdeel van uitmaakt. Berg: ‘De Jaarbeurs wil 25.000 m2 aan zonnepanelen gaan plaatsen. Er komt daar een nieuw parkeerterrein voor het hele stadscentrum dat plaats biedt aan 6.000 auto’s, waarvan de helft bestemd is voor EV’s. Daar ontstaat dus een soort stedelijke energiecentrale. ­Uiteindelijk kan dit concept doorgroeien tot een regionaal systeem van energievoorziening. Sterker nog, het is de bedoeling dit nog voor het eind van dit jaar, samen met onze partners, nationaal in te voeren en in 2018 op internationaal niveau te gaan implementeren.’

Innovation Deal Voorwaarde is wel, besluit Berg, dat de h ­ uidige

Berg: ‘We willen groeien naar een regionaal energiesysteem met 1.000 laadpunten, 1.000 elektrische auto’s en 10.000 gekoppelde

wet- en regelgeving wordt aangepast, want

zonnepanelen.’

op dit moment levert het geen enkel voordeel op om stroom vanaf een batterij terug te

­energiesysteem, was het Vehicle-to-Grid

en in de regio Utrecht enkele tientallen.

­voeren naar het elektriciteitsnet. ‘Hiervoor is

(V2G) systeem dat, samen met de gemeente

Berg laat weten dat het de bedoeling is om toe

intensief overleg met Nederlandse politici

Utrecht, Economic Board Utrecht (EBU),

te groeien naar een regionaal energiesysteem

gaande. Bovendien heeft L ­ omboXnet, samen

General Electric, Stedin en Last Mile S ­ olutions

met 1.000 laadpunten, 1.000 elektrische

met Renault, onlangs een Innovation Deal

onder de naam ‘smart solar charging’ is ont-

auto’s en 10.000 gekoppelde zonnepanelen.

ingediend bij de Europese Commissie om

wikkeld. Daarmee liep LomboXnet flink voor

afspraken over dit soort innovaties te maken.

de troepen uit, want dit eerste openbare V2G

We Drive Solar

Een project waar overigens geen

Smart Solar Charging Station bleek een wereld-

Dat is in ieder geval de ambitie van de 15

euro subsidie in zit. Alle investe-

primeur. Inmiddels zijn er in Lombok 22 van

Utrechtse gemeenten die deelnemen aan het

ringskosten worden opgebracht

dit soort palen gerealiseerd, bij de Jaarbeurs 11

samenwerkingsverband Smart Solar

door de parti­cipanten zelf.’

9

Schone vervanger voor benzine en diesel en alternatief voor zwaar transport

Waterstof is de meest milieuvriendelijke brandstof die er bestaat In de energietransitie van fossiele brandstoffen naar volledig duurzame energiebronnen, zoals zonne- en windenergie, is waterstof onmisbaar, zegt Robert Dencher, sinds 1 mei de nieuwe ­voorzitter van het H2Platform. Met veel windturbines op zee is waterstof volgens hem op termijn 100 procent duurzaam en betaalbaar te produceren. ‘De enige emissie van waterstof is water.

Daarmee is het de meest veelzijdige, schone, veilige en flexibele energiedrager die men zich kan ­voorstellen. Geschikt als energiedrager in het elektrisch aandrijven van voertuigen, het opwekken én opslaan van elektriciteit of als schone grondstof voor de chemisch industrie.

Toch speelt waterstof tot nu toe een relatief bescheiden rol als energiedrager. Het H2Platform, waarin zowel de overheid als het bedrijfsleven participeren, wil dat veranderen en de toepassing van waterstof, zoals Dencher het formuleert, ‘een flinke push geven’. Het H2Platform omvat ongeveer 50 bedrijven, waaronder grote spelers uit de petrochemische en gasindustrie. Maar ook de automotive industrie is via RAI Vereniging en BOVAG in het platform vertegenwoordigd, alsmede de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu.

Volledig emissievrij Binnen het klimaatbeleid, waarin duurzaamheid, CO2-reductie en luchtkwaliteit, centraal staan, biedt waterstof volgens Dencher ongekende mogelijkheden. ‘Vergeet niet dat mobiliteit in Nederland verantwoordelijk is voor 25 procent van de CO2-uitstoot. Als je dat wilt veranderen is het nodig om waterstof, waarbij uitsluitend water vrijkomt, een centrale plaats te geven in de energietransitie. Waterstof is een energiedrager die omgezet kan worden naar elektriciteit en daarmee kan je voertuigen elektrisch aandrijven. In feite verwissel je de batterijen voor een waterstoftank plus fuel-cell in de elektrische auto. Daarmee is waterstof een perfecte vervanger voor benzine en vooral diesel en biedt het dus eveneens een uitstekend alternatief voor zwaar wegvervoer.’

In de grootstedelijke gebieden wordt elektrisch vervoer steeds belang­ rijker, vervolgt hij. ‘Denk aan de bussen. Dat kan met batterijen of met waterstof. Maar waterstof heeft het voordeel dat je snel kunt “tanken” zonder hele zware batterijen mee te hoeven dragen. Denk ook aan de vele distributievoertuigen of koeriersdiensten in de binnensteden,

Robert Dencher: ‘Het is geen probleem om waterstof op termijn 100 procent duurzaam en betaal-

­daarvoor is elektrisch rijden op waterstof een uitstekende toepassing.’

baar te vervaardigen’

GO! 10

energiedragers Ideaal opslagmedium

bedrijf OMV. De ambitie van dit

Andere voordelen van elektrisch rijden op waterstof ten opzichte van

consortium is om tussen nu en

elektrisch rijden op accu’s zijn: tanken neemt niet meer dan een paar

2023 zo’n 400 waterstofstations

minuten in beslag, de actieradius bedraagt, afhankelijk van de tankgrootte, al snel 400 tot 500 kilometer en vanwege het ontbreken van zware accupakketten levert het een behoorlijke gewichts- en dus ­energiebesparing op.

Daarnaast, zegt Dencher, is waterstof een ideaal opslagmedium. ‘Van door zonne- of windenergie opgewekte elektriciteit kan vrij eenvoudig door elektrolyse waterstof worden gemaakt. En omgekeerd: het is ­eenvoudig om van waterstof weer stroom te maken. Waterstof maakt

‘Nu beginnen met waterstof geeft direct een groot klimaatvoordeel’

het mogelijk om elektriciteit van windparken op de momenten dat er weinig vraag is (’s nachts) op te slaan. En het is ook mogelijk om water-

te gaan bouwen. ‘Nederland kan

stofauto’s de ongebruikte energie via smart grids terug te laten leveren

uit de knowhow die Duitsland

aan het elektriciteitsnet of daarmee de eigen woning van stroom te

daarmee opdoet lering trekken en

­voorzien.’

er de vruchten van plukken. Het kostenplaatje tussen het eerste en

Van papier naar project

het laatst gebouwde station zal

Hij stelt tegelijkertijd vast dat de kansen groot zijn, maar dat er nog wel

ongetwijfeld substantieel afwij-

aan aantal uitdagingen liggen om de bottlenecks weg te nemen. ‘Binnen

ken. In positieve zin dan. Ik ver-

het platform is op dit moment een grote behoefte om de omslag te

wacht sowieso dat de kostprijs

maken van “demonstratie-fase” naar commerciële, rendabele toepas­

van waterstof-tankinfra snel zal

singen van waterstof. Ik zeg altijd: we moeten van papier naar project.

dalen.’

Van praten naar doen. Daarom is afgesproken om een aantal top­ prioriteiten te benoemen die van waterstof via een duidelijke routekaart

Inhaalslag

een interessant businessmodel moeten maken.’

Dencher zegt goede hoop te

Op die manier hoopt het H2Platform het kip-ei-dilemma – er zijn geen

­hebben dat Nederland op water-

­waterstoftankstations omdat er geen fuel-cellauto’s zijn en er zijn geen

stofgebied een inhaalslag gaat

fuel-cellauto’s omdat autofabrikanten/importeurs afwachten tot er

maken. ‘Er is vanuit de overheid

­voldoende tankinfra is – te doorbreken. Dencher: ‘de productie van

zicht op stimulerings- en sub­

fuel-cellauto’s beperkt zich nog tot kleine series van onder andere

sidieregelingen. Er zijn tal van

Hyundai, Toyota, Honda en Daimler. Autofabrikanten zullen overstag

projecten gaande. Een aantal

moeten. Tussen nu en 2020 heeft een aantal autofabrikanten (o.a. Lexus,

regionale vervoersbedrijven is

BMW, Audi, Ford, Genesis (luxury brand van Hyundai) en KIA intro-

bezig met pilots van OV-bussen

ducties van fuel cell vehicles aangekondigd. En zelfs ook al in de zware

op waterstof. Er wordt nagedacht

transportsector door bijvoorbeeld Nikola. In Japan wordt mede dankzij

en gewerkt aan mogelijkheden

de druk van de Japanse overheid veel werk gemaakt van het versnellen

om vuilniswagens op waterstof

van de introductie van FCEV’s.’

