خەڵکى هەڵەبجە لە دواخستنى بە پارێزگا بونى شارەکەیان نیگەرانن
www.jamawarnews.com
هەفتەنامەیەکی سیاسییە حزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان دەریدەکات
ساڵی - 32ژماره - 786سێشەممە 2014/03/04
ل3
ده‌روازه‌یه‌ک بۆ زانین سێشەممة /13ڕه‌شه‌مێ 2713/کوردی
ئەنفال لە لیستى جینۆسایدەکانى جیهاندایە
2014/03/04زایینی
ساڵی 32
ل5 8الپەڕە
ژماره786 :
1
مــەتـرسـیـدارتـریـن ســـێ هــێــرشـبـەری ئــەوروپــا
ل7 www.jamawarnews.com
״ئەوەى بەرامبەر هەرێم بەکار دەهێنرێت جینۆسایدى ئابوورییە״ لیژنه‌ى بااڵى لیستى هاوپه‌یمانى نیشتیمانى کوردستانى کۆبونه‌وه تایبەت بە ~
2014/3/3 ب��������ه‌رواری ل�ه‌ب��اره‌گ��اى مه‌کته‌بى سیاسى حزبى زه‌حه‌مه‌تکێشانى کوردستان له‌شارى هه‌ولێر به‌ئاماده‌بونى هه‌ڤااڵن عه‌بدوڵاڵحاجى مه‌حمود ک��ارگ��ێ��رى م�ه‌ک��ت�ه‌ب��ى سیاسى محمه‌د سه‌لیم ئه‌ندامانى مه‌کته‌بى سیاسى حزبى سۆسیالیست دیموکراتى کوردستان ،لیژنه‌ى ب����ااڵى لیستى ه��اوپ �ه‌ی��م��ان��ى ن��ی��ش��ت��ی��م��ان��ى ک��وردس��ت��ان��ى که‌پێکهاتوو‌ه له‌هه‌رسێ حزبى س��ۆس��ی��ال��ی��س��ت دی��م��وک��رات��ى کوردستان و زه‌حمه‌تکێشانى کوردستان و شیوعى کوردستان) کۆبونه‌وه. ب���ه‌رێ���ز ع��ه‌ب��دوڵ�ڵا ح��اج��ى م�ه‌ح��م��ود ک��ارگ��ێ��رى مه‌کته‌بى سیاسى (حسدک) له‌لێدوانێکیدا ب���ۆ ~ ن����اوه‌رۆک����ى کۆبونه‌وه‌که‌ى خسته‌روو ،ووتى « :کۆبونه‌وه‌کى ب��ااڵو ف��راون له‌نێوان هه‌سێ حزب ئه‌نجامدار پێداویستیه‌کانى ک �ه‌ت��ی��ای��دا لیستى هاوپه‌یمانى نیشتیمانى ک��وردس��ت��ان��ى ب��ۆ ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن��ى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق و ئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى هه‌رێمى کوردستان چه‌ندین بریارى گرنگ و پێویست گفتۆگۆى له‌باره‌و‌ه
کراوه و تیشکخراوه‌ته سه‌ر کاره‌کانى ئاینده‌ى ئه‌و لیست ه و میکانیزمى کاراکردن له‌پێناو به‌ده‌ستهێنانى ئه‌نجامێکى باش بۆ لیسته‌که«. ئ��ام��اژه‌ش��ى ب�����ه‌وه‌دا :ک ه جه‌خت له‌سه‌ر رێنماییه‌کان بۆ سه‌رجه‌م لق و مه‌ڵبه‌ندو کۆمیته‌ى پارێزگاکانى هه‌رێمى کوردستان وعێراق هه‌رسێ الیه‌نى به‌شداربووى هاوپه‌یمانیه‌تیه‌ک ه کرایه‌وه ،وه‌ک میکانیزم و کاراکردنى هاوپه‌یمانى نیشتیمانى کوردستانى. ع��ه‌ب��دوڵ�ڵا ح��اج��ى م�ه‌ح��م��ود ووت��ی��ش��ى :دان��ان��ى ب �ه‌رن��ام �ه‌ى پ��ێ��وی��س��ت وگ���رن���گ ب���ۆ لیستى هاوپه‌یمانى نیشتیمانى کوردستانى ب�ه‌ل�ه‌ب�ه‌رچ��اوگ��رت��ن��ى پارێزگاکان
وب��ه‌ش��داری��ک��ردن��ى ئ���ه‌و لیست ه له‌سه‌رجه‌م بۆنه‌و یاده نیشتیمانى نه‌ته‌واییه‌تیه‌کانى گه‌له‌که‌مان و له‌یاد‌ه خۆش وناخۆشه‌که‌ندا له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌رى کوردستان . ئ���ه‌وه‌ش���ى ئ��اش��ک��راک��رد ک ه له‌کۆبونه‌وه‌که‌دا تیشک خراوه‌ته‌سه‌ر لۆگۆى تایبه‌تى لیستى هاوپه‌مانى نیشتیمانى و ورده‌ک��اری �ه‌ک��ان��ى لیسته‌که و بریاریشدرا کۆبونه‌وه‌کان درێ��ژی��ان هه‌بێت ل ه پارێزگاکانى هه‌رێمى کوردستان و پارێزگاکانى عێراق و راسته‌وخۆ سه‌رپه‌رشتى کارو چاالکیه‌کانى هاوپه‌یمانیه‌تیه‌ک ه بکرێت بۆزیاتر کراکردنى کاره‌کان و گه‌یاندنى ئامانج وپه‌یامى لیستى هاوپه‌یمانى نیشتمانى کوردستانى
به‌جه‌ماوه‌رى کوردستان . ش�����ای�����ان�����ى ب����اس���� ه به‌مه‌به‌ستى به‌شداریکردن له هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئه‌نجومه‌نى نوێنه‌رانى عێراق و ئه‌نجومه‌نى پ���ارێ���زگ���اک���ان���ى ه��ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان ،ه�ه‌رس��ێ حزبى ( سۆسیالیست و شیوعى و زه‌حمه‌تکێشان) لیستى ه��اوپ �ه‌ی��م��ان��ى نیشتیمانى کوردستان ـ یان پێکهێنا ،له ئێستادا لیسته‌که هه‌وڵه‌کانى خستۆته ک��ار تاکو بتوانێ له‌هه‌ڵبژاردنه‌کاندا ده‌نگى باش ب �ه‌ده‌س��ت بهێنێت و ده‌نگى کورد له‌ناوچه کێشه‌له‌سه‌ره‌کان کۆبکاته‌وه‌و به‌فیرۆ نه‌روات .
ئەندامى کوتلەى موتەحیدون:
موچەى فەرمانبەرانى هەرێم دەکرێتە کارتێکى فشار نادەستوورییە تایبەت بە ~
ئەندامى کوتلەى موتەحیدون لە ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق لە دیدارێکى تایبەتى ~ ئاماژە بۆ ئەوە دەکات « لەگەڵ ه��اوپ��ەی��م��ان��ى ک��وردس��ت��ان��ی��دا هاوپەیمانین و قبوڵ ناکەین بە بێ ئەو دوو الیەنە بوودجە تێپەڕێنرێت».
س��ام��ر ئیبراهیم ،ئەندامى کوتلەى موتەحیدون بە ~ ڕاگەیاند چەندین ساڵە ناکۆکى سیاسى ه��ەب��ووە گەڕاوینەتەوە بۆ دەستوور گەر چارەسەرمان ن��ەدۆزی��ب��ێ��ت��ەوە ن��ەگ��ەش��ت��ۆت��ە ئ����ەوەى ک��ە س��ن��ورى ی��اس��ا و دەستوور بشکێنین بە تایبەتى ئ��ەو پ��رس��ان��ەى ک��ە پ��ەی��وەن��دى ب��ە خ��ەڵ��ک��ەوە ه��ەی��ە ئێمە لە
ناکۆکیەکانماندا بیکەینە کارتى فشار بەرامبەر بە یەکترى ئەوەى ئەمڕۆ بەرامبەر فەرمانبەرانى ه��ەرێ��م دەک��رێ��ت و م��وچ��ەی��ان دەکرێتە کارتێکى فشارى سیاسى بێگومان کارێکى نادەستوورییە، چونکە فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان بەشێک نین لەو کێشە و ناکۆکیانە. وتیشى ئەم کێشانە کاتین و
چارەسەر دەبن. ئ���ەو ئ��ەن��دام��ەى کوتلەى موتەحیدون ئ��ەوەى خستەڕوو ئێمە ل��ە ئێستادا بایکۆتى ئەنجومەنى دانیشتنەکانى نوێنەرانى عێراقمان ک��ردووە لەگەڵ هاوپەیمانى کوردستانیدا هاوپەیمانین و قبوڵ ناکەین بە بێ ئەو دوو الیەنە بوودجە تێپەڕێنرێت.
وه‌زاره‌تى په‌روه‌رد‌ه ڕۆژى پۆشینى جلى نه‌ته‌وه‌یى دیارکرد فه‌رمانبه‌ران و مامۆستایان و تایبەت بە ~ خوێندکاران دیاریکرد. وه‌زاره‌ت������ى پ�����ه‌روه‌رد ه هاجه‌ر داود ،به‌رێوه‌به‌رى رۆژى پ��ۆش��ی��ن��ى ج��ل و ڕاگ���ه‌ی���ان���دن���ى وه‌زاره‌ت������ى به‌رگى نه‌ته‌وه‌یى بۆ هه‌موو پ �ه‌روه‌رده ڕایگه‌یاند :دواى
وه‌رگرتنى ڕه‌زامه‌ندى وه‌زیرى پ��ه‌روه‌رده ڕۆژى دووشه‌مم ه دی��اری��ک��راو ه 2014/3/10 بۆ ڕۆژى پۆشینى جل و به‌رگى نه‌ته‌وه‌یى بۆ هه‌موو
فه‌رمانبه‌ران و مامۆستایان و خوێندکاران .له‌م ڕۆژه‌دا ده‌وام ئاساییه و پۆشینى جل و ب �ه‌رگ��ى نه‌ته‌وه‌یى ئاره‌زوومه‌ندانه‌یه.
تایبەت بە ~
ئەندامێکى خ��ول��ى پێشووى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق لە دی��دارێ��ک��ى تایبەتى ~ ئاماژە بۆ ئەوە دەکات « کێشەى کورد لەگەڵ سوننەو شیعە نییە، لەگەڵ گروپێکى دەسەاڵتدارە کە دەیانەوێت بۆ بەرژەوەندییەکانى خ��ۆی��ان ف��ش��ار ل��ەس��ەر هەرێمى کوردستان دروست بکەن». د .سیروان زەه��اوى ،ئەندامى خ��ول��ى پ��ێ��ش��ووى ئ��ەن��ج��وم��ەن��ى نوێنەرانى عێراق بە ~ ڕاگەیاند بڕینى بەشە بوودجەى هەرێم پێچەوانەى یاسایە ئەوەى حکومەتى ناوەند دەیکات بەرامبەر بە هەرێمى کوردستان نەیاسایى و دەستوور و نە لەگەڵ یاسایى
نێودەوڵەتیشدا دەگونجێت ،چونکە بە پێى دەستوورى عێراق هەموو هاواڵتیانى عێراق یەکسانن بەرامبەر یاسا وە سەروەت و سامانى عێراق ب��ە یەکسانى داب���ەش دەک��رێ��ت بەسەریاندا. ن���اوب���راو ئ����ەوەى خ��س��ت��ەڕوو حکومەتى ع��ێ��راق ب��ە یەکسانى مامەڵە لەگەڵ هاواڵتیانى ناکات بۆ هاواڵتى شارەکانى ترى عێراق ب��وودج��ە دەن��ێ��رێ��ت ب��ۆ هەرێمى ک��وردس��ت��ان ناینێرێت ،ئ��ەوەى ک��ە حکومەتى ع��ێ��راق دەی��ک��ات تەمیزێکى عونسوریشە ئەڕواتە ب����وارى ج��ی��ن��ۆس��ای��دى ئ��اب��وورى خەڵکى کوردستان ئەمە پێچەوانەى ج����اڕى گ���ەردوون���ى م��اف��ەک��ان��ى مرۆڤە وە پێچەوانى نەهێشتنى جینۆسایدیشە.
سبه‌ینێ پشوو‌ه ل ه سه‌رجه‌م دام و ده‌زگاکانی حکومه‌تی هه‌رێم تایبەت بە ~
بەبۆنەی یادەکانی راپ��ەڕی��ن و ئادارو جەژنی نەورۆز حکومەتی هەرێم پشووەکانی ئەم مانگەی راگەیاند. سەفین دزەی���ی ،وتەبێژی فەرمی حکومەتی هەرێمی کوردستان راگەیاند کە بەبۆنەی یادەکانی راپەڕین و ئادارو جەژنی نەورۆز رۆژانی ( 5و11و 14و 20و 21و 22و ) 23ی ئەم مانگە لەسەرجەم دامودەزگاکانی حکومەتی هەرێم پشووی فەرمییە. سەبارەت بە پشووی وەزارەت��ی پەروەردەش ،سەفین دزەیی گووتی،
پشووی ئەم وەزارەتە لە ()24 - 11ی ئەم مانگە دەستپێدەکات و سەرجەم ناوەندەکانی خوێندن دەگرێتەوە. رۆژی 3/24دەوام���ی ئاسایی لە سەرجەم دامو دەزگاکانی حکومەت دەستپێدەکاتەوە.
بەبێ میوانى بیانى سبەینێ ساڵیادى ڕاپەڕین دەکرێته‌وه
تایبەت بە ~
س��ەرۆک��ى ئ��ی��دارەى ڕاپ��ەڕی��ن بە ~ ڕاگەیاند لەبەر نەبوونى ب��وودج��ە خۆمان لە هەندێک چاالکى بواردووە بۆ ساڵیادى ڕاپەڕین .حەمید عەبدوڵاڵ ،سەرۆکى ئیدارەى ڕاپەڕین بە ~ ڕاگەیاند ئامادەکارى تەواومان کردووە بۆ یادکردنەوەى ڕاپەڕینە مەزنەکەى گەلەکەمان لە کاتژمێر هەشت و نیوى بەیانییەوە لەسەر گۆڕستانى ڕانیە تاجە گوڵینە لەسەر گڵکۆى شەهیدان دادەنێن و دواتر لە پارکى دەروازە لە ڕانیە کۆبونەوەیەکى جەماوەرى ئەنجام دەدرێت و دواتر لە هۆڵى شارەوانى ڕانیە مەراسیمى بەخشینى مەدالیاى ڕێزلێنان دەدرێتە کەسوکارى سەربەرزى شەهیدان.
ناوبراو وتیشى مەدالیاکە لەالیەن وەزارەتى شەهیدان و ئەنفالکراوەکان ئامادە کراوە. سەرۆکى ئیدارەى ڕاپەڕین ئەوەى خستەڕوو میوانى بیانى بانگهێشتى ساڵیادى مەراسیمى ڕاپەڕین نەکراوە، چونکە هیچ بوودجەیەکمان بۆ تەرخان نەکراوە بۆ یادەکە .لەبارەى ئەنجامدانى پرۆژەى خزمەتگوزارى حەمەید عەبدوڵاڵ وتى بەشێوەیەکى گشتى ناوچەکە لە ڕێگاوبانەکان کەمێک کەموکوڕیمان هەیە بڕێکى زۆر لە بوودجەکەمان تەرخان کردووە بۆ باشترکردنى ڕێگاوبان لە ناو شارى ڕانیە و دەوروبەرى. وت��ی��ش��ی ل���ە س���اڵ���ى 2014وە ب��وودج��ەک��ەم��ان س��ەرب��ەخ��ۆ دەب��ێ��ت و تائێستا پرۆژەکانمان لە سلێمانیەوە بۆ ئەنجامدراوە.
