Neohumanisme 2 2015-2016

BelgiĂŤ - Belgique PB - PP

BC 31407

NEOHUMANISME

2e kwartaal 2015-2016 Afzendadres - Verantwoordelijke uitgever Thomas Buyse Mgr.Stillemansstraat 9 Sint-Nikaas Afgiftekantoor Stapelplein Gent 4 edities per jaar P91 11 96

INHOUD

VISIE

COLUMN

13 Het verwarrende leven van een LVSV’er in lokale politieke kringen Pieter-Jan Van De Weghe

INTERVIEW

5 Persoonlijke nota over ideale reguleringsmodel Gert Dawyndt

38 Hoe ik geweigerd werd op het LVSV openingsdebat Marc Peeters

47 Johan Braeckman

VARIA

17 Let them in, and let them work!

Lawrence Vanhove en Arno Morsa 20 Over democratie en vrijheid Jitte Akkermans 29 Adam Smith en de Verenigde Staten van Europa Vince Liégeois

3 Voorwoord 4 Editoriaal 6 Bestuur 27 Ereleden 40 Kruiswoordraadsel 52 Sponsors

41 Maatschappelijke optimalisatie Jonathan Peck Het Neohumanisme is een forum voor discussie over politiek, economie, filosofie en alles wat binnen de liberale beweging gezegd moet worden. Wie een artikel wil schrijven; neem contact op met redactie@lvsvgent.be!

REDACTIE

Hoofdredacteur Vince Liégeois Redactie: Jonathan Peck

Lay-out Vince Liégeois Timon Lesage

Mats Cuvelier

Stijn D’hondt

LVSV zoekt aspirant-bestuursleden!

Als studentenvereniging is er binnen het LVSV elk jaar weer een uitstroom van oudgedienden en afgestudeerden. Om dit op te vangen zijn natuurlijk verse krachten nodig.

Interesse in frisse pintjes, economie, politiek, geschiedenis, debat en een fantastische organisatie? Stel je dan gerust kandidaat als aspirant-bestuurslid! Als aspirant-bestuurslid word je opgenomen in het bestuur en krijg je de kans om mee te denken over de LVSV-activiteiten.

Een motivatiebrief naar secretariaat@lvsvgent.be tegen eind januari volstaat. Spreek gerust iemand van het bestuur aan voor meer informatie!

2

Thomas Buyse Voorzitter LVSV Gent

Voorwoord Thomas Buyse De wereld staat in brand. Tenminste, zo lijkt het toch.

De afgelopen dagen en weken in België en bij uitbreiding heel West-Europa kenden een onrust die we al in lange tijd niet meer gezien hadden. De verschrikkelijke en uiterst bloedige aanslagen van 13 november l.l. zullen ons nog lange tijd bijblijven. Zo nu en dan worden de aanslagen wel eens de Europese “nine eleven” genoemd en dat zou wel eens kunnen kloppen. Niet zozeer de vreselijke daden zijn te vergelijken met 9/11, maar de reacties en vooral de beleidsreacties zijn dat des te meer. We zien politici, academici en opiniemakers massaal oproepen om de grenzen dicht te gooien voor de – nog steeds aanzienlijke – migratiestromen vanuit het Midden-Oosten.

en ons realiseren dat zelfs een wijziging of aanpassing aan de onaantastbare principes, die als het ware de blauwdruk van onze Westerse samenleving vormen, voor sommigen niet langer onbespreekbaar zijn.

Een federaal minister riep zelfs op om Sint-Jans-Molenbeek “op te kuisen” (sic). Zwaarbewapende politieagenten en militairen patrouilleerden in de Brusselse straten. We worden de laatste tijd om de oren geslagen met de meest creatieve en originele voorstellen om dergelijke aanslagen te voorkomen en onze veiligheid te garanderen.

lementen van dit land de liberale gedachten uitdragen.

Laat dit dan ook een oproep zijn aan de dames en heren politici die dit voorwoord zouden lezen om te waken over onze vrijheid en onze zogenaamde waarden en normen, die blijkbaar onder voortdurende dreiging van buitenaf zouden staan. (Meneer/ mevrouw de Verkozene des Volks, bedankt om dit magazine niet zomaar meteen de vuilnisbak in te gooien én effectief de tijd te willen nemen om het te lezen!) De bal ligt in hun kamp, in het kamp van zij die in de raden, commissies en par-

Het is aan ons om te vechten tegen het (rechts)populisme en de nationalistische reflexen die ermee gepaard gaan. Het is aan ons om nu meer dan ooit kritisch te zijn en nuchter te blijven bij de onwezenlijke gebeurtenissen en het paniekvoetbal dat er veelal op volgt.

Maar vergis u niet, beste lezer. Ook wij, het plebs, dragen een grote verantwoordelijkheid. Het is aan ons om te vechten tegen het (rechts-)populisme en de nationalistische reflexen die ermee gepaard gaan. Het is aan ons om onze waarden te verdedigen. Maar ook om niet blind te zijn voor de gevaren die er wel degelijk Wat er ook van aan moge zijn, één ding is nagenoeg zijn. Het is aan ons om nu meer dan ooit kritisch te zeker: we gaan een deeltje van onze vrijheid mogen zijn en nuchter te blijven bij de onwezenlijke gebeuropgeven onder het mom van garantie op meer veil- tenissen en het paniekvoetbal dat er veelal op volgt. igheid, want vrijheid en veiligheid zijn nu eenmaal concurrerende concepten. Ziet u? Nee, ik zie het ook Laat de 85ste verjaardag van het LVSV (ik was het al bijna niet direct, maar de beleidsmakers wel. U mag er vergeten) dan ook hét moment zijn waarop we terugkiprat opgaan dat tal van vrijheidsbeperkende maatre- jken naar het verleden, maar ook durven vooruit kijken gelen gestemd zullen worden in de nationale assem- naar wat komen zal, want uitdagingen zullen er genoeg blees de komende weken en maanden. Ik wil nu zijn. De rol van het LVSV zal nog lang niet uitgespeeld zijn! niet zo ver gaan door te stellen dat we zullen verglijden in een politiestaat, maar we moeten ons er toch Laat mij – tegen mijn gewoonte in – afsluiten met van bewust zijn dat aan bepaalde fundamenten van een Latijnse zin. Twee woorden, zoveel waarheid. onze rechtstaat gemorreld kán worden. We moetLibertas vincit!

3

Vince Liégeois Hoofdredacteur LVSV Gent

Editoriaal Vince Liégeois Het eerste semester van het academiejaar is afgelopen, wat betekent dat de tweede Neohumanisme van ons werkingsjaar er ook weer is. Terwijl u met interesse deze editie van het Neohumanisme aanvangt, beginnen mijn mede-praesidiumleden en ik stilaan te verdrinken in een teveel aan leerstof voor de examens.

Maar vooraleer ik u met al mijn zelfmedelijden een schuldgevoel bezorg, maak ik u graag warm voor dit Neo’tje. Deze Neohumanisme schittert weeral door de vele verschillende thema’s en de verschillende soorten teksten die aan bod komen.

Een werkstuk omtrent de legalisering van drugs, een heel aantal sterk filosofisch onderbouwde teksten, een paar actuele teksten - zoals over de vluchtelingencrisis - en oud-activiteitenverantwoordelijke Pieter-Jan Van De Weghe geeft zijn visie over de toekomst van het liberalisme en het LVSV.

Op het einde van deze Neohumanisme vindt u ook nog een interview met Johan Braeckman, professor in de Wijsbegeerte. Hem stelden we een aantal diepgaande filosofische vragen over onder meer het liberalisme, individualisme en de verlichting.

Op de voorkaft van deze Neo staat één van de meest beruchte foto’s aller tijden, namelijk die van Kim Phuc, ook wel het Napalmmeisje genaamd. De foto werd door fotograaf Nic Ut getrokken tijdens de gruwelijke Vietnamoorlog, Nic Ut kreeg vanwege deze foto zowel de Pulitzer Award als de Award for World Press Photo of the Year.

Kim Phuc werd hiermee het symbool voor de tegenstanders van de Vietnamoorlog en geldt nog steeds als een internationaal symbool van de vrede. Ik koos ervoor deze foto op de voorkaft te zetten omwille van verschillende redenen. Ik besloot op 13 november, met de aanslagen in Parijs, deze foto op de voorkaft te plaatsen. Niet alleen als symbool tegen terrorisme, Ook Marc Peeters - in menig studentenstad bekend als maar tegen oorlog in het algemeen en zeker als symdè ontkenner van de maanlanding - krijgt in deze edi- bool tegen de haat en onverdraagzaamheid die door tie een column. Met het openingsdebat werd hij door vele mensen binnen Amerika en Europa gepredikt de UGent niet binnengelaten in het UFO, waardoor hij wordt ten opzichte van onder andere de vluchtelingen. niet zoals gewoonlijk de laatste vraag - ter ere van de De foto van Kim Phuc op de voorkaft dient als herinvrijheid van meningsuiting - kon stellen. In deze uit- nering; Opdat niemand ooit de gruwelen zal vergeten gave geven we hem daarom het recht op antwoord. die oorlog, haat en onverdraagzaamheid veroorzaken.

4

Gert Dawyndt Oud-bestuurslid LVSV Gent

Visie

Persoonlijke nota over ‘ideale’ reguleringsmodel Gert Dawyndt Oud-bestuurslid Gert Dawyndt heeft het in deze visietekst over de voordelen van een volledige legalisering van alle soorten drugs. Hij bespreekt onder meer wat regressie en de War on Drugs tot nog toe bijgedragen hebben, maar vergeet ook geen rekening te houden met de volksgezondheid en hoe men deze kan blijven garanderen in een maatschappij waarin drugs volledig gelegaliseerd is.

Twee jaar geleden kwam ik toevallig via het internet het rapport van de ‘Global Commission on Drug Policy’ tegen. Deze commissie, een panel van 22 wereldleiders en intellectuelen, schreef in 2011 een vernietigend rapport over de wereldwijde ‘War on Drugs’. Dankzij dit rapport, samen met mijn eigen ervaringen, heeft de microbe mij te pakken gekregen.

Persoonlijke noot

Reeds enkele jaren ben ik geïnteresseerd in drugs.

Ik volg meerdere maatschappelijke debatten, waaronder het drugsvraagstuk. Maar ik ben er zelf ook mee in aanraking gekomen, zeg maar gebotst enkele jaren geleden. Twee jaar van mijn leven heb ik verpest door het excessief gebruik van cannabis en één In de hiernavolgende tekst zal ik de lezer proberen te jaar door alcohol. Op mijn veertiende ben ik met canovertuigen dat het tijd is om een nieuwe start te nemen. nabis in contact gekomen en tot mijn twintigste bleef Het is tijd dat we durven erkennen dat er drugs in onze het bij maandelijks wat mee doen met de vrienden. maatschappij zijn en dat deze ook zullen blijven. Enkel zo Na enkele tegenslagen ben ik in mijn derde jaar in kunnen we de problemen erkennen én ze trachten te in Gent zeer veel cannabis gaan roken. Naar het einde te perken. Ik pleit voor een volledige legalisering van alle toe heb ik ook geëxperimenteerd met andere drugs, drugs, zonder onderscheid tussen soft en hard drugs. maar nooit op regelmatige basis. Na twee jaar dagelijks gebruik en een jaar overmatig alcoholgebruik Voor ik begin met het eigenlijke onderwerp, maak ben ik volledig geknakt. Het heeft maanden geduik kort een persoonlijke opmerking. Daarna onder- urd om terug op mijn twee benen terecht te komen. zoek ik of de repressieve aanpak en de War on Uiteindelijk drink ik nu minder, blijf ik van cannabis Drugs geholpen hebben bij de bestrijding van drugs. af en ben ik begin 2015 terug beginnen studeren.

Vervolgens beschrijf ik enkele economische en maatschappelijke voordelen van een legalisering. Ik vang zo persoonlijk aan om de lezer duideliEindigen doe ik met een korte noot over Nederland. jk te maken dat ik de negatieve gevolgen van drugs – alcohol is ook drugs – zeker niet onderschat of minimaliseer. Hoewel ik soms het roken van cannabis mis, zeker als ik ermee in contact kom, 5

heb ik voor mezelf begrepen dat sommige mensen gevoelig zijn aan de negatieve gevolgen van drugs. Cannabis wordt vaak gezien als ‘soft drugs’, wat voor mij niet echt een relevant thema is. Ik zie cannabis als drugs, met bepaalde “voordelen” ten opzichte van andere drugs.

jaar en dag voor het verbod van drugs en repressieve handhaving daarvan. De productie en handel worden daarbij aangepakt, maar zeker ook de gebruikers.

Heeft deze repressieve aanpak geleid tot een verdwijning van het drugsfenomeen of een spectacuMijn ervaring met alcohol en het stoppen van alcohol laire daling van het drugsgebruik in onze Westerse drinken voor een half jaar, hebben mij alleszins overtuigd landen? Neen. Integendeel. Vele studies en rapporten dat alcohol gevaarlijker is dan cannabis. Maar daarmee spreken over een grote groep gebruikers. Zie bijvobeweren dat cannabis veilig is, lijkt me een serieuze brug orbeeld het vernietigende rapport van de ‘Globte ver. Ook het overmatig gebruik van cannabis heeft al Commission on Drug Policy’ en de tekst War on duidelijke negatieve gevolgen. Vooral psychologisch. Drugs van Stanford University Press31. Deze twee docMen moet mij niet overtuigen dat cannabis een drug umenten verwijzen naar talrijke studies in verband is en alle drugs ongezond en gevaarlijk (kunnen) zijn. met het drugsgebruik wereldwijd. Ook in de cursus van professor Brice De Ruyver staan overduidel-

Als je drugshandel en -overlast op één plaats aanpakt, komt het terug op een andere plaats. Zolang er vraag is, zal er aanbod zijn.

Helpt repressie?

In de meeste Westerse landen zijn drugs verboden.

Behalve t.a.v. tabak en alcohol, die in vele landen niet verboden zijn, wordt gekozen voor een repressief beleid ten aanzien van de meeste drugs. Sommige landen, zoals Nederland, hebben getracht voor cannabis uitzonderingen te bedenken. Op de situatie in Nederland kom ik later terug. Binnen het kader van de VN verdragen1, en zeker ook in het kader van de Europese Unie2 voor veel Europese landen is er geen ruimte voor het legaliseren van drugs. Veel Europese landen gedogen echter wel het persoonlijk gebruik van cannabis. Toch kiezen de Westerse landen sinds 1 The UN Drug Conventions (1961 Single Convention on Narcotic Drugs, amended by the 1972 Protocol + 4 Schedules; 1971 Convention on Psychotropic Substances + 4 Schedules; 1988 Convention against Illicit Traffic in Narcotic drugs and Psychotropic substances + 2 tables).

2 EU wetgeving: Framework Decision 2004/757/ JHA establishing minimum rules relating to the constituent elements of the offence of illicit trafficking in drugs and drug precursors and related sanctions, EU Drug Strategy en EU Action Plans.

6

ijke cijfers: ¼ van de volwassen bevolking van de EU heeft ooit illegale drugs gebruikt (cannabis: 73,6 miljoen; cocaïne: 14,1 miljoen; amfetamines: 11,4 miljoen; ecstasy: 10,6 miljoen)42.

De cijfers van professor De Ruyver i.v.m. cannabisgebruik zeggen in mijn ogen alles. Dit zijn cijfers over 15 tot 34 jarigen uit het jaar 2011: ooit-gebruik: Europa 32%, VS 51,6%, Canada 48,4% en Australië 46,7%. Laatste jaar-gebruik: Europa 12,1%, VS 24,1%, Canada 21,6% en Australië 16,2%.

Politie en gerecht halen echter ook cijfermateriaal naar boven om hun repressief beleid te verdedigen. Daarbij concentreren ze zich meestal op een bepaalde regio.

Maar zoals vaak gebeurt in de vrije markt, bijvoorbeeld met kapitaal, verplaatst de drugsmarkt zich wanneer elders ‘betere condities’ voorliggen (lees: een verminderde pakkans). De verplaatsing van drugshandel van de Nederlandse grensgemeentes naar de parkings van Belgische autostrades zijn hiervan een voorbeeld53.

3 Zie bijlage.

4 Bron: European drug report 2014, EMCDDA. 5 E. VAN DER TORRE, Drugstoeristen en kooplieden, 1996.

Ook bij de evaluatie van het project Hektor, een project in de Nederlandse gemeente Venlo om drugsoverlast tegen te gaan, werd op het verplaatsen van de drugstrafiek gewezen61. Als je drugshandel en –overlast op één plaats aanpakt, komt het terug op een andere plaats. Zolang er vraag is, zal er aanbod zijn.

Afghanistan ligt, is er ook sprake van een ganse illegale drugseconomie71.

Ook alcohol, hoewel verboden, is verkrijgbaar op de – grote – zwarte markt. Dit alles in een theocratisch Islamitisch land.

De voorstanders van legalisering van drugs verwijzen graag naar de prohibition era in de Verenigde Staten Dat het totaalverbod van drugs niet de gewenste (1920-1933). Zelf vind ik dat een te simplistische vergeligevolgen heeft, blijkt ook uit cijfers van het Iraanse jking. Hoewel ik alcohol als een gevaarlijke en verslavenMinisterie voor Volksgezondheid. Men spreekt de drug zie, vind ik dat alcohol een bepaalde culturele van 4 miljoen regelmatige druggebruikers. Dat zijn en sociale waarde heeft. Zeker in ons landje. Het zit zo de hoogste cijfers ter wereld qua gemiddeld geb- diep ingeburgerd dat een verbod op alcohol in mijn ogen ruik. Onder andere door het feit dat het land naast sowieso gedoemd is om volledig omzeild te worden.

6 J. SNIPPE en B. BIELEMAN, Evaluatie Hektor 7 M. MUYS, Substance use among Migrants, The 2005, 2006.

Case of Iranians in Belgium, Brussel, VUB Press, 80-83.

7

Zoals dan ook ook gebeurde in de Verenigde Staten. Al had het ook andere redenen, zoals het gebrek aan investeringen door de overheid voor de politie.

Als we iets moeten onthouden van deze periode in de Amerikaanse geschiedenis, is het dat er in deze periode wel nog alcohol beschikbaar was (speakeasies, bootleggers). Om nog maar te zwijgen over de georganiseerde criminaliteit (Al Capone) en de enorme corruptie. De prohibitie is een interessante periode, maar volgens mij meer iets voor in de geschiedenisles. Laten we kijken naar de toekomst!

het voor mij essentieel om het ook over de geopolitieke gevolgen van het drugsverbod te hebben. Ik zal hier kort de term War on Drugs bespreken, om daarna enkele internationale voorbeelden te geven van conflictsituaties waarbij drugs een belangrijke rol hebben gespeeld.

