Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

MOBILITEITSPERSPECTIEF 2023 - 2030

EEN OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE MOBILITEITSONTWIKKELINGEN IN NEDERLAND IN DE KOMENDE JAREN JUNI 2023

DOELSTELLING

RAI Vereniging is de brancheorganisatie van ondernemingen die actief zijn in de verschillende sectoren van de mobiliteitsindustrie. Producenten en importeurs van personen- en vrachtauto’s, aanhangwagens en opleggers, carrosserieën en speciale voertuigen, motorfietsen en scooters, bromen snorfietsen en fietsen en de leveranciers van onderdelen en van garage-uitrusting maken alle deel uit van de mobiliteitssector. Soms hebben zij dezelfde en soms tegengestelde belangen.

De besturen van de verschillende secties binnen RAI Vereniging hebben hun strategische doelstellingen en hun standpunten vastgelegd in zogenaamde position papers en Objectives, Goals, Strategies en Measures (OGSM’s).

Het overkoepelende Hoofdbestuur van RAI Vereniging wil eveneens haar positie bepalen in de belangrijkste dossiers waar de mobiliteitssector de komende jaren mee te maken krijgt.

Doel van het Mobiliteitsperspectief 2023 – 2030 is om een concreet beeld te schetsen van hoe de mobiliteit er tussen nu en 2030 uit zal gaan zien. Het gaat hierbij om maatschappelijke en technologische ontwikkelingen, wetgeving en de impact die deze bewegingen en veranderingen kunnen hebben op de

2

Doelstelling

“Duurzame mobiliteit houdt in dat er een evenwicht wordt bereikt tussen bereikbaarheid, economie, leefmilieu en klimaat.” bedrijfsvoering van de leden van RAI Vereniging. Deze informatie kan als input dienen voor een meerjarenstrategie van RAI Vereniging. Op die manier is het mogelijk om een gezamenlijke toekomstperspectief te creëren vanuit de verschillende secties van RAI Vereniging. De horizon hierbij is 2030. Het Mobiliteitsperspectief 2023 – 2030 kan bovendien bijdragen aan het up-to-date houden van de meerjarenstrategieën (OGSM’s) van de afzonderlijke secties.

Mobiliteit Mobiliteit is de mogelijkheid van personen en goederen om zich gemakkelijk te verplaatsen van de ene plaats naar de andere. Mobiliteit kan worden beschouwd als een combinatie van technologie, infrastructuur en diensten die mensen in staat stellen om hun dagelijkse activiteiten uit te voeren, hun levensstijl te verbeteren en hun economische en sociale doelen te bereiken.

Mobiliteit is van vitaal belang voor het economisch functioneren van de samenleving. Mobiliteit omvat zowel individuele verplaatsingen als collectieve vervoersoplossingen, zoals openbaar vervoer, fietsen en carpoolen.

Mobiliteit heeft echter ook een keerzijde. Te veel mobiliteit zorgt voor files en vertragingen. Hierdoor nemen de reistijden en de onbetrouwbaarheid van de reisduur toe en komt de bereikbaarheid van de economische kerngebieden in Nederland onder druk te staan. Daarnaast kan mobiliteit nadelige effecten hebben op de gezondheid van mensen en op de kwaliteit van natuur en milieu, onder andere door de uitstoot van schadelijke stoffen en de productie van geluid. Duurzame mobiliteit houdt dan ook in dat er een evenwicht wordt bereikt tussen bereikbaarheid, economie, leefmilieu en klimaat.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

3

INLEIDING

Deze rapportage belicht allereerst de belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen in de komende jaren. Die hebben namelijk invloed op de mobiliteit.

Vervolgens komen de meest in het oog springende ontwikkelingen in de mobiliteitsbranche aan de orde. In vijf hoofdstukken worden de voornaamste mobiliteitstrends in de jaren tot en met 2030 besproken.

Behalve een beschrijving van de manier waarop deze trends zich naar alle waarschijnlijkheid zullen manifesteren wordt er ook een overzicht gegeven van de belangrijkste consequenties van die trends voor de verschillende marktsectoren, namelijk: productie/ research and development (r&d) sales, aftersales en end-of-life/ recycling.

Ten slotte eindigt ieder hoofdstuk met een overzicht van de standpunten van de verschillende secties met betrekking tot de verschillende trends.

4

Inleiding

End-of-life / recycling

Productie / Research & Development

Aftersales

Sales

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

5

MANAGEMENT­­ SAMENVATTING

De mobiliteitssector bevindt zich in een ingrijpende transitiefase. De overgang van de conventionele verbrandingsmotoren van fossiele brandstoffen naar elektrisch aangedreven voertuigen is de afgelopen jaren goed op gang gekomen en zal de komende jaren in een stroomversnelling komen. Deze transitie doet zich gelden in alle sectoren waarin leden van RAI Vereniging actief zijn en kan ingrijpende gevolgen hebben voor hun business modellen.

De elektrificatie van de mobiliteitssector leidt tot nieuwe spelers op de markt. Dit zorgt voor veranderingen in de bestaande marktstructuren en distributienetwerken.

Elektrische voertuigen hebben bovendien ander en minder onderhoud nodig, wat ook weer zal zorgen voor nieuwe verhoudingen in de markt. Voor de toeleveringsindustrie in Nederland is het essentieel om aansluiting te houden bij de ontwikkeling van nieuwe kennis en technologieën, met name op het terrein van (zware) batterijen. Kritische

6

Managementsamenvatting

succesfactor in dit proces is de beschikbaarheid van een adequaat laadnetwerk dat zal kunnen voorzien in de snel groeiende vraag naar elektriciteit in de komende jaren. Naast batterij-elektrisch aangedreven voertuigen zullen echter ook hernieuwbare brandstoffen en waterstof-elektrische voertuigen een rol gaan spelen in het streven om de klimaatdoelstellingen te realiseren.

Rijdende computers Voertuigen worden steeds meer rijdende computers. Toegang tot de data die deze voertuigen genereren wordt essentieel voor het kunnen onderhouden en repareren van de voertuigen en het ontwikkelen van nieuwe mobiliteitsdiensten in de vorm van Mobility as a Service (MaaS). Met name in de personenautosector zijn de belangentegenstellingen tussen het OEM-kanaal en de onafhankelijke aftermarket groot en zal er de komende jaren nog een hevige discussie worden gevoerd over de voertuig- en berijdersdata en de voorwaarden waaronder die worden ge-

“It is not the strongest species that survive, nor the most intelligent, but the ones most responsive to change.”

deeld. Binnen de zware bedrijfswagensector worden voertuigdata al veel gedeeld tussen partijen voor het onderhoud van de vrachtwagens en trailers.

Verstedelijking Nederland zal de komende jaren verder verstedelijken. Dit leidt met name in de binnensteden tot problemen in de mobiliteit. Om het leefklimaat in de binnenstad te verbeteren komen er steeds strengere milieu-eisen voor het verkeer en wordt het autogebruik in de binnenstad ontmoedigd. Nieuwe hybride-elektrische voertuigen, de zogenaamde Light Electric Vehicles (LEV’s), zorgen voor toenemende drukte op het fietspad. Door de groeiende snelheidsverschillen neemt de verkeersonveiligheid toe. De overheid probeert deze negatieve ontwikkeling in goede banen te leiden met een nieuw Nationaal Toelatingskader voor LEV’s, maar aangezien dit toelatingskader slechts nieuwe voertuigen in bestaande kaders probeert te voegen zal dit waarschijnlijk geen afdoende oplossing zijn.

RAI Vereniging heeft daarom een voorstel gedaan voor een nieuwe, meer toekomstbestendige voertuigindeling die rekening houdt met de nieuwe vervoersvormen en die moet leiden tot een grotere verkeersveiligheid in de steden. Toepassing van ADAS systemen zal naar verwachting eveneens een positief effect hebben op de verkeersveiligheid. Terugdringing van het autogebruik in de steden en de ontwikkeling van MaaS diensten biedt kansen voor fietsen, scooters en motoren voor het woon-werk verkeer.

Van bezit naar gebruik Ten slotte zal ook de verschuiving van het bezit naar het gebruik van voertuigen de komende jaren de mobiliteit in Nederland in hoge mate gaan bepalen. Private lease en deelconcepten zitten in de lift en hebben belangrijke consequenties voor de verhoudingen in de markt van nieuwverkoop en het onderhoud van deze voertuigen. Naarmate de aanbieders van private lease voertuigen en share concepten hun marktpositie versterken zullen zij immers scherper kunnen onderhandelen bij de inkoop van nieuwe voertuigen en onderhoudscontracten.

Niet alleen de leden van RAI Vereniging, maar ook het hoofdbestuur en de besturen van de verschillende secties binnen RAI Vereniging zullen op deze veranderingen in hun markt in moeten spelen.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

7

MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN

Mobiliteit is geen losstaand gegeven.

Om te bepalen in welke richting de mobiliteit zich de komende jaren zal bewegen moet eerst worden vastgesteld wat de komende jaren de meest dominante maatschappelijke ontwikkelingen zullen zijn.

Klimaatverandering Klimaatverandering staat op dit moment bij ongeveer alle beleidsmakers bovenaan. Om te voorkomen dat de gemiddelde temperatuur meer dan 1,5 graad zal stijgen tot 2050, als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen, zijn ingrijpende maatregelen nodig die voelbaar zullen zijn in alle lagen van de maatschappij.

Bewuster leven Een tweede beweging, die nauw samenhangt met de toenemende aandacht voor het milieu, is het streven naar bewuster en gezonder leven. Er is een groeiende behoefte om meer duurzaam te leven, een betere balans aan te brengen tussen werk en privé en meer aan-

8

Maatschappelijke ontwikkelingen

dacht te geven aan zelfontplooiing. Bewuster leven uit zich in toegenomen belangstelling voor ‘mindfulness’, gezonder eten en meer bewegen, Op het gebied van mobiliteit uit deze ontwikkeling in een toenemende bewustwording van de impact van reizen op het milieu, bewuster te kiezen of een reis afgelegd moet worden en op welke manier, vliegschaamte en het idee om de stad terug te geven aan de bewoners door het aanpassen van de infrastructuur.

Deeleconomie In het verlengde van de klimaatverandering en gezonder leven gaan mensen ook bewuster met spullen om. Bezit is niet meer zaligmakend, het gaat om het gebruik. De verwachting is dan ook dat de deeleconomie in belang zal toenemen.

The Internet of Things Een vierde relevante maatschappelijke trend betreft “The Internet of Things”. Mensen en apparaten zijn voortdurend met elkaar verbonden via het internet, 24 per dag, 7 dagen per week en 52 weken per jaar. In 2030 zullen

Klimaat­ verandering Vergrijzing

Bewuster leven

Urbanisatie

Deeleconomie Internet of Things

er circa 8,5 miljard mensen op aarde zijn en 500 miljard apparaten die met elkaar verbonden zijn. Alles communiceert met elkaar.