te laten rijden. Verder vindt er ongelofelijk veel innovatie plaats op en

Dencher: ‘De kostprijs van waterstof-tankinfra zal snel

rondom de High Tech Automotive Campus in Helmond. En er zijn

Bouw 400 waterstofstations

subsidies onderweg voor de bouw van tankinfra. Nederland beschikt

Alles wijst er volgens de voorzitter van het H2Platform op dat waterstof

op dit moment over twee waterstoftankstations, een in Helmond en

een grote vlucht zal gaan nemen. ‘Dat gebeurt al in veel landen om ons

een in Rhoon. Het overheidsbeleid is gericht op 20 tankstations 2020.’

heen. In Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk en Noorwegen is men al veel verder met de implementatie van waterstof dan Nederland, dat flink

Groot klimaatvoordeel

achterloopt.’ Hij wijst in dit verband naar Duitsland waar onlangs zelfs

Hoe schoon en emissieloos waterstof uiteindelijk is, hangt uiteraard

het zogeheten H2Mobility-project is gelanceerd, een samenwerking

wel af van de wijze waarop het wordt geproduceerd. Productie van

­tussen Air Liquide, Daimler, Linde, Shell, Total en het Oostenrijkse

“groene waterstof” - elektrolyse van water met duurzame elektriciteit -

11

Waterstoffeiten personenauto H2 heeft per kilo een energie-inhoud van 33,3 kWh, je tankt in 3 a 4 minuten 166 kWh aan energie, goed voor 500 emissievrije kilometers

dalen’ Uitstoot: 1 glas water per 3 km is het meest duurzaam. Daarnaast is er zogenaamde “grijze waterstof ”

reden om het gebruik

Verbruik: 1 kg waterstof per 100 km

dat gemaakt wordt van aardgas. Dat bespaart, zegt Dencher, nog steeds

van waterstof op

Tankinhoud: 5 kg waterstof

zo’n 30 procent CO2. ‘De twee productieprocessen zijn complemen-

­grotere schaal uit te

Actuele waterstofprijs per kg: 10 euro

tair, je kunt “grijs” en “groen” mengen. En op termijn is het echter

stellen. ‘Hoe eerder

Actuele kosten volle tank: 50 euro

geen enkel probleem om waterstof met veel windturbines op zee 100

we starten met de

Actieradius: 500 km

procent duurzaam te vervaardigen. Als we de elektriciteit van de

hele transitie hoe

­windturbines ’s nachts gebruiken om via elektrolyse waterstof te

beter. Het is onverstandig om te wachten met het

­produceren, snijdt het mes aan twee kanten. Want op die manier

gebruik van waterstof tot de productie volledig duur-

wordt met duurzamere elektriciteit goedkopere waterstof opgewekt.’

zaam is. Nu beginnen geeft namelijk direct al een groot

Toch vindt Dencher het argument dat het zover nog niet is geen enkele

klimaatvoordeel.’

GO! 12

energiedragers Klimaatneutrale vloeibare energiedrager ‘Hydrozine’ wacht op doorbraak

Eerste elektrische VDL-bus op mierenzuur wereldprimeur Bind waterstof met CO2 en er ontstaat mierenzuur, oftewel hydrozine. Een klimaatneutrale ­vloeibare energiedrager. Als met behulp van een katalysator vervolgens hydrozine wordt omgezet in waterstof, is het eenvoudig om hiermee (zware) voertuigen elektrisch aan te drijven of zelfs, via ­bijvoorbeeld hydrozine generatoren, complete woonwijken van energie te voorzien. Team FAST, het studententeam van de TU Eindhoven, slaagde er in de eerste voertuigen op mierenzuur te laten ­r ijden. Over 2,5 week presenteren zij hun ‘magnum opus’, de eerste 12 meter lange elektrische ­stadsbus van VDL op mierenzuur maakt op 6 juli officieel zijn debuut.

Team FAST is enkele jaren geleden gestart met

een molecuul dat bestaat uit koolstofdioxide

duurzame brandstof. Mierenzuur werd tot nu

als doel te onderzoeken welke alternatieve

(CO2) en waterstof (H2). Dit molecuul komt

toe vooral toegepast in de medische en­

energiedragers er zijn om de transitie naar een

voor in bijvoorbeeld mieren en brandnetels,

­agrarische sector, alsmede in de voedings­

duurzamer toekomst te kunnen maken. Op

vandaar deze naam. Hydrozine is gemaakt van

industrie, vertelt Max Aerts, teammanager van

enig moment stuitte het team op mierenzuur,

mierenzuur en is de benaming voor deze

Team FAST. ‘Wij ontdekten dat grote toepas-

Team FAST: ‘Hydrozine kent eigenlijk geen limiteringen ten aanzien van de actieradius.’

13 singsmogelijkheden zijn in de transportsector en daarbuiten. Simpelweg omdat hydrozine een hoge energiedichtheid heeft per volume en gewicht in vergelijking met andere duurzame vormen van energievoorziening. Het heeft namelijk een driemaal zo grote energiedichtheid per volume als de beste accu’s die op dit moment beschikbaar zijn. Dit betekent

‘Voor de fractie van de prijs van een waterstof­tank­station heb je een p­ omp­station voor hydrozine’

dat de actieradius van deze energiedrager nauwelijks beperkingen kent.

Dit maakt hydrozine bij uitstek geschikt voor de zware transportsector.’

Lage kosten tankinfrastructuur Vera Pijnenburg, verantwoordelijk voor de marketing bij Team FAST, voegt hieraan toe dat hydrozine in tegenstelling tot waterstof niet het risico op explosiegevaar met zich mee brengt, omdat het een vloeistof is, hoeft het niet onder druk te worden opgeslagen.

‘Bovendien is tanken van hydrozine net zo makkelijk als dat van benzine of diesel. Er zijn geen wachttijden zoals bij het opladen van accu’s en een ander niet verwaarloosbaar voordeel is dat de kosten voor de tank­ infrastructuur substantieel lager liggen.’

Aerts rekent voor dat de kosten van één waterstoftankstation (Nederland bezit er in totaal twee) uitkomen op 2,7 miljoen euro.

‘Bij hydrozine ligt het kostenplaatje al gauw een factor 70 lager, aangezien er slechts beperkte modificaties nodig zijn, zoals het vervangen van de slangen en het opnieuw coaten van de tanks, van de bestaande pompstations. Voor 30.000 tot 40.000 euro per ­station ben je klaar.’

Beter dan waterstof Hydrozine is dus goedkoper, veiliger, ­energie-efficiënter dan waterstof, luidt zijn conclusie. Om zijn betoog nog meer kracht bij te zetten brengt hij nog een argument ter sprake ten faveure van het op grotere schaal

Max Aerts en Vera Pijnenburg: ‘Op de CO2-uitstoot van de Kolencentrale Amsterdam zou je 2,5 miljoen auto’s milieuvriendelijk

toepassen van mierenzuur. Er zijn, legt hij uit,

op mierenzuur kunnen laten rijden.’

GO! 14

energiedragers

Team FAST Team Fast is een multidisciplinair team dat bestaat uit zo’n 35 ambitieuze ­studenten van de TU Eindhoven en Fontys Hogeschool. De ambitie van Team FAST is om de samenleving bewust te maken van het bestaan van alternatieve energiedragers, zoals hydrozine. Daarnaast stelt het studententeam zich ten doel om ervoor te zorgen dat hydrozine de veilige, ­duurzame en standaard energiedrager van de toekomst wordt. Om dit te

bewerkstelligen ligt het accent op de transportsector als het meest brede en bekende toepassingsgebied. Ruim anderhalf jaar werkte Team FAST intensief aan de door mierenzuur aangedreven elektrische VDL-stadsbus die op donderdag 6 juli in het ­centrum van Eindhoven officieel ten doop wordt gehouden.

Meer info: www.teamfast.nl

drie manieren om energie op te slaan: in vaste

Mondiaal novum

300 kilometer op een tank is volgens hun geen

vorm (batterijen), in gasvorm (waterstof/

Dit leverde in 2016 het eerste rijdende proto-

enkel probleem. Pijnenburg: en wil de klant

CNG) en vloeibaar ((bio)diesel/(bio)benzine/

type op. Een schaalmodel weliswaar, maar al

meer, no problem. We kunnen de tank net zo

LNG/ methanol etc. ‘Als je dan rekening

snel kwam Team FAST in contact met VDL

groot maken als men wenst.’

houdt met het Nederlands klimaatbeleid,

Bus & Coach. Aerts: ‘Zij toonden als innova-

waarbij het accent ligt op het terugdringen

tieve bussenbouwer, die eerder al experimen-

Wenkend toekomstperspectief

van broeikasgassen (CO2 en methaan) én het

teerde met waterstofaandrijving, en boven-

De vraag is alleen hoe groot het toekomstig

tegengaan van luchtvervuiling (fijnstof, NOx,

dien beschikt over een brede range aan

marktpotentieel voor hydrozine nu eigenlijk is?

SOx), dan blijft eigenlijk alleen hydrozine

elektrische stadsbussen, direct veel interesse.

