TAAL MAAKT GEZONDER
Kijk wat deze en andere Nederlanders zeggen over taal en gezondheid
→
Moeite met lezen en schrijven? Bel het gratis telefoonnummer voor advies en coaching
1
Colofon
QR-codes
Taal maakt gezonder is een uitgave van: Stichting Lezen & Schrijven 070 302 2660 www.lezenenschrijven.nl in samenwerking met: Verenigde EersteLijns Organisaties (VELO)
In dit boekje komt u QR-codes tegen. Ze verwijzen naar online filmpjes die passen bij de tekst. Om de filmpjes met uw smartphone of tablet te bekijken, heeft u een QR-scanner nodig. Die kunt u gratis downloaden in de App Store of Google Play Store.
Met dank aan: Binnenhof TV Š Stichting Lezen & Schrijven
U kunt de filmpjes ook bekijken via www.youtube.com/lezenenschrijven.
Inhoud Marja van Bijsterveldt Steven van Eijck
Bestuursvoorzitter Stichting Lezen & Schrijven
5
Oud-voorzitter VELO
Taal maakt gezonder
6
H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden Dicky Gingnagel Anita Witzier
Oprichter en erevoorzitter Stichting Lezen & Schrijven
Taalambassadeur
10 14 18
Presentatrice
Anke van de Reijt
4
Taalambassadeur
22
Jansje Karel
Taalambassadeur
24
Frans Bauer
Zanger
26
Rob Weijers
Taalambassadeur
32
Tania Kross
Koos Vervoort
Actrice en zangeres
Pieter van den Hoogenband HenriĂŤtte Becker Trudi Jeninga
38
Taalambassadeur
Gerda Havertong
Ton Heerts
34
Mezzosopraan
Olympisch zwemkampioen
Taalambassadeur
Taalambassadeur
Voorzitter FNV
40 44 46 50 52
Voorwoord Marja van Bijsterveldt Bestuursvoorzitter Stichting Lezen & Schrijven ‘Taal heeft u elke dag nodig. In uw studie, in uw baan en om uw kinderen op te voeden. En om gezond te kunnen leven. Zo heeft u taal nodig om de adviezen van de dokter of een folder over griep te kunnen begrijpen. Of de etiketten op producten in de supermarkt te kunnen lezen. Wist u dat 1,3 miljoen mensen in Nederland niet goed kunnen lezen en schrijven? Deze mensen hebben bijvoorbeeld moeite met het begrijpen van brieven van de gemeente, het invullen van werkbriefjes of het kopen van een ov-chipkaart. Zij kunnen ook hun kinderen niet voorlezen of helpen bij het huiswerk. Hier willen we graag iets aan doen. En iedereen kan helpen. Dus ook in de gezondheidszorg.
scan en bekijk de video
4
Als u moeite hebt met lezen en schrijven, dan kunt u dit bespreken met de zorgverlener bij wie u nu in de wachtkamer zit. De huisarts, apotheker of fysiotherapeut weet waar u terechtkunt voor coaching of een cursus. In Nederland werken op steeds meer plekken organisaties samen rond het geven van cursussen. Denk aan bibliotheken, buurthuizen en scholen. Daar werken mensen die u graag helpen om beter te leren lezen en schrijven. Dit kan uiteindelijk een hoop ellende voorkomen. Heeft u moeite met lezen en schrijven? Of kent u iemand die laaggeletterd is? Bespreek het met uw zorgverlener. Want, taal maakt gezonder!’
Steven van Eijck Oud-voorzitter VELO (Verenigde EersteLijns Organisaties)
‘De beste zorg in de buurt, daar staan we voor bij VELO. Om dit te bereiken, moeten we ons verdiepen in u, de mens achter de patiënt of cliënt. We moeten niet alleen vragen wat wij als zorgverleners voor u kunnen betekenen, maar ook wat u zelf kunt doen voor uw eigen gezondheid en wat u daarvoor nodig heeft. De beste zorg in de buurt bieden kan alleen wanneer we rekening houden met mensen die zelf niet goed gezonde keuzes kunnen maken. Bijvoorbeeld omdat zij moeite hebben met lezen en schrijven. Gelukkig zijn hier op steeds meer plekken in Nederland trainingen, cursussen, coaches en vrijwilligers voor. Met dit boekje willen we ervoor zorgen dat u weet dat u hierover kunt praten met uw zorgverlener.
‘Driemaal daags twee eetlepels innemen, met water, een halfuur voor de maaltijd’ Vindt u de informatie die u tegenkomt in de zorg ook weleens lastig? Dat kan ik me best voorstellen. Vertel het uw zorgverlener als u iets niet goed begrijpt. Hij of zij kan u dan beter helpen, zodat u snel weer gezond wordt. Ik spreek ook namens úw fysiotherapeut, tandarts, apotheker, wijkverpleegkundige, eerstelijnspsycholoog, huisarts en verloskundige als ik zeg: wij zijn er voor u en uw gezondheid!’
scan en bekijk de video
5
Taal maakt gezonder 1 op de 9 mensen heeft moeite met lezen en schrijven Wist u dat in Nederland 1 op de 9 mensen van 16 tot 65 jaar laaggeletterd is? Onder ouderen komt het zelfs nog vaker voor. Als mensen niet goed kunnen lezen en schrijven, kan dit nare gevolgen hebben voor hun gezondheid en die van hun kinderen. Ook kost het de gezondheidszorg en de maatschappij veel geld. De oplossing: beter leren lezen en schrijven. En de zorgverlener kan hierbij helpen!
Van de 1,3 miljoen volwassen laaggeletterden in Nederland is het grootste gedeelte geboren en getogen in Nederland. Lees- en schrijfproblemen komen iets vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
6
Uit onderzoek blijkt dat laaggeletterden vaker naar de dokter gaan, omdat zij het moeilijk vinden om goede en gezonde keuzes te maken in het leven. Het volgende voorbeeld illustreert dat.
Een moeder ging met haar zoontje van 9 naar de dokter, omdat hij vreselijke oorpijn had. Ze kreeg antibiotica tegen de oorontsteking, in de vorm van druppels die oraal moesten worden toegediend. Na een paar dagen had haar zoontje nog steeds heel veel pijn en de infectie was niet weg. Na veel vragen van de dokter bleek dat de moeder de instructie bij de antibiotica niet kon lezen. Ze dacht dat ze de druppels in het oor van haar zoontje moest gieten, maar ‘oraal’ betekent ‘via de mond’. Helaas zijn er nog veel meer voorbeelden zoals deze. Voldoende kunnen lezen en schrijven is dus belangrijk voor een goede behandeling van een ziekte. En dus voor uw gezondheid! Een patiënt die voldoende kan lezen en schrijven, kan beter voor zichzelf zorgen.
Steeds meer zelf doen De wetten en regels van de zorg veranderen regelmatig. U hoeft niet altijd naar een ziekenhuis of specialist. Steeds vaker kan de huisarts, fysiotherapeut, tandarts, apotheker, psycholoog, verpleegkundige, verzorgende of verloskundige u behandelen (eerstelijnszorg). Ook moet u als patiënt steeds meer zelf doen. Denk aan het meten van de hoeveelheid suikerstof in uw bloed als u diabetes heeft. Daarvoor moet u wel kunnen lezen en schrijven. Kunt u dat niet goed, dan kan dat grote gevolgen hebben voor uw gezondheid.
