BOHATEROWIE KRÓLÓW PRZEKLĘTYCH
NOTY BIOGRAFICZNE
W notach władcy wymienieni są pod imieniem, pod którym sprawowali rządy. Inne osoby pod nazwiskiem lub nazwą głównego lenna. W notach nie zostały wymienione niektóre postacie drugoplanowe pojawiające się jedynie w epizodach oraz takie, o których w źródłach historycznych jest tylko wzmianka, i właśnie to konkretne wydarzenie zostało opisane w powieści. Agnieszka Francuska (1260–19 grudnia 1325) – księżna. Najmłodsza z jedenaściorga dzieci Ludwika Świętego. Od 1273 żona Roberta II, księcia Burgundii. Matka książąt Burgundii Hugona V i Eudoksjusza IV, Małgorzaty, żony Ludwika Kłótliwego, króla Nawarry, później Francji, i Joanny, zwanej Kulawą, żony Filipa VI Walezjusza. Amadeusz V Sabaudzki, zwany Wielkim (4 września 1249–16 października 1323) – hrabia. Drugi syn Tomasza II Sabaudzkiego, hrabiego Maurienne (zm. 1259), i jego drugiej żony Beatrycze Fieschi. Rządził Sabaudią od 1283, po śmierci stryja Filipa. Poślubił Sybillę de Baugé, która zmarła w 1294, następnie w 1297 wziął za żonę Marię Brabancką. Andronik II Paleolog (25 marca 1259–13 lutego 1332) – cesarz bizantyjski. Koronowany w 1282 [koronowany na współcesarza u boku ojca w 1272, od 1282 panował samodzielnie – przyp. tłum.]. W 1328 został zmuszony do abdykacji przez swojego wnuka Andronika III. Artois Mahaut d’ (1268–27 listopada 1329) – hrabina Burgundii i Artois. Córka Roberta II Szlachetnego, hrabiego Artois. W 1291 została zaślubiona hrabiemu-palatynowi Ottonowi IV Burgundzkiemu (zm. 1303). Od 1309 na mocy królewskiego wyroku była parem Artois. Swoje dwie córki wydała za przyszłych królów Francji: Joannę Burgundzką za Filipa V Wysokiego, Blankę Burgundzką za Karola IV Pięknego.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 693
2015-04-30 00:00:14
Artois Robert III d’ (1287–1342) – syn Filipa d’Artois i wnuk Roberta II Szlachetnego, hrabiego Artois. Od 1309 hrabia Beaumont-le-Roger i pan na Conches. W 1318 poślubił Joannę Walezjusz, córkę Karola Walezjusza i Katarzyny de Courtenay. Od 1328 par królestwa przez nadanie mu hrabstwa Beaumont-le-Roger. W 1332 został wygnany z Francji i schronił się na dworze króla Anglii Edwarda III. Został śmiertelnie ranny podczas oblężenia zamku Vannes. Pochowano go w londyńskiej katedrze św. Pawła. Asnières Jan d’ – adwokat paryskiego Parlamentu. Wygłosił akt oskarżenia przeciwko Enguerrandowi de Marigny’emu. Auch lub Aux Arnold d’ (ok. 1260 –1321) – biskup Poitiers od 1306. W 1312 mianowany kardynałem-biskupem Albano przez papieża Klemensa V. W 1313 legat papieski w Paryżu. Do 1319 kamerling papieski. Zmarł w Awinionie. Aunay Filip d’ (ok. 1290–19 kwietnia 1314) – syn Gautiera d’Aunaya, pana na Moucy-le-Neuf, Mesnil i Grand Moulin. Giermek hrabiego Karola Walezjusza. Kochanek Małgorzaty Burgundzkiej, żony Ludwika Kłótliwego, króla Nawarry, później Francji. Stracony wraz z bratem w Pontoise. Aunay Gautier d’ (ok. 1288 –19 kwietnia 1314) – starszy brat Filipa d’Aunaya. Starszy giermek Filipa, hrabiego Poitiers, drugiego syna Filipa Pięknego. Poślubił Agnieszkę de Montmorency. Skazany za cudzołóstwo z Blanką Burgundzką („skandal wieży Nesle”), został stracony w Pontoise. Auxois Jan d’ (?–1358) – biskup Troyes, później biskup Auxerre w latach 1353–1358. Baglioni Guccio (ok. 1295–1340) – sieneński bankier spokrewniony z rodziną Tolomei. Od 1315 kierował kantorem kompanii Tolomeich w Neauphle-le-Vieux. W tajemnicy poślubił Marię de Cressay, z którą miał syna Giannina (ur. 1316), zamienionego w kołysce z Janem I Pogrobowcem. Zmarł w Kampanii. Bar Edward I de (1295–listopad 1336) – hrabia. Syn Henryka III, hrabiego Bar (zm. 1302). W 1310 poślubił Marię Burgundzką, siostrę Małgorzaty. Szwagier Ludwika X, Eudoksjusza Burgundzkiego i Filipa Walezjusza. Barbette Etienne (ok. 1250–19 grudnia 1321) – mieszczanin pochodzący z jednej z najstarszych rodzin paryskich patrycjuszy. Dróżnik paryski (1275), ławnik (1296), przewodniczący gildii kupców (1296 i 1314), szef mennicy paryskiej i skarbnik króla. Jego siedzibę, dworek Barbette, splądrowano podczas zamieszek w 1306. Beatrycze Węgierska (1290–1354) – córka Karola Martela Andegaweńskiego, siostra Karola I Roberta, króla Węgier, i Klemencji, królowej Francji. Poślubiła delfina Viennois Jana II de La Tour du Pin. Matka Guigues’a VIII i Humberta II, ostatnich delfinów z rodu de Viennois.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 694
