Społeczeństwo w kwietniu 1989 roku Konstytucji PRL. W praktyce Lech Wałęsa skorzystał z tego uprawnienia, odwołując rząd Jana Olszewskiego w czerwcu 1992 roku. Mała Konstytucja rozszerzała pola politycznego manewru prezydenta względem Rady Ministrów, przypisując mu „ogólne kierownictwo w dziedzinie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa” oraz „ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków zagranicznych”. Zapisy te nie niosły żadnych konkretnych uprawnień, ale przez swój ogólny i nieostry charakter, w powiązaniu np. z prawem prezydenta do zwoływania i przewodniczenia posiedzeniom Rady Ministrów w sprawach „szczególnej wagi” stwarzały potencjalnie możliwości wpływu na pracę rządu. Mała Konstytucja nie tylko podtrzymała, ale doprecyzowała uprawnienia prezydenta dotyczące prawa występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem oraz prawa odmowy podpisania i przesłania ustawy do Sejmu w celu jej ponownego rozpatrzenia. Oba te uprawnienia czyniły z prezydenta aktywnego uczestnika procesu ustawodawczego. Konstytucja z 1997 roku zawęziła pole manewru Prezydenta RP w zakresie posługiwania się wetem i wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z zasadą, że głowa państwa korzysta w stosunku do danej ustawy tylko z jednego z tych instrumentów. Oznacza to, że złożenie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją zamyka mu drogę do posłużenia się wetem. Może on także odesłać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Dla odrzucenia weta prezydenckiego Sejm potrzebuje 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Ważną kompetencją prezydenta, która związana jest relacjami z rządem, jest zasada kontrasygnaty. Instytucja kontrasygnaty wprowadzona nowelą kwietniową do Konstytucji PRL zmuszała prezydenta nieodpowiedzialnego politycznie przed Sejmem, do współpracy z Radą Ministrów w sferze wydawania wykonawczych przepisów prawa, wymagając podpisu pod takim aktem prezesa Rady Ministrów. Nowela przewidywała kontrasygnatę premiera dotyczącą aktów prawnych o istotnym znaczeniu. Szczegółowo sprawę kontrasygnaty uregulowała Mała Konstytucja, przypisując kwestie odpowiedzialności nie tylko premierowi, ale także ministrom, uwzględniając ich udział na etapie inicjowania i akceptowania treści aktów prawnych. Następcą Lecha Wałęsy został Aleksander Kwaśniewski, który został zaprzysiężony na urząd Prezydenta RP 23 grudnia 1995 roku. Urząd prezydenta sprawował przez następną kadencję. Wygrał wybory 8 października 2000 roku, w pierwszej turze otrzymując 53,9 proc.
16
głosów. W trakcie pierwszej kadencji współtworzył projekt i uczestniczył w kampanii do referendum konstytucyjnego na rzecz przyjęcia Konstytucji III Rzeczypospolitej Polskiej, którą podpisał 16 lipca 1997 roku. W trakcie I kadencji wniósł projekty 20 ustaw, podpisał 671 ustaw, zawetował łącznie 11 ustaw, a 13 skierował do Trybunału Konstytucyjnego. W II kadencji wniósł 24 projekty ustaw, podpisał 1123 ustawy, zawetował 24 ustawy, a 12 skierował do Trybunału Konstytucyjnego. W ciągu 10 lat sprawowania urzędu Prezydenta RP ośmiokrotnie zwoływał Radę Gabinetową, w tym raz z udziałem rządu AWS-UW, sześciokrotnie z udziałem rządu lewicowo- peeselowskiego, raz z mniejszościowym rządem premiera Marka Belki. Lech Kaczyński objął urząd Prezydenta RP 23 grudnia 2005 roku wygrał wybory w drugiej turze, pokonując Donalda Tuska. Pierwszy okres prezydentury (2005–2007) przypadł na czas rządów PiS-LPR-Samoobrona RP, drugi na rządy PO-PSL. W trakcie swej niedokończonej kadencji zgłosił 43 inicjatywy ustawodawcze, prawie tyle samo co prezydent