2
هه‌واڵ و ڕاپۆرت
ساڵی - 32ژماره - 786سێشەممە 2014/03/04
www.jamawarnews.com
ســــــــــازدانـــــــى کـــــۆبــــونــــه‌وه‌یــــه‌کــــــى ئـــــاســــــایــــــى ~
له‌باره‌گاى مه‌کته‌بى سیاسى له‌شارى سلێمانى به‌ئاماده‌بونى هه‌ریه‌ک له به‌رێز « عه‌بدوڵاڵ ح��اج��ى م�ه‌ح��م��ود» و ه�ه‌ڤ��ااڵن فاتح ره‌ووف و زگ��ارغ�ه‌ف��ور و تانیا تاهر و ره‌فعه‌ت محه‌مه‌د و ع�ه‌ت��ات��وف��ی��ق و ئ�ه‌ح��م�ه‌دى حه‌مه‌نورى و ئاماده‌بونى مه‌ال لوقمان به‌رپرسى په‌یوه‌ندیه‌کانى ک���ۆم���ارى ئ��ی��س�لام��ى ئ��ێ��ران کۆبونه‌یه‌ک سازکرا . ل�ه‌ک��ۆب��ون�ه‌وه‌ک�ه‌دا سه‌ره‌تا بارودۆخى ئه‌مڕۆى کوردستان و عێراق و ناوچه‌که ئاماژه‌ى پێدراو ه�ه‌روه‌ه��ا ب��اس له‌هه‌نگاوه‌کانى ت��ێ��پ �ه‌ران��دن��ى ن��اک��ۆک��ی�ه‌ک��ان��ى ن��ێ��وان ه �ه‌ول��ێ��ر -ب��ه‌غ��دا ک��را ک�ه‌ک��اری��گ�ه‌رى ل �ه‌س �ه‌ر ره‌وش��ى
ژی��ان��ى ت��اک �ه‌ک��ان��ى کۆمه‌ڵگا دروست ک��ردووه‌و درێژه‌کێشانى له‌به‌رژه‌وه‌ندى هیچ الیه‌کدا نییه ،پاشان یه‌کریزى نیشتمانى بۆ پاراستنى به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانى
خه‌ڵکى کوردستان به‌پێویست زانرا ،له‌م رووه‌شه‌وه هه‌ڵوێستى حزبى سۆسیالیست دیموکراتى کوردستان خرایه روو که چى بۆ به‌ره‌وپێشبردنى ئه‌زمونى هه‌رێم
بێت و له‌خزمه‌تى داهاتوى خه‌ڵکى کوردستان بێت ئ�ه‌وه ده‌کاته ئامانج و ل��ه‌راب��ردوش��دا رۆڵ��ى گ �ه‌وره‌ى هه‌بووه له‌چه‌سپاندنى م��اف�ه‌ک��ان��ى ک���وردو پاراستنى
هه‌موو ئه‌و ده‌ستکه‌وتانه‌ى تا ئه‌مڕۆ به‌ده‌ست هاتوون . ل���ه‌ب���ه‌ش���ێ���ک���ى ت����رى کۆبونه‌وه‌که‌دا به‌رێز عه‌بدوڵاڵى ح��اج��ى م �ه‌ح��م��ود رای��گ �ه‌ی��ان��د ئێمه ده‌توانین له‌چوارچێوه‌ى سیسته‌مێکى ئازادو دیموکراسدا م����وم����اره‌س����ه‌ى س��ی��اس �ه‌ت��ى سه‌رده‌میانه‌ى خۆمان بکه‌ین و له‌رێگه‌ى ده‌نگى خه‌ڵکه‌وه له‌خه‌بات ب�ه‌رده‌وام بین ،که بۆ ئه‌مه‌ش پێویستمان به‌گیانى هاوبه‌شى هه‌یه و گه‌شه‌کردنمان به‌ستراوه به ئیراده‌ى به‌رده‌وام ب����ون و س����ورب����ون ل��ه‌س��ه‌ر به‌ده‌ستهێنانى ماف و داواکانى خه‌ڵکى کوردستان و پشتیوانى له‌هه‌ر بڕیارێک که به‌ئاراسته‌ى پاراستنى ب�ه‌رژه‌وه‌ن��دی�ه‌ک��ان��ى نه‌ته‌وه‌که‌مان ده‌روات .
کۆبونه‌وه‌ى فراوانى مه‌ڵبه‌ندى شاره‌زوورى حزبى سۆسیالسیت دیموکراتى کوردستان به‌رێوه‌چوو ~
ب �ه‌س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ى مامۆستا ئیبراهیم ک��ۆب��وون�ه‌وه‌ى فراوانى مه‌ڵبه‌ندى ش�����اره‌زوورى حزبى سۆسیالیست دیموکراتى کوردستان ئه‌نجامدرا. 2014/2/28 ب��������ه‌رواری له‌باره‌گای مه‌ڵبه‌ندی شاره‌زووری حزبى سۆسیالیست دیموکراتى ک��وردس��ت��ان مامۆستا ئیبراهیم م �ه‌ح��م��ود ب �ه‌رپ��رس��ی مه‌ڵبه‌ند به‌ئاماده‌بونى جیگرو ئه‌ندامانی م���ه‌ڵ���ب���ه‌ن���د س���ه‌رپ���ه‌رش���ت���ی کۆبونه‌وه‌یه‌کی کادیروهه ڤااڵن وپێشمه‌رگه دیرینه‌کانی سنوری مه‌ڵبه‌ندی شاره‌زوورى کرد . س�ه‌ره‌ت��اى کۆبوونه‌وه‌که به ساتێک رێزگرتن له گیانى پاکى شه‌هیدان ده‌ستى پێکرد ،دواتر
مامۆستا ئیبراهیم تیشکى خست ه سه‌ر کێشه‌و ناکۆکیه‌کانى نێوان هه‌رێمى کوردستان وحکومه‌تى عێراق و کاریگه‌رى ئه‌و کێشانه‌ى له‌سه‌ر ره‌وشى هه‌رێمى کوردستان شیکرده‌وه ،به‌تایبه‌تى نه‌ناردنى بودجه‌ى هه‌رێم له‌الیه‌ن حکومه‌تى ب��ه‌غ��داوه‌و دواک �ه‌وت��ن��ى موچه‌ى که‌کاریگه‌رییه‌کى فه‌رمانبه‌ران راسته‌خۆى له‌سه‌ر بازارى کوردستان دروستکردووه ،به‌پێویستیشى زانى هه‌رچى زووه کێشه‌کان چاره‌سه‌ر بکرێن وکۆتاى به‌و ته‌نگژانه بێت و مووچه‌ى فه‌رمانبه‌ران بدرێت . دواتر ئاماژه‌یدا به‌هه‌ڵبژاردنه‌کانى ئه‌نجومه‌نى ن��وێ��ن�ه‌ران��ى عێراق وئه‌نجومه‌نى پارێزگاکانى هه‌رێم که‌بریاره له کۆتایی مانگى 4ى ئه‌مساڵدا به‌رێوه‌بچێت ووتیشى ئ��اڵ��وگ��ۆرى ده‌س����ه‌اڵت له‌رێگاى
ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ک��ان��ه‌وه یه‌کێک ه له‌پرانسیپه‌کانى دیموکراسى ، له‌و باره‌یه‌وه به‌رپرسى مه‌ڵبه‌ند تیشکى خسته سه‌ر به‌شداریکردنى حزبى سۆسیالیست دیموکراتى
کوردستان له‌چوارچێوه‌ى لیستى هاوپه‌یمانى نیشتیمانى و هه‌وڵدان بۆ سه‌رخستن و به‌ده‌ستهێنانى ده‌نگى پێویست و کاریگه‌ر بۆ ئه‌و لیسته،هه‌روه‌ها گرنگى ئه‌و لیسته‌ى
له‌هه‌ڵبژاردنه‌کان بۆ ئاماده‌بوان ش��ی��ک��رده‌وه به‌تایبه‌تى له‌پێناو ب �ه‌ه �ه‌ده‌ر نه‌چونى ده‌نگى کورد له‌ناوچه دابرێندراوه‌کان ،هیواشى خواست هه‌موو الیه‌ک هه‌وڵه‌کانیان چربکه‌نه‌وه بۆ سه‌رکه‌وتنى لیستى هاوپه‌یمانى نیشتیمانى ،بۆئه‌و مه‌به‌سته‌ش داواى کرد له‌هه‌ڤااڵن و الی��ه‌ن��گ��ران��ى ح���زب ک�ه‌ه��ان��ى ه��اواڵت��ی��ان ب��ده‌ن ب��ۆ وه‌رگرتنى کارتى ئه‌لکترۆنى وبه‌شداریکردنیان له‌پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن . هه‌ر له‌و کۆبوونه‌وه‌که‌دا تیشک خ��رای �ه س��ه‌ر میکانزیمى نوێى کارکردنى مه‌ڵبه‌ند له پێناو زیاتر پێشخستنى ئه‌و پرس و به‌رنامه گ��رن��گ��ان�ه‌ى ک �ه ده‌ت��وان��رێ��ت له ریگه‌یانه‌وه خزمه‌ت به جه‌ماوه‌رى ناوچه‌که بکرێت له‌وباره‌یه‌شه‌وه بیرورا ئاڵوگۆر کرا.
گەشتی فڕۆکەوانی ڕێژەی کورسیەکانی حکومه‌تى هه‌رێم بوونى بۆڕیه‌کى ب ه قاچاغبردنى نه‌وت ل ه سنوورى تورکیا ره‌تده‌کاته‌و‌ه لەگەڵ عێراق زیاد دەکات ~
ڕێ���ک���خ���راوی ف���ڕۆک���ەوان���ی نیشتیمانی ئیران رایگەیاند « نیازی وایە ڕێ��ژەی کورسیەکانی لەگەڵ عێراق زیاد بکات ئەمەش ل��ەس��ەر خ��واس��ت��ی گەشتیارە ئاینیەکانە لەنێوان هەردوو وواڵت. سەرۆکی رێکخراوەکە عەلی رەزا جیهانگیری لە لێدوانێکی ڕۆژنامەوانی دا گووتی « ڕێژەی کورسیەکانی فرۆکەوانی زیادی ک����ردووە ب��ۆه��ەم��وو وواڵت��ێ��ک��ی ئەوروپی و ڕۆژژهەالتی ئاسیا و ئەمەریکای باشوور ،هەروەها رێککەوتن کراوە لەگەڵ عێراق و کوێت و نەمسا و روسیا و ئۆکرانیا و ئەفغانستان ،لەالیەن ئەرمینیا و تورکیا و ،هەروەها گەشەپێدانی
پەیوەندی نێوانیان لەگەڵ سوید و سەنگافورەو بەرازیل لە لیستی کارەکانی رێکخراوەکەیە. ئ���ام���اژەی ب����ەوەش ک���رد : دیراسەی زیادکردنی کورسیەکانمان ک��ردووە بەهۆی ئەو پەیوەندیەی لەنێوانمان هەیە ،ئەمەش لەسەر زۆرب��وون��ی گەشتیارە ئاینیەکانە کە گەشتیاران زیارەتی مەزارگە ئاینیەکان دەک���ەن .دەسەاڵتی فڕۆکەوانی عێراقی ئاشکرایکرد: لەکانوونی یەکەمی رابردوو هێڵی ئاسمانی نیشتیمانی بوژانەوەیەکی ب���ەرچ���اوی ب��ەخ��ۆی��ەوە بینیوە لەناوچەکەو جیهان ،دوای دەست پ ێ ک��ردن��ەوەی ڕۆژان��ە پێشوازی لە 600فڕۆکەی بیانی جۆراو جۆر دەک��ر ێ لەهەر فڕۆکەیەکیش 350 تاوەکو 550دۆالر قازانج دەکەن .
کورت ه هه‌واڵ بڕیار دەری پەرلەمان: کێشەکانی هەرێم وبەغدا بەرەو چارەسەر دەڕوات
ئەگەری ئەوە لەئارادایە کە کێشەکانی نێوان هەرێم وبەغدا ب��ەرەو چارەسەر ب��ڕوات لەدوای ئ����ەوەی ئ��وس��ام��ە نوجەیفی، س��ەرۆک��ی پ��ەرل��ەم��ان��ی عێراق سەردانی هەولێری کرد بەرهەمی نەوتی ئۆپێک لە مانگی شوباتدا بەرزبووەتەوە
ئ��اس��ت��ی ب��ەره��ەم��ی ن��ەوت��ی ئۆپێک لە مانگی دووی ئەمساڵدا بەرامبەر بە مانگی دیسەمبەری ساڵی راب���ردوو ب��ەرزب��ووەت��ەوە. هۆکارەکەشی بۆ بەرزبوونەوەی ئاستی هەناردەکاری نەوتی عێراق و ئەنگۆالو ئێران دەگەڕێتەوە
تورکیا :پرۆسەی ئاشتی بەردەوامە
ی�����اری�����دەدەری س����ەرۆک وەزی��ران��ی تورکیا ڕایگەیاند، پرۆسەی ئاشتی لەواڵتەکەی بەردەوامەو قۆناغی ڕاوەستانی ش��ەڕ کۆتایی ه��ات��ووەو ئێستا نۆرەی چاالکی سیاسییە.
تاڵیبان بە فێڵ ژمارەیەک زیندانی ئازاددەکات
~
س �ه‌ب��اره‌ت به ده‌ن��گ��ۆى بوونى ب��ۆڕی�ه‌ک��ى به‌قاچاغبردنى ن �ه‌وت له‌نێوان سنورى هه‌رێمى کوردستان و ت��ورک��ی��ا ،س �ه‌ف��ی��ن موحسین دزه‌یى وته‌بێژى فه‌رمى حکومه‌تى هه‌رێم راگه‌یاند :دواى ئ �ه‌وه‌ى ل ه چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌ک و ده‌زگایه‌کى راگه‌یاندن باڵوکرایه‌و‌ه ک ه گوای ه بۆڕیه‌کى به‌قاچاغبردنى ن�ه‌وت ل ه ناوچه‌ى هه‌کارى سنورى نێوان ه�ه‌رێ��م��ى ک��وردس��ت��ان و تورکیا دۆزراوه‌ت���ه‌وه ،حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستان به په‌ل ه لێکۆڵینه‌وه‌و ب���ه‌دواداچ���وون���ى ده‌س��ت��پ��ێ��ک��رد و گه‌یشته ئه‌و ئاکامه‌ى ئه‌م هه‌واڵ ه هیچ بنه‌مایه‌کى دروس��ت��ى نییه، چونک ه ناوچه‌ى هه‌کارى ناوچه‌یه‌کى ش��اخ��اوى و دووره ده‌س��ت�ه‌و هیچ
کێڵگه‌یه‌کى نه‌وتیشى لێ نییه .ئایا به بۆڕیه‌کى 500مه‌ترى نه‌وت ل ه کوێ ده‌گاته کوێ؟ سه‌فین دزه‌یى گووتى حکومه‌تى هه‌رێم ب ه هیچ شێوه‌یه‌ک رێگ ه نادات کارێکى له‌م شێوه‌ی ه ئه‌نجام بدرێت و هه‌موو ئه‌و پرسانه‌ى په‌یوه‌ستن ێ ب ه نه‌وت و هه‌نارده‌ى نه‌وت ده‌ب ب ه شێوه‌یه‌کى شه‌فاف و ب ه گوێره‌ى
ماف ه ده‌ستووریه‌کان بێت ئه‌ویش ب ه گه‌یشتن ب ه رێکه‌وتن له‌گه‌ڵ حکومه‌تى فیدڕاڵ له‌رێگ ه گفتوگۆ .بۆی ه ب ه هه‌موو شێوه‌یه‌ک هه‌نگاوى له‌م جۆر‌ه ره‌ت ده‌که‌ینه‌وه .ئه‌وه‌ى هه‌ی ه بۆڕى نه‌وتى نێوان هه‌رێمى کوردستان و واڵتى تورکیای ه ب ه ئاگادارى هه‌مووالیه‌ک و تا ئێستاش یه‌ک به‌رمیل نه‌وت ل ه رێگه‌ى ئه‌م بۆڕی ه نه‌فرۆشراوه.