2015-04-30 00:00:14
Bersumée Robert – dowódca twierdzy Château-Gaillard, pierwszy strażnik Małgorzaty Burgundzkiej i Blanki Burgundzkiej. Po 1316 zastąpił go Jan de Croisy, a następnie Andrzej Thiart. Blanka Burgundzka (1296–29 kwietnia 1326) – młodsza córka Ottona IV, hrabiego-palatyna Burgundii, i Mahaut d’Artois. W 1307 wydana za mąż za Karola Francuskiego, trzeciego syna Filipa Pięknego. W 1314 skazana za cudzołóstwo. Wraz z Małgorzatą Burgundzką została osadzona w twierdzy Château-Gaillard, potem w zamku Gournay koło Coutances. Po unieważnieniu jej małżeństwa w 1322 złożyła śluby zakonne w opactwie Maubuisson. Boccaccio di Chellino – bankier florencki, przedstawiciel kompanii Bardich. Z kochanką Francuzką miał nieślubnego syna (ur. 1313), wybitnego pisarza Giovanniego Boccaccia, autora zbioru Dekameron. Bonifacy VIII, właściwie Benedetto Gaëtani (ok. 1235–11 października 1303) – papież. Najpierw kanonik w Todi, adwokat przy konsystorzu i notariusz apostolski. W 1281 mianowany kardynałem. 24 grudnia 1294 został wybrany na papieża po abdykacji Celestyna V. Padł ofiarą „zamachu” w Anagni i zmarł miesiąc później w Rzymie. Bourdenai Michał de – legista i doradca Filipa Pięknego. Za panowania Ludwika X został uwięziony, a jego dobra skonfiskowano. Po wstąpieniu na tron Filipa V zrehabilitowano go i odzyskał majątek. Bouville Hugo III de (1275–1331) – hrabia. Syn Hugona II de Bouville’a i Marii de Chambly. Szambelan Filipa Pięknego. W 1283 poślubił Małgorzatę des Barres, z którą miał syna Karola – szambelana Karola V i gubernatora Delfinatu. Briançon Gotfryd de – doradca Filipa Pięknego i jeden z jego skarbników. Uwięziony razem z de Marignym za panowania Ludwika X, zrehabilitowany przez jego następcę Filipa V. Caumont de – członek ligi senioralnej z hrabstwa Artois, występujący przeciw hrabinie Mahaut. Chambly Egidiusz, zwany także Egidiuszem z Pontoise (?–styczeń 1326) – pięćdziesiąty z kolei opat Saint-Denis. Charnay Gotfryd de (ok. 1251–18 marca 1314) – prowincjał Normandii w zakonie templariuszy. Aresztowany 13 października 1307, został skazany i spalony na stosie w Paryżu. Châtillon Gaucher V de (ok. 1250–1329) – hrabia Porcien. Konetabl Szampanii (1284), a następnie Francji po bitwie pod Courtrai (1302). Syn Gauchera IV i Izabelli Villehardouin, zwanej Izabellą z Lizines. Odniósł zwycięstwo pod Mons-en-Pévèle. W 1307 kazał koronować Ludwika Kłótliwego na króla Nawarry w Pampelunie. Był kolejno wykonawcą testamentu Ludwika X, Filipa V i Karola IV. Brał udział w bitwie pod Cassel w 1328. Zmarł rok
Druon_Krolowie_przekleci.indd 695
2015-04-30 00:00:14
później. Był konetablem Francji pod rządami pięciu królów. Poślubił Izabellę de Dreux, następnie Melizandę de Vergy, potem Izabelę de Rumigny. Châtillon Gwidon IV de (ok. 1254–6 kwietnia 1317) – hrabia Saint-Pol. Drugi syn Gwidona III i Mahaut Brabanckiej, wdowy po Robercie I d’Artois. Od 1296 do śmierci sprawował funkcję wielkiego podczaszego. W 1292 poślubił Marię z Bretanii, córkę księcia Bretanii Jana II i Beatrycze Angielskiej. Miał z nią pięcioro dzieci. Najstarsza z jego córek, Mahaut, była trzecią żoną Karola Walezjusza. Châtillon-Saint-Pol Mahaut de (1293–3 października 1358) – hrabina Walezjusz. Córka Gwidona V de Châtillona. Trzecia żona Karola Walezjusza. Colonna Jakub (ok. 1250–14 sierpnia 1318) – członek słynnego rzymskiego rodu Colonna. Mianowany kardynałem w 1278 przez Mikołaja III. Główny doradca Kurii Rzymskiej za pontyfikatu Mikołaja IV. Ekskomunikowany przez Bonifacego VIII w 1297, został przywrócony do godności kardynała w 1306. Colonna Piotr (1260–1326) – bratanek kardynała Jakuba Colonny. W 1288 mianowany kardynałem przez Mikołaja IV. W 1297 ekskomunikowany przez Bonifacego VIII, w 1306 przywrócony do godności kardynała. Colonna Sciarra (1270–1329) – bratanek kardynała Jakuba Colonny, rycerz, jeden z wodzów stronnictwa gibelinów. Wróg papieża Bonifacego VIII, którego spoliczkował podczas „zamachu” w Anagni. Conflans Hugo de – marszałek Szampanii, 15 maja 1316 mianowany przez Ludwika X gubernatorem hrabstwa Artois. Convers Filip le – kanonik przy katedrze Notre Dame w Paryżu. Członek Rady Filipa V podczas całego jego panowania. Cornillot – żandarm hrabiny Mahaut d’Artois. 