En is er überhaupt wel belangstelling voor deze

over als meest geschikte klimaatneutrale

VDL vroeg ons de mogelijkheden te onderzoe-

energiedrager? Aerts denkt dat een definitieve

vloeibare energiedrager.’

ken om een van hun bussen CO2-neutraal op

doorbraak van deze groene energiedrager

‘De energiedichtheid van hydrozine is driemaal zo groot als de beste accu’s’

mierenzuur te laten rij-

slechts een kwestie van tijd is en dat de prak-

den. En zo geschiedde.

tijkervaringen met de elektrische VDL-bus

Hamer Installatietech-

wellicht voor een vliegwieleffect zullen zorgen.

niek is eveneens nauw

Feit is dat de huidige productiecapaciteit van

bij het project betrok-

hydrozine in de wereld zo’n 950.000 kiloton

ken, vanwege hun

op jaarbasis bedraagt, waarvan 700.000 kiloton

expertise op het gebied

per jaar wordt verbruikt door onder andere de

van de ombouw van

voedingsmiddelenindustrie en veevoeder­

Volgens Pijnenburg vormt de katalysator, die

tankinfrastructuur.’ Aan het hele project is

bedrijven. ‘Op de reservecapaciteit van

hydrozine moet omvormen in waterstof, een

met 35 studenten nu in totaal 1,5 jaar gewerkt.

250.000 kiloton kun je 100.000 auto’s laten

cruciale schakel in het hele systeem. ‘Een

Er zijn verder 45 sponsoren bij betrokken. Op

­rijden.­S ­ terker nog, als we de CO2-uitstoot van

­professor van de TU Eindhoven had zo’n

6 juli is het zo ver en wordt het resultaat in het

de Kolencentrale Amsterdam, die op de nomi-

katalysator ontwikkeld, maar die presteerde

centrum van Eindhoven gepresenteerd. Aerts

natie staat om te sluiten, zouden gebruiken om

nog onvoldoende. Wij hebben deze converter

en Pijnenburg hebben beide hoge verwach­

mierenzuur te produceren, dan zouden daar

vervolgens geperfectioneerd en sneller,

tingen van dit mondiale novum. Over de

circa 2,5 miljoen auto’s volledig milieuvriende-

­duurzamer en stabieler gemaakt.’

­techniek hebben ze zeker geen twijfels en al

lijk op kunnen rijden. Als dat geen goed toe-

helemaal niet over de actieradius van de bus.

komstperspectief is, dan weet ik het niet meer.’

15

LNG/CNG: van niche naar volumemarkt

Loek Vroon (IVECO): ‘elektrificatie is voor zware vrachtwagens geen optie’ In de transitie naar schonere en minder milieubelastende brandstoffen is LNG/CNG in de transportwereld bezig aan een serieuze opmars. Op dit moment rijden er in ons land naar schatting 600 vrachtwagens en 650 bussen op gecomprimeerd (bio)gas (CNG) of de vloeibare variant hiervan (LNG). Dat komt neer op ongeveer 2 procent van de totale markt. Het potentieel is echter vele malen groter, zegt Loek Vroon, operationeel directeur van IVECO NLS. ‘Met CNG/LNG kun je namelijk enorme stappen zetten in CO2-reductie met Bio CNG/ LNG tot wel 100 procent.’

IVECO NLS is eind 2015 opgericht en verzorgt alle commerciële ­activiteiten die voorheen door IVECO Nederland werden uitgevoerd.

Binnen deze context is de onderneming verantwoordelijk voor de ­ sales- en operationele marketingactiviteiten voor de verkoop van vooral IVECO-bedrijfsvoertuigen in het zware segment en IVECO Parts.

Stralis Natural Power Als het gaat om de toepassing van alternatieve brandstoffen kent IVECO een lange geschiedenis. Zo werd al in 1996 de eerste CNG-­ vuilniswagen op de Nederlandse markt gelanceerd met een bereik van 120 kilometer. In 2008 volgde een stedelijke distributietruck op CNG, met een actieradius van 300 kilometer. De reikwijdte groeide in 2012 tot 400 kilometer met de komst van een regionale distributietruck op CNG en vanaf 2014 werd vervoer op CNG over lange afstanden tot 700 kilometer mogelijk met de introductie van een (inter)regionale transporttruck. Voorlopig sluitstuk was de presentatie in juni vorig jaar van de IVECO Stralis Natural Power. Met dit paradepaardje voor lange afstanden, dat is uitgevoerd met een 400 pk-krachtbron gekoppeld aan een gerobotiseerde versnellingsbak, zet het bedrijf volgens Vroon voorlopig de toon als het gaat om rijden op CNG/LNG. Om te zorgen voor voldoende actieradius biedt IVECO de Stralis aan met verschillende tankconfiguraties, bijvoorbeeld een dubbele LNG-tank waarmee een afstand tot 1.500 kilometer kan worden overbrugd.

Marktleider gasvoertuigen De operationeel directeur laat weten op dit moment in alle categorieën van het productengamma motoren op aardgas aan te bieden. ‘In de

Loek Vroon: ‘met CNG/LNG kun je enorme stappen zetten in CO2-reductie met Bio-CNG/ LNG tot

klasse van 3,5 tot 7,2 ton de IVECO Daily, die overigens ook in elektri-

wel 95 procent.’

GO! 16

energiedragers sche uitvoering leverbaar is. In het segment van 8,0 tot 19,0 ton de Eurocargo en voor het zware segment de Stralis. Sinds het debuut van dit laatste vlaggenschip, zijn er in Europa bijna 800 exemplaren van verkocht. Daarmee is IVECO op het gebied van gasvoertuigen Europees marktleider. Voor dit jaar verwachten we meer dan een verdubbeling van de afzet tot 2.000 Natural Power trucks. En we zijn onlangs de eerste testen gestart met ­ ­tractoren op gas.’

E-truck geen optie De vraag is natuurlijk waarom vervoerders of verladers zouden kiezen voor een energie­ drager waarvan de investeringskosten op dit moment nog hoger zijn. Er zijn, zegt Vroon, drie voornaamste overwegingen die daarbij doorslaggevend zijn: milieuaspecten (CO2), geluid en de Total Cost of Ownership (TCO).

‘Iedereen heeft tegenwoordig de mond vol van elektrificatie van het wagenpark, maar voor zware combinaties is dat eenvoudigweg nu geen serieuze optie. Dan heb ik het nog niet eens over de actieradius. De meerprijs van een e-truck is, ondanks substantiële incentives, zoveel hoger dat de ‘return of investment’ voor transportbedrijven een s­ erieuze uitdaging vormt. De vraag is verder in hoeverre een e-truck daadwerkelijk CO2-besparing oplevert. Daarvoor is immers wel het rijden op groene stroom noodzakelijk.’

Beter dan Euro VI Binnen de Total Cost of Ownership gaat het er dus om te kiezen voor een energiedrager die qua efficiëntie en prestaties vergelijkbaar is met diesel. Van de verschillende alternatieven, zoals elektrisch, hybride, (bio)diesel en waterstof, blijft dan naar het oordeel van Vroon eigenlijk alleen CNG/LNG als meest geschikte kandidaat over.

Hij rekent voor dat aardgasaangedreven voertuigen conform de officiële heavy duty Euro VI richtlijnen 70 procent minder NOx emitteren, 99 procent minder roetdeeltjes, 90 procent minder oxidedeeltjes en 80 procent

‘CNG/LNG levert al snel een positieve businesscase op’

17 ­minder methaan. Vroon erkent dat deze theoretische testwaarden de reputatie hebben in de dagelijkse praktijk niet realistisch te zijn.

Daarom toont hij de resultaten van een ­praktijktest met een IVECO Stralis volgens het zogeheten

‘De CO2-uitstoot van de Iveco Stralis Natural Power ligt 80 procent onder de Euro VI-norm’

On-Board ­Emission M­easurements (PEMS) systeem.

Die score luidt: een NOx-reductie van 54 procent, een 96 procent lagere uitstoot van stikstofoxide (NO2), een onmeetbaar lage emissie van

­roetdeeltjes en een CO2-uitstoot die met ­biomethaan ‘well to wheel’ 80 procent lager uitvalt.

Emissievrije Z-Truck Bovendien, vervolgt hij, is het geluidsniveau van aardgasvoertuigen met gemiddeld 10 d(B)A substantieel lager, hetgeen grote voordelen biedt tijdens dagranddistributie.

‘Verder verbruikt een CNG/LNG-voertuig 10 procent minder kilo’s aardgas dan een vergelijkbare truck die liters diesel moet tanken. ­Resumerend: een truck op CNG/LNG is ­stiller, zuiniger en veel milieuvriendelijker.

Al vanaf 100.000 kilometer per jaar leveren LNG/CNG-trucks een positieve business case op.’