بەرپرسانی زیندانی قەندەهار ل���ە ب���اش���ووری ئ��ەف��غ��ان��س��ت��ان رایانگەیاند ،هەندێک لە ئەندامانی پێشوی گرووپی تاڵیبان دوای ئەوەی بەرپرسانی گرتووخانەکەیان هەڵخەڵەتاندووە ،لە گرتووخانەکە رای����ان����ک����ردووە .رەح��م��ات��وڵ�ڵا ئەترەفی ،بەڕێوەبەری ئاسایشی قەندەهار رایگەیاند «دوای ئەوەی بەڕێوەبەری گرتووخانەی قەندەهار بڕیاری ئازادکردنی 28زیندانی بە دەس��ت گەیشتووە و هەموو ئەو زیندانیانەی ئازادکردووە ،تاوەکو زیندانەکەشیان جێنەهێشتووە فیڵەکەیان ئاشکرا نەبووە
www.jamawarnews.com
دیدار
ساڵی - 32ژماره - 786سێشەممە 2014/03/04
ئەندامى کوتلەى موتەحیدون:
3
له‌الیه‌ن حکومه‌تی ناوه‌نده‌و‌ه موچەى فەرمانبەرانى هەرێم کراوه‌ت ه کارتێکی فشار
دیمانە :عومەر عەبدوڵاڵ
سامر ئیبراهیم ،ئەندامى ک��وت��ل��ەى م��وت��ەح��ی��دون لە ئ��ەن��ج��وم��ەن��ى ن��وێ��ن��ەران��ى عێراق لە دیدارێکى تایبەتى ~ ئاماژە بۆ ئەوە دەکات « لەگەڵ هاوپەیمانى کوردستانیدا هاوپەیمانین و قبوڵ ناکەین بە بێ ئەو دوو الیەنە بوودجە تێپەڕێنرێت».
№
ک��ارت��ى ف��ش��ار ب��ەرام��ب��ەر بە یەکترى ئەوەى ئەمڕۆ بەرامبەر فەرمانبەرانى هەرێم دەکرێت و موچەیان دەکرێتە کارتێکى ف��ش��ارى س��ی��اس��ى ب��ێ��گ��وم��ان کارێکى نادەستوورییە ،چونکە فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان ب��ەش��ێ��ک ن��ی��ن ل���ەو ک��ێ��ش��ە و ناکۆکیانە نابێت ب��ەرژەوەن��دى ئ�����ەوان ت��ێ��ک��ەڵ ب���ە پ��رس��ە سیاسییەکان بکرێت پاشان م��ەس��ەل��ەى ب��وودج��ە مافێکى ڕەواى هەموو هاواڵتێکى عێراقە و ناکرێت لەسەر ناکۆکى سیاسى لە نێوان الیەنە سیاسیەکاندا
موچەى فەرمانبەرانى دەوڵەت ببڕێت. *پێتانوایە س��ەردان��ەک��ەى سەرۆکى ئەنجومەنى نوێنەرانى ع��ێ��راق ب��ۆ ه��ەرێ��م سەرکەتوو بووە؟ لە ڕاستیدا ئەوەى سەرۆکى ئەنجومەنى نوێنەران کردوێتى ناوبژیوانى نییە ،بەڵکو ئەوە ئ��ەرک��ى نیشتیمانى خۆیەتى بەوەى هەوڵ بدات ئاستەنگەکان کەم بکاتەوە چارەسەرى گونجاو بۆ کێشە و گرفتەکانى نێوان پێکهاتەکانى عێراق بدۆزێتەوە ئەمە یەکەم جاریش نییە کە
فەرمانبەرانى هەرێمى کوردستان بەشێک نین لە کێشە و ناکۆکییه‌کان №
هەڵوێستان لەبەرامبەر ب��ڕی��ن��ى م��وچ��ەى هەرێمى کوردستان چییە؟ ئێمە خ���وازی���ارى ئ��ەوە نین کێشەکان بگاتە ئەو ئاستە کە بە هۆى ملمالنییە سیاسییەکانەوە کە پێشێلى ه���ەم���وو ی���اس���ا و ڕێ��س��ا دەستووریەکان بکەین. چەندین ساڵە ناکۆکى سیاسى هەبووە گەڕاوینەتەوە ب����ۆ دەس������ت������وور گ���ەر چارەسەرمان نەدۆزیبێتەوە ن��ەگ��ەش��ت��ۆت��ە ئ����ەوەى کە سنورى یاسا و دەستوور بشکێنین بە تایبەتى ئەو پ��رس��ان��ەى ک��ە پ��ەی��وەن��دى بە خەڵکەوە هەیە ئێمە لە بیکەینە ناکۆکیەکانماندا
سەرۆکى ئەنجومەنى نوێنەران هەوڵ دەدات کێشەکانى نێوان هەرێم و بەغداد چارەسەر بکات. پێموایە ئەم کێشانە کاتین و چارەسەر دەبن ،بەاڵم هەموو کات هەوڵى لەو جۆرە لەماوەیەکى کەمدا دەرئەنجامەکەى ئاشکرا نابن. ئ��ێ��م��ە گ��ەش��ب��ی��ن��ی��ن ب��ە س����ەردان����ەک����ەى س���ەرۆک���ى ئەنجومەنى نوێنەران بۆ هەرێمى کوردستان. *ل��ە دواخستنى پەسەند ک��ردن��ى ب���وودج���ە ح��ک��وم��ەت تاوانبارە یان پەرلەمان؟ ل���ە ڕاس��ت��ی��دا ح��ک��وم��ەت��ى فیدراڵ تاوان بارە لەبەرئەوە لە کاتێکى درەنگدا پرۆژە یاساى بوودجەى ڕەوان��ەى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق کرد پاشانیش پ��رۆژە یاساى بوودجە لە ناو پەرلەماندا کاتى زۆرى دەوێت لە خوێندنەوەى یەکەم و دووەمى پ��رۆژەک��ەدا و دوات��ر دەنگدان لەسەر پ��رۆژە یاساى بوودجە ئەنجام دەدرێ���ت الی��ەن��ى کەم مانگێکى دەوێت. ه��ەم��وو س��اڵ��ێ��ک کێشەى بوودجە لە نێوان هەرێم بەغداد دروست دەبێت بۆیە گەر هەردوو ال بە شێوەیەکى ڕون و ئاشکرا بێنە پێشەوە بێگومان کێشەکان
چ��ارەس��ەر دەب���ن ،چونکە لە ڕاس��ت��ی��دا چ���ارەس���ەر نەبونى ناکۆکیەکان هاواڵتیان زەرەمەند دەبن و پرۆژەکان دوادەک��ەون، چ��ی��ت��ر واڵت���ەک���ەم���ان ت��وان��اى قوڵبونەوەى کێشەکانى نییە، بەڵکو پێویستى بە بنیات نانە و لێک تێگەشتنە. بەردەوام بونى کێشەکانیش ناگاتە ئەوەى کە الیەنێک براوە بێت و الیەنێکى تر دۆڕاوە بێت. *ه���ەم���ی���ش���ە س���ەرۆک���ى حکومەتى فیدراڵ بە تاک ڕەو ناوزەند دەکرێت تۆ لەو بارەیەوە چى دەڵێت؟ ئێمە لە واڵتێکداین هێشتا دیموکراسى بەرجەستە نەبووە ت��ێ��دا ،ه��ەم��وو الیەنێک ه��ەوڵ دەدات ک��ۆن��ت��رۆڵ��ى دەس���ەاڵت بکات ب��ڕی��ارەک��ان ل��ە دەستى خۆیدا بێت ئەو کەسە مالیکى بێت یان کەسێکى تر بێت ئەم پرەنسیپە لە ماوەى ڕاب��ردوودا پەیڕەو کرا نەتوانراوە بگۆڕدرێت هیوادارم هەڵبژاردنى داهاتوو هاوکێشەکان بە ئاراستەیەک ب��گ��ۆڕێ��ت ک���ە چ��ی��ت��ر ب���وارى تاکڕەوانە لە دەسەاڵتدا نەهێڵێت واڵت بەرەو سەقامگیرى سیاسى بڕوات. *ئ���ای���ا ن��ی��ەت��ێ��ک ه��ەی��ە ه��اوپ��ەی��م��ان��ى نیشتمانى بە
زۆرینەى دەنگ پرۆژە یاساى بوودجە تێپەڕێنن؟ ئێمە لە ئێستادا بایکۆتى ئەنجومەنى دانیشتنەکانى ن���وێ���ن���ەران���ى ع��ێ��راق��م��ان ک��ردووە لەگەڵ هاوپەیمانى کوردستانیدا هاوپەیمانین و قبوڵ ناکەین بە بێ ئەو دوو الیەنە بوودجە تێپەڕێنرێت، ه����ی����واداری����ن داخ�������واز و داواکارییەکانى کوتلەکانى تر لەبەرچاو بگیرێت.
چاالکەوانێکى مەدەنى:
خەڵکى هەڵەبجە لە دواخستنى بە پارێزگا بونى شارەکەیان نیگەرانن
دیمانە ~ :
یەکێک لە داوا پێشینەکانى خەڵکى هەڵەبجە شارەکەیان بکرێتە پارێزگا №
*پەیامى هەڵەبجەیەکان لە خۆپشاندانەکانى 2ئ���ازار چى بوو؟ م�����اوەى چ���ەن���د ڕۆژێ���ک���ە پ�لان��ى ئ���ەوەم���ان دان����اوە کە ل��ە ڕۆژى 3/16پ��ەی��ام��ێ��ک��ى ئاشتیانە و هێمنانە بدەینە حکومەتى هەرێمى کوردستان و سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستان بۆ ئەوەى ئەو خواستە ڕەوایەى خەڵکى هەڵەبجە کەماوەى زیاتر ل��ە 15س��اڵ��ە جەختى لەسەر دەک��ەی��ن��ەوە یەکێک ل��ە داوا پێشینەکانى خەڵکى هەڵەبجەیە شارەکەیان بکرێتە پارێزگا. م���اوەی���ەک ل��ەم��ەو ب���ەر لە
№
ک��ارزان س��ەالم ،چاالکەوانى مەدەنى لە دیدارێکى تایبەتى ~ ئ��ام��اژە ب��ۆ ئ��ەوە دەکات « لە ڕاستیدا لە ڕووى ئەو بینایانەى کە هەیە هەڵەبجە ئامادەیى ئەوەى تێدا نابینرێت کە بکرێتە پارێزگا ،ئەوە شتێکە هەموان دەزان��ن ،ب��ەاڵم کاتێک بڕیارى بە پارێزگا بونى هەڵەبجە دەردەچێت مەرج نییە یەکەم ڕۆژ پارێزگارێکى بۆ دیارى بکرێت».
گوێبیستى ڕاگەیاندنەکانەوە ئ���ەوە ب��وی��ن ک��ە ئەنجومەنى وەزی��ران��ى ع��ێ��راق ڕەزام��ەن��دى نیشانداوە لەسەر بە پارێزگا بوونى هەڵەبجە دوات��ر ڕەوانى پەرلەمانى عێراق ک��راوە ،بۆیە پەسەند کردنى بڕیارەکە ئەمە بەڕاستى مایەى دڵخۆشى بوو. *ل��ەگ��ەڵ س��اڵ��ی��ادى کیمیا ب���اران���ک���ردن���ى ه��ەڵ��ەب��ج��ە چ هەڵوێستێکتان دەبێت؟
یەکێک ل��ە هەنگاوەکانى بەرزکردنەوەى داواکارییەکانمان ئ��ەم خۆپیشاندانە ب��وو ئێمە ئەم خۆپیشاندانە وەک یەکێک لە ئەگەرەکان بەکار هێناوە ب��ەوەى گەر بزانین ئەم پرسە دوادەخ��رێ��ت رشەنگە بڕیارى خ��ۆم��ان هەبێت ،ب��ەاڵم ئێمە چاوەڕێى ئەگەرەکانین و کاتى خ���ۆى ب��ڕی��ار دەدات ،ب��ەاڵم ب��ەش��ێ��وەى گ��ش��ت��ى خەڵکى هەڵەبجە ل��ە دواخستنى ئەو پرسەدا نیگەرانە. گەر بڕیارى بە پارێزگا بونى هەڵوەشێنرێتەوە هەڵەبجە ڕەن��گ��ە ل��ە ڕوى دەرون���ی���ەوە خەڵکى هەڵەبجە دووچارى بێ هێواى هەست بە شکست هێنان بکات و ڕەنگە پەرچە کردارى خراپیشى لێبکەوێتەوە. *ئایا هەلومەرجەکانى بوون بە پارێزگاى هەڵەبجە ئامادە باشى تەواوى بۆ کراوە؟ ل��ە ڕاستیدا ل��ە ڕووى ئەو بینایانەى کە هەیە هەڵەبجە ئامادەیى ئەوەى تێدا نابینرێت ک��ە بکرێتە پ��ارێ��زگ��ا ،ئ��ەوە شتێکە هەموان دەزان��ن ،بەاڵم کاتێک بڕیارى بە پارێزگا بونى
هەڵەبجە دەردەچ��ێ��ت م��ەرج نییە یەکەم ڕۆژ پارێزگارێکى بۆ دیارى بکرێت و بیناى بۆ دابینبکرێت. لەکاتى بڕیارداندا حکومەتى هەرێمى کوردستان پالنێکى کورت خایەن لە ماوەى شەش مانگدا کۆمەڵێک بیناى گونجاو و ش��وێ��ن دروس����ت ب��ک��ات بۆ پ��ارێ��زگ��اک��ە ،ب���ەاڵم ل��ە ڕووى و ئیدارەکەوە کەسەکانەوە
ڕەنگە کێشەیەکى ئەوتۆ نەبێت، چ��ون��ک��ە ل��ە ن���او ه��ەڵ��ەب��ج��ەدا کۆمەڵێک کادیرى بە توانا هەیە و لە ڕووى ئیدارییەوە دەتوانن کار بکەن. *س���ەب���ارەت ب���ەو ق���ەزا و ناحیانەى کە ناڕەزاییان هەبوو بۆ ئەوە چى دەڵێن؟ ه��ەس��ت دەک��ەی��ن ج��ۆرێ��ک ل��ە س��اردب��ون��ەوە و ه��اوس��ۆزى لە نێوان ئەو ناوچانەدا هەیە
بەرامبەر بە پارێزگاى هەڵەبجە، چونکە کاتێک باس لە پارێزگاى هەڵەبجە دەکەین باس لە خودى هەڵەبجە ناکەین بەڵکو باس لە پارێزگاى هەڵەبجە دەکەین. هەست دەکەین هەندێک شوێن گرفتیان ب��ەرام��ب��ەر هەڵەبجە هەبوو ئێستا نەماوە و خەڵکى ئەو ناوچانەش هاوسۆزن لەگەڵ پ��رس��ى ب���وون ب��ە پ��ارێ��زگ��اى هەڵەبجە.