Urbanisatie Verder heeft de verdergaande verstedelijking een grote maatschappelijke impact. Mensen zijn de afgelopen jaren steeds meer naar de steden getrokken en zullen dit in de komende

tijd blijven doen, omdat zij willen wonen in de buurt van voorzieningen zoals scholen, ziekenhuizen en theaters. Dit betekent dat er steeds meer nieuwe woonwijken worden gebouwd aan de rand van bestaande steden, niet op het platteland. Steden zullen de komende jaren dan ook verder groeien, niet alleen in de Randstad maar ook in de provincies.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

9

Maatschappelijke ontwikkelingen De laatste maatschappelijke ontwikkeling die in het kader van dit project van belang is betreft de verdergaande vergrijzing van Nederland. De vergrijzing is een van de grootste sociale en economische uitdagingen van de 21e eeuw voor de Europese samenleving. In 2030 is een kwart van de Nederlandse bevolking ouder dan 65 jaar.

Dit stelt allerlei nieuwe eisen aan de maatschappij en zal een belangrijke financiële wissel trekken op de samenleving. Van de jaarlijkse overheidsbegroting van 400 miljard euro wordt nu al ruim 200 miljard euro aan zorg en sociale zekerheid uitgegeven.

Deze uitgaven zullen naar verwachting alleen nog maar verder toenemen.

De vergrijzing heeft een negatieve uitwerking op de Nederlandse economie.

Vanwege de vergrijzing neemt het ‘beroepsgeschikte’ deel van de bevolking af.

Hier komt bij dat de ouderen die nog wel werken over het algemeen minder uren werken dan jongeren. De lange termijn verwachting van het CPB is dan ook dat het

10

Maatschappelijke ontwikkelingen

overheidstekort oploopt tot 3,5 procent van het bbp in 2030 en dat de staatschuld tussen 2025 en 2030 met zo’n 8 procentpunt tot 61 procent van het bbp zal stijgen.

CPB Kerngegevenstabel Volume bbp en bestedingen

2022-2025

2026-2030

2,3

1,2

2022-2025

2026-2030

Beroepsbevolking (%)

1

0,2

Werkzame beroepsbevolking (%)

0,9

0

Werkloze beroepsbevolking (niveau in duizenden personen)

445

540

Werkloze beroepsbevolking (niveau in % beroepsbevolking)

4,4

5,3

Werkgelegenheid (in uren, %)

1,4

-0,1

2022-2025

2026-2030

EMU-saldo (% bbp)

-2,9

-3,5

EMU-schuld (ultimo jaar, % bbp)

53,1

61

Collectieve lasten (% bbp)

38,6

39,5

Bruto collectieve uitgaven (% bbp)

45,1

46,6

2022-2025

2026-2030

€ 1.052

€ 1.236

Bevolking

17.980.000

18.480.000

Beroepsbevolking

10.035.000

10.140.000

55,8

54,9

Bruto binnenlands product (bbp, economische groei, %) Arbeidsmarkt

Arbeidsmarkt

Collectieve sector Bruto binnenlands product (bbp, in miljarden euro’s)

% beroepsbevolking van bevolking

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

11

MOBILITEITSTRENDS

Maatschappij en mobiliteit beïnvloeden elkaar. De beschreven maatschappelijke ontwikkelingen komen op een aantal manieren terug in de mobiliteit.

De belangrijkste veranderingen die RAI Vereniging voor de periode 2023 – 2030 ziet zijn: 1. De transitie naar andere, meer duurzame vormen van energie.

2. Een verdere groei van de ‘connected vehicles’.

3. Een voortgaande verschuiving van het belang van het bezit van een voertuig naar het gebruik er van.

4. De wijze waarop de infrastructuur van binnensteden wordt ingericht verandert om zo meer tegemoet de komen aan de huidige behoeften en wensen van de samenleving.

5. Nieuwe partijen gaan de verschillende markten van de mobiliteitssector betreden met gevolgen voor de bestaande marktstructuren.

Deze trends worden in de komende hoofdstukken nader beschreven. Daarbij wordt tevens inzicht gegeven in de belangrijkste impact die deze naar verwachting zullen hebben op de verschillende sectoren van de mobiliteitsindustrie en de uiteenlopende belangen van de achterban van RAI Vereniging.

12

Mobiliteitstrends

1

Transitie naar vormen van duurzame energie

2 Connected vehicles

5 Nieuwe toetreders 3 Bezit versus Gebruik

4 Stedelijke inrichting

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

13

1

TRANSITIE NAAR DUURZAME ENERGIE

De ontwikkeling naar duurzame mobiliteit is naar alle waarschijnlijkheid de trend die in de komende jaren de meeste impact zal hebben op de mobiliteitssector. Vrijwel alle sectoren hebben op dit moment te maken met de overgang van verbrandingsmotoren naar elektrische aandrijvingen.

Interne verbrandingsmotoren zijn afhankelijk van fossiele brandstoffen, maar de olievoorraden zijn eindig en het gebruik van fossiele brandstoffen is schadelijk voor het milieu vanwege de uitstoot van CO2, stikstof en fijnstof. De transitie naar duurzame energie zal de komende jaren met name op de volgende manieren tot uitdrukking komen:

•

Verdere elektrificatie van voertuigen Groeiend belang van waterstof Toenemend belang van hernieuwbare brandstoffen Aanleg van een adequate laad- en tankinfrastructuur is een kritische succesfactor Verhevigde strijd om beschikbare grond-

14

Transitie naar duurzame energie

• • • •

•

stoffen, met name voor de lithium-ion accu’s Kennisvoorsprong in accutechnologie wordt essentieel

De transitie naar duurzame brandstoffen wordt sterk gestimuleerd door Europese en nationale overheden met steeds strenger wordende wetgeving op het gebied van klimaatdoelstellingen. Het EU-plan Fit for 55 heeft nu als doelstelling om de CO2 -uitstoot in 2050 met maar liefst 95 procent gereduceerd te hebben en fabrikanten worden aan strenge wetgeving onderworpen om deze doelstelling ook daadwerkelijk te realiseren.

Bij personenauto’s is er een duidelijke verschuiving naar elektrische voertuigen met batterijen (BEV) ingezet. Naast batterij elektrische aandrijving is ook waterstof elektrisch een veelbelovende aandrijving, met name voor het vrachtvervoer. Verbrandingsmotoren (diesel) zullen echter naar verwachting de komende jaren nog de primaire krachtbron blijven voor de zware bedrijfswagens.

Om aan de eisen voor emissievrije zones te

voldoen, zal hybridisering van de dieselmotoren in het vrachtverkeer dan wel noodzakelijk zijn. De Europese Commissie heeft onlangs bepaald dat in 2040 de CO2-uitstoot van nieuwe vrachtwagens met 90 procent moet zijn teruggebracht (t.o.v. 2019). Met name in de scooterbranche gaat de elektrificatie momenteel snel: bijna de helft van de nieuw verkochte scooters is momenteel elektrisch aangedreven. Hiermee loopt de sector ver vooruit in de transitie van fossiele brandstofmotoren naar zero-emissie motoren.

Kritische succesfactor in de transitie naar elektrisch rijden is een adequate laadinfrastructuur. De aanleg van de benodigde 1 à 2 miljoen laadpunten is een grote maatschappelijke opgave waarvoor de komende jaren aanzienlijke investeringen in het elektriciteitsnetwerk zullen moeten plaatsvinden.

Om niet geheel afhankelijk te zijn van de elektrificatie van voertuigen moet er de komende jaren ook worden geïnvesteerd in het gebruik van hernieuwbare brandstoffen.

Hernieuwbare brandstoffen kunnen worden gemaakt op basis van afval, gewassen en energieteelt zoals algen en behoren tot de circulaire brandstoffen: ze nemen CO2 op, geven die af bij verbranding en nemen die bij groei weer op. Het grote voordeel van hernieuwbare brandstoffen is met name dat ze nu al kunnen worden ingezet om het bestaande wagenpark te verduurzamen.

De opkomst van alternatieve aandrijftechnologieën zal waarschijnlijk een grote impact hebben op de onderhouds- en repara-

tiemarkt. Elektrische voertuigen bevatten minder slijtagedelen en hebben vanwege de elektrische aandrijving minder onderhoud nodig. Naar schatting zal de onderhouds- en reparatiemarkt in 2030 dan ook met ruim 10 procent zijn afgenomen. Daarnaast vergt het onderhoud van een elektrisch voertuig andere (elektrotechnische) kennis en vaardigheden van monteurs.

Elektrificatie doet zich zelfs voor bij vervoersmiddelen die voorheen niet voorzien waren van een motor. E-bikes en speed pedelecs zijn in hoog tempo bezig de traditionele fiets in Nederland te vervangen. Het argument hierbij is niet zozeer de duurzaamheid als wel het gebruiksgemak dat het fietsen met een elektromotor biedt. E-bikes maken bovendien Ontwikkeling brutomarge adresseerbare markt voor reparatie en onderhoud, gecorrigeerd voor inflatie (€mln.), 2016-2030 PROGNOSE

-11% 2.836

2.530

2.276

2016

2021

2030

Ontwikkeling brutomarge adresseerbare markt voor reparatie en onderhoud, inclusief inflatie (€mln.), 2016-2030

+15%

2.276

2016

2.836

2021

PROGNOSE

3.256

2030

De adresseerbare reparatie en Bron: WESP, CBS, BOVAG, Feedbackmarkt uit interviews,voor KPMG analyse. onderhoud krimpt met ‘41% tot 2030, door de ingroei van elektrische auto’s met een lagere prijs en marge per contactmoment

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

15

het fietsen over langere afstanden mogelijk, waardoor berijders er tot op hogere leeftijd gebruik van kunnen blijven maken. De verwachting is dat het gebruik van de e-bike in de komende jaren nog verder zal toenemen.

De elektrificatie van de mobiliteitssector heeft eveneens tot gevolg dat er een strijd is losgebarsten om de grondstoffen die nodig zijn voor de productie van lithium-ion accu’s.

De plannen van de Europese Commissie dat er vanaf 2035 binnen de Europese Unie

alleen nog maar zero-emissie auto’s verkocht mogen worden leiden er bijvoorbeeld toe dat de benodigde hoeveelheid lithium in de EU in 2030 naar verwachting achttien keer zo groot zal zijn, en in 2050 zelfs zestig keer zo groot. Momenteel zijn Australië, China, Congo en Chili de belangrijkste leveranciers van grondstoffen. Om minder afhankelijk te worden van externe markten wil de Europese Commissie de winning van grondstoffen voor lithium ion accu’s in de Europese Unie aanzienlijk gaan uitbreiden.

Productie van grondstoffen voor lithium-ion accu’s, 2020

16

Transitie naar duurzame energie

yc rec

/

• Accutechnologie essentieel voor toeleveringsindustrie • Strijd om grondstoffen • Hybridisering ICE aandrijflijnen • Waterstof langere aanlooptijd nodig • Euro 7 met emissie-eisen voor elektrische auto’s (fijnstof, vanaf 2025) • Ecodesign, duurzaam ontwerpen van productie-activiteiten • Productie terug naar Europa.

ling

D R&

les

• Daling onderhoudsmarkt, elektrische motoren hebben minder onderhoud nodig • Minder vervangingsonderdelen (-20%) • Diagnostische apparatuur steeds belangrijker • Andere opleiding monteurs noodzakelijk • Nieuwe batterijconcepten, bijvoorbeeld wisselstations, leasebatterijen • Instructies en opleidingen voor veilig werken aan voertuigen met nieuwe aandrijftechnologieën noodzakelijk.

les

Transitie naar vormen van duurzame energie

er Aft sa

Prod uc ti

e/

End-o f-li fe

• Intrede van lifecycle management, circulaire economie. Vanaf productieproces rekening houden met recyclebaarheid producten • Kostbare grondstoffen recyclen • Producentenaansprakelijkheid • Right to Repair bepaalt dat elektronische apparaten gerepareerd moeten kunnen worden in plaats van alleen gerecycled.