War on Drugs is van oorsprong een Amerikaanse term, meestal gebruikt om de campagne te beschrijven van een drugverbod met militaire steun om zo de illegale drugshandel tegen te gaan. Dit bevat een politiek om de productie, de distributie en de consumptie van drugs, die door de VN als illegaal zijn besDit hoofdstuk zou de lezer moeten duidelijk mak- tempeld, neer te halen. De term War on Drugs is door en dat een repressief beleid zeker niet leidt tot een de media opgepikt na een speech van VS president verdwijnen van het drugsfenomeen. Onderzoek Richard Nixon begin jaren zeventig. Het is Nixon die toont aan dat één op drie gedetineerden ooit al il- als eerste een massale campagne startte tegen drugs. legale drugs heeft gebruikt in de Belgische gevangenissen (naast cannabis, ook illegale medicatie en Om een typisch voorbeeld te geven van agressief miliheroïne)81. Als we gevangenen nog niet kunnen weer- tair overheidsoptreden zal ik kort de situatie schetsen houden drugs binnen te smokkelen en te gebruiken, in Mexico. De Verenigde Staten investeerde in de jarhoe wil je dan een ganse samenleving gaan controler- en zeventig honderden miljoenen dollar om hun grens en? Ik herhaal, zolang er vraag is, zal er aanbod zijn. met Mexico te sluiten (‘Operation Intercept’). Mexico was het land waar cannabis voor de Amerikaanse markt War on Drugs en wereldpolitiek werd geproduceerd. Nadien geanalyseerd is dit een typisch geval van wat ik hierboven omschreef als verHet hierboven reeds vermelde rapport van de ‘Global plaatsing. Nixon heeft inderdaad de productie van canCommission on Drug Policy’ beschreef in 2011 de situ- nabis in Mexico kunnen dwarsbomen, maar Colombia atie na decennia van War on Drugs. De wereldleiders en was er snel bij om de plaats van Mexico in te nemen91. intellectuelen die dit naar buiten brachten, waren zeker niet van de minste. Onder hen veel personen uit de Dankzij Nixon is de productie in Mexico gekelderd, landen die het zwaarst getroffen zijn door drugsgeweld toch staat Mexico bekend voor zijn kartels en zijn (voornamelijk Latijns-Amerika). Ook oud Secretar- drugsgeweld. Hoewel er ook drugs geproduceerd is-Generaal van de Verenigde Naties Kofi Annan was lid wordt in Mexico (bijvoorbeeld Black Tar, typisch Mexvan dit panel. Vooraleer ik dit document bestudeerde, icaanse heroïne), is Mexico vooral een doorvoerland. was ik al even aan het nadenken over het drugsvraag- De drugs uit lager gelegen landen gaat via Mexico naar stuk. Toen ik merkte dat ik niet de enige was met ee- de Verenigde Staten. De overheid, met steun van de rder ‘radicale’ gedachten, voelde ik mij gesterkt en nu VS, probeert al jaren de kartels aan te pakken. George durf ik voluit pleiten voor een legalisering van drugs. W. Bush, Jr. en de toenmalige Mexicaanse president Calderon hebben recent nog geprobeerd om met een Naast de meer ‘binnenlandse’ argumenten – zoals massale militaire campagne de drugskartels te beminder criminaliteit, meer geld voor preventie – is strijden. Via het ‘Mérida Initiative’, een samenwerker in mijn ogen ook een heel belangrijk internation- ing tussen de Amerikaanse overheid, de Mexicaanse aal argument pro legalisering. Hoewel het onmogeli- overheid en andere Centraal-Amerikaanse landen, jk is om hier op de vele conflictsituaties in te gaan, is probeerde de Bush administratie de War on Drugs een 8 8

www.justitie.belgium.be

9

War on Drugs, Stanford University Press, 3.

nieuwe wending te geven en zo de strijd te winnen. De Taliban verdient hier massaal veel geld mee.12 De Kostprijs voor de VS? 1,4 miljard dollar in drie jaar lezer weet tot wat fundamentalistische, extremistische tijd. Resultaat? 70.000 doden tussen 2006 en 2012.10 organisaties zoals de Taliban in staat kunnen zijn.

Om nog een laatste voorbeeld te geven haalt Daarnaast is er ook het gegeven dat bepaalde terror- ook het extreemlinkse rebellenleger van de istische organisaties dankzij de illegale productie en FARC in Colombia veel van zijn inkomsten uit drugshandel een belangrijke bron van inkomsten heb- de illegale drugsproductie en drugshandel. ben. Dit zie ik nu even los van de puur economisch gedreven criminelen. Ik heb het hier bijvoorbeeld over de Sinds de eerste War on Drugs van presiTaliban. Ook in 2014 bereikt de opiumproductie in Af- dent Nixon is er wereldwijd een blijvende disghanistan recordhoogtes. De cijfers zijn hallucinant. 112 cussie geweest over het drugsvraagstuk. Maar de essentie is niet veranderd, tot op vandaag.

10 How Our War on Drugs Undermines Mexico, History News Network.

12 www.globalresearch.ca/the-spoils-of-war-af11 UNODC 2014 Afghan Opium Survey. ghanistan-s-multibilillion-dollar-heroin-trade/91.

9

In de laatste 40 jaar gaat het meeste geld naar een repressieve aanpak van het aanbod13. Ook in de meeste Europese landen is dit het geval. Zoals de cijfers in mijn vorige hoofdstuk duidelijk maken, heeft dit niet het gewenste resultaat gebracht. Drugs zijn er nog steeds. Volgens het rapport van de ‘Global Commission on Drug Policy’ zelfs duidelijk meer dan in de jaren zeventig. Het is tijd voor een verschuiving van de geldstromen naar preventie, educatie en hulpverlening.

Economisch motief In dit hoofdstuk pleit ik voor een volledige legalisering en regulering van productie, handel en gebruik van drugs. Ik bekijk dit voornamelijk vanuit een theoretisch en economisch oogpunt, met een duidelijke link naar de volksgezondheid. Ik wil me duidelijk distantiëren van het budgettaire argument.

criminaliteit gedwongen worden. De winsten in de illegale drugsmarkt zijn zo aanlokkelijk, zeker voor de lagere klassen in de maatschappij, dat er steeds mensen bereid zullen zijn het risico te nemen drugs te verhandelen, gesterkt door een blijvende vraag.

Daarnaast vind ik dat er een verschuiving moet gebeuren van de geldstromen. In plaats van miljoenen, miljarden euro’s en dollars aan repressie uit te geven zouden we ons beter concentreren op preventie en hulpverlening. De overheidsuitgaven die ik gevonden heb zijn gigantisch, en houden vaak geen rekening met de gerechts- en de gevangeniskosten. In de VS wordt jaarlijks tot 50 miljard dollar uitgegeven om drugs te bannen, slechts een deel daarvan gaat naar preventie en hulpverlening. 14 In België is er een genuanceerder beeld, maar

De winsten in de illegale drugsmarkt zijn zo aanlokkelijk, zeker voor de lagere klassen in de maatschappij, dat er altijd mensen zullen zijn die het risico willen nemen om zolang er vraag is zo geld te verdienen.

Tegenstanders argumenteren dat sommige staten in de VS cannabis legaliseren om hun overheidsschulden in te perken. Ik volg de kritiek dat drugs niet moet gelegaliseerd worden om de putten van de overheid te dichten. In mijn ogen is de kritiek terecht dat dit een korte termijn oplossing is. Drugs moet gelegaliseerd worden met het oog op de positieve effecten ten opzichte van de gefaalde War on Drugs.

de nadruk blijft de repressieve aanpak. In 2008 ging een grote 60 procent van de 392 miljoen euro naar veiligheid (opsporing, vervolging, straftoemeting, strafuitvoering)215, wat neerkomt op een slordige 243.00.490 euro. 316

Ik herhaal dat deze cijfers los staan van de kosten van het gevangeniswezen. In ons land beland je als druggebruiker niet vaak in de cel voor een lange tijd, maar in andere landen gebeurt dit zeker. Daarnaast Het economische argument splits ik op in twee worden kleine dealers wel aangepakt, hoewel dit deelaspecten: de zwarte markt aanpakken en de vaak mensen zijn die dealen om zelf rond te komen overheidsuitgaven beperken/anders aanwenden. en te gebruiken. Deze personen zijn slachtoffer van de grote criminele organisaties en de War on Drugs.

Eerst en vooral vind ik het een enorm voordeel van de le- Het zijn vooral deze kleine vissen die de gevangenisgalisering van drugs dat men de illegale drugsproductie War on Drugs, Stanford University Press, 8. en –handel zo kan omvormen tot een markt waar de over- 14 F. VANDER LAENEN, B. DE RUYVER, J. CHRISheid een controlerende rol kan hebben door bindende 15 afspraken, vergunningen en kwaliteitscontroles. Dit TIAENS en D. LIEVENS, Drugs in Cijfers III, Onderzoek zorgt voor een legale jobcreatie van mensen die nu in de naar de overheidsuitgaven voor het drugsbeleid in België, Gent, Academia Press, 145-167.

13 War on Drugs, Stanford University Press, 6.

16 Cursus Brice De Ruyver, deel 6, pagina 5.

10

sen in het Westen vullen als het op drugs aankomt.

Ik denk zelfs dat er op lange termijn serieus wat kosten kunnen bespaard worden, zonder dat de drugproblemen zullen exploderen vergeleken met nu. Of we dankzij de legalisering echt kunnen besparen (vooral dankzij mindere gevangeniskosten) of het geld moeten investeren, is niet de kern van mijn betoog. Wat wel zeker is, is dat het legaliseren van de drugsmarkt zal zorgen voor meer inkomsten voor de overheid. Net zoals bij alcohol en tabak, moeten er accijnzen komen op drugs.

Zonder dat we hierin mogen overdrijven, want dan laat je de deur op een kier voor de zwarte markt. Als er kwaliteitsgarantie is en een redelijke prijs, kunnen de criminele organisaties niet meer concurreren met de gecontroleerde drugsverkooppunten. Als je zo verder denkt, zullen we ook qua criminaliteit een serieuze kost zien verdwijnen, daar heel veel criminele organisaties zich bezighouden met drugshandel. Wel blijft het belangrijk om op te treden tegen namaakhandel, zoals bij de sigarettensmokkel. Zoiets volledig doen verdwijnen, lukt volgens mij niet, maar een grote financiële slag toebrengen aan de georganiseerde misdaad is een zekerheid bij de legalisering van de drugsmarkt.

for him. I don’t think it is moral to impose such heavy costs on other people to protect people from their own choices.”17 Maar ook de volksgezondheid telt.

Omdat ik los van mijn theoretische en liberale kijk op het individu ook realistisch en praktijkgericht ben, snap ik heel goed dat de mens allesbehalve perfect is.

Zelf ben ik zoals reeds opgemerkt een goed voorbeeld.

Daarom heeft de overheid een essentiële taak om zijn burgers goed te informeren over drugsgebruik op basis van wetenschappelijke studies. Tegenstanders van de legalisering van drugs denken soms dat voorstanders hippies zijn of de schadelijke gevolgen van drugs ontkennen. Ik herhaal dat dit een misvatting is. Drugs schaadt de gezondheid, overduidelijk. Maar toch zijn er heel wat mensen die het willen proberen.

Ik ben grote voorstander van een duidelijke verandering van de manier waarop wij worden geïnformeerd over drugs. Ik herinner mij nog het “MEGA” project in het lager onderwijs, waarbij we vooral leren neen zeggen tegen drugs. Volgens mij is het veel interessanter om de verschillende soorten populaire drugs én hun werking Om dit hoofdstuk af te sluiten is het belangrijk aan te uit te leggen. Men moet een beeld krijgen van wat canstippen dat ik een bepaalde verantwoordelijkheid bij nabis, cocaïne,.. doet met een mens. Door daarbij ook het individu leg. Ik geloof in de sterkte van de mens, de negatieve gevolgen van - veelvuldig - gebruik uiteen ik geloof dat er mensen zijn die kunnen omgaan met te zetten, zullen jongeren volgens mij veel meer bijlerdrugs. Het is geen vaststaand wetenschappelijk ge- en dan bij een simpele ‘neen, drugs is slecht’. Ook in geven dat door de legalisering het drugsgebruik zal het rapport van de ‘Global Commission on Drug Policy’ exploderen. Er zijn verschillende opvattingen. Maar wijst men op de noodzaak van een betere preventie. er is totaal geen wetenschappelijk bewijs dat het gebruik zal stijgen, dus de tegenstanders kunnen Daarnaast moet er natuurlijk ruimte zijn voor de dit moeilijk als belangrijkste argument aanwenden. hulpverlening. Naast de vrijgekomen gelden, heeft de legalisering volgens mij nog een heel duidelijk posAl besef ik dat het misschien dus ook tot een stijging itief effect op hulpverlening: er verdwijnt een belankan leiden, dan nog ben ik voorstander om drugs grijke drempel richting hulp als we drugs niet meer volledig te legaliseren en te reguleren. Milton Fried- als misdrijf zien. In de staat Colorado, waar cannaman vat mijn mening als volgt samen: “The child who bis gelegaliseerd werd, zijn er tegenstanders die wiis shot in a slum in a pass-by-shooting, in a random jzen op het feit dat er meer mensen opgenomen shooting, is an innocent victim in every respect of term. willen worden. Volgens mij is dat een gevolg van de The person who decides to take drugs for himself is verdwijning van die drempel. Er zijn kinderen die not an innocent victim. He has chosen himself to be Interview met Milton Friedman over de War on a victim. And I must say I have much less sympathy 17 Drugs.

11

geboren worden met een verslaving, omdat de moeder drugsverslaafd is. Wetenschappers wijzen erop dat veel ouders niet durven kiezen voor prenatale hulp omdat ze bang zijn voor vervolging. Als je toegeeft aan je dokter dat je gebruikt, zal je vaak gezien worden als crimineel18. We moeten de drempel richting hulpverlening zoveel mogelijk trachten weg te halen.

Mijn slotopmerking past volledig in wat ik hierboven probeer duidelijk te maken. Er zijn genoeg studies die aantonen dat grote mediacampagnes over rijden onder invloed en politiecontroles langs de weg zorgen voor een duidelijke daling van het aantal verkeersdoden. Hier sta ik volledig achter. Gebruik het vrijgekomen geld van de repressie om via televisiecampagnes de gevaren aan te tonen van drugs en rijden onder invloed. Zie de nu illegale drugs niet anders dan de legale drugs alcohol en tabak. Legaliseer drugs, controleer drugs en informeer de burger over drugs.

Nederland, een slecht voorbeeld

verleden of heden hebben, dan reageer ik nogal cynisch. Amsterdam staat wereldwijd bekend als de hoofdstad van seks en drugs. De Nederlandse overheid lokt toeristen met zijn coffeeshops waar je een jointje kunt roken, maar langs de andere kant is de cannabisteelt illegaal in Nederland.

Een internationale of Europese legalisering van het produceren, distribueren en gebruiken van drugs gaat veel verder dan wat Nederland doet.

Slotbeschouwing De globale War on Drugs heeft gefaald, met verschrikkelijke gevolgen voor individuen en samenlevingen overal in de wereld. Vijvenvijftig jaar na de invoering van het eerste VN-drugsverdrag en 45 jaar nadat Nixon de Amerikaanse War on Drugs begon, is het eindelijk tijd dat we het over een andere boeg gooien.

Ik heb in deze tekst proberen duidelijk maken dat een repressieve aanpak van het drugsvraagstuk niet de Het Nederlands gedoog- en coffeeshopbeleid ten gewenste resultaten heeft gebracht. Daarnaast heb aanzien van cannabis wordt door tegenstanders vaak ik ook op de negatieve geopolitieke gevolgen van de gebruikt om aan te tonen dat de druggerelateerde War on Drugs gewezen. Vervolgens pleitte ik voor de overlast steeg, net als de greep van de criminele organ- volledige legalisering van alle drugs. Ik heb een econisaties op de coffeeshops en de handel in z’n geheel. omisch en maatschappelijk motief naar voren proberen brengen, maar ik duidde ook op de voordelen Ik denk dat we van Nederland twee zaken moeten voor de volksgezondheid die een legalisering kan hebonthouden. Ten eerste moeten we heel goed oplet- ben. In het laatste stukje wou ik nog even iets kwijt ten voor drugstoerisme. Het drugstoerisme, en natu- over het ‘grote’ voorbeeld Nederland. Het kan anurlijk de overlast die dat met zich meebrengt, is het ders, het moet anders. Beter vandaag dan morgen. gevolg van een ander drugsbeleid in de omringende landen. Als we drugs willen legaliseren, dan moet- Legaliseer, controleer en informeer! en we dit vanuit een groter geografisch perspectief bekijken, bijvoorbeeld Europa. Op die manier zal de drugsoverlast zich niet richten op enkele regio’s of steden waar de vele drugstoeristen op zoek gaan naar hun genotsmiddel. Ten tweede is cannabis in Nederland niet helemaal legaal. De productie en de handel van cannabis is in Nederland illegaal gebleven. Als tegenstanders dan met cijfers zwaaien dat 80% van de werknemers en bazen van de coffeeshops een crimineel 18 Interview met Milton Friedman over de War on Drugs.

12

Pieter-Jan Van De Weghe Oud-activiteitenverantwoordelijke LVSV Gent

Visie

Het verwarrende leven van een LVSV’er in lokale politieke kringen.

Pieter-Jan Van De Weghe Oud-activiteitenverantwoordelijke en OCMW-raadslid in Oudenaarde Pieter-Jan Van De Weghe bespreekt de onliberale aspecten van lokale politiek en partijpolitiek. Ook bespreekt hij het belangrijke aandeel daarin van het LVSV; wat ons belang is, wat we moeten doen , en, dat wij nodig zijn om het liberalisme te redden.

“Prutsen kan toch plezant zijn, hé”

te lezen van Huerto De Soto en begon een filosofisch gesprek op café over de onhoudbaarheid van Voor mij verscheen hij, voor de eerste maal: de overheidsfinanciën - soms - te verkiezen boven de grote charismatische leider van het LVSV er- een avond zwijnerij in de Overpoort en nietszeggengens midden oktober 2010. Een leider die lu- de verhalen over seks en overmatig drankgebruik. isterde naar de naam Lawrence Vanhove.

Dank u Lawrence, oh charismatische ex-leider van het Daar stond ik, met mijn mond vol tanden in de LVSV. Dank u om me in contact te brengen met deze trappenhal van mijn kotgebouw aan de Pad- mooie vereniging. De vereniging die me dieper liet denhoek. Met mijn handen op plaatsen bij graven. Die me transformeerde van volgzaam schaap m’n toenmalige vriendin waar mijn grootvad- naar iemand met een stoute gefundeerde mening, er zaliger opnieuw een indigestie van zou krijgen. ik zal een luis in de pels blijven. Ik zal dieper blijven graven dan de soms eenzijdige afspiegeling van pakMet een rode blos op mijn wangen van schaam- weg professor Carl Devos of journaliste Annelies Beck. te startte ik de conversatie die al snel omslaat in een lofzang voor het LVSV nadat ik mijn ide- Tot hier mijn overdreven legitimatie voor het verologische voorkeur kenbaar had gemaakt. haal dat ik hieronder uit de doeken zal doen.