Het feit dat IVECO op de vakbeurs IAA 2016 in Hannover de Z-Truck heeft gepresenteerd, waarbij de Z staat voor Zero emission en Zero accidents, bewijst dat de onderneming er van overtuigd is dat bio-LNG als duurzame en schone energiedrager een goede toekomst heeft. ‘Dit truckconcept beschikt over een 460 pk-gasmotor met een bereik van 2.000 kilometer, besluit Vroon. ‘De Z- Truck maakt een grote sprong voorwaarts richting een volledig duurzaam vervoerssysteem. Aan boord is alle techniek voor geautomatiseerd rijden en ­platooning aanwezig, evenals alle denkbare veiligheidssystemen. Fit for the future dus…’

GO! 18

RAI SOCIETY

Prijzenregen Fiets Innovatie Awards 2017 Voor de 12e keer organiseerde RAI Vereniging de verkiezing voor de Fiets Innovatie Awards. In totaal werden 23 fietsinnovaties van uiteenlopende aard aangeboden. De jury, bestaande uit voorzitter Kees Pereboom, Bas Pruyser, Wim Kok, Annemarie Visser, Hans de Looij, Menno Grootjans en Martijn Kui­ per, bepaalde uiteindelijk drie winnaars: No 1, de connected speed pedelec van Koninklijke Gazelle, de verstelbare IsoSpeed decoupler van Trek Benelux en de Minimal Bike van M5.

snelheid, zonder afbreuk te doen aan het com-

De winnaars ontvingen uit handen van Steven

Volgens de jury laat de No 1 van Gazelle zien

fort, opnieuw een belangrijke stap heeft gezet.

van Eijck, algemeen voorzitter van RAI

hoe de fiets van de toekomst eruit ziet en prees

Veel waardering zei de jury te hebben voor de

Vereniging, de bij de prijzen behorende oor­ ­

de uitdaging die Gazelle is aangegaan om deze

Minimal Bike van M5. Een innovatief ontworpen

kondes.

conceptfiets te ontwikkelen. Lovend oordeelde

fiets, waarbij dankzij een minimalistische en een

Op de foto de winnaars van de Fiets Innovatie

de jury over de verstelbare IsoSpeed decoupler

zoveel mogelijk geïntegreerde benadering, een

Awards, de Fiets van het Jaar, E-bike van het Jaar,

waarmee Trek in de continue zoektocht naar de

totaal ander en superlicht (6,7 kilo) model is

Speed e-bike van het Jaar en de MTB en Race-

optimale combinatie van het verhogen van de

ontstaan.

fiets van het Jaar.

Lichtgewicht ‘community’ Begin april organiseerde RAI CarrosserieNL, in

wicht construeren van personenauto’s werden

het aansluitende project ‘LIFE’ zijn de resultaten

samenwerking met de Hogeschool van Arnhem

besproken. HAN liet daarmee zien welke ken-

van Forward toegepast, onder andere in het

en Nijmegen (HAN) in Arnhem, het seminar

nis zijn opgedaan hebben bij het uitvoeren van

lichtgewicht design van opleggers. Daarbij ble-

‘Multimaterialen voor de ontwerper en con-

een aantal onderzoeksprojecten. Ook het

ken gewichtsreducties tot 20 procent haalbaar.

structeur’. De 40 leden van deze sectie van RAI

onderzoeksproject ‘Forward’ werd toegelicht. In

Het seminar leert dat het gebruik van multima-

Vereniging krijgen tijdens

dit project voor de

terialen vraagt om nieuwe kennis, zegt Roelof

het seminar eerst een

carrosserie- en trai-

de Haan, beleidsadviseur RAI CarrosserieNL.

historisch overzicht van

lerbouwsector zijn

‘Daarom willen wij met HAN en de carrosserie-

voertuigen die al gebruik

de krachten op de

en trailerbouwers het project ‘vastmaken’ gaan

maakten van meerdere

oplegger door prak-

uitvoeren. Binnen dit project zal onderzoek

materialen in één con-

tijktesten in kaart

worden verricht naar onderwerpen die passen

structie.

gebracht.

bij het thema ‘verbinden van multimaterialen’.

Zo

had

de

Binnen

T-Ford een houten dak

Deze onderwerpen kunnen

terwijl de rest van metaal

vanuit de branche worden aan-

was en werd in de Tra-

gedragen.’ Tijdens de bijeen-

bant katoen en fenolhars gebruikt voor de bui-

komst

tenbeplating.

bovendien het idee om een

De voornaamste reden voor de toepassing van

‘lightweight

multimaterialen is met name kostenreductie,

beginnen, waarin bedrijven die

de maakbaarheid en de recyclebaarheid, maar

met lichtgewicht bouwen bezig

ook de mogelijkheid om lichter te gaan con-

zijn een platform krijgen om

strueren. De mogelijkheden van het gebruik

onderwerpen met elkaar (en

van multimaterialen bij met name het lichtge-

de HAN) te overleggen.

presenteerde

HAN

community’

te

19

Reinigingsbranche naar zero emissie Het reduceren van broeikasgasemissies in het

2 procent elektrisch. ‘Er liggen voor de komende

is 100 procent schoon, emissieloos, is razendsnel

verkeer en vervoer is een hot topic. Maar welke

periode dus zowel kansen als uitdagingen om

te tanken, heeft geen energieverlies en biedt een

ontwikkelingen zijn er op dit moment in de reini-

met zijn allen meters te maken’, hield zij de aan-

grote actieradius. Op de ReinigingsDemodagen

gingssector gaande? Welke brandstofalternatie-

wezigen voor. De Wit maakte bekend dat er op

toonde de onderneming een Europese primeur:

ven zijn er om het wagenpark uiteindelijk op zero

zeer korte termijn een nationale subsidieregeling

de eerste vuilniswagen op waterstof die voor

emissie te krijgen? Om antwoord te krijgen op

van kracht wordt onder de naam ‘Klimaat Tech-

Groningen is ontwikkeld.

die vragen organiseerde RAI Vereniging op 31

nologie en Innovatie Regeling Transport (KTIRT)’

Menno Kleingeld, managing director bij VDL

mei tijdens de ReinigingsDemodagen

ETS (Enabling Transport Solutions)

op het RDW Testcentrum in Lely-

liet geen twijfel over bestaan over de

stad een speciale kennissessie ‘ver-

elektrificatie van aandrijflijnen. De

duurzaming’.

onderneming houdt zich vooral bezig

Els de Wit (foto), coördinator

met het onderzoeken, testen en ont-

brandstoffen bij het ministerie van

wikkelen van de nieuwe mogelijk­

IenM, legde uit wat de Duurzame

heden die e-mobi-

Brandstofvisie, het Energieakkoord

lity kan bieden voor

en het Klimaatakkoord van Parijs, voor de reini-

die nieuwe investeringen en

met name transport

gingswereld betekenen. Om te voorkomen dat

vernieuwingen gaat ondersteu-

gerelateerde activi-

de aarde 2 graden opwarmt is volgens haar con-

nen, aangevuld met de subsidie-

teiten

form het ­Klimaatakkoord een CO2 emissiere-

pot van Europa. Eind juni wordt

bedrijven. Op dit

ductie van 60 procent in de transportsector

bekend gemaakt hoe groot het

mo­ ment

noodzakelijk. Maar omdat Nederland zich heeft

subsidiebedrag is.

bezig een 40 tons

gecommitteerd aan 1,5 graad opwarming, is zelfs

Stefan Holthausen, direc-

vrachtwagen

een CO2 emissiereductie van 80 tot 95 procent

teur van Holthausen BV, een bedrijf dat is gespe-

elektrische tractie om te bouwen, liet Kleingeld

vereist. Zij rekende voor dat op dit moment nog

cialiseerd in de ombouw van voertuigen naar

weten. Er komen twee varianten: een trekker en

slechts 9 procent van alle vuilniswagens op alter-

groengas en waterstof en leverancier van tankin-

een bakwagen. ‘Dan is de logische volgende stap

natieve brandstoffen rijdt; 7 procent op LNG en

fra, noemde waterstof ‘de brandstof van nu’. Het

de elektrificatie van vuilniswagens.’

van is

VDL-­ VDL naar

Keurmeesters krijgen ‘Eendologie’ Voor de keurmeesters van de keurmerken Autolaadkranen (ALK) en/of

De route met deze, ook wel gekscherend ‘paraplu op vier wielen’ aange-

Laad- en Lossystemen (LLS) van sectie RAI CarrosserieNL, samen goed

duide, 2CV’s voerde langs sfeervolle dorpjes en bezienswaardigheden. Na

voor zo’n 6.000 keuringen op jaarbasis, stond eind maart een Keurmeester-

een bezoek aan het touwmuseum in Oudewater en een pitstop bij een

dag op het progamma. Hoewel tijdens de bijeenkomst het informatieve

kaasproeverij, werden de deelnemers stevig op de proef gesteld door een

element over de status van beide keurmerken, het keurmeestervak zelf en

technisch kennisspel in, hoe kan het haast anders, de Eendologie.

het gebruik van de digitale checklisten natuurlijk niet kon ontbreken, was er voldoende ruimte voor ontspanning en onthaasting. Plaats van handeling was namelijk Ducktrail in Linschoten, een onderneming die toerritten organiseert met 2CV’s. Nadat de in totaal 40 deelnemers uitgebreid waren bijgepraat door Remco Tekstra, sectiemanager RAI CarrosserieNL, en Rien de Jong van Tüv Nederland, stond een puzzelroute in teams van 3 tot 4 personen door het Groene Hart op het programma met natuurlijk de iconische Eendjes als ‘lijdend voorwerp’.

