ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2019-20
ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ &ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΜΟΣ 6ος ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ μεταξύ του ερευνητικού φορέα : ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ με το: ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Ο ερευνητικός φορέας ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ και το ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ σύμφωνα με το NOMO ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4692/2020 ΦΕΚ 111/Α/12-6-2020 «Αναβάθμιση του Σχολείου και άλλες διατάξεις» συμφωνούν να συνεργαστούν στον τομέα: Tου σχεδιασμού, της ανάπτυξης και της αξιολόγησης εκπαιδευτικού προγράμματος «ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΟΥ»
Παιδαγωγική Ομάδα: Πάνα Δήμητρα Παπαθανασίου Ιωάννα Συντονιστής: Κυριακουλόπουλος Ευάγγελος
ΣΚΟΠΟΣ: Ανάδειξη βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων του ελλαδικού χώρου ΣΤΟΧΟΙ: Επαφή με την τέχνη της Ναοδομίας Κατανόηση των αρχών που διέπουν την βυζαντινή ναοδομία. Προσέγγιση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς Τοποθέτηση των λατρευτικών μνημείων στο γεωγραφικό χάρτη (google map) Καλλιτεχνικός & αισθητικός γραμματισμός Ψηφιακός γραμματισμός
ΜΕΘΟΔΟΣ: Ερευνητική & Ομαδοσυνεργατική Ψηφιακή αφήγηση Τόπος : εργαστήριο Η/Υ Μέσα: Κοινόχρηστη παρουσίαση στο Google Drive Χρόνος: 3 διδακτικές ώρες
Εισαγωγικά Με τα έργα της τέχνης του, το Βυζάντιο άφησε στον κόσμο τη μεγαλοπρεπέστερη και διαρκέστερη κληρονομιά του. Η βυζαντινή τέχνη είναι ο καθαρότερος καθρέπτης όπου φαίνεται η σύνθεση του βυζαντινού πολιτισμού. Εκεί μπορεί να δει κανείς όλα τα στοιχεία, ελληνορωμαϊκά, αραμαϊκά, περσικά, σε ποικίλες αναλογίες, αλλά ενωμένα πάντα σε ένα μίγμα τέλειο, σε κάτι το μοναδικό και πρωτότυπο παρά τις διαφορετικές προελεύσεις. Η αρχιτεκτονική πέτυχε από πολύ νωρίς τη σύνθεσή της και εξελίχτηκε με τρόπο φυσικό στη δική της γραμμή. Η κυριότερη συμβολή του Βυζαντίου στην αρχιτεκτονική ήταν το μυστήριο της ισορροπίας του θόλου απάνω σε τετράγωνη βάση, βρήκε δηλαδή αυτό ακριβώς που αναζητούσε ο νέος κόσμος. Για τους πρώτους χριστιανούς μια απλή αίθουσα ήταν αρκετή για τη λατρεία τους. Το εσωτερικό ήταν τόσο απέριττο όπως και το εσωτερικό ενός κλασικού ναού. Σιγά-σιγά όμως, και ιδίως τον 4ο αιώνα, η εκκλησία άρχισε να μην ικανοποιείται πια με το ενιαίο εσωτερικό και ζητούσε μια διαρρύθμιση πιο πολυσύνθετη. Ένας θόλος τοποθετημένος πάνω από το κέντρο της βασιλικής, θα χώριζε το εσωτερικό, ενώ συγχρόνως θα έδινε την εντύπωση μιας μεγαλύτερης λαμπρότητας. Οι αρχιτέκτονες ήξεραν από καιρό να τοποθετούν θόλους σε στρογγυλά οικοδομήματα, όπως το Πάνθεο της Ρώμης, τώρα όμως έπρεπε να τον τοποθετήσουν σε βάση τετράγωνη.