Niet veel later werd ik samen met Niek Van Kerckvoorde lid, die drie jaar nadien voorzitter zou worden van de mooiste vereniging van Gent. Ik werd ondergedompeld in een totaal nieuwe wereld. De wereld van de logica en de schattige wereldvreemdheid. Ik luisterde geboeid naar alwetende mannen van middelbare leeftijd die hun leven wijden aan het werk van De Toqueville of Adam Smith. Ik kreeg de smaak te pakken om onleesbare werken 13

In het voorjaar van 2012 kreeg ik op een nacht in een groezelig café met Bert Costenoble het idee om me verkiesbaar te stellen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2012 in Oudenaarde. Een dag later contacteerde ik mijn burgemeester en algauw zag hij in mij een piste om ook de stem van de Oudenaardse jeugd in handen te krijgen. Ik liet een bijzonder onaantrekkelijke campagnefoto maken met gigantische wallen en een slecht geschoren babybaard

die voornamelijk werd gebruikt door vrienden om me ronduit belachelijk te maken, ik liet me prostitueren door vier weken lang huis aan huis de mensen te verblijden met mijn gestandaardiseerd openingszinnetje.

Op de koop toe kwam ik in contact met een plaatselijke 12-jarige vedette die zich voorstelde met de zin: “ah dat pintje teveel aan het drinken? Ik ken dat manneke”.

Waarbij hij me vaderlijk op de schouder tikte. Uiteraard dames en heren: Gilles Simoens woont in Oudenaarde.

Kan ik de vlaktaks invoeren? Nee. Kan ik de grenzen opengooien? Nee. Kan ik een einde maken aan fractioneel reservebankieren? Nee. Maar een verschil maken, hoe klein ook, dat is wel mogelijk.

Zo geschiede, ik werd een lokaal politicus in de OCMW-raad van Oudenaarde. Waarom stort een LVSV’er zich in de waanzin van de politiek? Waarom blijf ik het volhouden en waarom probeer ik me hier te verdedigen tegen vrienden die niets liever willen dan een leven met sigaar en kostuum ver weg van de politiek en waar ze ongelimiteerd kunnen bashen op mensen die er zich wel in engageren?

vechtscheiding waardoor de aankoop van een nietjesmachine door de politieke raad moest worden goedgekeurd. Of neem het voorbeeld van het rustoord van Oudenaarde: waar in de vorige legislaturen de plaatselijke liberale partij tevergeefs geprobeerd heeft haar rustoord uit te besteden, maar dit onmogelijk werd gemaakt door de Vlaamse regelgeving die hier een verbod oplegde. Resultaat: een OCMW-ligdagprijs van 52 euro. Een nieuwbouw met statutaire personeelsleden en VIPA-subsidies voor de nieuwbouw die de bouwkost met zo’n 30 % verhogen.

Lokale politiek kan inderdaad pure waanzin zijn. Zo waren in de West-Vlaamse gemeente Kortemark de vast benoemde gemeentesecretaris en statutaire OCMW-secretaris verwikkeld in een heuse

LVSV’ers aller landen, spreek, roep en tier waar het kan! We blijven teveel onder de radar, beste vrienden. We blijven teveel roepen, en dat enkel tegen onszelf.

Door deze specifieke, willekeurig gekozen voorbeelden maak ik duidelijk dat er meer LVSV’ers nodig zijn in de lokale politiek. Daar waar je wel degelijk kan wegen op beleid. Waar we mee moeten strijden voor meer autonomie zo dicht mogelijk bij de burger. Subsidiariteit doortrekken naar het niveau van de burger en niet de overheid, Hayek in gedachten houdend.

Het lokale niveau is het niveau bij uitstek waar je relatief snel je mening kan laten doorwegen. Uiteraard dien je nog steeds de eigen partijleden te overtuigen, soms nog moeilijker dan de leden van de oppositiepartij. Maar het is mogelijk.

Zie deze tekst als mijn boodschap voor mensen die onze samenleving willen veranderen. Die niet opgeslokt willen worden door de particratie maar wel beseffen dat we er met enkel filosoferen en harde doch juiste teksten in het Neohumanisme niet komen.

14

Aan de Jong VLD’ers, Jong NVA’ers en andere jonge snotters met een ideologie waarover je logisch hebt nagedacht. Koop een lidkaart van het LVSV, laat je overtuigen door die mannen van middelbare leeftijd die hun leven wijden aan het werk van Adam Smith en Alexis de Toqueville . En kom verdorie verder dan de opleiding “ hoe drink en eet ik mezelf toe op een Open VLD winterbarbeque” met sporadisch een slechte lezing van Maggie De Block.

Dinsdag heb ik een OCMW-vergadering waar ik me zal verzetten tegen een voorstel van de sp.a ter oprichting van een heuse pamperbank. U hoort het goed. En woensdag ga ik na een interessante lezing van Marc De Vos van Itinera over ongelijkheid of Jean-Marie Dedecker enkele pinten drinken met opmerkelijke figuren als Dirty Thony Desmet, Jasper Drama Janssens of Jonasty Peck. Bestuursleden van de fantastische verenging: LVSV Gent.

Aan de LVSV’ers: gooi die schroom van je af. Durf te springen in een wereld die je vaak veracht maar waar je toch kleine dingen kan verwezenlijken. Dingen die misschien vaak enkel symbolische verbeteringen inhouden maar soms ook grote liberale gevolgen hebben voor de stad waar je geboren bent, je eerste liefde hebt ontmoet en op vrijdagmiddagen hebt gespijbeld om e en illegale pils te drinken in het stadspark.

LVSV’ers aller landen, onderneem, spreek, roep en tier het uit waar het kan! We blijven teveel onder de radar beste vrienden. We blijven teveel roepen, en dat enkel tegen onszelf.

15

Libertas vincit!

Bestuur LVSV Gent 2015-2016

16

Voorzitter thomas buyse

Politiek Secretaris Timon Lesage

Politiek Secretaris Sander Casier

Penningmeester Dries Glorieux

Hoofdredacteur Vince Liégeois

Secretaris Anthony G. Desmet

Webmaster Jonathan peck

PR Arno Couwenbergh

Activiteiten Stijn D’hondt

Sponsoring jan-alexander nédée

Sponsoring Jasper janssens

Bestuurslid megi rroku

Bestuurslid Mats Cuvelier

Bestuurslid Edouard Dumolin

Bestuurslid Lieven Tavernier

Arno Morsa Oud-bestuurslid LVSV Gent

Lawrence Vanhove Oud-voorzitter LVSV Gent

Visie

Let them in, and let them work!

Lawrence Vanhove en Arno Morsa Oud-LVSV’ers Arno Morsa en Lawrence Vanhove schreven afgelopen zomer een tekst over de vluchtelingencrisis. De tekst was gericht tegen Gwendolyn Rutten, voorzitter van Open Vld, omdat zij een paar zeer onjuiste en onliberale uitspraken omtrent migratie had gedaan. De tekst stond onder meer in De Morgen en ook u Neohumanisme, krijgt de eer de glorierijke tekst van deze oudgedienden te publiceren.

Met lede ogen aanschouwden vele liberalen deze week het nieuws. De migratiestroom wordt een ‘crisis’ genoemd, diegenen die vluchten voor repressieve regimes worden in de media en door gezagsdragers als parasieten voorgesteld. Want ze komen in overvloed op ons af, klaar om ‘onze welvaartstaat’ leeg te plunderen.

Als liberaal is het des te pijnlijker dat een voorzitster van de liberale partij deze hetze niet afzwakt.

eld waar artificiële kenmerken zoals ras, nationaliteit of het toevallig geboren worden in een niet-liberale samenleving geen invloed kunnen hebben op de startkansen en toekomst van individuen. Als iemand zijn lot in handen wil nemen en in ons land kansen wil grijpen om zich te verbeteren: wie zijn onze politici dan om hen die kansen te ontnemen? Niet in mijn naam.

Het huidige migratiesysteem zorgt er voor dat de Dat de huidige welvaartstaat niet volledig compat- vluchtelingen op verschillende manieren afhankelijk ibel is met de instroom van migranten is geen foute gemaakt worden. Men gaat er blijkbaar van uit dat ieanalyse. Het is inderdaad zo dat de sociaaldemocratie dere migrant per definitie enkel kan overleven bij gratie nationale grenzen nodig heeft om zichzelf af te scher- van een overheid. Maar vele migranten hebben geen men van de buitenwereld. Maar de liberale partij behoefte aan onze overheid, zij smeken niet om bij het mag zich niet laten meeslepen in dit krampachtig na- handje gehouden te worden, laat staan dat zij vragen tionalistisch discours. Ze moet verder kijken dan de om een leefloon. Zij willen gewoon hun eigen pad bewaan van de dag. Sinds wanneer zijn angst en pro- wandelen en zelf hun verantwoordelijkheid opnemen, tectionisme een drijfveer voor een liberale partij? vooral door te werken en zich hierdoor te integreren.

Was het motto niet: ‘optimism a moral duty’?

Vluchtelingen verbieden om na hun aanLiberalen moeten ten allen tijde streven naar een wer- komst te werken, bestendigt enkel hun afhankelijkheid, met grote kosten voor

Als iemand zijn lot in handen wil nemen en in ons land kansen wil grijpen om zich te verbeteren: wie zijn onze politici dan om hen die kansen te ontnemen? Niet in mijn naam!

17

de sociale zekerheid als gevolg. Nochtans hebben zij vaak de gewenste capaciteiten om een beroep uit te oefenen. Het voorstel om deze mensen verplicht bepaalde taken te laten uitvoeren, verhindert hen net een beroep uit te oefenen. Dat is nochtans een kernwaarde in het door Mevrouw Rutten vaak citeerde Manifest van Oxford. Bovendien brengt het een gigantische maatschappelijke kost met zich mee om al die vluchtelingen in dienst te laten treden. Want hoe mooi het ook klinkt, deze diensten zijn gewoon verdoken overheidsjobs die geen enkele maatschappelijke meerwaarde met zich mee brengen. Het brengt een ganse administratieve molen op gang om alles in goede banen te leiden.

Verder kunnen de migranten hierdoor noch welvaart creëren, noch bijdragen aan de sociale zekerheid.

Nochtans hebben velen goede scholing genoten en willen zij graag bijdragen aan onze maatschappij. Ze willen welvaart creëren, ondernemen of met

18

enthousiasme beroepen uitoefenen die moeilijk ingevuld geraken. Migranten die werken verwerven koopkracht, waardoor ze op hun beurt nieuwe banen creëren. Geen enkele cursus kan hier tegen op. Werken is de veruiterlijking bij uitstek van integratie. Om dit potentieel te benutten is hen verplichten om parken op te ruimen in ruil voor een leefloon geen oplossing. Laat hen toe te werken zelfs nog voor zij geregulariseerd zijn. Desnoods met een tijdelijke werkvergunning.

Dit debat heeft nog een ander pijnpunt naar boven gebracht, namelijk het gebrek aan een open migratieroute. Door migratie bijna te criminaliseren dwingt de overheid mensen in de handen van dubieuze smokkelaars. In plaats van het vliegtuig naar een Europees land te nemen waar een, via het internet gevonden, job staat te wachten spenderen deze mensen duizenden euro’s aan malafide smokkelaars én riskeren ze hun leven. De buitenmuren van het

Europese slot doen letterlijk mensen verdrinken in het water dat ‘ons’ moet beschermen. De Europese leiders hebben bloed aan hun handen. Wat mevrouw Rutten beschouwd als ‘de welvaartstaat beschermen’, is in wezen een nationalistische reflex. Niet alleen hebben we de morele verplichting om iets aan de situatie te doen, economisch gezien kan migratie zelfs een ‘winwin’ situatie opleveren. Zij verbeteren hun situatie door naar ons te komen en op een flexibelere arbeidsmarkt kunnen zij wel degelijk een meerwaarde bieden in domeinen waar bij ons het schoentje knelt. Het is de meest efficiënte manier om deze mensen te integreren. Waar het verplichten om cursussen te volgen een hopeloze restant van een falend sturend beleid is, laten jobs hen toe om in interactie te treden met andere burgers, geld te verdienen en ook verantwoordelijkheid op te nemen, zonder dat de overheid hier hun handje moet vasthouden. Er bestaat geen duurzamere werkwijze om ons sociaal weefsel op te bouwen.

Werk maken van een open migratiebeleid is dus geen verhaal op lange termijn, maar moet de prioriteit worden in de komende dagen. In plaats van hun lot te moeten leggen in de handen van smokkelbendes, hebben migranten dan een betere positie om vanuit te starten. In plaats van hen te veroordelen

19

tot afhankelijkheid, integreren ze zich in onze samenleving dankzij een job. Want niemand heeft baat bij een systeem waar een overheid gaat beslissen, op basis van geboorte, welke groep mensen wel rechten krijgt en welke niet. Iedereen moet vrij zijn om zijn eigen pad te kiezen onder dezelfde voorwaarden.

Ook zonder leeflonen en gemeenschapsdienst zullen migranten wel zelf hun pad kiezen en zich integreren in de maatschappij. Zij hebben daar allemaal baat bij. Maar net als wij hebben zij geen nood aan een betuttelend handje in dit spontaan proces.

Zie deze migratiestroom niet als een probleem of een ‘crisis’, maar als een opportuniteit. Stoppen we ons absurd migratiebeleid niet, dan hebben de Europese politici bloed aan hun handen. Durf mevrouw Rutten, net zoals het gerenommeerde en liberaal-democratisch geïnspireerde tijdschrift The Economist, luid en duidelijk zeggen: “Let them in, and let them work!”

Jitte Akkermans Politiek secretaris LVSV Leuven

Visie

Over democratie en vrijheid Jitte Akkermans Politiek secretaris van LVSV Leuven Jitte Akkermans heeft het over democratie en vrijheid. Hij bespreekt hoe deze steevast aan elkaar vasthangen en waarom we er nooit van mogen afstappen, hoe aanlokkelijk het soms ook moge lijken.

We waarderen iets dat werkt in democratie en vrijheid.

De vraag is evenwel wat hetgeen is dat die democratische en vrije samenleving zo waardeerbaar maken.

Als we een verkeerde analyse maken over wat in deze samenleving de zo waardeerbare toestand creëert, zullen we in de hoop onze rechtsorde democratischer en vrijer te maken mogelijk net het omgekeerde bewerkstelligen. We zullen dan een situatie tot stand brengen die misschien wel beter voldoet aan onze dwalende theorie over wat democratie en vrijheid inhouden, maar die in minder waarderenswaardig is. Als de instituties dan vervolgens worden beoordeeld op de mate waarin ze overeenstemmen met dit misplaatste criterium van overeenstemming met die dwalende theorie i.p.v. de vraag te stellen of dit werkt, zal men in zijn fout volharden. Dit artikel tracht aan te geven wat een zinvolle manier is om democratie en vrijheid te begrijpen, d.i. waarom we deze waarden waarderen, en welke instituties bevorderlijk worden geacht voor deze twee waarden.

Als bestuurssysteem –In een naïeve opvatting is de democratie een bestuurssysteem. Het is dan dat bestuur waar de bevolking zichzelf bestuurt volgens de eigen volkswil die dan ontdekt wordt bij meerderheidsstemming. Elke beperking op die volkswil wordt dan ondemocratisch geacht. Recht is in deze opvatting een wil, een wil van de meerderheid. Dezenaïeve opvatting zweert bij stemmingen en ongelimiteerde macht in de handen van een institutie (het referendum of de parlementaire of presidentiële vertegenwoordigers) die de volkswil veruitwendigt.

Ze laat toe te folteren, te doden en goederen aan te slaan naar goeddunken van de volkswil. Deze opvatting laat toe dat beoordelingsvrijheid wordt toegekend aan parlementen die de grenzen van wat we wenselijk zouden achten ruim overschrijden.

Als waarde –Een tweede opvatting ziet democratie als een alternatief voor de tirannie. Het beschouwt democratie als de waarden die uitdrukt dat men niet geheerst wordt door de anderen. Die Democratie: bestuurssysteem of waarde anderen kunnen één persoon, een groep van personen maar ook de meerderheid van de inwoners Inleiding – De democratie komt maar in conflict met vri- zijn. Verschillende systemen kunnen dan geëvaljheid wanneer men een naïef concept van democratie ueerd worden aan de hand van deze waarde. hanteert. D.w.z. dat men een foute analyse maakt over wat democratische samenlevingen zo fijn maakt Als werkende waarde – Democratie is een werkende om in te leven. In dit eerste deel proberen we aan waarde. Het drukt de waardering uit van wat te geven hoe democratie zinvol begrepen kan worden werkt in bestuurssystemen dat we democrati20

scher achten dan andere bestuurssystemen.

Het drukt uit dat een door een volk afzetbare machthebber inderdaad in de regel minder overheerst dan een onafzetbaar tiran. Maar als democratie dat waardeert, dan waardeert het nog meer dat systeem waar de tiran niet alleen afzetbaar is, maar er geen tiran in de plaats kan komen, d.i. een systeem waar je een rule of law hebt die ieders vrijheid beschermt i.p.v. een rule of man (ongeacht of het één persoon is, minderheid, meerderheid of quasi absolute meerderheid).

een vrije samenleving zo fijn maakt om in te leven. In dit tweede deel trachten we aan te geven hoe we vrijheid zinvol begrepen kan worden.

Als onbeperkte wil – In een naïeve opvatting is vrijheid het ontbreken van beperkingen op de wil. Vrijheid is in die opvatting de toestand waarin een persoon zijn doelen kan nastreven zonder belemmerd te worden door enige beperking. Deze opvatting van vrijheid ziet de beperking op de wil als onvrijheid en tracht die beperkingen dan ook te minimaliseren.

Het minimaliseert die beperkingen door te kiezen voor het non-agressie principe. Alles mag, zo

Democratie is een werkende waarde. Het drukt de waardering uit van wat werkt in bestuurssystemen dat we democratischer achten dan andere bestuurssystemen. Het drukt uit dat een door een volk afzetbare machthebber inderdaad in de regel minder overheerst dan een onafzetbaar tiran.

Voorbeeld – Het aantal mensen die deelneemt aan de macht is niet bepaald het meest essentiële criterium om te kunnen spreken over democratie. Als iedereen deelneemt aan de macht maar éénieder moet instemmen voor om het even welke handeling die een persoon wilt stellen, is dit systeem eveneens ondemocratisch. Immers, elk persoon moet daar al wat die wil doen de instemming van alle anderen hebben en leeft daarom volledig volgens de plannen van anderen die hem overheersen. Ook kan een Grondwettelijk Hof - dat bestaat uit een selecte groep oude mannen (niet bepaald een representatieve meerderheid) - wanneer die constraints opleggen aan het soort wetten die politici kunnen stemmen, de democratische waarde bevorderen wanneer ze wetten vernietigen die een overheersing door een tiranniekemeerderheid zouden inhouden.

lang u maar van andermans goederen en lichaam afblijft, of diens toestemming verkrijgt. Afpersen, schieten op mensen (tenminste zo lang men ze niet raakt), lasterlijke zaken vertellen, mensen bedreigen en bedrog moeten in deze opvatting allemaal worden toegelaten ter maximalisering van de vrijheid. Deze opvatting laat de facto door deze methode toe te laten toe dat mensen overheerst worden door anderen en is dan ook ondemocratisch.