GO! 20

eco-trends

Witkar deelautoconcept breidt uit naar Groningen Na Rotterdam en alle KAV Autoverhuur vestigingen is het autodeelconcept Witkar nu ook in Groningen actief. In de Martinistad worden honderd ­herkenbare Smart Forfours ingezet volgens het ‘freefloating’ principe.

oplossing en de meest flexibele aanvulling op zijn eigen fiets en het OV. ‘Witkar vervangt de tweede of eerste eigen auto.’

Het Witkar deelautoconcept heeft als doel de mobiliteitstransitie te verwezenlijken door autodelen eenvoudig en voordelig te houden. De basis hiervoor is een slimme app, waarmee snel een

De auto’s zijn dankzij een slimme

Witkar in de buurt gezocht of

app te vinden en te ontgrendelen.

gereserveerd wordt. De klant

Op dat moment gaat de huur­

betaalt uitsluitend de tijd waarin

periode in. De prijsstructuur is

de auto gebruikt wordt. Als eerste

Smart Forfour Witkar

aanbieder in Nederland rekent

helder én aantrekkelijk. Afhankelijk van de gewenste gebruiks-

24-uurs tarief is 150 km vrij rij-

eigen risico. Volgens Hemmie

Witkar uitsluitend het werkelijke

duur kan de klant kiezen voor

den inclusief brandstof inbegre-

Kerklingh van Witkar biedt dit

gebruik tot op de seconde nauw-

afrekenen per seconde, per 10

pen. Alle prijzen zijn inclusief

concept de gebruiker de meest

keurig. Hierdoor wordt flexibele

minuten of per 24 uur Bij het

BTW en voor schade is er geen

eerlijke en vrije mobiliteits­

mobiliteit bereikbaar.

Een miljoen elektrische kilometers met VDL Citea’s Het Nederlandse personenvervoersbedrijf Hermes heeft afgelopen maand april de mijlpaal bereikt van één miljoen afgelegde kilometers met de 43 elektrische VDL Citea bussen die sinds december 2016 worden ingezet.

onele zero emissie busvloot van Europa. De bussen worden tussentijds bijgeladen om zo voldoende bereik te hebben om een hele dag inzetbaar te zijn. VDL heeft ook de laadstations geleverd en voorziet deze, samen met de stroomleverancier, van energie.

De bussen rijden op acht verschillende zero emissie routes in Eind­ hoven. De elektrische operatie loopt op spreekwoordelijke ‘volle ­ st(r)oom’. De bussen rijden op weekdagen ruim 9.000 kilometer en nemen in sommige gevallen zelfs meer dan 340 km per dag voor hun rekening. Alle vooroordelen die er zijn over beperkte actieradius worden volgens VDL Bus & Coach, met het vooruitstrevende concept van snelladen op het Hermes depot, weggenomen. De intensieve samenwerking tussen VDL en Hermes heeft ervoor gezorgd dat de Nederlandse visie op duurzaam openbaar vervoer daadwerkelijk in de praktijk wordt gebracht. Want met deze miljoen zero emissie kilometers is de uitstoot van NOx, in een periode van slechts vier maanden, met liefst 4,7 ton en die van CO2 met ruim 1.000 ton gereduceerd.

De VDL Citea SLFA Electric is een elektrisch gelede bus met een lengte van 18,1 meter uitgevoerd in een vernieuwd futuristisch BRT (Bus Rapid Transit) design. Dit design heeft onlangs de Red Dot Award 2017 toegekend gekregen. Met de levering van de 43 Citea’s SLFA Electric aan Hermes beschikt de provincie Noord-Brabant over de grootste operati-

VDL Citea SLFA Electric

21

Tot 7 procent brandstofbesparing met nieuwe DAF CF- en XF-trucks DAF introduceert de nieuwe generatie CF- en XF-trucks, die volgens de onderneming een nieuwe norm zetten in transport­ efficiency en chauffeurscomfort.

feurscomfort op een nog hoger niveau moeten brengen. DAF stelt dat de nieuwe serie trucks de laagste bedrijfskosten en de hoogste inzetbaarheid garanderen.

“Bij de ontwikkeling van de nieuwe generatie CF- en XF-trucks hebben we voortgebor-

Vernieuwingen aan de motoren,

duurd op de uitstekende reputatie

nieuwe aandrijflijnen en aero­

die onze Euro 6-trucks op het

dynamische optimalisaties moe-

gebied van brandstofefficiency,

ten een verlaging van het brand-

betrouwbaarheid en chauffeurs-

stofverbruik tot wel 7 procent

comfort hebben opgebouwd in

opleveren. Het nieuwe online

Europa”, zegt Preston Feight, pre-

fleet-managementsysteem DAF

sident-directeur van DAF Trucks.

Connect moet bovendien zorgen

“De trucks bieden daardoor de

voor nog verdere efficiency­

best mogelijke oplossingen voor

verhogingen. De nieuwe range CF

zowel de klant als de chauffeur.”

en XF biedt verder meer laad­

De vernieuwde CF- en XF-trucks

vermogen en een vernieuwd inte-

gaan de komende zomermaanden

rieur en exterieur die het chauf-

in productie.

DAF CF en DAF XF

Recyclingprestatie Nederlandse personenauto’s naar 98,7 procent Via het ARN-netwerk zijn vorig jaar 185.740 afgedankte auto’s verwerkt en is in totaal bijna 57 miljoen kilo materiaal gedemonteerd en op ­verantwoorde wijze gerecycled.

Dit heeft geresulteerd in een recyclingpercentage van 98,7 procent, zo blijkt uit het Duurzaamheidsverslag van Auto Recycling Nederland.

procent autorecycling ruimschoots behaald.

Technologie (PST)-fabriek die ARN sinds 2011

Deze cijfers zijn berekend op basis van de

in bedrijf heeft en die de laatste lastige procen-

Europese richtlijn 2000/53/EG die de behan-

ten behaalt om aan de doelstelling te kunnen

deling van autowrakken beschrijft. Het resul-

voldoen. Het afgelopen jaar heeft de PST-fa-

taat is mede te danken aan de Post-Shredder

briek 14,7 procent aan de recyclingprestatie bijgedragen. Deze fabriek is uniek in Europa en bewijst dat er een alternatief is voor het storten en verbranden van shredderafval van autowrakken.

Het behaalde percentage van 98,7

Dankzij innovaties en kos-

procent bestaat voor 88,9 procent uit

tenbesparingen kan de recy-

hergebruik als product of als mate­

clingbijdrage de komende

riaal en voor 9,8 procent uit energie-

jaren stapsgewijs omlaag. Van

terugwinning. Hiermee is de ­wettelijk vereiste doelstelling van 95

42,50 euro dit jaar naar 35,00

De PST-fabriek leverde in 2016 een bijdrage van 14,7 procent aan de recyclingprestatie

euro per auto in 2020.

GO! 22

RAI vintage

Droomfiets Sommige productontwerpen lijken louter gemaakt om de esthetische kwaliteit ervan te benadrukken.

De ‘droomfiets’ van Aart Roelandt is daar een goed voorbeeld van. Als toeschouwer twijfel je eraan of dit nu een fiets is of een kunstobject. Een gevoel dat nog eens wordt versterkt door de fotografie van Paul Huf. Het ontwerp is opgenomen in de collectie van het Rotterdams Museum Boymans van Beuningen, waarvoor dit object speciaal is vervaardigd. En het is als opmerkelijke eyecatcher opgenomen in het jubileumboek ‘Voertuigen van de verbeelding’, dat ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van RAI Vereniging in 1992 werd uitgebracht.

uitgesproken

23

In deze rubriek laten we personen aan het woord die betrokken zijn bij

fiets (e-bike) aan te schaffen en die als vervanging te gebruiken voor de

of werkzaam in de mobiliteitswereld. Dit keer Feike Spanninga,

auto in het woon-werkverkeer.

­eigenaar van Spanninga Metaal B.V. Een Fries familiebedrijf sinds 1918 en internationaal producent van fietsverlichting en accessoires.

Met welke politicus zou u weleens van gedachten willen wisselen?

Ik zou heel graag eens om tafel willen zitten met het demissionair

Wat is uw favoriete vervoermiddel?

minister Schultz van Infrastructuur en Milieu om te spreken over het

De fiets, uiteraard!

hierboven genoemde RKF-keurmerk en hoe we dit vanuit de branche en de politiek kunnen inzetten om de fietsveiligheid in Nederland te

Wat vindt u van het mobiliteitsbeleid in Nederland?

vergroten.

Over het algemeen heerst in Nederland een goed mobiliteitsbeleid.

Vooral wanneer je dit vergelijkt met het beleid in andere landen. Dan zijn wij echt bevoorrecht. Denk bijvoorbeeld aan de infrastructuur van onze fietspaden; die is uniek.

Wat zou u als eerste veranderen als u het voor het zeggen had?

Ik verbaas me erover dat milieu veel genoemd wordt in de politiek, maar dat er nog geen concrete maatregelen zijn om het gebruik van de fiets te stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan een fiscale regeling om ­fietsgebruik voor woon-werkverkeer weer te stimuleren.

Daarnaast vind ik het beleid van de politiek met betrekking tot fietsverlichting ronduit slecht in ons land. In alle landen om ons heen wordt een ­keurmerk gehanteerd

Feike Spanninga ‘ Het beleid rondom ­ fietsverlichting moet echt anders’

waaraan goede verlichting moet voldoen. Terwijl Nederland, toch hét fietsland bij uitstek, hier helemaal niks mee doet!

