ΕΠΑΘΛΟ 110

110

#

Πολιτισμική Θεσσαλονίκη

Νέστος Δρόμοι της πέτρας

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

4,00 € ∅ www.epathlo.gr

Το ταξίδι της ελπίδας ∅ Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ»: στα έγκατα του θρυλικού θωρηκτού ∅ Λίμνη Πλαστήρα, γευστική αποπλάνηση

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΩΝ

ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΛΕΧΕΙΡΙΣΤΗΡΙΑ ΜΟΤΕΡ

ΖΗΤΟ ΑΝΤΙΠ ΥΝΤΑΙ ΡΟ ΣΕ ΟΛ ΣΩΠΟΙ ΗΤ ΕΛΛΑ ΗΝ ∆Α

1ο χλµ Άργους-Ν. Κίου, Άργος Τηλ. 27510 23866 - 27510 66001 • Fax. 27510 22676 • Κιν. 6986099738, 6970605399

www.motercontrol.com

Σ

ε κομβικό σημείο ανάμεσα σε Μυκήνες, Άργος και Νεμέα καλλιεργούνται σε υψόμετρο 550μ. οι αμπελώνες της οικογένειας Σπύρου Φράγκου. Σε μια περιοχή γεμάτη πλαγιές, γνωστή για τα στραγγερά εδάφη της, παλιές και νέες ποικιλίες δίνουν στην ελληνική και διεθνή αγορά εκλεκτούς οίνους της οινοποιητικής ζώνης Π.Ο.Π Νεμέα. Μοσχοφίλερο, Αγιωργήτικο, Μαλαγουζιά, Ασύρτικο από τόπους αρχαίους, γνωστούς από τα Ομηρικά Έπη, τους μύθους και τις τραγωδίες των αρχαίων ποιητών.

Το οινοποιείο δημιουργήθηκε το 1965 στο Μαλαντρένι Αργολίδας όπου λειτουργούσε παραδοσιακά για 42 χρόνια. Το 2007 η εμπειρία συνάντησε την τεχνολογία. Το οινοποιείο εκσυγχρονίστηκε και οικοδομήθηκε εκ νέου σε χώρο 6.000 τ.μ. Μέσα στο νέο υπερσύγχρονο κτίριο έκτασης 2.000 τ.μ υπάρχουν οι δεξαμενές, τα πιεστήρια, τα εμφιαλωτήρια, το οινολογικό εργαστήριο και το υπόγειο κελάρι παλαίωσης με τα δρύινα βαρέλια. Η κατασκευή έγινε σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και διαθέτει όλες τις πιστοποιήσεις για τη διασφάλιση της ποιότητας των προϊόντων.

9 10

Ατζέντα

Νέα, προτάσεις, οικολογία, πολιτισμός

14

Πολιτισμική Θεσσαλονίκη

28

Δρόμοι της πέτρας

42

Νέστος

54

Το ταξίδι της ελπίδας

64

Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ»

14

Αντί επάθλου

Περίπατος στην πόλη των τεχνών

Απ' τα Μαγούλιανα ως τα Λαγκάδια Υδάτινη γιορτή

2011-2016

70 28

78

Στα έγκατα του θρυλικού θωρηκτού

Γευστικές διαδρομές

Λίμνη Πλαστήρα Συνταγές: - Κεφτεδάκια με κόκκινη σάλτσα - Κουνέλι στιφάδο με δαμάσκηνα

View-master

Τα μαγικά κιάλια των ταξιδιών μου

82

Μια στάση εδώ

42 Εξώφυλλο: Ορεινή Αρκαδία Θάλεια Νουάρου

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου

Επιμέλεια κειμένων - διορθώσεις: Συλβί Ρηγοπούλου

Εκτύπωση: ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ, Κιάτο Κορινθίας

Δημιουργικό: Γιάννης Σουλτανίδης www.positive.net.gr

Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Χρήστος Κανατάς, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Ιωάννα Παραβάλου, Βαγγέλης Ρασσιάς, Αλεξία Τούλιου, Νίκος Υφαντής

ΕΔΡΑ: Μιδέας 5, 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ. 27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr

Διαφήμιση: Γεωργία Ντόκου

ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: 20,00 € Επιχειρήσεων - Νομικών προσώπων Εξωτερικού: 50,00 € | Ο.Τ.Α.: 65,00 € Εθνική Τράπεζα: 314 / 36897354

Αρχισυνταξία - photo editing: Θάλεια Νουάρου Συντακτική ομάδα: Χρήστος Κανατάς, Νίνα Κουλετάκη, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Ιωάννα Παραβάλου, Βαγγέλης Ρασσιάς, Κώστας Ταρναβάς, Αλεξία Τούλιου

6 | www.epathlo.gr

Τμήμα συνδρομών: Φρόσω Αγγελοπούλου

ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167 Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

1ο ΧΛΜ. ΑΡΓΟΥΣ - ΚΑΡΥΑΣ /ΣΚΑΦΙ∆ΑΚΙ -ΑΡΓΟΥΣ ΤΗΛ. 27510 63442/42302 • ΚΙΝ. 6974779901, 6974649260

www.fitoria-faklaris.gr

Θάλεια Νουάρου

Ε

κείνη την Πρωτοχρονιά οι ευχές έμοιαζαν με εμπαιγμό, φοβόσουν πως η πραγματικότητα θα σε διαψεύσει. Μια ολόκληρη κοινωνία μοιάζει να κρατά την ανάσα της, να μην ξεσπάσει την οργή. Να σου μιλήσω για τέχνη ενώ στους παγωμένους δρόμους κοιμούνται τα παιδιά –μαρμαρωμένοι βασιλιάδες, άστεγοι ονείρων σε μια κοινωνία δίχως σκεπή κι ορίζοντα, μια έξοδο κινδύνου. Στεγάσαμε την τέχνη σε μουσεία αδιαφορώντας για την ουσία της. «Η ζωή είναι η ουσία της τέχνης, και η τέχνη το βλέμμα που βυθίζεται στην καρδιά της ζωής», έγραφε ο Ρομέν Ρολάν. Το βλέμμα που (δι)αισθάνεται, νοιάζεται, κατανοεί κι αφομοιώνει. Με αυτό το βλέμμα ακολουθούμε την πολιτισμική ζωή της συμπρωτεύουσας, μα και τα βήματα της προσφυγιάς. Το βάρβαρο ταξίδι της ελπίδας με ρούχο το κουράγιο και πατρίδα τον συνάνθρωπο, την ίδια τη ζωή. Ιστορίες πολέμου και λιμάνια αλληλεγγύης. Δάκρυα και χαμόγελα, αγκαλιές και κραυγές – ζωγραφιές, μουσικές και παιχνίδια για τα παιδιά. Ενάντια στο παράλογο, η αγάπη απαλαίνει την οδύνη. Τι παράξενοι που είναι οι άνθρωποι! Κάποιοι ν’ ανοίγουν σχολειά μες σε σκηνές και κάποιοι άλλοι να κλείνουν το δημόσιο σχολείο εμποτισμένοι από τον φόβο. Επόμενη στάση: ουτοπία… Τι μας κρατά, αναρωτιέμαι συχνά καθώς βυθιζόμαστε στο σκοτάδι του κόσμου. Είναι αυτός ο ήλιος που ξεπρόβαλε μεμιάς σαν περάσαμε τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Ουρανό δεν είδαμε – μόνο σύννεφα και παγωνιά, στα μάτια των ανθρώπων που ζουν κι εργάζονται εκεί, μια δρασκελιά έξω από μας. Μακριά δεν είμαστε, θα μου πεις, και θα ’χεις δίκιο. «Η Ελλάδα είναι για μένα μια μεγάλη απαστράπτουσα μέρα που απλώνεται κατά μήκος της θάλασσας… Να κρατήσω

αυτό το φως, να ξανάρθω, να μην παρασυρθώ πια στο σκοτάδι των ημερών…» έγραφε ο Καμύ συνεπαρμένος κατά το τελευταίο του ταξίδι στη χώρα μας. Νοστάλγησα αυτό το φως – ποιος είπε ότι είναι αυτονόητο… Κάποτε τα λόγια ζεσταίνουν, κάποτε οι εικόνες μιλούν. Δρόμοι της πέτρας και θάλασσες από κορφοβούνια – μικρές φωτεινές αποδράσεις στα περασμένα μεγαλεία μας, στη γη που γιορτάζει αγνοώντας συμβάσεις και σύνορα. Απαλό, βελούδινο, το ποτάμι του Νέστου σού ψιθυρίζει εικόνες που σε γαληνεύουν. Εισπνέεις βαθιά για να γεμίσεις τα πνευμόνια της ψυχής σου. Βουνά και ποτάμια που μας εμπνέουν και μας οδηγούν κι άλλοτε ταξίδια της παρηγοριάς, πίσω σε μια ανέμελη παιδικότητα και μέρη όπου μπορεί να μη φτάσουμε ποτέ. Να φοράς τα μαγικά σου κιάλια, να ταξιδεύεις νοητά και να μη σε νοιάζει… «Ζωή είναι, θα περάσει…» θα μου πει με τα χαμογελαστά της μάτια η κυρα-Κυριακή σε ένα καμαράκι στο τέρμα μιας λαγκαδιάς, κάπου στην ορεινή Αρκαδία. Με λίγο τσίπουρο και την ξυλόσομπα να καίει, να σου ζεσταίνει την καρδιά. Την κοιτούσα σαστισμένη. Έχει άλλο βάρος ο λόγος όταν βγαίνει από τα χείλη ενός ανθρώπου που διανύει την ένατη δεκαετία της ζωής του. Που έχει νιώσει στο πετσί του όλο το φως και το σκοτάδι του κόσμου – τα δώρα της ζωής… Σαν τελευταίο καταφύγιο κρατώ μια φωτογραφία. Είναι πάλι το φως που δημιουργεί και που ζεσταίνει, φανερώνοντας απ’ την αρχή τον κόσμο. Θα ’ναι αυτό που έγραφε ο Καμύ, πως στη μέση του χειμώνα ανακάλυψα εντός μου ένα αόρατο καλοκαίρι… Βαθιά κρυμμένο κι ιδανικά αήττητο. Αιώνιοι εραστές του φωτός –κραυγή στο πεπρωμένο μας– ήρωες σ’ αρχαία τραγωδία… ΑΝΤΙ ΕΠΑΘΛΟΥ | 9

Αντρέας Τσιάκος Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

Αφιέρωμα στον Ευγένιο Τριβιζά Τη νέα καλλιτεχνική περίοδο 2016-2017, το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης παρουσιάζει έκθεση-αφιέρωμα στο έργο του αγαπημένου σε μικρούς και μεγάλους συγγραφέα Ευγένιου Τριβιζά, με τίτλο «Από τη Φρουτοπία στο Νησί των Πυροτεχνημάτων: ένα συναρπαστικό ταξίδι στους μαγικούς κόσμους του Ευγένιου Τριβιζά». Η έκθεση περιλαμβάνει εικαστικά και άλλα έργα τέχνης εμπνευσμένα από βιβλία του συγγραφέα και πλαισιώνεται με μουσείο φαντασίας και παράλληλες δράσεις κορυφαίων ηθοποιών, ποιητών, συνθετών, δημοσιογράφων και άλλων ανθρώπων του πνεύματος. Ταλαντούχοι ζωγράφοι, εικονογράφοι, γλύπτες, χαράκτες, ενδυματολόγοι, συντηρητές, κατασκευαστές, ηθοποιοί, τραγουδοποιοί και άλλοι καλλιτέχνες παρουσιάζουν ζωγραφικούς πίνακες, εγκαταστάσεις, κατασκευές, κομψοτεχνήματα, κοσμήματα, παιχνίδια, κούκλες, ταινίες και δρώμενα, εμπνευσμένα από τα βιβλία και τους ήρωες του κοσμαγάπητου «ποιητή παραμυθιών». Τον σχεδιασμό της έκθεσης υπογράφει ο Δημήτρης Μεργούπης με τη δημιουργική ομάδα του. Στην έκθεση, στην οποία συμμετέχουν το Εθνικό Θέατρο, η Εθνική Λυρική Σκηνή, το Μέγαρο Μουσικής, το Μουσείο Γουναρόπουλου, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας και πολλές θεατρικές ομάδες της χώρας, θα προβάλλονται αποσπάσματα από τη «Φρουτοπία» (1985). Το πρόγραμμα των παράλληλων δράσεων «Εκδηλώσεις για να χαλαρώσεις» για μικρούς και μεγάλους μέχρι και τη λήξη της έκθεσης θα ανακοινώνεται σταδιακά. Πληροφορίες: διάρκεια μέχρι 28 Φεβρουαρίου 2017, είσοδος ελεύθερη. Για οργανωμένες επισκέψεις-ξεναγήσεις για σχολεία, κ. Δημήτρης Κουτσούμπας, τηλ.: 6944 436974, 210 3418589, 2103418550, email: trivizas.mcf@gmail.com

10 | www.epathlo.gr

Ο Λαιμός του Δήμιου Από τις Εκδόσεις Straw Dogs κυκλοφορεί το νέο βιβλίο του Αντρέα Τσιάκου, Ο Λαιμός του Δήμιου. Είκοσι εννέα και κάτι ποιήματα καθαρά, χωρίς ήλιο να μετοικούν σε μια αιώνια ζωή, μοιρασμένα, βαφτισμένα σε φιάλη χωροχρόνου, ειπωμένα σε άλαλα τηλεφωνήματα, ψιθυρισμένα σε εύθραυστους ύπνους, ακουμπισμένα σε νερό και λάσπη πάντα με συντροφιά τη μοναξιά του κόσμου στην πρώιμη καλοκαιρινή θολούρα. Μια απολογία στο φως που δεν καίει, στην κραυγή του ψυγείου και στη θεά τύχη που θα ’ναι πάντα μια τρύπα στο μέλλον. Η ερμηνόπαυση στις άρρωστες πολιτείες όταν ο κόσμος θα κάνει τα δικά του σε άλλη μια παγκόσμια μέρα χωρίς σήμανση. Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία. Ο Αντρέας Τσιάκος γεννήθηκε στο Άργος το 1979. Άλλα έργα του: Πόσα ποιήματα χωράει ο σάκος, εκδόσεις Χαραμάδα, 2007, Ασκήσεις Αναπνοής, εκδόσεις Χαραμάδα, 2011. Για περισσότερες πληροφορίες, http://tsiakos.blogspot.gr

Θέατρο Χυτήριο

Γιορτή των ήχων και των χρωμάτων

ΚΕΔΜΟΠ

Χάρισε ζωή Η Εθελοντική Δωρεά Μυελού των Οστών χαρίζει νέα ελπίδα ζωής σε χιλιάδες ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο του αίματος, όπως η λευχαιμία (ο πιο συνήθης καρκίνος στα μικρά παιδιά) και το λέμφωμα. Δίνοντας λίγο σάλιο, καθένας από εμάς (ηλικίας 18-50 χρονών) μπορεί να γίνει εθελοντής δότης και, μέσα από αυτή την πράξη αλτρουισμού, ίσως μια μέρα σώσει μια ζωή. Γιατί καθένας μας μπορεί να είναι ο ένας και μοναδικός συμβατός δότης για έναν ασθενή σε ανάγκη μεταμόσχευσης μυελού των οστών. Το ΚΕΔΜΟΠ - «Χάρισε Ζωή» είναι ένα κέντρο ενημέρωσης και προσέλκυσης εθελοντών δοτών μυελού των οστών στο Πανεπιστήμιο Πατρών, το οποίο εγγράφει εθελοντές στην Εθνική και Παγκόσμια Δεξαμενή Δοτών. Μπες στην ιστοσελίδα μας για να αναζητήσεις τον πλησιέστερο συνεργάτη μας όπου μπορείς να εγγραφείς ή στείλε μας email για να σου αποστείλουμε ένα φάκελο με όλα τα απαραίτητα υλικά και οδηγίες για την εγγραφή σου. Αν βρεθείς συμβατός, μπορείς να προσφέρεις το πολύτιμο μόσχευμα απλώς δωρίζοντας αίμα (μέσω λευκαφαίρεσης). Όσο περισσότεροι εγγραφούμε τόσο θα αυξήσουμε τις πιθανότητες να βρεθούν οι συμβατοί δότες που θα χαρίσουν ζωή στους ασθενείς που μας έχουν ανάγκη. Είναι ακίνδυνο, ανώδυνο & σώζεις μια ζωή. Περισσότερες πληροφορίες: www.xarisezoi.gr, τηλ.: 2610 997 510.

Η Χριστίνα και η Θεοδοσία ενώνουν τις δυνάμεις τους και δημιουργούν μια ξεχωριστή βραδιά στο Θέατρο Χυτήριο. Τη Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2017, στις 8.00 μ.μ., ένα μελωδικό ταξίδι χρωμάτων μάς οδηγεί σε έναν κόσμο ζωγραφισμένων… ήχων! Η Θεοδοσία Χατόγλου, ενεργειακή ζωγράφος, παρουσιάζει τα έργα της αφηγούμενη μέσα από ένα παραμύθι τον τρόπο με τον οποίο εμπνέεται και δημιουργεί, ενώ η ερμηνεύτρια Χριστίνα Γκόλια, με το γκρουπ της «Blue Quartet» θα πλαισιώσει την εκδήλωση με μια δυνατή συναυλία. Κοινός στόχος είναι η ανάταση και η ενεργοποίηση ακοής και όρασης. Ένας χορός χρωμάτων και ήχων παρασέρνει τους θεατές, δημιουργώντας ποικίλα συναισθήματα συγκίνησης και χαράς. Με μια πληθώρα σπουδαίων έργων στο θέατρο, την τηλεόραση και τη δισκογραφία, η Χριστίνα Γκόλια έχει συνεργαστεί με μεγάλα ονόματα του θεάτρου και της μουσικής. Τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται κυρίως στο τραγούδι με συμμετοχές σε δύο άλμπουμ και μία προσωπική δισκογραφική δουλειά. Η καλλιτεχνική πορεία της Θεοδοσία Xατόγλου την έφερε μέχρι το Κάδιξ (Κάδιθ) στην Ισπανία. Η τετράχρονη παραμονή της στην Ανδαλουσία και η παρακολούθηση σεμιναρίων σύγχρονης τέχνης έφερε μια σειρά εκθέσεων εκεί, αλλά και σε πολλά πολιτιστικά κέντρα και πινακοθήκες της Ελλάδας. Πληροφορίες: Θέατρο Χυτήριο, Ιερά Οδός 44, τηλ.: 2110124401. Είσοδος 10 ευρώ με κρασί ή μπίρα.

