№ 165 (234), չորեքշաբթի, դեկտեմբերի 19, 2012 թ. |
Տեսանկյուն | 3 «Օրակարգը» հրապարակել էր Թաթուլ Հակոբյանի գրախոսա կանը «Հայոց պատմություն» բուհական դասագրքի վերաբերյալ: Ընթերցողի դատին ենք ներկայացնում Թաթուլ Հակոբյանի «Կա նաչ ու սև. արցախյան օրագիր» գրքի այն հատվածը, որը վերա բերում է 2008թ. մարտի 1-ի իրադարձություններին: Գրքի այդ հատվածը գրվել է ողբերգական դեպքերից մի քանի օր անց: Հե ղինակը պատրաստ է լսել քննադատական խոսքեր:
Թաթուլ Հակոբյան
2008
թ. փետրվարի 19-ի Հայաստանի նա խագահական ընտրություննե րում նախկին նախագահ և նա խագահի թեկնածու Տեր-Պետ րոսյանը ոչ միայն չէր ընդունում պարտությունը, այլև ընտրու թյունների հաջորդ իսկ օրվանից՝ փետրվարի 20-ից, տասնյակ հա զարավոր կողմ ն ակիցների հետ սկսել էր չարտոնված և անժամ կետ հանրահավաքների շարք: Ազատության հրապարակը վե րածվել էր վրանային ավանի: Տեր-Պետրոսյանը վիճարկում էր նախագահական ընտրություն ների արդյունքները, որոնցում, ըստ պաշտոնական տվյալնե րի, վարչապետ Սերժ Սարգսյա նը հաղթել էր քվեների շուրջ 53 տոկոսով: Տեր-Պետրոսյանը երկրորդն էր՝ քվեների 21,5 տոկոսով: Նախկին նախագահին մինչև վերջ գնալու վճռականությու նից հետ չէր պահում նաև ԵԱՀԿ նախնական զեկույցի գնա հատականը, համաձայն որի՝ ընտրությունները հիմ ն ակա նում համապատասխանել էին ԵԱՀԿ-ի և Եվրոպայի խորհրդի առջև Հայաստանի ստանձնած պարտավորություններին: Փետրվարի 25-ի հանրահավա քում Տեր-Պետրոսյանն իր կողմ նակիցներին քաջալերում էր՝ ասելով, որ պետական համա կարգը՝ ոստիկանությունը, անվ տանգության ծառայությունը, գալու և կանգնելու է ժողովրդի կողքին: Իսկ լուրերը, թե իշխա նությունները պատրաստվում են ուժ գործադրել, ընդամե նը հո գեբանական ճնշման նպատակ են հե տապն դում: «Մինչև չտե ղափոխվեմ նախագահի նստա վայր, ես այս տե ղից չեմ գնա»,– ասում էր նա: Ամե նատպավորիչ հանրահա վաքը կայացավ փետրվարի 26ին: Երևանը երբեք այդքան մար դաշատ չէի տեսել: Փողոցները լեփ-լեցուն էին ժողովրդով: Տեր- Պետրոսյանը նախագահ Քո չարյանին և վարչապետ Սերժ Սարգսյանին հորդորեց ժամա նել Ազատության հրապարակ և հենց հարթակից հրաժարական տալ: «Այս տեղ առն վազն կանգ նած է կես միլիոն մարդ: Ես ըն կե րա կան ձեզ եմ դի մում. Ռո բե՛րտ, Սե՛րժ, խել քի՛ ե կեք, հաս կա ցե՛ք, թե ինչ է կա տար վում այս երկրում: Քաջությո՛ւն ունե ցեք: Կա րող եք ժո ղովր դի մի ջով չգալ: Օպերան ունի հետնա մուտք. այնտեղից դուք կարող եք գալ: Մենք մի կար միր գորգ էլ կփռենք ձեր առաջ՝ մինչև այս խոսափողը, և այստեղից տվե՛ք ձեր հրաժարականը, թողե՛ք-հե ռացե՛ք այս երկրից»: Նույն օրը Հանրապետության հրապարակում բազմահազա րանոց հանրահավաք էր կազ