Η Αγία Σοφία παρέμεινε η κορωνίδα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Και οι ίδιοι οι Βυζαντινοί έτσι την έβλεπαν και για πολύ καιρό τη χρησιμοποιούσαν σαν πρότυπο. Η βυζαντινή αρχιτεκτονική ωστόσο δεν έμεινε στάσιμη. Σιγά-σιγά αναπτύχθηκε ο σταυρικός τύπος. Ο τύπος αυτός χάρη στην απλότητα και την τέλεια οικοδομική του ισορροπία είναι ίσως ο ωραιότερος της αρχιτεκτονικής. Είναι δύσκολο να αποδώσει κανείς δικαιοσύνη στη βυζαντινή τέχνη σε τόσο περιορισμένο χώρο. Παραμελημένη και περιφρονημένη τόσο καιρό, της αποδίδεται επιτέλους τώρα η εκτίμηση που της αξίζει. Ο ζήλος της νεώτερης έρευνας ευρύνει συνεχώς το πεδίο για την κατανόησή της. Τοιχογραφίες άγνωστες ανακαλύφθηκαν, ψηφιδωτά που ήταν πολύ καιρό κρυμμένα κάτω από ασβέστη, ξεσκεπάστηκαν, ναοί που παραμελήθηκαν στο χρόνο αναστηλώνονται και συντηρούνται. Ιστορικοί και αισθητικοί συγκεντρώνουν την προσοχή τους στη βυζαντινή τέχνη όσο ποτέ άλλοτε. Θαρρώ ότι σε λίγα χρόνια θα είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε καλύτερα πόσο μεγάλη είναι η οφειλή του κόσμου της ομορφιάς στους καλλιτέχνες του Βυζαντίου. Κυριακουλόπουλος Ευάγγελος
Ι. Ναός Παναγίας των Χαλκέων Στο κέντρο της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης, στη συμβολή των οδών Αριστοτέλους και Εγνατίας, κάτω από την αρχαία Αγορά, βρίσκεται ο ιερός ναός της Παναγίας των Χαλκέων. Τα εργαστήρια χαλκοματάδων που υπήρχαν, και συνεχίζουν να υπάρχουν στην περιοχή, έδωσαν στην εκκλησία την επωνυμία Χαλκέων. Αρχιτεκτονικά, ο ναός, ο οποίος ακολουθεί πιστά την Κωνσταντινοπολίτικη αρχιτεκτονική παράδοση, ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο ναό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εξωτερικές όψεις του ναού, οι οποίες ελαφρύνονται από επάλληλα καμπύλα τόξα και αψιδώματα, κόγχες και ημικυκλικούς κίονες, όπως συνηθίζεται στα μνημεία της Κωνσταντινούπολης. Ο ναός είναι κτισμένος εξ ολοκλήρου με τούβλα (πλίνθους), κάτι το οποίο υποδηλώνει ότι πρόκειται για ιδιαίτερα δαπανηρή κατασκευή.
Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων Ο ναός των Αγίων Αποστόλων βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία, στην αρχή της οδού Αγίου Δημητρίου. Το μνημείο αρχιτεκτονικά αποτελεί για τη Θεσσαλονίκη το σημαντικότερο δείγμα της τέχνης της εποχής των Παλαιολόγων. Το καθολικό αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο των σύνθετων τετρακιόνιων σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών. Στα ανατολικά η κεντρική κόγχη του Ιερού Βήματος είναι εξωτερικά επτάπλευρη, ενώ οι πλάγιες τρίπλευρες. Στα δυτικά υπάρχει νάρθηκας. Ο ναός και από τις τρεις πλευρές περιβάλλεται από στοά (περίστωο). Το κεντρικό τμήμα του ναού καλύπτεται με μεγάλο τρούλο, ο οποίος πλαισιώνεται χαμηλότερα από τέσσερεις μικρότερους στις γωνίες της στοάς.Εξωτερικά ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η πλούσια διακόσμηση από πλίνθινα στοιχεία (κεραμοπλαστικός διάκοσμος). Στον κυρίως ναό εντυπωσιάζουν τα ψηφιδωτά και οι εξίσου υψηλής ποιότητας τοιχογραφίες.
Ιερός Ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών
Στη βορειοανατολική πλευρά της Άνω Πόλης, κοντά στο βυζαντινό λουτρό, βρίσκεται ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών.Οικοδομήθηκε στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα και ήταν καθολικό μονής, της οποίας το όνομα δεν είναι γνωστό.Στην αρχική του μορφή ήταν μικρή μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική με δύο επίπεδα και στοά σχήματος Π στις τρεις πλευρές, που στο ανατολικό άκρο κατέληγε σε δύο παρεκκλήσια. Σήμερα, έχει επιβιώσει μόνο το ανατολικό τμήμα του αρχικού κτηρίου, με την αψίδα του ιερού. Έπειτα από πολλές μετατροπές, στη νότια πλευρά έχει διαμορφωθεί ακόμη ένα κλίτος για δημιουργία μεγαλύτερου εσωτερικού χώρου, ενώ στη δυτική σχηματίζεται κλειστός νάρθηκας. Κάτω από το υπερυψωμένο δάπεδο του ναού υπάρχει κρύπτη, που χρησίμευε ως τόπος ταφής των μοναχών, όπως δείχνουν τα αρκοσόλια, δηλαδή οι εσοχές που ανοίγονται στα τοιχώματά της.
Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος Στο κέντρο της πόλης, πολύ κοντά στην αψίδα του Γαλερίου βρίσκεται ο ιερός ναός του Αγίου Παντελεήμονος. Αρχιτεκτονικά ο ναός ανήκει στον τύπο του σύνθετου τετρακιόνιου εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο και ακολουθεί την Κωνσταντινοπολίτικη αρχιτεκτονική παράδοση. Αρχικά διέθετε στοά στις τρεις πλευρές, μέρος της οποίας είναι δύο παρεκκλήσια στα ανατολικά. Εξωτερικά οι τοίχοι διακοσμούνται με διάφορα πλίνθινα σχέδια (κεραμοπλαστικός διάκοσμος) στοιχείο που χαρακτηρίζει τη βυζαντινή αρχιτεκτονική της περιόδου των Παλαιολόγων.
Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου του Ορφανού Ο ιερός ναός του Αγίου Νικολάου του Ορφανού βρίσκεται στη συνοικία της Άνω Πόλης Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στις οδούς Αποστόλου Παύλου και Ηροδότου. Σήμερα ο ναός έχει τη μορφή μιας μακρόστενης ξυλόστεγης αίθουσας που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές με στοά (περίστωο). Η στοά ανατολικά απολήγει σε δύο παρεκκλήσια. Στο εσωτερικό του ναού το μαρμάρινο τέμπλο χρονολογείται στην εποχή ίδρυσης του ναού, ενώ τα κιονόκρανα είναι της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Οι πλούσιες τοιχογραφίες του ναού είναι πραγματικά αριστουργήματα και αποτελούν τις πληρέστερα διατηρούμενες σε σχέση με άλλους ναούς της Θεσσαλονίκης. Χρονικά τοποθετούνται στα έτη 1310-1320.
Ιερός Ναός της Του Θεού Σοφίας Ο ιερός καθεδρικός και προσκυνηματικός ναός της Του Θεού Σοφίας βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ο αρχικός ναός ήταν μια κολοσσιαία πεντάκλιτη βασιλική, αφιερωμένη στον Άγιο Μάρκο, που είχε κτιστεί στα τέλη του 4ου αιώνα. Σήμερα, στη νότια πλευρά του ναού, σώζονται τα ερείπια του βαπτιστηρίου της. Η βασιλική αυτή ίσως καταστράφηκε από τον μεγάλο σεισμό του 618 και την πυρκαγιά που ακολούθησε και στη θέση της ιδρύθηκε ο σημερινός ναός. Αρχιτεκτονικά ο σημερινός ναός ανήκει στον τύπο του μεταβατικού σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και αποτελεί εξέλιξη της βασιλικής με τρούλο. Στη βορειοδυτική γωνία υπάρχει πύργος, ο οποίος αποτελεί τουρκική προσθήκη. Στο μνημείο σώζονται αξιόλογα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες αγίων μοναχών του 11ου αιώνα, μεταξύ των οποίων και η Αγία Θεοδώρα Θεσσαλονίκης.
Ιερός Ναός Αγίου Ανδρέα Περιστεράς Στο κέντρο του γραφικού χωριού Περιστερά, στις νότιες παρυφές του Χορτιάτη, σώζεται ένας από τους παλαιότερους και σπουδαιότερους βυζαντινούς ναούς της Μακεδονίας, που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ανδρέα. Αρχιτεκτονικά ο ναός παρουσιάζει πολλές ιδιαιτερότητες που τον καθιστούν μοναδικό. Είναι σταυροειδής τετράκογχος και έχει πέντε τρούλους, έναν επάνω από κάθε κόγχη και τον κεντρικό, εξάπλευρο, που στηρίζεται εσωτερικά σε τέσσερις κίονες. Η τοιχοποιία του είναι απλή και βαριά, χωρίς διάκοσμο, προδίδοντας την παλαιότητα της κατασκευής του. Στο εσωτερικό του σώζονται τμήματα από την αγιογράφηση των τρούλων, που έγινε το 871. Οι τρεις τρούλοι διακοσμούνται με ισοσκελείς σταυρούς, ενώ στον κεντρικό εικονίζεται ο Χριστός και γύρω του, στο τύμπανο, οι απόστολοι. Αξιοσημείωτο είναι ότι εικονίζεται και ο ίδιος ο ναός ως ομοίωμα που κρατούν ανάμεσά τους ο Πέτρος και ο Παύλος.