ΑΤΖΕΝΤΑ Νέα, προτάσεις, οικολογία, πολιτισμός | 11

Eκδοση Πιστοποιητικού Κατάταξησ για καταλύµατα 1. Εγγραφή στο cert.grhotels.gr και είσοδοσ στο σύστηµα 2. Διαδικασία ελέγχου κριτηρίων κατάταξησ 3. Συλλογή των απαιτούµενων δικαιολογητικών κάλυψησ των κριτηρίων 4. Συµβασιοποίηση µε τον RTA-HELLAS

Ευαγγελιστρίασ 6Α, 122 43, Αιγάλεω

5. Υποβολή αίτησησ κατάταξησ 6. Διαδικασία ελέγχων και επιθεωρήσεων από τον RTA-HELLAS 7. Παρακολούθηση τησ διαδικασίασ και πληρωµή του παραβόλου 8. Έκδοση του Πιστοποιητικού κατάταξησ

Τ. 210 5908393 | F. 210 5908378 | E. info@rta-hellas.gr

www.rta.gr

14 | ΞΕΝΑΓΗΣΗ

Θεσσαλονίκη

Πολιτισμική Θεσσαλονίκη Περίπατος στην πόλη των τεχνών

Αλεξία Τούλιου

Νίκος Υφαντής, Αλεξία Τούλιου

Μια εσάνς από λεβάντα και κίτρο αναδύεται στον μακρύ φωτισμένο διάδρομο του ξενοδοχείου. Τριγύρω πίνακες ζωγραφικής, καθρέφτες μιας άλλης εποχής και παστέλ αποχρώσεις γοητεύουν τις αισθήσεις. Με τα μάτια του νου ακολουθώ την πολυτελή μοκέτα ως το τέρμα της, ξαναζωντανεύοντας αστραπιαία τη διάσημη σκηνή με τα δίδυμα κοριτσάκια της «Λάμψης» του Κιούμπρικ, που την εμπνεύστηκε από μια φωτογραφία της Νταϊάν Άρμπους. Όλα αποπνέουν άρωμα τέχνης κι αντιλαμβάνομαι αμέσως πως το ταξίδι αυτό θα είναι συναρπαστικό.

16 | www.epathlo.gr

Ζυμωμένη στον χρόνο από διαφορετικούς πολιτισμούς και νοοτροπίες,

Προτομή Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

η Θεσσαλονίκη μεταμορφώθηκε σε ένα πολυπολιτισμικό ψηφιδωτό.

Ταφικό μνημείο, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Κ

αι πώς να μην είναι, αφού είμαστε στη Θεσσαλονίκη. Σε μια πόλη όπου οι τέχνες, ο πολιτισμός εν γένει αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας της. Δικαίως λοιπόν μπορεί να καυχιέται ως ευρωπαϊκή μεγαλούπολη, αφού συγκεντρώνει σχεδόν 70 μουσεία και αναρίθμητες ακόμη συλλογές, εκθέσεις κι αξιοθέατα. Η πόλη είναι πεδίο πολιτισμού και πρόσφορο έδαφος δημιουργίας, γι’ αυτό και σαν να είναι ανεξάντλητη. Το σήμα κατατεθέν της, ο Λευκός Πύργος, που κατασκευάστηκε τον 15ο αιώνα επί Οθωμανών και λειτούργησε και ως φυλακή, είναι σήμερα μουσειακός χώρος και παρέχει καταπληκτική θέα στην πόλη και το λιμάνι. Η Θεσσαλονίκη πάντα βρίσκει χώρο και τρόπο για να φιλοξενεί πολιτιστικά δρώμενα. Με τεράστια μουσική παράδοση, από το ρεμπέτικο μέχρι το ροκ, δεν διαθέτει μόνο ουζερί, μπαρ και μουσικές σκηνές. Στεγάζει επισήμως τις τέχνες της μουσικής, του χορού και του θεάτρου στο σύγχρονο στολίδι της, όπως οι ντόπιοι αποκαλούν το Μέγαρο Μουσικής, χωρίς να μειώνεται στο ελάχιστο η προσφορά του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Η ψυχή σου γεμίζει από τέχνη ακόμη και σε έναν μικρό περίπατο… Συχνά θα

σκοντάψουμε σε κάποιο υπαίθριο γλυπτό, που την κάνει ακόμη πιο υπερβατική, σχεδόν παραμυθένια. Εντυπωσιακά είναι και τα κτίριά της, κυρίως στην «οδό Εξοχών» κατά τον 20ό αιώνα, Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας σήμερα, όπου θα συναντήσεις τα καλύτερα δείγματα του αρχιτεκτονικού εκλεκτικισμού. Μιας και το αυτοκίνητο έπεσε θύμα του ψύχους, και αφού πρώτα εφοδιαστήκαμε με ικανοποιητικό αριθμό θερμίδων, εξορμούμε πεζοί να ανακαλύψουμε κάθε γωνιά πολιτισμού. Το θερμόμετρο δείχνει -12°C και η πολύβουη συμπρωτεύουσα Πολιτισμική Θεσσαλονίκη | 17

Χάλκινα ειδώλια Ερμή και Ηρακλή, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης μπροστά στην αιωνιότητα

Ο κρατήρας του Δερβενίου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

18 | www.epathlo.gr

Όλη η πόλη, ένας καμβάς

Αρχαία μνημεία ασφυκτιούν στη σύγχρονη άναρχη δόμηση, Ροτόντα

έχει σωπάσει για τα καλά. Κάτω από έναν μουντό ουρανό τα πάντα έχουν παγώσει, σαν να κρατούν την ανάσα τους για να φωτογραφηθούν. Σαν χέρια, ντυμένα με ολόλευκα δαντελωτά γάντια, ορθώνονται τα γυμνά κλαδιά των δέντρων και, όλα μαζί μια αγκαλιά, προστατεύουν τον μαρμαρωμένο βασιλιά τους. Δεν είναι άλλος από έναν άστεγο άντρα που αποζητά λίγη θαλπωρή σ’ ένα απάγκιο, εδώ στη σύγχρονη χώρα μας.

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης Το παρόν παύει να υφίσταται σήμερα κι εμείς δηλώνουμε έτοιμοι να ξαναζήσουμε κάποιο παρελθόν ή και πολλές εκφάνσεις του μαζί. Πίσω από την ελλειπτική καμπύλη των κρυσταλλωμένων νερών του σιντριβανιού, στην προαύλια έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, αχνοφαίνεται η αίγλη μιας αρχαιότητας. Το κτίριο όπου στεγάζεται ήδη από το 1962, αποτελεί σύμβολο μοντερνισμού και έχει να παρουσιάσει αξιόλογα και μοναδικά εκθέματα. Μια βόλτα

στις περιόδους από την Εποχή του σιδήρου έως την Ύστερη αρχαιότητα, και η τέχνη αλλάζει σύμφωνα με την προοδευτική πορεία του ιδιωτικού και του δημόσιου βίου των Μακεδόνων. Οι κλίμακες μεγαλώνουν. Από τη λαϊκή τέχνη των μικρών ειδωλίων, αφιερωμάτων στους θεούς, φτάνουμε στη θεοποίηση των μοναρχών με αγάλματα που φέρουν πλέον όλα εκείνα τα συγκεκριμένα διακριτικά γνωρίσματα που αποτελούν χαρακτηριστικά κάθε προσωπικότητας. Ωσάν ημίθεος, εύρωστος και ωραίος, ο ανδριάντας του πρώτου Ρωμαίου Αυτοκράτορα, του Οκταβιανού Αυγούστου, στέκεται μπροστά μας. Όλα μαρτυρούν πλούτο και ευημερία. Στην αίθουσα «Ο χρυσός των Μακεδόνων», το σκοτάδι δεν είναι ικανό να σβήσει τη λάμψη του χρυσαφιού. Στεφάνια μυρτιάς, κοσμήματα και ο περίφημος Κρατήρας του Δερβενίου – ένα τέλειο δείγμα τορευτικής του 4ου αι. π.Χ., που ξεγελάει την ίριδα των ματιών ή τον εγκέφαλο, αφού οφείλει το χρώμα του σ’ ένα κράμα κασσίτερου και χαλκού. Μπορεί να κατέληξε ως τεφροδόχος, μα πάνω του φέρει την ιερή σκηνή του γάμου του Διόνυσου με την Αριάδνη. Ένα άλλο σπουδαίο εύρημα, δώρο της φωτιάς στην ιστορία, καθώς σώθηκε λόγω της απανθράκωσής του μέσα σ’ έναν τάφο, είναι και ο Πάπυρος του Δερβενίου. Θεωρείται το αρχαιότερο Πολιτισμική Θεσσαλονίκη | 19

Η ψυχή σου γεμίζει από τέχνη ακόμη και σε έναν μικρό περίπατο…

Λεπτομέρεια του κρατήρα του Δερβενίου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

βιβλίο στον ευρωπαϊκό χώρο, με αναφορές στη Θεογονία. Ο σκελετός μιας πλούσιας γυναίκας του 3ου αιώνα μ.Χ. έχει να μας δείξει κάτι σπάνιο. Πέρα από τα μεταξωτά συνοδευτικά της ταφής σώθηκαν σε πλεξούδα και τα μαλλιά της. Σαν μετάξι κι αυτά, σχεδόν αναλλοίωτα, λαμπυρίζουν ακόμη με τις μελί ανταύγειες τους. Χαζεύοντας τη λύρα και τον αυλό, σκέφτομαι: μια πνοή μόνο αρκεί, και πριν αρχίσει η μουσική, αγάλματα γυναίκες λευκότερες και απ’ το χιόνι, «αλγηδόνες οφθαλμών» σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αρχίζουν να καλλωπίζονται με τα ψιμύθιά τους. Φιλήδονες, συγκεντρώνονται στο πανέμορφο μωσαϊκό δάπεδο του μουσείου, που περιλαμβάνει τρεις μυθολογικές παραστάσεις, με κυριότερη αυτή της Αριάδνης στη Νάξο, και χορός αμέσως θα γενεί για τον αγαπημένο θεό των Μακεδόνων, τον Διόνυσο – τον θεό που εξυμνεί τον έρωτα, τη φύση και τη γονιμότητα. Όλες οι προτομές της κοινωνίας της Θεσσαλονίκης καμαρώνουν τις κόρες κι εγώ κρυφοκοιτάω τον Μέγα Αλέξανδρο, που χαμογελά υπερήφανος για την καταγωγή του. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Με μια δρασκελιά από τη Δύση στην Ανατολή, γιατί ο χρόνος πέρασε κι από κει, θα βρεθούμε στο Βυζάντιο.

20 | www.epathlo.gr

Οι τάφοι στο Σέδες, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Πράγματι, δυο βήματα απέχει το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης. Αφτιασίδωτο, από μπετό και τούβλο εξωτερικά, στα χρώματα της πορφύρας εσωτερικά, μέσω μιας ανοδικής πορείας, το μουσείο παρουσιάζει σε 11 ανεξάρτητες μεταξύ τους αίθουσες –όσοι και οι αιώνες– με αυθεντικά εκθέματα από την ίδρυση της αυτοκρατορίας μέχρι και την πτώση της. Ο φωτισμός των διαδρόμων είναι απόλυτα φυσικός και τόσος όσος επιτρέπουν τα τζάμια των παραθύρων, δίνοντας μια αίσθηση ανατολίτικης μυσταγωγίας. Στις αίθουσες είναι τεχνητός και «λιγοστός», όπως αρμόζει στην ιστορία του Βυζαντίου, μα τροχοπέδη στη φωτογράφιση, καθώς το φλας απαγορεύεται. Τμήματα παλαιοχριστιανικού ναού, λειψανοθήκες, θησαυροί νομισμάτων, σφραγίδες, άμφια, κοσμήματα και μια σειρά τάφων είναι κάποια από τα βασικά εκθέματα του μουσείου. Στους τάφους μπορεί κάποιος να μελετήσει τις αλλαγές στην τυπολογία τους. Από τις τέχνες, η ζωγραφική περισσότερο είναι εδώ για να υπηρετήσει και να συμβάλει στην επικράτηση της νέας θρησκείας του χριστιανισμού, που συνεχώς κερδίζει έδαφος. Δεν θα αργήσει και η καθιέρωση του σταυρού ως απαραίτητου ταφικού συμβόλου, δηλωτικού της ουσίας της νέας θρησκείας, που δεν είναι άλλη από την προσδοκία της ανάστασης των νεκρών. Εντυπωσιακή είναι η αίθουσα με την έκθεση «Το λυκόφως του Βυζαντίου». Αναφερόμαστε στην Υστεροβυζαντινή περίοδο, εποχή πνευματικής και καλλιτεχνικής ανάπτυξης για τη Θεσσαλονίκη. Οι εικόνες της έκθεσης είναι καθηλωτικές.

Πάντα να αναζητάς το Φως: εσωτερικό της Ροτόντας Περικεφαλαία, εύρημα μακεδονικού τάφου, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Λεπτομέρεια εκθέματος, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και η συλλογή με τα μεταβυζαντινά χαρακτικά, τα οποία προέρχονται κυρίως από τη Βενετία, τη Βιέννη και την Κωνσταντινούπολη. Πέρα από την εικαστική τους αξία, αποτελούσαν και τον μοναδικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των μοναχών και των κοσμικών. Ροτόντα Συνεχίζοντας τη βόλτα στη Θεσσαλονίκη φτάνουμε στη Ροτόντα. Μνημείο παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς, το στρογγυλό θολωτό κτίσμα του 4ου αι. μ.Χ. κτίστηκε επί καίσαρα Γαλέριου, με πρωταρχικό σκοπό να αφιερωθεί στον Δία. Τελικά λειτούργησε ως χριστιανικός ναός και μάλιστα λέγεται ότι προοριζόταν ακόμη και για βαπτιστήριο της πόλης. Αγιογραφίες σώζονται ακόμη στον θόλο του. Το εντυπωσιακό, όμως, είναι το μέγεθος και ο φωτισμός του. Μια βαθύτερη ανάγνωση και ανακαλύπτεις το συμπυκνωμένο νόημα της πνευματικής βυζαντινής διδασκαλίας. Σαν ξίφη καρφώνονται στη γη οι δέσμες φωτός στο εσωτερικό της Ροτόντας, αφήνοντας το υπόλοιπο μέρος στο σκοτάδι, κι είναι αυτό θαρρείς το θέλημα του Θεού. Εσύ μικρός υπό τον φόβο Του, μα με την τεράστια δύναμη της ανθρώπινης βούλησης, καλείσαι να αποφασίσεις πού τελικά θα σταθείς, στο φως ή στη σκιά.

Το σκοτάδι δεν είναι ικανό να σβήσει τη λάμψη του χρυσού των Μακεδόνων, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Πολιτισμική Θεσσαλονίκη | 21

Κάθε μορφή τέχνης συγκινεί..... Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Από την Εικονομαχία στη λάμψη των Μακεδόνων και των Κομνηνών, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού

26 φωτογράφοι βουτάνε κυριολεκτικά στο πιο άδικο σήμερα και πραγματεύονται με τον φακό τους τον δαίμονα της προσφυγιάς

22 | www.epathlo.gr

Ταξίδι στον χρόνο, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης

Όταν ο μοντερνισμός συναντά το κλασικό, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Σαν να μαλάκωσε ο καιρός και κάποιοι τολμηροί εμφανίζονται στην πόλη δίνοντάς της και πάλι ζωή. Ήρθε η ώρα επαναφοράς στο σήμερα και τι πιο ταιριαστό από μια επίσκεψη στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που βρίσκεται στον χώρο της ετήσιας έκθεσης. «Είναι η τέχνη κάτι περισσότερο από αυτάρεσκη πράξη;» ρωτάει μια επιγραφή στην κορυφή της φιλοτεχνημένης σκάλας. Η τέχνη είναι η ανάγκη να εξωτερικεύσεις την εσωτερικότητά σου, αποκρίνομαι μέσα μου. Εδώ κάθε δημιουργός έχει αποδώσει αυτή του την ανάγκη με ξεχωριστά και συχνά ιδιότροπα καλλιτεχνήματα, ενώ ο επισκέπτης έχει να ανακαλύψει το κάτι παραπάνω για τον εαυτό του. Αυτό όμως που κέντρισε την προσοχή μου ήταν το έργο του ζωγράφου-γραφίστα Frederick Carabott «1941-45 ο πόλεμος ενός εφήβου». Η τεχνική, η ανωνυμία των προσώπων που δεν έφεραν χαρακτηριστικά, οι εναλλαγές ανοικτόχρωμων και σκουρόχρωμων αποχρώσεων, καθώς και η δυναμική της κίνησης είναι ό,τι πιο όμορφο έχω δει ως καλλιτεχνική έκφραση της κατοχικής φρίκης. Προχωρώντας νιώθω ακόμη πιο οικεία, όταν αντικρίζω έναν πίνακα του Εγγονόπουλου. Τα έντονα χρώματα και οι υπερρεαλιστικές φιγούρες ήταν η αδυναμία μου από τότε που ήμουν μικρή και κάθε φορά που τα ξεσήκωνα στα δικά μου μπλοκ, είχα την αίσθηση ότι μαγικά μπορώ να ζωντανεύω ονειρικές προβολές. Πόσο χαίρομαι που ακόμη και σήμερα μια εικόνα σαν αυτή με γεμίζει πληρότητα. Μουσείο Φωτογραφίας Στην τέχνη δεν υπάρχουν αδιέξοδα, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Με βήμα γοργό μπαίνουμε για τα καλά στο τώρα. Στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται στην προβλήτα του λιμανιού και πάνω από το Μουσείο Κινηματογράφου, θα έρθουμε αντιμέτωποι με τη δύναμη της εικόνας. Πολιτισμική Θεσσαλονίκη | 23

Τυχερή ή όχι, πέτυχα μια συγκλονιστική έκθεση με θέμα «Μια άλλη ζωή - Ανθρώπινες ροές, άγνωστες οδύσσειες». Ούτε ένας ούτε δύο, 26 φωτογράφοι βουτάνε κυριολεκτικά στο πιο άδικο σήμερα και πραγματεύονται με τον φακό τους τον δαίμονα της προσφυγιάς. Φωτογραφία και γροθιά. Πόσες φορές, αλήθεια, δεν ένιωσα την ενοχή μιας καλομαθημένης τύπισσας που γκρινιάζει όλη μέρα για το κρύο, ενώ στα μάτια ενός πατέρα βλέπω μόνο απόγνωση, εκλιπαρώντας για το μωρό του, που το κρατάει ψηλά σε ασφαλή απόσταση απ’ το νερό. Η τραγωδία δεν έχει τέλος και γίνεται όλο και πιο σκληρή όταν ένα ηχηρό «γιατί;» στοιχειώνει τον χώρο.