Daarom heeft Spanninga, samen met andere Nederlandse partners en belangengroepen uit de branche, het RAI Keurmerk Fietsverlichting (RKF) in het leven geroepen. Veiligheid staat voor ons voorop en je schrikt je af en toe wezenloos als je ziet waar fietsers in Nederland de straat mee opgaan. Slechte zichtbaarheid - door fietsverlichting van lage kwaliteit, gedoogbeleid en bezuinigingen op de controles op straat zijn op dit moment de oorzaak van veel ongelukken in het verkeer.

Dat moet echt anders!

Vindt u dat het kabinet voldoende aandacht schenkt aan vervoers­ alternatieven, zoals de bus, de fiets of gemotoriseerde tweewielers?

Nee, hierin valt zeker nog veel winst te behalen.

Hoe ziet het Nederlandse verkeersbeeld er over tien jaar uit?

Zou u zelf bereid zijn tenminste 1 keer per week de auto voor het

De meeste vervoersvormen zullen elektrisch, of een hybride tussen-

werk te laten staan?

vorm hierop, zijn. Ik hoop dat er vanuit de politiek meer stimulans

Ik ga zelf altijd lopend naar het werk, maar voor werknemers die verder

komt voor milieuvriendelijke alternatieven, zoals de fiets en het OV.

weg wonen zou een fiscale stimulans kunnen helpen om een goede

Aan initiatief vanuit de (fiets)branche zal het in ieder geval niet liggen.

GO! 24

MARKTANALYsE

Diesel op zijn retour

Marktaandeel diesel­ personenauto’s in Europa

verkopen verkopen

jan. 2017

Totaal

525.300 516.400

jan. 2016

w.v. marktaandeel in %

47,4%

51,1%

Ierland

65,4%

69,1%

Portugal

64,7%

64,7%

De populariteit van dieselpersonenauto’s is tanende. Onder invloed van

Italië

55,3%

57,0%

negatieve publiciteit, sjoemelsoftware en een groeiend aantal steden dat diesels in de

Zweden

54,5% 56,9%

­binnensteden weert, is het Europees marktaandeel van zelfontbranders in de eerste

Oostenrijk

53,8%

maand van dit jaar gekrompen met bijna 4 procent tot 47,4 procent. Onder het

Spanje

52,7% 61,3%

motto ‘better safe than sorry’ verruilen consumenten in toenemende mate

Griekenland

52,3%

hun dieselauto voor een benzineaangedreven model, meldt het Britse

België/Luxemburg 50,7% 55,0%

onder­zoeksbureau Automotive Industry Data (A.I.D.). Nooit eerder liet

Frankrijk

47,9% 51,6%

het dieselaandeel, dat zich jarenlang ruim boven de 50 procent bewoog,

Verenigd Koninkrijk

45,1%

­volgens A.I.D een zo sterke daling zien. Met de dalende trend, die zich in

Duitsland

45,1% 48,7%

­nagenoeg alle EU-landen manifesteerde, lijkt de opmars van dieselpersonenauto’s

Zwitserland

41,0% 42,1%

­definitief ten einde. Noorwegen, dat Europees koploper is op het gebied van plug-in hybrides, spande

Noorwegen

26,0% 38,2%

de kroon. Hier liep het dieselaandeel terug van 38,2 tot 26,0 procent. Alleen Nederland,

Nederland

16,3% 12,8%

waar het dieselaandeel sowieso al extreem laag is, liet als gevolg van het marktverstorende fiscale

59,6% 61,4%

8,5%

Bron: Automotive Industry Data

regime in januari nog een marginale stijging zien van 12,8 tot 16,3 procent.

Vliegende start EV-markt De Europese markt van batterijaangedreven

gekomen. In de maand januari liet de verkoop

opmerkelijk goed en staat daarmee op de vijfde

auto’s is dit jaar voortvarend uit de startblokken

van EV’s meteen al een plus van 58 procent zien

plaats. Op merkniveau behoren Renault, BMW,

en kwam uit op 9.298 eenheden. De sterke

Nissan en Tesla tot de koplopers. Tezamen

groei kwam voor een groot deel op het conto

­vertegenwoordigen zij met 7.224 verkochte

van Frankrijk en Duitsland, die beide

stekkerauto’s in januari 80 procent van de totale

­profiteerden van de introductie van res-

Europese EV-markt.

Bron: Automotive Industry Data

Verkopen elektrische auto’s in Europa

2017 2016

januari januari Totaal 9.298 5.895 w.v.

Frankrijk 2.300 1.384 Noorwegen 2.289 1.905 Duitsland 1.467 575 Verenigd Koninkrijk 1.010 584 Nederland 477 233 Oostenrijk 339 239 Zwitserland 309 237 Zweden 269 144 Italië 224 115 België 191 187

pectievelijk de vernieuwde Renault ZOE en de BMW i3. Op landen­ niveau voert Frankrijk de ­verkoopranglijst van elektrische auto’s aan met 2.300 exemplaren (+ 66,2%) in januari, op de voet gevolgd door Noorwegen met 2.289 stuks (+ 20,2%). Op de derde plaats eindigt Duitsland met 1.467 EV’s (+ 155,1%). Ook Nederland deed het met een verdubbeling van de afzet van elektrische auto’s tot 477 eenheden (+ 104,7%)

25

Aankoop motoren jongeren verdubbeld ondanks dalend rijbewijsbezit 11 procent tot 11.000 eenheden. Een opvallende ont-

Motorrijbewijsbezit naar leeftijd

wikkeling is dat het aandeel van jongeren (18 tot 26

(per 1 jan. 2017)

jaar) in de verkopen de afgelopen tien jaar verdubbelde,

Totaal 1.435.000

van 5 tot 10 procent. Dat is des te opmerkelijker, aan-

w.v.

gezien het aantal jongeren met een A-rijbewijs de laat-

18-20 jr

ste drie jaar juist afnam. Volgens cijfers van het CBS

20-25 jr

24.000

waren op 1 januari 2017 bijna 25.000 jongeren in het

25-30 jr

70.000

bezit van een motorrijbewijs. Dat is zo’n 30 procent

30-40 jr

184.000

minder dan in 2014. Onder 18- en 19-jarigen nam het

40-50 jr

344.000

A-rijbewijsbezit in die periode zelfs met 60 procent af.

50-60 jr

417.000

Tegelijkertijd steeg het aantal ouderen (60 tot 65 jaar)

60-65 jr

126.000

met een motorrijbewijs tussen 2014 en 2017 met circa

65-70 jr

92.000

een kwart. Bijna een derde van alle motorrijbewijsbe-

70-75 jr

74.000

zitters was op 1 januari 2017 tussen de 50 en 60 jaar

> 76 jr

104.000

-

Bron: CBS

De verkoop van motorfietsen groeide vorig jaar met

oud.

Auto-onderhouds- en reparatiemarkt bereikt recordhoogte Autobedrijven hebben vorig jaar een recordaantal

9 procent. Omgerekend hebben in 2016

onderhoudsbeurten en reparaties uitgevoerd, zo

ruim 7,2 miljoen personenauto’s een

blijkt uit de jaarlijkse Aftersales Monitor 2016 van

werkplaats bezocht, oftewel 89,8 pro-

RAI Vereniging en BOVAG. In 2016 nam het

cent van het totale rijdende wagenpark

­aantal onderhoudsmomenten ten opzichte van

in Nederland. Dat is het hoogste aandeel

2015 toe met 1,5 miljoen tot 15,6 miljoen. Een

sinds de start van de Aftersales Monitor

onderhoudsmomenten

stijging van 11 procent. De totale omzet van de

in 2009. Het dieptepunt lag in 2011,

2016 3,83 mrd euro

5,58 miljoen

sector kwam uit op 3,8 miljard euro, een plus van

toen slechts 79,6 procent van alle

2015 3,51 mrd euro

14,08 miljoen

­personenauto’s

2014 3,17 mrd euro

13,38 miljoen

de werkplaats

2013 3,37 mrd euro

13,67 miljoen

vanbinnen zag.

2012 3,81 mrd euro

14,80 miljoen

Door deze

2011 4,02 mrd euro

14,33 miljoen

omzet

aantal

ontwikkeling steeg de onder­houds- en

onderhoud en reparaties, marginaal meer dan in

­reparatieomzet voor

2015, toen gemiddeld 525 euro werd gespen-

autobedrijven afgelo-

deerd. Voor auto’s in de leeftijd van 7 tot 10 jaar

pen jaar met 9 procent

gaven de eigenaren afgelopen jaar het meeste uit:

in vergelijking met

629 euro, terwijl dat voor nieuwe auto’s van

2015, naar 3,8 miljard

0 tot 3 jaar 464 euro was. Per werkplaatsbezoek

euro. Gemiddeld werd

lag het gemiddelde bedrag in 2016 op 246 euro

per auto vorig jaar 529

ten opzichte van 249 euro een jaar eerder.

euro uitgegeven aan

Bron: BOVAG-RAI Aftersales Monitor 2016

Ontwikkeling omzet en aantal ­onderhoudsmomenten Nederlandse aftermarket

GO! 26

DE Stelling Steven van Eijck, algemeen

We h ­ ebben alle snelwegen nu wel opgelapt, maar gaan de file­problematiek daarmee niet t­ ackelen.

voorzitter RAI Vereniging Er moet echt iets gebeuren aan de drukte op de wegen.