4
ڕاپۆرت
ساڵی - 32ژماره - 786سێشەممە 2014/03/04
فێربونى پیشە لە قۆناغى بنەڕەتیدا هیرۆ سدیق
ئەوەى لە هەرێمى کوردستان دەبینرێت ل��ە ئێستادا سااڵنە ژمارەیەک لە دەرچوانى زانکۆ و پەیمانگا کاریان دەست ناکەوێت لە کەرتى گشتى و کەرتى تایبەتدا، ئ��ەم��ەش ه��ۆک��ارەک��ەى ب��ۆ ئ��ەوە دەگڕێتەوە زانکۆکان نەیانتوانیوە بە پێى خواستى ب��ازاڕ کەوادیر بەهەرم بهێنن و تا لەو ڕێگەیەوە زۆرت��ری��ن دەرچ��وو ک��ارى دەست بکەوێت لە بازارى کاردا. دەس��ت��ن��ەک��ەوت��ن��ى ک��اری��ش ب��ۆ دەرچ����وان دەگ��ەڕێ��ت��ەوە بۆ ڕۆڵى زانکۆکان لە پێگەیاندن و بڕوانامەپێدانى ئەو دەرچوانە ،بۆیە پێویست دەکات بیر لە ڕێگایەکى ن���وێ ب��ک��رێ��ت��ەوە ت��ا زۆرت��ری��ن دەرچ��وو لە دەواى ت��ەواو کردنى قۆناغى خوێندنى زانکۆى کارى دەست بکەوێت و بێکار نەبێت لە کۆمەڵگەکەماندا پێویستە وەزارەتى پ�����ەروەردە بیر ل��ە وان��ەی��ەک��ى پیشەیى بکاتەوە بۆ خوێندکاران تا لەو قۆناغەدا خوێندکار فیرى پیشەیەک ببێت و بتوانێت لە داهاتوودا کار دەست بکەوێت و لە چاوەڕوانى دامەزراندندا نەبێت لە کەرتى گشتى ،ب��ەاڵم دەبێت ئەو وانەیە هەموو پێداویستیەکانى بۆ دابینکرابێت و بە خواستى خوێندکاران بێت بۆ ئ��ەوەى بە سەرکەوتوو خوێندکار فێرى پیشە ببێت. گ��ەر وەزارەت���ى پ���ەروەردە و وەزارەت��ى خوێندنى بااڵ پالنیان ن��ەب��ێ��ت ب��ۆ ڕووب���ەڕوب���ون���ەوەى بێکارى لە هەرێمى کوردستان لە ئایندەدا قەیرانێکى گ��ەورەى بێکارى بەرۆکى گەنجان و الوانى واڵت��ەک��ەم��ان دەگ��رێ��ت ئاسان نییە چارەسەر کردنەکەى ،بۆیە ک��ات��ى ئ���ەوە ه��ات��ووە بیر ل��ەوە بکرێتەوە لە ڕێگەى خوێندنەوە کار بۆ الوان دابینبکرێت و دواتر خوێندکار هەم هەڵگرى بڕوانامەیە و هەم پیشەیەک دەزانێت کە لە بازارى کاردا کار بکات و خزمەتى کۆمەڵگە بکات. بۆ ئەم مەبەستە شاره‌زایان ڕەخ��ن��ەى لە زانکۆکانى هەرێم ده‌گ��رن و بە پێویستى ده‌زان��ن کە پیشە فێرى الوان��ى هەرێمى کوردستان بکرێت بۆ ئەوەى لە هەندێک بواردا پەنا نەبرێتە بەر کادیرى دەرەوە لەگەڵ ئەوەشدا ئ����ەوەى خستە ڕوو ناکرێت هەمووان چاوەڕوانى کەرتى گشتى بن بۆ دام��ەزران��دن ،بۆیە گرنگە حکومەتى هەرێمى کوردستان گرنگى بدات بە کەرتى تایبەت تا لەو ڕێگەیەوە دەرچوانى زانکۆ و پەیمانگاکان کاریان دەست بکەوێت و لەگەڵ ئەوەشدا هەردوو وەزارەت��ى پ��ەروەردە و خوێندنى بااڵ دەورى سەرەکى بگێڕن لە دروس��ت کردنى کادیرى بەتوانا کە بتوانن لە دواى تەواو کردنى خوێندن کاریان دەست بکەوێت لە کەرتى تایبەتدا و پەنا بۆ کەرتى گشتى نەبن.
د .سیروان زەهاوى:
www.jamawarnews.com
حکومەتى فیدراڵی عێراق حکومەتى قەیرانەکانە
دیمانە :سروشت تۆفیق
د .س��ی��روان زەه����اوى ،ئەندامى خولى پێشووى ئەنجومەنى نوێنەرانى ع���ێ���راق ل���ە دی���دارێ���ک���ى ت��ای��ب��ەت��ى ~ ئاماژە بۆ ئەوە دەکات « کێشەى کورد لەگەڵ سوننەو و شیعە نییە ،لەگەڵ گروپێکى دەسەاڵتدارە کە دەیانەوێت بۆ بەرژەوەندییەکانى خۆیان فشار لەسەر هەرێمى کوردستان دروست بکەن». بڕینى بەشە بوودجەى هەرێم پێچەوانەى یاسایە ئەوەى حکومەتى ناوەند دەیکات بەرامبەر بە هەرێمى کوردستان نەیاسایى و دەستوور و نە لەگەڵ یاسایى نێودەوڵەتیشدا دەگونجێت، چونکە بە پێى دەستوورى عێراق هەموو هاواڵتیانى عێراق یەکسانن بەرامبەر یاسا وە سەروەت و سامانى عێراق بە یەکسانى دابەش دەکرێت بەسەریاندا. بڕینى بەشە ب��وودج��ەى هەرێم پێچەوانەى یاسایى 95ى ساڵى 2004یاساى بەڕێوەبردنى دارای��ى واڵت بەپێى ئ��ەو یاسایە کە باس ل��ەوە دەک��ات ئەگەر بێت بوودجە درەن��گ ک��ەوت ئ��ەوە ه��ەر مانگێک یەک لەسەر دوانزەى بوودجەى ساڵى پێشتر خ��ەرج دەکرێت وات��ە نابێت موچەى فەرمانبەران ڕاوەستێت، ب���ەاڵم ئ���ەوەى ح��ک��وم��ەى عێراقى کردوێتى پێچەوانەى دەستوورە ،ئەمە لەالیەکەوە پێچەوانەى یاسایى نەتەوە یەکگرتوەکانیشە دەبێت حکومەت بە یەکسانى مامەڵە لەگەڵ هاواڵتیانەکەى بکات ،بەاڵم دەبینین حکومەتى عێراق
بە یەکسانى مامەڵە لەگەڵ هاواڵتیانى ناکات بۆ هاواڵتى شارەکانى ترى عێراق بوودجە دەنێرێت بۆ هەرێمى کوردستان ناینێرێت ،ئەوەى کە حکومەتى عێراق دەیکات تەمیزێکى عونسوریشە ئەڕواتە ب��وارى جینۆسایدى ئابوورى خەڵکى کوردستان ئەمە پێچەوانەى جاڕى گەردوونى مافەکانى مرۆڤە وە پێچەوانى نەهێشتنى جینۆسایدیشە ،ئ��ەوەى حکومەتى عێراق دەیکات لەبەرامبەر هەرێمى کوردستاندا ناچێتە چوارچێوەى یاساییەوە ،بەڵکو فشارێکى سیاسیە دژى هەرێمى کوردستان بەکارى دەهێنێت، فشارە سیاسییەکەش دیارە بۆ ئەوەى هاواڵتیانى کوردستان و میدیاکانى کوردستات پشتگیرى ئ��ەوە بکەن بۆ ئەنجامەکانى دواى هەڵبژاردن جۆرێک لە ڕێکەوتن بکەن لەگەڵ لیستەکەى ئەوە گروپەى ئێستە حکوم دەک��ەن لەگەڵ عێراقدا ئەمەیە فشارە سیاسییەکە و هیچى تر نییە. مالیکى دەیەوێت وەک بانگەشەیەکى ه��ەڵ��ب��ژاردن��ى ب��ۆ خەڵکى عێراقى بسەلمێنێت کەوا جیاوازى ناکات بڵێت ئەوەتا لەسەر هەرێمى کوردستان و ڕومادیش فشار دەکەین بەشێوەیەک لە شێوەکان لەسەر هەندێک ناوچەى شیعەش فشار دەکات وەک کەسایەتێکى نەتەوەى پشتیوانى خۆى نیشان بدات، بەاڵم لە ڕاستیدا خەڵکى عێراق باش لەوە تێگەشتوون پێشتریش دووبارە کراوەتەوە ئەم حکومەتى فیدراڵییەى عێراق حکومەتى قەیرانەکانە و قەیران بە قەیران چارەسەر دەکات ،ئەوە دیارە الى هەموو حزبە سیاسییەکانى عێراق. ناکرێت کورد پەنا بباتە دادگاى دەستوورى ئەگەر چى بە پێچەوانەى یاساوە
هەرێمى کوردستان مامەڵەى لەگەڵ دەکرێت ،ناکرێت پەنا بباتە دادگاى دەستوورى وەک ئەوەى هەندێک یاسا ن��اس ئاماژە بۆ دەک��ەن ،چونکە لە دادگاى دەستورى لە کۆى نۆ ئەندام کورد دوو ئەندامى هەیە ،بۆیە مەترسى ئەوەى هەیە کە ئەوانیش بە شێوەیەک ل��ە ش��ێ��وەک��ان ئ��ەو دوو ک���وردەش سەرکەتوو نەبن ،چونکە کەمینەن ،وەک چۆن کورد لە پەرلەمان و حکومەت کەمینەین لە دادگاى بااڵش کەمینەین، بۆیە باش نییە پەنا ببرێتە بەر ئەو دادگایە ،بەاڵم وەک پرسەکە کورد یاسا و دەستوور لە پشتمانە بێگومان هەموو شت یاسا و دەستوور نییە لە عێراقدا و کەمینە و زۆرینە حکوم دەکات ،بۆیە ئەوە مەترسى خۆى هەیە پەنابردنە بەر دادگاى فیدراڵى. هەڵبژاردنەکان نزیک بوەتەوە فشار چییە حکومەتى هەرێمى کوردستان سەردانى نێودەوڵەتییەکان بکات ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بە نەتەوە یەکگرتووەکانیشەوە کە ئەمەى عێراق دەیکات بە پێچەوانەى ڕێکەوتننامە نێودەوڵەتییەکان و یاسا ناخۆیە نیشتمانیەکانەوە دەیکات بۆ ئ��ەوەى کۆمەڵگەى نێودەوڵەتى بێنە دەنگ ،ئەمە کاتى خۆى ڕژێمى پێشوو ئابلوقەى ئ��اب��وورى لەسەر هەرێمى کوردستان دان��ا ئ��ەو کاتە لەسەر پرۆژەیەکى فەرەنسا نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیارێکى دەرکرد کە لە %13و نیوى نەوتى عێراق کە دەفرۆسرێت بدرێت بە هەرێمى کوردستان ،بۆئەوەى هەرێمى ک��وردس��ت��ان خ��ۆى بەڕێوە ببات ،ئەگەر حکومەتى عێراق لەسەر ئەم سیاسەتەى خۆى ب��ەردەوام بێت بەرامبەر هەرێمى کوردستان داواى
ئەوە بکرێت لە نەوەتەوە یەکگرتووەکان وەک فشارێک ب��ۆ س��ەر حکومەتى عێراق ،بەاڵم عێراق ب��ەردەوام نابێت لەسەر ئ��ەوەى خۆى هەڵبژاردنەکان نزیک بوەتەوە ،وەک فشارێکى سیاسى لەسەر کورد بەکارى دەهێنێت لە ڕووى پەیوەندى ناخۆییەوە ک��ورد دەبێت پەیوەندى لەگەڵ گروپە شیعەکانى تر ئەوانوى لەدەرەوەى گروپى دەسەاڵتن پەیوەندى خۆیان توندوتۆڵ بکەن لەگەڵ برا سوننەکاندا قەزیەکە لەگەڵ حکومەتى عێراق بە تەسکى بێڵنەوە ئ��ەو گروپەى ئێستا حکوم دەک��ات، نەیکەنە مەسەلەى عەرەب و کورد و سوننەو و شیعە ئەوە لە بەرژەوەندى کورد نییە. کێشەى کورد لەگەڵ سوننەو و شیعە نییە ،لەگەڵ گروپێکى دەسەاڵتدارە کە دەیانەوێت بۆ بەرژەوەندییەکانى خۆیان فشار لەسەر هەرێمى کوردستان دروست بکەن ئەمە مەبەستەکەیانە. کورد دەبێت بە عاتفیانە بڕیار نەدات پێویستى بە لێکۆلینەوە هەیە، نابێت کورد بکەوێتە داوى ئەوەى کە هەندێک هەڵوێست وەربگرێت.
سەربەخۆى و کۆنفیدراڵێت خەونى هەموو کوردێکە ،بەاڵم ئەوان فشار لەسەر کورد دروست دەکەن بۆ ئەوەى کورد سەربەخۆى خ��ۆى ڕابگەیەنێت دەبێت کورد زۆر وریایانە مامەڵە بکات عێراق خۆى بەرەو دابەش بوون دەچێت با ئۆباڵەکەى نەکەوێتە ئەستۆى ک��ورد ،چونکە گ��ەر ک��ورد ببێتە هۆکارى ئەو داب��ەش بوونە ئەوە دونیا لە کورد زویر دەبێت ،چونکە نە ئەمریکا و سعودیە و قەتەر و ئیران و نە تورکیا ئەیانەوێت، بەاڵم عێراق دوور لە کورد خۆى بەرەو دابەش بوون دەچێت ،نێوان شیعەو سوننە گەشتۆتە بنبەست، ب��ۆی��ە ب��ا دارەک����ە ل��ەس��ەر ک��ورد نەشکێتەوە. کورد دەبێت بە عاتفیانە بڕیار نەدات ،ئەگەر چە مافى چارەنوس و کۆنفیدراڵى ئاواتى هەموو کوردێکە ئەبێت سەبرى تێدا بکرێت و بڕیارى بپەلەى تێدا نەدرێت ئەم فشارانە نەمانباتە ئ���ەوەى ک��ە بڕیارێکى بەپەلەو بێ لێکۆلینەوە بدەین.