Gevolgen voor uw gezondheid Uit onderzoek blijkt dat mensen die niet goed kunnen lezen en schrijven: •
• • •
een groter risico hebben op aandoeningen, zoals astma, diabetes, kanker, hartinfarcten en psychische problemen; vaker naar de huisarts, de spoedeisende hulp of een specialist gaan; weinig kennis hebben van gezondheid, ziektes en gezond leven; meer moeite hebben om therapie te volgen en voor zichzelf te zorgen.
Verspreid door het boekje vindt u feiten en cijfers over laaggeletterdheid 7
29% van de volwassenen is beperkt gezondheidsvaardig Gezondheidsvaardigheden zijn vaardigheden die we nodig hebben om informatie over gezondheid en ziekte te kunnen vinden, begrijpen en toepassen
8
Iedereen heeft het recht om goed te kunnen lezen en schrijven. Daarom is het zo belangrijk dat iedereen samenwerkt om laaggeletterdheid te voorkomen en te verminderen. Organisaties die elke dag in contact komen met veel mensen, kunnen hierin een rol spelen. Voorbeelden hiervan zijn: scholen, bedrijven, bibliotheken, gemeenten, welzijnsorganisaties en zorgorganisaties. Stichting Lezen & Schrijven werkt daarom veel samen met zulke organisaties.
Gelukkiger en actiever Onderzoek geeft aan dat wanneer u een taalcursus heeft gevolgd, u niet alleen beter kunt lezen en schrijven, maar u zich ook gezonder voelt. U kunt uzelf beter redden, bent gelukkiger en actiever. Bovendien heeft u meer aandacht voor een gezonde levensstijl, omdat u beter kunt lezen en schrijven. En als u ziek bent, kunt u effectiever handelen om zo snel mogelijk weer beter te worden.
Waar en hoe kunt u beter leren lezen en schrijven? Beter leren lezen en schrijven gaat niet meer zoals vroeger op school. U kunt zelf aangeven hoe en wat u graag wilt oefenen. Het kan bijvoorbeeld: •
• •
met behulp van een vrijwilliger die bij u thuis komt of met wie u in de bibliotheek afspreekt; door aan te sluiten bij een leesgroepje in een buurthuis; op een school, onder begeleiding van een docent.
Taalambassadeurs weten uit eigen ervaring hoe het is om laaggeletterd te zijn. Ook weten zij hoe het is om beter te leren lezen en schrijven. Nu zetten zij zich in om anderen te helpen deze stap te zetten.
Bijvoorbeeld door het geven van presentaties of interviews in de media. Praat met uw zorgverlener Dit boekje, met persoonlijke verhalen van bekende Nederlanders en Taalambassadeurs, is een initiatief van Stichting Lezen & Schrijven en VELO. De algemene boodschap is: heeft u moeite met lezen en schrijven? Schaamt u zich dan niet, want u bent echt niet de enige. Praat erover met uw zorgverlener. De huisarts, fysiotherapeut, tandarts, apotheker, psycholoog, verpleegkundige, verzorgende of verloskundige is immers iemand die u kunt vertrouwen. Zij kunnen u helpen bij het vinden van een oplossing. Bespreek uw wensen met uw zorgverlener of bel gratis 0800 023 44 44. U krijgt dan iemand aan de telefoon die uw gegevens noteert. Daarna wordt u binnen twee weken teruggebeld door iemand die weet welke mogelijkheden er zijn bij u in de buurt. In de ene plaats is meer mogelijk dan in de andere. Geldt bovenstaande niet voor u, maar kent u iemand die beter zou willen leren lezen en schrijven? Geef deze boodschap dan aan hem of haar door!
9
H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden Oprichter en erevoorzitter Stichting Lezen & Schrijven ‘In de afgelopen jaren heb ik honderden laaggeletterden ontmoet. Zo sprak ik een mevrouw die een dochter heeft met diabetes. Doordat ze de bijsluiter niet kon lezen, diende ze de medicijnen van haar dochter op een verkeerde manier toe. Met alle gevolgen van dien. De mate van geletterdheid is ruudpos.nl
van grote invloed op iemands gezondheid.’ 10
De mens achter de patiënt ‘Net als heel veel andere vrouwen combineer ik mijn werk met mijn gezin en een sociaal leven. Het blijft zoeken naar de juiste balans. Dan is het fijn dat mijn huisarts af en toe aangeeft dat ik voldoende moet slapen om gezond te blijven. Het klinkt simpel, maar op dat moment opent hij mijn ogen en volg ik zijn advies op. Het is erg belangrijk om een vertrouwenspersoon te hebben die je weer op scherp zet. Iemand die ervoor zorgt dat je op een gezonde manier leeft. Mijn huisarts is iemand die zich niet alleen in de patiënt, maar ook in de mens achter de patiënt verplaatst. Hij is goed in zijn vak en toont altijd oprechte interesse. Het hele gezin is dol op hem. Mijn kinderen vinden het een feest om naar hem toe te gaan!’
Voelsprieten ‘Dat vraagt om gevoeligheid en inlevingsvermogen. Aan tafel zit waarschijnlijk iemand met veel emotie, frustratie en weinig zelfvertrouwen. Als zorgverlener moet je weten hoe je dit onderwerp ter sprake brengt zonder dat iemand in de put raakt, maar uiteindelijk wel zegt: er is dus iets aan te doen! Maar als het goed is, kunnen zorgverleners zich in de ander verplaatsen. Hoe voelt iemand zich? Zit iemand goed in zijn vel? Mensen zeggen soms het ene, maar zitten misschien met iets heel anders. Zeker als het gaat over gevoelige onderwerpen. Daarvoor moet je voelsprieten ontwikkelen. Je krijgt er zelf ook veel voor terug. Het leert je anders te kijken naar je eigen leven.’
Belangrijke rol zorgverleners
Je kunt altijd ergens terecht
‘Gezondheid en laaggeletterdheid zijn direct van invloed op elkaar. Als je niet lekker in je vel zit, heb je minder zelfvertrouwen. En juist dát staat de stap om beter te leren lezen en schrijven vaak in de weg. En andersom. Je zit in een neerwaartse spiraal. Daarom is de rol van huisartsen, fysiotherapeuten, wijkverpleegkundigen, apothekers en tandartsen zo belangrijk in de aanpak van laaggeletterdheid. Wanneer zij erkennen dat niet goed kunnen lezen en schrijven een probleem is, kunnen ze de symptomen herkennen en erover praten met hun patiënten.’
‘Voordat je als laaggeletterde hulp kunt krijgen, moet je jezelf wel open durven stellen en er iets aan willen doen. En ik kan me voorstellen dat dat niet gemakkelijk is wanneer je bent opgegroeid met wantrouwen en een laag zelfbeeld. Toch zul je je eigen verantwoordelijkheid moeten nemen. Gelukkig kunnen eerstelijnszorgverleners je echt helpen en doorverwijzen, juist vanwege hun vertrouwensband met jou als patiënt en als mens. Er zijn overal in het land docenten en vele vrijwilligers bij wie je terechtkunt voor advies, coaching en taalles.’