Sa

• Meer dan de helft van nieuwverkoop personenauto’s is volledig elektrisch • Nieuwe toetreders met nieuwe distributie-concepten • Nieuwe voertuigconcepten, met name LEV’s • Laadnetwerk kritische succesfactor • Hybridisering HCV/LCV belangrijk voor ZES • ICE blijft belangrijk voor HCV via hernieuwbare brandstoffen • Elektrificatie scooters essentieel voor gezond leefklimaat binnensteden • Overheidsbeleid gericht op promoten duurzame vormen van transport. Stimulering (e) fietsgebruik.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

17

1

TRANSITIE NAAR DUURZAME ENERGIE:

STANDPUNTEN

Het is de uitgesproken ambitie van RAI Vereniging om op het gebied van duurzaamheid de klimaatdoelstellingen van Parijs op een realistische manier helpen te bereiken. Vorig jaar heeft de Europese Commissie een gedurfde ambitie neergezet om tegen 2030 in de hele Europese Unie minstens 30 miljoen emissievrije auto’s en 80.000 emissievrije vrachtwagens op de weg te hebben.

Deze ambitie kan volgens RAI Vereniging het beste worden bereikt met een slim en Europees afgestemd transitiepad van fossiele brandstoffen naar zero-emissie aandrijving. Belangrijk hierbij is om het beleid aangaande personenauto’s, bestelwagens en zware bedrijfswagens niet volledig te focussen op elektrische voertuigen, maar ook ruimte te bieden aan zuinigere voertuigen. Denk aan (plugin) hybride voertuigen die al dan niet gebruik maken van hernieuwbare brand-

18

Transitie naar duurzame energie

stoffen en voertuigen die door waterstof worden aangedreven. De laad- en tank­ infrastructuur is een tweede kritische succesfactor. Een succesvolle uitrol van nieuwe technologieën slaagt alleen als er een adequate laad- en tankinfrastructuur wordt gerealiseerd. Hiervoor zijn aanpassingen aan het energienetwerk noodzakelijke en is er op grote schaal intelligente oplaadinfrastructuur met decentrale energieopwekking en -opslag nodig.

De Europese brancheorganisatie voor fietsen heeft bij de Europese Commissie benadrukt dat fietsen een essentiële rol moeten spelen bij de verwezenlijking van de ambitieuze doelstellingen van de Green Deal. Meer gebruik van fietsen in heel Europa is verreweg de meest effectieve maatregel om dit te helpen bereiken en om de Green Deal van de EU te versnellen.

De elektrificatie gaat het snelst in de markt van de bussen voor het openbaar vervoer, voornamelijk omdat de overheid in sterke mate de aanbestedingen bepaalt en OV-bussen een voorspelbaar gebruik hebben waardoor het opladen geen problemen hoeft op te leveren.

Daarnaast behoren bromfietsen en snorfietsen tot de vervoersmiddelen waar de elektrificatie zeer snel gaat. Bijna de helft van de nieuw verkochte scooters is inmiddels elektrisch. Aanvankelijk was er zelfs sprake van een convenant met de Nederlandse overheid waarbij de scootersector haar maatschappelijke verantwoordelijkheid toonde door toe te zeggen dat vanaf 2025 alleen nog elektrische nieuwe scooters in Nederland op de markt gebracht zouden worden.

Aangezien de Nederlandse overheid haar toezeggingen in dit convenant niet kon nakomen is het convenant (voorlopig?) opgezegd. Ook in de motorsector is de introductie van elektrische en geluidsarme motorfietsen gestart. Vooral voor mobiliteit in de steden kunnen elektrische motoren een belangrijke aanwinst zijn. De vraag is echter vooralsnog beperkt. Dit komt onder meer vanwege de nog relatief hoge prijs. Aanschafsubsidies of fiscale stimulering kunnen een belangrijke rol spelen in de doorbraak van de elektrische motorfiets, net zoals in de introductieperiode is gebeurd met personenauto’s.

Het elektrificatieproces is de afgelopen jaren ook in de carrosseriebranche in een stroomversnelling gekomen. In vrijwel alle geledingen zijn carrosserieen trailerbouwers volop actief met het vergroenen van hun producten en spelen zij op die manier in op de CO2-reductieplannen zoals beoogd in het Europese ‘Fit for 55’ programma. Ontwikkelingen die hier op aanhaken zijn bijvoorbeeld de opmars van elektrisch gekoelde trailers en bakwagens, aandrijfassen die energie opwekken, elektrische powerpacks voor het aandrijven van een autolaadkraan en andere elektrisch aangedreven opbouwen. Dit elektrificatieproces zal zich de komende jaren in een versneld tempo voortzetten.

Binnen de aftermarket benadrukt men dat op het gebied van CO2- en emissie-

vriendelijke brandstoffen er naast duurzame waterstof en elektriciteit zeer veel andere ontwikkelingen en initiatieven gaande zijn, zoals HVO, e-fuels, synthetische brandstoffen, GTL en alkylaatbrandstoffen. Grote voordeel van deze brandstoffen is dat ze direct toepasbaar zijn in het huidige wagenpark en de bestaande infrastructuur en daarmee van grote toegevoegde waarde kunnen zijn binnen de totale energietransitie. Door het professioneel en vakkundig onderhouden en repareren van vervoersmiddelen beperken de aftermarket bedrijven zo veel mo-

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

19

gelijk het onnodig en voortijdig afdanken van vervoermiddelen en wordt onnodig grondstoffen- en materiaalgebruik voorkomen. Dankzij het vakmanschap van monteurs is de aftermarket in staat om auto’s op een duurzame manier veilig mobiel te houden en bevordert op die manier de circulaire economie.

De equipment leveranciers spelen eveneens een belangrijke rol in het bereiken van de duurzaamheidsdoelstellingen. De bedrijven leveren technisch hoogwaardige werkplaatsequipment en diagnose- en testapparatuur die onmisbaar zijn voor het optimaal onderhouden en repareren van personenauto’s, bestelwagens, vrachtwagens, opleggers en trailers in Nederland. Met behulp van deze werkplaatsapparatuur kunnen dealers, onafhankelijke autobedrijven, fast fitters en schadeherstelbedrijven er voor zorgen dat het Nederlandse wagenpark tot het best onderhouden wagenpark van Europa behoort.

duurzame energiedragers mogelijk te maken. In het algemeen is men het erover eens dat er niet één enkel transitiepad naar duurzame mobiliteit bestaat. Om de toekomstige CO2- doelstellingen tegen de laagst mogelijke kosten te halen zullen alle energiedragers die kunnen bijdragen nodig zijn. De industrie beschouwt drie energiedragers als meest veelbelovend, namelijk: hernieuwbare elektriciteit, hernieuwbare waterstof en e-brandstoffen.

De Nederlandse auto-industrie richt zich voornamelijk op zware voertuigen (vrachtwagens en bussen), waardoor op het gebied van accutechnologie de focus ligt op de nichemarkt van zware accu’s. Het Nederlandse Battery Competence Centre richt zich op de assemblage van accupakketten en heeft een proeftuinfunctie.

Om minder afhankelijk te zijn van kwetsbare landen waar de grondstoffen voor accu’s worden gedolven en de mondiale voetafdruk met betrekking tot de circulaire economie van zware accu’s te verbeDe auto-industrie staat de komende teren, is het onderzoek naar alternatieve jaren voor enorme uitdagingen om bij te grondstoffen en/of nieuwe accutechdragen tot klimaatneutrale mobiliteit in nologieën een belangrijke toekomstige 2050. Om deze doelstelling te realiseren activiteit. Voor accutechnologieën is is een geïntegreerde systeemaanpak nohet cruciaal dat Nederlandse innovaties dig. Vanuit een sectoroverschrijdend well- aansluiten bij Europese onderzoeks- en to-wheel perspectief is het essentieel dat ontwikkelingsprogramma’s om integratie de huidige transitie in de energiesector van Nederlandse technologieën in prode toekomstige voertuigtechnologieën ducten voor de Europese en mondiale ondersteunt door beschikbaarheid van markt mogelijk te maken.

20

Transitie naar duurzame energie

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

21

2

CONNECTED VEHICLES

‘Connected vehicles’, oftewel verbonden voertuigen, zijn uitgerust met draadloze communicatiemogelijkheden, waardoor ze gegevens kunnen delen met andere voertuigen, wegen en infrastructuur, maar ook met bestuurders, passagiers en voetgangers.

Dankzij deze technologie kunnen voertuigen met elkaar en met de infrastructuur om hen heen in verbinding staan. Dit verhoogt het comfort en het gebruiksgemak voor de consumenten, verbetert producten en diensten en draagt bij tot het vergroten van de verkeersveiligheid, het verminderen van het brandstofverbruik en het vergemakkelijken van verkeersbeheer en parkeren.

Verbonden voertuigen geven bestuurders toegang tot real-time gegevens over hun voertuigen en de wegen waarop ze rijden.

Dit kan hen helpen beslissingen te nemen die hen veilig en efficiënt op de weg houden. Aangesloten voertuigen helpen ook

22

Connected vehicles

verkeersopstoppingen te verminderen en de verkeersveiligheid te verbeteren door bestuurders te waarschuwen voor potentiële gevaren en alternatieve routes aan te bieden. Ten slotte kunnen connected vehicles bijdragen aan het reduceren van de uitstoot, het verbeteren van de brandstofefficiëntie en bestuurders informatie verschaffen over de meest efficiënte routes. De verwachte groei van de waarde van voertuiggegevens en gedeelde mobiliteit wordt geraamd op meer dan 1,5 triljoen USD tegen 2030.

Met betrekking tot connected vehicles, oftewel voertuigen die via het internet met vele partijen kunnen communiceren zijn de volgende ontwikkelingen de komende jaren van belang: • Data uit voertuigen essentieel • Toename Advanced Driver Assistance Systems (ADAS) • Groei van MaaS en sharing concepten

Connectiviteit Voertuig-voertuig (V2V) en voertuig-infrastructuur (V2I) communicatie zal steeds gebruikelijker worden, waardoor voertuigen met elkaar en met de omliggende infraToepassingsgebieden van connected vehicles

structuur zoals bijvoorbeeld verkeerslichten kunnen communiceren. Dit zal de veiligheid verbeteren en verkeersopstoppingen verminderen.

Thuis Wegenwacht

Infotainment

Internettoegang

Verkeersinformatie

Motordiognose

Navigatiesysteem Weginfrastructuur

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

23

Autonoom rijden Autonome voertuigen worden in hoog tempo ontwikkeld en zullen naar verwachting binnen het komende decennium op grote schaal beschikbaar zijn. Autonome auto’s vertrouwen op sensoren, camera’s en andere technologieën om te navigeren en te reageren op hun omgeving.