Ξεχωριστή και πρωτοπόρος Μουσεία αντάξια μιας επίσκεψης είναι επίσης το Τελλόγλειο Ίδρυμα, το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας και πολλά ακόμη. Τι είναι αυτό που κάνει τη Θεσσαλονίκη να αγαπάει τόσο την τέχνη; Ή μήπως η τέχνη αγαπάει τη Θεσσαλονίκη; Η απάντηση είναι μία, και για μένα βρίσκεται στην τελευταία αίθουσα του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού. Εκεί εκτίθεται ένα ψηφιδωτό δάπεδο με γεωμετρικά μοτίβα, προσωποποιήσεις ζωδίων, μηνών, καθώς και του ήλιου, προερχόμενο από μια αστική έπαυλη και χρονολογημένο τον 5ο αι. μ.Χ. Ιδωμένο μόνο του δεν το εξηγεί. Στο τελείωμά του, όμως, οι ψηφίδες «μετουσιωμένες» σε ζεστά γήινα χρώματα από τα χέρια και την ψυχή της ζωγράφου Δ. Καμαράκη, υπερπηδώντας τόσους και τόσους αιώνες υψώνονται στον τοίχο αποκαλύπτο-

24 | www.epathlo.gr

Φως στο πολύπλοκο σήμερα, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

ντας το σύγχρονο αστικό τοπίο της Θεσσαλονίκης. Ζυμωμένη λοιπόν στον χρόνο από διαφορετικούς πολιτισμούς και νοοτροπίες, η Θεσσαλονίκη μεταμορφώθηκε σε ένα πολυπολιτισμικό ψηφιδωτό. Αν παρατηρήσουμε καλύτερα το εύρημα, θα το δούμε ελλιπές, μα και την τοιχογραφία ίσως να τολμούσα να την χαρακτηρίσω έτσι. Δοσμένη αφαιρετικά, με ασχημάτιστα κτίρια, θα μπορούσε να ερμηνευτεί εννοιολογικά ως μη ολοκληρωμένη, δίχως τέλος, κι αυτό επειδή η πόλη εξελίσσεται και μεταλλάσσεται αέναα, πάντα ανοικτή στην αφομοίωση στοιχείων και ιδεών, ένα βήμα πιο μπροστά, θα λέγαμε, γεγονός που την κάνει να φαντάζει ξεχωριστή και πρωτοπόρος. Έπιασε να χιονίζει κι εγώ πρέπει να την αποχαιρετήσω. Δεν θα προλάβω να τη δω κάτω απ’ το πέπλο της, μα θα σκηνοθετήσω. Νυφούλα του Βορρά, θα την προσωποποιήσω σε όμορφη υπερφυσική γυναίκα και θα της δώσω σύντροφο άνεμο δυνατό Βαρδάρη. Να σκύβει ο Μέγας Αλέξανδρος απ’ τ’ άλογό του για ένα χειροφίλημα κι αυτοί αγκαλιασμένοι να καταλήγουν στις ομπρέλες… Προστατευμένοι απ’ τον χιονιά να στριφογυρίζουν στη μελωδία ενός νοσταλγικού βαλς με τον κόσμο της να ξεχύνεται κι αυτός στην παραλία, να παίζει, να γελά, να χορεύει, να ερωτεύεται και να μαθαίνει σ’ όλους εμάς τι πάει να πει καλή ζωή. Και όλο αυτό να μην τελειώνει ποτέ.

Ακόμα μία λεπτομέρεια από την οροφή της Ροτόντας Λεπτομέρεια της οροφής, Ροτόντα

Φωτογραφική συλλογή, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Το Ιερό, Ροτόντα

Πολιτισμική Θεσσαλονίκη | 25

Ο Οµιλος ξενοδοχειακών επιχειρήσεων Μανιάτη, έχοντας µια ιστορία 50 ετών προσφοράς, άριστων υπηρεσιών στον τοµέα της τουριστικής κίνησης της Αρκαδίας και ιδιαίτερα στον πανέµοργο τόπο των Λαγκαδίων, αναπτύσσεται δυναµικά και καθιερώνει νέα πρότυπα φιλοξενίας και σύγχρονων ξενοδοχειακών παροχών, µε τρεις ξενοδοχειακές µονάδες υψηλών προδιαγραφών. Παράλληλα, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση, διατηρεί τα σκήπτρα και στη γαστρονοµία της περιοχής µε τις εξαιρετικές υπηρεσίες που προσφέρει το εστιατόριο του οµίλου. Ο όµιλος Μανιάτη µε συνεχείς επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και εξειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό διατηρείται σταθερά στην κορυφή της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής.

Λαγκάδια Αρκαδίας Τ 27950 43221 43540 43033 43023 F 27950 43600 email: info@maniatis-hotels.gr www.maniatis-hotels.gr

Δρόμοι της πέτρας

Απ' τα Μαγούλιανα ως τα Λαγκάδια

Χιονισμένες κορυφογραμμές στον δρόμο για τη Λάστα

Χειμώνες πριν, στην ορεινή Αρκαδία είχα τραβήξει μία από τις πιο αγαπημένες μου φωτογραφίες... Γυμνά δέντρα, μοναχικές φιγούρες στις ατέρμονες κορυφογραμμές – τι χάρη μού έκανε εκείνο το δείλι ο ουρανός! Ανεξάντλητη η φύση του Μαινάλου, ντυμένη με πυκνά δάση κι αρρενωπά φαράγγια, κυριολεκτικά καλλιτεχνεί. Αγέρωχοι σαν το τοπίο και οι οικισμοί της – δρόμοι της πέτρας φορτωμένοι την ψυχή μιας Ελλάδας ταπεινής και ηρωικής μαζί, διηγούνται τα περασμένα μεγαλεία της. Στο πέπλο ενός χειμώνα όπου τα πάντα σιωπούν, η ορεινή Αρκαδία καταφέρνει και βρίσκει τη θέση της ως ένας από τους πιο αγαπημένους μου προορισμούς. Είναι που κάθε φορά έχει να σου αποκαλύψει και κάτι καινούργιο… Θάλεια Νουάρου 28 | ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Γιάννης Μαρινάκης, Θάλεια Νουάρου

Λαγκάδια

Ορεινή Αρκαδία: αποχαιρετώντας τη χιονισμένη καλλονή…

Η εκκλησία του Αγίου Αντρέα στο Βαλτεσινίκο

Το καφενείο του Αϊ-Γιώργη στην πανέμορφη πλατεία της Λάστας

30 | www.epathlo.gr

Μαγούλιανα, ατενίζοντας…

Η εντυπωσιακή πλατεία του ψηλότερου χωριού της Πελοποννήσου

Ό

λη η νεότερη ιστορία μας ξεκίνησε να γράφεται εδώ. Και είναι γραμμένη σε κάθε καλντερίμι, κάθε σπίτι και σχολειό, στις εκκλησιές και τα γεφύρια της, τις προτομές των ηρώων... Τι να πρωτοπώ… Για τη λιτή και πανέμορφη Στεμνίτσα, τη θρυλική Δημητσάνα, τα Κολοκοτρωνέικα με τις μαγικές τους διαδρομές. Τον Βλόγγο και τη Ζάτουνα με τους μοναχικούς τους ήρωες και τους θεσπέσιους καφενέδες. Για τις θαυμαστές μονές του ορμητικού Λούσιου – κιβωτός του Δία, φωλιά του Θεού. Για τα κάστρα και τις εκκλησιές της Κατρύταινας, μα και τη μυρωδιά της παραδοσιακής γουρουνοπούλας, καταπώς σε καλωσορίζει το Λεβίδι... Η ορεινή Αρκαδία αποτελεί πραγματικά φαινόμενο. Περήφανη, ατίθαση, πολυποίκιλη, πλανεύτρα – δεν γίνεται να μην την αγαπήσεις… Το ψηλότερο χωριό του Μοριά Χειμώνας και εν αναμονή του χιονιού, ένα από τα ομορφότερα ελατοδάση της χώρας σε υποδέχεται. Αφήνεις πίσω την πολύβουη Βυτίνα και στο κυνήγι των αυθεντικότερων εικόνων που αναζητάς, συνεχίζεις για τα Μαγούλιανα. Με υψόμετρο 1.365 μ. κατέχει την πρωτιά του ψηλότερου κατοικημένου χωριού της Πελοποννήσου. Χτίσμενο αμφιθεατρικά σαγηνεύει με την ανεπιτήδευτη γοητεία του αλλά και την προνομιακή του θέση, που προσφέρει άπλετη θέα στο ελατοδάσος του Μαινάλου. Τα μονοκόμματα πετρόχτιστα σπιτάκια χτίστηκαν από Λαγκαδιανούς μαστόρους και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της γορτυΟρεινή Αρκαδία | 31

Σαν σε παραμύθι, το εγκαταλειμμένο Σανατόριο της Μάνας

νιακής αρχιτεκτονικής. Χτισμένη στα ψηλά και η πλατεία – μια μεγάλη βεράντα απ’ όπου αγναντεύεις ανεμπόδιστα τις μαβιές οροσειρές και ολόκληρο τον οικισμό με τις κεραμιδένιες στέγες, τα φιδωτά δρομάκια και τις όμορφες εκκλησιές του. Μετά την απελευθέρωση, οι κάτοικοι ανοικοδόμησαν τις δυο εκκλησίες του χωριού και, δέκα χρόνια αργότερα, την περίφημη Κοίμηση της Θεοτόκου. Πρόκειται για έναν επιβλητικό ναό όπου διατηρείται το λεπτοδουλεμένο τέμπλο που φιλοτέχνησε επί επτά ολόκληρα χρόνια ο ξυλογλύπτης Χριστόδουλος από την Ήπειρο. Περήφανοι οι κάτοικοι για το επιχρυσωμένο τέμπλο, λένε πως είναι το καλύτερο των Βαλκανίων και πρόθυμα θα προσφερθούν να σου το δείξουν. Στην ταβέρνα «Ιωσήφ» μαζεύουμε τον ελάχιστο χειμωνιάτικο ήλιο απολαμβάνοντας την πανέμορφη θέα παρέα με τσίπουρο, παραδοσιακό παστό και κρεατικά ντόπιας παραγωγής. Λίγο πιο κάτω ένας καφενές σε υποδέχεται δίπλα στο τεράστιο πλατάνι της πλατείας. Εδώ και η προτομή του Φωτάκου (Φώτη Χρυσανθόπουλου), υπασπιστή του Κολοκοτρώνη και ιστορικού της Ελληνικής Επανάστασης. Κατά την Τουρκοκρατία, το χωριό ήταν κέντρο και πέρασμα κλεφτών και η συνεισφορά του στον Αγώνα ήταν σημαντική. Σ΄ ένα ύψωμα από πάνω του βρίσκονται τα ερείπια του φράγκικου Αργυρόκαστρου. Στα 1.450 μ. υψόμετρο αποτελεί μάλιστα το ψηλότερο φρούριο της Πελοποννήσου και ίσως ολόκληρης της χώρας. Γάργαρα νερά κυλούν από κάτω σου, στη ρίζα του πλατάνου, ενώ τα σκαλιά σε οδηγούν στην πεντάκρηνη πηγή του χωριού. Από εδώ ένα κατηφορικό στενό συνεχίζει για το παλιό σχολείο όπου φιλοξενείται το λαογραφικό μουσείο. Από την πλατεία ξεκινά και μια μέτριας δυσκολίας πεζοπορική διαδρομή 5,5 χλμ., που περνά από το Αργυρόκαστρο, 32 | www.epathlo.gr

Μαγούλιανα, θέα από την πλατεία

Τα στενά στα Μαγούλιανα σε προσκαλούν να τα περπατήσεις

Στον δρόμο για τα Λαγκάδια

Έξω απ’ τη Βυτίνα, η ορεινή Αρκαδία μάς υποδέχεται

Με τον ευρύ ορίζοντα και την ποιητική θέα που προσφέρει από τα 1.060 μ. υψόμετρο, η Λάστα βρίσκεται σε μία από της ωραιότερες τοποθεσίες της ορεινής Γορτυνίας.

Ορεινή Αρκαδία | 33

Σφηνωμένη στον βράχο, η Μονή Αγίου Νικολάου Ανάληψης

Μοναχικά πέτρινα γεφύρια στο ρέμα του Τουθόα

Γυμνή φύση στον φιδωτό δρόμο για το ρέμα του Αγίου Νικολάου

34 | www.epathlo.gr

το ασκηταριό της Σφυρίδας, τη Μονή Κερνίτσης και το δρυοδάσος, για να καταλήξει μετά από τρισήμισι ώρες στον οικισμό της Νυμφασίας. Στην άλλη του κατεύθυνση, το μονοπάτι ενώνει τα Μαγούλιανα με το Βαλτεσινίκο για να συνεχίσει έως τα Λαγκάδια. Τμήματα διαδρομών του ολοκαίνουριου Menalon Trail, μιας ορεινής περιπέτειας συνολικά 75 χλμ., που αξιοποίησε τους παλιούς δρόμους συνδέοντας εννέα οικισμούς της Γορτυνίας. Το Μονοπάτι του Μαινάλου είναι μάλιστα το πρώτο στην Ελλάδα και ένα από τα δέκα της Ευρώπης, που έχει λάβει τη διεθνή πιστοποίηση «Leading Quality Trail - Best of Europe» διασφαλίζοντας την ποιότητα αλλά και την ασφάλεια των διαδρομών του.

Βαλτεσινίκο

Η Λάστα που ερωτεύτηκα Με κατεύθυνση προς το Βαλτεσινίκο, παρακάμπτουμε τη διαδρομή μας για να επισκεφθούμε τη γειτονική Λάστα. Έξι από τα ομορφότερα χιλιόμετρα της εκδρομής μας, καθώς ο ήλιος δύει χρωματίζοντας μαβιά μια θάλασσα από κορυφογραμμές που ξεπηδούν σαν κύματα στο χιονισμένο φόντο. «Καλωσήρθατε στην ωραία μας Λάστα», μας υποψιάζει η πινακίδα του λιλιπούτειου χωριού που ξεχωρίζει για τη μεγαλοπρεπή εκκλησιά του ΑϊΓιώργη, έργο Λαγκαδιανού μάστορα και στολίδι της λιθόστρωτης πλατείας της. Με τον ευρύ ορίζοντα και την ποιητική θέα που προσφέρει από τα 1.060 μ. υψόμετρο, η Λάστα βρίσκεται σε μία από της ωραιότερες τοποθεσίες της ορεινής Γορτυνίας. Ακατοίκητη πια –τουλάχιστον τους χειμώνες– θα ήταν άδικο με τόση ομορφιά να ερημώσει παντελώς. Έτσι ο Σύλλογος των απανταχού Λαστέων σκέφτηκε να δελεάσει τους διερχόμενους επισκέπτες με τον «Αϊ-Γιώργη». Ένα αυτοεξυπηρετούμενο, ανοιχτό καφενείο το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί πριν από τη δεκαετία του 1980, προσφέροντας καφέ, τσάι, ροφήματα, ούζο, τσίπουρο, κρασί και παραδοσιακά λικέρ δίπλα στα δυο θεόρατα πλατάνια της πλατείας. Γεμάτο ζεστασιά και όμορφη ατμόσφαιρα που αποπνέει παράδοση αποτελεί έκπληξη για κάθε ανυποψίαστο. Με τους τοίχους γεμάτους παλιές φωτογραφίες, ντοκουμέντα της Επανάστασης, εικόνες και αναφορές που παρουσιάζουν την ιστορία του χωριού, αποτελεί ένα

ολοζώντανο λαογραφικό μουσείο. Διαθέτει θέρμανση, βιβλία, ζεστό νερό και μπορεί να μέχρι και να φιλοξενήσει ανθρώπους που θα σεβαστούν το μεράκι και την προσφορά εκείνων που το φροντίζουν. Ένα απόλυτα επιτυχημένο εγχείρημα, καθώς όλα φαίνεται πως λειτουργούν ρολόι. Καθαρό και περιποιημένο, κατά την επίσκεψή μας διέθετε από γλυκά κεράσματα μέχρι και φαγητά που είχαν αφήσει οι πρωινοί του επισκέπτες. Η παρέα μάλιστα που συναντήσαμε εντός του –και ανακάλυψαν, όπως μας είπαν, τυχαία τούτη τη γωνιά– εφοδίασαν με ένα σωρό πράγματα τον καφενέ ενώ προτιμούσαν να καπνίζουν απ’ έξω. Λιγότερο σπάνιο απ’ όσο μερικοί μπορεί να νομίζουν, και πόσο υπέροχο, ο πολιτισμός να απαντάται με πολιτισμό! Βαλτεσινίκο Ένα χειμωνιάτικο πρωινό φυλά για μας εικόνες κινηματογραφικές. Λίγο πριν το Βαλτεσινίκο, μια μικρή παράκαμψη οδηγεί στο εγκαταλειμμένο Σανατόριο της Μάνας, ένα από τα τρία που λειτούργησαν στην ευρύτερη περιοχή η οποία φημίζεται για το υγιεινό της κλίμα. Μέσα από τα νέφη και τη μαγευτική θέα του πυκνού ελατοδάσους ξεπροβάλλει το πέτρινο κουφάρι του σανατορίου. Έργο, και αυτό, Λαγκαδιανών μαστόρων κτίστηκε το 1927, σε υψόμετρο 1.500 μ., με πρωτοβουλία της αδελφής του Παύλου Μελά. Γνωστή και ως «Μάνα του Στρατιώτη», η Άννα Παπαδοπούλου έφτιαξε το σανατόριο με χρήματα που συγκέ-

Η σχολή ξυλογλυπτικής του ΕΟΜΜΕΧ, η οποία λειτουργούσε πάνω από μία δεκαετία στο χωριό, δυστυχώς δεν άντεξε στον χρόνο... Ορεινή Αρκαδία | 35

«Τα σπίτια αυτά κουβαλούν την ψυχή των ανθρώπων που τα έχτισαν,

Οι Ταξιάρχες με το πελεκητό καμπαναριό και το πέτρινο ρολόι στην είσοδο του χωριού

αυτό είναι που μας κρατά εδώ...»

Μάστορας της πέτρας, ο Παναγιώτης Τσαφαράς μάς ξεναγεί στον νερόμυλο του Βουτυριά Στολίδι του χωριού, το γυμνάσιο στα Λαγκάδια

ντρωσε από εράνους και χορηγίες απόδημων Ελλήνων με σκοπό να περιθάλψει τους φυματικούς στρατιώτες της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Καθώς η έκτασή του ήταν 2.500 τ.μ., φιλοδοξία της ήταν να γίνει το μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Μέσα σε μια ζούγκλα από έλατα, εντός του μνημειώδους κτιρίου με τις νεοκλασικές επιρροές, ξεδιπλώνεται όλη η σκοτεινή μα και παραμυθένια γοητεία των εγκαταλειμμένων κτιρίων των αρχών του 20ού αιώνα. Το γραφικό Βαλτεσινίκο με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τα φημισμένα ξυλόγλυπτα αποτελεί επόμενο σταθμό του ταξιδιού μας. Είναι ένα ζωντανό χωριό, χτισμένο στα 1.150 μ. υψόμετρο, που προσφέρεται για βόλτες με… θέα, ενώ διαθέτει καφενείο και ταβέρνα, δυο περιποιημένους ξενώνες κι ένα όμορφο καφέ. Στα αξιοθέατά του συγκαταλέγονται τα ξυλόγλυπτα τέμπλα που κοσμούν τις δύο μεγαλόπρεπες εκκλησιές του, τους Αγίους Θεοδώρους και τον Άγιο Αντρέα, στο επάνω χωριό. Την ξυλογλυπτική τέχνη οι Βαλτεσινικιώτες τη διδάχτηκαν από Ηπειρώτες τεχνίτες και έργα τους κοσμούν τη Μονή Κερνίτσης, καθώς και πολλές εκκλησίες της Αρκαδίας και της Μεσσηνίας. Η σχολή ξυλογλυπτικής του ΕΟΜΜΕΧ, η οποία λειτουργούσε πάνω από μία δεκαετία στο χωριό, δυστυχώς δεν άντεξε στον χρόνο... Επισκέψιμο είναι το Μοναστήρι της Κοίμησης, λίγο έξω από τον οικισμό, αλλά 36 | www.epathlo.gr

και η γειτονική Μονή Αγίου Νικολάου Ανάληψης. Το «Παλιομονάστηρο», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι, θα το προσεγγίσουμε ακολουθώντας τον δρόμο προς Ολομάδες. Μια χωμάτινη παράκαμψη θα μας οδηγήσει στο σύντομο μονοπάτι για το ιστορικό μοναστήρι το οποίο χτίστηκε στις εσοχές των βράχων μιας χαράδρας. Βαδίζοντας μέσα στην άγρια φύση, σύντομα ανταμώνουμε τη διώροφη μονή που εδράστηκε στη σπηλιά δημιουργώντας ένα φυσικό οχυρό. Το 1826 είχαν καταφύγει εκεί γυναικόπαιδα της περιοχής για να γλιτώσουν από τον Ιμπραήμ, ο οποίος το πολιόρκησε επί τρεις ημέρες. Μετά όμως τη σθεναρή αντίσταση των Βαλτεσινικιωτών, αναγκάστηκε να αποχωρήσει άπραγος. Στον επάνω όροφο, μέσα στον βράχο, βρίσκεται ο ναός της Ανάληψης, ενώ κάτω μια στοά οδηγεί στον ναό του Αγίου Νικολάου με τις αγιογραφίες του 17ου αιώνα.