մակերպվել՝ ի պաշտպանու թյուն Սերժ Սարգս յա նի: «Դի մում եմ նախկին թեկնածունե րին. եկե՛ք համագործակցենք: Ընդհուպ մինչև կոալիցիոն կա ռավարության ձևավորում: Նպա տակներիցս մեկն է՝ օգտագոր ծել բոլոր կառուցողական ու ժերին՝ ի նպաստ Հայաստանի զարգացման»,– առաջարկում էր Սարգսյանը: Տեր-Պետրոսյանը, սակայն, չէր լսում: Նրան հավանաբար թվում էր, թե Քո չար յանն ու Սարգս յանը չեն համարձակվի ուժ գործադրել: Մարտի 1-ի լույս գիշերը ոստի կանության ստորաբաժանում ն ե րը՝ մահակներով, վահաններով և էլեկտրաշոկերով զինված, ծե ծուջարդի, էլեկտրաշոկի միջո ցով մի քանի հազար մարդկանց դուրս քշեցին Ազատության հրա պարակից և ավերեցին վրանա յին ավանը: Ողբերգությունը, սակայն, առջևում էր: Մարտի 1-ի առավոտ յան Տեր-Պետրոսյանի հազարա վոր կողմ ն ակիցներ հավաքվե ցին Մյասնիկյան հրապարակում՝ Ֆրանսիայի և Իտալիայի դես պանատներին ու Երևանի քաղա քապետարանին հարող տարած քում: Կեսօրից հետո տարածքից հեռացան ներքին զորքերի ստո րաբաժանում ն երը: Իրադրությու նը դառնում էր անկառավարե լի: Երեկոյան դեմ լսվեցին կրա կոցներ: Նախագահ Քոչարյանը Երևանում 20-օրյա ժամ կ ետով արտակարգ դրություն հայտա րարելու հրամանագիր ստորագ րեց, որով արգելվեց ժողով ն երի, հանրահավաքների, ցույցերի, եր թերի և զանգվածային այլ միջո ցառում ն երի անցկացումը: Մարտի 2-ի առավոտյան հա ղորդվեց ութ սպանվածի և հար յուրից ավելի վիրավորների մա սին: Ապրիլի 11-ին, հրազենի վնասվածքից գիտակցության չգալով, մահացավ իններորդ հայորդին՝ 19-ամյա մի զինվոր: Ապրիլի 14-ին հիվանդանոցում մահացավ վիրավորված ցուցա րարներից 29-ամյա մի քաղաքա ցի: Փետրվարի 19-ի ընտրություն ներին հաջորդած ընդդիմադիր գործիչների ձերբակալություննե րը նոր թափով շարունակվեցին մարտ ամսվա ընթացքում: Երկրում ստեղծված վիճա կի մասին Հայաստանի մար դու իրավունքների պաշտպա նի հայտարարությունը արժա նացավ նախագահ Քոչարյանի խիստ քննադատությանը: Ար մեն Հարությունյանի գրավոր հայտարարությունում ասվում էր, որ ողբերգական իրադար ձությունները սկսվեցին «խա ղաղ նստա ցույ ցը բռնի կեր պով դադարեցնելուց» հետո: Մարդու իրավունքների պաշտ պանն ակնկալում էր իշխանու թյուններից ստանալ որոշ հար ցերի պատասխան, մասնավո րապես. «Ո՞վ, ե՞րբ և ի՞նչ հանգա