Bij zelfrijdende voertuigen wordt er onderscheid gemaakt tussen zes niveaus. Deze niveaus lopen van 0 = no automation tot 5 = full automation. Bij de eerste drie niveaus houdt de bestuurder de omgeving zelf in de gaten, bij de overige drie niveaus monitort een automatisch systeem de rijomgeving.

Vijf niveaus van autonoom rijden

Bron: SAE International

24

Connected vehicles

Er wordt wereldwijd getest met zelfrijdende voertuigen. De technologie is voor 95 procent gereed. De uitdagingen liggen vooral in het complexe stadsverkeer en in het omgaan met fietsers en voetgangers. Zowel qua toelating van voertuigen tot de openbare weg als qua verkeersregels moet er nog veel worden geregeld voordat zelfrijdende voertuigen op grote schaal de weg op kunnen.

De verwachting is dat de volledig autonome auto in 2030 nog geen gemeengoed is; wel zijn auto’s tegen die tijd nog slimmer geworden.

Over the Air onderhoud Over the Air onderhoud zal de komende jaren naar verwachting een significante impact hebben op de onderhouds- en reparatiemarkt. Continue gegevensuitwisseling tussen voertuig en onderhoudsbedrijf maakt het mogelijk om diagnose op afstand en voorspellend onderhoud uit te voeren.

Voertuigen hoeven niet meer fysiek aan de werkplaats verbonden te zijn om aanpassingen te doen in de software. Aanpassingen kunnen zelfs veelal tijdens het rijden worden uitgevoerd. Door het voertuig gegenereerde data helpen de veilige en goede werking er van te waarborgen, te controleren, fouten op te sporen en te corrigeren en de functies van het voertuig te verfijnen en te optimaliseren.

Het documenteert ook de systeemstatus van onderdelen in het voertuig, zoals bijvoorbeeld defecte onderdelen, de status van de airbag, stabiliteitscontrole en registreert relevante informatie zoals het aantal omwentelingen, versnelling, snelheid, luchttemperatuur, brandstofpeil of remblokslijtage. Het gebruik van telematica zet autofabrikanten en merkdealers (tijdelijk) op voorsprong. De ‘connected car’ stelt hen in staat om op afstand de status van een auto te lezen en de gebruiker tot actie te verleiden alvorens hij/zij een (potentieel) probleem opmerkt. De telematica biedt eveneens kansen voor leasemaatschappijen en verzekeraars om voertuigdata in te zetten ten behoeve van sturing van hun ROB-stromen, of om op de gebruiker aangepaste diensten aan te bieden. De ‘connected-car’ biedt aggregators (makelaars die zich tussen gebruiker en aftersales aanbie-

der nestelen) kansen om consumenten-apps te ontwikkelen om hun grip op de consument te vergroten.

Met de komst en snelle doorontwikkeling van telematica in auto’s wordt de toegang tot de technische informatie van voertuigen steeds belangrijker voor het succesvol kunnen uitvoeren van onderhoud en reparaties.

Via de standaard diagnoseapparatuur kunnen universele garagebedrijven de meeste databerichten uitlezen, maar met name voor de meer specialistische werkzaamheden is de toegang tot technische informatie buiten het merkkanaal vaak niet optimaal. Voor het kunnen uitvoeren van ‘remote diagnostics’ en eventueel reparatie op afstand is een optimale toegang tot het voertuig essentieel voor de onafhankelijke aftermarket, evenals de beschikbaarheid van de noodzakelijke technische kennis. Daarbij is het van groot belang monteurs te scholen op het vlak van diagnosetechniek, informatietechnologie en omgang met nieuwe hoogwaardige materialen.

Verbeterde efficiëntie Connected voertuigen zullen in staat zijn om verkeersgegevens zoals real-time verkeersomstandigheden en wegcondities te analyseren en hier op te reageren teneinde hun route te optimaliseren en het brandstofverbruik te verminderen.

Verbeterde veiligheid Verbonden voertuigen zullen worden uitgerust met verbeterde beveiligingsmaatregelen ter bescherming tegen cyberaanvallen.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

25

Verbeterde gebruikerservaring Aangesloten voertuigen zullen geoptimaliseerde gebruikerservaringen bieden op het

gebied van bijvoorbeeld infotainmentsystemen, navigatie en een betere toegang tot diensten.

Auto’s zijn tegenwoordig rijdende computers. Ze zijn met internet verbonden, verzamelen en versturen data. Dat kan ten goede komen van het gemak, de veiligheid en het milieu. Enkele voorbeelden:

Technische staat Talloze sensoren die onder meer de motor, het remsysteem en de accu in de gaten houden

Full HD-camera Kan opnames maken, zowel foto’s als korte video’s. Bv. bij een ongeval automatisch een korte video maken

Lidar Gebruikt laserpulsen om de omgeving beter waar te nemen. Bv. om hoge stoepen of voetgangers te detecteren

Radar Gebruikt radiogolven om het bereik, de hoek of de snelheid van een object nauwkeurig te bepalen. Bv. voor adaptieve cruisecontrol

Vehicle 2 infrastructure Uitwisseling van informatie tussen het voertuig en de weginfrastructuur. (camera’s, verkeerslichten, rijstrook-markeringen. straatverlichting, verkeersborden, parkeermeters, enz.)

Ultrasonische sensor Gebruikt geluidsgolven om afstand tot objecten te bepalen. Bv. bij gebruik automatisch inparkeren

TPMS-sensoren Meten de bandenspanning. Sinds 2014 is een dergelijk controlesysteem verplicht.

Bron: FD Research, Visualcapitalist, AECC, ANWB, Statista

26

Connected vehicles

GPS Communiceert met speciale satellieten om de positie en snelheid nauwkeurig te bepalen.

Wordt gebruikt bij navigatiesystemen

Vehicle to home (V2H) Autobatterij inzetten voor laten werken van apparaten in huis. zoals boiler, wasmachine en waterkoker Crashsensoren Bepaalde systemen geven een alarmsignaal om de bestuurder te waarschuwen dat er een aanrijding kan plaatsvinden

Europese Chips Act Microchips spelen een cruciale rol in moderne auto’s, aangezien die worden gebruikt in een groot aantal systemen en subsystemen die verschillende functies van het voertuig besturen. De automobielindustrie is dan ook momenteel de grootste afnemer van microchips in de Europese Unie (EU). Microchips worden gebruikt om de prestaties van de motor en de transmissie te controleren en te optimaliseren en toegepast in verschillende veiligheidssystemen, zoals airbags, stabiliteitscontrole en systemen om botsingen te vermijden. Microchips dienen ook om de aandrijflijn, het batterijbeheer en de oplaadsystemen in elektrische en hybride voertuigen te besturen. Ten slotte zijn microchips te vinden in infotainment- en navigatiesystemen, Advanced Driver Assistance Systems (ADAS) en maken de eerder behandelde connectiviteit mogelijk.

Het aantal microchips in een moderne auto kan variëren afhankelijk van het merk en het voertuigmodel. In 2020 zaten er gemiddeld 500 microchips in een auto met een waarde van 500 USD. Naar verwachting zal het aantal microchips in een auto in 2030 met een factor zes zijn toegenomen tot gemiddeld 3.000. Dit volume komt overeen met een waarde 1.200 USD. De EU tracht de afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers voor microchips, met name China en de Verenigde Staten te verminderen. De EU heeft verschillende strategieën om de productie van microchips in

Wereldwijde productie van chips, in procenten

Europa te ondersteunen en te bevorderen.

Zo gaat de EU investeren in onderzoek en innovatie in de microchipindustrie, waarbij de nadruk ligt op gebieden als geavanceerde lithografie, materiaalwetenschap en kwantumcomputing. Verder werkt de EU aan de ontwikkeling van een sterke en veerkrachtige Europese microchipsindustrie door de Europese productiecapaciteit te vergroten. Met de Europese Chips Act (2022) neemt de EU zich voor uiterlijk in 2030 het wereldwijde marktaandeel in halfgeleiders van 10 procent ten minste te verdubbelen, om zo de technologische soevereiniteit van de EU in de toekomst te verzekeren. Hiervoor is een budget vrijgemaakt van 43 miljard euro.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

27

Toepassingen van microchips

Verwachte omvang halfgeleidermarkt per toepassing (in $ miljard)

EU-marktaandeel in chipproductie per sector (in procent)

Tussen 2022 en 2030 wordt een verdubbeling van de chipvraag verwacht.

In 2030 zal de sector van de halfgeleiders zo’n $ 1 biljoen waard zijn.

28

Connected vehicles

Advanced Driver Assistance Systems (ADAS) Advanced Driver Assistance Systems worden steeds meer onderdeel van nieuwe personenauto’s, bestelwagens en zware bedrijfswagens. Belangrijk doel van ADAS is het terugdringen van files en het verminderen van het aantal dodelijke ongevallen. Dodehoekdetectie, vermoeidheidsherkenning, autonoom noodremmen (AEB) en waarschuwingen voor het onbedoeld verlaten van de rijstrook zijn voorbeelden van ADAS die een cruciale rol kunnen spelen in het terugbrengen van het aantal slachtoffers in het verkeer RAI Vereniging heeft met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en een groot aantal andere mobiliteitsorganisaties het ADAS Convenant getekend. Daarnaast werken deze partijen samen in de ADAS Alliantie die de inzet van geavanceerde rijtaakondersteunende systemen wil stimuleren. Het convenant omvat afspraken om er in een periode van drie jaar alles aan te doen om ADAS meer onder de aandacht te brengen, er meer voertuigen mee uit te rusten en consumenten en bedrijven te stimuleren in deze systemen te investeren.

Mobility as a Service Slimme mobiliteit en nieuwe mobiliteitsconcepten als Mobility as a Service (MaaS) vormen belangrijk elementen in de duurzame mobiliteit. Smart Mobility en MaaS bieden de mogelijkheid om alle vervoersmogelijkheden zoals eigen vervoer, openbaar vervoer en deelmobiliteit optimaal te combineren.

Digitale ondersteuning, via bijvoorbeeld apps, geeft inzicht in de reisopties, beschikbare vervoermiddelen, prijzen en reistijden, de mogelijkheid vooraf te reserveren, te boeken en te betalen en biedt ondersteuning in de reisplanning. Hiervoor zijn nieuwe mobiliteitsdiensten nodig die een keten-reis en het transport van goederen gemakkelijker en aantrekkelijker maken. MaaS maakt dit digitaal mogelijk. Hubs zijn noodzakelijke schakels en fysieke plekken om over te stappen en verder te reizen. Dit vraagt om uitwisseling van gegevens tussen diverse organisaties, bijvoorbeeld als een reiziger overstapt van de ene vervoerder naar andere. Hiervoor zijn duidelijke regels en afspraken nodig over de verwerking, het delen en de bescherming van de gegevens.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

29

Hubs Een van de moderne mobiliteitsoplossingen zijn de zogenaamde hubs. Een hub is een verkeersknooppunt in een multimodaal mobiliteitsnetwerk waar verschillende vervoerswijzen en hun infrastructuur samen komen. Een hub fungeert als overstap- of overslagpunt in de reis of logistieke keten. Een hub zorgt ervoor dat er meer mogelijkheden zijn om de stad en de rest van de regio goed met elkaar te verbinden en biedt mogelijkheden om ver-

30

Connected vehicles

schillende functies op een ruimte-efficiënte manier te koppelen. Behalve hubs voor personenmobiliteit zijn er ook logistieke hubs.