Γνήσια φιλοξενία από αυθεντικούς ανθρώπους

Της πέτρας και της αποπλάνησης Μαζί με τη Δημητσάνα, τα Λαγκάδια αποτελούν δύο από τους εντυπωσιακότερους οικισμούς της Γορτυνίας. Άξαφνα σε μια στροφή αποκαλύπτεται από μακριά ο οικισμός και το θέαμα είναι φαντασμαγορικό: μια αληθινή πέτρινη πολιτεία, που ορθώνεται απ’ άκρη σ’ άκρη στην κατηφορική πλαγιά (κλίσης 70 μοιρών!). Δεν χορταίνεις να τη φωτογραφίζεις. Τόπος με χαράδρες και χειμάρρους, όπως άλλωστε δηλώνει η ονομασία τους, τα νερά τους συνομολογούν ένα μεγαλύτερο ποτάμι, τον Τουθόα. Από την περιοχή ξεκινά και το απόκρημνο φαράγγι του, που καταλήγει στον ποταμό Λάδωνα. Κοντά στη Βυτίνα, τη Δημητσάνα, το χιονοδρομικό και όλα τα αξιοθέατα της ορεινής Αρκαδίας, από τα Λαγκάδια μπορείς να έχεις πρόσβαση τόσο στην ορεινή Ηλεία όσο και στη λίμνη του Λάδωνα και τα Καλάβρυτα. Σύμφωνα με την παράδοση, τα Λαγκάδια χτίστηκαν στις αρχές του 13ου αιώνα, ενώ η ονομασία τους συναντάται πρώτη φορά το 1693 στον Κώδικα της Μονής Αιμυαλών. Τόπος παραθερισμού των Βιλλαρδουίνων

Ρετρό εικόνες από τα αλώβητα Λαγκάδια

της Άκοβας, τα Λαγκάδια φαίνεται πως γοητεύουν διαχρονικά. Είναι χτισμένα πολυεπίπεδα, με τα αθάνατα πετρόχτιστα αρχοντικά τους να κοιτούν τις βαθιές λαγκαδιές με τις λεύκες, τα νερά και τα πλατάνια, και γύρω τους την πλούσια βλάστηση των λαγκαδιανών βουνών… Γεμάτα καρυδιές, καστανιές, έλατα και πεύκα συνθέτουν –όλα μαζί– μια πρωτόγνωρη ορεινή ομορφιά. Ολόκληρος ο κεντρικός τους δρόμος με τα περιποιημένα μαγαζάκια είναι ένα μπαλκόνι με θέα. Απ’ όπου και να κοιτάξεις, θα απολαύσεις μια διαφορετική άποψη του αρχοντικού χωριού, που υπήρξε φυτώριο και ορμητήριο των περίφημων Λαγκαδιανών μαστόρων. Σμιλευτές της πέτρας από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας έως και τις αρχές του 20ού αιώνα ταξίδευαν με τα μπουλούκια τους χτίζοντας σπίτια κι εκκλησιές, γεφύρια, σχολειά, βρύσες και μοναστήρια Ορεινή Αρκαδία | 37

Με διεθνή πιστοποίηση,

Λαγκάδια, η πετρόχτιστη πολιτεία μάς υποδέχεται

το Menalon Trail αξιοποίησε τους παλιούς δρόμους συνδέοντας εννέα οικισμούς της Γορτυνίας!

σ’ ολόκληρο τον Μοριά. Έλειπαν για καιρό και η επιστροφή τους στο χωριό ήταν γιορτή. «”Έρχονται οι μάστοροι!” και τα παιδιά τούς υποδέχονταν με σαΐτες, τραγούδια και χορό», όπως ξετρυπώνουμε μαρτυρίες από τη Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας. Η συμβολή τους στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής της Πελοποννήσου ήταν καθοριστική, ενώ η φήμη τους εξαπλώθηκε γρήγορα σ’ ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο. «Το κάθε μπουλούκι είχε τέσσερις χτιστάδες, οι καλύτεροι χτίζαν’ την απ’ έξω πέτρα, ένας έκανε τη λάσπη, δυο που μετέφεραν τις πέτρες κι ένας πετράς που τις έσπαζε και τις πελεκούσε. Μόνοι μας ξαναφτιάξαμε τα ερειπωμένα αρχοντικά των προγόνων μας…» μαρτυρά ο κ. Παπακωνστανίνου, ένας από τους τελευταίους Λαγκαδιανούς μαστόρους ο οποίος διατηρεί καφενείο στο γειτονικό Λευκοχώρι. Πενιχρό το μεροκάματο κι όμως έβαζαν όλη τους την τέχνη και το μεράκι, με το αποτέλεσμα να τους δικαιώνει έως σήμερα, τόσα χρόνια μετά. Κούκλα το είχαν το χωριό τους. Με τα γεροδεμένα με πελεκητή πέτρα σπίτια, ανώγεια, διώροφα και τριώροφα, να κοιτάζουν τους επιβλητικούς ορεινούς όγκους και τις βαθιές χαράδρες. Η σφραγίδα τους αποτυπωμένη παντού: στο επιβλητικό κτίριο του Γυμνασίου, στον κεντρικό ναό των Ταξιαρχών του 1808, με το πελεκητό καμπαναριό 38 | www.epathlo.gr

του, στο πέτρινο ρολόι του 1910. Αυτάρκη και αυτόνομα για χρόνια τα Λαγκάδια, ενδεικτικό της αίγλης τους είναι το γεγονός ότι το 1897 αριθμούσαν 6.800 κατοίκους! Πατρίδα αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης, στην πλατεία Ηρώων η στήλη των πεσόντων μνημονεύει τη μεγάλη συμμετοχή των κατοίκων στους εθνικούς αγώνες. Αυτός ο τόπος γέννησε την ιστορική οικογένεια των Δεληγιανναίων, κι εδώ βρίσκεται και η προτομή του πρωτεργάτη του Αγώνα Κανέλλου Δεληγιάννη, μα και του Ιωάννη Θεοφιλόπουλου ή Καραβογιάννη, πρώτου πυρπολητή τουρκικού πολεμικού πλοίου. Στο τέλος του κεντρικού δρόμου και το άγαλμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, του πρωθυπουργού της Ελλάδας, ο οποίος δολοφονήθηκε το 1905 έξω από τη Βουλή. Το αρχοντικό της ισχυρής οικογένειας των δημογερόντων και των οπλαρχηγών βρίσκεται στην ψηλότερη συνοικία των Λαγκαδιών. Εντός της οικίας φυλάσσεται από την οικογένεια ένα μουσείο ιδιωτικής συλλογής, το οποίο περιλαμβάνει πολλά κειμήλια και σπάνια αντι-

Η παρέα του τράγου στο ρέμα του Αγίου Νικόλα

Στα γραφικά στενά των Λαγκαδιών

Με παράδοση στα υφαντά, το μαγαζάκι του κ. Χριστοδουλόπουλου

κείμενα. Αξίζει μια βόλτα στα στενά της Άνω γειτονιάς, όπου θα δεις τον ναό του Αγίου Ιωάννη και θα απολαύσεις τη θέα που σου προσφέρεται από τα 950μ. υψόμετρο. Η κάτω γειτονιά κρύβει μια πιο αφτιασίδωτη, μα άκρως αυθεντική ομορφιά. Στα σκαλιά της βρίσκεται και το σπίτι του Νίκου Πλουμπίδη, μίας από τις ηρωικότερες και συνάμα τραγικότερες προσωπικότητες του κομμουνιστικού κινήματος στη χώρα μας – έχεις πολλά να ανακαλύψεις διαβαίνοντας τα στενά των Λαγκαδιών… Γεύση χωριού Στα μικρομάγαζα στο κεντρικό δρομάκι έχεις να χαζέψεις λογής λογής παραδοσιακά αντικείμενα και χειροποίητα κοσμήματα. Σ’ ένα από τα μοντέρνα καφέ θα πιεις τον καφέ σου αγναντεύοντας τη μοναδική θέα στη ρεματιά. Πάντα γεμάτη, η κομψή σάλα του εστιατορίου Μανιάτης προσφέρει καλομαγειρεμένα φαγητά: κατσικάκι στον φούρνο, φασολάδα με λουκάνικο, ελάφι με δαμάσκηνα και αγριογούρουνο στιφάδο. Τα Maniatis Hotels & Resorts άλλωστε προσφέρουν διαμονή για όλα τα βαλάντια με εξαιρετικό πρωινό του περιέχει μέχρι και λαχταριστή τραχανόσουπα! (www. maniatis-hotels.gr) Στο εργαστήρι ζυμαρικών της Κανέλλας Μουρούτσου βρήκαμε μέλι καστανιάς και βανί-

λια Μαινάλου, ντόπια καρύδια, λικέρ, τσίπουρα με γεύσεις, βότανα και γλυκά του κουταλιού. Θα βρείτε επίσης ζυμαρικά από αλεύρι ζέας (χωρίς πρόσθετη γλουτένη) και άλλα, αρωματισμένα με πρωτότυπες γεύσεις, όπως σπιρουλίνα (τηλ.: 27950 43094). Από τη διπλανή «Ανέμη» θα αγοράσετε μάλλινα χαλιά, κιλίμια και παραδοσιακά υφαντά. Λουκουμάδες και καφεδάκι θα απολαύσεις και στα παραδοσιακά καφενεία του χωριού. Σε μια ζεστή, χωριάτικη ατμόσφαιρα, λαχταριστά κρεατικά προσφέρει το κουτούκι «Τσιαχτάι», που στη γλώσσα των μαστόρων σημαίνει κολατσιό. Για μεζεδάκια με ρακόμελο ή …τσουκαλόκαυτο επιλέξτε το «Άρωμα». Μικρό, ζεστό και πολύχρωμο, με παρεΐστικη διάθεση, καλή μουσική και έθνικ διακόσμηση είναι ό,τι ακριβώς ζητούσαμε. «Τα σπίτια αυτά κουβαλούν την ψυχή των ανθρώπων που τα έκτισαν, αυτό είναι που μας κρατά εδώ», θα μας πει ο ιδιοκτήτης Τάκης Ρούτσης, ένας από τους νέους ανθρώπους που επέστρεψαν στα Λαγκάδια αναζητώντας έναν πιο ποιοτικό τρόπο ζωής. Εμπνευστής και εμψυχωτής του λαγκαδιανού καρναβαλιού λειτουργεί επίσης τον ξενώνα «Αγνάντιo» (info@agnantiostudios.gr), αλλά και φάρμα με άλογα (www.livingcountry. gr), ενώ υπήρξε ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη του «Συλλόγου Νέων Λαγκαδίων», υπεύθυνου για πολλές πολιτιστικές δραστηριότητες του χωριού. Ο ίδιος ξεκίνησε και τη σήμανση των παλιών ορεινών μονοπατιών και οργανώνει πεζοπορίες φιλοδοξώντας στην ανάπλαση και την αξιοποίηση των «δρόμων των μαστόρων της πέτρας». Στο χωριό άλλωστε βρίσκει έξοδο και το περίφημο Menalon Ορεινή Αρκαδία | 39

Ζεστό και πολύχρωμο, το «Άρωμα» στα Λαγκάδια Trail, το οποίο αποτελεί μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για μια ουσιαστική γνωριμία με τη φύση της περιοχής. Μετά από μια σύντομη διαδρομή μισής ώρας, τμήμα του μονοπατιού οδηγεί στους νερόμυλους Ράπη κι από εκεί συνεχίζει για το Πανόραμα Δραΐνας όπου καιρού επιτρέποντος αγναντεύεις ως τα πελάγη του Ιονίου. «Ο κόσμος πια περπατά», επισημαίνει εύστοχα ο Τάκης. «Έχουν πολλά όμως να γίνουν ακόμα. Η κατάβαση στο φαράγγι του Τουθόα είναι μια μοναδική εμπειρία και ακόμη δεν είναι πλήρως προσβάσιμο…» Όνειρα για το χωριό έχει ακόμη ένας νέος επιχειρηματίας, ο Βασίλης Μανιάτης, ο οποίος οραματίζεται το Μουσείο και Κέντρο Μαθητείας της Πέτρας στα Λαγκάδια, ένα σχέδιο που συζητιέται καιρό και θα έδινε σαφώς νέα ώθηση για την ανάπτυξη στην περιοχή. Ποτάκι με καλές μουσικές στο cafébar Πλάτανος, όπου δεν αποκλείεται να πετύχεις και κάποιο πάρτι ή live σχήμα. Στο τέλος του δρόμου, το μαγαζάκι του κ. Χριστοδουλόπουλου δεν έχει πινακίδα, μοιάζει όμως με λαογραφικό μουσείο - παλαιοπωλείο με τα ξυλόγλυπτα, τα μπακιρένια αντικείμενα, τις παλιές μηχανές Singer, τα εργόχειρα υφαντά. Ο τόπος άλλωστε φημιζόταν για τα παραδοσιακά υφαντά του, και δεν υπήρχε σπίτι που να μη διέθετε αργαλειό. Δίπλα ακριβώς, ένα παλιό ηλεκτρολογείο δίνει ακόμη 40 | www.epathlo.gr

μια ρετρό νότα στο χωριό. Αυτό είναι το ωραίο με τα Λαγκάδια. Σε αντίθεση με άλλους φημισμένους οικισμούς της ορεινής Αρκαδίας, ο εκσυγχρονισμός εδώ πέρασε σαν «χάδι» αφήνοντας αλώβητα πολλά από τα γνήσια κομμάτια τους. Στο τέλος του χωριού, μια διακλάδωση προς τα αριστερά οδηγεί στο ρέμα του Αγίου Νικολάου με τα πετρόχτιστα φτωχικά σπιτάκια σκορπισμένα κατά μήκος της πλούσιας βλάστησης. Κοπάδια και τρεχούμενα νερά μέχρι το τέλος της ρεματιάς, όπου ένα γεφυράκι δίνει το στίγμα για το αξιοθέατο που αναζητάμε. Ο νερόμυλος-νεροτριβή του Βουτυριά φανερώνεται πίσω από τα καλαμπόκια, στο κατώι ενός παραδοσιακού λαγκαδιανού σπιτιού, μαρτυρώντας την αγροτική παράδοση του τόπου. Για χρόνια ο μπάρμπα-Μήτσος άλεθε τα σιτηρά του χωριού. Ο γιος του, ο Παναγιώτης Τσαφαράς, μας ξεναγεί στον μύλο με τα εργαλεία, τα κοφίνια και τις μυλόπετρες καλώντας μας επάνω για τσίπουρο και παρεούλα. Στα σάλα με τη ζεστή ξυλόσομπα θα συναντήσουμε τον 90χρονο μυλωνά με τη σπιρτόζα γυναίκα του, θα πιούμε και θα γλυκαθούμε με μελομακάρονα κι όμορφες διηγήσεις. Απλότητα, ευγένεια και γνήσια φιλοξενία – το καλύτερο κλείσιμο του ταξιδιού στην Αρκαδία της πέτρας και της αποπλάνησης. Γιατί όση ομορφιά και ιστορία μπορεί να κουβαλά ένας τόπος, τον πλούτο στο βάθος τον κάνουν οι άνθρωποι, κι αυτό δεν αλλάζει ποτέ!

Βαλτεσινίκο

Λάστα

Λευκοχώρι ΛΑΓΚΑ∆ΙΑ

Μαγούλιανα ΒΥΤΙΝΑ Καλονέρι

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία το ξενοδοχείο Κεντρικόν του Ομίλου Maniatis Hotels & Resorts στα Λαγκάδια. Τηλ.: 27950 43221, www.maniatis-hotels.gr

Ευλογηµένος τόπος

Μια διαδροµή ανάµεσα στα πυκνά ελατοδάση του Μαινάλου, στο φαράγγι του Λούσιου και στον ποταµό Ερύµανθο, στην πανέµορφη λίµνη του Λάδωνα και στην κοιλάδα του Αλφειού...Προσκύνηµα στις επιβλητικές Μονές και τις εκκλησίες µε τα περίτεχνα καµπαναριά. Περιηγήσεις στα κάστρα, τα υπαίθρια µουσεία και τ' αρχοντικά χωριά -πέτρα και µνήµες από το ένδοξο παρελθόν µιας άλλης εποχής... Αγρια φυσική οµορφιά, αρχαιότητες και και γέυσεις ορεινές... Τόπος ευλογηµένος, έχεις αµέτρητους λόγους να τον επισκεφθείς...

Βυτίνα

Λαγκάδια

Βαλτεσινίκο

42 | ΞΕΝΑΓΗΣΗ

Νέστος

Νέστος

Υδάτινη γιορτή

Παίζοντας στις αμμουδιές του Νέστου

«Είμαστε ένα τυχερό σχολείο! Από τα παράθυρα των τάξεών μας βλέπουμε το τρένο που ανεβαίνει αγκομαχώντας το φιδωτό μονοπάτι κατά μήκος του Νέστου, και ξεναγεί τους ταξιδιώτες στα Τέμπη του. Καθημερινά ανασαίνουμε τον δροσερό αέρα που κατεβαίνει από το βουνό, στριφογυρίζει στους μαιάνδρους του ποταμού, σφυρίζει μέσα από τα δέντρα που φυτρώνουν στις όχθες του κι αγκαλιάζει το σχολείο μας. Οι μαθητές μας μεγαλώνουν δίπλα στο ποτάμι, παίζουν στις όχθες του, κολυμπούν στα νερά του, περπατούν και ερωτεύονται στο όμορφο μονοπάτι της κοιλάδας του», αφηγούνται τα παιδιά του Γυμνασίου Τοξοτών. Σκέφτομαι πόσο απλά, απαλά και μελωδικά αποδίδει το γραπτό την αίσθηση που αποπνέει το ποτάμι σ’ όλο του το μήκος: ήρεμο και μεγαλοπρεπές, παραμυθένια όμορφο… Χρήστος Κανατάς 44 | www.epathlo.gr

Εάν δεν πας στα Στενά, δεν ξέρεις τι θα πει Νέστος!