11
Bewustzijn en begrip
Iedereen verdient een kans
‘In Nederland zijn 1,3 miljoen mensen laaggeletterd. Het probleem wordt groter, omdat we steeds ouder worden. Het is onvoorstelbaar dat een groot deel van de bevolking niet meekan met onze geletterde samenleving. De oplossing begint bij bewustzijn creëren. Ik herinner me een bijzonder moment na afloop van een speech die ik gaf over laaggeletterdheid. Een leidinggevende van een consultatiebureau kwam, bijna beschaamd, naar me toe. Ze vertelde hoe boos ze altijd werd als mensen geen formulieren hadden ingevuld. Ze vond dat maar ondankbaar. Maar nu begreep ze dat mensen soms bang zijn om formulieren in te vullen. Gewoon omdat ze dat niet kunnen. We mogen er niet zomaar van uitgaan dat iedereen voldoende kan lezen en schrijven. Dit kan heel wat frustratie en miscommunicatie voorkomen.’
‘We moeten met elkaar opkomen voor laaggeletterden en zeggen: dat zijn ook Nederlanders die onze samenleving mogelijk maken, maar die altijd aan de kant hebben gestaan. Daar moeten we iets aan doen, want iedereen verdient een kans. Investeren in lezen en schrijven, op welke leeftijd dan ook, is pure winst voor mensen en de samenleving. Dus neem je verantwoordelijkheid. Ook in de zorg. Taal maakt echt gezonder!’
Laaggeletterden gaan vaker naar de huisarts
12
‘Beter leren lezen en schrijven is pure winst voor iedereen’ scan en bekijk de video
13
‘Ik wilde het graag begrijpen’ ‘Ik vond die medische taal van dokters altijd erg lastig om te begrijpen. Maar ik durfde niet te zeggen dat ik laaggeletterd was. Vaak nam ik gewoon mijn zus mee als ik naar de dokter ging.’
14
Dicky Gingnagel Taalambassadeur
‘Een paar jaar geleden werd ik medisch gekeurd. Toen bleek dat ik suikerziekte had. Mijn huisarts gaf uitleg over hoe mijn bloedsuikerspiegel werkt, maar ik begreep er niets van. Hij zei dan: “Oh, maar dat is toch niet zo belangrijk, dat hoef je ook niet precies te snappen.” Maar ik wílde het graag begrijpen! Mijn diëtiste nam later gelukkig wel de tijd om het allemaal uit te leggen. Maar zij wist ook dat ik laaggeletterd was.’
Zelfvertrouwen ‘Nu ik beter kan lezen en schrijven, weet ik dat ik op mijn gewicht moet letten en mijn medicijnen op moet tijd innemen. Toen ik een operatie voor een maagverkleining onderging, was ik blij dat ik zelf de informatiefolder kon lezen. Ik heb nu genoeg zelfvertrouwen om alleen naar de dokter te gaan voor een controle.’
Tijd nemen ‘Sinds ik Taalambassadeur ben, vertel ik iedereen dat ik soms nog moeite heb met lezen en schrijven. Dat raad ik ook iedereen aan! Vertel het je zorgverlener, hij kan hier dan rekening mee houden door bijvoorbeeld iets meer tijd voor je te nemen.’
ruudpos.nl
‘Ik heb nu genoeg zelfvertrouwen om alleen naar de dokter te gaan voor een controle’ 15
16
Neem een kijkje op de website en laat uw gegevens achter. Wij bellen u graag terug om de mogelijkheden te bespreken. 17
‘Via mijn werk voor Stichting Lezen & Schrijven heb ik veel mensen gesproken die de moedige stap hebben genomen om weer naar school te gaan. Fantastisch om te horen hoe een wereld voor hen is opengegaan nu ze beter kunnen lezen en schrijven. Ze zijn veel zekerder van zichzelf.’
18
Roland J. Reinders
Anita Witzier Presentatrice
Alsof een blinde plotseling weer kan zien ‘Als kind was ik bang voor onze huisarts. Het was een serieuze, strenge man. Niet meteen het type waar je vragen aan stelde of aan wie je je verhaal graag kwijt wilde. Gelukkig zijn de tijden veranderd en kan ik nu met mijn vragen terecht bij een huisartsenpraktijk in de buurt. Daar werken ook vrouwen die tijd voor je maken en met wie je een écht gesprek kunt voeren. Prettig is dat!’
Gesprekken voeren ‘Mensen die niet kunnen lezen en schrijven, schamen zich hier soms voor. Zij vinden het moeilijk om dit probleem met hun omgeving te bespreken. Maar een vertrouwenspersoon, zoals je huisarts, kan je motiveren om erover te praten. Dit vereist wel de nodige vaardigheden op het gebied van gesprekken voeren. Een huisarts wil nog weleens moeilijke taal gebruiken om zijn status hoog te houden. Als je beseft dat 1 op de 9 mensen laaggeletterd is in Nederland, dan kan dat echt niet meer. Ik vind eigenlijk dat ze tijdens de huisartsenopleiding al aandacht moeten besteden aan hoe je laaggeletterdheid bespreekt met je patiënten.’
om de stap te zetten. Fantastisch om te horen hoe een wereld voor hen is opengegaan nu ze kunnen lezen en schrijven. Ze zijn veel zekerder van zichzelf. Alsof een blinde plotseling weer kan zien. Ze lezen kranten en boeken, zoeken op internet, kijken films, ondertekenen documenten van school, lezen bijsluiters van medicijnen en nog zo veel meer. Voor ons allemaal heel gewoon, maar voor hen niet.’
‘Dus zorgverleners, negeer het probleem niet, maar steek je hand uit naar mensen die zelf de eerste stap niet durven zetten. De schaamte voorbij’
Niet heel gewoon ‘Via mijn werk voor Stichting Lezen & Schrijven, zoals de presentatie van een speciale editie van Tien voor Taal in het Baantjermuseum in Amsterdam, heb ik veel mensen gesproken die de schaamte overwonnen hebben en weer naar school zijn gegaan. Vaak vormden hun kinderen de stimulans
19
Duidelijk signaal ‘De gevolgen van laaggeletterdheid zijn groot. Ik begrijp dat laaggeletterden minder goed weten hoe zij gezond moeten leven. Ook is het voor hen lastig om zich nauwkeurig te houden aan recepten en voorschriften en gaan zij vaker naar de huisarts. Ik geloof zelfs dat laaggeletterden korter leven. De gevolgen voor hun gezondheid zijn dus groot, maar de kosten voor de maatschappij ook. Het opleiden van laaggeletterden, opdat zij beter leren lezen en schrijven, is daarom erg belangrijk. Dit lijkt mij een duidelijk signaal aan het kabinet.’
Steek je hand uit ‘Ongelooflijk eigenlijk dat er nog zo veel mensen zijn die niet kunnen lezen en schrijven. En dat het vaak om mensen gaat in onze eigen (werk)omgeving. Daarom moeten we over dit onderwerp blijven praten. We moeten laten zien en laten merken, dat laaggeletterden er niet alleen voor staan. En vooral vertellen dat er een oplossing is! We moeten ze lekker maken voor een wereld waarin ze kunnen lezen en schrijven. Dus zorgverleners, negeer het probleem niet, maar steek je hand uit naar mensen die zelf de eerste stap niet durven zetten. De schaamte voorbij.’