Als waarde – Een tweede opvatting ziet vrijheid als die ruimte van autonomie, die gecreëerd wordt door een dubbele beperking op de wil en die het mogelijk maakt dat mensen een ongekende levenskwaliteit verwezenlijken. Vrijheid is anders gezegd de beoordelingsruimte voor het gebruik van bepaalde middelen die we aan individuele personen verlenen omdat ze zohun eigen leven in handen kunnen nemen, we als Vrijheid: onbeperkte wil of waarde samenleving zo kennis kunnen benutten die gespreid zit in de samenleving en men tevens daarmee de inInleiding – De vrijheid komt maar in strijdt met dividuele feedback mogelijk maakt die complexe de democratische waarde wanneer men een orders zoals de economische en morele kan aannaïef concept van vrijheid hanteert. D.w.z. sturen. Deze beoordelingsruimte wordt afgebakend dat men een foute analyse maakt over wat door twee beperkingen. Met name enerzijds de 21

verdelingsregels die eigendomsrecht over lichaam en goederen erkennen en die elkeen verbieden andermans goederen te gebruiken en anderzijds de algemene gedragsnormen die bepalen welke methoden ontoelaatbaar zijn om zijn doelen na te streven. Die vrijheid is niet alleen vanzelf beperkt maar ziet die twee soorten beperkingen net als hetgeen wat vrijheid waardeerbaar maakt en niet als iets dat daar afbreuk aan doet.

imte op zich is niet hetgeen we appreciëren. Het is een type van beoordelingsruimte dat we waarderen.

Rechtsregels: doelmatig of ondoelmatig

Inleiding – Als we onze samenleving democratisch en vrij willen maken, dan moeten we op zoek gaan naar instituties die deze waarden beter helpen te verwezenlijken. In dit derde deel van het artikel gaan we kijken waarom liberalen in de regel ondoelmatige Als werkende waarde – Vrijheid is in die tweede rechtsregels boven doelmatige rechtsregels verkiezen. opvatting een werkende waarde. Het drukt de waardering uit voor de voordelen die we onttrekken uit een Doelmatige rechtsorde – Doelmatige rechtsregels rebeoordelingsruimte die op een bepaalde wijze bep- aliseren doelen door aan te geven wat personen erkt is. Het wil die beperkingen niet minimaliseren, moeten doen om die taken te verwezenlijken. Het zijn maar hen eerder zo fine tunen zodat ze interacties bevelen voor de realisatie van een in de regel vervat faciliteren waar we in het algemeen beter van worden. doel. Ze bepalen het doel dat moet nagestreefd Het wil goed werkende beperkingen, eerder dan zo worden en gebruiken mensen daarin als middel. weinig mogelijk beperkingen. Het wil beperkingen Dit type regels gaat daarom in de regel tegen de die een vlotte sociale coöptatie tussen mensen democratische waarde in omdat het de regelvolger onfaciliteert. En ze steunt dan ook de handel- derwerpt aan de overheersing van de regelgever die ingsnormen die bepalen dat bepaalde meth- de regelvolger als object in zijn planning gebruiode, zoals bedrog en afpersing, ontoelaatbare kt. Dit type regels gaat in de regel eveneens in methode zijn om zijn doelen na te streven. We tegen de vrijheid omdat het door op deze wijze een leven immers liever in een samenleving waar deze beoordelingsvrijheid te geven aan de één over wat methode afgeblokt worden dan één waar deze toege- de ander moet doen, slechts met de doelen en inlaten worden. We kunnen veel vlotter handel drijven formatie van één van hen rekening houdt. Daardoor en persoonlijke contacten onderhouden wanneer we wordt er minder informatie gebruikt en is men geneigd geen angst moeten hebben voor bedrog en afpersing. een hogere kost door te schuiven dan wanneer men de opoffering niet naar een ander kan doorschuiven.

Voorbeeld – Het aantal beperkingen op de wil is niet relevant voor de mate waarin de werkende Ondoelmatige rechtsorde – De ondoelmatige rechtwaarde van vrijheid wordt gerealiseerd. Een samenlev- sorde daarentegen zegt niet wat elkeen moet ing waarin moord, diefstal en bedrog niet worden be- doen, maar welke middelen men heeft om zijn doelstraft is een samenleving waar we gillend dienen weg en na te streven (eigendomsrecht en zelfbeschikte lopen wanneer we andere mens zien. Het is maar kingsrecht), evenals welke methoden ontoelaatals het geloofwaardig is dat bepaalde beperkingen baar zijn om die doelen na te streven (o.a. bedrog op eenieders wil zullen gehandhaafd worden, dat en dwang). Het zegt niet wat mensen moeten doen. het zinvol wordt met andere te interageren en Het zegt enkel welke middelen ze mogen gebruiksamen te leven. De natuurstaat is dan ook niet de en en welke methoden ontoelaatbaar zijn om hun ultieme vrijheid net zoals het non-agressieprincipe doelen na te streven. Het zijn samenlevingsregels, geen voldoende voorwaarden is voor de realisatie in de zin dat ze het vreedzaam samenleven facivan vrijheid. Het is het systeem met de juiste bep- literen. Ze faciliteren het samenleven zonder dat erkingen die datgene creëert dat we zien als een de één over de ander heerst en door elkeen een waardeerbare beoordelingsruimte. Beoordelingsru22

beoordelingsvrijheid toe te kennen binnen zinvolle beperkingen die die beoordelingsvrijheid kanaliseren op een wijze dat ze een welvarende samenleving met respect voor persoonlijke leefwereld mogelijk maken.

job van uw partner moeten kiezen, dan zou dat al uitdagend zijn. Wat is de kans dat u in de plaats van uw partner van de dessertkaart hetgeen kiest dat uw partner ook zou kiezen. Wanneer u zulke keuzes voor een halfvreemde (een collega) of wildvreemde Voorbeeld – Het meest extreme voorbeeld maakt moest maken (iemand die u niet kent), zou dat duidelijk wat het verschil is tussen beide typen bijzonder slechte keuzes opleveren voor deze pervan regels. Een centraal geplande samenleving soon. De enqueter die een centrale planner op u kan gebruikt slechts de informatie waar de planners afsturen zal uw preferenties (die vaak inschathun hand op kunnen leggen en laat dus alle kennis tingen zijn die afhangen van een heel aantal die niet communiceerbaar is of te overvloedig is om randvariabelen) slechter inschatten dan uw naaste te verzamelen of te verweken buiten beschouwing. en de centrale planner zal ook slechtere beslissinHet kan geen rekening houden met voorkeuren, lo- gen over u nemen. De beleidsmaker, de planner, is kale opportuniteiten en tacit knowledge. Om de de wildvreemde die voor u beslissingen gaat maken. ernst van dat probleem aan te duiden zullen we proberen dat eerste (voorkeuren) even te problema- Opmerking – Dit betekent niet dat doelmatiseren. Mocht u de kleren, voeding, studiekeuze en tige rechtsregels in alle situaties ongewenst zijn.

23

Het betekent enkel dat ze meestal problematisch zijn vanuit democratisch oogpunt en vanuit het vrijheidsoogpunt omdat de beoordelingsmacht bij de verkeerde persoon wordt gelegd. Dit vestigt een soort vermoeden in het voordeel van ondoelmatige rechtsregels boven doelmatige rechtsregels. Voor de verdediging van een vrije en democratische samenleving kan men natuurlijk dan vervolgens nog steeds perfect verdedigen dat het ophalen van een belasting waarmee dan een leger wordt gefinancierd net helpt overheersing te voorkomen en de beoordelingsvrijheid wel degelijk op de juiste plaats legt, namelijk op een plek waar men een collectief actieprobleem kan overkomen. Of die concrete oplossing dan de meest democratische en vrije oplossing is, zal dan afhangen van de beschikbare alternatieven die mogelijk meer beslissingsmacht decentraliseren.

de regels dan misschien wel bepaald worden door menselijke beslissingen maar niemand kan beslissen wat een regel zal worden. Regels ontstaan slechts doordat individuele rechter in individuele cases uitspraken doen waardoor een patroon geobserveerd kan worden waarop men dan verwachtingen over de toekomstige oplossingen kan baseren. Slechts als hij een overtuigende motivering heeft, d.i. een motivering die refereert naar de gevolgde juridische traditie en daarmee een coherent begrijpelijk geheel vormt, zal zijn beslissing gevolgd worden door zijn collega’s , in beroep staande blijven en in andere cases opnieuw gevolgd worden. Deze rechtstraditie van het gewoonterecht is een cultureel concept. Het is namelijk wel het gevolg van menselijke handelen maar niet van menselijk ontwerp.

De traditie onttrekt de bevoegdheid aan mensen om een samenlevingstaak te plannen door bevelen Rechtsbron: wil of traditie? uit te gaan delen over wie wat moet gaan doen.

Immers, het geeft enkel na het rijzen van het Inleiding – Als we onze samenleving democratisch en conflict de mogelijkheid om in dat concrete geval te vrij willen maken en daartoe voornamelijk ondoel- stellen wat een rechtmatige en onrechtmatige claim is. matige rechtsregels willen, dan moeten we op zoek gaan naar instituties die deze waarden beter helpen Hervormingen vs. constructie – De traditie sluit te verwezenlijken en het meer waarschijnlijk maken geenszins interne kritiek, wilsuiting over ontevredendat zo’n rechtsregels gaan heersen. In dit vierde deel heid en hervorming uit. Het gaat evenwel de bevvan het artikel gaan we bekijken waarom liberalen in oegdheid ontkennen om een samenleving in zijn de regel de rule of law boven de rule of man verkiezen. geheel anders te organiseren. Dat geldt overigens slechts wanneer de justitiële orde geen hoogste Rule of law vs. rule of man – Als een personen of rechter kent. (Onze rechtsorde kent verschillende groep van personen zijn wil oplegt aan anderen, dan instituties die delen in de soevereiniteit waardoor het is er geen vrijheid, maar ook geen democratie. Niet ge- Hof van Cassatie, Raad van State, Grondwettelijk Hof, heerst worden door de wil van anderen, ontstaat pas EHRM, Benelux Gerechtshof, HvJ en verschillende wanneer men voor elk persoon een ruimte erkent andere nationale en regionale hoven die binnen waarbinnen hij zijn eigen doelen mag verwezenlijken het Europese rechtssysteem werken elkaar voldoen geen instemming van de anderen hoeft te verkrijgen ende kunnen tegenwerken zodat men gedwongen zolang hij de grenzen van die ruimte niet overschrijdt. is tot het aangaan van een conversatie met de andere spelers.) Men kan slechts case per case Traditie vs. wil – Wanneer regels ontstaan door de dingen zachtjes bijsturen, zolang men voldoende vorming van een traditie i.p.v. de wil van een per- binnen de traditie blijft redeneren zodat het zijn soon of groep van personen, is de kans groter medejuristen kan overtuigen. De zelfbeheersing dat ze ondoelmatig zijn. Een traditie wordt nameli- zit aldus in dit systeem ingebakken. Dat neemt natjk door niemand in zijn geheel ontworpen en geen uurlijk niet weg dat er ernstig gedwaald kan worden, enkele persoon of groep van personen kan er ooit maar wel maar case per case, en niet eensklaps wat bepalende keuzes over maken. Dat komt omdat de kans om te leren uit zijn fouten vergroot en de 24

gevolgen van zijn fouten beperkt. Anders gezegd, is bewaard blijven en in welke situatie ze bedreigd zijn. de traditie een systeem waarbij het systeem voorzichtig hervormd i.p.v. geconstrueerd wordt wanneer Checks and balances – Voor de democratie beteker onvrede bestaat over bepaalde van haar regels. ent dit dat zo een situatie waarin men niet overheerst wordt er maar is daar waar macht niet Macht: hiërarchie of wederzijdse controle wordt afgewend, d.i. daar waar de machtenkel gebruikt wordt om het recht te handhaven. De erInleiding – Zowel de naïeve opvattingen over varing is dat wie macht heeft, geneigd is op termijn democratie als vrijheid trachten een soort absolute haar te misbruiken. Daarom moet de macht zo beslissingshierarchie te creëren. Ze hopen zo het prin- verdeeld zijn dat wanneer ze afgewend wordt, ancipe dat ze als bron van het goede zien, zo zuiver mo- dere instituties in staat zijn deze afwending effectief gelijk te verwezenlijken. Die focus op hiërarchie doet tegen te houden. De bevoegdheid van elke van hen evenwel afbraak aan de beperkingen en handhaving- moet ook zo afgebakend zijn dat ze overtredingsmechanismes van die beperkingen die de democ- en daarvan effectief kunnen vaststellen. De waardratische en vrijheidswaarden net helpen te realiseren. eopvatting van democratie zal er dan ook voor pleiten om checks and balances in te voeren en een Hiërarchie – Denaïeve opvatting over macht (en orde) kern van fundamentele rechten en vrijheden te trachten de vraag te beantwoorden wie er moet heers- erkennen waar geen afbreuk aan gedaan kan worden. en en wie het laatste woord moet krijgen. De naïeve democraten beantwoordendat door te zeggen dat Verschillende opinies – Wanneer verschillende instidat de meerderheid van de bevolking moet zijn. tuties allen dezelfde opinie in zich dragen, dan zal de De naïeve liberalen beantwoorden dat door te zeg- ene institutie de andere niet afremmen. Immers, gen dat de eigenaar zijn wil absoluut moet kunnen wanneer ze geen verschillende opvatting hebben heersen en eigendom het enige alles bepalende criteri- over wat afwending en correct gebruik is, zal de machtum van rechtvaardigheid is. Dat gaat beide voorbij aan suitoefening op geen enkele wijze beperkt zijn en de vraag of men wel over elkaar dient te heersen en of ontstaat er geen effectieve rechtsbescherming. Het men wel beoordelingsvrijheid moet toekennen op dat is slechts wanneer de instituties beheersd worden punt; en zo ja, in welke gevallen. Dezenaïeve opvat- door verschillende opvattingen, dat ze elkaar gaan ting kan geen enkele beperking aanvaarden op de proberen te stoppen, rechtsbescherming ontstaat en wil van een machthebber (dat dan bij voorkeur vrijheid bloeit. Deze opvatting zal dan ook de aristode vertegenwoordiging van het volk is) of eigenaar cratie, grondwettelijke hoven en rechtbanken de omdat ze meent dat als een institutie die niet door de kans geven om beperkingen op de vrijheden te volkswil/eigenaar geleid wordt de volkswil of wil van vetoën. Dat vetorecht van rechters wordt niet gezien de eigenaar kan beperken, deze boven de volkswil of als gouvernement des judges omdat rechters geen eigenaar zou komen te staan en de democratie verplichtingen (doelmatige rechtsregels) kunnen respectievelijk vrijheid dan belemmerd zouden zijn. creëren. Ze kunnen ze enkel vetoën waardoor men terugvalt in de algemeen in andere gevallen Beperkingen – De waardeopvatting van democratie geldende ondoelmatige rechtsregels. Grondwettelien vrijheid, vraagt zich daarentegen af in welke sit- jke hoven en rechtbanken handelen op basis van een uatie de kans het kleinst is dat men over elkaar gaat opinie vervat en gevangen in een traditie. Deze juheersen en de kans het grootst is dan men de beoor- ridische tradities kunnen enige periode staande blidelingsmarge gebruikt om tot zinvolle interacties jven wanneer de publieke opinie wijzigt. Daardoor te komen. Dat betekent dat men nagaat in wel- vormt hun traditie gerichte aanpak met een sterk reke situatie de niet-overheersing en vrijheid, die spect voor orde, regels en hetgeen dat in het verleden beiden vervat liggen in ondoelmatige rechtsregels, bleek te werken, de belangrijkste tegenmacht die 25

beperkingen kan geven aan de macht van politici.

derheidsstemmingen, maar is de waarde om niet overheerst te worden die door meerderheidsstemMeerderheid en gelijkheidsbeginsel – De meerderhe- mingen net in het gedrang kan komen. id kan overeenkomstig een klassieke opvatting van Wie dus louter meerderheidsstemmingen nastreeft, gelijkheid voor de wet slecht handelingen verbie- zal de democratie niet helpen maar vernietigen. Vriden wanneer ze dat doet ongeacht de persoon die jheid is niet gelijk te stellen aan het minimaliseren van de handelings stelt of tegen dewelke deze handel- het aantal beperkingen op de wil, maar is de waardering wordt gesteld. Men kan dus slechts het afpers- ing voor de voordelen die we onttrekken uit en van oudere blanken mannen verbieden (waar wet- een zinvol afgebakende beoordelingsruimte. Wie gevers een sterk belang bij hebben) wanneer men dat dus louter beperkingen op de wil tracht te vermingedrag ook verbiedt t.a.v. aan alle andere personen. deren, zal de vrijheid niet helpen maar haar vernietigen. Het juist begrijpen van wat we waarderen in Aansprakelijkheid en ontoelaatbare methode – Voor een democratische vrije samenleving is niet triviaal. de vrijheid betekent dit dat regels in verband met o.a. Als we ons vergissen zal de poging om dat wat we verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid, verzekering- waarderen te versterken, het net verzwakken. Om vrisplicht en garanties kunnen helpen om incentieven zo jheid en democratie te versterken is een verbeterde te krijgen dat mensen zinvol gebruik maken van hun afbakening van eigendomsrecht en afbakening van vrijheid. Daarnaast blijft het wenselijk vast te leggen ontoelaatbare methoden belangrijk. We geloven dat welke methode ontoelaatbaar zijn om zijn doelen na het meer waarschijnlijk is dat zulke rechtsregels zute streven. Het non-agressie principe is zoals hoger llen heersen wanneer men eerder een traditie dan de reeds geargumenteerd gewoon een te beperkte bep- wil als bron van recht ziet en de checks and balances op erking om zinvolle sociale interacties te laten bloeien. de macht organiseert i.p.v. haar hierarchie te ordenen.

