SATURDAY, JULY 16, 2005 - NGÖÔØI VIEÄT B3
THÖÙ BAÛY - SOÁ 7161 - 16 thaùng 7, 2005 (11 thaùng Saùu naêm AÁt Daäu)
Xöa veà maáy keû nhôù
.3”
Chöông 2: Haø Noäi - Thaùi Nguyeân - Baéc Kaïn - Cao Baèng
(Tieáp theo) Luùc ñoù ñöôøng khaù ñoâng, chuùng toâi muoán ñaäu xe laïi ñeå xuoáng chuïp vaøi caùi hình nhöng khoâng coù choã ñaäu xe, ñaønh phaûi ñeå ñeán khi veà. Ñöôøng Haø Noäi Thaùi Nguyeân ñoaïn ñaàu phaûi ñi qua phi tröôøng Noäi Baøi, do ñoù chuùng toâi ñi laïi con ñöôøng hoâm qua ñaõ ñi. Sau khi qua khoûi phi tröôøng con ñöôøng tröïc chæ höôùng Baéc. Ñöôøng töông ñoái toát, vì chöa quaù xa Haø Noäi, vaãn coøn naèm trong khu vöïc ñoàng baèng ít ñoài nuùi. Doïc hai beân ñöôøng laø nhöõng thöûa ruoäng troàng luùa, thænh thoaûng coù nhöõng thöûa ruoäng troàng hoa maàu phuï chen laãn. Chín naêm tröôùc toâi ñaõ cöôõi Honda töø Haø Noäi ñi Chuøa Höông trong muøa hoäi ñaàu naêm cuûa chuøa naøy. Ñeå coù theå ñi veà trong ngaøy, toâi vaø moät oâng anh hoï daäy sôùm ñi töø luùc 5 giôø saùng, trôøi coøn muø toái toâi ñaõ thaáy töøng ñoaøn noâng daân ra ñoàng caày caáy. ÔÛ trong nöôùc baây giôø ngöôøi ta goïi nhaø noâng laø nhöõng ngöôøi “baùn maët cho ñaát, baùn löng cho giôøi”, chæ vì suoát ngaøy hoï cöù phaûi cuùi gaàm xuoáng ñaát ñeå gieo maï, caáy luùa, laøm coû... Laàn naøy toâi ít thaáy boùng daùng noâng daân treân caùc caùnh ñoàng, coù leõ vì laàn tröôùc laø thôøi ñieåm nhoå maï, caáy luùa, coøn laàn naøy thì luùa ñaõ leân khaù cao trong caùc caùc thöûa ruoäng. Coù leõ ñaây laø thôøi ñieåm maø ngöôøi noâng daân Vieät Nam nín thôû chôø ñôïi muøa gaët tôùi, chæ mong raèng oâng trôøi ñöøng haïn haùn, ñöøng möa daàm, ñöøng luït loäi, ñöøng gioù baõo... ñeå nhìn thaáy coâng lao giaõi naéng daàm söông suoát moät muøa khoâng bò thaát thu, ñöôïc gaët nhöõng boâng luùa naëng tróu veà nhaø, vaø roài khi ñem baùn cho caùc choã thu mua cuûa nhaø nöôùc cuõng chæ ñöôïc nhöõng ñoàng tieàn naùt. Toâi ñoïc caùc taøi lieäu veà Vieät Nam, vaø bieát ñöôïc moãi naêm moät ngöôøi noâng daân ñoàng baèng Baéc Boä chæ kieám ñöôïc chöa ñaày 200 ñoâ la, theá coù nghóa laø moãi thaùng ngöôøi daân ôû ñaây chæ kieám ñöôïc khoaûng 15, 17 ñoâ la. Sao maø baát coâng theá haû trôøi, moät naêm coù bao nhieâu ngaøy phaûi baùn maët cho ñaát baùn löng cho giôøi, ñeå moãi thaùng chæ kieám ñöôïc coù 15 ñoâ la maø thoâi. Maø khoaûng caùch töø Haø Noäi veà ñaây ñaâu ñaõ quaù xa, môùi chöa ñaày 50 caây soá. Khoaûng 10 giôø saùng chuùng toâi tôùi ñòa phaän Thaùi Nguyeân, nhöng xe coøn phaûi chaïy theâm hôn nöûa tieáng nöõa môùi tôùi thò xaõ. ÔÛ ñaây toâi coù moät oâng anh hoï, laøm coâng nhaân nhaø maùy theùp Thaùi Nguyeân töø khi chia ñoâi ñaát