Πολύτιμο το καλωσόρισμα αλλά και ο αποχαιρετισμός του κοκκινολαίμη...

Ο

Νέστος είναι από τα μεγαλύτερα ποτάμια της χώρας μας. Όχι αποκλειστικά της χώρας μας. Αγνοεί τα σύνορα, αφού πηγάζει από τη Βουλγαρία, όπως και ο Στρυμόνας αλλά και ο Έβρος. Όμοια και ο Αξιός μάς έρχεται από την ΠΓΔΜ, ενώ ο υπέροχος Αώος πηγάζει από την Ελλάδα και συνεχίζει στην Αλβανία. Χρησιμοποιούμε τα ποτάμια ως φυσικά όρια πολλές φορές για να χωριζόμαστε αλλά αυτά, κόντρα στο ρεύμα, πεισματικά μας ενώνουν! Ο ποταμός μας διατρέχει σαν κορδέλα 230 χλμ., από τα οποία τα 130 σε ελληνικό έδαφος. Καθώς κυλά, έχει στα δεξιά του τη Μακεδονία και στα αριστερά του τη Θράκη. Τέλος, εκβάλλει στη θάλασσα για να γλυκάνει με τα νερά του το Θρακικό πέλαγος. Στην πορεία του ξυπνά τη δημιουργία, η φύση μεγαλουργεί! Τα δάση στις γύρω περιοχές είναι απαράμιλλα, οι καταρράκτες των παραπόταμών του πολύτιμα διαμάντια στη συλλογή κοσμημάτων του ελληνικού τουρισμού. Μυθικά ονόματα για τον περιηγητή: το Καρά Ντερέ ή Ελατιά, το παρθένο δάσος Φρακτού, ο καταρράκτης του Λειβαδίτη, της Λεπίδας… Τι να πρωτοθυμηθώ… Η γη στα γιορτινά της, πανδαισία! Αλλά και ο ίδιος ο Νέστος δεν υστερεί. Δεν τον είχαν θεοποιήσει τυχαία οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Τα Στενά, το Δέλτα, η διαδρομή του στην οροσειρά

Καθώς δύει ο ήλιος στους Tοξότες…

Νέστος | 45

Αμμουδερές όχθες και νησάκια εναλλάσσονται με πλούσια βλάστηση και βραχώδη γλυπτά σ’ ένα πρωτόγνωρο

Λεπτές αμμουδερές λωρίδες στην κοίτη

όλο δημιουργημένο

της Ροδόπης, το Παρανέστι, η Σταυρούπολη, οι Τοξότες, όπου και να τον συναντήσεις, θα σε μαγέψει με το γλυκό κελάρυσμα του νερού του, θα κουρνιάσεις στη ζεστή αγκαλιά της λήθης που σου υπόσχεται.

από την αέναη ροή

Στους Τοξότες

φυσικό μωσαϊκό,

του νερού.

46 | www.epathlo.gr

Χρόνια τώρα επισκέπτομαι τον καλό μου φίλο Γιώργο, που έστησε το τσαρδί του εδώ, με μόνο κριτήριο την ομορφιά του τοπίου και την ηρεμία. Και τα δύο η περιοχή τα προσφέρει απλόχερα. Εδώ βρίσκεται μία από τις δύο πύλες για τα περίφημα Στενά του Νέστου, ενώ από εδώ και μέχρι τη θάλασσα οριοθετείται το Δέλτα. Περίπου 15 χλμ. από την Ξάνθη και 30 χλμ. από την Καβάλα, δεν σου λείπει καθόλου η ζωή της πόλης. Και αν θες κοσμική ζωή, μπορείς να χρησιμοποιήσεις ως βάση μία από τις δύο μεγάλες πόλεις για περιήγηση στις ομορφιές του ποταμού. Σταθμός λοιπόν το χωριό για τον περιηγητή, όπως και για τον σιδηρόδρομο. Μπορείς να μπεις στο τρένο και να πας μέχρι τη Σταυρούπολη, καθώς είναι σχεδόν το μοναδικό μεταφορικό μέσο που σε ξεναγεί στο ονειρικό τοπίο των Θρακικών Τεμπών. Και λέω «σχεδόν» γιατί μπορείς, αν θέλεις, να γυρίσεις ακολουθώντας τον ρου του ποταμού με κανό. Ο καλύτερος τρόπος φυσικά είναι να το περπατήσεις, είναι όμως μια μεγάλη πορεία μήκους 18 χλμ.! Ακολουθώντας τον παραποτάμιο δρόμο και περνώντας και από τη μικρή Γαλάνη φτάνεις στην αρχή του μονοπατιού. Σ’ ένα στενό πέρασμα, όπου το βουνό έρχεται πολύ κοντά στο ποτάμι και υπάρχει ελάχιστος χώρος, ίσα για την

Απρόσμενη συνάντηση με ζαρκάδι!

Ο ορμητικός καταρράκτης της Λεπίδας

Άγρια άλογα άσφαλτο και τη σιδηροδρομική γραμμή, θα συναντήσεις τους ερωδιούς! Αυτά τα υπέροχα πλάσματα στέκονται ανάμεσα στα πανύψηλα δέντρα και αν πλησιάσεις, θα τα δεις να ξεδιπλώνουν τα αγγελικά φτερά τους σε πλήρες άνοιγμα για να μπορέσουν να πάρουν ύψος και να αναδυθούν προς τον ουρανό. Μένεις άφωνος… Στο ίδιο σημείο μαζεύονται κι οι αγριόπαπιες, που εγκαταλείπουν το νερό κάνοντας πολλά βηματάκια στην επιφάνειά του, καθώς προσπαθούν να απογειωθούν. Υπάρχει και μια πηγή εδώ, από όπου οι κάτοικοι των Τοξοτών και της Γαλάνης προμηθεύονται νερό. Λίγο πιο κάτω μέσα

Γεράκι ανεβαίνει κυκλώνοντας προς το σημείο θέας πάνω από το ποτάμι

Νέστος | 47

Σμήνος γλάρων στις εκβολές του ποταμού

Από τα 125.000 στρέμματα παραποτάμιου δάσους έχουν μείνει πια μόνο 5.000. Εδώ απαντάται ο τελευταίος αυτόχθων πληθυσμός κολχικού φασιανού στην Ευρώπη.

Απολαμβάνοντας τον ήλιο στο ποτάμι

48 | www.epathlo.gr

Ερωδιός στην απογείωση

Σιδηροδρομικός σταθμός στην πυκνή παραποτάμια βλάστηση συναντάς ένα άλλο άνοιγμα. «Εδώ θα δεις τις χαλκόκοτες», μου λέει μια ηλικιωμένη κυρία που έχει έρθει με τα πόδια για να γεμίσει νερό. Μόλις τις πλησιάσεις, όμως, κρύβονται στα καλάμια… Στον Καταρράκτη της Λεπίδας Για να πάρεις μια ολοκληρωμένη εικόνα από ένα ποτάμι, πρέπει να πας μια βόλτα στις πηγές του, να περπατήσεις δίπλα στην κοίτη του, αλλά και να σεργιανίσεις στις εκβολές του. Απαραίτητη λοιπόν μια επίσκεψη στον καταρράκτη της Λεπίδας, που βρίσκεται ψηλά στο βουνό σε έναν από τους παραπόταμους του Νέστου, που ενώνεται μαζί του στο Παρανέστι. Αφού περάσουμε τη Σταυρούπολη, στρίβουμε στο Παρανέστι με προορισμό τα Διπόταμα. Εκεί κοντά βρίσκεται επίσης ο ξακουστός καταρράκτης του Λειβαδίτη και αυτός της Αγίας Βαρβάρας με την ωραία βάθρα του. Εμείς όμως παίρνουμε ένα χωματόδρομο προς τα σύνορα και ύστερα από 4 χλμ., ακολουθώντας τη σήμαν-

ση, φτάνουμε στο κιόσκι που σηματοδοτεί την αρχή του μονοπατιού. Στο απόγειο του χειμώνα, ένα παχύ πορτοκαλί χαλί από πεσμένα φύλλα κάνει δυσδιάκριτο το μονοπάτι, καθώς κατεβαίνει με συνεχείς ελιγμούς μέσα από πυκνή γυμνή βλάστηση από βελανιδιές και οξιές. Μετά από μια εικοσάλεπτη απότομη κατηφορική διαδρομή, που σε κάνει να σκέφτεσαι με αγωνία την αντίστροφη ανηφορική, φτάνουμε στον καταρράκτη. Άγριος και ορμητικός, δικαιολογεί το όνομά του απόλυτα, έτσι όπως κατακρημνίζονται μαχαιρωτά τα νερά του από 30 μέτρα ύψος, δημιουργώντας λανθασμένη αρχική εντύπωση για το απαλό, μαλακό ποτάμι που θα συναντήσουμε στη συνέχεια… Στα Τέμπη του ποταμού Εάν δεν πας στα Στενά, δεν ξέρεις τι θα πει Νέστος! Εδώ είναι το πιο μαγευτικό κομμάτι του, η ψυχή του ποταμού. Εδώ με αλλεπάλληλα τελικά σίγμα, τους περίφημους μαιάνδρους του, διαπερνά τα όρη σχηματίζοντας μια ονειρεμένη κοιλάδα, έκτασης μεγαλύτερης από 20.000 στρέμματα. Εδώ η υδάτινη οδός συνοδεύεται και παραβγαίνει σε ομορφιά με τη μεταλλική, αυτή της σιδηροτροχιάς του τρένου. Και άλλη μία γραμμή είναι χαραγμένη και πιο ανεπαίσθητα παρακολουθεί τις δυο προηγούμενες: το μονοπάτι Ε6 δίνει τη δυνατότητα στον περιηγητή να απολαύσει το εκπληκτικό τοπίο. Πότε ψηλά, χαρίζοντας εποπτική θέα από τα βράχια, και πότε χαμηλά, με φόντο ηχητικό το νερό που κελαρύζει απαλά και υπνωτίζει με το τραγούδι του… Η περιοχή λόγω του σπάνιου κάλλους της έχει χαρακτηριστεί αισθητικό δάσος. Παράλληλα προστατεύεται και από διεθνείς οδηγίες και συνθήκες. Όπως και το Δέλτα, αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο για τα πουλιά. Αμμουδερές όχθες και νησάκια εναλλάσσονται με πλούσια βλάστηση και βραχώδη γλυπτά σ’ ένα πρωτόγνωρο φυσικό μωσαϊκό, όλο δημιουργημένο από την αέναη ροή του νερού. Από τους Τοξότες έως τη Σταυρούπολη ή αντίθετα, σε μια διαδρομή 18 χλμ., μπορείς να ταξιδέψεις με το τρένο, να περπατήσεις ή να κάνεις συνδυασμό. Νέστος | 49

Νανοσκαλίδρες σκαλίζουν για τροφή στα παγωμένα νερά του ποταμού και της θάλασσας

Στη μέση της διαδρομής βρίσκεται ο σταθμός των Λιβερών. Ο περιηγητής μπορεί να ζητήσει να κατέβει εδώ και να κάνει ένα από τα δύο τμήματα είτε προς τη Σταυρούπολη είτε προς τους Τοξότες με τα πόδια. Τα Λιβερά, όπως και όλα τα χωριά της διαδρομής, δεν κατοικούνται πια, αλλά αξίζει να τα επισκεφτείτε. Μάλιστα υπάρχει κι ένα πανέμορφο σπήλαιο, το οποίο βρίσκεται κοντά κι αν έχετε διάθεση εξερεύνησης, μπορείτε να το αναζητήσετε. Πρόσβαση στα Λιβερά δίνει και ο ορεινός ασφάλτινος δρόμος που καταλήγει στη Σταυρούπολη. Ανεβαίνοντας, και πριν φτάσεις στο Κρωμνικό, υπάρχει στην κορφή του βουνού το σημείο θέας απ’ όπου μπορείς να θαυμάσεις τους μαιανδρισμούς των στενών σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια. Μάλιστα αν είστε τυχεροί, μπορείτε να συναντήσετε κοπάδια άγριων αλόγων, ένα από τα λίγα που απέμειναν στη χώρα μας. Παρακάμπτοντας μια φορά προς το έρημο χωριό Ίμερα, προς μεγάλη μας χαρά τα συναντήσαμε! Μία ακόμη απρόσμενη συνάντηση μου συνέβη κάποτε μέσα στα Στενά. Καθώς περπατούσα σιγά κι αθόρυβα στο μονοπάτι, βλέπω ξαφνικά στην κοίτη του ποταμού ένα ζαρκάδι! Μου κόπηκε η ανάσα από την έκπληξη! Ευλογημένες οι συναντήσεις με τα ευγενικά κι αδάμαστα πλάσματα της άγριας φύσης… Φέτος δεν περνά το τρένο. Για λόγους συντήρησης, έχει διακοπεί η λειτουργία του από το φθινόπωρο. Οπότε αν κάποιοι από εσάς σχεδιάζετε ένα ταξίδι άμεσα, θα πρέπει να το λάβετε υπόψη σας. Έχει και τα καλά του όμως αυτό, καθώς κάνει το περπάτημα στα Στενά πιο άφοβο, αφού ειδικά προς Σταυρούπολη υπάρχουν σημεία όπου πρέπει να ακολουθήσεις τον σιδηρόδρομο και ενίοτε να περάσεις και μέσα από σήραγγες. Χωρίς το τρένο, το τοπίο γίνεται πιο παρθένο, αν και η παρουσία του από την άλλη δημιουργεί μια όμορφη αντίθεση. Ξεκινήσαμε Πρωτοχρονιά από τους Τοξότες και προχωρήσαμε γύρω στα 5 χλμ. έως την πηγή του Κρωμνικού. Δεν είναι λίγοι οι επισκέπτες που επιλέγουν την υπέροχη διαδρομή για να ξεκινήσουν τη χρονιά τους. Με μια πεντακάθαρη λιακάδα απολαύσαμε το χιονισμένο γυμνό τοπίο, γευτήκαμε την ησυχία και το καλωσόρισμα του ποταμιού. Όπως μου είπε ένας ψαράς, εδώ έχει σολομοπέστροφες. Παρότι απαγορεύεται η αλιεία στο ποτάμι, τον συνάντησα με το καλάμι του στην αρχή της διαδρομής. Και στο τέλος της με αποχαιρέτησε ένας κοκκινολαίμης τιτιβίζοντας!

50 | www.epathlo.gr

Έργα τέχνης τα γλυπτά του ποταμού όταν παγώνει Δέλτα του Νέστου Στην αρχή της πορείας μας προς το Δέλτα, μας υποδέχθηκε και πάλι το μικρό πουλάκι με την κόκκινη ποδιά, που θυμίζει έντονα χειμώνα. Ήταν ένα πολύ κρύο πρωινό, όταν πήραμε τον δρόμο για τη Χρυσούπολη. Απαλό χιόνι έπεφτε σε όλη τη διαδρομή. Μετά από αρκετά χιλιόμετρα μέσα στο παραποτάμιο Μεγάλο Δάσος (αυτό που σημαίνει επακριβώς η τούρκικη ονομασία του Κοτζά Ορμάν), φτάσαμε στις εκβολές του ποταμού. Είχε τόσο κρύο, που μέχρι και η θάλασσα στο σημείο που παντρεύεται με το ποτάμι είχε δημιουργήσει νησάκια ολόλευκα από πάγο και χιόνι. Η ομορφιά του τοπίου σαγηνευτική αλλά και το κρύο μυθικό. Τόσο πολύ, που εξαγνίζεσαι όσο το αντέχεις... Μια ομάδα πουλιών με το παράξενο όνομα νανοσκαλίδρες χορεύει με χαμηλές πτήσεις πάνω από τα παγονήσια αναζητώντας τροφή. Και μια λεπτή λωρίδα αμμουδιάς περικυκλώνει το παγωμένο κομμάτι της θάλασσας για να σε οδηγήσει απέναντι από την εκβολή του ποταμού, εκεί όπου η υδάτινη οδός εισχωρεί στη στεριά. Καθώς πλησιάζεις, χιλιάδες γλάροι απογειώνονται δημιουργώντας ένα φτερωτό σύννεφο. Ο αγέρας δυνατός και η θάλασσα ανταριασμένη γλείφει με τα κύματά της την άμμο φέρνοντας για δώρα αμέτρητα κοχύλια διασκορπισμένα παντού. Μυσταγωγία… Στον δρόμο του γυρισμού ξαναπερνάμε μέσα από το δάσος. Λίγο η επιστροφή λίγο η ερημιά του χειμώνα, αλλά κυρίως η γνώση ότι από το απέραντο κάποτε δάσος δεν έχει μείνει σήμερα παρά ένα μικρό κομμάτι του, και σου έρχεται θλίψη… Από τα 125.000 στρέμματα έχουν μείνει πια

Σε μία από τις παραλίες του Δέλτα μόνο 5.000. Τόσοι και τόσοι κατακτητές έχουν περάσει από τη Θράκη και το προστάτευσαν, για να καταστραφεί στο τέλος σχεδόν ολοκληρωτικά από ελληνικά χέρια… Η εκχέρσωση ενός από τα μεγαλύτερα υδροχαρή δάση στην Ευρώπη έγινε τη δεκαετία του 1950. Το οικοσύστημα όμως εκδικήθηκε, με αποτέλεσμα οι καλλιέργειες που ακολούθησαν την εκχέρσωση να μην έχουν απόδοση. Τι να το κάνεις, όμως… Το παρθένο δάσος που κάποτε ήταν ζούγκλα –μέχρι και λιοντάρια ζούσαν εδώ, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο– αποτελεί πια παρελθόν. Το μικρό τμήμα του που διασώζεται προστατεύεται πια με κάθε μέσο από τις αρχές. Όμως δραστηριότητες όπως η παράνομη υλοτομία, το απειλούν και αυτό. Πάντως παρά την καταστροφή, ολόκληρη η περιοχή του Δέλτα αποτελεί σημαντικότατο υδροβιότοπο. Πάνω από 300 είδη πουλιών και πολυάριθμα ζώα βρίσκουν καταφύγιο και τροφή εδώ, ενώ και η χλωρίδα περιλαμβάνει είδη σπανιότατα. Εδώ απαντάται ο τελευταίος αυτόχθων πληθυσμός κολχικού φασιανού στην Ευρώπη. Κατά τη σύντομη περιήγησή μας, είχαμε μάλιστα την τύχη να δούμε έναν να πετά μπροστά στα μάτια μας! Μια τελευταία στάση Αποχαιρετώντας τους Τοξότες, κάνω μια στάση στη γέφυρα για να αγναντέψω για τελευταία φορά το αγαπημένο ποτάμι. Σχεδόν ακίνητο, μοιάζει με λίμνη, και πλήθος πουλιών απολαμβάνουν τα νερά του. Μπορείς να απαντήσεις μέχρι κύκνους και φλαμίνγκο. Τα βουνά στο βάθος ορθώνονται μεγαλειωδώς με τις κορφές τους χιονισμένες. Θαυμάζεις την εικόνα, την εισπνέεις βαθιά για να γεμίσει τα πνευμόνια της ψυχής σου και επιστρέφεις στο όχημα για να ακολουθήσεις για ακόμη μία φορά την οδό του «πολιτισμού».