27 września 1315 zatrzymany w towarzystwie Denisa d’Hirsona przez „sojuszników” z Artois, stracony tego samego dnia. Cressay Eliabel de – kasztelanowa na Cressay koło Neauphle-le-Vieux, w okręgu Montfort-l’Amaury. Wdowa po rycerzu Janie de Cressayu. Matka Jana, Piotra i Marii de Cressayów. Cressay Jan de i Cressay Piotr de – synowie Eliabel de Cressay. Obaj zostali pasowani na rycerzy przez Filipa VI po bitwie pod Crécy w 1346. Cressay Maria de (ok. 1298–1345) – córka damy Eliabel i rycerza Jana de Cressaya. W 1316 potajemnie poślubiła Guccia Baglioniego. Urodziła dziecko zamienione w kołysce z Janem I Pogrobowcem, którego była mamką. Została pochowana w klasztorze Augustianów niedaleko Cressay. Despenser Eleonora le, z domu de Clare (3 października 1292–30 czerwca 1337) – córka hrabiego Gloucester i siostrzenica Edwarda II. Żona Hugona le Despensera Młodszego, któremu urodziła czterech synów.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 696
2015-04-30 00:00:14
Despenser Hugo le, zwany Młodszym (ok. 1286–24 listopada 1326) – syn Hugona le Despensera Starszego. Pasowany na rycerza w 1306. Począwszy od 1312 faworyt i od 1318 szambelan króla Edwarda II. Około 1309 poślubił Eleonorę de Clare, córkę hrabiego Gloucester. Popełnione przez niego nadużycia doprowadziły do buntu możnowładców w 1326. Został powieszony w Hereford. Despenser Hugo le, zwany Starszym (1 marca 1261–27 października 1326) – syn Hugona le Despensera, barona Despenser. Wielki sędzia Królestwa Anglii. Baron, członek parlamentu w 1295. Od 1312 główny doradca króla Edwarda II. Hrabia Winchester. Odsunięty od władzy w wyniku buntu możnych w 1326. Został powieszony w Bristolu. Dubois Wilhelm – legista i skarbnik Filipa Pięknego. Uwięziony za panowania Ludwika X, zrehabilitowany przez Filipa V. Duèze Jakub patrz Jan XXII Edward II Plantagenet (25 kwietnia 1284–21 września 1327) – król Anglii. Urodzony w Caernarvon, syn Edwarda I i Eleonory Kastylijskiej. Jako pierwszy książę angielski uzyskał tytuł księcia Walii. Od 1306 książę Akwitanii i hrabia Ponthieu. Pasowany na rycerza w Westminsterze w 1306. Koronowany na króla Anglii w 1307. 22 stycznia 1308 w Boulogne-sur-Mer poślubił Izabelę Francuską, córkę Filipa IV Pięknego. 25 lutego 1308 koronowany w Westminsterze, w 1326 zdetronizowany w wyniku buntu możnych, na którego czele stanęła jego żona. Został uwięziony i zamordowany w zamku Berkeley. Edward, następca tronu angielskiego, potem Edward III Plantagenet (13 listopada 1312–21 czerwca 1377) – król Anglii. Syn Edwarda II. Książę Akwitanii i hrabia Ponthieu. W styczniu 1327, po abdykacji ojca, ogłoszony królem Anglii. W 1328 poślubił Filipę de Hainaut, córkę Wilhelma de Hainauta i Joanny Walezjusz. Jego pretensje do tronu francuskiego były przyczyną wybuchu wojny stuletniej. Eudelina (ok. 1305–1380) – nieślubna córka Ludwika X. Zakonnica w klasztorze na przedmieściach Saint-Marcel, następnie przełożona klasztoru klarysek. Eudoksjusz IV Burgundzki (1295–3 kwietnia 1349) – książę. Syn Roberta II, księcia Burgundii, i Agnieszki Francuskiej, córki Ludwika Świętego. W maju 1315 objął rządy nad księstwem po śmierci brata Hugona V. Brat Małgorzaty, żony Ludwika Kłótliwego, Joanny, żony Filipa Walezjusza, przyszłego króla Filipa VI, Marii, żony hrabiego Bar, i Blanki, żony hrabiego Edwarda Sabaudzkiego. 18 czerwca 1318 poślubił Joannę (zm. 1347), najstarszą córkę Filipa V. Ewrard – dawny templariusz, kancelista w Bar-sur-Aube. W 1316 razem z kardynałem Gaëtanim zamieszany w sprawę rzucenia uroku na króla Francji.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 697
2015-04-30 00:00:14