Op deze hubs worden goederen verzameld en opgeslagen en vanaf daar gebundeld naar de juiste bestemming in de stad vervoerd. Op deze manier kan de logistiek efficiënt ingericht worden en leidt dit tot een vermindering van de vervoersbewegingen en dus een beter bereikbare stad.

ng ycli

D R&

Connected vehicles

er Aft

sa les

Prod uc ti

• Over The Air onderhoud • Data-uitwisseling tussen fleetowners en onderhoudsbedrijven • Diagnose op afstand, voorspellend onderhoud • Meer sturing onderhoud, OE voorlopig op voorsprong • Toegang tot data essentieel voor reparatie en onderhoud • Investeringen in apparatuur nodig.

Schaalvergroting aftermarket i.v.m. investeringen en aansluiten bij ketens • Onderdelen complexer en duurder • Meer vervanging van modules i.p.v. reparatie • Ander type monteurs, meer ICT kennis

les

ec /r

e/

End-o f-li fe

• 5G versnelt uitrol innovaties in mobiliteit • ADAS positief effect op verkeersveiligheid • Data gebruikt voor kwaliteitsbeheer en productontwikkeling • “White label” fabrikanten • Productie microchips terug naar Europa

Sa

• Apps vormen nieuw verdienmodel • Fabrieksopties huren per maand • Over The Air onderhoud geeft OE voorsprong op IAM

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

31

2

CONNECTED VEHICLES:

STANDPUNTEN

Toegang tot data en ADAS systemen Auto’s zijn meer en meer ‘computers op wielen’ geworden. Technologische innovaties zorgen weliswaar voor een betere emissiecontrole, meer veiligheid en meer comfort, maar maken het ook steeds moeilijker om een voertuig te onderhouden of te repareren. Toegang tot voertuigdata is dan ook essentieel.

De aftermarket bedrijven en equipmentleveranciers staan op het standpunt dat zij, zonder volledige en eerlijke toegang tot technische informatie, diagnose- en testapparatuur van verschillende merken, vervangingsonderdelen en opleiding, automobilisten niet langer de kwaliteitsservice en -onderdelen kunnen bieden die nodig zijn voor het goed onderhouden van hun voertuigen. Via de AFCAR Alliance, het samenwerkingsverband dat zich inzet voor de vrijheid van autoreparatie in de Europese Unie, maken zij zich hard voor de vrije mededinging op de markt

32

Connected vehicles

voor service, onderhoud en reparatie in de automobielsector en de onbeperkte toegang tot technische informatie.

Voor ADAS systemen geldt dat zij ook onderhouden c.q. gekalibreerd moeten worden. Iedere autofabrikant gebruikt echter voor een ADAS systeem zijn eigen methode en/of sensoren. Equipmentleveranciers hebben dan ook een groot belang bij een Europese standaard voor ADAS-kalibratiesystemen. Alleen via een dergelijke standaard is de onafhankelijke aftermarket in staat de kalibratie van ADAS systemen in de toekomst te verzorgen.

De Europese autofabrikanten, verenigd in ACEA, zijn bereid door auto’s gegenereerde data beschikbaar te stellen voor diensten van derden. Echter wel op een wijze die de bescherming van de persoonsgegevens van de gebruiker van het voertuig waarborgt, de veilige en

beveiligde werking van het voertuig niet in gevaar brengt en de aansprakelijkheid of de intellectuele-eigendomsrechten van de autofabrikant niet ondermijnt.

Hiertoe moet Europese wetgeving komen die garanties biedt voor de keuzevrijheid van de klant en die bijdraagt tot eerlijke concurrentie, reparatie, privacy en gegevensbescherming, veiligheid, beveiliging

en aansprakelijkheid, interoperabiliteit en die het rendement van investeringen door autofabrikanten veilig stelt.

Momenteel zijn er twee Europese wetgevingstrajecten gaande die relevant zijn voor de toegang tot data, namelijk de Europese Data Act en de Motor Vehicle Block Exemption Regulation (MVBER).

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

33

3

BEZIT VERSUS GEBRUIK

In de maatschappij vindt momenteel een verschuiving plaats van een oriëntatie op het bezit van goederen, naar het gebruik er van. Huren, ruilen en delen worden steeds populairder. Het delen van kantoorruimte, het ruilen van woningen, het collectief investeren in energievoorzieningen en het gezamenlijk organiseren van kinderopvang zijn ontwikkelingen die in razendsnel tempo om zich heen grijpen.

De omslag van bezit naar gebruik is ook merkbaar in de mobiliteitssector. Consumenten kijken bijvoorbeeld in toenemende mate kritisch naar de kosten van autobezit en

34

Bezit versus Gebruik

kennen steeds minder status toe aan het eigendom van een auto. Autobezit wordt vaker vervangen door autogebruik, inclusief aanvullende vormen van mobiliteit (openbaar vervoer, fiets, etc.). De consument raakt steeds meer geïnteresseerd in deelconcepten voor auto’s, scooters en fietsen, abonnementen en afrekenen per kilometer.

Naar verwachting zal dit de komende jaren zorgen voor: • Verdere groei Private Lease • Toename van deelconcepten en MaaS • Voorbereiding invoering Betalen naar Gebruik

Private lease Een belangrijke ontwikkeling is de toename van private leasecontracten. Steeds meer mensen willen wel de lusten van een eigen auto voor de deur, maar kunnen of willen niet sparen voor de hoge aanschafwaarde van een nieuwe auto of voor onvoorspelbare onderhoudskosten. Private lease is een manier van ontzorgen. De afgelopen jaren is het aantal private lease contracten dan ook zeer snel

toegenomen. De verwachting is dat deze groei zich de komende jaren zal voortzetten, zij het in iets gematigder vorm. Een verdere groei van private lease kan het marktaandeel van elektrische auto’s onder particulieren vergroten omdat op deze manier de relatief hoge aanschafprijs en het risico van de afnemende capaciteit van het accupakket kunnen worden omzeild.

Personenautopark VNA (leasepersonenauto’s xl.OOO naar contractvorm) 2010

441 29 25

2011

443 31 26

2012

449

33 25

2013

443

36 30

7

2014

448

33 33

14

2015

463

2016

469 28 36

37 37 31 59

2017

482 31 36

2018

507

2019

0

50

100 150

200 250 300

operationele lease zakelijk

35

55 536

2020

97

62

129 36

165 191

517

70

36

350 400 450 500

550

600

financiële lease

650

wagenparkbeheer

700

750 800 private lease

leasepersonenauto's (x 1.000) naar contractvorm

Bron: VNA

Ontwikkeling van volume private, zakelijk en bestelauto leasecontracten (#mln.), 2016-2030 ~8,4%

~11,8%

~15,6%

Prognose +4,4% p.j. +8,8% p.j.

0,8 0,2 0,6

1,2 0,2

0,3 1,1

0,8

0,1

0,2

2016

2021

Private lease personenauto’s

1,8

Zakelijke lease personenauto’s

Als % van het wagenpark

CAGR (%) ’16-’21

CAGR (%) ’21-’30

8,0

4,2

5,5

4,2

29,3

5,2

0,4 2030

Lease bestelwagens

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

35

MaaS en deelconcepten De Nederlandse overheid zet sterk in op nieuwe mobiliteitsconcepten zoals Mobility as a Service (MaaS). Bij MaaS komt het er op neer dat reizigers met behulp van een app hun volledige reis kunnen plannen en organiseren op de voor hen beste en snelste manier met gebruik making van verschillende voertuigsoorten. Ook private partijen werken aan integrale mobiliteitsconcepten. Deze partijen proberen mobiliteit als één pakket aan te bieden, waarbij consumenten een vaste abonnementsprijs betalen en/of betalen naar gebruik.

Naast de MaaS concepten zijn er ook de deelconcepten. Deelconcepten zijn momenteel met name populair voor scooters en (elektrische) fietsen. In een groot aantal steden in Nederland zijn aanbieders actief. Met

36

Bezit versus Gebruik

een app kunnen gebruikers een scooter of fiets vinden en reserveren, en kunnen betalingen worden verricht. Voorbeelden van scooterdeelbedrijven zijn Felyx en Go Sharing.

Het verhuren van fietsen op deze manier gebeurt minder vanwege de maatschappelijke overlast die een aantal aanbieders een aantal jaren geleden veroorzaakten. De deelfietsen zijn toen door een groot aantal gemeenten aan banden gelegd. De OV-fiets is nu het grootste deelconcept op het gebied van fietsen in Nederland. Het bedrijf Swapfiets heeft enigszins afwijkend concept. Dit bedrijf biedt abonnementen aan voor de verhuur van fietsen die over het algemeen voor een langere periode worden verhuurd aan de deelnemer.

De belangrijkste redenen om te kiezen voor deelscooters en deelfietsen zijn het gemak, de flexibiliteit en de betaalbaarheid.

Betalen naar Gebruik Onderdeel van het proces van de omslag van bezit naar gebruik is eveneens de invoering van het belastingsysteem van ‘Betalen naar Gebruik’. Betalen naar gebruik is een heffing op autogebruik die in 2030 wordt ingevoerd en in plaats komt van de huidige motorrijtuigenbelasting. Achtergrondgedachte hierbij is dat naarmate de automobilist directer geconfronteerd wordt met de kosten van het autorijden er minder zal worden gereden.

Hierdoor daalt het totale autogebruik omdat automobilisten uitwijken naar alternatieve vervoersmiddelen, reizen naar dichterbij gelegen bestemmingen of de reis helemaal niet meer maken. Het lagere autogebruik leidt waarschijnlijk tot minder files, minder auto-ongelukken en minder NOx-, CO2- en fijnstofemissies. Voorlopig ziet het er naar uit dat er bij Betalen naar Gebruik geen differentiatie naar tijd en plaats zal worden ingevoerd. Het is nog niet duidelijk of, en op welke manier er wordt gedifferentieerd naar voertuigkenmerken. Daarnaast is het nog niet bekend hoe het systeem wordt vormgegeven met betrekking tot de kilometerregistratie en de wijze van betaling.

De overheid heeft twee doelstellingen geformuleerd voor de invoering van Betalen naar Gebruik. Ten eerste moet dit systeem de daling van de overheidsinkomsten uit accijnzen en bpm (de zogeheten grondslagerosie), als

gevolg van het groeiende aandeel elektrische auto’s, compenseren. De kilometertarieven worden zo vastgesteld dat in 2030 de totale opbrengsten van de autobelastingen voor de overheid gelijk zijn aan die van 2025. Daarnaast moet Betalen naar Gebruik 2,5 Mt CO2

extra besparen ten opzichte van het basispad in 2030 en zo een bijdrage leveren aan het verder verminderen van de klimaatproblematiek.