nöôùc. Meï anh laø chò ruoät cuûa cha toâi, theo phong tuïc ngöôøi Baéc chuùng toâi goïi laø coâ. Coâ toâi coù tôùi 9 ngöôøi con, oâng naøy laø lôùn nhaát. Chieán tranh laøm gia ñình coâ toâi tan ra thaønh maáy maûnh. Moät ngöôøi con chöa ñaày möôøi tuoåi thaát laïc roài maát tích trong khi chaïy loaïn, chaéc laø ñaõ guïc cheát trong moät goùc röøng naøo ñoù. Hai ngöôøi con trai khaùc möôøi hai vaø möôøi boán cuõng thaát laïc, nhöng sau ñöôïc moät toaùn quaân Leâ Döông Phaùp baét ñöôïc mang veà Haûi Döông, cho ôû trong moät traïi lính ñeå sai vaët. Veà sau khi ñôn vò naøy ñöôïc ñöa qua Baéc Phi, anh möôøi hai tuoåi ñöôïc moät Thöôïng Só Leâ Döông nhaän laøm con nuoâi ñem qua Algeùrie, roài töø ñoù khoâng moät ai bieát toâng tích. Anh sau cuøng möôøi boán tuoåi khoâng muoán ñi theo traïi lính, ñöôïc Tieåu Ñoaøn Leâ Döông phoùng thích, vaø ñöôïc moät ngöôøi trong hoï di cö vaøo Nam mang theo. Veà sau anh naøy ñi lính Nhaåy Duø, leo leân tôùi caáp baäc Trung Só Nhaát. Anh naøy maïng lôùn, tham döï nhieàu traän ñaùnh löøng danh, maø trong ngöôøi khoâng heà coù moät veát thöông. Anh cuõng raát ñaøo hoa, thænh thoaûng gheù thaêm nhaø toâi chôi, maø moãi laàn ñi vôùi moät coâ khaùc nhau. Veà phaàn coâ
toâi cuøng vôùi maáy ngöôøi con khaùc chaïy loaïn leân tôùi Thaùi Nguyeân thì döøng laïi. OÂng anh toâi ñaõ ôû Thaùi Nguyeân töø nhöõng naêm ñaàu cuûa khaùng chieán, giôø ñaây ñaõ ngoaøi baåy chuïc, khoâng ñöôïc khoûe laém. Phaûi chi toâi coù nhieàu thôøi giôø thì theá naøo cuõng gheù thaêm anh, bôûi hoài coøn nhoû coù thôøi gian coâ toâi göûi anh xuoáng ôû vôùi gia ñình toâi. Toâi bieát anh laø ngöôøi hieàn laønh, chaát phaùc. Maáy chuïc naêm maø cöù giaäm chaân taïi nhaø maùy theùp Thaùi Nguyeân cho tôùi khi veà höu, thuaàn tuùy laø coâng nhaân khoâng giöõ moät chöùc vuï naøo, maø döôøng nhö cuõng chaúng coù löông höu gì caû. Nhöõng naêm gaàn ñaây caùc anh chò toâi ôû Saøi Goøn thænh thoaûng vaãn tieáp teá cho oâng anh naøy, goïi laø laáy thaûo. Toâi bieát ñeán Thaùi Nguyeân vì thôøi khaùng chieán tröôùc khi veà teà, cha toâi ñaõ hoaït ñoäng ôû vuøng naøy. Toâi coøn bieát Thaùi Nguyeân qua baøi haùt “Ñaøn Chim Vieät” cuûa nhaïc só Vaên Cao: “...Nhôù ai treân nuùi ñoài Yeân Theá, röøng Thaùi Nguyeân xa soâng Gaám coøn mòt muøng ngoaøi beán xuaân...”. Khoâng nhöõng theá boä truyeän “Ngöôøi Traêm Naêm Cuõ” cuûa toâi coù ba phaàn, moãi phaàn goàm hai cuoán. Toâi chæ môùi hoaøn taát ñöôïc hai cuoán cuûa phaàn ñaàu, maø toâi ñaët teân laø “Nhôù ai treân nuùi ñoài Yeân Theá”, vieát veà caùc cuoäc khôûi nghóa choáng Phaùp cuûa