Fériennes Izabela de (?–1317) – czarownica. Złożyła zeznania obciążające Mahaut d’Artois podczas procesu wytoczonego po śmierci Ludwika X. Po ułaskawieniu Mahaut 9 października 1317 została spalona na stosie razem ze swoim synem. Fiennes Jan de – baron Ringry, pan na Ruminghen, kasztelan Bourbourg. Wybrany na przywódcę buntu szlacheckiego w Artois, poddał się jako jeden z ostatnich w 1320. Poślubił Izabelę, szóstą córkę Gwidona de Dampierre’a, hrabiego Flandrii, z którą miał syna Roberta, od 1356 konetabla Francji. Filip III, zwany Śmiałym (3 kwietnia 1245 –5 października 1285) – król Francji. Syn Ludwika Świętego i Małgorzaty Prowansalskiej. Poślubił Izabelę Aragońską w 1262. Ojciec Filipa IV Pięknego i hrabiego Karola Walezjusza. Towarzyszył ojcu podczas ósmej wyprawy krzyżowej i w 1270 został ogłoszony królem Tunisu. Owdowiał w 1271 i ożenił się powtórnie z Marią Brabancką, z którą miał syna Ludwika, hrabiego Évreux. Zmarł w Perpignan po powrocie z wyprawy, którą podjął, aby bronić prawa drugiego syna do tronu Aragonii. Filip IV, zwany Pięknym (1268–29 listopada 1314) – król Francji i Nawarry. Urodzony w Fontainebleau. Syn Filipa III Śmiałego i Izabeli Aragońskiej. W 1284 poślubił Joannę I, królową Nawarry. Ojciec królów Ludwika X, Filipa V, Karola IV oraz Izabeli Francuskiej, królowej Anglii. Ogłoszony królem w Perpignan w 1285, został koronowany w Reims 6 lutego 1286. Zmarł w Fontainebleau, został pochowany w opactwie Saint-Denis. Filip, hrabia Poitiers, później Filip V, zwany Wysokim (17 listopada 1293–3 stycznia 1322) – król Francji i Nawarry. Syn Filipa IV Pięknego i Joanny I z Nawarry. Brat królów Ludwika X i Karola IV oraz Izabeli Francuskiej, królowej Anglii. Od 1307 – przez małżeństwo z Joanną Burgundzką – hrabia-palatyn Burgundii, pan na Salins. Od 1311 hrabia-apanażysta Poitiers. Od 1315 par Francji. Po śmierci Ludwika X regent Francji, następnie po śmierci swojego bratanka, Jana I Pogrobowca, król Francji – od listopada 1316. Zmarł w Longchamp, nie zostawiając męskiego potomka. Pochowany w opactwie Saint-Denis. Filip, hrabia Walezjusz, później Filip VI (1293–22 sierpnia 1350) – król Francji. Najstarszy syn Karola Walezjusza i jego pierwszej żony Małgorzaty Andegaweńskiej. Bratanek Filipa IV Pięknego i brat stryjeczny królów Ludwika X, Filipa V i Karola IV. Po śmierci Karola IV Pięknego aż do narodzin jego córki (kwiecień 1328) regent Francji. Koronowany w Reims 29 maja 1328. Objęcie tronu przez Filipa Walezjusza spotkało się ze sprzeciwem Anglii i było przyczyną wybuchu wojny stuletniej. W 1313 poślubił siostrę Małgorzaty Joannę Burgundzką, zwaną Kulawą, która zmarła w 1348, a w 1349 Blankę z Nawarry, wnuczkę Ludwika X i Małgorzaty Burgundzkiej.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 698
2015-04-30 00:00:14
Flotte Wilhelm (ok. 1280–po 1366) – pan na Revel i Escot. Syn Piotra Flotte’a, kanclerza Francji zabitego pod Courtrai. Forez Jan I d’Albon (ok. 1267–1334) – hrabia. Ambasador Filipa Pięknego i Ludwika X na dworze papieskim. Strzegł konklawe w Lyonie w 1316. W 1295 poślubił Alix z rodu de Viennois, córkę Humberta de La Tour du Pin. Gaëtani Franciszek (ok. 1256–16 marca 1317) – bratanek papieża Bonifacego VIII, w 1295 mianowany przez niego kardynałem. W 1316 zamieszany w sprawę rzucenia uroku na króla Francji. Zmarł w Awinionie. Gaveston lub Gabaston Piotr de (ok. 1284–czerwiec 1312) – rycerz gaskoński, faworyt króla Edwarda II, który w 1307 nadał mu tytuł hrabiego Kornwalii. W tym samym roku ożenił się z Małgorzatą de Clare, córką hrabiego Gloucester. Regent królestwa i wicekról Irlandii od 1308. Ekskomunikowany w 1312. Zamordowany przez koalicję baronów. W 1315 Edward II kazał przenieść jego szczątki z Oksfordu do zamku Langley w Hertfordshire. Got lub Goth Bertrand de – wicehrabia Lomagne i Auvillars. Markiz Ankony. Bratanek i imiennik papieża Klemensa V. Kilkakrotnie brał udział w konklawe w latach 1314 –1316. Héron Adam – starszy giermek, potem szambelan Filipa, hrabiego Poitiers, przyszłego króla Filipa V. Hirson lub Hireçon Beatrycze d’ i Hirson lub Hireçon Mahaut d’ – bratanice Thierry’ego d’Hirsona i Denisa d’Hirsona. Damy dworu hrabiny Mahaut d’Artois. Hirson lub Hireçon Denis Larchier d’ – brat Thierry’ego d’Hirsona. Skarbnik hrabiny Mahaut d’Artois. Hirson lub Hireçon Thierry Larchier d’ (ok. 1270–23 sierpnia 1328) – początkowo skryba Roberta II d’Artois. Król Filip Piękny kilkakrotnie zlecał mu różne misje, takie jak towarzyszenie Nogaretowi w wyprawie do Anagni. Od 1299 kanonik w Arras. Od 1303 kanclerz Mahaut d’Artois. Od kwietnia 1328 biskup Arras. Izabela Francuska (1295–22 sierpnia 1358) – królowa Anglii. Córka Filipa IV Pięknego i Joanny I z Nawarry. Siostra królów Ludwika X, Filipa V i Karola IV. W 1308 