ئەندامێکى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق:
بڕینى موچەى هەرێم پێچەوانى دەستوورى عێراقە
دیمانە~ :
ع����وزەی����ر ح����اف����ز ،ئ���ەن���دام���ى ئەنجومەنى ن��وێ��ن��ەران ع��ێ��راق لە دی��دارێ��ک��ى ت��ای��ب��ەت��ى ~ ئاماژە بۆ ئ��ەوە دەک��ات « مالیکى لەڕێگەى موچە بڕینەوە دەیەوێت فشار لەسەر هەرێم دروست بکات». *بڕینى بەشە بوودجەى هەرێمى کوردستان لە الی��ەن مالیکییەوە تاچەندە یاسایى و دەستوورییە؟ پێدانى موچەى هەر هاواڵتییەک لە زاخۆوە تا بەسرە مافى نیشتمانى هەر هاواڵتێکە بەسەر حکومەتى عێراقەوە، موچە بڕین بە هەر بەڵگەیەک بێت و ببێتە هۆى تێکچونى سیاسییەکانى عێراق ،بۆیە لەالیەک ئەمە پێچەوانەى دەس��ت��وورى عێراقییە و پێچەوانى هەموو هاواڵتى بوونێکە لە هەمان کاتێکدا بڕینى موچەى هەرێم لەالیەن مالیکییەوە ئەتوانین بلێن هۆکارى تێکچونى سیاسى حکومەتى عێراق و
حکومەتى هەرێمە. مالیکى بەو موچە بڕینە دەیەوێت فشار لەسەر هەرێم دابنێت. ل��ە ه��ەم��ان ک��ات��دا ئێمە وەک پەرلەمانتارانى هەموو فراکسیۆنە کوردییەکان بڕینى بەشە بوودجەى هەرێم بە پێچەوانى دەس��ت��وور و یاسایى عێراقى دەزانین و ئیدانەى دەکەین. *وەک پەرلەمانتاران هەوڵەکانتان بە کوێگەشتووە بۆ ئ��ەوەى فشار
لەسەر مالیکى دروست بکەن کە بەشە بوودجەى هەرێم بنێرێت؟ پ��ەرل��ەم��ان��ت��اران��ى و بەرپسە کوردەکان لە بەغداد هیچ کاریگەرێکى ئ��ەوت��ۆی��ان نابێت ئ���ەوە ئاگامان لێیە لە کاتى دەن��گ��دان بە بڕینى بوودجە وەزی��رە کوردەکان دەنگى ناڕەزاییان لێبەرز بویەوە و ساڵى ڕاب��ردوو پەرلەمانتارانى ک��ورد دوو مانگ دانیشتنەکانى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراقمان بایکۆت کرد لە
تێنەپەڕاندنى بوودجە ،بەاڵم ئەندام پەرلەمانەکانى تر توانیان بوودجە تێپەڕێنن هیچ پێویستیشیان بە کورد نەبوو ئەمە نە پەرلەمانتار و وەزیرە کوردەکانى کاریگەریان نابێت و کێشەکە کێشەیەکى سیاسییە و بە ڕێکەوتنى سیاسى چارەسەر دەکرێت کێشەکە نەک بە پەرلەمانتار و وەزیرەکان. *هیچ هەنگاوێک هەیە بۆ نزیک بونەوە لە نێوان هەرێم حکومەت ع��ێ��راق ب��ۆ ئ���ەوەى ئ��ەم قەیرانە تێپەڕێنرێت؟ ت��ا ئ��ەم��ڕۆی��ش ه��ەس��ت ناکەم هەنگاوێکى ئ��ەو ت��ۆ هەبێت کە مایەى دڵخۆشى بێت ،بەاڵم هەموو الیەنەکان ئەوانەى کە دۆستى عێراقن بە تایبەتى وەڤدێکى یەکێتى زانایان بەرەو شار نەجەف و کەربەال کەوتۆتە ڕێ کە بتوانن سەردانى مەراجیعە شیعەکان بکەن ،چونکە ئێمە وەک کورد ڕێکەوتنێکى مێژویمان هەیە لەگەڵ شیعەکاندا لە پێش ئەوەى کە
ڕژێمى بەغداد بڕوخێت و دواتریش، بەڵکو ئ��ەوە کاریگەرێکى هەبێت مەراجیعى شیعیەکان بتوانن موچەى خەڵکى نەخرێتە ملمالنیەى سیاسى بە جۆرێک لە جۆرەکان تەفسیرى بۆ نەکەن ئەوەى من هەستى پێبکەم مەراجیعى دینى کاریگەرى بکەنە سەر مالیکى. *ڕۆڵى ئەمریکا لەم قەیرانە چۆن دەبینرێت بۆ چارەسەر کردن؟ ئەمریکا تا ئ��ەم ساتە وەختە ئەوەى هەستى پێدەکرێت پشتگیرى ل��ە حکومەتى ن��اوەن��د دەک���ات بە ش��ێ��وەی��ەک ل��ە ش��ێ��وەک��ان پشتى کردۆتە کورد و پەیوەندى کورد و ئەمریکا لەم بارودۆخەدا پەیوەندێکى ئ��اس��ای��ى ن��ی��ی��ە ،پێویست ب��ەوە دەکات سەرکردایەتى کورد چاوێک بخشێنێتەوە ب��ە پەیوەندیەکانى لەگەڵ واڵتانى دەوروبەر و ئەمریکادا، گەر وابڕوات مالیکى بە بێ گوێدانى هیچ ڕێکەوتنێک ڕۆژ لە دواى ڕۆژ قەیرانەکان قوڵتر دەکاتەوە.
www.jamawarnews.com
کورد له میدیاکه‌نه‌وه
ساڵی - 32ژماره - 786سێشەممە 2014/03/04
5
ئەزموونێکى تاڵ لە عێراق وه‌رگێڕانی~ :
ئێمەى خۆرئاواییەکان لە عیراق چ دەکەین؟ (دیک چینى) ى جێگری س��ەرۆک��ى ئەمریکا ت��ی��رۆری��زم ب��ە ه��ۆک��ارى ئ��ەم ئامادەگییە دەزانێت. بەریتانییەکانەوە ب���ەالى هۆکارى ئەم ئامادەگییە بوونى ن��ەوت��ە ،ل��ە ڕوان��گ��ەى یەکێتى ئ���ەوروپ���اوە (بنیاتنانەوەى واڵتەکە و رزگارکردنى عیراق لە دیکتاتۆر) هۆکارى ئامادەگییە لە عیراق .بەڕواڵەت ،ئەم بارودۆخانە هەموو رۆژێک دەگۆڕێن .نزیکەى ( )11ساڵ لەمەوپێش ،ئێمەى خۆرئاواییەکان یەک ئامانجى دی���اری���ک���راوم���ان ه���ەب���وو کە رووخاندنى سەدام بوو ،ئەمرۆ وادێ��ت��ەب��ەرچ��او ئێمە ب��ەدواى ئامانجى دژیەکدا دەگەڕێین ،لە کردەوە دژەئاژاوەگێڕییەکانەوە بگرە تادەگاتە دیموکراتیزەکردن‌و گەشەپێدان. عەرەبەکانى ن��اوەڕاس��ت و باشورى عیراق و کوردەکانى هەرێمى کوردستان دەیانەوێ بزانن ئێمە بەم ( )11ساڵەى ڕاب���ردوو چ کارێکمان ئەنجام داوە ،هەمان پرسیار الى هەندێ لە رۆژنامەنوسانى عیراقیش لەئارادایە. ک��ات��ێ��ک گ��ون��دن��ش��ی��ن��ان��ى ک��وردس��ت��ان ئ���ەو س��ەرب��ازان��ە دەبینن کە تا ددانیان پڕچەکە‌و بانگەشەى ئەوە دەک��ەن تەنها ب��ۆ پ��اراس��ت��ن��ى یەکپارچەیى عیراق دەیانەوێ لە کوردستان بن ،باوەڕ بەقسەکانیان ناکەن،
چونکە ئەزموونێکى تاڵیان لە حکومڕانى عەرەب هەیە. زۆرینەى کوردەکان لەوبڕوایەدان کە خ��ۆرئ��اوا و ئەمریکا سەرقاڵى پالنێکى مەزنن ،بە تێڕوانینى ئەوان هیچ هۆکارێک ناتوانێ ئەو جیاوازییە ڕوون بکاتەوە کە لە نێوان کارو قسەى ئێمەدا هەیە .دەبێ ئەوە بخەینەوە یاد کە ئێمە لە سەرەتادا بۆ پارێزگاریى خۆمان لەهەمبەر هێرشەکانى سەدام هاتینە عیراق ،کوردەکان دەتوانن پەى بەمە ببەن‌و هاریکاریى ئێمە بکەن ،بەاڵم دژەتیرۆریزم بەماناى هەموو مەسەلەکان نییە ،چونکە کێشەى گرنگتر ئەمڕۆ لەناو عیراقدا سەریهەڵداوە کە گرنگترینیان کێشەى بەڕێوەبردنە. تیرۆریستییەکانی چاالکییە داعش کە پشتبەستووە بە هەندێ دەسەاڵتدارى ناو بەغداد ،زانیاری ڕاست لەبارەى ئەو تیرۆریستانەوە لەبەردەم ویالیەتەیەکگرتووەکانە، ب��ەاڵم عیراقییەکان دەپ��رس��ن بۆ ئ��ەوروپ��ا و ئەمریکا هەڵوێستێکى ت��ون��دی��ان ل��ە ب����ارەى ئ���ەو هێزە شەڕخوازەوە نییە؟. لەگەڵ ئەمەشدا ،لەم دوادواییەدا ه��ێ��زە تیرۆریستییەکانى عیراق دەس��ت��ی��ان ب��ە چ��االک��ی��ی��ەک��ى زۆر ب��ەرف��راوان��ى ئاژاوەگێڕیى ک��ردووە ک���ە ت��ی��ای��دا ه������ەزاران چ��ەک��دار بەشدارن .ئامانج لەم چاالکییانە، دەس��ت��ب��ەس��ەرداگ��رت��ن��ی ن��اوچ��ە سوننەنشینەکانە ل��ە حکومەتى ع���ی���راق ،ب����ەاڵم زۆری���ن���ەى ئ��ەو کەسانەى کە دژ بە سوپاى عیراق دەجەنگن ،ئامانجێکی سیاسى بە ئەلقاعیدەوە وابەستەیان دەکات ،یا بەرژەوەندییان لە هێرشکردنەسەر
سوپاى عیراق هەیە .ڕەفتارێکى ئاژاوەگێڕانە لەهەمبەر کۆمەڵگاى عیراق ئەنجام دەدەن ،زانیارییەکى ڕاس �ت‌ودروس��ت��ی��ش ل��ەو ب��ارەی��ەوە لەبەردەست ئەمریکادایە کە ئەمانە دوژمنە ڕاستەقینەکاننن. ئ�����اش�����ک�����رای�����ە ئ���ێ���م���ە بەرپرسیارێتییەکى درێژخایەنمان بۆ چاالکییەکى دژەئاژاوەگێڕیى لە ماوەى ( )11ساڵى رابردووى عیراقدا هەبووە ،ئەمە سوپاى عیراق نییە کە بتوانێ ئەم ئەرکە ئەنجام بدات، ئەولەوییەتى دووەم دەبێ ئەمە بێت کە پشتیوانى دانیشتوانە ناڕازییەکان لە ناوەند‌و باشوری عیراق لەدەست نەدەین. کوردەکانیش لە کۆنفرانسەکان‌و ڕاوێژکارە بێگانەکان وەڕەز بوون‌و دەڵ��ێ��ن»:خ��ەری��ک��ە تیرۆریستان دەگەڕێنەوە ،هێزەکانى هاوپەیمانان الی��ەن��ى ک��ەم دەب��وای��ە دەس��ت بە بنیاتنانى کۆمەڵگایەکى مەدەنى لە عیراقدا بکەن» بۆ ڕاکێشکردنى سەرلەنوێ‌ى متمانەى کوردەکان، ئێمە دەبێ چاالکییەکى بەرفراوانى ژێ���رخ���ان پ��راک��ت��ی��زە ب��ک��ەی��ن تا ک��وردەک��ان بتوانن تەنانەت دواى ( )50س��اڵ ه��ەر ستایشى بکەن، وەک کۆمەڵێک ب��ەن��داوی گ��ەورە ک��ە وی�لای��ەت��ەی��ەک��گ��رت��ووەک��ان لە س���ااڵن���ى دەی�����ەى ( )1960لە ئەفغانستان دروس��ت��ی��ان ک��ردو هێشتا خەڵک ستایشى دەک��ەن. ئێمە دەبێ سیمبولێکى هەمیشەیى سەخاوەتماندانەى خۆمان بە یادگار لە نیشتیمانى کوردەکان جێبهێڵین. ک��ات��ێ��ک ئێمە تێڕوانینێکى ڕوونمان لەبارەى بەرژەوەندییەکانى خۆمانەوە بەدەستهێنا ،ئەوکاتە
ئەنفال لە لیستى جینۆسایدەکانى جیهاندایە وه‌رگێڕانی~ :
دامەزراوەى جینۆساید لە ئەمریکا، کارەساتى ئەنفالى کورد لە عیراقدا بە نۆیەمین جینۆسایدی سەدەى بیستەم ناوزەد کرد ،لەسەر ئاستى جیهانیش لیستى جینۆسایدە گ��ەورەک��ان��ى باڵوکردەوە. ئەم دامەزراوەیە کە بەسەرپەرشتی خاتوو (هێلین فین )Helen Fein ى لێکۆڵیارى مەسەلەى جینۆساید، ئ��ام��اری��ی��ان��ەى لێکۆڵینەوەیەکى لەسەر جینۆسایدە بەناوبانگەکانی سەدەى بیستەم ئامادە ک��ردووە ،لە لێکۆڵینەوەکەیدا هاتووە»:کارەساتى ئەنفال لە ساڵى ()1988ەوە کە لەالیەن حیزبى بەعسەوە لە عیراق دژ بە نەتەوەى کورد ئەنجام دراوە، بەپێى ئەو ئامار و دیکۆمێنتانەى ئێستا ل��ەب��ەردەس��ت��دان ،نزیکەى ( )100,000ه���ەزار ک���وردى تیادا کوژراوە ،لەسەر ئاستى جیهان بە ()9 نۆیەمین جینۆسایدى سەدەى بیستەم هەژمار دەکرێت». ه�������ەروەه�������ا ل������ەب������ارەى جینۆسایدەکانیتریشەوە،لێکۆڵینەوەکە دەری���دەخ���ات»:ج���ی���ن���ۆس���ای���دى
ئۆکرانییەکان و ئۆپۆزسیۆنى ناوخۆى ڕووس��ی��ا لە ساڵى ()1945-1939 دا کە ( )13,000,000ملیۆن کەسى ت��ی��ادا ک����وژراوە ل��ە پلەى یەکەمى ڕی��زب��ەن��دی��ی��ەک��ەدای��ە .جینۆسایدى جولەکە لە سااڵنى ()1945-1939 لەالیەن ئەدۆڵف هێتلەر و کوژرانى
( )6ملیۆن کەس لە پلەى دووەمى ڕیزبەندییەکەدایە. جینۆسایدى ئەرمەن لە سااڵنى ( )1923-1915کە لەالیەن دەوڵەتى تورکیاى عوسمانییەوە ئەنجام دراوە، نزیکەى ( )1,500,000ملیۆن ئەرمەنی تیادا کوژراوە ،لە پلەى سێیەمدایە».
دەتوانین بیر لە ئەولەوییەتى سێیەم بکەینەوە کە باشترکردنى ژیانى کوردەکان و پاشان عیراقییەکانە ب��ە پ��راک��ت��ی��زەک��ردن��ى پ��رۆژەک��ان��ى گەشەپێدان. ن��م��ون��ەگ��ەل��ێ��ک��ى زۆر ب��اش ه������ەن ،پ����رۆژەک����ان����ى خ���ان���وو دروس��ت��ک��ردن ل��ەالی��ەن ڕێکخراوى نەتەوەیەکگرتووەکان ،بنیاتنانەوەى بینا مێژوویى‌و شوێنەوارە دێرینەکان، پراکتیزەکردنى پرۆژەى تەندروستى ب��ۆ گوندنشینەکان ،ک��ردن��ەوەى ئوتێلى پێنج ئەستێرەو پەرەپێدانی ت��ۆڕى مۆبایل ل��ە ع��ی��راق لەڕیزى ئەم کارانەدان .پراکتیزەکردنى ئەم پرۆژانە دەبێ لە ئامانجە سەربازیى‌و سیاسییەکان جودابن. هەندێ کاتیش دەبێ نەرمونیانى پیشان بدرێت ،هێزە ئەمریکییەکانی
نیشتەجێ‌ى ع��ی��راق ک��ات��ى خۆی هەستیان ب���ەوە ک��رد ئ��ەگ��ەر بە نەرمونیانى کار نەکەن ،ئاژاوەگێڕانى ئەلقاعیدە سودى نیگەتیڤانەیان لە کۆمەڵگە ناوچەییەکان وەرگرتووەو بە ڕێنماییە توندڕەوە مەزهەبییەکان ت��وڕەی��ى ئ���ەم کۆمەڵگایانەیان ل��ەه��ەم��ب��ەر ه��ێ��زە دەرەک��ی��ی��ەک��ان ب���زووان���دووەو ئ��ەوان��ی��ان ک��ردۆت��ە هاوپەیمانى خۆیان ،بەاڵم کاتێک هاوینى ساڵى ڕاب��ردوو ،هێزەکانى عیراق دەیانویست بە زۆرەملـێ کۆنتڕۆڵى شارەکانى ن��اوەڕاس��ت بەدەستەوەبگرن ،ئەمە ئەوان بوون کە توڕەیى مەترسیدارترین بەشى گ��ەورەى خەڵکى ئەو ناوچانەیان بزوواند‌و ناچاربوون پاشەکشە لە هەڵوێستى خۆیان بکەن. سەقامگیرکردنى ئاشتەوایى لە
ناوچەکانى نێوان کوردنشین و عەرەبنشین ب��ۆ نمونە لە ک��ەرک��وک و م��وس��ڵ ،ئ��ەرک��ى راستەقینەى دەوڵەتى عیراقە. دەب�ێ خۆیان لە دروستکردنى حکومەتێکى توندڕەو ببوێرن‌و پەیوەندییە رەسمییەکان بەاڵم دۆستانەکانى خۆیان لە زۆرینەى ئەنجومەنەکاندا دروست بکەن. ئ��ەزم��وون��ى خ��ودی��ان��ەى من ل��ە ع��ی��راق ،ئ��ەم ب��ڕوای��ەى لە مندا خوڵقاند کە ستراتیژیى سەرەتایى بۆ ئێمە ،بریتییە لە چەسپاندنى کلتورى پێکەوەژیان و بنیاتنانەوەى هەمەالیەنەى عیراق. نوسینى :رۆدى ستۆڤارت سەرچاوە :هەفتەنامەى جون ئەفریک.