Conclusie Samenvatting – Democratie is niet gelijk te stellen aan het maximaliseren van het aantal meer-

26

Ereleden LVSV Gent 2015-2016 Wim Aerts Oud-voorzitter LVSV Gent Oud-voorzitter Jong VLD Daniel Bacquelaine Minister van Pensioenen (MR)

Sven Gatz Vlaams minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel Sonja Helleputte Gemeenteraadslid Sint-Martens-Latem (Open Vld)

Louis Bril Gewezen volksvertegenwoordiger (Open Vld)

Egbert Lachaert Federaal volksvertegenwoordiger (Open Vld) Oud-voorzitter LVSV Nationaal

Pieter Coene Oud-politiek secretaris LVSV Gent

Vincent Laroy Schepen Lovendegem-Vinderhoute (Open Vld)

Philippe De Backer Europees parlementslid (Open Vld)

Elisabeth Matthys Oud-bestuurslid LVSV Gent

Alexander De Croo Minister van Ontwikkelingssamenwerking, Post en Telecom

Arno Morsa Oud-bestuurslid LVSV Gent

Herman De Croo Gewezen Partijvoorzitter (Open Vld) Minister van Staat Gewezen Kamervoorzitter Vlaams volksvertegenwoordiger Peter Dedecker Federaal volksvertegenwoordiger (N-VA) Karel De Gucht Minister van Staat Mieke De Regt Oud-voorzitter PFK Marc De Vos Hoogleraar UGent/VUB Algemeen Directeur Itinera Institute Erwin Devriendt Oud-voorzitter LVSV Gent Algemeen Directeur vzw Solidariteit voor het Gezin Mattias De Vuyst Oud-politiek secretaris LVSV Gent 27

Annemie Neyts Minister van Staat Christophe Peeters Schepen Gent (Open Vld) Hans Pijpelinck Oud-bestuurslid LVSV Gent Romeo Rau Voorzitter Open Vld Nieuwpoort Michiel Rogiers Oud-voorzitter LVSV Nationaal Gilbert Strumane Ereschepen De Pinte Bruno Teirlynck Oud-bestuurslid LVSV Gent Fabrizio Terrière Oud-penningmeester LVSV Gent

Ereleden LVSV Gent 2015-2016 Bart Tommelein Staatssecretaris voor Sociale Fraude, Privacy en Noordzee Annemie Turtelboom Vlaams Minister van Begroting, FinanciĂŤn en Energie Jean Van Beneden Carina Van Cauter Federaal volksvertegenwoordiger (Open Vld) Pieter en Leen Van Den Broeck-Holvoet Maarten Vanderstichele Penningmeester Jong VLD Guy Vanhengel Brussels Minister van FinanciĂŤn, Begroting, Externe Betrekkingen

28

Lawrence Vanhove Oud-voorzitter LVSV Gent Julie Van Pee Oud-bestuurslid LVSV Gent Simon Van Poucke Voorzitter PFK Gent Secretaris MRI Matthijs Verschraegen Geert Versnick Gedeputeerde provincie Oost-Vlaanderen (Open Vld) Wietse Verwimp Oud-politiek secretaris LVSV Gent Patrice Viaene Oud-voorzitter LVSV Gent

Vince Liégeois Hoofdredacteur LVSV Gent

Visie

Adam Smith en de Verenigde Staten van Europa Vince Liégeois Hoofdredacteur Vince Liégeois bespreekt uitvoerig een veelgemaakte misvatting omtrent Adam Smith en de Verenigde Staten van Europa. Aan de hand van enerzijds een filosofische en anderzijds een literair-historische analyse van Adam Smith en zijn werk schept hij duidelijkheid over de situatie en geeft hij de werkelijke relatie tussen Adam Smith en Europa weer.

“Zelfs Adam Smith pleit in zijn Wealth of Nations voor een Verenigde Staten van Europa!”. Je hoort het veel ‘liberalen’ zeggen wanneer deze Europa als een liberaal project proberen te verdedigen tegenover liberalen. Een politicus die dit probeert te doen is de Darth Vader van het liberalisme: Guy Verhofstadt. De vraag die we ons dan moeten stellen is of Adam Smith wel degelijk pleit voor een Verenigde Staten van Europa en zo ja, waarom?

Europa spreekt. Het tweede deel van dat hoofdstuk heet Inequalities occasioned by the Policy of Europe en handelt dus niet over staatsmodellen (zoals de Verenige Staten van Europa er één is) maar over de Europese economie en in het bijzonder de feodale structuur van het toenmalige Europa.

De naam van dat hoofdstuk is Of Wages and Profit in the different Employments of Labour and Stock.

Het is inderdaad zo dat Adam Smith in zijn Wealth Dit ligt duidelijk heel ver van het bespreken van een of Nations hier en daar over Europa schrijft. Of hij Europees staatsmodel. Toch is het in dit hoofdstuk voor een Verenigde Staten van Europa pleit is ech- dat Adam Smith een uitspraak doet die door vele ter een ander verhaal. Hoewel sommige klassiek-lib- “liberalen” gebruikt wordt om voor een Verenigde eralen en libertairen het maar moeilijk zullen kun- Staten van Europa te pleiten. Tegen het einde van nen geloven “pleit” Adam Smith inderdaad voor het hoofdstuk zegt hij namelijk het volgende: “That een Verenigde Staten van Europa. Dat wil zeggen is why I believe, certainly now the United States are dat hij het heel even vermeldt, en dan nog niet eens free, that Europe needs a democratic and honest onder de naam “Verenigde Staten van Europa”. system like the United States of America: without royalty, feudalism or faith extremism.” Op dit citaIn het tweede deel van hoofdstuk tien van het at zelf kom ik later in dit artikel nog uitgebreid terug. eerste boek1 van Wealth of Nations spreekt Adam Smith een lange tijd over Europa, hoew- Een ander probleem is dat men maar al te vaak foutel hij ook in andere hoofdstukken af en toe over ief een citaat “pro” Verenigde Staten van Europa aan 1 Wealth of Nations bestaat uit twee boeken en Adam Smith toeschrijft. Hierbij gaat het om een citaat wordt (vanwege de dikte) vaak ook in twee (of meer) dat eigenlijk de eerste Amerikaanse president George aparte boeken verspreidt.

Washington toebehoort, met name: “Some day, 29

following the example of the United States of America, there will be a United States of Europe.”

onbestaande, laat staan een uitgewerkt idee. De eerste keer dat de ‘Verenigde Staten van Europa’ als uitgewerkt concept werden vermeld was George Washington was zeker en vast één van de meer door de Franse schrijver Victor Hugo in 1849, drieverlichte personen die men kon aantreffen eind acht- kwart eeuw na Adam Smiths Wealth of Nations. tiende eeuw, maar binnen het liberalisme neemt hij bijlange na niet zo’n belangrijke positie in als Adam Adam Smith en de Verenigde Staten van Amerika Smith, die vaak beschouwd wordt als de grondlegger van het economisch liberalisme. Het zou uiteraard U ziet dat men de het citaat van Smith en bij uitbreidniet slim zijn om als eerste president van de Vereni- ing de hele Wealth of Nations reeds zeer loshartig gde Staten van Amerika niet overtuigd te zijn van moet interpreteren om daarin een argument voor de Amerikaans project. Eentje dat zeker ten opzichte van Verenigde Staten van Europa te zien. Men kan er niet Europa zou uitdraaien op een succes. Overigens was uit afleiden dat Adam Smith voor Europa pleitte. Het het concept van een United States of Europe ten tij- zou niet verbazen mocht hij er niet in geloofd hebben, de van George Washington en Adam Smith helemaal gezien veel bekende liberale filosofen, zoals Ludwig

30

von Mises, tegen het idee van ‘Europa’ waren.

Uit het bovenstaand citaat van Adam Smith kunnen we alleen afleiden dat hij hard in het project van de Verenigde Staten van Amerika geloofde, omdat hij namelijk in de idee van vrijheid geloofde. Wealth of Nations werd gepubliceerd in het jaar waarin ook The Declaration of Independence werd afgekondigd, waarin een aantal Amerikaanse staten zichzelf onafhankelijk verklaarden. Als men naar het filosofisch werk kijkt dat Smith voor Wealth of Nations en de Amerikaanse Revolutie schreef, bemerken we meteen één van de redenen waarom Smith zo’n harde voorstander was van de Verenigde Staten van Amerika.

Een van de werken die Smith voor Wealth of Nations schreef heette The Theory of Moral Sentiments (1759), een werk dat velen beschouwen als de voorloper van Wealth of Nations en op dat werk na ook het bekendste werk van Adam Smith.

The Theory of Moral Sentiments is meer dan Wealth of Nations eerder een ethisch-filosofisch werk, meer vergelijkbaar met de Oratio de hominis dignitate van Pico della Mirandola en A Treatise of Human Nature van David Hume. Adam Smith geeft in The Theory of Moral Sentiments eigenlijk de filosofische onderbouw voor zijn latere werken. Zeker wanneer hij het in zijn latere werken over eigenbelang, de vrije markt en de onzichtbare hand heeft.

In The Theory of Moral Sentiments benadrukt Smith de waarde van vrije wil, eigenbelang en bovenal emancipatie. Kort samengevat zegt hij dat mensen meer moeten emanciperen, ze meer aan zichzelf moeten denken en minder aan gevestigde waarden en de normen die anderen hen opleggen, dit desnoods voorbij het begrip staat12.

We weten uit deze informatie dat Adam Smith enerzijds vrijheid en anderzijds emancipatie - die in zekere zin dan ook samenhangen - heel hard steunde. Smith was 2 Smith bedoelt hiermee dat burgers binnen een staat ook rechten hebben, hij pleit niet voor een anarchokapitalistische samenleving.

31

dan ook een grote voorstander van een Verenigde Staten van Amerika. Laat wel duidelijk zijn dat Adam Smith geen Amerikaan was en niet in Amerika woonde; Adam Smith was van Schotse afkomst en is hoogstwaarschijnlijk - in tegenstelling tot bijvoorbeeld John Locke - nooit in Amerika geweest, gezien geen enkele bron, primair of secundair, hier melding van maakt.

Smith had echter veel over Amerika gelezen en onderhield ook correspondentie met veel voorstanders van de Amerikaanse onafhankelijkheid zoals George Washington, Thomas Jefferson en John Adams. De invloed die Smith op deze staatsfiguren uitoefende was zeer groot. Het is dan ook geen wonder dat George Washington, wanneer hij zijn religieus mensbeeld beschrijft (dat aanleunt tegen het religieus mensbeeld van onder ander Lucretius, Spinoza en Pico della Mirandola), hij melding maakt van het begrip The Invisible Hand. Op dezelfde manier als Adam Smith de wensbare houding van de staat op de economie beschreef, beschrijft Washington de relatie tussen God en de mens. Thomas Jefferson is de persoon die - van deze drie - misschien wel het meeste invloed heeft ondervonden van Smith en zijn werk dus waarschijnlijk ook het beste kende. Wanneer Jefferson in 1777 besloot te kandideren voor het gouverneurschap van de Amerikaanse staat Virginia citeerde hij zelfs een citaat uit Wealth of Nations van Adam Smith. Ook John Adams liet zich in zijn politiek denken en zeker in zijn tijd als president leiden door de ideeën en concepten van Adam Smith, de exacte invloeden van Smith op Adams worden heel duidelijk vermeld in het boek Democracy, Equality, and Justice: John Adams, Adam Smith, and Political Economy van de Amerikaanse auteur John E. Hill.

Het was bijgevolg ook niet meer dan logisch dat de ideeën van Adam Smith, net zoals trouwens de ideeën van John Locke en David Hume, makkelijk ingang hadden in de pasgevormde Verenigde Staten van Amerika. Een mooi - en misschien ook wel het beste bewijs hiervan - is The Declaration of Independence van 4 julie 1776, die o.a. door John Ad-

ams en Thomas Jefferson ondertekend werd13. Hierin stond niet alleen dat Amerika een onafhankelijke republiek zou zijn, geen adel zou hebben en ook er een tot dan toe ongeziene dosis vrijheid voor de private sector kwam, maar er werd ook al melding gemaakt van het toelaten van het homohuwelijk (equal rights for homosexuals). Oorspronkelijk had men zelfs het plan om de afschaffing van slavernij al in de Onafhankelijkheidsverklaring neer te pennen. Dit werd echter tegengehouden door in eerste instantie de meer conservatieve ondertekenaar met de vrij toepasselijke naam Richard Henry Lee. Ook was er geen adel meer in Amerika (alleszins toch niet in het onafhankelijke gedeelte, in de koloniale gedeelten uiteraard nog wel) en was er al sprake van een scheiding der machten, die eerder door John Locke in zijn Two Treatises of Government werd voorstaan als onmisbaar voor de liberale samenleving. De ongekende economische vrijheden die aan de markt werden gegeven zorgden bovendien voor een economische welvaart en voor wat later bekend zou staan als ‘The American Dream’. Al deze liberale elementen en zaken die de toenmalige Verenigde Staten van Amerika op het vlak van vrijheid, welvaart en gelijkheid zo’n grote voorsprong gaven op het toenmalige Europa verklaren perfect waarom Adam Smith zo’n grote voorstander was van het grote project dat Amerika toen was.

Niet meer dan terecht moet de kritische geest zich afvragen of Adam Smith de Verenigde Staten van Amerika vandaag de dag ook nog zou steunen en of hij niet meer heil zou zien in bijvoorbeeld een gedecentraliseerde overheid. Het lijkt onwaarschijnlijk dat Smith, die in zijn Wealth of Nations het kolonialisme verfoeide, Amerika gesteund zou hebben toen ook zij aan kolonialisme - waar trouwens bovenvermelde Amerikaanse staatsheren ook tegen streden - begonnen te doen. De VS kocht bijvoorbeeld in 1898 - zonder overleg met de Filipino’s - de Filipijnen over van Spanje. Zou hij tussen 1860 en 1865, met de Amerikaanse Burgeroorlog indachtig, nog steeds trouw zijn gebleven aan ‘The American Dream’? Hoe zou Adam 3 George Washington was niet één van de personen die The Declaration of Independence ondertekenden.

32

Smith gereageerd hebben als hij met de imperialistische drang van Amerika zou zijn geconfronteerd zoals die zich toonde in de Vietnamoorlog - waarvan Kim Phuc, het meisje op de voorkaft van deze editie, één van de vele tienduizenden onschuldige slachtoffers was. Wat met de Irakoorlog? Zou hij het normaal vinden dat de VS - zoals Laura De Grève ons onlangs op een activiteit toelichtte - het Internationaal Tribunaal in Den Haag niet erkent? Zou Smith het normaal gevonden hebben dat pas dit jaar het homohuwelijk gelegaliseerd werd? Zou hij het een geruststellende gedachte hebben gevonden dat er in Amerika nog steeds staten zijn waar euthanasie en abortus verboden zijn14?

Het laatste element dat ik in verband met Smith en de Verenigde Staten van Amerika wil bespreken is de relatie tussen Adam Smith en het Verenigd Koninkrijk, en in het bijzonder met het grondgebied Engeland. Wanneer Adam Smith over Europa spreekt in zijn Wealth of Nations haalt hij bijna altijd het Verenigd Koninkrijk aan als voorbeeld. Zijn voornaamste commentaar op Europa en het Verenigd Koninkrijk - afgezien van zijn uitgebreide economische visie - was dat deze te hard onder invloed stonden van adel en clerus en, zeker in het geval van het Verenigd Koninkrijk, te hard aan machtscentralisatie deden.

Smith beschreef de Engelse adel als van het ergste soort ter wereld. Zijn afkeer van de Engelse adel was zelfs zo groot dat hij later meerdere aanbiedingen weigerde van Engelse edelen om hun kinderen te onderwijzen, maar wel een minder aantrekkelijk voorstel aannam van de Schotse edelman Charles Townshend om zijn stiefzoon, Henry Scott, de hertog van Buccleuch, te onderwijzen. Smith vond - terecht - dat de Engelse Koninklijke familie veel te veel macht en invloed bezat. Als je weet dat in de geschiedschrijving van het Verenigd Koninkrijk de eeuw na Adam Smith bekend staat als het Victoriaans tijdperk, waar Koningin 4 Uiteraard was dit medisch gezien nog niet mogelijk in de tijd van Adam Smith - of alleszins toch niet op een humane en medisch verantwoorde manier maar ik durf er zelf van uitgaan dat Smith, mocht hij in een later tijdperk geleefd hebben, hier voorstander van zou zijn geweest.

Victoria ongezien en ongelooflijk veel macht had en deze via de kolonisatie - die door zoveel liberale denkers verfoeid werd en wordt - enkel en alleen maar groter werd, weet je dat Smith hierover uiteraard gelijk had. Een ander probleem met de adel was dat de hogere edellieden, die vaak verwant waren met de Kroon en grote, majestueuze paleizen betrokken - alle plaatselijke macht bezaten. Zij namen bovendien alle politieke beslissingen in die zaken die voor de koning of koningin te triviaal leken, wat uiteraard bijdroeg tot de feodale samenleving waarin Engeland destijds muurvast zat. Het derde en laatste grote probleem met de Engelse adel volgens Smith was dat het Verenigd Koninkrijk onmogelijk een democratie kon zijn gezien The House of Lords - dat destijds effectief enkel uit edellieden bestond en niet democratisch verkozen werd - destijds veel belangrijker was en veel meer te zeggen en te beslissen had dan The House of Commons.

paar eeuwen eerder, nog steeds gebeurden en vaak niet bestraft werden, maar daar kom ik later op terug.

De grootste factor die voor Adam Smith zijn afkeer van Engeland zorgde was de centralisatiepolitiek van het Verenigd Koninkrijk. In zijn Wealth of Nations geeft Smith al een korte uitleg en een inleiding over de vele economische nadelen van centralisering - wat later door onder meer Hayek nog meer uitgelegd en onderzocht werd. Toch is dat niet de zwaarste reden dat Smith niets moest hebben van de Engelse centralisatiepolitiek. De geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk wordt namelijk gekenmerkt door ontevredenheid van alle constituerende landen buiten Engeland tegenover de Engelse Koninklijke familie, de manier waarop ze door de Engelsen behandeld werden behandeld en het feit dat ze liever onafhankelijk wilden zijn. Dit leidde meermaals tot oorlogen, waarbij u nu net zoals ik denkt aan de formidabele film BraveAdam Smith had ook heel wat aan te merken op de heart, maar ook aan een aantal genociden. In de tijd relatie tussen religie en samenleving in het Verenigd van Adam Smith was het er niet veel op gebeterd: Koninkrijk. Hoewel hij niet de uitgesproken filosoof is dertig jaar voor Wealth of Nations was er nog de Jaover de scheiding tussen Kerk en staat - dat zijn ee- kobitische opstand, waarbij vele onschuldige Schotrder John Locke (met zijn A Letter Concerning Tolera- ten door Engelse soldaten vermoord werden en de tion), Spinoza (met zijn Tractatus theologico-politicus), Jakobieten grotendeels een gruweldood kenden.

Gotthold Ephraim Lessing (met zijn Nathan der Weise) en Voltaire (met eigenlijk zijn geheel verzameld werk) Ook ons tijdperk wordt nog steeds gekenmerkt door - zegt hij wel zeer relevante dingen over de geloofsvri- groot ongenoegen bij de andere constituerende jheid en het geloofsextremisme in het toenmalige landen, denk bijvoorbeeld aan Schotland dat nog Verenigd Koninkrijk en Europa. Zo beweerde hij dat er niet zo lang geleden een referendum ten voordele geen vrijheid en democratie kon zijn in het Verenigd van de onafhankelijkheid hield en aan de vele gruKoninkrijk vanwege de grote macht die de adel bezat. weldaden die Groot-Brittannië in de 20e eeuw pleeSmith was er – opnieuw terecht – van overtuigd dat er gde om de Ierse onafhankelijkheidsdrang - die uiteingeen scheiding van Kerk en staat kon zijn in Engeland. delijk de bovenhand kreeg - in de kiem te smoren.