poślubiła Edwarda II, króla Anglii. W 1325 razem z Rogerem Mortimerem stanęła na czele buntu możnych angielskich, który doprowadził do abdykacji jej męża. Zwana była Wilczycą z Francji. W latach 1326–1328 rządziła królestwem w imieniu swego syna Edwarda III. W 1330 została wygnana z dworu. Zmarła w zamku Hertford. Jan XXII, właściwie Jakub Duèze lub d’Euse (1244–4 grudnia 1334) – papież. Syn mieszczanina z Cahors. Ukończył studia w Cahors i Montpellier. Proboszcz parafii przy kościele św. Andrzeja w Cahors. Kanonik przy kościele Saint-Front w Périgueux i w Albi. Proboszcz w Sarlat. W 1289 wyjechał do Neapolu, gdzie szybko zdobył zaufanie króla Karola II Andegaweńskiego,
Druon_Krolowie_przekleci.indd 699
2015-04-30 00:00:14
który mianował go sekretarzem tajnych narad, a następnie kanclerzem. Od 1300 biskup Fréjus, od 1310 biskup Awinionu. W 1311 sekretarz soboru w Vienne. Od 1312 kardynał-biskup Porto. Kiedy w 1316 został wybrany na papieża, przyjął imię Jana XXII. Koronowany w Lyonie we wrześniu 1316. Zmarł w Awinionie. Joanna Francuska, później Joanna II z Nawarry, zwana Małą (28 stycznia 1311–6 października 1349) – córka Ludwika, króla Nawarry, przyszłego króla Ludwika X, i Małgorzaty Burgundzkiej. Posądzona o nieślubne pochodzenie. Odsunięta od tronu francuskiego, odziedziczyła Nawarrę. Poślubiła Filipa, hrabiego Évreux. Matka Karola II Złego, króla Nawarry, i Blanki, drugiej żony Filipa VI, króla Francji. Joanna I z Nawarry (14 stycznia 1273–2 kwietnia 1305) – królowa Francji i Nawarry. Jedyna córka i dziedziczka Henryka I, króla Nawarry, hrabiego Szampanii i Brie (zm. 1274), i Blanki d’Artois. W 1284 poślubiła przyszłego króla Filipa IV Pięknego. Matka królów Ludwika X, Filipa V i Karola IV oraz królowej Anglii Izabeli Francuskiej. Joanna II Burgundzka (ok. 1291–21 stycznia 1330) – hrabina Poitiers, późniejsza królowa Francji. Starsza córka hrabiego-palatyna Burgundii Ottona IV i Mahaut d’Artois. Siostra Blanki, żony Karola Francuskiego, przyszłego króla Karola IV. W 1307 poślubiła Filipa de Poitiersa, drugiego syna Filipa Pięknego. W 1314 uznano ją za winną wspierania cudzołóstwa swojej siostry i bratowej, za co została osadzona w zamku Dourdan. Uwolniona w 1315. Jej trzy córki: Joanna, Małgorzata i Izabela, zostały żonami odpowiednio: księcia Burgundii, hrabiego Flandrii i delfina Viennois. Joinville Anzelm de (1265–1343) – syn Jana de Joinville’a. Dziedziczny seneszal Szampanii. Członek Wielkiej Rady króla Filipa V i marszałek Francji. Joinville Jan Sire de (ok. 1224–24 grudnia 1317) – dziedziczny seneszal Szampanii. Towarzyszył królowi Ludwikowi IX Świętemu w siódmej wyprawie krzyżowej i razem z nim został wzięty do niewoli. Mając osiemdziesiąt lat, napisał historię Ludwika Świętego: Livre des saintes paroles et des bons faits de notre roi Louis, dzięki czemu został zaliczony w poczet wielkich kronikarzy. Karol Francuski, hrabia Marchii, później Karol IV, zwany Pięknym (15 czerwca 1294–1 lutego 1328) – król Francji i Nawarry. Trzeci syn Filipa IV Pięknego i Joanny I z Nawarry. Od 1315 hrabia-apanażysta Marchii. W 1322, po śmierci swojego brata Filipa V, wstąpił na tron jako Karol IV. Poślubił kolejno: w 1305 Blankę Burgundzką, w 1322 Marię Luksemburską i w 1325 Joannę d’Évreux. Zmarł w Vincennes, nie pozostawiając męskiego potomka. Był ostatnim królem z dynastii Kapetyngów w linii prostej. Karol I Robert lub Karobert (1288–16 lipca 1342) – syn Karola Martela Andegaweńskiego i Klemencji Habsburg. Brat Klemencji Węgierskiej. Po
Druon_Krolowie_przekleci.indd 700
2015-04-30 00:00:14
śmierci ojca w 1295 pretendował do korony węgierskiej, jednak został koronowany dopiero w sierpniu 1310. Karol Martel Andegaweński (8 września 1271–12 sierpnia 1295) – tytularny król Węgier (1290–1295). Najstarszy syn króla Sycylii i Neapolu Karola II Andegaweńskiego, zwanego Kulawym, i Marii Węgierskiej. Po bezpotomnej śmierci swego wuja króla Węgier Władysława IV Kumańczyka zgłosił swe pretensje do tronu w Budzie. Ojciec Klemencji Węgierskiej, drugiej żony Ludwika X, króla Francji. Karol Walezjusz (12 marca 1270–16 grudnia 1325) – syn Filipa III Śmiałego i jego pierwszej żony Izabeli Aragońskiej. Brat Filipa IV Pięknego. Pasowany na rycerza w wieku 14 lat. W tym samym roku legat