40% van de mensen boven de 65 jaar is laaggeletterd
20
‘Fantastisch om te horen hoe een wereld voor hen is opengegaan’
21
‘Ik kan eindelijk mijn kleinkinderen voorlezen’ ruudpos.nl
Anke wist haar laaggeletterdheid jarenlang te verbloemen. Ze gebruikte afkortingen en spiekbriefjes. Tot de bom barstte tijdens haar stage als ziekenverzorgster. Ze stortte in en nam een maatschappelijk werkster in vertrouwen. Die adviseerde haar om op Nederlandse les te gaan.
22
Anke van de Reijt Taalambassadeur
‘Vlak nadat ik mijn man leerde kennen, zijn we samen een horecabedrijf gestart in Klundert. Ik stond in de bediening en schreef bestellingen over of gebruikte afkortingen: ‘p’ voor pilsje en ‘w’ voor wijntje. Niemand had in de gaten dat ik met een taalprobleem zat. Ik had mijn babbel ook mee. Als ik vastliep, vroeg ik: “Kun je dat even spellen?”’
Geheim delen ‘Toen we stopten met het bedrijf, was ik bang dat ik thuis zou komen te zitten. Daarom begon ik aan een opleiding tot ziekenverzorgster. Op de basisschool was ik altijd weggekomen met spieken, dat lukte me nu ook weer. Tot ik stage ging lopen, daar was smokkelen een stuk moeilijker. Opeens werd het me te veel. Ik denk dat alles wat ik al die jaren verborgen had gehouden naar boven kwam. Ik raakte daardoor in een zware dip en kwam mijn huis niet meer uit. De dokter verwees me door naar een maatschappelijk werkster, met wie ik mijn geheim deelde. Zij adviseerde me om terug naar school te gaan. Dat zag ik in het begin helemaal niet zitten.’
Een nieuw begin ‘Aan de basisschool had ik vreselijke herinneringen. Omdat ik tijdens een leesbeurt vaak woorden oversloeg, werd ik erg gepest. Opnieuw aan Nederlandse les beginnen, bracht die spookbeelden weer naar boven. Bovendien kende heel Klundert me van ons bedrijf, dus daar naar school gaan was
geen optie. Toen de maatschappelijk werkster me uiteindelijk toch overtuigde om weer les te nemen, besloot ik in Zevenbergen naar school te gaan. En wat denk je? Ik zat daar met half Klundert in de klas! De lessen vielen me ontzettend mee. Alles werd rustig uitgelegd en als ik iets verkeerd deed, werd ik niet uitgelachen. Achteraf baal ik dat ik mijn geheim niet eerder gedeeld heb. Daarom probeer ik mensen nu ook te overtuigen om terug naar school te gaan. Ik heb inmiddels al een paar mensen over de streep getrokken, daar ben ik best trots op.’
Hulp vragen ‘Tegenwoordig vertel ik iedereen over mijn taalprobleem. Op mijn werk weten ze dat ik mijn vaardigheden aan het bijspijkeren ben. Als ik ergens niet uitkom, kan ik altijd om hulp vragen. Vandaag twijfelde ik nog over de spelling van het woord ‘misschien’, maar ik vraag nu gewoon aan een collega of ik het goed heb geschreven.’
Zelfvertrouwen ‘De cursus heeft me een hoop gebracht. Met de hulp en aanmoedigingen van mijn dochter heb ik mijn opleiding tot ziekenverzorgster afgemaakt en een leuke baan gevonden. Er is een nieuwe wereld voor me opengegaan waarin ik mijn zelfvertrouwen heb teruggekregen. Maar het allerleukste vind ik nog dat ik mijn kleinkinderen eindelijk kan voorlezen.’
tekst: Claudia Lagermann
23
‘Ik voelde mij niet thuis in de maatschappij’
‘Ik ben eens goed ziek geweest, omdat ik mijn plaspillen in combinatie met andere medicijnen had ingenomen. Geen idee dat dat niet mocht! Misschien stond het wel op het doosje, maar dat kon ik toen nog niet lezen ...’
24
Jansje Karel Taalambassadeur
‘Nadat ik was verhuisd, kwam ik via mijn lees- en schrijfdocent bij de huisarts die ik nu alweer twee jaar heb. Het is een ontzettend lieve man. Zonder hem was ik niet de persoon geweest die ik nu ben. Hij zet zich ook erg in voor de aanpak van laaggeletterdheid. Zo heeft hij een filmpje over dit onderwerp, waar ik ook in zit, naar al zijn collega’s en assistenten gestuurd. En ik mag altijd informatie ophangen in zijn praktijk over bijvoorbeeld lees- en schrijfcursussen.’
In vertrouwen ‘Ik weet nog goed hoe het was toen ik niet goed kon lezen. Ik voelde mij simpelweg niet thuis in de maatschappij. Onzeker. Daar had ik lichamelijk ook last van: stress, hartritmestoornissen. Sinds ik het wel kan, is er een hele last van mijn schouders gevallen. Er ging een wereld voor me open. Neem ook iemand in vertrouwen! Het maakt niet uit wie. Als je een goede band met iemand hebt, zal hij of zij je helpen.’
‘Neem iemand in vertrouwen, het maakt niet uit wie’
25
Frans Bauer Zanger ‘Toen bleek dat mijn zoon Frans Bauer junior een zware vorm van dyslexie en gehoorproblemen heeft, konden we vertrouwen op onze huisarts en later op de artsen in het ziekenhuis. Je voelt een enorme onmacht als er iets met je kind aan de hand is. Onze huisarts bepaalde min of meer de weg die we moesten bewandelen, zodat hij zo min mogelijk achterstand opliep. Door de goede William Rutten
begeleiding kan mijn kind gewoon kind zijn.’ 26
Wat zou het leuk zijn als iedereen het kon ‘Als klein kind had ik niet in de gaten dat mijn ouders niet konden lezen en schrijven. Je ouders zijn je ouders. Toen ik naar school ging, werd het voor mij wel zichtbaar. Ze konden mij bijvoorbeeld niet helpen bij spellingsvragen. Toch vonden ze het heel belangrijk dat hun kinderen wél goed leerden lezen en schrijven. Als daar bijles voor nodig was, dan kregen we dat. Voor hen was de drempel te hoog om op latere leeftijd weer naar school te gaan. Zij losten het anders op. Mijn moeder kon haar favoriete series, zoals Dallas en Dynasty, volgen omdat haar kinderen de ondertitels voorlazen. Ik heb mijn vader leren lezen. Vaak achterin de auto, als we onderweg waren naar optredens. Hij kan nu zelfs een krantenartikel lezen. Gelukkig zijn er nu ook minder schoolse manieren om te beginnen met beter leren lezen en schrijven.’