Ιερός Ναός Υπαπαντής του Χριστού Ο ιερός ναός Υπαπαντής του Χριστού βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, σε κοντινή απόσταση από την Καμάρα και απέναντι από τον ναό της Παναγίας Δεξιάς. Πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με γυναικωνίτη, τύπος ιδιαίτερα συνηθισμένος στη Μακεδονία την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Οι κίονες που χωρίζουν τα κλίτη είναι ξύλινοι και όχι λίθινοι. Στην τοιχοποιία έχουν εντοιχιστεί παλαιότερα γλυπτά. Στο εσωτερικό διατηρούνται το τέμπλο του έτους 1841, ο δεσποτικός θρόνος, ο άμβωνας και τα προσκυνητάρια. Στο τέμπλο έχουν τοποθετηθεί παλαιότερες εικόνες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το βημόθηρο της Ωραίας Πύλης με την παράσταση του Ευαγγελισμού, έργο της Κρητική Σχολής του 16ου αιώνα.
Ιερά Μονή Βλατάδων Κοντά στα τείχη της Ακρόπολης, στην Άνω Πόλη, βρίσκεται η σταυροπηγιακή μονή Βλατάδων. Αρχιτεκτονικά, το καθολικό της μονής ανήκει σε σπάνια παραλλαγή του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού, στην οποία ο τρούλος δε στηρίζεται σε κίονες, αλλά σε δύο πεσσούς δυτικά και στους τοίχους του Ιερού ανατολικά. Στις τρεις πλευρές περιβάλλεται με στοά (περίστωο), η οποία απολήγει ανατολικά σε δύο παρεκκλήσια. Κατά τον 19ο και 20ο αιώνα έγιναν επισκευές και προσθήκες. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογείται πιθανώς τον 17ο αιώνα. Μοναδικά κειμήλια φυλάσσονται στο σκευοφυλάκιο της Μονής. Μεταξύ αυτών, ιερά σκεύη, χειρόγραφα και εικόνες που χρονολογούνται από τον 12ο έως τον 19ο αιώνα.
Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία Ο ιερός ναός του Προφήτη Ηλία, βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη βασιλική του Αγίου Δημητρίου και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δείγματα παλαιολόγιας ναοδομίας. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος, τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με ημικυκλικές κόγχες στη βόρεια και νότια πλευρά (πλάγιους χορούς), είναι μοναδικός στη Θεσσαλονίκη. Ο τύπος αυτός ονομάζεται αθωνικό ή αγιορείτικο τρίκογχο. Ανατολικά και δυτικά εκατέρωθεν των χορών προσαρτώνται τέσσερα διαμερίσματα. Τα δύο ανατολικά είναι τα «τυπικαρεία», δηλαδή σκευοφυλάκια, και τα δύο δυτικά παρεκκλήσια. Αυτά στεγάζονται με τρούλους μικρότερων διαστάσεων από τον τεράστιο κεντρικό. Δυτικά υπάρχει η λεγόμενη λιτή, δηλαδή ευρύχωρος νάρθηκας, απαραίτητος για τις λειτουργικές ανάγκες των Καθολικών των Μονών. Στο εσωτερικό σώζονται κάποιες τοιχογραφίες του 14ου αιώνα (1360-1370).
Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου
Ο ιερός ναός του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Σωκράτους. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με γυναικωνίτη. Στο εσωτερικό διατηρούνται ο δεσποτικός θρόνος και ο άμβωνας. Το τέμπλο είναι σύγχρονο και αντικατέστησε το παλαιότερο ξυλόγλυπτο. Σε αυτό έχουν τοποθετηθεί οι παλαιότερες εικόνες του 18ου και 19ου αιώνα.
Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ο μικρός ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, βρίσκεται στη συμβολή των οδών Εγνατίας και Παλαιών Πατρών Γερμανού. Αρχιτεκτονικά ανήκει στον σπάνιο τύπο του εγγεγραμμένου τετράκογχου: Μέσα στην τετράγωνη κάτοψη του ναού εγγράφονται τέσσερεις κόγχες. Ένας μεγάλος τρούλος καλύπτει τον ναό. Μέσα σε αυτόν βρέθηκε εντοιχισμένο νόμισμα που επιτρέπει τη χρονολόγηση του ναού στα 1350. Το 1936 προστέθηκε στα δυτικά νάρθηκας. Αξιόλογες είναι οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του τρούλου, όπου στην κορυφή παριστάνεται η Ανάληψη του Χριστού και στη βάση του η Θεία Λειτουργία.
Ιερός Ναός της Αγίας Αικατερίνης Θεσσαλονίκης Ο Ιερός Ναός της Αγίας Αικατερίνης Θεσσαλονίκης βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα της Άνω Πόλης και κοντά στα Βυζαντινά Τείχη. Ο ρυθμός του είναι σύνθετος τετρακιόνιος, σταυροειδής, εγγεγραμμένος με πέντε τρούλους και κλειστή περιμετρική στοά. Δηλαδή ο ναός διαμορφώνεται με τέσσερις καμάρες πάνω στις οποίες στηρίζεται ο κεντρικός τρούλος ο οποίος μάλιστα είναι εγγεγραμμένος σε τετράγωνο σταυρό. Γύρω από το τετράγωνο αυτό της βάσης του τρούλου αναπτύσσεται προς τρεις κατευθύνσεις (νότος, δύση, βορράς) ένα χαμηλωμένο κλίτος που προσφέρει ευρυχωρία στο ναό και προσδίδει κομψότητα και μορφολογικό ενδιαφέρον, καθώς στις τέσσερις γωνίες του κλίτους ανυψώνονται ισάριθμοι τρούλοι, πιο χαμηλοί από τον κεντρικό που κυριαρχεί.
Βυζαντινά τείχη Θεσσαλονίκης Τα Βυζαντινά τείχη της Θεσσαλονίκης έχουν σήμερα μήκος περίπου 4 χιλιομέτρων, αλλά η αρχική περίμετρος που κάλυπταν ήταν 8 χιλιόμετρα και το ύψος τους ήταν 10-12 μέτρα. Το τείχος για πολλούς αιώνες περιέβαλλε την πόλη, περιλαμβάνοντας στη νοτιοδυτική πλευρά προς το Θερμαϊκό κόλπο παραθαλάσσια τείχη, τα οποία όμως σήμερα δεν υπάρχουν. Στη βορειοανατολική πλευρά ανεβαίνει προς τα υψώματα, περιλαμβάνοντας ακρόπολη, μέσα στην οποία βρίσκεται και το αμυντικό σύμπλεγμα του Επταπυργίου. Στο δυτικό και ανατολικό τείχος υπάρχουν τριγωνικοί πρόβολοι, ενώ στα πιο ψηλά σημεία και ιδίως στο τμήμα που χωρίζει την ακρόπολη από την πόλη υπάρχουν ορθογώνιοι πύργοι. Το χτίσιμο τους περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες σειρές τούβλων και πετρωμάτων διακοσμημένες με χριστιανικά (σταυρούς) και αρχαιοελληνικά σύμβολα (απεικονίσεις του ήλιου, ρόμβους). Παρόμοιας τεχνοτροπίας είναι και τα βυζαντινά τείχη που σώζονται στην Κωνσταντινούπολη.Στο τέλος του 4ου αιώνα ανεγείρεται δεύτερο τείχος εξωτερικά του προηγουμένου με τριγωνικές προεξοχές. Το σήμερα ορατό τείχος χτίστηκε από το τέλος του 4ου ως τα μέσα του 5ου αιώνα. Σήμερα αποτελούν ιδιαίτερο και αξιόλογο μνημείο της Θεσσαλονίκης καθώς και ένα εκ των τοποσήμων αυτής, ενώ έχουν χαρακτηριστεί επίσημα ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς από την ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ροτόντα, Άγιος