دیاربەکر بڕیار لە ئەوروپیبوونى ئەنقەرە دەدات وه‌رگێڕانی~ :
رۆژنامەى (سەندەى تایمز)ى بەریتانی لە راپۆرتێکى شیکاریدا دەربارەى ئەندامێتى تورکیا لە یەکێتى ئەوروپا نوسیویەتی: پ��ارل��ەم��ان��ى ئ��ەوروپ��ا هێشتا سەرقاڵى تاوتوێى پەسەندکردنی تورکیایە لە یەکێتى ئەوروپادا، چونکە گ��ەورەت��ری��ن لەمپەر ئەوەیە کە تائێستاش دەستورى ت��ورک��ی��ا ن��اس��ن��ام��ەى ک���وردی ناسەلمێنێت ،ب��ەپ��ێ‌ى ئ��ەو دەس��ت��ورەش ن��ەت��ەوەی ک��ورد و زمانى ک��وردى‌و نیشتیمانى کورد بوونى نییە .نمونەگەلێکى ئەو جوداخوازیانەى دەستورى تورکیا بریتین ل��ە :م��اددەى ( )3کە تیایدا هاتووە دەوڵەتى تورکیا یەک نیشتیمان‌و میللەتى داب���ەش ن��ەب��ووە و زمانەکەى ت��ورک��ی��ی��ە .ب��ەپ �ێ‌ى م���اددەى ( ،)42هیچ زمانێکیتر جگە ل��ە زم��ان��ى ت��ورک��ى نابێ وەک زم��ان��ى دای���ک ل��ە دام����ەزراوە پ����ەروەردە و فێرکارییەکاندا ب��ە هاونیشتیمانانى تورکیا ب��وت��رێ��ت��ەوە .م���اددەى ()66
بەوجۆرەى کە لە (17ى تشرینى دووەمى 2001ڕیفۆرم کراوە) دەڵێت هەرکەسێک کە لە ڕێگەى پەیوەندى هاواڵتێتییەوە وابەستە بە دەوڵەتى تورکیاوە هەر تورکە .منداڵى خاوەن باوکێکى تورک یا دایکێکى تورک هەر تورکە .هیچ تورکێک نابێ لە م��اف��ى هاواڵتێتى بێبەش ببێت، مەگەر کارێک ئەنجام بدات کە لەگەڵ واف��اداری��ى بۆ نیشتیماندا گونجاو نەبێت. لەو راپۆرتەدا هاتووە :دەستورى تورکیا بەڵگەیەکى تەواو بەدەستەوە دەدات کە دەبێ دەستورێکى نوێ بکرێتە ئەلتەرناتیڤى ،ب��ەاڵم لە هەلومەرجى ئێستادا زۆر دژوار دەبێت تا ئەم کارە بەشێوەیەکى گونجاو
ئەنجام بدرێت .تورکیا ناتوان ێ نکۆڵى لە بوونى دانیشتوانێکى س��ەرەک��ى خۆماڵیانە بکات. کوردەکان لە ڕاستیدا ناتوانرێ نکۆڵی لە مافەکانیان بکرێت ک��ە ل��ە خ��ۆره��ەاڵت��ى تورکیادا دەژی��ن .تورکیا دەبێ نیشانى ب��دات کە هەموو هاواڵتییەک بە کوردیشەوە مافى خۆیەتى ه��ەم��ان م��اف��ى هاواڵتییەکى تورکى هەبێت ،ئەرکى میللەتى تورکیایە کە کۆتایى بەم نکۆڵى لێکردنە بهێنن ئەگەرنا ناتوانن بچنە یەکێتى ئ��ەوروپ��اوە ،بە کورتى دیاربەکری پایتەختى کوردان بڕیار لە ئەوروپیبوونى ئەنقەرە دەدات.
6
ساڵی - 32ژماره - 786سێشەممە 2014/03/04
با جێبەجێکردنى دەستوور بۆ هەموان وەک یەک بێت
نادیارییه‌ک و هیوایه‌ک به‌ر له یادی 3/16ی ئه‌مساڵن
سەرکەوت ئەحمەد
دەستوورى عێراقى لە ساڵێ 2005 دەنگى زۆری��ن��ەى عێراقییەکانى بە دەست هێنا ئەگەرچى زۆربەى سوننە عەرەبەکان دەنگیان بە دەستوورى هەمیشەى عێراق نەدا ،بەاڵم دواجار دەستوور خرایە بوارى جێبەجێکردنەوە هەموو پێکهاتەکان لە چ��اوەڕوان��ى جێبەجێکردنى ئەو دەستووردا بوون بۆ ئەوەى خواستەکانیان بهێنێتە دى، ڕاستێکى باشى تێدا بە دى دەکرێت گەر هاتوو ئەو دەستوور جێبەجێبکرایە بە جۆرێک دادپەروەریەکى تێدا دەبینرا بۆ وەدەستخستى مافەکانى سەرجەم پێکهاتەکانى ع��ێ��راق ،ب���ەاڵم هەر پێکهاتەیەک بە پێى خواستى خۆى تەفسیرى بۆ دەکات ئەمەش لە بەر بێ متمانەى پێکهاتەکان بە جۆرێک دەس��ت��وور وەال خ��را و کێشەکانى عێراق قوڵتر ب��وون��ەوە و هەنگاوى چارەسەریش بۆ گرفتەکان تەنها بە شێوەیەکى کاتییە. دەسەاڵتدارنى عێراق و عەرەبە شۆفێنییەکان ه��ەر ل��ەس��ەرەت��اى دەن��گ��دان لەسەر دەس��ت��وور لەگەڵ دانانى مافە ڕەواکانى کورد نەبوون کە جێگەى بکرێتەوە لە دەستووردا،بۆیە ب��ەردەوان نەیارانى کورد لە عێراق و تەنانەت لە دەرەوەى عێراقیش کێشە و گرفت بۆ کورد دروست دەکەن. دەبینین نەیارانى ک��ورد ئەوەى پێیانکرابێت لە دژى کورد بە کاریان هێناوە لە ڕاب��ردوو لە ئێستادا ،ئەم فشارە سیاسییەى مالیکى لە ئێستادا کە بەبڕیارێکى نایاسایى بوودجەى هەرێمى کوردستان ڕاگرتووە دەیەوێت لەو ڕێگەیەوە کورد پابەندى سیاسەتە جەوتەکانى خۆى بکات. گرنگە فشار لە سەر دەس��ەاڵت داران���ى حکومەتى ع��ێ��راق بکرێت بگەڕێنەوە بۆ دەستوور بۆ تێپەڕاندنى قەیرانەکان .گەر حکومەتى عێراق پابەندى دەس��ت��وور نەبێت ناکرێت کورد پابەند بکات بە دەستوورەوە و بڕگە دەستووریەکان بەسەر کوردا جێبەجێبکات و مافەکانى کورد بە پێى دەستوور جێبەجێنەکات. بۆیە دەبێت هەموو پێکهاتەکانى عێراق و پێش هەموان بەرپرسانى حکومەتى عێراق کار بۆ ئەوە بکەن دەس��ت��وورى هەمیشەى واڵت بکەنە چ��ەت��رى ک���ۆک���ەرەوەى ه��ەم��وان و بیکەنە ڕێگایەک بۆ چارەسەر کردنى ناکۆکیەکانى نێوانیان بۆ ئەوەى لەمە زیاتر قەیرانەکان قوڵتر نەبێتەوە وتەکان بکرێنە کردار کاتێک دەوترێت دەستوور چارەسەرى کێشەکانى پێیە و گەڕانەوە بۆ دەستوور داننانە بەو ڕاستییەى کە زۆرب��ەى گەالن عێراق دەنگیانداوە بەو دەستوورى کە عێراق هەیەتى ناکرێت لە پێناو بەرژەوەندى شەخسى و حزبى دەستوور وەال بنرێت. متمانە گەڕاندنەوە بۆ دەستوورى هەمیشەى عێراق هەنگاونانە بۆ ئارامى سیاسى و کۆمەاڵیەتى و ئابوورى.
بیروڕا
www.jamawarnews.com
سۆران حه‌سه‌ن
س����ااڵن����ه ب�����ه‌ر ل����ه ه��ات��ن��ی 3/16ب �ه‌ج��ۆرێ��ک ل��ه ج��ۆره‌ک��ان هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان و حکومه‌تیش ئاماده‌سازی ڕۆحی و مه‌یدانی ده‌ست پێده‌که‌ن بۆ پێشوازی له گه‌وره‌یی یاده‌که‌و میوانه‌کانی ..به‌اڵم به‌هۆی ئه‌و ڕه‌وشه نه‌خوازراوه‌ی که ئه‌مساڵ دروس���ت ب��ووه س �ه‌ب��اره‌ت ب�ه گرێ کوێره‌ی جێ به‌جێ بوونی پارێزگا بۆ ئه‌و شاره‌و نه‌بوونی بودجه‌ی پێویست له‌به‌ر ده‌ستدا به‌شێوازێک ده‌ڕوانرێته که‌شی هه‌ڵه‌بجه که زۆر جیاوازتره له‌جاران ،به‌اڵم هیواکانی دڵی خه‌ڵکی هه‌ڵه‌بجه زۆر له‌جاران گه‌وره‌تره‌و هه‌رگیز که‌س بیر له‌وه‌ناکاته‌وه که هه‌ڵه‌بجه نابێته پارێزگا خۆپیشاندانی فراوانی جه‌ماوه‌ری ڕۆژی یه‌کشه‌ممه 2/3/2014ی خه‌ڵکی هه‌ڵه‌بجه سه‌لمێنه‌ری ئه‌و جۆش و خرۆشه‌ی
خه‌ڵکه بۆ جێ به‌جێ کردنی ئه‌و پرۆژه یاساییه‌ی که له‌ساڵی 1999 وه کارایه‌و پێویست بوو جێ به‌جێ بکرایه .هه‌ڵه‌بجه‌و هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان گه‌شتونه‌ته ئاستێکی وا له‌مه‌ڕ به پارێزگابوونی شاره‌که‌یان هیچ پاساوێک له‌که‌س قبوڵ ناکه‌ن و ب�ه به‌ڵێنی ب��ێ بنه‌ما ڕازی نابن هه‌روه‌ک له ووتاری خۆپیشاندانه‌کانی ج �ه‌م��اوه‌ری هه‌ڵه‌بجه‌دا ئاراسته‌ی ده‌س �ه‌اڵت��داران کرا به بێ جیاوازی ،بابه‌تی به پارێزگابوونی هه‌ڵه‌بجه گ �ه‌ش��ت��ۆت �ه ل��وت��ک �ه‌و ج���ه‌م���اوه‌ری هه‌ڵه‌بجه‌و بنه‌ماڵه‌ی س �ه‌رب �ه‌رزی شه‌هیدان و الیه‌نه سیاسی و ڕێکخراوه مه‌ده‌نییه‌کان و گه‌نج و الوو پیرو ژن و منداڵ به‌یه‌ک ده‌نگ و به‌یه‌ک ڕه‌نگ داوا له حکومه‌ته خۆماڵیه‌که‌ی خۆمان ده‌که‌ن که به‌رهه‌می خه‌بات و قوربانیدانی هه‌ڵه‌بجه‌و کیمیاباران و خ��وێ��ن و فرمێسکی دای��ک��ان��ی شه‌هیده کار بۆ جێ به‌جێ کردنی ئه‌و پرۆژه یاسایه بکات که یه‌کێک ده‌ب��ێ��ت ل �ه بچوکترین ق �ه‌ره‌ب��ووی معنه‌وی ئ �ه‌و ش��اره‌ی�ه .هه‌ڵه‌بجه ناوێکی زیندوی کوردستانه پێویستی به پیاهه‌ڵدان و گه‌وره‌کردن نییه‌و بوه‌ته پێناسه‌ی میلله‌تێک و هیچ ده‌سه‌اڵتێکی ناوخۆیی و ناوچه‌یی و ده‌ره‌ک��ی نکولی له ن��اوو خه‌بات و قوربانیدانی ناکه‌نه‌وه‌و هه‌میشه
ده‌س���ت ل �ه‌س �ه‌ر سنگ ڕوب���ه‌ڕووی ده‌وه‌ستنه‌وه ،باشترین نمونه‌ش بۆ ئه‌م قسه‌یه هه‌ڵه‌بجه گه‌وره‌ترین وێستگه‌ی سه‌ردانه‌کانی به‌رپرسانی بااڵیه بۆ کوردستان و وه‌ک کورد ئه‌ڵووێت گه‌ر به‌رپرسێکی بااڵی عێراقی و عه‌ره‌بی و جیهانی بێنه ناوچه‌که‌و سه‌ردانی هه‌ڵه‌بجه نه‌که‌ن
بەشداریکردنی ئافره‌ت لە سیاسەتدا
شەکر مجید
بەشداریکردنی ئافره‌تان لە کایەی سیاسیدا وێ��رای ئەوەی مافێکی ڕەوای��ە دەربڕینی ئەو هەست ک��ردن��ەوەی��ە کە لە الی کۆمەڵە هاواڵتیەیەک ئافره‌ت و پیاو وە دروست دەبیت بۆ دەربڕین لە ئ��ی��رادەوە خواست و ویست بەرژەوەندییەکانی کۆمەڵگا ،جگە لەوەش هۆکارێکی گرنگە بۆ کەم کردنەوەی هەژاری و باشتر کردنی دەس��ەاڵت ،دیسان بەشدارکردنی ئافره‌ت لە سیاسەتدا دەبێتە هۆی گۆڕینی ئەو لەویت و ئەجیندای سیاسەتی گشتی بە شێوەیەک کە یەکسانی خواز بێـت و گشت الیەک لە خۆ بگرێت . ئەمڕۆ گشت الیەنە سیاسیەکان جەخت لە بوونی ئافره‌ت لە گشت کایەکاندا دەک��ەن و بە توێژێکی گرنگی کۆمەڵگای هەژمار دەکەن کە چی ه��ەر خۆشیان ڕێگەیان پێنادەن بۆ وەرگرتنی پێگەیەکی بڕیاردان بەڵگەش بۆ ئەمە تاوەکو ئێستا ئ��اف��رەت��ێ��ک ن��ەب��ووە بە بەرپرسی ناوەچەیەک یان لقێک یان
مەڵبەندێک لەناو پارتە سیاسیەکان لە کوردستان ،جگە لەوەش دەبینین ئافره‌تان تەنها چەند کورسیەکیان بە دەسته بەتایبەت لە پەرلەمانی بەغدا .خۆڕەنگیشە یاسای بەشداریکردنی ئافره‌تان لە پەرلەماندا لە %30بێت .سیاستمەدارێک دەڵێت بەشداری سیاسی ئ��ام��اژەی��ە ب��ۆ کۆمەڵێک چاالکی بە ئ��ی��رادەو ئ��ازادان��ە ,لە ڕێگەی ئ��ەم چاالکییە ئ��ازادان��ەوە ئەندامانی کۆمەڵگا بەشداری دەکەن ل��ە هەڵبژاردنی دەس���ەاڵت���داران و لە پێکهینانی سیاستەتی گشتیدا .ل��ە الی��ەک��ی ت��ری��ش��ەوە دەت��وان��م بڵێم ئەگەر ئافره‌ت سیاسی بێت دەتوانێت هەموو کاروبارەکانی خۆی بە گوێرەی ڕووداوە سیاسیەکان ب����ەرەو پ��ێ��ش��ەوە ب��ەرێ��ت ڕەن��گ��ە ئاستەنگیشیان هەبێت کە بەراستی ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ بویری پیاو ساالری کە بەشێوەیەکی زۆر زاڵە لەسەر بنەماکانی بەڕێوەبردن و حکومکردن بێگومان ئەوەش دەبێتە هۆی دروستبوونی نادادپەروەریەکی زۆر و بۆشاییەکی گەورە لە نێوان نێرو مێ دا . ئەمڕۆ جێ نەگرتنی ئافره‌ت ل��ە پۆستە سیاسیەکاندا بووتە هۆی گلەیی و گازندەی هەندێک لە میدیاکان و خودی ئافره‌تانیش قسەو باسی لە س��ەردەک��ەن .جا گەلێک هۆکاریش وەکو خەتایەک دەناڵێنن بە ملی پارت ڕێکخراوەکان. پیاوان پێیان وایە دەبێت ئافره‌تان خۆیان کار بۆ ب��ەرەو پێشبردنی خۆیان بکەن ،ئافره‌تانیش دەڵین
دەبیت خۆمان بۆ هەوڵبدین بۆ گەیشتنمان بەوەرگرتنی پۆست یان بەرپرسیارێتی .لە ڕاستیدا لەالیەن دەسەاڵتەوە ئاسنکاری کراوە بۆ پێشخستنی ئافره‌ت لە تەواوی کایەکاندا بەاڵم ماوەتەوە گوڕێک بە خۆیاندا بهێنن ئەگەر ئافره‌تان بیانەوێت کار بکەن بە ج��دی دەیکەن و جێ پەنجەی باشیش بە جێدەهێڵن ،لە سەر ئاستی جیهاندا «مارگریت تاتشەر و ئەندیرا گاندی و بنازیر بۆتو « بەڵگەی حاشا هەڵنەگری ئەو ڕاستیەن بۆیە چەندە بوونی پیاو لە سیاسەتدا پێویستە هێندەش ئافره‌ت .هەر چەند هەندێک لەوان پێیان وای��ە سیاسەت تەنها بۆ پیاوانە و دەبێت ئافره‌تان تیایدا پەراوێز نەخرێن ،ئەمەش تەنها بۆ ئەوەی کە بڵێن سیاسەت شتێکی پیاوانەیە .بەڕاستی بوونی ئافره‌ت لە دەسەاڵتدا دەبێتە هۆی ئەوەی یاساکان لە بەرژەوەندی ئافره‌تاندا بشکێتەوە ،ڕەنگە بۆ بەشدارکردنمان پێویستیمان بەیاسایەک هەبێت بۆ ئ��ەوەی ئافره‌تان لە پۆستە بااڵکاندا ڕێژەیان زیاتر بێت پێویستە لە سەر دەسەاڵتیش ڕێگانی بەردەم پرۆسەی بەشداریکردنی ئافره‌تان لە سیاسەتدا فراوانتر بکات و لە ڕیگای ڕێکخراوەکانی خۆشیانەوە هەوڵبدەن بە خولی جۆراو جۆر ئافره‌تان پێ بگەیەنن بۆ ئەوەی لە بڕیارە چارەنوسسازەکاندا شان بە شانی پیوان بە شدار بن.