‘Ik heb mijn vader leren lezen’
Goede begeleiding ‘Mijn vader is momenteel hulpbehoevend. Gelukkig hebben we een hele fijne huisarts die ons goed begeleidt. Hij weet dat mijn ouders niet goed kunnen lezen en schrijven en dat ze met veel vragen zitten. Hij is erg begripvol en neemt de tijd om alles goed uit te leggen. Hij ziet mijn ouders voor vol aan en dat gevoel is fantastisch. Toen bleek dat mijn zoon Frans Bauer junior een zware vorm van dyslexie en gehoorproblemen heeft, konden we vertrouwen op onze huisarts en later op de artsen in het ziekenhuis. Je voelt een enorme onmacht als er iets met je kind aan de hand is.
27
Onze huisarts bepaalde min of meer de weg die we moesten bewandelen zodat hij zo min mogelijk achterstand opliep. Door de goede begeleiding kan mijn kind gewoon kind zijn. Dat is heel belangrijk!’
De sleutel ‘Ik ben ervan overtuigd dat eerstelijnszorgverleners de sleutel zijn naar beter lezen en schrijven. Zij zijn de vertrouwenspersonen die laaggeletterden kunnen doorverwijzen naar instanties om hen verder te helpen. Ook de mensen in de omgeving van laaggeletterden zijn heel belangrijk. Door op een speelse manier te laten zien dat lezen echt leuk is, kun je mensen prikkelen om de stap te zetten naar een taalcursus. Maar ze moeten er zelf ook iets aan willen doen. De wereld ging steeds meer open voor mijn vader naarmate hij beter kon lezen. Voor mensen die niet kunnen lezen en schrijven, kan dat echt een handicap zijn. We leven nu eenmaal in een maatschappij van letters. Als je geen letters kunt lezen, dan mis je enorm veel. Niet kunnen lezen en schrijven is geen schande. Wat zou het leuk zijn als iedereen het kon!’
Mensen die beter kunnen lezen en schrijven zijn zelfredzamer, sociaal actiever en gelukkiger
28
‘We leven in een maatschappij van letters. Als je geen letters kunt lezen, mis je enorm veel’
29
Iemand helpen met lezen en schrijven? Bel en meld u aan als taalvrijwilliger!
ruudpos.nl
‘Eindelijk kon ik mezelf zijn’ Rob wist als geen ander hoe hij zijn taalachterstand moest verbergen. Samen met zijn vrouw zorgde hij ervoor dat niemand iets in de gaten had. Tot zijn vrouw een ernstig ongeluk kreeg. Ineens was hij degene die de zaken moest regelen. Toen dat spaak liep, schakelde hij de huisarts in.
32
Rob Weijers Taalambassadeur
‘Achteraf ben ik nog steeds verbaasd dat ik het zo lang heb weten te verbergen. Ik werkte als voorman stratenmaker en het kwam zelfs zo ver dat mijn leidinggevende me hoofduitvoerder wilde maken. Hij zette me zó onder druk, dat ik ja zei. Voor die functie moest ik belangrijke contracten tekenen. Ik stond doodsangsten uit, want ik had geen idee waarvoor ik tekende. Na twee weken vroeg ik mijn oude baan terug.’
Zweetplekken ‘Voor mijn werk moest ik het hele land door. Het is me nog steeds een raadsel hoe ik zonder TomTom altijd op de goede plek aankwam. Ik zweette me kapot tijdens die ritten. Er lag altijd een extra setje kleren in de achterbak, zodat ik me kon omkleden als ik bij een klus aankwam. Eén keer ging het mis. Ik herkende de weg niet meer en bleek in België te zitten. Ik heb die dag twee tanks leeggereden.’
Dit kon zo niet langer
Nog steeds was ik bang dat mijn geheim zou uitkomen. Daarom zei ik tegen iedereen dat ik naar computerles ging. Tot ik gevraagd werd om mijn verhaal te doen bij Omroep MAX. Ontzettend eng vond ik dat, maar toch heb ik ja gezegd. Terwijl ik op televisie was, stond thuis de telefoon roodgloeiend. Niemand had dit verwacht, maar iedereen was trots dat ik mijn verhaal durfde te vertellen.’
Opluchting ‘Dat televisieoptreden heeft me goed gedaan. Voor mijn gevoel was ik altijd twee personen: de vrolijke jongen en de jongen die van alles achterhield. Het was zo’n opluchting dat ik eindelijk mezelf kon zijn. Die stap had ik tien jaar eerder moeten zetten. Sindsdien is er een hoop veranderd. Ik ga er meer op uit. Ik kweek vogels, maar durfde nooit lid te worden van de vogelvereniging – bang dat ik iets zou moeten opschrijven. Nu ben ik lid en doe ik mee aan shows. En ik ben een boek over mijn leven aan het schrijven. Het is tijd dat alles eruit komt.’
‘Mijn vrouw hielp me met het verdoezelen van mijn geheim. Als ik met de feestdagen een gedicht moest voorlezen, souffleerde zij me. Niemand had het in de gaten. Tot zij dat ongeluk kreeg en ik de boodschappen moest doen. Ik kwam thuis met karren vol, in de hoop dat het goede ertussen zat. Dit kon zo niet langer. Ik bezocht mijn huisarts en die verwees me door naar het roc.
tekst: Claudia Lagermann
33
Tania Kross Mezzosopraan ‘Ik word telkens weer geraakt door mensen die leerden lezen en schrijven op latere leeftijd. En hoe zij anderen inspireren door hun verhaal. Wanneer je niet kunt lezen en schrijven, moet je behoorlijk intelligent zijn om te overleven in de huidige maatschappij.’
34
Heerlijk om aan je kind te kunnen voorlezen ‘Ik had twee zware zwangerschappen en bevallingen. Dankzij de fantastische zorg van de medewerkers van het Bleuland Ziekenhuis in Gouda is het goed afgelopen. Net als elke vrouw was ik bang en onzeker. Ik verheugde mij op het nieuwe leven. Ik voelde gelukkig een klik met de verloskundige en verpleegkundigen. Ze hielden mijn hand vast, ze stelden mij gerust en ze namen de tijd. Het voelde vertrouwd en menselijk. Je moet echt van mensen houden om dit werk te doen. Ik heb grote waardering voor deze zorgverleners. Als dank organiseerde ik samen met een bevriende pianiste in De Goudse Schouwburg een benefietconcert. Met de opbrengst kon het Moeder en Kind Centrum nieuwe apparatuur kopen. Ik ben blij dit ik dit kon terugdoen.’
Toekomst met taal ‘Sinds het ontstaan van Het Forum AtotZ van Stichting Lezen & Schrijven in 2009, draag ik mijn steentje bij om laaggeletterdheid bespreekbaar te maken. Vroeger leefde ik in een soort bubbel. Ik ben geboren op Curaçao. Mijn vrienden en ik kregen de kans om daar naar de middelbare school te gaan. Hierdoor kende ik de problematiek van laaggeletterdheid niet. Pas later besefte ik dat er op de Antillen heel veel kinderen zijn die niet de kans krijgen om naar de middelbare school te gaan en die niet kunnen lezen en schrijven. Daardoor stijgt de werkloosheid, met name onder jongeren, enorm. Dit is een belangrijke groep waarbij we moeten voorkomen dat ze laaggeletterd worden, ook in Nederland. Verloskundigen en kraamverzorgenden,
maar ook consultatiebureaus en kinderopvangcentra hebben een belangrijke taak om laaggeletterdheid bij ouders te signaleren en bespreekbaar te maken. Door in te spelen op hun trots kunnen ze ouders motiveren om een taalcursus te volgen. Als ouder wil je toch het beste voor je kind. En dat is een toekomst met taal! Het is heerlijk om aan je kind te kunnen voorlezen.’