nhöõng ngöôøi cuoái cuøng chòu aûnh höôûng Haùn hoïc, maø caùnh oâng Hoaøng Hoa Thaùm laø nhöõng ñaïi dieän tieâu bieåu. Toâi ñi chuyeán naøy laø ñeå tìm moät chuùt caûnh quan, ñaát ñai vaø con ngöôøi cuûa Thaùi Nguyeân bôûi vì phaàn hai cuûa boä truyeän, toâi ñaët teân laø “Töø Thaùi Nguyeân ñeán Ñieän Bieân Phuû”, ñeå môû ñaàu cho moät giai ñoaïn choáng Phaùp cuûa nhöõng ngöôøi khoâng hoaøn toaøn chòu aûnh höôûng cuûa Haùn hoïc, maø ñaõ coù nhöõng ngöôøi ñaàu tieân chòu aûnh höôûng cuûa Taây hoïc, ñaõ xuaát döông qua hoïc quaân söï ôû Nhaät Baûn nhö oâng Löông Ngoïc Quyeán tham gia. Khi cuoäc khôûi nghóa ôû Thaùi Nguyeân noå ra, chính oâng Löông Ngoïc Quyeán laø linh hoàn, maëc duø cuoäc khoûi nghóa naøy ñöôïc goïi laø cuoäc khôûi nghóa cuûa oâng Ñoäi Caán. Ñoù cuõng laø nguyeân nhaân taïi sao toâi cöù tieác cho chuyeán ñi naøy toâi khoâng coù nhieàu thôøi giôø, ñeå gheù thaêm Ñieän Bieân Phuû. Caøng vaøo saâu Thaùi Nguyeân, con ñöôøng caøng tieán daàn veà phía nhöõng daãy ñoài thaáp. Caùc thöûa ruoäng hai beân ñöôøng ñaõ laàn laàn nhöôøng choã cho caùc ñoài cheø. ÔÛ ñaây toâi duøng chöõ “cheø”, vì tieáng Baéc ngöôøi ta duøng chöõ cheø ñeå goïi nhöõng laù töôi vöøa môùi ngaét töø treân caây xuoáng laø cheø. Nhöõng quaùn nöôùc trong ñình, ñaàu laøng ñöôïc goïi laø quaùn cheø töôi. Sau khi laù cheø ñaõ phôi khoâ hay
ñöôïc saáy trong caùc nhaø maùy ñeå ñöôïc ñoùng vaøo caùc hoäp saét, caùc goùi giaáy thì noù trôû thaønh traø, tröôùc kia ñöôïc goïi chung laø traø Taàu, maëc duø noù ñöôïc troàng ôû ñaát Vieät. Coù leõ do ngöôøi Vieät xöa kia chæ uoáng cheø töôi, haøng ngaøy haùi töø caây trong vöôøn nhaø, cho ñeán khi ngöôøi Taàu mang caùc loaïi traø ñaõ saáy cuûa hoï nhaäp vaøo nöôùc Vieät, thì ngöôøi Vieät môùi baét ñaàu phôi, saáy nhö traø Taàu. Sau naøy ñeå phaân bieät caùc loaïi traø, ngöôøi ta khoâng duøng chöõ traø Taàu nöõa, maø goïi theo teân cuûa caùc vuøng saûn xuaát nhö traø Thaùi Nguyeân, traø Ñaø Laït, traø Baûo Loäc, traø Di Linh... Treân ñöôøng ñi nhìn nhöõng ñoài traø thaáp thoaùng hai veä ñöôøng, Thuùy ngoài ôû phía cuoái xe noùi voïng leân, vaø ñöôïc maáy ngöôøi trong xe baøn goùp: - Ñaát ôû ñaây khoâng bieát coù maéc khoâng? Neáu reû thì Thuùy muoán mua nguyeân moät ñoài traø. - Töôûng chò muoán mua vaøi chuïc quaû ñoài thì môùi phaûi baên khoaên nghó ngôïi, chöù mua moät quaû ñoài thì coù laø bao. - Em muoán mua ñoài traø ñeå laøm gì, mình ñaâu coù bieát troàng tæa gì, chaúng leõ ñeå cho khæ noù ôû haû. - Mình ñaâu coù leân ñaây ôû, mua ñeå coù caûm töôûng laø mình cuõng coù ñaát, coù nguyeân moät ngoïn ñoài ñeå chôi thoâi, thænh thoaûng coù dòp veà thaêm