papieski nadał mu prawa do korony aragońskiej, nigdy jednak nie udało mu się objąć tronu i w 1295 zrzekł się tytułu. Hrabia-apanażysta Andegawenii, Maine i Perche od marca 1290, w wyniku małżeństwa z Małgorzatą Andegaweńską. Od stycznia 1301 w wyniku drugiego małżeństwa z Katarzyną de Courtenay tytularny cesarz Konstantynopola. Papież Bonifacy VIII nadał mu tytuł hrabiego Romanii. W 1308 poślubił, żeniąc się po raz trzeci, Mahaut de Châtillon-Saint-Pol. Z trzech małżeństw miał wiele dzieci. Jego najstarszy syn jako Filip VI był pierwszym królem Francji z linii Walezjuszów. W 1301 dowodził wojskami papieża podczas kampanii włoskiej. Stał na czele dwóch wypraw do Akwitanii: w 1297 i 1324. Kandydował do tronu Cesarstwa Niemieckiego. Zmarł w Nogent-le-Roi i został pochowany w kościele Jakobinów (Dominikanów) w Paryżu. Katarzyna I de Courtenay (1274 –1307) – hrabina Walezjusz, tytularna cesarzowa Konstantynopola. Druga żona hrabiego Karola Walezjusza, młodszego brata króla Francji Filipa IV Pięknego. Wnuczka i od 1261 dziedziczka Baldwina II, ostatniego cesarza łacińskiego. Po jej śmierci prawa do tytułu cesarzowej Konstantynopola odziedziczyła jej najstarsza córka Katarzyna Walezjusz, żona Filipa Andegaweńskiego, księcia Achai i Tarentu. Kiérez Gerard – przedstawiciel zbuntowanej szlachty z Artois u króla Ludwika X. Klemencja Węgierska (1293–12 października 1328) – córka Karola Martela Andegaweńskiego, tytularnego króla Węgier, i Klemencji Habsburg, córki króla Rudolfa I Habsburga. Bratanica Małgorzaty Andegaweńskiej, pierwszej żony Karola Walezjusza. Siostra Karola Roberta, króla Węgier, i Beatrycze, żony delfina Jana II. Królowa Francji i Nawarry jako druga żona króla Ludwika X. W sierpniu 1315 została koronowana wraz z nim w Reims. Owdowiała w czerwcu 1316, w listopadzie urodziła syna Jana I. Zmarła w Temple. Klemens V, właściwie Bertrand de Got (ok. 1264–20 kwietnia 1314) – papież. Urodzony w Villandraut (Gironde) jako syn rycerza Arnolda Garsiasa de Gota. Arcybiskup Bordeaux w 1297. W 1305 wybrany na papieża jako następca Benedykta XI w Lyonie. Pierwszy papież z okresu niewoli awiniońskiej.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 701
2015-04-30 00:00:14
Latille Piotr de (? –15 marca 1328) – od 1313 biskup Châlons. Członek Izby Rachunkowej. Po śmierci Nogareta strażnik królewskich pieczęci. Uwięziony w 1315, za panowania Ludwika X, uwolniony w 1317, za Filipa V, powrócił na biskupstwo w Châlons. Licques de – członek ligi senioralnej w hrabstwie Artois. Właściciel baronii Guines w Pikardii. Longwy Jan de – krewny wielkiego mistrza Jakuba de Molay. Członek ligi feudałów w Burgundii założonej w 1314. Loos – członek ligi senioralnej w hrabstwie Artois. Pochodził z okolic Liège. Loquetier Mikołaj Le – legista i doradca Filipa Pięknego. Uwięziony za panowania Ludwika X, odzyskał majątek i godności za Filipa V. Ludwik Francuski, hrabia Évreux (3 maja 1276–19 maja 1319) – syn Filipa III Śmiałego i Marii Brabanckiej. Przyrodni brat Filipa Pięknego i Karola Walezjusza. Od 1298 hrabia Évreux. Poślubił Małgorzatę d’Artois, siostrę Roberta III d’Artois, z którą miał córkę Joannę, trzecią żonę Karola IV Pięknego, oraz syna Filipa, który poślubił Joannę II, królową Nawarry. Ludwik I de Bourbon (1279–29 stycznia 1342) – pan na Bourbon, potem książę. Starszy syn Roberta, hrabiego Clermont (1256–1317), i Beatrycze Burgundzkiej, córki Jana, pana na Bourbon. Wnuk Ludwika Świętego. Wielki pokojowiec Francji od 1312. Książę i par królestwa od 1327. Ludwik IX Święty (25 kwietnia 1214–25 sierpnia 1270) – król Francji. Urodzony w Poissy. Syn Ludwika VIII i Blanki Kastylijskiej. Koronowany w 1226, ale pełnię rządów w państwie przejął dopiero w 1242. W 1234 poślubił Małgorzatę Prowansalską, z która miał sześciu synów i pięć córek. Dowodził siódmą i ósmą wyprawą krzyżową w latach 1248–1254 i 1270. Zmarł w Tunisie podczas ósmej wyprawy krzyżowej. Kanonizowany w 1297, za pontyfikatu Bonifacego VIII. Ludwik X, zwany Kłótliwym lub Kłótnikiem (4 października 1289–5 czerwca 1316) – syn Filipa IV Pięknego i Joanny z Nawarry. Brat królów Filipa V i Karola IV oraz królowej Anglii Izabeli. Od 1307 król Nawarry. Od 1314 król Francji. W 1305 poślubił Małgorzatę Burgundzką, z którą miał córkę Joannę (ur. 1311). Po „skandalu wieży Nesle” i śmierci Małgorzaty ożenił się powtórnie w sierpniu 1315 z Klemencją Węgierską. W sierpniu 1315 koronowany w Reims. Umarł w Vincennes. Jego syn Jan I Pogrobowiec urodził się pięć miesięcy później, w listopadzie 1316. Ludwik z Tuluzy Święty (9 lutego 1274–19 sierpnia 1297) – drugi syn króla Sycylii Karola II Andegaweńskiego, zwanego Kulawym, i Marii Węgierskiej. Zrzekł się tronu Neapolu i przyjął święcenia kapłańskie. Był biskupem Tuluzy. W 1317 został kanonizowany przez Jana XXII.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 702