Intelligent ‘Ik word telkens weer geraakt door mensen die leerden lezen en schrijven op latere leeftijd. En hoe zij anderen inspireren door hun verhaal te vertellen. Wanneer je niet kunt lezen en schrijven, moet je behoorlijk intelligent zijn om te overleven in de huidige maatschappij. Stel je eens voor dat alle teksten op je computer plotseling in het Russisch zijn. Je kunt een woordenboek raadplegen om te vertalen, maar dit kost behoorlijk wat inspanning en doorzettingsvermogen.’
35
Daar doen we het voor ‘Door het gevoel van schaamte is het voor sommige laaggeletterden moeilijk om met vrienden, familie of collega’s over hun probleem te praten. We moeten de drempel verlagen door het taboe te doorbreken en een helpende hand te bieden. Zorgverleners spelen hierin een belangrijke rol. Een verloskundige, kraamverzorgende of een verpleegkundige staat niet zo dichtbij als vrienden of familie, maar we vertrouwen ze vaak wel. Een zorgverlener die lees- en schrijfproblemen bespreekbaar maakt, kan er uiteindelijk aan bijdragen dat het aantal laaggeletterden afneemt. Daar doen we het voor!’
Voorlezen draagt bij aan een goede leesvaardigheid en woordenschat van een kind
36
‘Als ouder wil je toch het beste voor je kind. En dat is een toekomst met taal!’
37
‘Ik hoef nu minder medicijnen te slikken’
‘Door problemen thuis kon ik op school niet goed meekomen. Ik verliet de technische school al in het eerste jaar, vond een eenvoudig baantje en wist mijn laaggeletterdheid tot mijn 44e goed te verdoezelen.’
38
Koos Vervoort Taalambassadeur
‘De tekst op supermarktproducten kon ik wel lezen, maar technische dingen begreep ik niet of verkeerd. Een moeilijke passage in een boek sloeg ik over en bijsluiters las ik nooit. Ook een strippenkaart uit de automaat halen vond ik lastig; ik wist nooit hoe lang een tramkaartje nog geldig was of waar ik moest overstappen. Met smoesjes wist ik hiermee om te gaan. Zelfs mijn vrouw had het niet door. Totdat ik een keer iets verkeerds deed op de computer en dacht dat ik hem stuk had gemaakt. In werkelijkheid had ik gewoon een verkeerde toets aangeraakt, maar daardoor kwam mijn vrouw erachter dat ik laaggeletterd was. Zij stuurde me meteen naar een cursus. Ik was toen 44 jaar.’
‘Op de cursus heb ik eindelijk goed leren lezen en schrijven’
Ondernemender ‘Op de cursus heb ik eindelijk goed leren lezen en schrijven. Er ging echt een wereld voor me open. Ineens kon ik dingen begrijpen, zelf informatie opzoeken. Daardoor werd ik veel ondernemender. Nu stippel ik reizen uit naar het buitenland en schrijf ik zelfs boeken over mijn ervaringen. En op internet heb ik zelf alles uitgezocht over medische stoffen en bepaalde voeding die mijn reumaklachten kunnen verminderen. Daardoor hoef ik nu minder medicijnen te slikken.’
ruudpos.nl
39
Gerda Havertong Actrice en zangeres ‘Ik ken een laaggeletterde man die tussen zijn dertigste en vijftigste ongeveer tien verschillende huisartsen had bezocht. Zo zorgde hij ervoor dat ze er niet achter kwamen dat hij niet goed kon lezen en schrijven. Pas na zijn vijftigste heeft hij het toch toegegeven en is hij een taalcursus gaan volgen.’
40
Grote stappen in een mensenleven ‘Mijn grootouders van vaderskant woonden tijdens hun laatste levensjaren bij ons in huis in Suriname. Mijn grootmoeder was een fantastische, lieve vrouw. Ze was een heel vrolijke oma die mij Nederlandse en Surinaamse liedjes leerde. Ik was een jaar of negen toen ik een keer van school kwam en zij als enige thuis was. Die dag kreeg ik een notitie mee van school, waarop stond dat ik te veel had gepraat in de klas. Ik vroeg haar om het papier te bewaren in haar kamer, want ik was bang voor de reactie van mijn ouders. Toen ik het aan mijn oma gaf, zag ik dat ze het ondersteboven bekeek. Ik zei: “Oma, u moet het blad omdraaien.” Toen antwoorde ze: “Ach meisje, laat me toch.” Die avond vertelde ik dat aan mijn moeder. Zij zei dat mijn oma niet kon lezen en schrijven. Daar schrok ik van! Mijn oma was juist degene die mij prachtige verhalen vertelde en mij liedjes leerde. Ze had blijkbaar nooit de kans gekregen om naar school te gaan.’
‘Zij zei dat mijn oma niet kon lezen en schrijven. Daar schrok ik van!’
Taak van de maatschappij ‘Laaggeletterdheid begint vaak al op jonge leeftijd. Het is meestal pas veel later dat we erachter komen dat iemand niet goed kan lezen of schrijven. Dan hebben we als maatschappij gefaald! Hoe komt het dat wij in een maatschappij leven waar alles goed is geregeld, maar waar blijkbaar 1,3 miljoen mensen de boot missen omdat ze laaggeletterd zijn? We moeten blijven proberen om hen te vinden en te bereiken. Dat is de taak van onze maatschappij! De kleine stapjes die we hierin zetten, zijn uiteindelijk heel grote stappen in een mensenleven.’
41
Kijk en luister ‘Ik ken een laaggeletterde man die tussen zijn dertigste en vijftigste ongeveer tien verschillende huisartsen had bezocht. Zo zorgde hij ervoor dat ze er niet achter kwamen dat hij niet goed kon lezen en schrijven. Pas na zijn vijftigste heeft hij het toch toegegeven en is hij een taalcursus gaan volgen. Ik hoop dat zorgverleners tijdens hun spreekuur opmerken dat er meer aan de hand is dan waar de patiënt in eerste instantie voor komt. Het is niet eenvoudig om daar in korte tijd achter te komen. Om de signalen te herkennen, moeten we wel door hun smoesjes heen prikken. Laaggeletterden hebben vaak een bepaalde slimheid ontwikkeld om zichzelf te beschermen, te overleven en ons om de tuin te leiden. Dat betekent dus echt kijken en luisteren naar de patiënt. Want kijken en luisteren, betekent helpen.’
Samen zijn we sterk ‘We leven in een digitaal tijdperk. Als je niet kunt lezen en schrijven, dan red je het niet. Ik herinner me dat ik in Japan op vakantie was en op zoek ging naar een straat. De Japanse tekens waren onbegrijpelijk voor mij. Ik gaf het al snel op. Ik kon me helemaal voorstellen hoe het voelt om niet te kunnen lezen. We hebben allemaal een rugzak, die zit vol met mooie en minder mooie dingen. Laaggeletterden dragen een zwaar gewicht mee in die rugzak. Durf ervoor uit te komen en haal dat extra gewicht uit je rugzak. Er zijn genoeg mensen die je willen helpen. Samen zijn we sterk!’