Rekeningrijden wordt onver­ mijdelijk.

Bron: NPO Radio 1

Ruud Koornstra, Energiecommissaris van Nederland De manier om de energietransitie in Nederland vorm te geven is niet ­verwarring zaaien, elkaars plannen afschieten en met de wet in de hand vernieuwende initiatieven verbieden. Als ons land wereldkampioen

Felix Cohen, directeur Veilig

­energietransitie wil worden, moeten we al het goede dat we hebben op het

Verkeer Nederland

gebied van netwerken, technische kennis, ondernemerschap, creativiteit,

Naast de thema’s alcohol en

kapitaal, financiën en burgerinitiatieven met elkaar verbinden.

verkeer en te hoge snelheden is het gebruik van smartphones tijdens verkeersdeelname debet

Bron: Telegraaf

aan een toenemend aantal verkeersslachtoffers. De aanpak van onze partner Samsung met een zogenoemde ‘In-Traffic Hermann Simon, auteur ‘Confessions of a Pricing Man’

Reply-toepassing’ om verkeers-

Uiteindelijk moeten computers beslissen over leven en dood. Ik ben een

deelnemers een technisch

technisch optimist en geloof dat een auto straks kan herkennen wie van

steuntje in de rug te geven bij

de twee een hogere levensverwachting heeft: het gezonde tienjarige kind

het stimuleren van een veilige

of de dame van negentig. Er zijn situaties denkbaar dat een auto die

verkeersdeelname, juichen wij

­afweging moet maken.

van harte toe.

Bron: Management Team

Bron: Emerce

Wim van der Weegen, woordvoerder

Maarten

Margaretha Gerrits, location manager

Onderzoeksraad

Steinbuch,

car2go.

We hebben een aantal incidenten gezien

hoog­leraar

Delen is per definitie duurzaam, want het

met bestuurdersondersteunende syste-

automotive

resulteert in minder auto’s in de stad.

men. Daarmee doelen we niet alleen op

­Electronics

­Mensen die weinig autorijden, hebben

wat in de volksmond de zelfrijdende auto

Alles wat CO2-uit-

meestal een oude en vervuilende auto voor

heet, maar ook op auto’s met cruise­

stoot veroorzaakt,

de deur staan. Juist voor hen zijn deel­

control in allerlei gradaties. Daarom gaan

moet naar rato

systemen een goed en duurzaam alternatief,

we meerdere ongevallen analyseren.

worden belast.

zeker als het om elektrische deelauto’s gaat.

Bron: MSN Nieuws

Bron: NOS.nl

Bron: Duurzaam Bedrijfsleven.nl

GO!factor

LEON ANDRIESSEN Hoewel oerbrits, werden van de Triumph in het algemeen en van de TR4 in het bijzonder relatief weinig exemplaren op Europese bodem verkocht. De meeste verdwenen na de Tweede Wereldoorlog naar de andere zijde van de oceaan, waar deze charmante en sportieve tourauto gretig aftrek vond bij een kapitaalkrachtig Amerikaans koperspubliek. Zo ook deze Triumph TR4 uit 1965 van Leon Andriessen, directeur van de Andriessen Groep, producent en leverancier van APK-meetmiddelen.

Andriessen bekent dat hij al in zijn jeugd werd besmet met het ‘Engelse virus’ toen hij stage liep bij een Austin/ Morris dealer. ‘Dit exemplaar kwam min of meer bij toeval op mijn pad. Dat was in 2001 toen ik tijdens een bezoek aan de EQUIP AUTO in Parijs een telefoontje kreeg van mijn zoon. Die had namelijk een TR4 gespot bij een particulier die de wagen wilde restaureren, maar hem uiteindelijk vanwege ruimtegebrek besloot van de hand te doen. Ik bezat al een TR3 die ik zelf body-off had gerestaureerd en had mij voorgenomen de hele TR serie van Triumph te gaan verzamelen. Dat is er weliswaar niet van gekomen, maar op basis van mijn toenmalige wensenlijst kreeg mijn zoon direct van mij carte blanche om de Brit aan te schaffen. En zo geschiedde. Het is feitelijk een wagen met een dubbele nationaliteit, want voor de belijning was de Italiaanse designer Michelotti verantwoordelijk. De mechanische tellers in de ‘cockpit’ zijn een kunstwerk op zich en het dashboard is, dat zal niet verbazen, van echt hout. Snel is de TR4, dankzij de 2,0 liter handgeschakelde bak zonder overdrive, eveneens. In combinatie met de starre achteras een prima wagen om rally’s mee te rijden. Alleen bij regen of slecht weer laat ik hem staan. Het kapje kan natuurlijk wel dicht, maar dat vind ik niets. Zoveel concessies wil ik niet doen aan een open sportwagen. Dan pak ik liever een andere auto.’

27

28

ed nijpels

Van het een komt het ander...

Een trip van Bergen op Zoom, stad van mijn jeugd, naar mijn huidige woonplaats Amsterdam was een halve eeuw geleden niet veel anders dan nu. Of je nu per auto of trein reist, in feite is er niet veel veranderd. Natuurlijk is het nu veel drukker, is het wegennet enorm uitgebreid, zien de auto’s er gelikter uit en hebben ze ook veel meer toeters en bellen. Maar dat zijn geen wezenlijke veranderingen. Ook rijden we vrijwel allemaal nog op benzine of diesel. Voor de gemiddelde treinreiziger geldt grofweg hetzelfde: meer en luxere treinen maar je vertrekt nog steeds vanuit station A naar station B en de dienstregeling ligt (in principe) vast.

Toch staan we nu op een kantelpunt. Ik ben er namelijk van overtuigd dat we aan de vooravond van ingrijpende systeemveranderingen staan. Zo beschik ik straks over de nieuwe Tesla Model 3. Uit ervaring met de Tesla Schipholtaxi weet ik dat elektrische auto’s uiterst comfortabel rijden. Met de uitrol van de nieuwe generatie elektrische auto’s zijn steeds meer mensen in staat met hun zonnepanelen zelf groene stroom te ‘tanken’. En met enkele ingrepen is zo’n ‘computer op wielen’ ook nog eens zelfrijdend te maken. Als we dat in groten getale gaan doen dan leidt dit tot een ware mobiliteitsrevolutie.

Maar ook op het spoor is er iets aan de hand. De treinen van de NS rijden binnenkort volledig op groene stroom, opgewekt door windenergie. Beide ontwikkelingen ­illustreren dat de relatie tussen mobiliteit en energie verandert. Er ontstaan nieuwe dwarsverbanden en afgeleid hiervan andere verdien- en bedrijfsmodellen.

Wat deze ontwikkelingen betekenen laat zich nog raden.

Er zijn wel voortekenen. Meest aansprekend is wat mij betreft het Lombok-experiment. Zonnestroom van bewoners van deze Utrechtse wijk wordt onderdeel van een lokaal energiemanagementsysteem en de batterij van de elektrische auto fungeert hierbij als energieopslagsysteem.

Dit principe wordt ook in andere pilots verder uitgewerkt.

Zo vormen oude batterijen sinds kort bij Haarrijn aan de A2 tussen Amsterdam en Utrecht een opslagsysteem voor snellaadpunten voor elektrische auto’s. Voor het project is een ‘superbatterij’ gebouwd, bestaand uit in totaal 51 oude batterijen, goed voor 90 kilowattuur. Zonnestroom wordt hiermee opgeslagen voor later gebruik. En wat te denken van het ­energieopslagsysteem bij de Amsterdam Arena. Dit systeem kan 4 megawattuur zonnestroom opslaan, waarmee het ­stadion drie uur ‘off-grid’ kan functioneren. Het gaat om gebruikte batterijen uit elektrische auto’s van de Nissan Leaf.

De batterijen blijken nog minimaal tien jaar voor energie­ opslag te kunnen worden ingezet. Deze oplossing is kostenbesparend en er hoeven straks voor grote evenementen geen extra (vervuilende en lawaaiige) dieselgeneratoren meer te worden gehuurd.

Deze voorbeelden laten zien dat de ene innovatie weer andere innovaties en toepassingen uitlokt. Waar dit uiteindelijk toe leidt, is op voorhand moeilijk te zeggen. Voor de personenauto lijkt de elektrische aandrijving de toekomst te hebben maar voor het zware vrachtverkeer, de scheep- en luchtvaart is het nog lang geen uitgemaakte zaak welke energiedrager op de lange termijn de meest duurzame zal zijn. Maar ook hier zal gelden: de ene innovatie legt de basis voor de volgende.

