88
M. Porębski, Sztuka a informacja,
▶ Uzupełnienie owego brakującego miejsca
Wydawnictwo Literackie,
wytworzonego przez historyczną i świadomościową sekularyzację życia i działań społecznych, w obrębie omawianej praktyki, dokonywane było za pomocą ideologii lub swoiście rozumianej terapii. W działalności S.P.K.9 znaleźć można wiele zastosowań drugiego z tych pojęć. Pojęcie terapia było stosowane w uprawianej przez grupę krytyce lecznictwa psychiatrycznego, w wypowiedziach teoretycznych z zakresu oddziaływań fal elektromagnetycznych na fizjologię i układ nerwowy człowieka oraz w postulatach, jakie dotyczyły oddziaływania na odbiorcę poprzez uprawianą przez nich twórczość. ▶ Krytyczna postawa wobec dotychczasowych form terapii psychiatrycznej jest czymś znamiennym dla ruchów kontrkultury odrzucającej — przebrane w wytworzone potrzeby — formy represji. Analizowane historycznie pojęcia obłędu, szaleństwa, choroby ukazują pole sił ideologiczno-materialnych, jakie wytwarza obiekt i jego znaczenie w funkcji społecznej. ▶ Psychiatrzy są politykami. Pilnują oni nie tylko tego, aby być w normie, «być w porządku», starają się szczególnie w szpitalach psychiatrycznych okaleczyć, obezwładnić odmienne od własnych społeczne i intelektualne przekonania i sposoby egzystencji. Atakuje się ich status, prestiż, obraz samego siebie. Choroba psychiczna jest ideologią, poza którą psychiatrzy ukrywają przed samym sobą i pacjentami prawdziwą sytuację społeczną. Tymczasem choroby psychiczne nie mogą być zrozumiane, jeśli są zaciemnione ich społeczne źródła. Jednocześnie nie może być zrozumiana żadna odmienność zachowań społecznych, jeśli się je sprowadzi do stanu choroby10. ▶ Usiłowanie uczynienia z twórczości czegoś, co byłoby w stanie leczyć lub — w formie mniej zobowiązującej — pozytywnie zmieniać odbiorcę, uznać należy za utopijne. O ile trudno odmówić omawianej tu praktyce jej efektywności w obszarze krytyki stosunków społecznych, krytyki dominacji, manipula-
charakteryzuje znamienna niecodzienność przekazu. Mówi on Kraków, Wrocław, 1986, s. 50. o tłumionych normalnie możliwo9 http://home.pi.be/~spk/ ściach, pragnieniach i aspiracjach 10 M. Schatzman, Repression: Life człowieka w sposób nie tylko jawny, [w:] INK 18 VIII 1971, cyt. za: A. ale ostentacyjny, demonstrując aż Jawłowska, tamże, s. 192. do końca z całą rozrzutnością zaso11 http://www.throbbing-gristle. bów i energii groźny i oszałamiający com/; http://pl.wikipedia.org/wiki/ zarazem mechanizm przekroczeThrobbing_Gristle. nia. Niezbędnego bogactwa i różnorodności angażowanych w taką informację środków dostarcza przeznaczona do sakralnego roztrwonienia nadwyżka, która na tej właśnie drodze znajduje ujście i zastosowanie. W ten sposób święto staje się najbardziej pierwotnym, uderzającym potęgą i zawartością kanałem informacji, która odsłania mechanizm przekroczenia, czyli informacji inicjacyjnej8. ▶ Szumy, wyzyskiwane z instrumentów i urządzeń elektronicznych, wydobywane z gitary i za pomocą perkusji oraz za sprawą zniekształceń głosu, spełniają w praktyce muzyki S.P.K. rolę nośnika. Procesy, jakie zachodzą w trakcie wystąpień na żywo są tożsame z procesami towarzyszącymi rytuałom kultur pierwotnych. Bez wahania możemy przyznać, że przekroczone zostają tutaj zakazy kulturowe oraz w sposób drastyczny podejmowana jest tematyka objęta, w naszej kulturze, tabu. Poza tym, w obrębie konwencji, jaką jest odbiór koncertu, dokonują się działania o charakterze destrukcyjnym, profanacyjnym i prowokacyjnym. ▶ Zasadnicza różnica, jaka istnieje pomiędzy transgresją kultur pierwotnych a praktyką części z zespołów wykonujących muzykę industrialną, polega na tym, że w tej ostatniej brak jest kompensacji, którą w społecznościach pierwotnych pełnił mit. Za pomocą mitu, czyli nakładanej na przerażające w swojej wymowie obrazy i dźwięki interpretacji, przemoc, gwałt, zniesienie ograniczeń i publiczna ekstaza były rozumiane jako zjawiska konieczne i naturalne, nieuniknione i boskie.