Als je weet dat het hoofd van de Anglicaanse Kerk de Adam Smith was als Schot uiteraard ook één van koning van het Verenigd Koninkrijk is, kun je uiteraard de velen die om die reden Engeland niet mocht. moeilijk spreken van geloofsvrijheid en een scheiding Zoals al gezegd ging hij liever een minder welvarend van Kerk en staat. Op heden heeft Groot-Brittannië - als Schots edelman dienen dan een veel rijker en meer constituerend land - geen echte scheiding van Kerk en vooraanstaand Engelse edelman. Ook onderhield hij staat (België trouwens ook niet), gezien zij vandaag de een grote correspondentie met veel vooraanstaandag het Anglicanisme erkent als de enige staatsgods- de Schotse en Ierse persoonlijkheden zoals Robert dienst. Dit hoewel de facto ook andere religies worden Burns15 en David Hume, die ook allemaal voor onafaangehangen en dit niet strafbaar is. Maar men moet hankelijkheid waren en tegen de vele taksen en rewel in gedachten houden dat in de tijd van Smith wansSchrijver van het bekende gedicht en studenmakelijke daden zoals die van Koning Hendrik VIII een 5 tenlied Auld Lang Syne.

33

gels die Engeland en het koningshuis aan hen oplegden.

Gezien Smith dus zo’n voorstander was van zelfemancipatie, vrijheid, vele vrienden had bij de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijders en een serieuze afkeer had van Engeland, de “slechterik” in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog, valt het enkel en alleen maar te begrijpen dat hij voor een Verenigde Staten van Amerika was.

Comacvoorzitster die beweerde alles van Portugal te kennen omdat ze daar ooit naar op reis was geweest.

Of Smith nu voldoende kennis bezat van Europa of niet, toch moeten we ingaan op de zaken waarvan Adam Smith vond dat deze verantwoordelijk waren voor het gebrek van vrijheid in Europa. Daarbij heeft hij - naar mijn oordeel toch - zeker en vast een punt.

Eén van die vele redenen is het veel te grote belang Adam Smith en Europa dat men in Europa destijds aan godsdienst hechtte.

Allereerst hadden de verschillende godsdiensten veel Zoals reeds meerdere malen gezegd vond Smith dat er te veel macht over de burgers; in die mate dat de in Europa een gebrek aan vrijheid was. De voornaamste burgers niet out of the box durfden denken en ook belemmeringen van vrijheid vond hij - en dat is grotend- niet aan zelfemancipatie - wat voor Smith dan weer eels hetzelfde als bij het Verenigd Koninkrijk dat als voor- zo belangrijk was - durfden doen. Smith vond dat

Gezien Smith dus zo’n voorstander was van zelfemancipatie, vrijheid, vele vrienden had bij de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijders en een serieuze afkeer had van Engeland, de “slechterik” in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog, valt het enkel en alleen maar te begrijpen dat hij voor een Verenigde Staten van Amerika was. beeld werd aangehaald - het godsdienstextremisme, de de verscheidene Europese godsdiensten voor een adel, het feodalisme en de vele oorlogen. Tevens ga ik in groepsdenken zorgden dat het individueel denken dit deel na wat de relatie tussen Adam Smith en Europa en de individuele vrijheid zeer zwaar ondermijnden. was en wat zijn kennis van het toenmalige Europa was.

Godsdienst was destijds zo belangrijk dat staten - zeSmith was een zeer geleerd persoon en zal zonder ker gezien deze door vorsten bestuurd werden - niet twijfel veel over Europa gelezen en gehoord hebben. zonder konden. Nergens in Europa was destijds dus Alweer onderhield hij ook met veel vooraanstaande sprake van een scheiding van Kerk en staat. Staten en belezen Europeanen correspondenties; zoals met voerden zelfs een staatsgodsdienst in, wat heel veel Denis Diderot en Abbé Prevost16. Adam Smith heeft problemen opleverde. Denk maar aan de vele Vlaminechter ook ooit heel Europa doorgereisd, wat velen gen die - toen ze onder Nederlands (oftewel protesechter niet weten. Toen hij de tutor was Henry Scott tants) beleid stonden - in het geheim hun godsdienst reisde hij namelijk samen met zijn leerling heel Europa moesten beoefenen, wat voor hen dan weer gedaan door. Hij had dus buiten een uitgebreide academische werd door de Nederlanders toen zij door de Spankennis ook de nodige praktijkervaring omtrent Europa jaarden werden bezet. De vele godsdienstoorlogen opgedaan. Ik durf mij echter ten zeerste afvragen of je uit de voorgaande eeuwen zullen op hun beurt ook door het feit dat je door een gebied gereisd bent, je geen deugd gedaan hebben aan het beeld van geineens een specialist ter zake wordt. Hi- loofsonverdraagzaamheid dat Smith van Europa had. erbij dwalen mijn gedachten af naar een Nog erger zal Smith de moord, domheid en haat 6

Franse schrijver van onder meer Télémaque.

34

gevonden hebben die voortkwam uit het Europese godsdienstdenken. Daarbij is het misschien goed om een filosoof van de achttiende eeuw boven te halen: Voltaire. Als geen andere schetste hij in zijn werken, zoals Candide ou l’Optimisme, Traité sur la tolérance en le Dictionnaire philosophique, de vele gruwelijkheden die godsdiensten in Europa veroorzaakten. Hij beschrijft in zijn Traité sur la tolérance- en dat schetst perfect de toenmalige situatie in Europa - de gruwelijke executie van Jean Calas uit 1973, die ten onrechte van moord was beschuldigd omdat hij een andere geloofsovertuiging aanhing dan het slachtoffer, zijn zoon Marc-Antoine Calas. In zijn Candide ou l’optimisme schetst hij dan weer hoe dom religie vaak is en hoe godsdienst het logisch denken ondermijnt. Ook haalt hij in zijn Dictionnaire philosophique vele christelijke thema’s aan die hij bekritiseert. Geef toe dat het toenmalige Europese godsbeeld er geen was waar u als overtuigd liberaal en vrijdenker iets mee te maken wilde hebben.

Aan de ontegensprekelijke macht van de vorsten in Europa had Smith ook een broertje dood. Nergens in Europa was er een republiek of echte democratie; en als deze er al was, ging deze meestal feilloos over in een dictatuur of tirannie, denk maar aan hoe makkelijk Napoleon zichzelf toch keizer wist te kronen. Herinner u ook het bekende citaat van Lodewijk XIV: “L’état c’est moi.” Niet de meest individualistisch ingestelde uitspraak, nietwaar? Wat Adam Smith ook ergerlijk vond was dat wanneer Europa, in een tijd die toch al meer verlicht was, telkens ze de kans kregen democratischer te worden, ze dezelfde fout maken. Het Congres van Wenen uit 1815 is hier een goed voorbeeld van: men besliste toen vast te leggen dat de macht van de vorst hem door God was gegeven. Amerika was echter een republiek, waar de president democratisch werd verkozen, waaraan Smith uiteraard zijn voorkeur gaf.

Gezien Wealth of Nations een economisch werk was, gaf Adam Smith inzake Europa het meeste commentaar op het toenmalig feodaal systeem. Mocht u niet weten of vergeten zijn wat feodalisme is, bij deze een korte reminder. Hoewel er strikt gesproken meerdere soorten feodalisme zijn, kunnen we als algemene regel nemen dat feodalisme een leen35

stelsel is waarbij leenmannen een stuk grond pachten van een leenheer en deze daar aanzienlijk voor betalen.

Deze leenmannen waren oftewel onderbetaalde boeren oftewel gewoon slaven. Een feodale maatschappij kent dus geen vrije markt, is geen meritocratie, creëert geen welvaart, staat geen sociale mobiliteit toe en ondermijnt de individuele vrijheid. In zijn Wealth of Nations ziet Smith economische vrijheid als een noodzaak om individuele vrijheid te bekomen. Smith had dus alle redenen om tegen een feodale samenleving te zijn.

Wealth of Nations was niet alleen een pleidooi voor een vrije markt, vrijheid en economische welvaart, maar ook - en misschien zelfs bovenal - was het een pleidooi voor een vredelievende samenleving. Het toenmalige Europa moet bij de pacifist Adam Smith dus niet zo’n happy feelings hebben veroorzaakt. De Europese landen lagen in de 18e eeuw - en ook de eeuwen daarvoor - constant overhoop en vielen elkaar constant aan. Rond de tijd van Wealth of Nations was Europa onder meer verwikkeld in de Vierde Engels-Nederlandse Oorlog en de Beierse Succesieoorlog.

Adam Smith had dus overschot van gelijk toen hij in zijn Wealth of Nations stelde dat Europa te weinig vrijheid bezat. Als men de vergelijking maakt met de Verenigde Staten van Amerika en wat men van die nieuwe samenleving verwachtte, weet men vrij snel waarom Adam Smith Europa minder vrij en conservatiever vond dan Amerika.

Wealth of Anachronism Waar men rekening mee moet houden bij het lezen - en dus ook het interpreteren - van Wealth of Nations, is met

de vele anachronismen17 die men maar al te Hetzelfde geldt voor de vele bedrijven die Smith in zijn vaak over het hoofd durft zien bij dit werk. werk bespreekt. Deze verschillen erg van de hedendaagse bedrijven, en tenzij men een grondige kennis heeft van Misschien is het belangrijkste anachronisme waarvan de bedrijven uit de 18e en 19e eeuw, kan men van de ik melding moet maken wel dat Wealth of Nations niet informatie over die bedrijven ook niet veel opsteken. het begin is van het liberalisme. Mocht het liberalisme al een grondlegger hebben, dan was dat John Locke.

Verder in deze Neohumanisme zegt professor Johan Het grootste anachronisme qua inhoud is ongetwijfeld Braeckman trouwens - en dat ben ik volledig met hem - en daar wees onlangs op een LVSV-activiteit gaspreeens - dat het liberalisme geen beginpunt heeft. Bij ker en economist Michael Byrnes ook op - dat driehet tot stand komen van het liberalisme (en dat geldt kwart van Wealth of Nations handelt over de Amerivoor eender welke andere ideologie) zijn heel veel in- kaanse goudstandaard. De goudstandaard is vandaag vloeden en filosofen van toepassing. Zo heeft Smith de dag verdwenen, al sinds 1971 om precies te zijn. zeker en vast een belangrijke invloed uitgeoefend Dit maakt niet minder dan 3/4 van Wealth of Nations op het hedendaagse liberalisme, maar hetzelfde kan gedateerd en irrelevant, tenzij het een relevante wet gezegd worden over oudheidsfilosofen zoals Epicurus, of theorie omtrent de vrijemarkteconomie bedraagt.

Sokrates en Lucretius en zelfs de Gentse held Jacob van Artevelde - die weigerde aan de economische bep- Tot slot mag men nooit vergeten - en dat is een grote erkingen die Frankrijk Gent tijdens de Honderdjarige ergernis van mezelf - dat Wealth of Nations één van de Oorlog oplegde te gehoorzamen - heeft (zeker in onze eerste economische werken ooit is, en dus verre van contreien) een belangrijke invloed op het (vroeg)lib- accuraat en al zeker geen belichaming van de absolute eralisme uitgeoefend. Ik ontken zeker niet dat Wealth waarheid. De termen economie en kapitalisme komen of Nations een keerpunt is in het liberalisme, maar zelfs helemaal niet voor in Wealth of Nations! Smith hetzelfde kan gezegd worden over onder andere gebruikt in plaats daarvan meestal volgende twee besde Magna Carta en de Sturm und Drangbewegung. chrijvingen: “system of perfect liberty” en “system of natural liberty”. Sociaal-liberalen als Guy Verhofstadt Veel mensen vergeten tijdens het lezen van Wealth en Amartya Sen maken maar al te graag misbruik van of Nations dat Europa destijds een feodale samen- deze onduidelijkheden in het werk van Smith om zo leving was, wat bij het lezen ervan met het oog hun liberaal-socialisme als het ware liberalisme te preop Europa voor enkele misvattingen kan zorgen28. diken. Links-liberalen en sociaal-liberalen misbruiken meestal Wealth of Nations als het gaat over het reguleren van de vrije markt. Adam Smith spreekt in Wealth 7 Taalkundig gezien zijn er meerdere soorten of Nations namelijk één keer pro reguleringen, één keer anachronismen. Allereerst zijn er chronologisch gezien tegen regulering en één keer spreekt hij erover in een twee verschillende anachronisme: namelijk prochro- voetnoot. Adam Smith had dus nog helemaal geen connismen en parachronismen. Deze zijn in dit artikel ech- clusie getrokken of het nu al dan wel of al dan niet goed ter van geen belang. Positioneel gezien kan men ech- was om markten te beginnen regelen en het is dus ook ter spreken van twee andere soorten anachronismen: oftewel dom oftewel met de bedoeling een niet waaranachronismen veroorzaakt door de schrijver (wat bij heidsgetrouw betoog pro regulering te maken als men een economisch werk nogal moeilijk is) en anachro- Smith zijn werk als referentie gebruikt. Meer accurate nismen wegens gebrek aan kennis van de lezer, wat (liberale) werken over reguleringen zijn die van de Oostauteurs eventueel met extra informatie in de tekst of enrijkse School en de School van Chicago en vandaag voetnoten kunnen oplossen. de dag van het Cato Institute en het Mises Institute.

8 Omdat ik hier in de vorige onderdelen naar mijn inzien al genoeg over gesproken heb, zal ik hier niet verder over uitwijden.

36

Ontleding

een vrij en democratisch Europa in de weg stonden. In een liberale wereld zijn alle mensen van nature gelijk, “That is why I believe, certainly now the United en niet al verdeeld in klassen. Een vrije markt kan, net States are free, that Europe needs a democratic zoals vrijheid zelf, niet tot stand komen zonder samenand honest system like the United States of Amer- leving vrijheid van denken en geloofsovertuiging. ica: without royalty, feudalism or faith extremism.” Dat was zoals reeds aangehaald het citaat van Conclusie Adam Smith, tijd dus om daar eens grondig naar te kijken en een grondige analyse van te maken. Adam Smith pleit dus duidelijk niet voor een Verenigde Staten van Europa in zijn Wealth of Nations. Hij Smith zegt dat de Verenigde Staten vrij zijn (“...now the pleit voor meer vrijheid voor de mensen in EuroUnited States are free,...”), hiermee bedoelt hij niet dat pa, wat wij, als echte liberalen, enkel en alleen maar de Verenigde Staten destijds al liberaal waren, maar kunnen begrijpen. Het idee van een Verenigde Statdat de Verenigde Staten een staat was waarin de vrijhe- en van Europa was in zijn tijd niet uitgewerkt noch id van de burger centraal stond en was gegarandeerd, actueel. Wat het liberale standpunt omtrent Europa iets, als u zich de sociaal contracten van John Locke is, is een goede vraag. Bijna geen liberale ideologen en John Stuart Mill nog goed herinnert, noodzake- zijn ooit met het thema van Europa in aanraking gelijk is voor een liberale samenleving, I kid you not. komen, wat op zich al veel over het liberale gehalte van het Europees project zegt. De enige twee ideolHij spreekt over Europa (“...that Europe needs...”), maar ogen die er ietwat mee in “aanraking” zijn gekomen specificeert niet over wat voor een Europa. Daarom zijn Ludwig Mises, die tegen Europa was, en Friedrich kunnen we ervan uitgaan, gezien er nog niet eens con- Hayek, die van mening was dat er wel een Europese cepten bestonden over een Europese Unie of dergeli- Unie moest zijn om een vrije markt te garanderen. jke, dat hij over het geografisch werelddeel Europa spreekt, dat bestuurskundig gezien wel in verschillen- Of een Verenigde Staten van Europa al dan wel of al de staten en landen kon en kan worden opgedeeld. dan niet liberaal is, daar zal ik dus niet verder over uitwijden; deze vraag laat ik liever over aan u, de Verder zegt hij dat Europa een democratisch en ee- lezer zelf. Maar mocht u al dan wel of al dan niet rlijk systeem zou moeten kennen (“...that Europe voor een Verenigde Staten van Europa zijn, gelieve needs a democratic and honest system...”). Zoals in Adam Smith hiervoor dan niet te gebruiken; het het onderdeel Adam Smith en Europa reeds werd schaadt enkel de geloofwaardigheid van uw project. aangetoond was Europa verre van democratisch en meritocratisch. Van een liberale samenleving kan geen sprake zijn als die samenleving geen democratisch systeem kent, mocht u daar ooit aan twijfelen raad ik u aan Karl Popper te lezen. Kenmerkend voor het liberalisme is ook dat het voor een kleine en corruptievrije overheid pleit, wat alweer noodzakelijk is om een open samenleving te veroorzaken.

In het laatste deel van het citaat zegt Smith dat we adel, feodalisme en geloofsextremisme uit Europa zouden moeten verbannen (“...without royalty, feudalism or faith extremism....”).

Hoger werd aangetoond waarom deze drie zaken 37

Marc Peeters Ontkenner van de maanlanding

Column

“Hoe ik geweigerd werd op het LVSV openingsdebat.”

Marc Peeters Marc Peeters, in menig studentenstad bekend omwille van zijn vele uitzonderlijke pamfletten en volgens Knack de nummer één ontkenner van de maanlanding, werd door de UGent op het openingsdebat van LVSV Gent in het UFO de toegang tot het gebouw ontzegd, waardoor hij niet - als symbool voor de vrijheid van meningsuiting - de laatste vraag kon stellen. Wij gaven hem in onze Neohumanisme recht op antwoord.

Vorig jaar voorspelde ik (foutief) dat de US-dollar (en de US-macht in Europa) zou crashen op 25-12-2014, omdat dit samenviel met de 200ste verjaardag v/d “vrede van Gent”, die zorgde voor de volledige onafhankelijkheid v/d US t.o.v. Engeland. Men koos daarbij voor Gent, omdat daar de machtige alleenheerser over Amerika Keizer Karel was geboren in 1500…

Zoals deze (foutieve) voorspelling ook geïnspireerd was door de 25ste verjaardag van de “Val van de Berlijnse Muur” (d.i. SU uit Duitsland), zo ook voorspelde ik (opnieuw, maar nu wel zéér juist) dat de US inderdaad uit Europa zou worden gezet vanaf 4-10-2015, omdat dit samenviel met de 25ste verjaardag van de wedereenmaking van Duitsland…

Immers, zoals Poetin (de belangrijkste Russische KGBman in Oost-Duitsland) samen met de Oost-Duitse Merkel werkte aan het buitenwippen van de SU uit Duitsland en Midden-Europa, zo ook heeft Merkel nu gezegd dat het gedaan moet zijn met “nieuwe Amerikaanse kernwapens in Duitsland”, oorlog in Oekraïne, economische sancties tegen de “Poetin”… en het meewerken aan de

38

“val van Assad van Syrië“, waardoor er nog meer miljoenen vluchtelingen naar Europa zouden komen….

Om die reden heeft Merkel gezegd dat ze “800.000 vluchtelingen” zal binnenlaten (en terugsturen als er vrede is) en dat de vliegtuigacties van Poetin nu moesten beginnen tegen die US-huurlingen, omdat zeer duidelijk is dat de “eerdere US-vliegtuigacties” helemaal niet gericht waren tegen ISIS, El-CIA-da en andere huurlingen…

Om “die reden” wordt het Duitse volk en de Duitse-volkswagengroep (het paradepaardje van Hitler) nu aangepakt door de US op zijn Softwarefraude, terwijl de NSA-software in de Amerikaanse PC /apps-software onbesproken blijft….