وه‌ک ئه‌وه وایه حه‌جه‌که‌یان قبوڵ نه‌بێت .ده‌ب��ا چیتر به‌رپرسانی ک���ورد ل�ه‌س�ه‌رۆک��ای�ه‌ت��ی ه �ه‌رێ��م و ئه‌نجومه‌نی وه‌زیران و سه‌رۆکایه‌تی په‌رله‌مان و سه‌رۆکایه‌تی کۆمارو وه‌زی��رو په‌رله‌مانتاره به‌ڕێزه‌کان به‌جدی وه‌اڵم��ی گونجاوی خه‌ڵکی سته‌م دی��ده‌ی هه‌ڵه‌بجه بده‌نه‌وه‌و
به‌هه‌ر جۆرێک له فشار هه‌یه ئه‌و پرسه نه‌ته‌وه‌ییه یه‌کال بکه‌نه‌وه به قازانجی خه‌ڵکی کوردستان و مێژووی پڕ س��ه‌روه‌ری هه‌ڵه‌بجه‌و هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان به‌هیوای هه‌نگاونان به‌ره‌و ئاسۆو ئامانجێکی گه‌وره‌ترو ئه‌نجامێکی دڵخۆشکه‌ر بۆ هه‌ڵه‌بجه‌و هه‌ڵه‌بجه‌ییه‌کان.
کورد پێویستى بە کردنەوەى بەرەیەکى نوێیە عومەر غواڵمی
س���ااڵن���ە م��ال��ی��ک��ى ک��ێ��ش��ە بۆ بوودجەى هەرێمى کوردستان دروست دەکات و ژمارەیەک لە پەرلەمانتارانى عێراق و وەزی��رەک��ان و چ��اودێ��ران پێیانوایە مالیکى ئەم فشارەى یاساى و دەس��ت��وورى نییە ،بەڵکو تەنها فشارێکى سیاسییە. پێویستە کورد بەرەیەکى نوێ بکاتەوە ک��ات��ی خ��ۆراگ��ری��ی��ە لەبەرامبەر فشارەکانی مالیکی و ئەمسالەکانی، بۆیە پێویستە سەرکردایەتی سیاسی ک��ورد ب��ە ه��ەم��وو ت��وان��ای��ەوە ه��ەوڵ ب��دات ئ��ەم فشارەی مالیکی سودی لێوەربگرێت و کارتەکانی بخاتە کار لە بەرامبەر مالیکیدا و بەرەیەکی نوێ بە هاوکاری نەیارەکانی مالیکی بکاتەوە بۆ ئەوەی مالیکی ناچار بکەن چیتر مافی پێکهاتە و الیەنەکانی تر نەخوات. متمانەى نەیارەکانى مالیکى دەستەوەستانی کورد وایکرد کە ئیستا مالیکی بە بڕیاریکی تایبەتی خ��ۆی ب��وودج��ەی ه��ەرێ��م ڕابگرێت و گەر کارتى بەهێز لە دژى بەکار نەهێنرێت دوور نییە کارتى فشارى بەهێزتر لە دژى کورد بەکار بهێنێت و مالیکى نەیەتێتى میللەتیک برسی بکات ،ناکرێت نوێنەرانی کورد لە ب��ەغ��داد دەس��ت��ەوەس��ت��ان بوەستن لەبەرامبەر بڕیارەکانی مالیکی و دەبێت خۆڕاگر بن و بتوانن متمانەی ع��ەرەب��ە سوننەکان و شیعەکانی
نەیاری مالیکی وەدەست بهێنن بۆ ئ��ەوەی وەک کارتی فشار لەسەر حکومەتەکەی مالیکی بەکاری بهێنن. ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەش��دا حکومەتی هەرێمی کوردستان چی پیدەکرێت وەک کارتی فشار بەکاری بهێنێت. ئاو وەک کارتى فشار حکومەتى هەرێم دەکرێت ئاو وەک کارتى فشار بەکار بهێنێت و ئاوی هەردوو بەنداوی دەربەندیخان و دووکان بگرێتەوە بۆ ئ��ەوەی ئ��او نەچیت بۆ ناوچەکانی دەرەوەی خاکی کوردستان. دروستکردنى لۆبى نوینەرانی ک��ورد لە بەغداد و دەرەوەی واڵت کاربکەن و لۆبی دروس��ت بکەن لە دژی مالیکی و هاوکاری دەزگاکانی ڕاگەیاندن بکەن لە پێدانی زانیاری لە دژی مالیکی. سەربەخۆ بوون قوربانیدانی دەوێت کورد هەنگاوی سەرەتای ناوە بۆ سەربەخۆ بوونی باشووری کوردستان و پێویستمان ب��ە خۆڕاگرییە و سەربەخۆیش قوربانیدانی دەوێت، بۆیە تا سەربەخۆ نەبین ب��ەردەوام ڕووبەڕوی قەیرانی گەوەرە دەبینەوە لە عێراقدا و داگیرکەران هەرگیز جێگای متمانە نین ،بۆیە پێویست دەک��ات ک��ورد لەسەر خواستەکانی خۆی بەردەوام بێت و سازش نەکات لەبەرامبەر مالیکیدا و تەنها شتیک کە ک��ورد لە هەرێمى کوردستان ماوێتى سەربەخۆ بوونی ئابوورییە ه��ەن��گ��اوەک��ان��ی س��ەرب��ەخ��ۆ ب��وون ئابووریش دیارە.
www.jamawarnews.com
وه‌رزش
ساڵی - 32ژماره - 786سێشەممە 2014/03/04
7
یانه‌ى به‌رشلۆنه قه‌ره‌بووى دۆڕانى هه‌فته‌ى رابردووى کردهوه یانه‌ى به‌رشلۆن ه قه‌ره‌بووى دۆڕانى هه‌فته‌ى رابردووى کردهوه و ب ه چوار گۆڵ به‌رامبه‌ر گۆڵێک له‌یانه‌ى ئه‌لمیریاى برده‌وه ،ل ه یاریگاى کامپ نوو یانه‌ى به‌رشلۆن ه میواندارى یانه‌ى ئه‌لمیریاى کرد ،سه‌ره‌تا ل ه خوله‌کى 9ئه‌لێکسیس سانچێز یانه‌ى که‌ته‌لۆنى به‌گۆڵێک پێشخست ،ئه‌نجامى یارى وه‌ک خۆى مایه‌و‌ه تا خوله‌کى 24تێیدا لیۆنێل مێسی ب ه لێدانێکى راسته‌وخۆ گۆڵى دووه‌م���ى یانه‌که‌ى تۆمار ک��رد ،سێ خوله‌ک دوات��ر ئه‌نخێل گۆڵێکى بۆ یانه‌ى میوان تۆمار کرد و گێمى یه‌که‌م ب �ه‌م ئه‌نجام ه ت��ه‌واو ب��وو ،ل ه گێمى دووه‌م هێرشه‌کانى به‌رشلۆن ه درێژه‌یان هه‌بوو و تێیدا ل ه دوو هێرشی جیادا هه‌ریه‌ک ل ه کارلۆس پۆیۆلی کاپتن و چاڤى هێرناندێز دوو گۆڵى یه‌ک ل ه دواى یه‌کیان بۆ یانه‌ى به‌رشلۆن ه تۆمار کرد و یاریش ب ه چوار گۆڵ به‌رامبه‌ر گۆڵێک بۆ به‌رش ه به‌کۆتا هات و ب ه سود وه‌رگرتن ل ه یه‌کسان بوونى ریال مه‌درید جیاوازى خاڵه‌کانى له‌گه‌ل یه‌که‌مى ریزبه‌ندى بۆ یه‌ک خاڵ که‌م کردهوه
لیڤەرپوڵ بۆ پێشەنگ هەنگاو دەنێت
لە هەفتەی ٢٨ی پریمەرلیگی ئینگلیزی یانەی لیڤەرپوڵ لە یاریگای ساوسهامپتۆن بردنەوەیەکی بەنرخی بە دەست هێناو سودی لە دۆڕانی ئەرسناڵ بە ستۆک سیتی وەرگرتوو پلەی دووەمی خولەکەی لە یانەی تۆپچیەکە سەندوو بە شێوەیەکی کاتی ،کە ئێستا بە چوار خاڵ لە چێڵسی پێشەنگی خولەکەوە دورە. هەرسێ گۆڵی لیڤەر لویس سوارێز و رەحیم ستەرلینگ ،جێڕارد بەلێدانی سزا لە خولەکەکانی ٩٠ ، ٥٨ ، ١٦دا تۆماریان کرد کە ئەوەی یەکەمیان گۆڵی ژمارە ٢٤بوو لە خولی ئینگلیزی لەم وەرزەدا تۆماری کرد.
دێربی مەدرید بە بەرامبەربوون کۆتایی پێهات هالیلۆڤیچ ..گەوهەرە بچووکەکەی بەرشلۆنە
یارییەکانی ھەفتەی ٢٦لە خولی ئیسپانیا بەرێوەچوو ،تیادا ھەردوو یانەی ئەتلەتیکۆمەدرید و ریال مەدرید یەکسان بوون.
لە یاریگای ڤیسنتی کالدێرۆن یانەی ئەتلەتیکۆمەدرید میوانداری یانەی ری��ال مەدرید ک��رد ،تیادا یارییەکە بە دوو گۆل بۆ ھەردووال
بێکهام عاشقى ئۆتۆمۆبیلە
ناونیشان
دی��ڤ��د ب��ێ��ک��ه��ام��ی ئینگلیزی یه‌کێکه له‌یاریزانه ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانی دنیای تۆپی پێ ،به‌اڵم س�ه‌ره‌رای ده‌وڵه‌مه‌ندیه‌که‌ی به‌یه‌کێک له‌و
ی��اری��زان��ان�ه ن��اس��راوه ک � ه عاشقی ئۆتۆمبێڵه و ژم��اره‌ی��ه‌ک��ی زۆر ئۆتۆمبێلی هه‌یه .بێکهام حه‌زی له‌هه‌موو جۆره‌کانی ئۆتۆمبێل هه‌یه
پلیگرینی :لەئەگەری هاتنی ئیسکۆ بۆ مان ستی درەوشانەوە بەخۆیەوە دەبینێت
کۆتایی پێھات. گۆلەکانی یانەی ری��ال مەدرید لە رێگای یاریزانان کەریم بنزیما ، کریستیانۆ رۆنالدۆ لە خولەکەکانی ٨٢ ، ٠٣تۆمارکرا ،گۆلەکانی یانەی ئەتلەتیکۆمەدرید لە رێگای یاریزانان خۆرخی میرۆدیۆ کۆکی ،گابریێل فرناندێز ئاریناس لە خولەکەکانی ٤٥ ، ٢٨تۆمارکرا. بەم بەرامبەربوونەوەش یانەی ری���ال م��ەدری��د ک���ۆی خاڵەکانی یاریزانی کرواتی ئالین هالیلۆڤیچ بەرزکردەوە بۆ ٦٤خاڵ لە پێشەنگی ریزبەندی خولی ئیسپانیا مایەوە بۆندی له‌گه‌ڵ یانه‌ی به‌رشلۆنه‌ی ،و یانەی ئەتلەتیکۆمەدرید کۆی ئیسپانی ئیمزاکرد‌و به‌شێوه‌یه‌کی خاڵەکانی بەرزکردەوە بۆ ٦١خاڵ .ک��ۆت��ای��ی رێ��ک��ک��ه‌وت��وون ،تیایدا
ب���ه‌رزی ه �ه‌ی �ه‌و ب �ه ق��اچ��ی چه‌پی یاری ده‌کات له هێڵی ناوه‌ڕاست و هێرشبه‌ر ،هەربۆیە بە ناوبراو دەڵێن میسی بچووک. هالیلۆڤیچ له‌سه‌ر پێگەی تایبه‌تی خۆی له تۆڕی کۆمەاڵیەتی ئینستاگرام نووسیویه‌تی« :سوپاس بۆ هه‌موو شتێک داینامۆ زه‌گرب ،یه‌که‌م یانه‌ی ی��اری��م ت��ی��اک��ردووه‌و خۆشه‌ویستی گ���ه‌وره‌م هه‌ی ه ب��ۆت ،ئێستا کاتی ئه‌وه‌ی ه بڕۆم به‌ره‌و به‌رشلۆنه». سوپاسی یانه‌که‌ی پێشووی داینامۆ ئالین هالیلۆڤیچ بەبۆندێک کە زه‌گربی کردووه. ب��ڕەک��ەی نزیکەی 8ملیۆن یۆرۆ هالیلۆڤیچ یه‌کێک ه له‌و یاریزان ه دەبێت رووی لە یانەی بەرشلۆنەی تازه‌پێگه‌یشتووانه‌ی ک ه ئاستێکی ئیسپانی کردووە.