Door de omvorming van een belasting op autobezit naar autogebruik kan de vraag naar bepaalde soorten auto’s veranderen. Dit kan gevolgen hebben voor de omvang en samenstelling van het wagenpark. Een kilometertarief dat voor alle voertuigen gelijk is, het zogenaamde ‘vlaktarief’, leidt waarschijnlijk tot een groeiend wagenpark, omdat autobezit goedkoper wordt. Daarnaast leidt het naar verwachting tot een stijging van het gemiddelde gewicht van een auto omdat er bij een gelijk tarief voor alle voertuigen, in vergelijking met de huidige motorrijtuigenbelasting, minder prikkel is om een kleine auto aan te schaffen. Als de kilometertarieven worden gedifferentieerd naar CO2-uitstoot dan zal het aandeel elektrische auto’s sneller toenemen en worden er meer nieuwe schone en zuinigere auto’s verkocht dan bij een vlakke heffing.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

37

ling

er Aft

• Meer onderhoudssturing bij private lease, aandeel deelconconcepten groeit van 20% naar 60% • Scherpere tarieven voor onderhoud • Onderhoudscontracten voor particulieren. Met name jongere generaties vooral ingesteld op ‘gemak’ • Battery swap concepten • Leasen van accupakketten

Bezit versus Gebruik

D R&

Transitie naar vormen van duurzame energie

sa les

38

Prod uc ti

les

/

yc rec

• Autofabrikanten worden “mobiliteitsprovider”

e/

End-o f-li fe

• Lifecycle management, circulaire economie. Fabrikanten blijven gedurende levensduur eigenaar voertuig en voeren regie over demontage en herbegruik.

• Leasebedrijven bieden grote partijen auto’s aan voor recycling, deelconcepten

Sa

• Groei private lease • Multimodale concepten • Groei deelconcepten (Scootersharing, Swapfietsen) • Providers kopen rechtstreeks in bij fabrikant of onderhandelen over inkoop • Deelconcepten met name populair in steden, minder op platteland • Betalen naar Gebruik kan impuls geven aan verkoop van nieuwe, schone en zuinige personenauto’s en bestelwagens

3

BEZIT VERSUS GEBRUIK:

STANDPUNTEN

Enerzijds biedt de groei van het aantal deelconcepten en MaaS aanbieders grote kansen voor het gebruik van fietsen, scooters en motorfietsen. Met name voor het verkeer in de binnensteden zullen mensen in toenemende mate gebruik maken van deze vervoersmiddelen. Tegelijkertijd vormen deze deelconcepten een bedreiging voor de huidige importeurs. De eigenaars van deelconcepten nemen fietsen en scooters namelijk in dermate grote aantallen af dat zij in staat zijn om rechtstreeks bij de fabrikant in te kopen.

Private lease heeft de afgelopen jaren voor de grootste groei van verkopen van nieuwe personenauto’s in de particuliere markt gezorgd. De marges op private lease contracten zijn echter dun. Voor de aftermarket biedt private lease kansen om contracten voor het onderhoud en reparatie van deze auto’s binnen te halen. Binnen de trailermarkt is de verwachting dat het leasen van aanhangwagens en opleggers een steeds grotere vlucht zal nemen om zodoende op-

timaal te kunnen inspelen op veranderingen in vraag en aanbod van ladingen.

Betalen naar Gebruik kan voor de personenauto- en bestelwagensector zorgen voor een flinke impuls van de nieuwverkopen.

Betalen naar Gebruik moet leiden tot een bewuster gebruik van de auto om zodoende de CO2-uitstoot in Nederland te reduceren.

De CO2-reductiedoelstelling kan echter niet worden gerealiseerd door alleen het aantal gereden kilometers te verminderen. Om succesvol te zijn zal ook het Nederlandse wagenpark schoner en zuiniger moeten worden dan nu het geval is. Invoering van een tariefsysteem dat is gebaseerd op CO2-uitstoot of massa is de enige manier om de doelstellingen met betrekking tot extra reductie van CO2-uitstoot te halen. Een tarief dat is gebaseerd op de CO2 -uitstoot van een auto kan voor consumenten en ondernemers een belangrijke impuls opleveren om een nieuwe schone en zuinige auto aan te schaffen met een lage CO2-uitstoot of een elektrische auto zonder CO2 -uitstoot.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

39

4

STEDELIJKE INRICHTING

We zien in Nederland, met name in de Randstad, een trek naar de steden waar de verdichting steeds verder toeneemt. Met als gevolg dat een groeiend aantal mensen op steeds kleinere ruimtes gaan wonen. Dat geeft meer druk op de publieke ruimte in de steden en dit gebrek aan ruimte heeft gevolgen voor de inrichting van de stad. De battle for space gaat in de toekomst een steeds prominentere rol spelen binnen de mobiliteitsbranche. De ruimte voor de auto in de steden neemt af en binnensteden gaan voor de logistieke bewegingen steeds meer een bottleneck vormen.

De toenemende verstedelijking van Nederland zal naar verwachting onderstaande gevolgen hebben voor de mobiliteit: • Bereikbaarheid staat onder druk door groeiende bevolking • Inrichting stedelijke infrastructuur wordt uitdaging • Groei van MaaS/Sharing concepten • Invoering ZES-zones, meer elektrische voertuigen in binnensteden

40

Stedelijke inrichting

Mensen hechten steeds meer waarde aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Zij willen veilig en schoon werken en wonen en hun kinderen laten opgroeien in groene, veilige steden. Vanwege deze verandering van waarden zal de auto steeds meer uit het straatbeeld verdwijnen. Straten worden in toenemende mate autoluw en parkeerruimte wordt bewust schaars gehouden en in sommigen wijken worden auto’s zelfs niet meer toegelaten (bijvoorbeeld Merwede in Utrecht). Mensen komen alleen nog met de auto in de stad als dat echt noodzakelijk is Het mobiliteitssysteem zal bewoners steeds meer forceren tot het gebruik van de fiets of het OV. Zij worden aan de rand van de stad gedwongen over te stappen op het OV. Met name de (elektrische) fiets is populair en die zal steeds meer voor verplaatsingen in de stad worden gebruikt en voor woon-werkverkeer. Ook zullen nieuwe voertuigen hun intrede doen: light electric vehicles (LEV’s), kleine elektrisch aangedreven voertuigen en kleine stepjes nemen in populariteit toe. Voor de logistiek in de binnensteden zullen gaande-

weg meer kleine voertuigen, vanwege hun flexibiliteit en beperkte ruimtebeslag, worden ingezet. Bijvoorbeeld elektrische cargobikes in plaats van bestelwagens.

Tot 2030 zal de Nederlandse bevolking met 7 procent groeien om daarna naar verwachtring af te vlakken. De bevolkingstoename is sterker in de steden, en dan met name in Randstad. In 2030 woont naar verwachting 50 procent van de bevolking in de Randstad.

In totaal wordt er de komende 10 jaar 7,5 miljard euro geïnvesteerd in infrastructuur om 400.000 nieuwe woningen goed bereikbaar te maken. Daarnaast is er 3,4 miljard euro beschikbaar uit een fonds voor economische groei. De investeringen vinden met name plaats in de Randstad en voor 85

Grote projecten

procent in binnenstedelijk gebied. De scheve investeringsverhouding tussen de Randstad en ‘de rest’ is grotendeels bewust beleid.

Het geld voor het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT) is expliciet gekoppeld aan woningbouw. De investeringen volgen zeventien regio’s waar tot 2030 ruim 900.000 nieuwe woningen bij moeten komen. De meeste van die woningen zijn gepland in Noord-Holland, Zuid-Holland, Brabant en Gelderland. Vaak in stedelijk gebied dat wordt ‘verdicht’.

De 7,5 miljard euro voor betere bereikbaarheid wordt ook voor 85 procent ‘binnenstedelijk’ geïnvesteerd. Bijna de helft (46%) van de 7,5 miljard gaat naar openbaar vervoer, 37 procent naar de auto en 10 procent naar de fiets.

€ 3.2 miljard

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

41

Investeringen in het wegennet

€ 1,1 miljard

Investeringen hoofdspoornet

€ 0,9 miljard

Geplande woningbouw per provincie

42

Stedelijke inrichting

Bevolkingsspreiding van Nederland

Amsterdam Utrecht Den Haag Rotterdam Arnhem

Tilburg Eindhoven Maastricht

Inrichting stedelijke infrastructuur wordt uitdaging

heid. Dit heeft gevolgen voor de drukte op de fietspaden.

Met name in de binnensteden zorgt het ruimtebeslag dat auto’s innemen vaker voor problemen. Gezien de ontwikkelingen waar een stad mee te maken krijgt komt er meer en meer ruimte voor innovatieve mobiliteitsvormen die de voordelen van bestaande vervoersmiddelen proberen te combineren.

Verder is de verwachting dat de tweewieler in diverse verschijningsvormen een dominante rol gaat spelen in de stedelijke bereikbaar-

De toename van het gebruik van (elektrische) fietsen en nieuwe vormen van twee- en driewielers heeft echter ook zijn weerslag op de verkeersveiligheid. De snelheidsverschillen en drukte op fietspaden nemen toe en het bedienen van een elektrische fiets vraagt om andere vaardigheden van de berijder dan het bedienen van een gewone fiets. De snelheidsverschillen worden nog vergroot door

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

43

de aanwezigheid van bomfietsen, snorfietsen en speed pedelecs op het fietspad of de rijbaan.

heeft daarom recentelijk een kader opgesteld voor een nieuwe, toekomstbestendige indeling van voertuigen op basis van zogenaamde voertuigfamilies dat aansluit bij de gangbaDe huidige wet- en regelgeving doet echter re stedelijke verkeersmilieus en domeinen: geen recht aan de mogelijkheden en kansen trottoirs, voetgangersgebieden, fietspaden, die de huidige mobiliteitsalternatieven bieden fietsstraten, 30 km zones en 50 km wegen. op het gebied van bereikbaarheid en komt on- Bij de indeling van de voertuigfamilies waren voldoende tegemoet aan de behoeften van de de belangrijkste criteria, om te kunnen bepareiziger. Innovatieve producten passen niet in len in welke categorie een bepaald voertuig de bestaande wettelijke kaders. Aanpassing thuishoort en wat de meest geschikte plek van de openbare ruimte in de stad is bovenom de weg voor dat voertuig is, de maximale dien een zaak van lange adem. In de praktijk constructiesnelheid, de maximale breedte, zal er weinig ruimte zijn om de indeling van de massa rijklaar van het voertuig en het feit de stedelijke openbare ruimte op korte terof een voertuig al dan niet (deels) door spiermijn drastisch om te vormen. RAI Vereniging kracht wordt aangedreven.