մանքներում է որոշում կայացրել խաղաղ նստացույցը մարտի 1-ի վաղ առավոտյան ուժի գոր ծադրմամբ հարկադիր դադա րեցնելու վերաբերյալ, արդյոք նստացույցի մասնակիցներին ներկայացվե՞լ է խուզարկություն իրականացնելու հրապարակա յին պա հանջ, և արդ յոք քա ղա քացիները հրաժարվե՞լ կամ դի մադրությո՞ւն են ցուցաբերել, արդյոք ուժի կիրառումը համար ժե՞ք է եղել ստեղծված իրավի ճա կին: Ի՞նչն էր պատ ճա ռը, որ ոստիկանությունը խոչընդոտեց լրագրողների մասնագիտա կան գործունեության իրակա նացումը, ինչը հնարավորություն կընձեռեր ստանալ լիարժեք և անաչառ տեղեկատվություն»: 2008թ. գարունը այլ գարուն էր: Իմ բանաստեղծ ընկերներից մեկը գրեց. «Գարնանային քա ղաքի հորիզոնները բացվում են որպես վերքի վրա ծավալվող արյուն: Եվ այդ քաղաքում ամե ն բան առաջին անգամ ճաղատ է, ինչպես վերքը խնամելու համար սափրվող գլուխը: Այս գարունը մարդ կանց գա րուն չէ: Եվ փո ղոցները մարդկանց փողոցները չեն: Սա գարուն է, որը պատու հան նե րի ոչ մի կող մում չէ: Սա քաղաք է, որտեղ ամե նքը պան դուխտ են իրենց անցյալի մեջ»: Բայց սա դեռ վերջը չէ: 2008թ. ապրիլի 8-ին հայկա կան հեռուստաընկերություննե րի եթերից Քոչարյանը նախա գահի պաշտոնում վերջին ան գամ դիմում էր Հայաստանի քա ղաքացիներին: Ուղերձը հակիրճ էր. նախագահը չթվարկեց «վեր ջին տասը տարիների ձեռքբե րում ն երը», սակայն շեշտեց, որ «քաղաքացիների կյանքը զգա լիորեն բարելավվել է»: «Ես շնորհակալ եմ Հայաստանի ժո ղովրդին այն վստահության հա մար, որի շնորհիվ տասը տարի պատասխանատու էի մեր երկրի համար: Ես շնորհակալ եմ բոլոր նրանց, ում հետ առիթ եմ ունեցել աշխատել և միասին իրագործել բազմաթիվ ծրագրեր: Ես շնոր հակալ եմ յուրաքանչյուր քաղա քացու, ով երկրի զարգացման գործին բերել է իր՝ թող և ամե նափոքրիկ լուման: Ես շնորհա կալ եմ սփյուռքին իմ նախաձեռ նություններին սատարելու հա մար: Ներողություն եմ խնդրում նրանցից, ում կյանքն այս տարի ներին չի բարելավվել: Նրանցից, ում սպասում ն երը չեն արդա րացվել, իսկ երազանքները չեն կատարվել: Պաշտոնը թողնե լիս յուրաքանչյուր մարդու առաջ հարց է ծա գում. արդ յոք հնա րավոր չէ՞ր անել ավելին: Գու ցե հնարավոր էր, բայց ես արել եմ իմ ուժերի առավելագույնը»,– ասաց երկրորդ նախագահը: Հաջորդ օրը՝ ապրիլի 9-ին, Օպերայի թատրոնում օտա րերկրյա պատվիրակություննե րի և այլ հրավիրյալների ներկա յությամբ տեղի էր ունենում Հա յաստանի երրորդ նախագահի պաշտոնամուտի արարողությու նը: Սերժ Սարգսյանը, չնայած ընտրություններում, ըստ պաշ տոնական տվյալների, ստա ցել էր քվեների շուրջ 53 տոկո սը, պաշտոնը ստանձնում էր չա
Մարտին Շահբազյան
Այլ օպերա, այլ գարուն