Zoals de Tweede Wereldoorlog begon op de 25ste verjaardag van het begin van de Eerste Wereldoorlog (19391914=25), zo ook begon de Vietnamoorlog bij de 25ste verjaardag van het begin van de Tweede Wereldoorlog (1964-1939=25) én zo ook viel de Berlijnse Muur bij de 25ste verjaardag van het begin van de Vietnamoorlog (1989-1964=25)… en zo ook deed ik mijn voorspell-

ing over de verwijdering v/d US uit Europa op 25-12- De gebeurtenissen op 4-10-2015 vallen niet “per 2014...“, omwille van de rekensom “2014-1989=25”.... ongeluk” na de UNO-speech van Poetin, de “grote reclame over een superbloedmaan” en het “zogezeSchijnbaar kwam het niet uit. Niettemin is er een ver- gd vinden van water op de rode planeet, die symschil tussen de “Gregoriaanse” en de “Juliaanse” kalen- bool staat voor de oorlogsgod Mars… m.a.w. “er zit der van “13 dagen”, waardoor de geboorte van New- inderdaad water in het bloed”, maar het is onbruikton samenvalt met het Kerstfeest én 25-12-2014 dus baar drinkwater, omdat er te “veel” pekel bij zit… ook gelijk is aan 7-1-2015, wat dus samenvalt met de Ook onze Belgische Premier deed een speech in de “aanslagen op Charlie Hebdo”, waarna er een “vredes- UNO en gaf extra medailles aan de “drie” mannen die mars” werd georganiseerd waarbij Obama niet aan- “zogezegd een bloedbad hadden vermeden op de Thawezig was, als symbool dat de US niets meer te zoeken lystrein. Eén thalis-man, die afkomstig was van Roseheeft in Europa (zoals ik dus “terecht” had voorspeld)…. burg in Oregon, was echter niet aanwezig. Hij was “normaal” gezien aanwezig geweest bij het schoolAl deze gebeurtenissen werden “in gang gezet” door bloedbad in zijn geboorteplaats. (Allemaal toeval?

“Falseflag-(hoax)-operaties. Op 30-7-1914 beweerde Op dezelfde moment werd er nog een ziekenhuis Duitsland dat de moord in Sarajevo op een Oostenrijkse van artsen-zonder-grenzen door de US aangevallen.)

Prins een échte reden was om België binnen te vallen… Op 1-9-1939 beweerde Hitler dat hij was aangevallen door Zijn naam was Skarlatos. Deze “charlatan“ had uitein(het zwakke) Polen. Op 5-8-1964 beweerde president delijk zijn kat gestuurd naar premier Michel en minister Johnson dat hij was aangevallen door een kleine Com- Reynders, omdat hij moest meedoen met een Amerimunistische Vietnamese boot in de “Golf van Tonkin”… kaans TV-programma van “sterren op de dansvloer”.

Op 9-11-1989 beweerde de Westerse Media dat de Berlijnse Muur toevallig op de dag werd openge- Was dit een vorm van “Dansen op het graf van de broken, terwijl de datum “9-11” al veelvuldig was 10 doden in de UMPQUA-universiteit?”Neen, want gebruikt voor historische gebeurtenissen van Hitler, ook dit was een FALSE-FLAG-HOAX-operatie, zoals Mussolini, Napoleon,.. In Duitsland heeft men die bij Charlie Hebdo, waarbij een moslimpolitieman dag zelfs een speciale naam gegeven : “De dag van zogezegd werd doodgeschoten, terwijl de schuthet Noodlot, Sicksalstag”, omdat het ook samen- ter geen weerslag kreeg van zijn geweer, het hoofd valt met de Kristalnacht van 9-11-1938, de vaan- helemaal niet bewoog bij de kogelimpact en er verdelvlucht van de Duitse Keizer op 9-11-1918,…. volgens niet eens bloed op de grond lag…, hetgeen er ook niet was bij het recente schoolbloedbad....

Bovendien wordt 9/11 in de US ook gebruikt voor “11 september”, wat dan weer werd gebruikt op 9/11/2001, Charlie, Skarlatos. Het is allemaal verwant met nadat vader-Bush het Amerikaanse noodnummer 9-1- charlatan, Charlemagne, Charles-le-roi, Charles 1 had ingevoerd op 9/11/1987, wat een knipoog was Manson en prins Charles die zorgde dat de naar de datum van de Franse Revolutie 1789, waar- naam van zijn vrouw Diana veranderde in “Di”, door de Berlijnse Muur viel in het 200ste jaar na de wat wordt uitgesproken als “to die=sterven”.

Franse Revolutie op 9-11-1989, wat “12 jaar later“ werd gevolgd door de WTC-aanslagen van 9/11/2001, P.S. Ik sluit niet dat men “om al deze redenen” die gebeurde met mede-weten van de US-regering, aan mij verbood om binnen te gaan bij het polidie - na het wegvallen van de communistische vi- tiek LVSV-debat op 30-9-2015, terwijl men tegelijand - “nood“ hadden aan een “nieuwe vijand“… jkertijd het ING-gebouw in Antwerpen liet ontruimen wegens terreurdreiging/TWITTER-grap….

39

1

2

3

5

6

4

7

8 9

10 11

12

Kruiswoordraadsel 1) Liberale filosoof met wie men het bekende interview over de War on Drugs werd opnam.

3) Ideoloog van het sociaal-liberalisme.

4) Franse filosoof.

7) Persoon aan wie onder meer de open brief van Lawrence Vanhove en Arno Morsa gericht was.

2) International Convention Center.

4) StudentencafĂŠ LVSV Gent.

5) Schrijver The Use of Knowledge in Society.

6) Bekend ontkenner van de maanlanding.

7) Liberaal filosoof uit de 19e eeuw.

8) Schrijver van de Wealth of Nations.

10) Numquam soli, semper....

12) Bijnaam van het meisje op de voorpagina.

11) Young European Federalists.

40

Visie

Maatschappelijke optimalisatie Jonathan Peck Webmaster Jonathan Peck heeft het over het welbekende kennissysteem van Friedrich Hayek, door deze neergepend in zijn The Use of Knowledge in Society. Aan de hand van onder meer een aantal wiskundige analyses maakt hij een uitvoerige analyse van deze theorie en komt hij tot een uiterst interessante conclusie.

In zijn welgekend essay The Use of Knowledge in Society argumenteert F. A. Hayek dat een economie niet centraal gepland kan worden. Een centrale organisatie kan volgens Hayek nooit een optimale allocatie van economische goederen bepalen die de welvaart van elk individu in de maatschappij maximaliseert.

Hayek motiveert dit op verschillende manieren: • De benodigde informatie is niet voorhanden.

Om te bepalen welke allocatie van goederen de welvaart zou maximaliseren, moet men de voorkeuren van al de agenten in de economie kennen. Deze informatie verzamelen, is een immens grote opgave.

• De vereiste informatie verandert te snel. Individuele voorkeuren zijn onderhevig aan continue flux, dus zelfs als een centrale planner erin zou slagen alle voorkeursinformatie te verzamelen, dan nog zijn beslissingen hopeloos achter de feiten aan lopen: de voorkeuren zouden immers al veranderd zijn tegen de tijd dat het beleid gevormd is en toegepast wordt.

• De informatie is vaak tegenstrijdig, en het is onduidelijk welke data relevant zal blijken om effectief beleid op te baseren.

41

De kritiek die Hayek uit op centrale planning is tegenwoordig nog altijd actueel, maar stuit vaak op dovemansoren. Ik zal in dit artikel daarom proberen het kennisprobleem zoals Hayek het beschrijft, te versterken: het is mijn mening dat Hayek in zijn artikel eigenlijk niet ver genoeg gaat, en dat men sterkere uitspraken kan doen over de onmogelijkheid van centrale optimalisatie van economische orde.

De centrale planner We geven eerst een beschrijving van wat we kunnen verwachten van de centrale planner. Veel kritieken op de planeconomie baseren zich op vermeende beperkingen die een centrale organisatie zou hebben, bijvoorbeeld door een gebrek aan voldoende geavanceerde technologie, perverse incentives of gewoon incompetentie. In deze tekst ga ik, teneinde mijn argument zo krachtig mogelijk te maken, de centrale planner zo sterk en efficiënt mogelijk maken door volgende aannames: 1.

Tijd en rekenkracht spelen geen rol. De centrale planner kan, gegeven alle benodigde informatie, elk probleem onmiddellijk oplossen door middel van een magische supercomputer.

2.

Er zijn geen perverse incentives. De organisatie Zoek een beleid b zodat f(b) maxibestaat enkel uit mensen die oprecht de welvaart van maal is, en bijgevolg onderhevig aan C. alle individuen in de maatschappij willen optimaliseren.

De verzameling C zelf zal formules bevatten die uit3.

De centrale planner is competent en zal elk drukken dat het beleid aan zekere criteria moet volprobleem dat opgelost kan worden, correct oplossen doen. Zo kan C bijvoorbeeld vergelijkingen bevatten die uitdrukken dat het beleid de wetten van de fysica Deze aannames zijn stuk voor stuk uiteraard belachelijk niet mag overtreden, dat de kost niet hoger mag zijn in de praktijk voor iedereen die een beetje kennis van dan de huidige begroting, etc. Dit wordt in de literatuzaken heeft. Veel mensen hebben echter geen kennis ur constrained optimization genoemd, omdat we een van zaken en dichten (al dan niet onbewust) effectief functie f willen optimaliseren binnen bepaalde bepdergelijke eigenschappen toe aan de overheid, dus we erkingen. Er is een gigantische berg aan onderzoek en zullen werken met deze ideale centrale planner als model. literatuur te vinden over hoe men constrained optimalisatieproblemen moet oplossen, en het is veilig om te Het formeel kennisprobleem zeggen dat het loutere feit dat men met beperkingen werkt, wiskundig gezien geen (onoverkomelijk) probIk ga nu proberen het kennisprobleem een meer for- leem vormt: er bestaan genoeg technieken die over het meel wiskundig karakter te geven. We beelden ons in algemeen de klus wel klaren. We veronderstellen dus dat de centrale planner beschikt over een functie w(i, dat de centrale planner (in overeenstemming met ons b) die, gegeven een individu i uit de samenleving en een optimistische model) perfect in staat is efficiënt combeleid b, een getal als uitvoer produceert dat een maat plexe constrained optimalisatieproblemen op te lossen. is voor de welvaart van dat individu onder beleid b. Als De beperkingen zijn dus niet het meest problematische we het aantal individuen in de maatschappij noteren aan het kennisprobleem. Een grotere zorg is de specimet n, dan kunnen we zo volgende functie definiëren: fieke vorm van de functie f die de totale welvaart voorstelt onder een gegeven beleid: f was gedefinieerd als f(b) = w(1, b) + w(2, b) + … + w(n, b) de som van de welvaart van elk individu onder het gekozen beleid, dus om f te maximaliseren, moet men elke In woorden is f(b) dus simpelweg de som van individuele welvaartsfunctie maximaliseren. Dit is een de welvaart van elk individu in de maatschap- zogenaamd multi-objective optimization probleem: we pij onder beleid b. De taak van de centrale plan- hebben verschillende functies w(1, b), …, w(n, b) die ner is op die manier simpel te formuleren: we allemaal tegelijk willen maximaliseren. Dit is geen probleem in het geval van simpele functies die goed Zoek een beleid b zodat f(b) maximaal is. met elkaar overweg kunnen; het wordt pas problematisch wanneer sommige functies elkaar tegenspreken.

Men kan echter uiteraard niet zomaar elk beleid in de Dit is een heel realistisch scenario: de welvaart van praktijk brengen; talloze extra overwegingen moeten in sommige mensen kan verhoogd worden door maatrerekening gebracht worden. Het kan goed zijn dat een ze- gelen die de welvaart van anderen verlaagt omwille ker beleid b de welvaart maximaliseert, maar dat b niet van conflicterende voorkeuren. Er zal in regel dus geen haalbaar is gegeven de resources en know-how van de beleid bestaan dat iedereen maximaal gelukkig maakt. centrale planner, of misschien overtreedt het zelfs de wetten van de fysica. Er is dus een zekere set C van bep- Het Pareto-front erkingen waaraan het gekozen beleid moet voldoen, zodat het probleem eerder volgende vorm zal hebben: Het optimaliseren van verschillende functies tegelijk is veel minder evident dan het optimaliseren van één enkele functie. Voor onze functie f is het ideale beleid 42

een respectievelijke welvaart oplevert van w(1, b), …, w(n, b); een ander beleid b’ levert w(1, b’), …, w(n, b’) op. Men zegt dat b Pareto-dominant is op b’ als w(i, b) ≥ w(i, b’) voor alle individuen i en w(j, b) > w(j, b’) voor minstens één individu j. Het beleid b is dus Pareto-dominant op b’ als het minstens even goed is als b’ voor elk individu en beter is dan b’ voor minstens één individu.

Een beleid b is Pareto-efficiënt (of Pareto-optimaal) als er geen ander beleid b’ bestaat dat Pareto-dominant is op b. Het is niet moeilijk om in te zien dat Pareto-effiOm dergelijke problemen te kunnen analyseren, ciënte oplossingen over het algemeen niet uniek zijn: hebben we de concepten van Pareto-dominan- zelfs hele simpele problemen kunnen al veel Pareto-eftie en Pareto-efficiëntie nodig. Stel dat een be- ficiënte oplossingen hebben. De verzameling van alle leid b voor onze n individuen in de maatschappij Pareto-efficiënte oplossingen wordt het Pareto-front het beleid waar elke welvaartsfunctie een optimum bereikt, maar in de praktijk bestaat dit beleid met zekerheid niet omdat sommige individuen elkaar zullen tegenspreken in hun voorkeuren. Het is vergelijkbaar met een typische situatie in de winkel: men gaat bijna nooit een product vinden waarvan de kwaliteit hoger is en de prijs lager dan alle concurrenten; prijs en kwaliteit zullen altijd een trade-off eisen, en sommige producten zullen het ene inruilen voor meer van het andere.

43

genoemd, en hier beginnen de problemen voor de centrale planner: zonder extra voorkeursinformatie kan men geen onderscheid maken tussen de verschillende oplossingen op het Pareto-front. Wiskundig gezien is er geen enkele manier om hard te maken dat een bepaalde Pareto-efficiënte oplossing beter is dan een andere Pareto-efficiënte oplossing (althans niet zonder informatie te gebruiken die niet inherent is aan het probleem). Dit kan enkel maar op basis van de subjectieve voorkeuren van de persoon die het optimalisatieprobleem oplost, in dit geval een centrale planner die het kennisprobleem aanpakt.

Deze theorie kan allemaal concreet gemaakt worden met een voorbeeld. Stel dat volgende producten gegeven zijn, samen met een kwalitatieve uitdrukking van hun prijs en kwaliteit:

Product

Prijs

Kwaliteit

1

Hoog

Hoog

2

Hoog

Matig

3

Hoog

4

Matig

Laag Hoog

5

Matig Matig

Matig Laag

Laag Laag

Matig

6 7 8

Laag

Het ideale product heeft een lage prijs en een hoge kwaliteit, maar dat zit niet in het gegeven aanbod. We moeten dus een compromis zoeken tussen prijs en kwaliteit dat zo dicht mogelijk komt bij de ideale situatie. In dit scenario is een product met prijs p en kwaliteit k Pareto-dominant op een product met prijs p’ en kwaliteit k’ als p ≤ p’ en k ≥ k’, met p ≠ p’ of k ≠ k’. Men kan nagaan dat volgende producten Pareto-dominant zijn op elkaar: 44

Product

Pareto-dominant op

1

2,3

2

3

3

Niets

4

1,2,3,5,6

5

2,3,6

6

3

7

2,3,5,6,8

8

3,6

Het Pareto-front wordt gegeven door de producten 4 en 7: er is geen enkel product Pareto-dominant op 4 of op 7. De trade-off is dus tussen een product van matige prijs en hoge kwaliteit, of een product van lage prijs en matige kwaliteit. Als er geen extra voorkeursinformatie gegeven is, dan tellen prijs en kwaliteit beide even zwaar mee en kan er wiskundig gezien geen keuze gemaakt worden tussen product 4 en product 7. Indien prijs belangrijker is dan kwaliteit, kiest men best voor 7; indien kwaliteit belangrijker is dan prijs, kiest men best voor 4. Deze voorkeuren zijn echter subjectief: er is geen enkele “objectieve” wiskundige formule of procedure die kan “bewijzen” dat prijs belangrijker is dan kwaliteit of omgekeerd.

Een centrale planner staat voor een analoog (maar veel ingewikkelder) optimalisatieprobleem: indien men erin slaagt de economische orde in een mooie formule te gieten zodat het hele probleem neerkomt op het optimaliseren van een wiskundige functie, dan botst men nog steeds op een Pareto-front waar de uiteindelijke keuze van optimale oplossing arbitrair is. De implicatie is dat de oplossing van het kennisprobleem zelfs onder ideale omstandigheden inherent subjectief is, en dat leden van de maatschappij het dus om perfect geldige redenen (of althans, even arbitraire redenen) oneens kunnen zijn met het besluit van de planner.

Men zou kunnen argumenteren dat, aangezien de verschillende punten op het Pareto-front wiskundig gezien evenwaardige oplossingen zijn, het niet uitmaakt welke de centrale planner uiteindelijk kiest en het dus ook geen kwaad kan dat diens persoonlijke voorkeuren een rol spelen in deze beslissing. Hier houdt men echter geen rekening met het feit dat de keuze die de planner maakt, effect heeft op de welvaart van de individuen in de maatschappij: als de planner voor Pareto-optimale oplossing A kiest ipv Pareto-optimale oplossing B, dan zullen er mensen zijn die beter af waren in B dan in A en die dus arbitrair gediscrimineerd worden. Omgekeerd zijn sommige mensen beter af in A dan in B, zodat die individuen een voorkeursbehandeling krijgen louter omdat de centrale planner hen liever ziet. Dit komt neer op nepotisme.

Social Choice Theory Een naïeve optimist zou nu kunnen stellen dat een centrale planner het probleem met het Pareto-front kan omzeilen met democratie: men kan gewoon een referendum houden waar de kiezers hun voorkeuren uitdrukken, en de centrale planner selecteert dan een oplossing uit het Pareto-front die het meest overeenstemt met de publieke voorkeur. We komen dan op het domein van de social choice theorie, de wiskundige studie van kiessystemen, waar we opnieuw stuiten op krachtige onmogelijkheidsstellingen.

Veronderstel dat de kiezers hun voorkeuren laten blijken door de verschillende parameters die het Pareto-front bepalen (zoals prijs en kwaliteit uit het voorbeeld), te ordenen van meest belangrijk naar minst belangrijk.