Als alle laaggeletterden een cursus zouden volgen, kan dit de maatschappij 700 miljoen euro opleveren
42
‘We moeten door hun smoesjes heen prikken’ scan en bekijk de video
43
43
Pieter van den Hoogenband Olympisch zwemkampioen ‘Vraagt u zich weleens af hoe u de informatie krijgt die u nodig heeft om verantwoorde keuzes te maken in het leven? Het antwoord is eigenlijk heel simpel: door te lezen en schrijven.’ 44
Cijfers, letters en bijsluiters ‘Ziek worden overkomt je. Dat betekent niet dat ik niet in preventie geloof. Waar je je eigen verantwoordelijkheid kunt nemen in het leven, moet je dat ook doen. Ik rook niet, sport nog regelmatig en eet meestal verantwoord. Misschien geldt dat ook voor u en probeert u ook te letten op wat u eet en hoe u gezond leeft. Maar vraagt u zich wel eens af hoe u die verantwoorde keuzes maakt? Hoe krijgt u daarvoor de informatie die u nodig heeft? Het antwoord is eigenlijk heel simpel: door te lezen en te schrijven. U zou voor de grap eens een dag bij moeten houden hoe vaak u iets leest en schrijft.’
Grotere risico’s
Duwtje in de rug ‘Dat laaggeletterden hierin fouten maken, kunnen we hen niet kwalijk nemen. Zij kúnnen het gewoonweg niet. Dat betekent niet dat we ons daarbij moeten neerleggen. Totdat we laaggeletterdheid hebben uitgebannen, kunnen we op z’n minst onze eigen communicatie een beetje aanpassen. Maar laaggeletterden zijn er uiteindelijk veel meer mee geholpen als zij worden aangespoord om beter te leren lezen en schrijven. Huisartsen, fysiotherapeuten en verpleegkundigen kunnen hen dit duwtje in de rug geven. En het levert de maatschappij nog een flinke duit op ook. Een win-winsituatie dus!’
‘Ik weet dat laaggeletterden – en daar hebben we er maar liefst 1,3 miljoen van in Nederland – minder gezond leven en grotere risico’s lopen op bepaalde aandoeningen en kwalen. Een behandeling duurt bij hen gemiddeld langer dan bij andere patiënten. Zij begrijpen de informatie van de dokter ook niet altijd. Hoe weet je immers hoe je een bepaald medicijn moet gebruiken, als je de bijsluiter niet kunt lezen? Hoe houd je een diabetesdagboek bij als je niet uit al die cijfers komt?’
45
‘Mijn leven is compleet veranderd’ ruudpos.nl
Henriëtte Becker (57) werd op haar zevende door haar moeder van school gehaald. Ze moest meehelpen in de schoonmaak. Lezen en schrijven leerde ze niet. Tot ze op haar vijftigste weer terug naar school ging. ‘Het eerste boek dat ik las was Het dagboek van Anne Frank. Ik was zo trots dat ik dat kon.’ 46
Henriëtte Becker Taalambassadeur
‘Wij waren thuis met negen kinderen. Mijn vader was alcoholist en mijn moeder moest bij mensen schoonmaken om de rekeningen te betalen. Met alleen haar loon lukte dat niet, daarom werd ik op mijn zevende van school gehaald om mee te helpen. Er is nooit iemand geweest die zei dat ik terug naar school moest. Tijdens mijn werk werd ik weleens met boodschappenbriefjes naar de winkel gestuurd. Dan vroeg ik in de winkel of ze me wilden helpen. Daar had ik geen moeite mee.’
Geheim ‘Jaren later trouwde ik en kreeg ik kinderen. Mijn man toonde weinig interesse in me. Volgens mij wist hij niet eens dat ik niet kon lezen en schrijven. Zolang het eten maar op tafel stond. Mijn kinderen vertelde ik de mooiste verhalen. Niet uit boeken, maar uit mijn hoofd. Ze vonden ze prachtig. Ik kon mijn geheim goed verbergen, maar ik had geen leven. Ik voelde me alleen op de wereld. Op de gekste momenten kreeg ik last van angstaanvallen. De dokter zei dat ik overspannen was, maar dat was natuurlijk niet het enige probleem. Toen ik hem eens vertelde dat ik moeite had met lezen en schrijven, wist hij niet goed wat hij daarmee aan moest. Hij realiseerde zich vast niet dat het ook voor mijn gezondheid niet goed was. Ik dronk bijvoorbeeld twee flessen ijsthee per dag!’
Terug naar school ‘Toen ik ging scheiden, ging het echt mis. Ik moest rekeningen betalen en formulieren invullen. Dat lukte niet. Bij het gemeentehuis vroeg ik om hulp en daar hadden ze me door. Ze zeiden dat ik terug naar school moest, maar ik durfde niet. Thuis gaf m’n dochter me op m’n kop. Ze vond dat ik het wel moest doen. Hoe langer ik wachtte, hoe bozer ze werd. Uiteindelijk heb ik naar haar geluisterd. De eerste schooldag was een opluchting. Er waren nog veel meer mensen die niet konden lezen en schrijven. Ik was niet de enige. Toch waren de eerste weken zwaar. Maar ik zette door en merkte dat het steeds beter ging.
‘Tegenwoordig vertel ik iedereen mijn verhaal. Daarmee heb ik heel wat mensen weer naar school gekregen’ 47
Het eerste boek dat ik las, was Het dagboek van Anne Frank. Ik was zo trots dat ik dat kon. Vanaf dat moment werd leren lezen leuk. Nu ben ik gek op lezen. Als ik geld over heb, koop ik een boek.’
Ander leven ‘Mijn leven is zó veranderd nu ik kan lezen en schrijven! Ik heb een leuke baan bij Het Leger des Heils en ben Taalambassadeur voor Stichting Lezen & Schrijven. Daarvoor reis ik het hele land door en maak ik met iedereen een praatje. Dat had ik vroeger nooit gedurfd. Als mensen me tegenkomen, geloven ze niet dat ik dezelfde Henriëtte ben. Ik ben zelfs 23 kilo afgevallen. Ik las namelijk op het etiket van de ijsthee hoe ontzettend veel suiker er in zit. Ik ben er gelijk mee gestopt. Tegenwoordig vertel ik iedereen mijn verhaal. Daarmee heb ik heel wat mensen weer naar school gekregen. Want zo werkt het: ik kan van andere mensen wat leren, maar andere mensen kunnen ook wat van mij leren.’
57% van de laaggeletterden werkt
tekst: Claudia Lagermann
48
‘Ik las op het etiket van de ijsthee hoeveel suiker erin zit. Ik ben er gelijk mee gestopt’
49
‘Klanten liet ik zelf hun kaartjes schrijven’ ‘Ik ben twintig jaar zelfstandig bloemist geweest. Klanten liet ik altijd zelf hun kaartjes schrijven. Dan zei ik: ‘Het is toch veel leuker en persoonlijker als u het zelf schrijft?’