2009թ. ապրիլի 9-ին, երբ «Վեհամոր Ավետարանի» վրա Սարգսյանը երդվում էր, իսկ քիչ հետո Ազատության հրապարակում ընդունում զինվորական շքերթ, Երևանի կենտրոնական մեկ այլ հրապարակում՝ Մյասնիկյանի արձանի մոտ, մի քանի հարյուր քաղաքացիներ ծաղիկներ էին դնում ու մոմեր վառում:
փազանց բարդ պայմաններում: Մարտի առաջին օրերի ողբեր գության հետևանքների ապա քինման երկարատև սուր ցավը փոխանցվում էր Սարգսյանին: Երկրում՝ մայրաքաղաքի կենտրոնում, վեց շաբաթ առաջ ար յուն էր թափ վել: Այն ժա մե րին, երբ հարյուրավոր ոստի կաններով շրջափակված Օպե րայի թատրոնում՝ ձեռքը Սահ մանադրության մայր օրինակի և յոթերորդ դարի «Վեհամոր Ավե տարանի» վրա Սարգսյանը երդ վում էր, իսկ քիչ հետո Ազատու թյան հրապարակում ընդունում զինվորական շքերթ, Երևանի կենտրոնական մեկ այլ հրապա րակում՝ Մյասնիկյանի արձանի մոտ, մի քանի հարյուր քաղաքա ցի ներ ծա ղիկ ներ էին դնում ու մոմեր վառում: Այս հրապարակում սպանված երիտասարդներից մեկի մայրը՝ 23-ամյա որդու նկարը վեր պար զած, անխոս մոտեցավ թարմ ծաղիկներին ու վառվող մոմե րին և գլուխը իջեցնելով՝ սկսեց ամբողջ մարմ ն ով հեկեկալ: Սերժ Սարգս յա նը մեծ գին կվճարեր, որ իր պաշտոնա մուտը չհամընկներ հայ մայրե րի հեկեկոցին: Երրորդ նախա գահը երդմ ն ակալությունից հե տո ելույթում ասաց. «Այս արա րողությունը տեղի է ունենում ցավալի իրադարձություններից շուրջ մեկ ա միս անց, ի րա դար ձություններ, որոնց թողած վեր քե րը դեռ թարմ են: Այդ վեր քե րը բոլորիս ցավ ու դառնություն
պատճառեցին: Այսօր ես հորդո րում եմ ա ռաջ նա յել, միաս նա բար փնտրել ու գտնել ա պա քինման ու համախմբման ճա նապարհը, վաղվա Հայաստանի զարգացման ճանապարհը»: Նախագահն իր ելույթում հա տուկ դիմեց Հայաստանի այն քաղաքացիներին, որոնք ընտ րություններում պաշտպանել էին այլ թեկնածուների. «Դուք իրավունք ունեիք քվեարկելու ոչ իմ օգտին, սակայն ես իրավունք չունեմ չլինելու ձեր նախագա հը: Մենք չպետք է բաժանվենք, մենք չպետք է մեր ժողովրդի մի մասի ու մյուսի միջև անջրպետ ներ ստեղծենք, չպետք է անհա ղորդ լինենք միմյանց մտահո գության ու ցավի նկատմամբ, չպետք է դուրս գանք փո խա դարձ հասանելիության սահմա նից: Եթե անգամ մեր միջև չհաս կացվածության պատ կա, կոչ եմ ա նում, ե կեք քան դենք այդ պատը»: Նույն օրը նախագահ Սարգս յանը այցելեց Եռաբլուր և հար գանքի տուրք մատուցեց իրենց կյանքը հայրենիքի ազատության համար զոհաբերած հայրենա սերների հիշատակին: Նոր նա խագահը կարող էր նաև այցե լել Մյասնիկյանի արձանի մոտ, մի մոմ վառել, մի փունջ գարնա նային ծաղիկներ դնել: Այդ քայ լով նախագահը մի անկյունա քար կգլորեր «չհասկացվածու թյան պատից» ու նաև կհաղթա հարեր պաշտոնամուտի օրվա մենությունը: n