Διαφορετικές κατευθύνσεις

Νέστος | 51

54 | ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ

Μόρια Λέσβου

30.10.2015

Το ταξίδι της ελπίδας 2011-2016

Μάρω Κουρή

Έβρος, ελληνοτουρκικά σύνορα, 23.1.2011

Σμύρνη, Λέσβος, Χίος, Έβρος, ελληνοβουλγαρικά σύνορα, συνοριακός σταθμός Ευζώνων, Ειδομένη, Σερβία, Κροατία, Αυστρία, Γερμανία, Όλυμπος, Ριτσώνα, Σκαραμαγκάς… Δάκρυα και χαμόγελα, αγγίγματα, ξεσπάσματα, κουβέντες, εξομολογήσεις, κραυγές και ψίθυροι. Μέσα στο τσουχτερό κρύο, το σκοτάδι, τη βροχή, το άγνωστο, την πυκνή ομίχλη… Έβρος Έβροs, ελληνοτουρκικά σύνορα… Πριν ακόμη χαράξει, περιμένω σε πανέρμους σιδηροδρομικούς σταθμούς χωριών, σε λασπωμένα μονοπάτια που διασχίζουν ατέλειωτες σπαραγγοφυτείες και σε άλλα μεταναστευτικά περάσματα, τους ανθρώπους από την απέναντι όχθη, την απέναντι πλευρά του κόσμου, την τριτοκοσμική, την καταφρονεμένη. Μέχρι που χάθηκα μέσα στην απαγορευμένη συνοριακή ζώνη… Ο Έβρος είναι για μένα η άφθαρτη Ελλάδα που δεν χάθηκε, η φιλοξενία των ακριτών με τα γήινα μάτια, τα υδάτινα παρθένα τοπία των συνόρων, και το κουράγιο, που μαζί με την ελπίδα είναι ριζωμένα στην ερειπωμένη 56 | www.epathlo.gr

Οι λαοί αυτοί ζούνε το Τώρα, είναι το μόνο που τους μένει να ζήσουνε: το Τώρα.

20.11.2015 ανθρώπινη καρδιά. Αυτά έγραφα τον Νοέμβριο του 2011… Ένα χρόνο μετά επέστρεψα για να φωτογραφίσω το συρμάτινο τείχος που υψώθηκε στα 12,5 χιλιόμετρα ξηράς όπου οι ηλικιωμένοι και οι οικογένειες, οι ασθενείς οδοιπόροι, οι τραυματισμένοι και τα παιδιά μπορούσαν να περάσουν την πύλη προς την Ευρώπη με σχετική ασφάλεια. Τότε, οι Γιατροί του κόσμου προειδοποιούσαν ότι το Αιγαίο θα μετατραπεί σε ένα νεκροταφείο – όπως και έγινε… Ανεβαίνοντας πάνω στην όχθη του Έβρου στα σύνορα της Τουρκίας με τη Βουλγαρία, γνώρισα οικογένειες προσφύγων που κατέληγαν να μένουν στα κέντρα κράτησης.

6.11.2012

Πειραιάς, 3.3.2016

Από τη Λέσβο στο Βερολίνο Τρία χρόνια αργότερα, ναυσιπλοούσα στο Αιγαίο. Ήμουν σε αποστολή μαζί με τον φίλο Τζέι Μέξις, με σκοπό να βρούμε τρεις νέους Σύρους βετεράνους που είχαν προορισμό το Βερολίνο. Ήταν βράδυ, όταν στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου είδαμε τις συντεταγμένες που έδειχναν ότι ο 20χρονος Σύρος Άσεμ με τους φίλους του –όλοι τραυματίες πολέμου– έμπαιναν στη βάρκα, στην απέναντι παραλία της ευρύτερης περιοχής της Σμύρνης. Εμείς έπρεπε να εντοπίσουμε τη βάρκα μέσα στο σκοτάδι και να την ακολουθήσουμε ώστε να είναι ασφαλής ο Άσεμ – ο οποίος έχασε το αριστερό του πόδι όταν έπεσε βόμβα στο ασθενοφόρο που οδηγούσε εθελοντικά βοηθώντας τους συνανθρώπους του τραυματίες. Στην Ιορδανία όπου νοσηλεύτηκε μετά, γνώρισε Το ταξίδι της ελπίδας | 57

Στη Λέσβο οι εθελοντές του ΠΙΚΠΑ μαθαίνουν τα παιδιά μουσική, ζωγραφική και κολύμπι...

Σύνορα Σερβίας-Κροατίας,10.10.2015 τους «συνταξιδιώτες» του. Τον 23χρονο Αχμάντ Οράμπι, που έχασε τα δυο του μάτια έξω από το σπίτι του από πυροβολισμό ελεύθερου σκοπευτή, και τον 28χρονο Ντιπ Aλχατίπ, που τραυματίστηκε στη σπονδυλική στήλη και αυτός εξαιτίας ενός ελεύθερου σκοπευτή. Οι τρεις τους συναντήθηκαν σε ένα κέντρο της Ιορδανίας το οποίο ιδρύθηκε εθελοντικά με σκοπό να προσφέρει μόρφωση στους Σύρους πρόσφυγες. Εκεί, ο Άσεμ, έμαθε να σχεδιάζει τεχνητά μέλη και να τα κατασκευάζει σε τρισδιάστατο εκτυπωτή. Γι’ αυτό θέλησε να βρεθεί στο Βερολίνο, το οποίο περιγράφει ο ίδιος σαν τη Μέκκα της τρισδιάστασης τεχνολογίας. Μέσα στο κατασκόταδο βρήκαμε και πλησιάσαμε τη βάρκα όπου επέβαινε ο Άσεμ με την παρέα του και άλλους εξήντα πρόσφυγες. Είχαν δώσει δύο χιλιάδες ευρώ ο καθένας τους στον παράνομο διακινητή, για ένα πέρασμα που με το φέρι κοστίζει δέκα ευρώ! Η θεία του Άσεμ με την οικογένειά της έμειναν στο σπίτι μου στην Αθήνα. Με τον σύζυγό της ψώνισαν και ετοίμασαν ένα φανταστικό τραπέζι για όλους μας. Έτσι γιόρτασε τα εξηκοστά γενέθλιά της, προσφυγικά και φιλόξενα. Το επόμενο βράδυ –ήταν Οκτώβριος του 2015– ανέβηκα μαζί τους στο λεωφορείο για τους Εύζωνες. Περάσαμε τα σύνορα, κοιμήθηκα κατάχαμα στους καταυλισμούς, χωρίσαμε σε κάποιες συνοριακές ζώνες για να τους ξαναδώ σε άλλες χώρες. Διασχίσαμε τη Σερβία με λεωφορείο και ύστερα για δέκα ώρες περιμέναμε μαζί με χιλιάδες ανθρώπους, κάτω 58 | www.epathlo.gr

9.6.2016

Εκδρομή στον ζωολογικό κήπο για τα προσφυγόπουλα του Σκαραμαγκά, 19.10.2016

Σύνορα Αυστρίας-Γερμανίας, 13.10.2015

4.11.2012

Το ταξίδι της ελπίδας | 59

Από τη Λέσβο στο Βερολίνο, 20.11.2015

Πειραιάς, 3.3.2016 από τη δυνατή βροχή, να περάσουμε τα σύνορα προς την Κροατία. Το κρύο τσουχτερό κι ούτε ένα κατάλυμα να ξεκουραστείς, αλλά άνθρωποι –εθελοντές από την Τσεχία και την Αυστραλία– ετοίμαζαν τσάι και σερβίριζαν το πλήθος. Ακόμη θυμάμαι το ψωμί με μαρμελάδα που έδιναν στα παιδιά – που αποτελούσαν το μισό του προσφυγικού πληθυσμού! Στην Αυστρία περάσαμε μαζί προς τη Γερμανία: στο παραποτάμιο χωριό Πασάο σχηματίστηκε μπροστά μου μια γιγαντιαία ανθρώπινη λωρίδα. Έπειτα από δέκα μέρες ταξίδι, ήμουν στον σιδηροδρομικό σταθμό μαζί τους και πανηγύριζα.

Στον Σκαραμαγκά, ο Νίκος Αγαπάκης με την ομάδα του έστησε το Ανοιχτό Σχολείο για να μαθαίνουν μικροί, μεγάλοι, Έλληνες και μη, γλώσσες, ιστορία, τέχνες, επιστήμες.

60 | www.epathlo.gr

Σήμερα, επικοινωνούμε μέσω του διαδικτύου. Ο Άσεμ έχει μάθει γερμανικά, δίνει διαλέξεις στα TEDx, διδάσκει στα παιδιά των καταυλισμών ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ενώ πρόσφατα ξεκίνησε εργασία πάνω στην ειδικότητά του σε μια σπουδαία εταιρεία. Σκοπεύει να γυρίσει στη Συρία όταν έρθει η ειρήνη, για να βοηθήσει και πάλι.... Με τους εθελοντές των καταυλισμών Στην Ελλάδα όμως όλα άλλαξαν. Τα σύνορα έκλεισαν και περίπου 60.000 άνθρωποι «παγιδεύτηκαν» εδώ. Παντού καταυλισμοί. Άρχισα να ταξιδεύω. Από τον Όλυμπο, όπου διέμεναν οι Γιαζίρι από το Ιράκ σε σκηνές, μέχρι τη Ριτσώνα Ευβοίας, όπου οι πρόσφυγες ζήτησαν ξυλεία για να φτιάξουν ξύλινα παλάτια αντί για παράγκες! Στη Χίο και στη Λέσβο, όπου εθελοντές πήραν το πρώτο αεροπλάνο για να έρθουν να παίξουν με τα προσφυγόπουλα, να κάνουν τον κλόουν, να διδάξουν. Στη Λέσβο, οι vαυαγοσώστες έμαθαν στα παιδιά που είχαν διασώσει πριν από μήνες, να αγαπάνε τη θάλασσα, να κολυμπάνε και να κάνουν μακροβούτια. Ο «Άλλος Άνθρωπος» μαγειρεύει στην πόρτα των καταυλισμών τρεις χιλιάδες μερίδες φακόρυζο και μοσχοβολά το μείγμα μπαχαρικών του! Ο Σταύρος Μυρογιάννης, διευθυντής στο Καρά Τεπέ, το Προσφυγικό Χωριό –όπως δικαίως το αποκαλεί–, οργανώνει το φαγητό να διανέμεται πόρτα πόρτα σε κάθε σπιτάκι, ώστε να μη στήνονται οι άνθρωποι στην ουρά. Τα κοντέινερς έχουν θέρμανση, ενώ η Άνχελα Αρμπελάεζ από την Κολομβία με την κόρη της Φραντζέσκα Ρόκα μυούν εθελοντικά τα προσφυγόπουλα στον κόσμο της μουσικής! Η 60χρονη Εμέλντα Γκράχαμ βλέποντας στην τηλεόραση την κατάσταση στη Λέσβο, έκανε έρανο, μπήκε στο αμάξι και οδήγησε από το Εδιμβούργο έως τη Μυτιλήνη! Είναι η αγαπημένη αρχηγός όλων στο ΠΙΚΠΑ. Τα παιδιά μετά το σχολείο κάθονται μαζί της για να κάνουν κατασκευές, ικεμπάνα, να μαγειρέψουν, να πλάσουν κουλούρια, να διδαχτούν γεωγραφία πάνω στην υδρόγειο σφαίρα, να γράψουν γράμματα, να ζωγραφίσουν και να τραγουδήσουν, φυσικά. «Μέσα από τις δραστηριότητες τα παιδιά καλούνται να ξεπεράσουν τις τραυματικές τους

Διαμαρτυρία με χάρτινα πανό στον Σχιστό, 4.3.2016

Σκαραμαγκάς, 19.10.2016

Το ταξίδι της ελπίδας | 61

Λέσβος, 6.6.2016

Μάρω Κουρή

Το φωτορεπορτάζ δεν είναι μια απλή καταγραφή, είναι μια κατανόηση...

Αγαπώντας ξανά τη θάλασσα, Λέσβος 15.6.2016

εμπειρίες, να ανοίξουν τον συναισθηματικό τους κόσμο και να κοινωνικοποιηθούν. Είναι πιο χαρούμενα, πιο ζωντανά, οι ζωγραφιές τους γίνονται πιο φωτεινές... Σαν παιδιά ελπίζουν για το μέλλον…» καταγράφω στην κάμερα μαρτυρίες από γονείς και εθελοντές. Στον Σκαραμαγκά δεν αρκούνται στα φαγητό του κέτερινγκ και ψήνουν στη φωτιά με αραβική μουσική στη διαπασών και ναργιλέδες, και χορεύουν πλάι στη θάλασσα, με θέα τις φλόγες από τις υψικαμίνους των διυλιστηρίων, απέναντι. Στον καταυλισμό με τους 4.000 πρόσφυγες γνώρισα έναν ακόμη άνθρωπο που κάνει έργο! Τον Νίκο Αγαπάκη, που μαζί με την ομάδα του έστησε το Ανοιχτό Σχολείο για να μαθαίνουν μικροί, μεγάλοι, Έλληνες και μη, γλώσσες, ιστορία, τέχνες, επιστήμες. Κανένας άνθρωπος δεν είναι λαθραίος Το φωτορεπορτάζ δεν είναι μια απλή καταγραφή, είναι μια κατανόηση. Μια κατανόηση με πολλή υπομονή και πίστη για τον άνθρωπο που μοιράζεται τις ιστορίες του μαζί σου, αλλά και μια πίστη στον ίδιο σου τον εαυτό, καθώς γίνεσαι ο καθρέφτης του άλλου και ο άλλος γίνεται ο καθρέφτης σου. Μέσα από τα ταξίδια αυτά της ζωής, έμαθα ότι την επόμενη ημέρα –μετά από έναν πόλεμο, μια δικτατορία, μια εθνοκάθαρση, έναν εμφύλιο– οι λαοί αυτοί ζούνε το Τώρα, είναι 62 | www.epathlo.gr

το μόνο που τους μένει, να ζήσουνε το Τώρα. Οι ιστορίες που μοιράστηκα όλα αυτά τα χρόνια μαζί τους με έχουν μάθει να εξελίσσομαι και μου άνοιξαν περισσότερο την καρδιά. Το ταξίδι μου στη θαλπωρή των ανθρώπων που αποκαλούμε πρόσφυγες, με δίδαξε πως το μόνο μας ρούχο είναι η ελπίδα, η αξιοπρέπεια και μόνος μας φίλος ο συνάνθρωπος. Κι ότι χωρίς να έχεις τίποτα, μα τίποτα, παρά μόνο τα όνειρα, τη φιλία και το δώρο αυτό, για το οποίο πρέπει να είμαστε ευγνώμονες, τη ζωή μας, αυτά είναι ο κοινός μας τόπος...

ΥΑΛΟΤΕΧΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ

ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΤΗΛ.: 27210 69798

Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ»

Στα έγκατα του θρυλικού θωρηκτού

Βαγγέλης Ρασσιάς

Τον Σεπτέμβρη του 1912 ο Παύλος Κουντουριώτης στάθηκε μπροστά στην ιστορία ακριβώς όταν η πατρίδα τον είχε μεγάλη ανάγκη. Βρέθηκε εκεί κι έγινε ο σωτήρας της με εργαλείο το πιο σύγχρονο όπλο τού τότε Βασιλικού Ναυτικού, το Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ»…

Ο

γερανός, ένα θεόρατο μεταλλικό τέρας, άρχισε να κινείται… Ήταν καλοκαίρι του 1985 όταν κλήθηκα να απαθανατίσω το θρυλικό θωρηκτό που ρυμουλκήθηκε από τον Πόρο στον Ναύσταθμο, και έπειτα στα ναυπηγεία Ελευσίνας. Εκεί ξεκίνησε μια τιτάνια προσπάθεια αποκατάστασης του σκάφους, μοναδικού πλέον στον κόσμο, της τάξης «Πίζα». Υπαίτιος της όλης πρωτοβουλίας ο εγγονός του ναυάρχου Κουντουριώτη, πλοίαρχος Κουντουριώτης, ο οποίος έσωσε κυριολεκτικά το σκάφος από τη λεηλασία που είχε υποστεί στον Πόρο. Το πλοίο βρέθηκε με κομμένες προπέλες, οι οποίες είχαν πουληθεί για σκραπ... Τα περισσότερα έπιπλα έλειπαν, πολλά μπρούντζινα αντικείμενα επίσης. Οι καταστροφές ήταν τεράστιες, το πλοίο ήταν παντελώς απογυμνωμένο. Κοίταζα απαθανατίζοντας από 50 μέτρα ύψος αυτό το πολεμικό πλοίο, που ήταν δεμένο στον ντόκο των ναυπηγείων της Ελευσίνας, σκουριασμένο, εγκαταλειμμένο, το σύμβολο της νίκης των Βαλκανικών Πολέμων... Η κάθοδος στο μηχανοστάσιο του θωρηκτού μού θύμισε την Κόλαση του Δάντη! Δεν υπήρχε φως παρά μόνο η έντονη οσμή του κάρβουνου και του πετρελαίου. Επιτέλους, ένας 64 | ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ

Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ» | 65

Η ταχύτητά του έφτανε τους 23 κόμβους, το ταχύτερο θωρηκτό-καταδρομικό της εποχής.

ναύτης από το συνεργείο επισκευής μού έφερε μια μπαλαντέζα. Και τότε είδα την ομορφιά του πλοίου: παντού μπρούντζος που λαμπύριζε και το κόκκινο μαόνι Ονδούρας σε όλες τις επιφάνειες των ρολογιών του μηχανοστασίου! Νόμιζα ότι είχα μεταφερθεί σε μυθιστόρημα του Ιουλίου Βερν. Εξερευνώντας και φωτογραφίζοντας αναλογιζόμουν πώς μπορεί να ζούσαν οι θερμαστές και οι μηχανικοί του πλοίου... Ζούσαν εκεί κάτω, σε έναν άλλο κόσμο, χωρίς να βλέπουν το φως της ημέρας, φτυαρίζοντας τους 1.500 τόνους κάρβουνο και δίνοντας ατμό στους 22 λέβητες που έδιναν κίνηση στο εκτόπισμα 10.118 τόνων του χαλύβδινου πλοίου… Η μηχανή προώθησης αποτελούνταν από δύο τετρακύλινδρες παλινδρομικές ατμομηχανές τριπλής εκτόνωσης και δύο προωστήρες, με ενδεικτική ιπποδύναμη 19.000 ίππων! Η ταχύτητά του έφτανε τους 23 κόμβους, ήταν το ταχύτερο θωρηκτό-καταδρομικό της εποχής. Όταν ξεκινούσε η ανθράκευση, η μπάντα του πλοίου παιάνιζε, ενώ όλο το πλήρωμα –και οι 670 άνδρες– συμμετείχαν σε αυτό, πλην του κυβερνήτη και του Α' μηχανικού. Η ανθράκευση διαρκούσε μία ολόκληρη ημέρα… «Δεν υπάρχει απαισιοτέρα εργασία από εκείνην της ανθρακεύσεως. Όλοι και όλα μαύρα. Και όλοι εις κίνησιν. Οι μηχανικοί και οι θερμασταί κάτω εις τας ανθρακαποθήκας, εις τα ανθρακοφόρα ή τας φορτηγίδας, οι αξιωματικοί και οι ναύται επάνω. Ούτε δε και 66 | www.epathlo.gr

οι μουσικοί εξαιρούνται. Και αυτοί αυτοί παιανίζουν καθ΄ όλην την διάρκειαν της ανθρακεύσεως, διά να παρασύρουν τους άνδρες εις την εργασίαν. Εις το τέλος καταντούν και αυτοί αράπηδες, όπως όλοι οι άλλοι. Εάν δε η ανθράκευσις διαρκέσει πολύ, τότε αξίζει να ίδη κανείς τα χάλια των ναυτών και των αξιωματικών. Όλοι μεταβάλλονται εις αληθινούς Τσιριγώταις... Ευτυχώς ότι εισάγεται ήδη η χρήσις της ρευστής καυσίμου ύλης, του πετρελαίου δηλαδή και ούτω, όταν αυτή γενικευθεί, θα παύση αυτό το βάσανο. Τότε δεν θα έχωμεν τίποτε να ζηλεύωμεν από την ιστιοφόρον ναυτιλίαν, εκτός από την ποίησιν της ιστιοπλοΐας…» έγραφε ένας αξιωματικός του «Αβέρωφ».

Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ» | 67

Με τη βοήθεια των γερανών του πλοίου κατέβαζαν σάκους ανθράκευσης γεμάτους κάρβουνο εντός του διαμερίσματος (υποφράγματος) του πλοίου και στη συνέχεια φτυάριζαν το κάρβουνο στους αγωγούς ανθράκευσης, οι οποίοι οδηγούσαν στις ανθρακαποθήκες του πλοίου πλευρικά και ενδιάμεσα των λεβητοστασίων. Οι 1.500 τόνοι κάρβουνο που γέμιζαν τις ανθρακαποθήκες του πλοίου επαρκούσαν για να ταξιδέψει χωρίς ανεφοδιασμό μια απόσταση 1.350 ναυτικών μιλίων –δηλαδή από εδώ έως την Αγγλία– με ταχύτητα 18 κόμβων την ώρα. Άρχισα να ανεβαίνω από τις στενές σιδερένιες σκάλες προς τα επάνω, τουλάχιστον 20 μέτρα, περιφέρθηκα στους εγκαταλειμμένους χώρους του ένδοξου πλοίου. Καμπίνα κυβερνήτη, καρέ και καμπίνες αξιωματικών – όλα κατεστραμμένα... Αναρωτήθηκα, φωτογραφίζοντας, πώς αυτό το πλοίο μπορεί να επισκευαστεί. Χρειάστηκαν πράγματι αρκετά χρονιά... Τα βήματά μου με οδήγησαν στον πρόσθιο δίδυμο πύργο των εγγλέζικων πυροβόλων.

Πληροφορίες οργανωμένες επισκέψεις: http://www.averof.mil.gr

68 | www.epathlo.gr

Άνοιξα με δυσκολία τη θωρακισμένη καταπακτή και κατέβηκα. Τα δύο χαλύβδινα τέρατα παρέμεναν εκεί... Πόσες βολές θα έριξαν στις Ναυμαχίες της Έλλης και της Λήμνου, αναρωτήθηκα… (167 βλήματα, με ρυθμό τεσσάρων βολών ανά λεπτό και ευστοχία 27%, στη Ναυμαχία της Έλλης). Τα βασικά πυροβόλα του Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ» ήταν τέσσερα των 9,2 ιντσών, τοποθετημένα σε δύο δίδυμους πύργους κατά μήκος του πλοίου, ανά ένα σε πλώρη και πρύμνη, και οκτώ των 7,5 ιντσών κατανεμημένα σε τέσσερις δίδυμους πύργους, ανά δύο εκατέρωθεν των πλευρών. Η θωράκισή τους ήταν 190 χιλιοστά! Τα Ναυπηγεία Ορλάντο, μόλις δρομολόγησαν τη ναυπήγηση του «Pisa», κατόπιν «Γ. Αβέρωφ», παράγγειλαν τα πυροβόλα του στο εργοστάσιο Armstrong, το οποίο βρισκόταν στο Έλσγουικ. Βγήκα ξανά στον καθαρό αέρα. Περπατούσα στο ξύλινο κατάστρωμα και θαύμαζα τη βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα... Ναυτικό σήμα Παρά το γεγονός ότι αναφέρεται ως θωρηκτό, το «Αβέρωφ» είναι θωρακισμένο καταδρομικό. Ήταν ακριβές αντίγραφο του ιταλικού θωρακισμένου καταδρομικού «Pisa», το οποίο είχε ναυπηγηθεί το 1907 με βάση σχέδιο του ναυπηγού Ιωσήφ Ορλάντο, το οποίο ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία του Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας την περίοδο 1908-1911. Η τότε κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη δαπάνησε 23.650.000 χρυσές δραχμές για την απόκτησή του. Τα 8.000.000 χρυσές δραχμές προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ, ο οποίος παραχώρησε με τη διαθήκη του στο Ταμείο του Εθνικού Στόλου το 1899 (χρονολογία δημοσίευσης της διαθήκης), στην οποία όριζε ότι το ποσό αυτό διατίθεται για τη ναυπήγηση πολεμικού πλοίου που θα φέρει το όνομά του και θα χρησιμοποιείται ως εκπαιδευτικό πλοίο και «Σχολή Ναυτικών Δοκίμων». Το υπόλοιπο ποσό (15.650.000 χρυσές δραχμές) καλύφθηκε από το Ταμείο Εθνικού Στόλου. Πρόκειται για το μοναδικό δείγμα του τύπου (θωρακισμένο καταδρομικό) που διατηρείται στον κόσμο έως σήμερα και το οποίο πρόλαβε κατά τη διάρκεια της ναυπήγησής του την καινοτόμο διάταξη της κλάσης θωρηκτών Ντρέντνοτ (HMS Dreadnought-Ατρόμητος) με κύριο πυροβολικό ενιαίου και μεγάλου διαμετρήματος, αντί να διαθέτει δευτερεύον πυροβολικό αποτελούμενο από πυροβόλα μικρότερων διαμετρημάτων. Το θρυλικό Θ/Κ «Γ. Αβέρωφ» επισκευάστηκε την περίοδο 1984-1985. Φυσικά οι επισκευές σε ορισμένα μέρη του πλοίου συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ένα μέρος των μηχανοστασίων έχουν αναπαλαιωθεί και είναι επισκέψιμα για το κοινό.

Άργοσ Κορίνθου 212 Τηλ. 2751021081

Ναύπλιο Ασκληπιού & Τσιλικανίδου 1 Τηλ. 2752027861

Νέα Κίοσ Κεντρική Πλατεία 2751051347

ΝΕΟ

Λυγουριό Ασκληπιού 51 2753022290

Λίμνη Πλαστήρα Γευστική αποπλάνηση

Ιωάννα Παραβάλου

Στην πρώτη μας συνάντηση, τη γνώρισα τυλιγμένη σ’ ένα πέπλο ομίχλης και σύννεφου μαζί να χαϊδεύει απαλά την επιφάνειά της, λες κι ήθελε να την προστατεύσει από τα αδιάκριτα βλέμματα. Μυστηριακή κι απόμακρη μου είχε φανεί τότε, μιας και ελάχιστα μου είχε επιτρέψει να δω τα… κάλλη της. Έτσι, έδωσα μια δεύτερη ευκαιρία σε τούτη τη… γνωριμία. Σ’ αυτό το ταξίδι όλα ήταν ηλιόλουστα, φωτεινά, ανατρεπτικά. Μες στην καρδιά του χειμώνα, κατάφερα να ξεδιπλώσω την ιδιαίτερη γοητεία της, να απολαύσω τη ζεστή φιλοξενία των ανθρώπων της και να δοκιμάσω θεσπέσιες γεύσεις, φτιαγμένες με σπιτικές συνταγές και τέχνη περισσή από τις γυναίκες του τόπου.

70 | ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Σ

τα νερά της καθρεφτίζονται φιλάρεσκα οι περήφανες βουνοκορφές των θεσσαλικών Αγράφων και το ειδυλλιακό σκηνικό αλλάζει χρώματα, ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Ανάμεσα σε ελατοσκέπαστες πλαγιές, που κρύβουν βαθύσκιωτα φαράγγια, φλύαρα ποτάμια και ειδυλλιακούς καταρράκτες, η λίμνη αποτελεί ιδανικό προορισμό για χαλάρωση, αλλά και δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού στις δύο πλαζ (Πεζούλας και Λαμπερού) που σχηματίζονται στις αντικρινές πλευρές της. Στα γραφικά χωριά γύρω από τη λίμνη θα ανακαλύψουμε ταβερνάκια με πεντανόστιμες παραδοσιακές γεύσεις, φτιαγμένες με κέφι, μεράκι και μπόλικη δόση αγάπης, που τα κάνει όλα μαγικά! Κυκλώνοντας τη λίμνη… Καθώς θα κάνουμε τον γύρο της λίμνης με το αυτοκίνητο, θα δούμε διαφορετικές όψεις της. Ωστόσο, εντυπωσιακή εικόνα θα έχουμε από το κιόσκι έξω από Γευστική αποπλάνηση | 71

το Νεοχώρι και πανοραμική άποψη από το Παρατηρητήριο, κοντά στο φράγμα της λίμνης. Ξεκινώντας βόρεια, από την Κερασιά, θα φτάσουμε στα Καλύβια Πεζούλας, που είναι γεμάτα ξενώνες, ταβέρνες, μπαράκια, καφέ και μαγαζιά με παραδοσιακά προϊόντα. Ένας κάθετος δρόμος προς τη μεριά της λίμνης οδηγεί στην Πλαζ Πεζούλας, η οποία προσφέρεται για δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού, αλλά και για τσιπουράκια με μεζεδάκια στην ταβέρνα δίπλα στη λίμνη. Παρακάμψεις προς το βουνό οδηγούν προς τα χωριά Νεράιδα και Φυλακτή. Ξεκούραση με καφεδάκι ή αχνιστή σοκολάτα και μαγική θέα στα ήρεμα νερά της λίμνης προσφέρει το καφέ του ξενοδοχείου «Ναϊάδες». Αφού περάσουμε το Νεοχώρι και τον Μπελοκομίτη, σύντομα θα φτάσουμε στο περίφημο Φράγμα, το οποίο αποπερατώθηκε το 1959 (έξι χρόνια μετά τον θάνατο του εμπνευστή του, του Νικόλαου Πλαστήρα), συγκεντρώνοντας τα νερά του ποταμού Μέγδοβα ή Ταυρωπού. Στη μία πλευρά του θα χαζέψουμε τους μικροπωλητές με παραδοσιακά προϊόντα, πήλινες γάστρες, γλυκά του κουταλιού, χειροποίητα ζυμαρικά, τσάι του βουνού, ρίγανη και φασκόμηλο, αλλά και χαλβά Φαρσάλων (τον δοκίμασα για πρώτη φορά και μου άρεσε). Η επιστροφή γίνεται από την αντίθετη κατεύθυνση, περνώντας από τα χωριά Καστανιά, Λαμπερό, Άγιος Αθανάσιος, Καλύβα και Μεσενικόλας. Στα αμπέλια γύρω από το χωριό Μεσενικόλας παράγεται η μοναδική στην Ελλάδα ποικιλία «Μαύρο Μεσενικόλας», η οποία συνοδεύει ιδανικά πιάτα με κρεατικά. Εδώ βρίσκεται και το Μουσείο Οίνου και Αμπέλου, που θα μας μυήσει στα μυστικά της τέχνης του κρασιού και του τσίπουρου (επισκέψιμο κατόπιν συνεννόησης: κ. Αναστάσιος Καλλιάς, τηλ.: 6977 441787). Ακολουθεί το χωριό Μορφοβούνι, όπου αξίζει να αναζητήσουμε το Βιοαγρόκτημα Νάνου για να αγοράσουμε για το σπίτι μας ντόπιο μέλι, αρωματική ρίγανη και κεραλοιφές (τηλ.: 6934 426201, 210 5025833). Επιστροφή στο χωριό Κερασιά και ακολουθούμε τώρα κατεύθυνση προς Μουζάκι. Θα περάσουμε από το Ανθοχώρι και θα κάνουμε μια στάση στο σημείο με τον αναπαλαιωμένο πέτρινο νερόμυλο, το ξύλινο γεφυράκι και το κρυστάλλινο ποτάμι να διασχίζει το 72 | www.epathlo.gr

φαράγγι και να σχηματίζει καταρράκτες σε κάποια σημεία του… Από εδώ ξεκινά ένα πεζοπορικό μονοπάτι πλάι στα νερά του ποταμού Ανθοχωρίτη. Ο δρόμος συνεχίζει για την Κρυοπηγή (με το Θεσσαλικό Ζωολογικό Πάρκο) και το ζωντανό Μουζάκι με τον ποταμό Πάμισο να κυλάει δίπλα του… Κάθε Σάββατο πρωί γίνεται στη Δημοτική Αγορά (απέναντι από το Δημαρχείο) μεγάλο παζάρι με πολλούς παραγωγούς από τα γύρω χωριά, οι οποίοι φέρνουν εδώ τα ολόφρεσκα προϊόντα τους. Κάθε λογής φρούτα, λαχανικά, ελιές, τυριά, λουλούδια και αρωματικά βότανα είναι στη διάθεσή μας. Δίπλα σχεδόν στη Δημοτική Αγορά βρίσκεται το περίπτερο του Συνεταιρισμού Γυναικών Μουζακίου «Η Αλόπη», που ιδρύθηκε το 2004 από 14 γυναίκες του τόπου, οι οποίες θέλησαν να αξιοποιήσουν παλιές συνταγές των γιαγιάδων τους που βρίσκονταν για χρόνια καταχωνιασμένες στα συρτάρια… Εδώ θα βρούμε να αγοράσουμε χειροποίητα προϊόντα, φτιαγμένα με τέχνη και συναίσθημα από τα άξια χέρια τους: γλυκά κουταλιού (καρύδι, κυδώνι, κολοκύθι, σταφύλι, σύκο, κεράσι, φράουλα), χυλοπίτες, τραχανά, πλιγούρι, παραδοσιακές πίτες, όπως ο πλαστός (κατόπιν παραγγελίας), κεντήματα, πλεκτά και διακοσμητικά. Θα βρούμε ακόμη ντόπιο μέλι, τσάι του βουνού (μπετούνι), ρίγανη, μέντα κ.ά. (Πληροφορίες: Βάσω Φίλου, τηλ.: 24450 43133, 6977 198578). Αξίζει ακόμη μια επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο Μουζακίου. Τα βράδια στο Μουζάκι περνούν με πλούσιο φαγητό και καλή παρέα! Στην ταβέρνα του Ρούλη (οικογενειακή ταβέρνα «Ο Χριστόδουλος») απολαύσαμε κοκορέτσι, μοσχαρίσιο σουβλάκι, ζουμερή μπριζόλα, παϊδάκια στα κάρβουνα, μπιφτέκι και πατάτα ψητή στη χόβολη (τηλ.: 24450 41392, 6973 734305). Παράδοση και νοστιμιά! Αναζητώντας τις παραδοσιακές γεύσεις αυτού του τόπου, δοκιμάσαμε πολλές πεντανόστιμες συνταγές. Τα ντόπια κρεατικά εδώ μαγειρεύονται στη σούβλα, στη σχάρα ή στη γάστρα και γίνονται… «λουκούμι», όπως το κατσικάκι γεμιστό με ψιλοκομμένα συκωτάκια και ρύζι. Η γουρουνοπούλα ψήνεται στη σούβλα και

Γευστική αποπλάνηση | 73

είναι αγαπημένη στις γιορτινές συνευρέσεις. Το χωριάτικο κοτόπουλο φτιάχνεται νόστιμη σουπίτσα αλλά και στον φούρνο γεμιστό με τα ψιλοκομμένα συκωτάκια του και τυρί, ενώ ο «αλανιάρης» κόκορας γίνεται κρασάτος και σιγομαγειρεύεται για να γίνει μαλακός και ζουμερός. Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι το «μπομπάρι» (λουκάνικο με πράσα), που ψήνεται στα κάρβουνα, αλλά και η γίδα βραστή με καρότα, πατάτες και κολοκύθι. Το χοιρινό μαγειρεύεται στην κατσαρόλα με πρασοσέλινο ή γίνεται τηγανιά με πιπεριές και μανιτάρια ή πράσα. Το κυνήγι αφθονεί στην περιοχή και σε πολλές ταβέρνες θα βρούμε αγριογούρουνο που αργοψήνεται στην κατσαρόλα με κρεμμυδάκια, ντομάτα και πολλά μπαχαρικά. Στις ταβέρνες που βρίσκονται στις δύο πλαζ της λίμνης, θα δοκιμάσουμε και πέστροφες τηγανητές ή ψητές. Στο καθημερινό τραπέζι πρωταγωνιστούν οι πίτες με χειροποίητο φύλλο και γέμιση από πολλές γεύσεις (τυρόπιτα, σπανακόπιτα, λαχανόπιτα, χορτόπιτα, γαλατόπιτα, «μπατζίνα» ή ζυμαρόπιτα, με σιταρένιο αλεύρι ή μπομπότα, τριμμένο κολοκύθι, γάλα, μυζήθρα, αυγά και βούτυρο). Ωστόσο, η πιο «δημοφιλής» πίτα της περιοχής είναι ο «πλαστός», που γίνεται με πολλά διαφορετικά χόρτα (όχι άγρια, γιατί πικρίζουν), τυρί φέτα, καλαμποκάλευρο για ζυμάρι στη βάση και μια στρώση από χυλό πάνω (αντί για φύλλο). Ψήνεται ιδανικά σε ξυλόφουρνο και είναι θεϊκή! Τον χειμώνα, στο καθημερινό τραπέζι αγαπημένο φαγητό είναι τα όσπρια, όπως τα ρεβίθια, οι γίγαντες και η καυτερή φασολάδα, που τα συνοδεύουν με ψητό λουκάνικο, ελιές και κρεμμύδι. Πολύ νόστιμη είναι και η τραχανόσουπα με σπιτικό τραχανά. Τα ποτήρια τσουγκρίζουν με εξαιρετικό κόκκινο κρασί από το χωριό Μεσενικόλα. Από γλυκά, οι νοικοκυρές φτιάχνουν τα δικά τους γλυκά του κουταλιού, όπως καρυδάκι, κεράσι, κολοκύθι, μήλο, δαμάσκηνο, αλλά και τα σπιτικά λικεράκια από βύσσινο, κράνα, βατόμουρο, καρύδι φρέσκο, βατόμουρο. Ετοιμάζουν ακόμη θεσπέσιο μπακλαβά και «μελαχρινή» (καρυδόπιτα με μπόλικο σιροπάκι!). Το σπιτικό φαγητό είναι αλλιώς… Καλεσμένοι για μεσημεριανό φαγητό σε ένα φιλικό σπίτι στο Μουζάκι, είχαμε την τύχη να απολαύσουμε πεντανόστιμα, αφράτα κεφτεδάκια με πλούσια σάλτσα ντομάτας και ψιλοκομμένο μαϊντανό, που ετοίμασε για μας η κυρία Καίτη. Οι μυρωδιές από τα φρεσκοτηγανισμένα κεφτεδάκια σπάνε τη μύτη και μας οδηγούν κατευθείαν στην κουζίνα της, όπου δημιουργεί με μαεστρία την αγαπημένη της συνταγή. Πάνω από τις κατσαρόλες της κι εμείς, προσπαθώντας να «κλέψουμε» κάτι από την τέχνη της, παρακολουθούμε τους κεφτέδες, που από το τηγάνι «μετακομίζουν» και βυθίζονται στην κόκκινη πηχτή σαλτσούλα που κοχλάζει στη βαθιά κατσαρόλα… Περιμένουμε υπομονετικά να δέσει η σάλτσα τους, για να τους δοκιμάσουμε με τηγανητές πατατούλες, ξεροψημένο καρβέλι και ντόπιο τυρί «Τσαλαφούτι». Ό,τι και να σας πούμε είναι λίγο... Μπορείτε, όμως, να τη φτιάξετε κι εσείς, αφού μας εμπιστεύτηκε τη συνταγή της! Όταν η μαγειρική γίνεται… μεράκι! Μια αληθινή γευστική αποπλάνηση ζήσαμε και στην ταβέρνα «Κεραμαριό». Αξέχαστο θα μας μείνει το κουνέλι 74 | www.epathlo.gr