2015-04-30 00:00:14
Małgorzata Andegaweńska (1273–31 grudnia 1299) – hrabina Walezjusz. Córka króla Sycylii Karola II Andegaweńskiego (z Andegawenów sycylijskich), zwanego Kulawym, i Marii Węgierskiej. Pierwsza żona Karola Walezjusza. Matka Filipa VI, króla Francji. Małgorzata Burgundzka (1290–1315) – królowa Nawarry. Córka księcia Burgundii Roberta II i Agnieszki Francuskiej. W 1305 poślubiła Ludwika, króla Nawarry, najstarszego syna Filipa Pięknego, przyszłego króla Ludwika X, z którym miała córkę Joannę. W 1314 skazana za cudzołóstwo („skandal wieży Nesle”), została uwięziona w twierdzy Château-Gaillard, gdzie została zamordowana. Maria Węgierska (ok. 1257–25 marca 1323) – królowa Neapolu. Córka Stefana V, króla Węgier, siostra i dziedziczka Władysława IV Kumańczyka, króla Węgier. Poślubiła Karola II Andegaweńskiego, zwanego Kulawym, króla Neapolu i Sycylii, z którym miała trzynaścioro dzieci. Marigny Enguerrand le Portier de (ok. 1260–30 kwietnia 1315) – urodzony w Lyons-la-Forêt. Jego pierwszą żoną była Joanna de Saint-Martin, drugą Alips de Mons. Najpierw giermek na dworze hrabiego Bouville, później związany z dworem królowej Joanny, żony Filipa Pięknego, a następnie dowódca zamku w Issoudun (1298), szambelan (1304), rycerz, hrabia Longueville, intendent finansów i nieruchomości, dowódca załogi w Luwrze, koadiutor króla i rektor królestwa w ostatnich latach panowania Filipa Pięknego. Po śmierci króla został oskarżony o nadużycia finansowe, skazany i powieszony w Montfaucon. Zrehabilitowany w 1317 przez Filipa V, został pochowany w kościele Kartuzów, potem jego szczątki zostały przeniesione do kolegiaty Ecouis, którą ufundował. Marigny Jan albo Filip, albo Wilhelm le Portier de (?–1325) – przyrodni brat Enguerranda de Marigny. Sekretarz królewski od 1301. Arcybiskup Sens od 1309. Był członkiem trybunału, który skazał na śmierć jego brata Enguerranda. Trzeci z braci Marigny (zm. 1351), również o imieniu Jan, był od 1313 hrabią-biskupem Beauvais i wchodził w skład tych samych komisji sądowych, które skazały Enguerranda. Marigny Ludwik de – pan na Mainneville i Boisroger. Najstarszy syn Enguerranda de Marigny’ego. W 1309 poślubił Robertę de Beaumetz. Mercoeur Bernard X Sire de – pan na Gévaudan. Syn Bernarda IX i Blanki z Châlons. W 1290 poślubił Izabelę de Forez, córkę Gwidona, hrabiego Forez. Wysłany w poselstwie przez Filipa Pięknego do Benedykta XI w 1304. Popadł w konflikt z królem, który w 1309 nakazał przeprowadzenie śledztwa na jego ziemiach. W 1314, po wstąpieniu na tron Ludwika X, zasiadł w Radzie Królewskiej, z której został wykluczony przez Filipa V w 1318.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 703
2015-04-30 00:00:14
Meudon Henryk de – łowczy króla Ludwika X w 1313 i 1315. Po skazaniu Marigny’ego otrzymał część jego majątku. Molay Jakub de (ok. 1245–18 marca 1314) – urodzony w Molay (Górna Saona). W 1265 wstąpił do zakonu templariuszy w Beaune. Wyjechał do Ziemi Świętej. W 1293 został wybrany na wielkiego mistrza zakonu. Aresztowany w październiku 1307, został skazany i spalony na stosie. Mornay Stefan de (?