Γεώργιος H Ροτόντα είναι θολωτό στρογγυλό κτίσμα του 4ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη, όμοιο με το Πάνθεον της Ρώμης, και προοριζόταν για ναός του Διός. Λόγω της μη χρήσης του, μετατράπηκε επί βυζαντίου σε χριστιανικό ναό των Ασωμάτων Δυνάμεων και μετά την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912, αφιερώθηκε στον Άγιο Γεώργιο. Συμπεριλαμβάνεται στα Παλαιοχριστιανικά και Βυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Από την Αψίδα του Γαλερίου μία «πομπική οδός» οδηγούσε προς τα βορειοανατολικά στη Ροτόντα, το κορυφαίο κτίριο του Γαλεριανού Συγκροτήματος, στο επιβλητικό, πλινθόκτιστο, κυκλικό στην κάτοψή του οικοδόμημα. Η διάμετρος του κτιρίου είναι 24,50 μέτρα και το ύψος περίπου 30 μέτρα, ενώ χαρακτηρίζεται ως περίκεντρος ναός. Εσωτερικά στο πάχος των τοίχων, που είναι 6,30 μέτρα, ανοίγονται οκτώ καμαροσκέπαστες κόγχες. Πάνω από αυτές υπάρχουν μεγάλα παράθυρα με τοξωτές απολήξεις και πιο πάνω, στα ενδιάμεσα, μια ακόμη σειρά από μικρότερα παράθυρα. Το οικοδόμημα είναι καλυμμένο με μεγάλο ημισφαιρικό τρούλο, στην κορυφή του οποίου υπήρχε οπαίο, για να διαχέεται στο εσωτερικό το φως της ημέρας. Τον τρούλο κρύβει εξωτερικά ο υπερυψωμένος περιμετρικός τοίχος, που κλείνει επάνω με ξύλινη κεραμοσκεπή. Η είσοδος του μνημείου, στην αρχική κατασκευή, ήταν από τα νοτιοδυτικά, όπου υπάρχει ένα πρόπυλο και όπου κατέληγε η «πομπική οδός».
Βυζαντινό Λουτρό της Άνω Πόλης Το Βυζαντινό Λουτρό της Άνω Πόλης, είναι το μοναδικό βυζαντινό Λουτρό που σώζεται από την μεσοβυζαντινή ή υστεροβυζαντινή περίοδο στον ελλαδικό χώρο και ένα από τα λίγα διασωθέντα κοσμικά κτίρια εκείνης της εποχής.Βρίσκεται μεταξύ των οδών Θεοτοκοπούλου, Κρίσπου, Χρυσοστόμου και Φιλοκτήτου στην Άνω Πόλη. Το βυζαντινό λουτρό της Θεσσαλονίκης είναι ορθογώνιο σε κάτοψη και αποτελείται από τρεις κύριους χώρους, καθένας από τους οποίους διαιρείται σε δύο διαμερίσματα. Ο πρώτος χώρος, ο ψυχρός (frigidarium ή ψυχρολούσιον), ήταν ο προθάλαμος του κτηρίου και τα διαμερίσματά του χρησίμευαν ως αποδυτήρια. Μέσω δύο στενών και χαμηλών θυρών εισερχόταν κανείς στον δεύτερο χώρο, τον χλιαρό (tepidarium ή χλιαροψύχριον), τα δωμάτια του οποίου διατηρούσαν μέση θερμοκρασία, σε αυτά γινόταν η προετοιμασία για το λουτρό. Ο τρίτος χώρος, ο θερμός (caldarium ή ενδότερος θόλος), ήταν το κυρίως λουτρό. Κάτω από τα δάπεδα των ευρύχωρων διαμερισμάτων του διαμορφώνεται το λεγόμενο υπόκαυστο, ένα χαμηλό υπόγειο με κιονίσκους, στο οποίο κυκλοφορούσε ζεστός αέρας για τη θέρμανση των δαπέδων. Το ένα από δύο δωμάτια του θερμού χώρου στεγάζεται με χαμηλό τρούλο, ενώ το άλλο καλύπτεται από ημισφαιρική οροφή. Στη βόρεια πλευρά του οικοδομήματος είναι προσαρτημένη δεξαμενή και κάτω από αυτή βρίσκεται εστία, με την οποία θερμαινόταν το νερό, για να διοχετευτεί στη συνέχεια με πήλινους σωλήνες στο εσωτερικό του λουτρού.
Ψηφιακή Επεξεργασία Παιδαγωγική ομάδα ΠΛΠΠ ΠΑΤΡΑ 2022