στιφάδο με τα μελωμένα κρεμμυδάκια και τα δαμάσκηνα, το οποίο ετοίμασε για μας με τέχνη περισσή η ιδιοκτήτρια κ. Κική. Δοκιμάσαμε ακόμη από τα χεράκια της πικάντικα σουτζουκάκια με κόκκινη σάλτσα και γιαούρτι πάνω σε φρεσκοψημένες πιτούλες, ψητή πατάτα με λιωμένα τυριά στον φούρνο, χοιρινό εξοχικό κλεισμένο στη λαδόκολλα και παραδοσιακές πίτες (τυρόπιτα, πλαστό). Καθώς απολαμβάναμε το φαγητό μας, από τα παράθυρα της ταβέρνας χαζεύαμε ένα κοπάδι με ελάφια να βόσκουν αμέριμνα στο μεγάλο κτήμα 30 στρεμμάτων, όπου βρίσκονταν και τα 11 πέτρινα παραμυθένια σπιτάκια του, φτιαγμένα με ποταμίσια βότσαλα, κορμούς δέντρων και το πολύ ιδιαίτερο γούστο του Δημήτρη Σταμούλη και της συζύγου του Κικής (τηλ.: 24450 61470, www.keramario.gr). Για γλυκό, απολαύσαμε λαχταριστούς αφράτους λουκουμάδες, περιχυμένους με λιωμένη σοκολάτα. Ό,τι καλύτερο για να κλείσει γλυκά το πλούσιο γεύμα μας. Δίπλα στο αναμμένο τζάκι όλα μοιάζουν μαγικά και ονειρεμένα!

λίμνη Πλαστήρα

Κεφτεδάκια με κόκκινη σάλτσα

Υλικά:

• 1 κιλό κιμάς μοσχαρίσιος • 1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο • 2 αυγά • 2 φέτες ψωμί μουσκεμένο σε νερό και στυμμένο

• Α λάτι, πιπέρι • 1/2 φλιτζάνι ελαιόλαδο • Μαϊντανός ψιλοκομμένος • Ρίγανη

Ζ

υμώνουμε όλα τα υλικά για τους κεφτέδες, πλάθουμε μέτριους κεφτέδες, αλευρώνουμε και τηγανίζουμε σε ελαιόλαδο. Στο μεταξύ μαγειρεύουμε για τη σάλτσα ντομάτας, τον πελτέ με το νερό, αλάτι, πιπέρι και λίγο λάδι. Ρίχνουμε τους τηγανισμένους κεφτέδες ζεστούς στη σάλτσα ντομάτας, προσθέτουμε το λάδι από το τηγάνι και τους αφήνουμε να βράσουν για 10’ περίπου. Σερβίρουμε αμέσως. Συνοδεύουμε το φαγητό μας με ρύζι πιλάφι, πατάτες τηγανητές ή χωριάτικες χυλοπίτες. Τη συνταγή αυτή μας την έδωσε η κ. Καίτη Τσιαπάρα από το Μουζάκι.

Για τη σάλτσα • 1/2 κιλό πελτές ντομάτας (την αραιώνουμε σε 3-4 ποτήρια νερό) • Λίγο ελαιόλαδο • Α λάτι, πιπέρι Γευστική αποπλάνηση | 75

λίμνη Πλαστήρα

Κουνέλι στιφάδο με δαμάσκηνα

Υλικά (για 5 άτομα):

• 1 κουνέλι • 1 κιλό μικρά κρεμμύδια • 1 ποτήρι ελαιόλαδο • 1/2 ποτήρι κρασί • 20 δαμάσκηνα • 3-4 φύλλα δάφνης • 4-5 σκελίδες σκόρδο • Α λάτι, πιπέρι • Σάλτσα ντομάτας 76 | www.epathlo.gr

Τ

σιγαρίζουμε με ελαιόλαδο το κουνέλι με ένα ψιλοκομμένο κρεμμύδι. Σβήνουμε με το κρασί. Προσθέτουμε το αλάτι, το πιπέρι, τη σάλτσα ντομάτας και νερό. Το αφήνουμε να βράσει σε χαμηλή φωτιά. Πριν ολοκληρωθεί το βράσιμο, προσθέτουμε και τα υπόλοιπα υλικά και το αφήνουμε να σιγοβράσει μέχρι να μείνει μόνο με το λάδι. Τη συνταγή αυτή μας την έδωσε η κ. Κική Σταμούλη από την ταβέρνα «Κεραμαριό».

© Σκούρας ΟΑΑΕ 2016

Κτήµα Σκούρα: Το οινοποιείο, Αγιωργίτικο στη Νεµέα, ένα από τα κελάρια παλαίωσης, το bistro-wine bar.

Η εμπειρία Σκούρα στη Νεµέα & στα χείλη σας

FIND

SEE

VISIT

TASTE

DRINK

+

© Σκούρας ΟΑΑΕ 2016

LIKE

SHOP

COME BACK

Αν αγαπάτε το κρασί ή αν θέλετε να το αγαπήσετε, επισκεφτείτε µας στο Κτήµα Σκούρα λίγο έξω από το Άργος στην Πελοπόννησο και θα γεµίσουµε τα ποτήρια σας γεύση, γνώση και εµπειρία. Οι σύγχρονες εγκαταστάσεις µας (4.000m² µε πιεστήρια, δεξαµενές, υπερσύγχρονη εµφιαλωτική γραµµή, κελάρια και ευρύχωρους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους υποδοχής) δηµιουργούν τις ιδανικές συνθήκες παρουσίασης των εξαιρετικών ετικετών του Κτήµατος, οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν αξιοζήλευτα βιογραφικά και συστηµατική διεθνή αναγνώριση εδώ και τριάντα χρόνια. Εµπλουτίστε την επίσκεψή σας, συνδυάζοντας µια ξενάγηση στα αµπέλια

της ξακουστής Νεµέας και τους χώρους εµφιάλωσης, παλαίωσης και συντήρησης του Κτήµατος. Απολαύστε χρώµατα και ατµόσφαιρα, τανίνες και πολυπλοκότητα, διάλογο και κέφι. Παρακολουθήστε µια εισαγωγή στο ελληνικό κρασί ή µια εκπαίδευση δοκιµής κρασιών. Πάρτε µέρος σε γευσιγνωσία για επαγγελµατίες ή wine aficionados. Οργανώστε µια εκδροµήεπίσκεψη στο Κτήµα για µαθητές ή φοιτητές. Αυτοσχεδιάστε και χρησιµοποιείστε τους επισκέψιµους χώρους µας για µια ξεχωριστή εκδήλωσή σας, επαγγελµατική, καλλιτεχνική ή κοινωνική. Ενηµερωθείτε για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις που παρουσιάζουµε, για τις ώρες που λειτουργεί το winery shop, το bistrowine bar, καθώς και για τη χωρητικότητα των χώρων εκδηλώσεων.

Σας περιµένουµε να σας ενθουσιάσουµε! Το portfolio κρασιών Κτήµα Σκούρα περιλαµβάνει τη σειρά Άκρες, ένα Μοσχοφίλερο, ένα Σάλτο, µία Αρµύρα, το σπάνιο Dum Vinum Sperum, δύο Viognier, δύο Νεµέες, δύο Πόρτες, ένα Σύνορο, µία Φλέβα, έναν µεγάλο και παγκοσµίως διάσηµο Μέγα Οίνο κι έναν πολύπλοκο Λαβύρινθο. ΚΟΡΙΝΘΟΣ

ΚΟΡΙΝΘΙΑ NEMEA

ΚΤΗΜΑ ΣΚΟΥΡΑ

ΑΠΟ ΤΟ 1986

Κτήμα Σκούρα: 10o χλμ Άργους-Στέρνας Μαλανδρένι 21200 Τηλ. 27510 23688 info@skouras.gr skouras.gr

AΡΓΟΛΙΔΑ

AΡΓΟΣ NAΥΠΛΙΟ

View-master

Τα μαγικά κιάλια των ταξιδιών μου

Νίνα Κουλετάκη

Πρέπει να ήμουν πολύ μικρή, ίσως λιγότερο και από τριών, όταν οι γονείς –γυρνώντας από κάποιο ταξίδι τους στο εξωτερικό– μου έφεραν ένα καινούργιο παιχνίδι. Ήταν κάτι σαν κιάλια, σ’ ένα αδιάφορο γκριμπεζ χρώμα, καθόλου ελκυστικό εκ πρώτης όψεως. Μα, όπως συμβαίνει συχνά με τα καθόλου ελκυστικά εκ πρώτης όψεως πράγματα, ήταν σχεδόν μαγικό! Κοίταζες μέσα του, το γύριζες προς το φως κι έβλεπες τις εικόνες: πολύχρωμες, ζωηρές και τρισδιάστατες. Ήσουν μέσα τους, ήσουν εκεί! Κι ήταν το πρώτο μου view-master.

Ή

ταν ένα στερεοσκόπιο το οποίο δούλευε με κάτι στρογγυλές καρτέλες που τις τοποθετούσες στην ειδική σχισμή. Μετά κατέβαζες ένα μικρό μοχλό και οι τρισδιάστατες εικόνες του διαδέχονταν η μία την άλλη. Εικόνες που αφηγούνταν γνωστά παραμύθια, εικόνες με ζώα παντός είδους, εικόνες από τόπους μακρινούς. Μέχρι τότε, το μόνο σχετικό που είχα, ήταν ένα μικρό πλαστικό σπιτάκι, που κοίταζες από ένα άνοιγμα στο πίσω μέρος του κι έβλεπες τις ζωγραφιές ενός παραμυθιού, αλλάζοντάς τις πατώντας την καμινάδα του! Όμως στο σπιτάκι οι ζωγραφιές παρέμεναν μονότονα ίδιες, χωρίς δυνατότητα εναλλαγής.

78 | ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

Το view-master ήταν παραδεισένιο! Είχε ατέλειωτη ποικιλία από καρτέλες κι έγινε συνήθεια κάθε φορά που βγαίναμε για ψώνια, να αγοράζουμε και από μια «ταινία». Τις πουλούσαν σε φακέλους ανά τρεις, συνήθως, και χρειάζονταν τρεις καρτέλες για να έχεις ολοκληρωμένο το παραμύθι ή τη φωτογραφική ξενάγηση στο μέρος που επιθυμούσες. Κι έγινε συνήθεια, επίσης, κάθε φορά που οι γονείς επέστρεφαν από κάποιο ταξίδι, ανάμεσα στα δώρα τους για μένα, να υπάρχει και μια σειρά ταινιών για το view-master μου, από τη χώρα την οποία είχαν επισκεφτεί. Δεν φαντάζεστε πόσο είχα ταξιδέψει στα μικράτα μου με τις καρτέλες του viewmaster. Κι ονειρευόμουν τη στιγμή που θα μεγάλωνα και θα μπορούσα να πάω η ίδια σ’ όλα αυτά τα φανταστικά μέρη, να δω από κοντά τα μνημεία και τις πόλεις, τα κάστρα και τις εξοχές, τις αγορές και τα παζάρια. Και όταν αυτό έγινε πραγματικότητα, πάντα χαμογελούσα με νοσταλγία όταν βρισκόμουν στο ακριβές σημείο της εικόνας που θυμόμουν από το view-master μου. Είχα την τύχη να ταξιδέψω πολύ, να βρεθώ σε χώρες της Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής, στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική. Μόνο η Ωκεανία μού ξέφυγε, αλλά όσο ζω, ελπίζω. Είδα τα κύματα τριών ωκεανών, άκουσα ανθρώπους να μιλούν σε πολλές γλώσσες και διαλέκτους, επισκέφτηκα μνημεία χιλιετιών, είδα έργα τέχνης μοναδικά, έγινα πλούσια μέσα μου. Και ποτέ δεν ζήλεψα τίποτα στη ζωή μου, μόνο τα ταξίδια. Κι όμως δεν χόρτασα, δεν βαρέθηκα, δεν μπορώ να πω «φτάνει, μου αρκεί». Είναι τόσα μέρη πάνω σ’ αυτή τη γαλάζια μπάλα, στα οποία θέλω να βρεθώ όσο αντέχουν τα πόδια μου. Και αν κάτι με πονάει σήμερα είναι που δεν μπορώ, πια, ν’ αποφασίσω ένα ταξίδι όποτε μου κάνει κέφι. Σπάνια τα ταξίδια μου ήταν προγραμματισμένα, τις περισσότερες φορές οφείλονταν σε παρορμήσεις της στιγμής, και αυτή ήταν μία από τις ομορφιές τους. Σήμερα, αν και προς το παρόν θέλω να ελπίζω, αυτό είναι κάτι που δεν μπορώ να κάνω. Και μου λείπει. Και το έχω ανάγκη. Και το αποζητώ. Και δεν θυμάμαι πού στο καλό έχω καταχωνιάσει τις καρτέλες από το παιδικό μου view-master, για να παρηγορηθώ μαζί τους, μέχρι να μπορέσω να κάνω ξανά ένα μεγάλο ταξίδι…

ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑΙ ΑΡΓΟΝΑΥΠΛΙΑΣ ΑΦΟΙ ΚΟΥΦΑΚΗ Α.Β.Ε

ΒΙΟΜΑΖΑ: “Η ΠΡΟΣΙΤΗ ΚΑΙ ΦΙΛΙΚΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ ΣΑΣ Η ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΑΣ”

Σπάνια τα ταξίδια μου ήταν προγραμματισμένα, τις περισσότερες φορές οφείλονταν σε παρορμήσεις της στιγμής, και αυτή ήταν μία από τις ομορφιές τους.

ΠΥΡΗΝΟΞΥΛΟ Επωφεληθείτε από την προσφορά µας για τους µήνες Οκτώβριο και Νοέµβριο: χύµα 75 ευρώ / τόνο, άνευ Φ.Π.Α. σακιασµένο 95 ευρώ / τόνο, άνευ Φ.Π.Α.

Η οικονοµικότερη λύση για τη θέρµανση του σπιτιού σας… Από φέτος πυρηνόξυλο ανώτερης ποιότητας ειδικά επεξεργασµένο, µε χαµηλή υγρασία, κοσκινισµένο, χωρίς σκόνη (4.200 θερµίδες / kg).

ΠΥΡΗΝΟΞΥΛΟ: Η ΠΡΟΣΙΤΗ ΚΑΙ ΦΙΛΙΚΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΛΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ Ή ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΑΣ

3ο Χιλ.Παρ.Οδού Ναυπλίου-Ν.Κίου Τηλ.:27520 27882 Fax: 27520 99220

ΜΕΙΩΣΤΕ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ ΣΤΟ 1/3 ΚΑΙΓΟΝΤΑΣ ΠΥΡΗΝΟΞΥΛΟ

Κατασκευάζουμε ηλιακούς Θερμοσίφωνες από το 1979 Τα προϊόντα μας εξάγονται σε 47 χώρες Πιστοποίηση κατά ISO 9001:2008 & Solar Keymark Ρομποτική τεχνολογία Laser υψηλής απόδοσης

ΔΗΜΑΣ ΑΕΒΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΗΛΙΑΚΩΝ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΩΝ 2o χλμ Άργους - Ναυπλίου, Άργος 21200, Τηλ. 27510 29110 - 27510 20920, Fax 27510 62671

www.dimas-solar.gr

info@dimas-solar.gr

82 | ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ

Όταν αγοράζεις κινητό στην χαμηλότερη τιμή νοιώθεις λίγο... σούπερ ήρωας

Η MobileCorner δραστηριοποιείται στους κλάδους της αγοράς και πώλησης κινητών και ασύρματων τηλεφώνων, πώλησης αξεσουάρ κινητής τηλεφωνίας αλλά και τεχνολογίας (gadget), πώληση υπολογιστών, laptop, τηλεοράσεων, iPad, πώληση μπαταριών όλων των ειδών σε λιανική και χονδρική. Κέντρο του ενδιαφέροντος μας είναι ο πελάτης. Γι’αυτό με τη νέα ιστοσελίδα μας ευελπιστούμε να καλύψουμε τις ανάγκες των πελατών, παρέχοντας τεχνογνωσία, πλήρη ανάπτυξη και άμεση εξυπηρέτηση.

Κορίνθου 146, 21200, Άργος, Αργολίδα Τηλ. Πωλήσεων 2118008993 - 2751026175 e-mail: info@mobilecorner.gr

www.mobilecorner.gr

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

Η MELISSINOS SECURITY έχει σαν στόχο την καλύτερη και πιο αξιόπιστη εξυπηρέτηση των πελατών της στις υψηλές απαιτήσεις τους. Έχοντας αυτόν το στόχο δίνουµε ιδιαίτερη προσοχή στην ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουµε καθώς και στην πρόληψη των νέων προβληµάτων που µπορεί να προκύψουν. Ειδικό άτοµο της επιχείρησης ασχολείται µε τέτοιου είδους θέµατα, είναι σε συνεχή επικοινωνία µε τους πελάτες και ενηµερώνεται για νέες ανάγκες των πελατών αλλά και τυχόν παράπονα που µπορεί να έχουν. Σκοπός αυτού είναι η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχει η επιχείρηση. Αναπτύσσουµε και εξελίσσουµε τις δεξιότητες του προσωπικού της επιχείρησης µε συνεχή εκπαίδευση του γιατί στοχεύουµε στη διαρκή εξέλιξη της αποτελεσµατικότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών. Μέσα στο χρονικό διάστηµα της λειτουργίας της επιχείρησης, οι πελάτες έχουν δείξει την εµπιστοσύνη τους η οποία πιστοποιείται από τους ίδιους και βοηθά στην επίτευξη των στόχων της επιχείρησης.

Ελευθερίου Βενιζέλου 25 Τρίπολη Τηλ. : 2710234448 email : melissinos.security@gmail.com www.melissinos-security.gr