–31 sierpnia 1332) – bratanek Piotra de Mornaya, biskupa Orleanu i Auxerre. Kanclerz Karola Walezjusza, następnie od stycznia 1315 kanclerz Francji. Odsunięty od sprawowania urzędu za panowania Filipa V, za panowania Karola IV został członkiem Izby Rachunkowej i Parlamentu. Mortimer Joanna (2 lutego 1286–19 października 1356) – córka Piotra de Joinville’a, stryjeczna wnuczka seneszala, towarzysza Ludwika Świętego. W 1301 poślubiła sir Rogera Mortimera, barona Wigmore, z którym miała dwanaścioro dzieci. Mortimer Roger (25 kwietnia 1287–29 listopada 1330) – najstarszy syn Edmunda Mortimera, barona Wigmore, i Małgorzaty de Fiennes. Ósmy baron Wigmore. Stał na czele buntu możnych, który doprowadził do abdykacji Edwarda II. Jako lord protektor współrządził Anglią wraz z królową Izabelą podczas niepełnoletności Edwarda III. Pierwszy hrabia Marchii w 1328. Aresztowany przez Edwarda III, skazany przez parlament. Został powieszony na szubienicy w Tyburn koło Londynu. Nédonchel Gilles de (ok. 1283–ok. 1336) – syn Gwidona Nédonchela i Alix z Créquy. Członek ligi w hrabstwie Artois. Został doradcą królewskim i wielkim szambelanem księcia Bourbon. Nevers Ludwik I de (? –22 lipca 1322) – syn Roberta de Béthune’a, hrabiego Flandrii, i Jolanty Burgundzkiej. Od 1280 hrabia Nevers. Hrabia Rethel po ślubie z Joanną de Rethel. Nogaret Wilhelm de (ok. 1260–kwiecień 1313) – urodzony w Saint-Félix de Caraman w diecezji tuluskiej. Uczeń Piotra Flotte’a i Gilles’a Aycelina. W 1291 nauczał prawa w Montpellier. Sędzia królewski w okręgu seneszala Beaucaire (1295). Pasowany na rycerza w 1299. Zasłynął jako prawnik występujący w sporach między Francją a Stolicą Apostolską. W 1303 poprowadził wyprawę do Anagni przeciw Bonifacemu VIII. Strażnik pieczęci od września 1307 aż do śmierci. Prowadził proces przeciw templariuszom. Noyers Miles X de (1271–21 września 1350) – pan na Vendeuvre. Marszałek Francji w latach 1302–1315. Z polecenia Ludwika X zawarł pokój z Ludwikiem de Neversem, hrabią Flandrii. Kolejno doradca Filipa V, Karola IV i Filipa VI. Odegrał wyjątkowo ważną rolę za panowania tych trzech władców. Wielki podczaszy Francji od 1336.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 704
2015-04-30 00:00:14
Oderisi Roberto – malarz neapolitański. Pobierał nauki u Giotta podczas pobytu mistrza w Neapolu. W jego malarstwie widoczny jest także wpływ Szymona de Martina. Przewodniczący szkoły neapolitańskiej w drugiej połowie XIV wieku. Jego najsłynniejszym dziełem są freski w kościele Incoronata w Neapolu. Pareilles Alain de – dowódca królewskich łuczników za panowania Filipa Pięknego. Payraud Hugo de – wizytator zakonu templariuszy na Francję. Aresztowany 13 października 1307, skazany na dożywotnie więzienie w marcu 1314. Ployebouche Jan – prewot Paryża od 1309 do końca marca 1316. Pré Jan du – dawny templariusz, od 1316 pracował jako sługa w Walencji. Razem z kancelistą i dawnym templariuszem Ewrardem był zamieszany w próbę rzucenia uroku na Ludwika X przez kardynała Gaëtaniego. Presles lub Praelles Raul de (ok. 1270–1329) – pan na Lizy-sur-Ourcq. Adwokat. Sekretarz Filipa Pięknego od 1311. Uwięziony po jego śmierci, ale przywrócony do łask pod koniec panowania Ludwika X. Strzegł konklawe w Lyonie w 1316. Nobilitowany przez Filipa V, został przybocznym rycerzem króla i członkiem jego Rady. Założył kolegium Presles. Robert I Mądry (1277–styczeń 1343) – król Neapolu. Trzeci syn Karola II Andegaweńskiego, zwanego Kulawym, i Marii Węgierskiej. Od 1296 książę Kalabrii. Od 1304 książę-wikariusz królestwa Sycylii. W 1297 wyznaczony na następcę tronu neapolitańskiego. Od 1304 książę Salerno. Koronowany w 1309 przez papieża Klemensa V w Awinionie. Erudyta, poeta i astronom. Poślubił Jolantę (lub Violantę), która zmarła w 1302, następnie w 1304 wziął za żonę Sancię, córkę króla Majorki. Saisset Bernard de – proboszcz w kościele św. Antoniego w Pamiers. W 1295 papież Bonifacy VIII stworzył dla niego biskupstwo w Pamiers. Popadł w konflikt z królem Francji, został aresztowany i postawiony przed sądem w Senlis w październiku 1301. Jego proces doprowadził do zerwania stosunków dyplomatycznych między Filipem IV a papieżem Bonifacym VIII. Sully Henryk de (1282–ok. 1336) – syn Henryka III, pana na Sully (zm. 1285), i Małgorzaty de Beaumetz. Poślubił Joannę de Vendôme. Od 1317 wielki podczaszy Francji. Tolomei Spinello – stał na czele sieneńskiej kompanii Tolomeich, założonej w XII wieku przez Tolomea Tolomeiego. Kompania szybko wzbogaciła się na handlu międzynarodowym i zarządzaniu kopalniami srebra w Toskanii. Do dziś istnieje w Sienie pałac Tolomeich. Trye Mateusz de – pan na Fontenay i Plainville-en-Vexin. Od 1298 wielki stolnik, a następnie szambelan Ludwika Kłótliwego. Od 1314 wielki szambelan Francji.
Druon_Krolowie_przekleci.indd 705
2015-04-30 00:00:15