nhaø, coù côù ñeå ra Baéc chaêm soùc mieáng ñaát cuûa mình. Anh Phong nghó sao? - Theo toâi thì Thuùy neân mua moät ñoài traø, Kyø Huøng mua moät ñoài gaàn ñoù, haøng naêm keùo nhau veà ñaây, ai ôû ñoài ngöôøi naáy, buoåi chieàu loäi boä qua thaêm nhau, vöøa laõng maïn, vöøa tö baûn. Coù phaûi khoâng oâng Thuûy. - Toâi thì khoâng laõng maïn nhö coâ Thuùy vaø oâng Phong, neáu dö daû moät chuùt tieàn toâi coù nhieàu vieäc ñeå laøm. Hieän giôø toâi ñang laøm ñöôøng cho daân ôû queâ toâi. ÔÛ queâ toâi ngöôøi ta xaây nhöõng Xaõ UÛy, Huyeän UÛy raát laø beà theá, nhöng ñöôøng trong laøng, trong xaõ laày loäi trong muøa möa, thaäm chí coù nhieàu choã bò hö hoûng hoaøn toaøn. Moät caùi caàu baéc qua coáng cuõng khoâng coù, nhieàu khi noâng daân phaûi ñi voøng caû hai ba caây soá, maø chæ vì moät caùi coáng lôùn. Tieàn thì do caùc thaân höõu ôû Phaùp, Myõ gôûi veà cho caùc baø sô quaûn lyù. Toâi chæ coù boån phaän ñoân ñoác cho coâng vieäc tieán haønh mau choùng maø thoâi. - Laøm ñöôøng chaéc laø toán nhieàu tieàn laém phaûi khoâng anh Thuûy. - Tieàn ôû caùc nôi göûi veà phaàn lôùn ñeå mua vaät lieäu, coøn nhaân coâng thì coù nhieàu ngöôøi laøm khoâng, vì ñöôøng laøm ñeå chính hoï ñi laïi. Chæ phaûi thueâ ngöôøi khi chính
noâng daân khoâng töï laøm ñöôïc maø thoâi. Vaû laïi laøm vieäc thieän thì theá naøo cuõng coù nhieàu ngöôøi uûng hoä, tieáp tay. Toâi ñaõ veà höu, nhöng coøn khoûe maïnh vaø maáy naêm nay chuyeân ñi laøm coâng quaû theá naøy. - Duø sao thì oâng cuõng neân caùm ôn trôøi, ñaõ cho oâng coù söùc khoûe vaø coù ñieàu kieän ñeå laøm nhöõng vieäc nghóa. Coù nhieàu ngöôøi coù loøng, coù cuûa, nhöng khoâng coù söùc ñeå maø moãi thaùng moät hai laàn töø Haø Noäi chaïy veà Nam Ñònh daàm möa giaõi naéng moät vaøi ngaøy. OÂng aï, boïn mình cuõng chaúng coøn hôi söùc bao laêm ñeå ñoùng goùp vôùi ñôøi, laøm ñöôïc baát cöù vieäc gì toâi cuõng cho laø neân laøm. Trong naêm ngoaùi toâi coù hai dòp ñi ñaùm ma ñuùp oâng aï. - Sao laïi goïi laø ñaùm ma ñuùp. - Môùi ñaây toâi phaûi ñi ñöa ñaùm boán ngöôøi quen, hai ngöôøi thaät thaân vaø hai ngöôøi khoâng thaân laém, nhöng hoï ruû nhau ñi chæ caùch nhau coù moät hai ngaøy thì goïi laø ñöa ñaùm ñuùp. Moät laàn ñöa nhaïc só Ngoâ Maïnh Thu, vaø oâng Thanh Tueä nhaø xuaát baûn An Tieâm töø Phaùp qua chôi, ñi sau oâng Thu chæ moät ngaøy. Sau ñoù vaøi thaùng laø nhaø thô Giang Höõu Tuyeân, vaø nhaïc só Lyù Vaên Chöông ngöôøi ñaõ phoå vaøi baøi thô cuûa Giang Höõu Tuyeân. Tuyeân maát ôû DC, ba ngaøy sau Chöông maát ôû Quaän Cam, thaønh thöû toâi phaûi ñaïi dieän anh em ôû ñaây ñi DC ñöa ñaùm oâng Tuyeân. - Naøy oâng, nhöõng ngöôøi treân saùu chuïc baây giôø ôû ñaây ñöôïc goïi laø maàm non nghóa ñòa. Nghó ngôïi xa xoâi maø laøm gì. Trôøi goïi ai thì ngöôøi naáy Tieáp trang B4
DAT