50
Trudi Jeninga Taalambassadeur
‘Zeven jaar geleden ben ik in de ouderenzorg gaan werken. Daar moest ik best veel lezen en schrijven. Ik kon er gewoonweg niet onderuit. Toen merkte ik dat ik dit eigenlijk niet goed kon. In een weekblad zag ik eens het telefoonnummer staan waar je je kunt aanmelden voor een cursus: 0800 023 4444. Het duurde even voordat ik durfde, maar na een paar dagen heb ik uiteindelijk gebeld. Diezelfde week nog kwam er iemand bij mij thuis om kennis te maken en de mogelijkheden voor een cursus te bespreken. De lessen waren hard werken en heus niet altijd even makkelijk. Maar beter lezen en schrijven heeft me echt sterker gemaakt!’
Een veilig gevoel ‘Zelf goed kunnen lezen en schrijven, geeft me een veilig gevoel. Ook als het gaat om de instructies bij een medicijn. Mag ik wel autorijden? Mag ik alcohol drinken? Wat kunnen de gevaren zijn als ik te veel inneem? Tijdens een consult krijg je zo veel informatie, dat je thuis vaak de helft niet meer weet. Of je bent iets vergeten te vragen. Nee, het is een geweldig fijn gevoel als je weet dat je op jezelf kunt vertrouwen.’
‘Het is een geweldig fijn gevoel als je weet dat je op jezelf kunt vertrouwen’ Claudia Potveer
51
Ton Heerts Voorzitter FNV ‘Ik weet dat laaggeletterden goed kunnen verbergen dat ze niet goed kunnen lezen en schrijven. Bijvoorbeeld door te zeggen dat ze hun bril zijn vergeten.’
52
Investeren in jezelf ‘Respect, dat is wat ik heb voor mijn huisarts. Als ik ziek ben, dan heeft hij oog en oor voor mij en hij zegt nooit dat ik me aanstel. Het is fijn om iemand te kunnen vertrouwen als je iets mankeert.’
Bijsluiters lezen ‘Gezondheid en taal zijn twee van de grootste rijkdommen in een samenleving. Ze zijn zelfs aan elkaar gerelateerd. Als je de bijsluiter van een medicijn niet kunt lezen, dan kan het goed misgaan. Mijn moeder is ver in de negentig. Ze moet heel wat medicijnen innemen. Daarvoor gebruikt ze een medicijnendoos. De tekst die daarop staat, kan zij gelukkig lezen. Maar er zijn genoeg mensen die dat niet kunnen. Dan is het fijn als er bijvoorbeeld wijkverpleegkundigen en thuiszorgmedewerkers zijn om daarbij te helpen.’
Belangrijke schakel ‘Ik sprak onlangs met een wijkverpleegkundige en een thuiszorgmedewerker die me met de neus op de feiten drukten. Ze vertelden dat een vader en zijn inwonende zoon brieven kregen van verschillende instanties over de wijzigingen in de zorg. Ze lazen de brieven, maar begrepen er niets van. Gemeenten en andere instanties gebruiken vaak moeilijke taal. De zorgmedewerkers lazen de brieven voor en legden uit wat ze betekenden. Als ze dat niet hadden gedaan, dan had de vader nu in een verzorgingstehuis gezeten en was de zoon alleen achtergebleven. Zorgverleners vormen daarom een heel belangrijke schakel om mensen die niet goed kunnen lezen en schrijven te helpen.’
Doen alsof ‘Ik weet dat laaggeletterden goed kunnen verbergen dat ze niet goed kunnen lezen en schrijven. Bijvoorbeeld door te zeggen dat ze hun bril zijn vergeten. Ze doen alsof ze alles begrijpen, maar dat is niet het geval. Dit is ernstig voor een welvarend land als Nederland. Apothekers of eerstelijnspsychologen zijn bij uitstek mensen die kunnen signaleren dat er iets anders aan de hand is. En liefst zo snel mogelijk. Daarnaast is het heel belangrijk om in het basisonderwijs meer het accent te leggen op taal. Als we dat niet doen, lopen de zorgkosten alleen maar op.’
‘Taal maakt gezonder, dus zet die stap. Liefst vandaag nog!’ Taal op de werkvloer ‘De jeugd is in staat om met computers, games en apps om te gaan. Maar kunnen ze zich ook staande houden als ze gaan werken of zelfstandig ondernemer worden? Dan kom je erachter dat zelfs een komma kan bepalen of je een baan of opdracht wel of niet krijgt. Er ontstaan de grootste misverstanden en incidenten als mensen elkaar niet verstaan op de werkvloer. Of niet kunnen lezen en schrijven. Taal op de werkvloer is daarom een heel belangrijk 53
thema om aandacht aan te besteden. Dat heb ik zelf ervaren toen ik opsporingsambtenaar was bij de Koninklijke Marechaussee en processen-verbaal uitschreef. Ik had soms te maken met mensen die de taal niet beheersten. Als je daar op dat moment geen rekening mee houdt, dan kan dat leiden tot vervelende situaties.’
Zet die stap ‘Hoe eerder we laaggeletterdheid opsporen of iemand zelf aan de bel trekt, hoe meer er aan gedaan kan worden. Taal is zo ontzettend belangrijk. In je werk of je toekomstig werk. Eigenlijk overal. Als je op straat loopt, televisie kijkt of boodschappen doet. Maak gebruik van de vele mogelijkheden die er zijn om beter te leren lezen en schrijven. En wijs anderen erop. Er zijn zo veel mooie voorbeelden van mensen die investeerden in taal en dus in zichzelf. Zij werden er alleen maar beter van. Taal maakt gezonder, dus zet die stap. Liefst vandaag nog!’
FNV zet zich in voor taal op de werkvloer Het is nooit te laat om goed te leren lezen en schrijven. Ook als je al lang aan het werk bent, is het belangrijk dat die mogelijkheid er is. Daar zet de FNV zich als grootste vakbeweging van Nederland voor in. De vakbond heeft bijvoorbeeld met werkgevers afgesproken dat schoonmakers Nederlandse les kunnen krijgen. Onlangs reikte koningin Máxima het 1000e taaldiploma uit aan een schoonmaker, dankzij die afspraak. Daarnaast werkt FNV mee aan het initiatief www.taalwerkt.nl.
54
‘Gezondheid en taal zijn twee van de grootste rijkdommen in een samenleving’ scan en bekijk de video
55
TIP: maak een foto van de pagina hiernaast om het nummer te onthouden of naar iemand door sturen
MOEITE MET LEZEN OFZO? Wist u dat 1 op de 9 Nederlanders grote moeite heeft met lezen en schrijven? De kans is groot dat u een van hen kent. Iemand die opvallend vaak zijn leesbril vergeet. Die een boek lezen zonde van de tijd vindt. Die liever niet e-mailt. En formulieren het liefst thuis invult. Gelukkig is hier iets aan te doen! Hulp bij lezen en schrijven is altijd dichtbij en op maat.
BENT OF KENT U ZO IEMAND? BESPREEK HET MET UW ZORGVERLENER OF BEL 0800 023 4444 VOOR GRATIS ADVIES EN COACHING