Kwaśniewski w ciągu 10 lat sprawowania urzędu, podpisał 84 ustawy, zawetował 18 ustaw, skierował 17 ustaw do Trybunału Konstytucyjnego. W ciągu czterech lat prezydentury Lech Kaczyński zwoływał Radę Gabinetową czterokrotnie. Rola ustrojowa i polityczna prezydenta w systemie władzy politycznej w Polsce jest ważna i spełnia on wiele funkcji. Wybór prezydenta w powszechnych, bezpośrednich i większościowych wyborach przyczynia się do podniesienia legitymacji politycznej tego urzędu oraz wzmocnienia jego autorytetu ustrojowego. Zasady i tryb wyboru prezydenta RP określa Konstytucja, która stanowi, że prezydent jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Na Prezydenta RP wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. W drugim głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takiej sytuacji datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni. W drugim głosowaniu na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej głosów. Cechą charakterystyczną elekcji pre-
nr 3(9) maj – czerwiec 2010
zydenckich jest stosunkowo wysoka, jak na polskie warunki frekwencja wyborcza osiągająca próg 50 proc. Frekwencja w I turze wyborów 2005 roku wyniosła 49,74 proc., by w dwa tygodnie później podskoczyć do poziomu 50,99 proc . Rzadko się zdarza, aby frekwencja w drugiej turze była wyższa niż w pierwszym głosowaniu. Oznaczało to bardzo wysoką mobilizację społeczeństwa i elektoratów obu kandydatów. Wystarczy porównać wysoką frekwencję wyborczą w wyborach prezydenckich ze zdecydowanie niższą frekwencją w wyborach samorządowych. W wielu gminach i miastach frekwencja wyborcza w drugiej turze wyborów wójta, burmistrza i prezydenta jest prawie o połowę niższa niż w pierwszej rundzie. Wyniki wyborów prezydenckich w gminach i miastach Zagłębia Dąbrowskiego po pierwszej turze 9 października 2005 roku oraz drugiej turze 23 października 2005 roku przedstawia tabela. W wyborach prezydenckich 2005 roku w szranki stanęło 12 kandydatów. Obok wymienionych w tabeli zgłoszono następujących kandydatów: Henrykę Teodorę Bochniarz, Leszka Henryka Bubla, Liwiusza Mariana Ilasza, Janusza Ryszarda Korwin-Mikkego, Jana Pyszko, Adama Andrzeja Słomkę oraz Stanisława Tymińskiego. Pierwsza tura wyborów nie przyniosła rozstrzygnięcia. Żaden z kandydatów nie uzyskał więcej niż połowy ważnie oddanych głosów. Do drugiej tury przeszli: Donald F. Tusk, zdobywając 36,33 proc. głosów wyborców oraz Lech A. Kaczyński, którego poparło 33,10 proc. Polaków. Wyniki w województwie śląskim odbiegały od ogólnokrajowych. Przewaga Donalda Tuska nad Lechem Kaczyńskim wyniosła 8,5 proc. głosów, a więc była o 5 proc. większa. W powiecie będzińskim przewaga D. Tuska nad L. Kaczyńskim wzrosła do ponad 13 proc. i była większa w miastach niż w gminach wiejskich. Największą różnicę odnotowano w Wojkowicach i Będzinie, najmniejszą w Siewierzu. W żadnej gminie i mieście powiatu będzińskiego L. Kaczyński nie pokonał D. Tuska. Inaczej przedstawiał się obraz wyborczy w powiecie zawierciańskim, gdzie liderem pierwszej tury w 6 gminach wiejskich był lider Samoobrony Andrzej Lepper, a przewaga D. Tuska nad L. Kaczyńskim nie przekroczyła 5 punktów. W 4 gminach wiejskich L. Kaczyński pokonał D. Tuska. W dużych miastach Zagłębia Dąbrowskiego najbardziej zbliżony do wyniku wojewódzkiego rezultat odnotowano w Jaworznie, gdzie różnica głosów między D. Tuskiem i L. Kaczyńskim wyniosła ponad 6 proc. W Sosnowcu Tusk wyprzedził Kaczyńskiego o ponad 11 punktów, a w Dąbrowie Górniczej różnica wyniosła prawie 13 proc . Rezultaty drugiej tury wyborów prezydenckich z Zagłębiu Dąbrowskim odbiegają