In social choice theorie wordt dit een rank-order voting system genoemd, kiessystemen die voorkeuren aggregeren in de vorm van ordeningen bepaald door de kiezers. Dit type van ordinale kiessystemen wordt gedekt door de stelling van Gibbard-Satterthwaite, die zegt dat één van volgende situaties het geval is voor rank-order voting systems met minstens drie keuzes: 1. er is een dictator (d.i. een enkel individu dat de uitkomst van de stemming bepaalt); 45

2. er is een uitkomst die nooit gekozen kan worden ongeacht hoe men stemt; 3. te

kiezers hebben een incentive om liegen over hun ware voorkeuren.

Dit zijn duidelijk allemaal onwenselijke situaties die de integriteit van het systeem ondermijnen. Nog erger: het maakt zelfs niet uit of we ons beperken tot het kiezen van één winnaar of meerdere winnaars (via, bijvoorbeeld, een soort van coalitie-systeem). In het geval van meerdere winnaars worden analoge resultaten bewezen door de stelling van Duggan-Schwartz.

Rank-order voting systems zijn simpelweg geen goede manier om verkiezingen te organiseren zodra er meer dan twee keuzes gegeven worden aan de kiezers (en in dit geval lijkt het mij zeer plausibel dat kiezers veel meer dan twee opties zouden hebben).

Naast rank-order voting systems kan men ook een cardinaal kiessysteem gebruiken in plaats van een ordinaal. Het meest prominente voorbeeld is range voting, waar kiezers een score geven aan de verschillende opties (bijvoorbeeld een getal van 0 tot 10). De scores steekt men dan in een (gewogen) som, en de optie met de hoogste score wint. Cardinale kiessystemen ontsnappen echter ook niet aan het probleem van tactisch stemmen, en bovendien kan men zich afvragen hoe zinvol het is om mensen te vragen een getal te plakken op hun voorkeuren (onder andere Kenneth Arrow zelf is daar vurig tegenstander van). Een van de redenen is de empirische observatie dat kiezers geneigd zijn scores toe te kennen die aan de uiteinden liggen van het bereik, en bijna nooit waarden in het midden gebruiken. Het grote bezwaar dat Arrow heeft tegen cardinale kiessystemen, is zijn idee dat individuele cardinale nutsfuncties niet commensurabel zijn (het zogeheten “universal domain criterion”): er is geen universele schaal waartegen de scores van verschillende kiezers vergeleken kunnen worden, dus het is betekenisloos om die samen in een som te steken.

We kunnen deze problemen illustreren met een voorbeeld. Stel dat we vijf kiezers hebben: Alice, Bob, Cathy, Eve en Felix. Er zijn drie

opties, en de puntenverdeling (op tien) is als volgt: eender welke echte instantie die zich met economische planning bezighoudt voor voldoende grote samenlevingen. Ik kan daarom met redelijke zekerheid beweren Optie 1 Optie 2 Optie 3 dat de beslissingen van elke centrale planner uiteindelijk arbitrair zijn: ze worden bepaald door de perAlice 1 4 7 soonlijke voorkeuren van de planner zelf. Een centrale planner zal, zelfs met de beste bedoelingen en al de Bob 4 7 9 wil van de wereld, arbitrair sommige mensen benadelen en anderen bevoordelen. Ik denk niet dat er veel Cathy 2 6 10 mensen overtuigd zijn dat dit een optimale situatie is.

De vraag die iedereen zich nu terecht kan stellen, is of Eve 10 0 0 de markt het dan wel beter kan. Alle kritieken die ik 10 0 0 Felix hier gegeven heb, worden immers uiteraard irrelevant als een gedecentraliseerd systeem niet beter kan presScore 5,4 3,4 5,2 teren dan een centrale planner. Met het wiskundig formalisme dat ik geschetst heb in het achterhoofd, is het echter niet moeilijk om in te zien dat een polycentrische De score is eenvoudigweg het gemiddelde van alle aanpak het bijna altijd beter zal doen dan een centrale stemmen die men aan een optie heeft gegeven. Eve planner: in een gedecentraliseerde markt hoeft elk inen Felix zijn tactische stemmers die willen dat Optie 1 dividu slechts één functie te optimaliseren, namelijk wint, dus zij geven die optie een maximale score terwizijn eigen welvaartsfunctie. Elk individu i staat dus voor jl ze de rest nul geven. Het gevolg is dat Optie 3, die zou een (relatief) veel eenvoudiger optimalisatieprobleem: winnen zonder Eve en Felix, nu verslagen wordt door Zoek een b zodat w(i, b) maximaal is, onderhevig aan Optie 1, waar de meerderheid eigenlijk fel tegen is.

C(i).

Conclusie In dit gende

artikel heb claims

ik geprobeerd hard te

om volmaken:

1.

Een centrale planner die de economie volledig wil sturen, staat voor een constrained multi-objective optimalisatieprobleem. Dit probleem zal niet één enkele optimale oplossing hebben, maar een gigantisch Pareto-front aan evenwaardige oplossingen. Men heeft extra voorkeursinformatie nodig om een beslissing te maken.

2.

Een centrale planner kan de voorkeuren van de populatie niet op een betrouwbare manier inzamelen, omdat alle mogelijke kiessystemen gemanipuleerd kunnen worden (vaak zelfs op een eenvoudige manier).

Mijn model van de centrale planner was (al zeg ik het zelf) heel genereus en zeker veel krachtiger dan een dergelijke organisatie in realiteit ooit zou kunnen zijn. Deze claims gaan dus zeker op voor 46

Hier is b geen echt beleid , maar een set keuzes die men moet maken. De verzameling C(i) is hier, analoog aan C, een set beperkingen waaraan b moet voldoen voor individu i. Duidelijk is dat dit probleem hoogstens zo moeilijk is als het probleem van f te optimaliseren, vermits we hier slechts één functie hebben in plaats van n. Uiteraard kan w(i, b) zelf ook bestaan uit diverse functies die simultaan optimaal moeten zijn, maar dan moet een centrale planner die ook sowieso allemaal optimaliseren. Men kan zich ook afvragen hoe C zich verhoudt tot C(i): indien een centrale planner een beleid wil scheppen dat voor iedereen eerlijk en doenbaar is, dan moet C in feite de unie zijn van alle sets van beperkingen C(1), C(2), …, C(n) om met de beperkingen van elk individu in de samenleving rekening te houden, plus een set beperkingen die specifiek zijn voor de centrale planner. De set C(i) zal dus altijd kleiner zijn dan C in het geval van onze ideale planner; in de praktijk is het maar de vraag in welke mate een centrale planner al die beperkingen kan verwerken in zijn analyse.

Interview

Johan Braeckman Het LVSV is altijd een vereniging geweest die zich bezighield met een filosofisch onderbouwd liberalisme en het verder filosofisch onderbouwen van het liberalisme. Daarom dat het uiteraard niet meer dan interessant is om eens met een filosoof pur sang te spreken. Wij interviewden voor u niemand minder dan Johan Braeckman, Professor in de Wijsbegeerte en columnist bij vrt, over de filosofische aspecten van het liberalisme.

Liberalisme, individualisme en kapitalisme Hoe zou u het liberalisme aan uw studenten uitleggen?

de idee van vrijheid; dat vrijheid zo ver gaat tot op het moment dat je een ander zijn vrijheid schaadt.

En naar welke filosofen zou u in uw uitleg verwijzen?

Het liberalisme heeft heel veel filosofen waarnaar men Wel, ik zou allereerst het onderscheid maken tus- kan verwijzen. Eigenlijk zou men zelfs al filosofen uit sen de verschillende soorten liberalisme; het econo- het Oude Griekenland kunnen aanhalen. Maar ik zou misch liberalisme, politiek liberalisme en filosofisch zeker verwijzen naar het humanisme, waarbij ik zeker liberalisme. Wat het economisch liberalisme bet- Pico della Mirandola zou aanhalen. Van het humanreft zou ik uiteraard verwijzen naar Adam Smith en isme zou ik dan naar de verlichting gaan, een periode zijn Wealth of Nations met de concepten vrije markt die bekend staat om haar vele filosofen. In die veren de onzichtbare hand. Daarbij uiteraard ook het lichting zijn er zeer veer filosofen die een belangrijke idee dat overheidsingrepen slecht zijn en uiteraard invloed hebben gehad, zoals bijvoorbeeld Diderot en wat meer de kapitalistische kant van het liberalisme. d’Alembert met hun encyclopedie, maar wie ik onder andere zeker zou aanhalen zijn Rousseau, Spinoza In politiek liberalisme zie ik zelf - en dat zou ik zo ook en Voltaire. Dan komt je in de achttiende eeuw aan uitleggen - meer het dagdagelijks liberalisme: het lib- in een periode dat de liberale gedachte al wat meer eralisme dat we in de parlementen en gemeentera- uitgewerkt is en uitgewerkt wordt, daar zou ik zeker den waarnemen. Wat deze vorm van liberalisme ook verwijzen naar David Hume en John Locke, maar ook meer een liberalisme maakt dat gericht is op besturen naar Immanuel Kant, die zeer katholiek was maar ook en dus iets verder staat van het filosofisch liberalisme. veel liberale dingen heeft gezegd. In de negentiende eeuw heb je dan onder meer Stuart Mill en in die Het filosofisch liberalisme is dan uiteraard het lib- twintigste eeuw heb je dan de verschillende scholen eralisme dat meer de nadruk legt op de filosofische zoals de School van Chicago en nog steeds zeer filokant van het liberalisme; het individualisme en sofische denkers zoals bijvoorbeeld Robert Nozick. het kapitalisme. Ook een iets meer geschiedkundig liberalisme, met de verlichting en het humanisme bijvoorbeeld, en ook meer met de nadruk op 47

Ziet u zelf in de geschiedenis een beginpunt voor het liberalisme?

Een echt beginpunt voor het liberalisme zie ik zelf niet. Een ideologie ontstaat natuurlijk ook niet van de ene dag op de anderen; daar komen veel invloeden en veel denkers bij kijken. Wel ben ik van mening dat er in de geschiedenis een heel aantal kantelmomenten voor het liberalisme zijn geweest, die je ook duidelijk kan afbakenen; zoals bijvoorbeeld de Magna Charta of zoals de verlichting.

Veel filosofen zijn van mening dat de natuurfilosofen - zoals Epicurus en Lucretius - een belangrijke invloed hadden op het liberalisme, deelt u hun mening?

Inderdaad, In werk van Epicurus en zeker bij Lucretius komen heel wat liberale ideeĂŤn al

48

voor. Beiden waren van mening dat er wel nog goden waren, maar dat deze geen inmenging hadden met de mens zijn gewoon leven en dat de mens ook niet meer van de goden afhankelijk was. Als jij getroffen werd door een overstroming was dat omdat een rivier overliep, en niet omdat de goden kwaad op jou waren.

Bij Epicurus vertaalt dat idee zich uiteraard in wat wij vandaag kennen als het epicurisme. Een epicurist is eigenlijk een gelukzoeker, iemand die hard werkt en zijn best doet om het geluk te vinden en zich daarbij niet al te veel aantrekt van hoe anderen zich gedragen of wat ze over hem zeggen, een beeld dat wel wat weg heeft van het liberaal mensbeeld.

Lucretius kunnen we tijdkundig gezien niet meer een

natuurfilosoof noemen, maar hij schreef wel De Rerum Natura, waarin hij veel ideeën van de natuurfilosofen overneemt. Vooral Epicurus vindt bij Lucretius grote navolging. Ook de relatie tussen de goden en de mensen was bij Lucretius belangrijk; Lucretius ging ervan uit dat er wel goden waren, maar hij geloofde niet dat deze interactie hadden met de mensen en dat de mens dus min of meer vrij was zelf beslissingen te nemen. In het humanisme herontdekt men Lucretius dan, na in de Middeleeuwen haast enkel Plato en Aristoteles gelezen en (mis)geïnterpreteerd te hebben, wat het belang van Lucretius in de filosofie eigenlijk enkel vergroot.

verlichting, zoals bijvoorbeeld de patristiek en de scholastiek, waar in een streng christelijk kader gedacht werd en amper nieuwe ideeën naar boven kwamen.

Wat is eigenlijk het verschil tussen het humanisme en de verlichting?

Goede vraag. Het humanisme kwam voor de Verlichting en is ook meer de herontdekking van teksten zoals die van Lucretius - dan echt nieuwe filosofieën en ideeën. Het humanisme focust ook meer op de wetenschap - die in de middeleeuwen haast volledig stil lag - dan de verlichting, denk maar aan de werken van André Vesalius omtrent anatomie en hetgeen Copernicus

Om een zo correct mogelijke definitie van het liberalisme te geven, zou ik allereerst beginnen met een onderscheid te maken in de verschillende benaderingen van het liberalisme: met name het economisch liberalisme, het politiek liberalisme en het filosofische liberalisme.

De verlichting

schreef betreffende de sterrenkunde. Het element van God blijft ook zeer belangrijk en in de kunst kan Uit de verlichting kwam niet alleen het liberalisme je dit misschien het beste terugvinden. Een goed voort, maar ook andere ideologieën zoals het social- voorbeeld uit onze streken is bijvoorbeeld de schilisme en het anarchisme, hoe komt dat? der Jan Van Eyck; enerzijds schildert hij het Arnolfini Het lijkt mijzelf niet meer dan logisch dat in een tijd portret, dat het leven van gewone mensen afbeeldt waarin mensen meer nadenken over zaken, meer lezen, en anderzijds schildert hij - samen met zijn bromeer met wetenschap in aanraking komen en waarin er - het Lam Gods, waarin God zeer centraal staat. er ook meer ideeën zijn, dat er dan uiteraard ook een aantal verschillende ideeën zijn. Zo zie je bijvoorbeeld Hoewel de verlichting meer op pure filosofie gefodat er naast mensen die in minder staat de oplossing cust is dan het humanisme - wat ondermeer blijkt van ongelijkheid en armoede zien anderen juist denk- uit de honderden filosofen uit die tijd - zijn het ook en dat meer staat de oplossing is terwijl nog anderen eerder verschillende soorten filosofieën. Zo handejuist helemaal geen staat willen. Dan heb je natuurlijk len de teksten uit het humanisme meer rond God ook nog de mensen die wat conservatiever waren en en filosoferen zij iets meer rond het godsbeeld zich tegen die ideeën verzetten en ook vonden dat er zoals Pico della Mirandola bijvoorbeeld doet - terte veel verandering was, zoals bijvoorbeeld de conser- wijl de verlichting al meer politiek-filosofische en vatief Edmund Burke. Het was ook typisch - en dat zal ethisch-filosofische teksten zijn, wat uiteraard leidt mede tot de vele verschillende denkbeelden hebben tot de eerste ideologieën zoals reeds besproken. geleid - dat er in de eeuwen van de verlichting meer en meer out of the box gedacht werd. Wat ook logisch is als je gaat kijken naar de filosofie in de eeuwen voor de

49

het middeleeuws denken. Hij geeft inderdaad veel kritiek op de Kerk in zijn La Divina Commedia; veel pausen en bisschoppen bevinden zich bijvoorbeeld in de hel, maar zijn kritiek op hen is dat zij niet zuiver van geloof zijn, wat wijst op christelijke waarden en geen humanistische waarden, die meer een godsbeeld uitstralen van een god die niet interpelleert met de mens en die ook wel tolerant is. Übermensch en üntermensch Popper geeft in zijn Open Society and its Enemies commentaar op enerzijds Hegel, Plato en Marx en anderzijds op utopieën en ziet daarin de oorzaak voor de twee wereldoorlogen die de 20e eeuw de bloederigste eeuw ooit maken. Geeft u hem gelijk?

Ik zou allereerst de notie willen maken dat de 20e eeuw niet de bloederigste eeuw ooit was, ik denk dat velen van ons dat denken omdat we daar zelf zo dicht bij staan.

Het was zeker één van de meer bloederige eeuwen, en zonder die twee wereldoorlogen zou het natuurlijk veel beter zijn geweest, maar als we naar de 14e eeuw gaan kijken zien we dat die veel bloediger was dan de afgelopen eeuw. Wat Popper betreft heeft hij zeker en vast een belangrijk werk geschreven, maar toch zou ik bij zijn werk een opmerkVele letterkundigen zien de schrijvers uit de Herfstij ing omtrent geschiedenis willen geven die Popper eider Middeleeuwen zoals Petrarca en Dante al als genlijk zelf in zijn ander bekend werk, The Poverty of voorlopers van het humanisme, vindt u dat als fi- Historicism, ook geeft. Namelijk dat de geschiedenis, losoof een terechte conclusie? en zeker als we over “wat als”-scenario’s en het zoeken Het is zeker zo dat een aantal laatmiddeleeuwse schri- van oorzaken bezig zijn, teveel op toevalligheden bejver een belangrijke invloed hebben uitgeoefend op rust. Als Adolf Hitler bijvoorbeeld toegelaten was gehet humanisme. Petrarca is daar zeker één van; in zijn weest aan de muziekschool van Wenen, was er waarIl Canzoniere geeft hij zeer veel maatschappijkritiek en schijnlijk ook geen Tweede Wereldoorlog geweest. ook een aantal van zijn andere werken bevatten onder- Wat Popper zegt omtrent enerzijds Marx, Hegel en Plaliggende kritiek. Dante zie ik echter niet als een voor- to en anderzijds op utopieën hangt ook nauw samen, loper van het humanisme, toch zeker wat betreft de gezien bijvoorbeeld Marx de utopie van “de macht aan thema’s van zijn werken en de boodschap die erachter het proletariaat” voorstond. In zijn idee over utopieën zit. Dante is op literair vlak het culminatiepunt van de geef ik hem zeker gelijk, een utopie kan onmogelijk middeleeuwen, maar zijn denken is wel stramien aan voor iedereen perfect zijn en onmogelijk in het voordeel van iedereen. Ik snap ook wel dat hij utopieën 50

als een oorzaak van bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog ziet gezien de Nazi’s de utopie van das Tritte Reich voorstonden.

Ikzelf zou de übermensch zoals Nietzsche die beschrijft omschrijven als een persoon die - en dat ligt wat in het verlengde van het epicurisme - zijn persoonlijk geluk nastreeft en zich niet snel zal laten tegenhouden door Ziet u een verband tussen de übermensch die Ni- wat anderen van hem zeggen of wat anderen doen en etszche beschrijft en het liberaal mensbeeld? die ook niet iemand of iets (bijvoorbeeld een staat) Goh, het is misschien goed om eerst eens vast te nodig heeft om te zeggen wat hij moet doen. Ook een leggen wat die übermensch exact is, gezien die beetje een doe-het-zelver die geen hulp of steun van bij ons - mede door die Twee Wereldoorlog - no- anderen nodig heeft om te bereiken wat hij wil bereikgal een uiterst negatieve connotatie heeft. In het en. Die definitie heeft inderdaad heel wat gemeen met Engels wordt übermensch bijvoorbeeld vertaalt het liberalisme en het liberaal mensbeeld, maar toch als supermen, wat het begrip natuurlijk zeer sur- zou ik Nietzsche nu niet direct lezen met het oog uit reëel en haast als science-fiction doet klinken. zijn werk liberale ideeën of liberale invloeden te halen.

51