VOERTUIGFAMILIES

10 KM/U

Lopen Lichte voertuigen, spierkracht aangedreven (LVSA) < 75 kg / < 1,10 m

25 KM/U

45 KM/U

> 45 KM/U

Speed pedelec

High speed pedelec

Lopen Gemotoriseerd Fiets, e-bike, bakspeelgoed, hoverfiets, e-bakfiets/ board, airboard, mocargobike, step, nowheel, airwheel fiets met hulpmotor

Lichte motorvoer­ tuigen (LMV) < 425 kg / < 2 m

Cargo-bromfiets, bromfiets, brommobiel, gehandicaptenvoertuig, motorstep

Motorfietsen < 425 kg / < 2 m

Motorfiets, motorscooter, motorfiets met zijspan, quad

Auto’s > 425 kg / < 2,55 m

Personenauto, personenauto met lichte aanhangwagen, lichte bedrijfswagen, kleine kampeerauto, buggy , vierwielige motorfiets, 3-wielig motorrijtuig, autoscooter, zware trike, quad

Zware bedrijfs­wagens > 3.500 kg / < 2,60 m

Auto met zware aanhangwagen, grote kampeerauto, zware bedrijfswagen, autobus, LZV

Trams

44

Stedelijke inrichting

Tram

Invoering zero-emissie zones, meer elektrische voertuigen in binnensteden

meenten bepalen zelf waar een zero-emissie zone komt en wat de omvang is.

In 2014 hebben in totaal 57 organisaties, verdeeld over gemeentes, branche-organisaties en bedrijfsleven de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek ondertekend. Het streven van de Green Deal ZES is dat in 2025 de stadskernen emissievrij worden beleverd.

Daarmee lopen partijen vooruit op de Europese wetgeving die stelt dat in 2050 alle voertuigen emissievrij moeten zijn. Doel is de uitstoot van CO2, NOx en fijnstof als gevolg van stadslogistiek te reduceren tot nul. Daarnaast willen partijen het geluid te beperken.

Op dit moment rijden er in Nederland in totaal ruim 1 miljoen bestelwagens rond. Die worden onder andere gebruikt door servicemonteurs, installatiebedrijven, horeca en de bouwsector. Op dit moment is slechts 1,5 procent van de bestelwagens elektrisch, maar de komende jaren wordt een steeds snellere groei voorzien. Mede aangezwengeld door een breder aanbod van elektrische varianten, dalende prijzen, de aangekondigde invoering van de zero-emissie zones en afschaffing van de vrijstelling van BPM voor conventionele bestelwagens. Van de lichte vrachtwagens rijden er op dit moment zo’n 100.000 rond. Deze voertuigen worden onder andere ingezet in de food- en horeca-logistiek. Voor de Elektrische varianten van dit type vrachtwagens lopen nu verschillende proefprojecten (pilots). Het gaat daarbij vooral om in kleine series geproduceerde voertuigen. Vaak betreft het ‘aftermarket’ maatwerk.

Ten slotte telt Nederland ongeveer 10.000 zware vrachtwagens (trekker/opleggers). Die dienen bijvoorbeeld voor de bevoorrading van supermarkten of voor bouwlogistiek binnen de steden. Ook voor deze vrachtwagens geldt dat het elektrificeren van de aandrijving zich in de opstartfase bevindt.

In het Klimaatakkoord is met betrekking tot stadslogistiek afgesproken dat in 30 tot 40 van de grootste gemeenten in 2025 een zero-emissie zone ingevoerd wordt. Inmiddels hebben 28 gemeenten een besluit tot invoering van een zero-emissie zone genomen.

De belangrijkste uitgangspunten voor een zero-emissie zone zijn dat de zero-emissie zone alleen geldt voor vrachtauto’s én bestelauto’s.

Op termijn wordt ook de toevoeging van personenauto’s overwogen. De inwerkingtreding van een zero-emissie zone is mogelijk vanaf 1 januari 2025 en een zone omvat minimaal het centrum (binnenstad en/of het centrale winkelgebied) plus de omliggende wijken. Ge-

Green Deal ZES (2014)

Klimaatakkoord (2019)

Bepaling emissievrije zones (2019)

Start emissievrije zones (2025)

Besparing van 1 megaton per jaar (2030)

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

45

er Aft

• Toenemende belasting laadnetwerk bij groeiend aandeel elektrische voertuigen.

Adequate laadinfrastructuur kritische factor voor acceptatie elektrisch vervoer door consument.

Bezit versus Gebruik

les

Stedelijke inrichting

sa les

46

Prod uc ti

D R&

End-o f-li fe

ng ycli

e/

ec /r

Sa

• Veilig en schoon wonen steeds belangrijker. Ruimte voor auto wordt minder in binnensteden • Binnenstad autoluw, minder parkeerplaatsen.

• Amsterdam verbiedt vanaf 2030 benzineen dieselauto’s in binnenstad • Gemeentebeleid met name gericht op gebruik fiets en OV • Micromobiliteit. Toenemende populariteit LEV’s • Stedelijke distributie wordt uitdaging.

Groei van zero-emissie en kleinere bestelwagens.

• MaaS concepten met name populair in steden. Multimodaal vervoer groeit.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

47

4

STEDELIJKE INRICHTING:

STANDPUNTEN

Op het vlak van mobiliteit verandert er de komende decennia veel. De auto is in Nederland al jaren het belangrijkste vervoermiddel. In de stad vindt echter gemiddeld de helft van de verplaatsingen per fiets of te voet plaats. In Nederland wonen de meeste mensen in steden. Alles wijst er op dat de steden zullen blijven groeien: steden worden groter, voller, drukker en dynamischer. De bereikbaarheid komt daardoor wel verder onder druk te staan. Het goed functioneren van de steden is echter van groot belang voor onze nationale welvaart en ons nationale welzijn. Gezien de ontwikkelingen waar een stad mee te maken krijgt komt er meer en meer ruimte voor innovatieve producten (LEV’s) die de voordelen van bestaande vervoersvormen proberen te combineren.

Daarnaast speelt de beperkte ruimte in de steden het gebruik van met name de (gemotoriseerde) tweewieler in de verschillende verschijningsvormen in de kaart. Dit flexibele, compacte en wendbare vervoersalternatief voldoet daarmee een alle voorwaarden om een dominante rol te gaan spelen in de

48

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

stedelijke bereikbaarheid. Dit heeft uiteraard gevolgen voor de drukte op de fietspaden.

Het belang van de fiets in het maatschappelijk verkeer neemt toe. De fiets is ‘booming’ en kan een bijdrage leveren aan het verbeteren van de doorstroming van het autoverkeer en de bereikbaarheid van steden. In de verdergaande verstedelijking van Nederland vervult de fiets dan ook een cruciale functie. Het autogebruik onder jongvolwassen neemt af en de verwachting is dat deze categorie, die in een stedelijke omgeving woont, blijft kiezen voor de fiets. De snelle opkomst van de e-bike en de speed pedelec heeft er toe bijgedragen dat de fiets ook een aanzienlijke rol kan spelen in het woon-werk verkeer, en daarmee in het terugdringen van de fileproblematiek. Behalve de fiets kunnen ook scooters en lichte motoren een serieus alternatief voor langere afstanden in het woon-werkverkeer worden. MaaS concepten die multimodaal vervoer aanbieden kunnen met name aan de fietsen en de scooters belangrijke kansen bieden.

Het toenemend gebruik van (gemotoriseerde) tweewielers heeft echter ook gevolgen voor de verkeersveiligheid. De snelheidsverschillen en drukte op fietspaden nemen toe en snelheidsverschillen worden nog vergroot door de aanwezigheid van bromfietsen, snorfietsen en speed pedelecs op het fietspad of de rijbaan. Voor de sectie Fietsen is met name de verkeersveiligheid de komende jaren een serieus thema. Het aantal ongevallen met e-bikes neemt toe en het illegaal gebruik van opgevoerde e-bikes, speed pedelecs en fatbikes kan het imago van de fiets ernstig schaden. Voor de sectie Scooters is het essentieel voor het voortbestaan van de scooter dat deze als een volwaardig alternatief voor de fiets, auto of OV voor het verkeer in de stad wordt gezien.

Verdere maatregelen die het gebruik van de scooter aan banden moeten leggen moeten

dan ook worden voorkomen. Ook de ontwikkeling dat steden in toenemende mate hun eigen milieubeleid bepalen in plaats van uniform landelijk beleid is ongewenst.

Voor de sectie Personenauto’s en Lichte Bedrijfswagens, de sectie Zware Bedrijfswagens en de sectie RAI CarrosserieNL is het belangrijk dat de binnensteden ook de komende jaren toegankelijk blijven voor de personenauto’s, bestelwagens en vrachtwagens met aanhangers. Steden voeren in toenemende mate hun eigen milieubeleid, dat bovendien steeds stringenter wordt.

Hierdoor ontstaat een lappendeken aan beleid. Dit maakt het voor ondernemers steeds moeilijker om hun bedrijf uit te oefenen.

Consistent milieubeleid voor de binnensteden in Nederland is daarom essentieel.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

49

5

NIEUWE TOETREDERS

Onder invloed van elektrificatie en de groeiende economische macht van China komen er steeds meer nieuwe toetreders op een traditionele markt. Die trekken zich niet altijd evenveel aan van traditionele marktstructuren en kunnen naar verwachting de komende jaren voor aanzienlijke veranderingen in de machtsverhoudingen in de mobiliteitssector zorgen. In de fietsbranche is al gebleken dat nieuwe toetreders binnen relatief korte tijd voor aanzienlijke verschuivingen in de marktverhoudingen kunnen zorgen. Een aantal nieuwe toetreders is er in geslaagd om met nieuwe verkoop- en distributieconcepten binnen enkele jaren een aanzienlijke positie in de markt voor nieuwe fietsen te verwerven.

De groep nieuwe toetreders is in te delen in twee categorieën: de eerste houdt zich bezig met ‘traditionele’ voertuigbouw en verkoop,

50

Nieuwe toetreders

terwijl de tweede het voertuig meer ziet als middel om data en apps te kunnen verkopen. Tot de eerste categorie behoren met name de nieuwe autofabrikanten uit Azië, met name China. Onder de tweede vallen de grote ICT bedrijven als Apple en Google.

Deze werken meer samen met traditionele autobouwers om hun besturingssystemen en apps te kunnen bouwen en zullen op termijn wellicht auto’s onder eigen naam op de markt brengen.

Zo is de verwachting dat in de komende jaren: • Een groeiend aantal Aziatische fabrikanten de Europese markt betreedt • De rol van service aggregators en intermediairs groeit • ICT bedrijven als Apple en Google tot de markt zullen toetreden

Groeiend aantal Aziatische fabrikanten betreedt Europese markt De afgelopen jaren zijn 11 Chinese autofabrikanten toegetreden tot de Europese markt met elektrische auto’s van een kwaliteit die vergelijkbaar is met die van gevestigde Europese merken en tegen betaalbare prijzen. Naar verwachting zullen Chinese autofabrikanten een grote invloed hebben op het traditionele verkoop- en distributiemodel van fabrikant, importeur en dealer.

Chinese autofabrikanten zullen een verkoopnetwerk van de grond af aan moeten opbouwen. Om dit te realiseren zullen zij veelal lokale partners nodig hebben om hen

te ondersteunen. De meerderheid zal zich naar alle waarschijnlijkheid richten op het agentschapsmodel om een zekere mate van controle te behouden, terwijl sommigen volledig zullen vertrouwen op dealers en aftersales partners.

