48 9
J-F Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Fundacja Aletheia, Warszawa 1997, s. 150. 9
J-F Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Fundacja Aletheia, Warszawa 1997, s. 150. 10
R. Barthes, Przyjemność tekstu, tłum. A. Lewańska, Wydawnictwo KR, Warszawa 1997, s. 16, s. 55.
10
R. Barthes, Przyjemność tekstu, tłum. A. Lewańska, Wydawnictwo KR, Warszawa 1997, s. 16, s. 55.
w szafie nie składa się ze zdań, tworzy układankę symultanicznych aktów mowy. Wypowiada je ktoś, kto albo jest chłopcem, który narzeka na sposób swojego przejawiania się (zniechęcenie, zerwanie umowy), albo mężczyzną, który siedzi przy maszynie i pisze (względne zadowolenie, zawiązanie umowy). → Formalne manipulacje artysty dają silnie zaszumiony komunikat (a channel with noise). Jeśli potraktujemy go całościowo, możemy dostrzec trzy aspekty szumu, które go wypełniają. Pod względem strukturalnym — szum jest efektem pogwałcenia reguł składni, wyparcia z wypowiedzi (parole) naturalnej kwantyzacji (kropka) i zastąpienie jej swoimi regułami syntaktycznymi (n-gramy wyrazowe). Braki te musi uzupełniać czytelnik nastawiony na kontakt z dziełem. → Znajomość kontekstu i oparta o odniesienia biograficzne interpretacja może przywrócić, do pewnego stopnia, koherencję. Możemy scalić w nadrzędny sens, w wyższą kategorialnie jednostkę myślenia to, co proponuje nam czytanie Głosu…. Możemy powiedzieć, że dominującym wątkiem rozpisanym na wiele ujęć jest biografia i wspomnienia — w ten sposób podporządkujemy całość mikronarracji9. → Jednakże integralność naszego odczytania będzie ciągle zagrożona i której nie będziemy w stanie przełożyć, odnieść do właściwego źródła (konstytuującego kod wymiany słów na znaczenia). Ów nadmiar, doznawany poprzez sceny niemożliwe do włączenia w obszar wspomnień, wywołuje dysonans. Jeśli zwrócimy na niego uwagę możemy doznać przyjemności lub nieprzyjemności, o której powiedzielibyśmy, że wynika z rozsunięcia lub odszczepienia10. → Pod względem epistemicznym (wiedza, fakty) szum wynika z niedoinformowania czytelnika. Nie sposób ustalić pewnych faktów, które stanowiłyby kościec fabuły. Powieść zaczyna pełnić funkcję poezji. Przestaje być opowiadaniem i staje się mówieniem, zwracaniem uwagi na siebie. Odbiorca dopełnia w zakresie zmysłowy sceny, które odbywają się w ciemności. Wypowiadanie zorganizowane jest w taki sposób, by czytelnik uzupełniał następstwo zdarzeń i ingerował w spójność z założenia niespójnej historii. → Aspekt losowości doświadczania tekstu pozwala wydzielić z kanału komunikacyjnego pewne pasmo, które funduje szum w aspekcie selekcyjnym. Szumy selekcyjne wynikają z zastosowanej metody tworzenia tekstu. Polega ona na opracowaniu tekstu w oparciu o selekcję i losowość. W ten sposób literatura odbierana (z reguły) jako linearna, narastająca z lewa na prawo (gałki oczne), w stronę spełnienia (ostatnia strona), przestanków (interpunkcja) i pouczenia (alegoria) staje się czymś w rodzaju reliefu, który mówi wielogłosem cięć i sklejeń tekstu. Wkładając wysiłek w jego interpretację, możemy doszukać się śladów zaburzonej percepcji zamkniętego w szafie, doznającego halucynacji chłopca. Ograniczenia oceny analizowanych przykładów literackich → Chciałbym poświęcić chwilę na przemyślenia dotyczące środków służących do unieczytelniania (zaszumiania). Wskażę na nie w kontekście oceny utworów, które tu analizowałem. Ujmując sprawę szerzej, chciałbym zastanowić się nad estetycznymi ograniczeniami, jakim musi ulec ktoś, kto będzie formułował ocenę dzieł o wysokim stopniu zaszumienia (skłócenia i okaleczenia tekstu). → Bez wątpienia, powyższe utwory nie należą do rodziny przedmiotów służących rozrywce mas. Niewyobrażalne jest by mogło się o nich powszechnie mówić i czynić użytek z ich zawartości treściowej w życiu codziennym. Trudność, którą implikują w odbiorze,