Deze onzekerheden over de toekomstige rol van de diverse energiedragers voor de verschillende vervoersmodaliteiten heeft gevolgen voor het beleid: beleid moet flexibel en adaptief zijn. Ook moet er volop aandacht zijn voor dwarsverbanden. Ik ben daarom blij dat de uitwerking van de brandstofvisie, onderdeel het mobiliteitshoofdstuk van het Energieakkoord, is gebaseerd op een adaptieve aanpak. Want ontwikkelingen gaan snel en soms in een onverwachte richting. En: van het een komt het ander…

Ed Nijpels, voorzitter Borgingscommissie SER Energieakkoord

specialist in beeld

29

Opmars elektrisch rijden vereist ­aanpassing laadinfrastructuur De komende jaren zal de elektrificatie van het Nederlandse wagenpark in een stroomversnelling komen. In de brandstofvisie voortkomend uit het energieakkoord is afgesproken dat in 2035 het wagenpark namelijk in staat moet zijn om CO2-neutraal te kunnen rijden. In 2050 moet de CO2-uitstoot volgens het huidige Energieakkoord met 60 procent worden gereduceerd en moeten auto’s zelfs geheel zero-emissie rijden.

zijn zeker niet uit te sluiten. Het gaat er in ieder geval om piek­ belastingen zoveel mogelijk te voorkomen, het netwerk slimmer te gaan gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld door de accu’s van auto’s als buffer te gebruiken en de energie uit deze accu’s zo mogelijk weer terug te leveren aan het netwerk.’

Het is echter de vraag, zegt hij, of de aan het netwerk terug te leveren energie binnen de bestaande businesscase kan, want hiervoor is naar verwachting toestemming nodig van de autofabrikanten. Zij zijn immers verantwoordelijk voor de garantie en de betrouwbaarheid van

‘Om de verwachte forse toename van het aantal EV’s op te kunnen

de accupakketten. Benning voegt hier ter verduidelijking aan toe dat

vangen zijn innovatieve laadoplossingen een must’, zegt Wout Ben-

smart grid een zeer breed begrip is. ‘Het zo min mogelijk belasten van

ning, beleidsadviseur duurzaamheid en techniek van RAI Vereniging.

het netwerk kan op diverse manieren, niet alleen voor 60 procent van

De verkoop van EV’s bevindt zich op dit moment aan het begin van de

de mensen die op publiek laden zijn aangewezen, maar ook thuis. Het

groeicurve, laat Benning weten. Hij rekent voor dat ons land inmiddels

is goed mogelijk dat we het elektriciteitsnetwerk verder gaan ontlasten

30.000 publieke en semi-publieke laadpalen telt en daarnaast nog eens

door zelf voor onze energievoorziening te gaan zorgdragen met zonne-

70.000 à 80.000 private laadoplossingen. ‘Die bedienen gezamenlijk

en windenergie en die opslaan in een aparte thuisaccu.’

ongeveer een park van 120.000 stekkerauto’s. Willen we de CO2-doel-

Om over dit soort innovatieve publieke laadoplossingen na te denken,

stellingen halen, dan zou dit betekenen dat zo rond 2035 alle nieuw ver-

voorstellen te lanceren en de ontwikkelingen op dit gebied te versnel-

kochte personen- en bestelauto’s elektrisch aangedreven moeten zijn.’

len, is binnen het Formule E-Team het Nationaal Kennisplatform Laad-

Het is volgens Benning bovendien onzeker of ons elektriciteitsnetwerk

infrastructuur (NKL) actief. Tot de deelnemers aan dit platform beho-

wel geschikt is om de benodigde laadcapaciteit te bieden. ‘Dit vereist

ren netbeheerders, overheden, energieleveranciers, marktpartijen en

dus op zijn minst nieuwe en slimme laadtechnologieën. Ook andere

kennisinstellingen. Ook RAI Vereniging is als een van de stakeholders

ontwikkelingen zoals rijden op waterstof en duurzame biobrandstoffen

nauw betrokken bij de activiteiten van NKL.

GO! 30

EYE CATCHER lageweg

Trek, Giant en Intersense Bikes Parts winnaars Fiets Awards 2017 De Sensa Superlite Disc van Intersense Benelux is verkozen tot Fiets van het Jaar 2017. De titel voor de E-bike ging naar de Giant Prime E+2 en Trek Benelux wist met de Super Commuter+ 8S de titel Speed E-bike van het Jaar in de wacht te slepen. Cube en Cannondale werden uitgeroepen tot winnaars van respectievelijk de MTB en Racefiets van het Jaar 2017.

De winnaars ontvingen de bij de

afmontage en de strakke afwer-

juryrapport de Cube Reaction

voorsprong om in dit veld als

prestigieuze prijzen behorende

king. Over de Giant Prime E+2

GTC One een ‘buitengewone

­eerste te eindigen.’ De verkiezing

oorkondes uit handen van jury-

zegt de jury: ‘het hele plaatje

high tech fiets die terecht tot

‘Fiets van het Jaar’ wordt georga-

voorzitter Jack Duis begin april

klopt, eigentijds ontwerp, aan-

MTB van het Jaar is gekozen en

niseerd door RAI Vereniging en

De winnaars v.l.n.r.: Jordy Veldhuizen en Joost Mol (Giant); Joop Stiggelbout (Sensa) en Jack Duis (juryvoorzitter) en Olaf Moro en Henk Nienhuis (Trek Benelux). tijdens het Fiets Awards Congres

dacht voor veiligheid en perfecte

roemt de allround rijeigenschap-

vond dit jaar voor de 30ste keer

in Burgers’ Zoo in Arnhem.

rijeigenschappen.’ Veel lof was er

pen van de Cannondale SuperSix

plaats. Doel is om de fiets­

De jury kwalificeerde de Sensa

voor de Trek Super Commuter+

Evo Hi-Mod Disc Ultegra Di2.

industrie te stimuleren tot pro-

Superlite Disc als een fiets met

8S, een speed e-bike die uitblinkt

‘De snel schakelende Shimano

ductvernieuwing en zo de kwali-

‘waanzinnige rijeigenschappen’

in rijervaring, zowel op hoge als

Di12 en de schijfremmen geven

teit van de fiets en het fietsplezier

en prees ook de kwaliteit van de

lage snelheid. Tot slot noemt het

deze Racefiets van het Jaar net de

verder te verbeteren.

NUFAM

Mobiliteitskalender 2017 Bedrijfsbezoek voestalpine Polynorm

Eurobike 30 augustus t/m 2 september

Holland High-Tech House op IAA

30 juni

Internationale tentoonstelling fiet-

12 t/m 17 september

Internationale vakbeurs voor

Bijeenkomst leden van de

sen en e-bikes

Collectieve stand van RAI Auto­

bedrijfswagens, trucks, trailers en

JCG B ­ usiness Club

Friedrichshaven, Duitsland

motive Industry i.s.m. onder andere

carrosseriebouw

IenM, AutomotiveNL en NEVAT

Karlsruhe, Duitsland

Bunschoten

Holland Automotive

28 september t/m 1 oktober

@raivereniging

31

Tweets RAI Vereniging

22 mei

4 mei

Delegatie CONEBI, waaronder collega’s Sacha en Eugène, per deelfiets naar makers verkeersbeleid ­London. Praten over kansen stad/fiets.

19 mei

Brexit mag automotive concurrentiekracht Europese industrie niet ondermijnen, ­waarschuwen ACEA en CLEPA 2 mei

EU-wetgeving CO2-reductie trucks, bussen en trailers stap dichterbij 12 mei

Alarmerend rapport: Nederland slibt volledig dicht 7 april

ACEA presenteert ‘EU Roadmap for Truck Platooning’

Een fiets die accu’s oplaadt en een tractor met wifi

8 mei

Afschaffing fiscale stimulering zakelijke auto’s ­onontkoombaar. Blijf bij EU-beleid en stimuleer ­particulier

6 april

MobiliteitsRAI krijgt positieve reacties 4 april

Arie de Jong, directeur ARN kondigt vertrek aan

EQUIPAUTO

MobiliteitsRAI 2017

Busworld

RAI Verenigingsdag

17 t/m 21 oktober

19 t/m 21 oktober

20 t/m 25 oktober

22 november

Internationaal vakevenement voor

Driedaagse beurs met congres­

Internationale bus en coach

Algemene ledenvergadering

aftersales professionals en diensten

programma voor alle professionals

­tentoonstelling

­gecombineerd met

Parijs

in de mobiliteitsbranche

Kortrijk Xpo, België

RAI Verenigingsdag voor alle leden

RAI Amsterdam

GO!ROUND

gswereld ­ rukte de reinigin ni ju 1 en ei m Op 31 veeg-, zuig-, tad de nieuwste lys Le in om t ui massaal /producten te andere voertuigen ­borstelwagens en en, een initiatief ReinigingsDemoDag De . en er str on m de van RAI inigingsvoertuigen Re g lin de af de van roeid tot dé lopen jaren uitgeg ge af de is , NL rie igings­ ­Carrose de afval- en rein or vo s ur be de en reinigingstoonaangev n gemeentelijke va s er ig rd oo nw sector. Vertege valverwerkers en waterschappen, af s, cie in ov pr n, ste dien t evenement konden tijdens he en ijv dr be e nt wa nds en ­ aanver eën, noviteiten, tre gi lo no ch te ste at de la n. lf zien en ervare ontwikkelingen ze