Met name digitaal onderlegde autofabrikanten zullen Direct To Consumer (D2C) verkoop- en distributiemodellen introduceren waardoor zij minder afhankelijk zijn van het traditionele dealermodel. Ramingen gaan er dan ook van uit dat in 2030 bijna de helft minder dealervestingen nodig zullen zijn voor de verkoop van nieuwe auto’s.

Direct To Consumer (D2C) verkooptrechter Closer online/offline communication

CLIENT WEBSITE SEO SEA SOCIAL MEDIA

TRAFFIC ON LANDING PAGES

QUALIFIED TRAFFIC

CAR CONFIGURATOR/ DEALER/AGENT RATE CALCULATOR REQUEST/TEST DRIVE

CAR SALE F/L CONTRACT

DISPLAY OTHER

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

51

Overzicht van distributie verkoop nieuwe auto’s in Nederland, 2021-2030 – Indicatief

PROGNOSE

Prognose

1

Aandeel Aandeelals als % % vantotale totale van verkoop nieuwe verkoop nieuwe voertuigen voertuigen

~20%

~2%

~99%

2021  Dealer

~40%

~40%

2030  Agentschap

 D2C/D2B -verkoop

1 In 2030 zal 60% van het volume dat door het franchise- en agentschapsmodel loopt nog via het traditionele retailkanaal gaan, maar zal de OEM naar verwachting D2C en D2B controleren.

Ontwikkeling van het benodigd aantal verkoopvestigingen van nieuwe auto’s (#) en overcapaciteit (%), 2021-2030 44,7%

Prognose 1686

-6,4% p.j.

932

2021

52

Nieuwe toetreders

2030

Verwachte overcapaciteit (%)

Rol van service aggregators en intermediairs groeit

partijen tevens actief gaan bemiddelen in de inkoop van onderhoud is zeer groot.

Service aggregators spelen een rol van betekenis in de automotive markt door verschillende diensten te bundelen en aan te bieden aan consumenten via één platform. Dit kan bijvoorbeeld variëren van verkoop van auto’s tot verhuur en lease van voertuigen en onderhoudsdiensten. Ze kunnen consumenten helpen bij het vinden van de juiste auto voor hun specifieke situatie aangezien ze in staat zijn om een groot aantal voertuigen aan te bieden via hun platform, waardoor consumenten gemakkelijker de juiste auto kunnen vinden. Consumentenorganisaties zoals de ANWB en de Consumentenbond verhogen de transparantie in de markt door middel van hun vergelijkingssites. De kans dat dergelijke

De opkomst van intermediairs binnen de aftersales heeft veel impact op bestaande marktpartijen. Intermediairs nemen feitelijk het klantcontact over en kunnen daarmee tot op zekere hoogte bepalen waar de klant zijn/ haar voertuig laat repareren en onderhouden. Intermediairs brengen een vergoeding of marge in rekening voor hun werkzaamheden en profiteren hiermee van inefficiëntie in de keten. Intermediairs maken over het algemeen scherpe afspraken over tarieven.

Het gevolg van deze ontwikkeling is niet alleen meer concurrentie op de markt, maar tevens een toename in prijstransparantie en daarmee prijsdruk.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

53

ICT bedrijven als Apple en Google betreden markt Google en Apple hebben al enige tijd geleden aangekondigd zelfrijdende auto’s op de markt te willen brengen. Google heeft een dochteronderneming Waymo die zich richt op de ontwikkeling van zelfrijdende technologie. Waymo heeft al diverse proeven gedaan met zelfrijdende auto’s en is momenteel bezig met het testen van de technologie in een aantal steden in de Verenigde Staten.

Apple is eveneens een project gestart dat zich richt op de ontwikkeling van zelfrijdende auto’s: project Titan. Er zijn inmiddels patenten aangevraagd die een beeld geven

The Apple Car

54

Nieuwe toetreders

van de nieuwe Apple auto. Er wordt echter ook gespeculeerd dat Apple zich momenteel richt op de ontwikkeling van de software voor zelfrijdende auto’s in plaats van het ontwerpen en produceren van eigen voertuigen.

De software zou dan beschikbaar kunnen komen voor auto’s die onder een zogeheten White Label’ of ‘Contract Manufacturers’ worden geproduceerd. White label autofabrieken leveren dan gestandaardiseerde voertuigen voor verschillende behoeften en klantengroepen, zoals bijvoorbeeld aanbieders van mobiliteitsdiensten, die de auto’s vervolgens naar eigen inzicht verder kunnen inrichten.

• Nieuwe toetreders hebben focus op elektrische voertuigen en ICT oplossingen

yc rec

/

ling

D R&

les

• Aggregators en intermediairs zorgen voor prijsdruk en sturing op onderhoud • Nieuwe toetreders hebben focus op elektrische voertuigen • Nieuwe toetreders zullen onafhankelijke aftermarket bedrijven inschakelen voor servicenetwerk.

les

Nieuwe toetreders

er Aft sa

Prod uc ti

e/

End-o f-li fe

• Nieuwe toetreders zoeken aansluiting bij bestaande recyclingstructuren of kiezen voor eigen oplossing • Omgang met zogenaamde ‘Free riders’

Sa

• Aziatische fabrikanten dominant in gemotoriseerde tweewielers, groeiend aandeel in personenauto’s • Nieuwe distributiemodellen, agenturen.

• Direct to Consumer strategie, verkoop direct via internet • Veranderende rol dealers en importeurs • Focus op elektrische voertuigen

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

55

5

NIEUWE TOETREDERS:

STANDPUNTEN

De economische machtspositie van China is al enige jaren voelbaar binnen de sectoren van scooters en fietsen. Chinese scooters worden in groten getale door een groot aantal private importeurs naar Nederland gehaald. Deze private importeurs zijn gericht op verkoop op korte termijn en voelen zich over het algemeen niet gebonden aan collectieve activiteiten, zoals een verantwoorde recycling van oude scooters en accu’s. Hiermee ondermijnen zij de positie van de importeurs die wel een verantwoord beleid willen voeren, hetgeen op termijn een probleem kan opleveren voor het bestaansrecht van de sectie Scooters. In de fietsindustrie behoren Chinese fabrikanten inmiddels tot de dominante leveranciers van fietsframes en onderdelen. Zij zijn hiermee geïntegreerd in de Nederlandse fietsindustrie. Ook op de markt voor autobussen hebben Chinese leveranciers inmiddels al een vooraanstaande marktpositie weten te verwerven. Binnen de

56

Nieuwe toetreders

motorsector zijn er nog weinig Chinese merken actief, in deze sector zijn het met name de gevestigde Japanse merken die een dominante marktpositie hebben.

Met name in de personenautosector zal de Chinese marktmacht zich de komende jaren doen gelden, en dan vooral waar het gaat om elektrische auto’s. De sectie Personenauto’s en Lichte Bedrijfswagens zal een beleid moeten ontwikkelen om adequaat om te gaan met deze nieuwe toetreders, die in sommige gevallen een serieuze bedreiging kunnen vormen voor de huidige achterban. Bovendien kan de groeiende marktpositie van nieuwe Chinese toetreders gevolgen hebben voor de dealernetwerken en voor de verhoudingen binnen de aftermarket. Naar verwachting zal in 2030 bijna de helft minder auto’s via het traditionele dealernetwerk worden verkocht. De nieuwe toetreders zullen in een aantal gevallen voor het servicenetwerk van hun auto’s

samenwerkingen aangaan met universele onderhoudsbedrijven. Binnen de markt van onderhoud en reparatie is verder de verwachting dat de groei van zowel private lease als van intermediairs voor een verdere sturing van het onderhoud zal zorgen en tot meer prijsdruk zal leiden.

Met schaalvergroting en een verminderd

onderscheid tussen het dealerkanaal en het onafhankelijke kanaal tot gevolg.

Binnen de equipmentsector ten slotte zijn de vooruitzichten dat met name de leveranciers van laadpalen voor elektrische auto’s de komende jaren hun positie verder zullen kunnen verstevigen.

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

57

BRONNEN

• • •

Boston Consulting Group, At the Crossroads: The European Aftermarket in 2030, 2021 Berenschot, Tankstations in transitie, 2019 BOVAG, Het Automotive Retailnetwerk in 2030, 2022 BOVAG, Innovam, OOMT, RAI Vereniging, Werkplaats van de Toekomst. Vier scenario's voor 2040, 2018 CLEPA, Electric Vehicle Transition Impact Assessment Report 2020 - 2040 CPB, Kansrijk Mobiliteitsbeleid 2020, 2020 CPB, Kerngegevenstabel, actualisatie MLT, 2022 CROW, maatschappelijke trends en autodelen, 2022 Europese Commissie, A Chips Act for Europe, 2022 Future Consult, Scenariotraject RAI Vereniging, 2021 HAN, Werkplaats op Weg, 2020 Holland High Tech, HTSM Automotive Roadmap 2020 – 2030, 2020 Jester, Sturen & Schakelen. Vier scenario’s voor automotive aftersales richting 2025, 2014 Jester, Handen aan het stuur. Scenario’s voor de markt voor gemotoriseerde tweewielers richting 2020, 2015 Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, Aanschaf en gebruik van de elektrische fiets, 2022 Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, Kerncijfers Mobiliteit 2022, 2022 KPMG, Plan voor autofiscaliteit, 2021 KPMG, De invloed van Chinese OEMs in Europa, 2022 Maatschappelijke Coalitie, Autobelastingplan 2022 – 2030, Haalbaar en betaalbaar naar autoverkeer zonder uitstoot, 2021 Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, Het verschil maken met strategisch en groen industriebeleid, 2022 OOC, Scenario’s: de carrosseriebouw in 2025, 2018 PWC, Five Trends Transforming the Automotive Industry, 2018 Rabobank, Het groeipotentieel van de Nederlandse economie tot 2030, 2019

58

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • •

RAI Vereniging, Voor gezonde mobiliteit vraagt RAI Aftermarket aandacht voor, standpunten van de sectie Aftermarket, 2021 RAI Vereniging, Essentieel voor gezonde, duurzame mobiliteit, standpunten en activiteiten van de sectie Equipment, 2021 RAI Vereniging, Bouwstenen voor Gezonde Mobiliteit, standpunten van de sectie Fietsen, 2021 RAI Vereniging, Motoren en gezonde mobiliteit: schoon, zuinig en veilig, standpunten van de sectie Motoren, 2021 RAI Vereniging, Pijlers onder duurzame mobiliteit, standpunten van de sectie Personenauto’s en Lichte Bedrijfswagens, 2021 RAI Vereniging, Met passie de continuïteit van de branche stimuleren, standpunten van de sectie RAI CarrosserieNL, 2021 RAI Vereniging, Onmisbaar onderdeel van moderne mobiliteitsmix, standpunten van de sectie Scooters, 2021 RAI Vereniging, Op weg naar duurzaam, emissieloos wegtransport, standpunten van de sectie Zware Bedrijfswagens, 2021 RAI Vereniging, Trends in Mobiliteit, 2013 Wolk, Multinationals and Buying Groups , 2017

Mobiliteitsperspectief 2023 - 2030

59