مــەتـرسـیـدارتـریـن ســـێ هــێــرشـبـەری ئــەوروپــا ژمارەکان ئەوە دەردەخەن ھەری�����ەک ل���ە کریستیانۆ رۆن���اڵ���دۆو ک��ەری��م بنزیمەو گاریس بێل ،مەترسیدارترین ھێرشبەری ئەروپان. ئەم سێ یاریزانە لە وەرزی ئەمساڵ دا تەنھا ١٣یاریان پیکەوە ئەنجامداوە ،ھەروەھا ت��ەنھا ٣ی��اری ٩٠خولەک پ��ێ��ک��ەوە ی��اری��ان ک���ردووە، ل��ە ٤ی��اری��ش دا گۆڵیان
تۆمارنەکردووە. ئ��ەم س��ێ ھێ��رش��ب��ەرە ٩٦١ خولەک پێکەوە یاریان کردووە، ٢٧گۆڵیان تۆمارکردووە ،واتە گۆڵێک بۆ ھەر ٣٥خولەک، ئ���ەم���ەش وا دەک������ات ببنە م��ەت��رس��ی��دارت��ری��ن ھێ��رش��ب��ەری ئ��ەوروپ��ا ،ک��ە ب��ەس��ەر ھەری��ەک لە میسی و نیمارو سانشێزدا سەرکەوتوون ،کە لە ٩٤یاریدا ٥٤گۆڵیان کردووە.
مان سیتی نازناوی جامی یانە پیشەگەرەکانی ئینگلتەرای بەدەستهێنا
پێکه‌نینه‌که‌ی فارفان دووچاری ڕه‌خنه‌ی ده‌کاته‌وه
واین رۆنى هەر کاتژمێرێک 1800جونەی ئیستەرلینی وەردەگرێت
8
سەرنووسەر
خاوەنی ئیمتیاز ده‌روازه‌یه‌ک بۆ زانین
هونه‌ریی
عەبدوڵـاڵ حاجی مەحمود
توانا عومه‌ر
عومەر غواڵمی
0748 010 8289
www.jamawarnews.com یەکەم ژمارەی ئەم ڕۆژنامەیە لە ( )1981/5/25بە ناوی (رێگای ئازادی)یەوە دەرچووە
لەنی هیدایەت :شیعر بۆ ئەم ڕۆژگارەئەڵیم لەناویدا خوشەویستی هیچ بایەخیکی نییە دایدار :بیالل حمە ساڵح
لەنی هیدایەت محمەد ،شاعیر ساڵی ١٩٨٧لەشاری سەقز لە دایک بووە لە دیدارێکى تایبەاى ~ ئاماژە بۆ ئەوە دەکات « هەندێک کەس هەن نازانن خوشەویستی چییە؟ دابڕانیشی بەالیانەوە زورئاساییە ،بەاڵم دابڕانی خوشەویستی ڕاستەقینە قورسە». شاعیر بون واتەجوانی وئارامی ش��اع��ی��رب��ەالی م��ن��ەوە کەسیکی مووقەدەسە،جیاواز لە مروڤەکانی تر زور بەناسکی و جوان بیر ئەکاتەوە. بەراستی وەسفی شاعیر قورسە،شاعیر بون واتەجوانی وئارامی. هەموو کەس شاغیر نییە شاعیر بەواتای سروشت و ئیلهام و خاوەن هەست و ئەندیشەیە،ناکری بەهەمووکەس بوتریت شاعیر ،بەاڵم مروڤ بەگشتی شاعیرن بەواتەکەی تری سەما،شایی،جل لەبەرکردن،هەمووی ئەوانە شیعرە،چوون هەمووی هەستی مروڤە.
خۆشەویستى هیچ بایەخێکى نییە خوزگە فرمیسک ڕەنگی هەبوایە جار جار پینووسم لی پرکردایە خوشەویستیم پی بنووسیایە شیعربوکەسیکی جیاوازناڵیم ،بۆ ئەم ڕۆژگارەئەڵیم کەبەداخەوە لەناویا خوشەویستی هیچ بایەخیکی نییە.
خۆشەویستى ڕاستەقینەم نەدەناسى ئەوکاتەی پرۆسەى هاوسەرگیریم ئەنجامدا تەمەنیکم نەبوو خوشەویستی ڕاستەقینیم نەئەناسی.ئەوە ئاواتی هەموو مرۆڤێکە بەخوشەویستی ژیانى هاوسەرى پێکەوە نێت ،ب��ەاڵم لەناو ژیانی هەموانا ناگونجێت. کێ هەیە خۆشەویستى نەکردبێت؟ ئ���ەی ک��ی ه��ەی��ە خوشەویستی نەکردبێت؟ بەاڵم ئازیزێک کەبەئیزنی ئەو ئەمڕۆم زیندو ئەبمەوە وە حەزئەکەم بەقەدەر دریژای قەسیدەیەک باسەکەم، بەاڵم نا! ئەنووسم،پینوسەکەم،دەستە کانم،چاوەکانم،هەمووی گیانم بەفیدای ناوی( اللە).
خوشەویستی شیرینە لقی گوڵ لەتەواوی ڕەنگی دونیا بەوهەمووجوانیەوە بۆ تۆ! وا مەیەک پڕ لەخوشەویستی و عەشق بەپێنووسی خوینم بۆ تۆ! مانگووئەستیرەکانی شەو هەتاو ڕۆژو وتیشکی خۆر هەمووی بۆ تۆ! بەس گوێ بگرە لەناخی من تەنیا ئەو دڵەی تۆ بۆ من! خوشەویستی شیرینە وەک چیرۆکی ئ��ەو دارستانە س��ەرس��ەوزەی��ە کاتێک ئەتوانێت لەناو گوماوێکە ئەستێرە وەچنێت بەس تەنیا ئەتوانم بڵێم تکایە بایەخ بەخوشەوبستی بەن با لەگەڵ دەردوو ئازارە هاوڕی نەبیت. هەندێک کەس نازانێت خۆشەویستى چییە؟ لە ب��ارەى داب��ڕان��ى خۆشەویستان ئ��ەوە ئەگەڕێتەوە بۆ هەست و ناخی مروڤەکان ،بەراستی هەندیک کەس هەن نازانن خوشەویستی چییە؟ دابڕانیشی بەالیانەوە زورئاساییە ،بەاڵم دابڕانی خوشەویستی ڕاستەقینی بەدڵنیاییەوە قورسە ،تەنیایی وگریان بەرهەم ئەێنێت.
خۆشه‌ویسته‌که‌ی ڕێگه‌ی پێنادات له‌گه‌ڵ کوڕ دا کلیپ بکات شاکیرا خانمه گۆرانیبێژی ن���اوداری ب�ه‌ڕه‌گ�ه‌ز کۆڵۆمبی ،له دانپێدانانێکیدا ده‌رباره‌ی ئه‌و کلیپه‌ی له‌گه‌ڵ ڕیهانای خانمه گۆرانیبێژ ئه‌نجامدایداو ه ڕایگه‌یاند :خۆشه‌ویسته‌که‌ی ڕێگه‌ی پێنادات له‌گه‌ڵ کوڕ دا کلیپ بکات. ش��اک��ی��را خانمه گ��ۆران��ی��ب��ێ��ژی ش��ۆخ و شه‌نگ ،له میانی کردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌یه‌ک له واڵت �ه‌ک �ه‌ی خ��ۆی له کۆڵۆمبیا و ل ه به‌رنامه‌یه‌کی ته‌له‌فزیۆنیدا ده‌رب��اره‌ی
جیرارد پیکێی هاوڕێ کوڕه‌که‌ی و یاریزانی تۆپی پێ که 10ساڵ له خۆی بچوکتره ئاشکرایکرد: جیرارد زۆر گه‌نجه‌و هه‌موو شتێکی وه‌کو گه‌نجێکی ئاسایی ئه‌م سه‌رده‌مه وایه. شاکیرا له دانپێدانانێکیدا ده‌رب��اره‌ی هاوڕێ کوڕه‌که‌ی و دوا کلیپی که له‌گه‌ڵ ڕیهانای خانم ه گۆرانیبێژی ن��اودار ئه‌نجامیان دا رایگه‌یاند :ل ه ڕاستیدا جیرارد که‌سێکە ڕێگه‌م پێنادات له‌گه‌ڵ کوڕدا کلیپ بکه‌م و وێنه بگرم.
کارمه‌ندان زیاتر دوچارى قه‌له‌وى ده‌بنه‌وه زانایانى بوارى خۆراک ئاشکرایان کرد که کارمه‌ندانى نوسینگه‌کان و کارمه‌ندانى فه‌رمى حکومه‌ت ،زیاتر تووشى قه‌له‌وى زی���ادى کێشه‌ى جه‌سته ده‌ب��ن��ه‌وه ، له‌چاو ئه‌و که‌سانه‌ى که کارى تر ل ه ده‌ره‌وه ده‌ک �ه‌ن ،چونکه کارمه‌ندان زیاتر کاته‌که‌یان به کار و دانیشتن له‌سه‌ر کۆمپیۆته‌ر ده‌به‌نه س�ه‌ر و
له‌و ماوه‌یه‌شدا په‌نا بۆ خواردنى هه‌ندێ مادده‌ى سه‌فه‌رى زیانبه‌خش ده‌به‌ن . به‌پێى راپرسیه‌کى کۆمپانیاى Fruyo بۆ خوارده‌مه‌نیه‌کان ،ده‌رک �ه‌وت��ووه که %37ى کارمه‌ندان له ناو شوێنى کاردا بیسکوێت ده‌خۆن و 32%ی��ش له‌وانه شکوالت ده‌خ��ۆن و %30یش پارچه‌ى به‌تاته ده‌خۆن ،که ئه‌مانه‌ش هه‌موویان زیانیان بۆ سه‌ر ته‌ندروستى کارمه‌ندان هه‌یه .
یەک ملیۆن پاوەندی ئەمیرێکی عەرەبی ڕەتکردەوە نمایشکارێکی بەناوبانگی ئەڵمانی داوای��ەک��ی ی��ەک ملیۆن پ��اوەن��دی یەکێک لەئەمیرەکانی عەرەبی ڕەت��ک��ردەوە ،بۆ تەنیا نانخواردنێک لەگەڵیدا. ڕۆژن���ام���ەی دەی��ل��ی ئەکسپرێس باڵویکردەوە کە کلۆدیا شیفرە کە یەکێکە لەنمایشکارە بەناوبانگەکانی ئەڵمانیا لەیەکێک لەبەرنامە تەلەڤزیۆنییەکاندا ئ��ەوەی ئ��اش��ک��راک��ردووە کە لەالیەن یەکێک لەئەمیرە ع��ەرەب��ەک��ان��ەوە لەپێناو یەک نانخواردن لەگەڵیدا ئامادەبووە بڕی یەک ملیۆن پاوەندی بدات ،بەاڵم داواکەی ڕەتکردەوە.
www.JamawarNews.com
RebaziAzadi@Gmail.com
ناونیشان :هەرێمی کوردستان سلێمانی -گردی ڕیعایه -گەڕەکی - 115کۆاڵنی - 7دەرگای 6 «نرخ 500 :دینار»
ڕاپەڕین ئازادى بەخشى بەکر فەتاح
کورد بە درێژاى مێژوو هەر لە خەبات و تێگۆشاندا ب���ووە ،ش��ۆڕش ل��ە دواى شۆڕش پەرپا بووە هەر لە گۆتیەکانەوە لە هەزارەى سێهەمى پ ز هەتاوەک ئێستا، ئەم شۆڕشە یەک لە دوایەکانە خەبات و تێکۆشانیان جیاواز بووە. میرەکانى کورد بە جۆرێک خەباتیان ک�����ردووە ج���ی���اواز ب����ووە ل��ە خ��ەب��ات��ى ح��زب��ە س��ی��اس��ی��ی��ەک��ان خ��ەب��ات��ى حزبە سیاسییەکانیش جیاواز بووە لە خەباتى چەکدارانەى شۆڕشەکانى بارزان و شێخ سەعیدى پیران و و شێخ مەحمودى نەمر هەر خەباتە و ڕەنگدانەوەى خۆى هەبووە لەو سەردەمەى کە دام��ەزراوە ڕاپەڕیوون و دەستیان داوەت��ە چ��ەک وە ه��ەر لە ژیانى خەباتکردنى میللەتەکەمان چەندین ڕاپەڕین دژ بە ڕژێمە داگیرکەرەکانى ئەو سەردەمانە پەیدا بوو ،چونکە هەر ڕژێمێک هاتووەتە پێشەوە و دەسەاڵتى هەبووە زوڵم و زۆرى دژى میللەتەکەمان ئەنجامداوە، هەوڵى داوە مۆرکى کوردایەتى بسڕێتەوە. لەو ڕاپەڕینانەى کە کورد ئەنجامى داوە ڕاپەڕینى ساڵى 1930بەردەرکى سەراى سلێمانى کە بە ڕاپەڕینى ڕەشى ئەیلول بەناوبانگە و ڕاپەڕینى دژى پۆرتسمۆت لە ساڵى 1948داو ڕاپەڕینى پشتگیرى 14ى تەموزى ساڵى 1958و ڕاپەڕینى خوێندکارانى زانکۆى سەالحەدین دژى ڕژێ��م��ى ب��ەع��س ل��ە س��اڵ��ى 1982و هەر ل��ەم ساڵەدا ڕاپەڕینى ش��ارى سلێمانى ئ��ەن��ج��ام��دراوە ل��ەالی��ەن خوێندکارانى سلێمانییەوە لە ساڵى 1987ڕاپەڕینى ج���ەم���اوەرى دەڤ�����ەرى ش������ارەزوور لە سەیدسادق و سیروان و خورماڵ هەورامان و هەڵەبجە ئەنجامدراوە دەستگیرا بەسەر زۆر لە مۆڵگەکانى بەعسى ڕووخاو و ڕاپ��ەڕی��ن��ى ب��ەه��ارى س��اڵ��ى1991ل��ە کەشێکى پ��ڕ ل��ە گیانى ش��ۆڕگ��ێ��ڕى و نیشتمان پەروەریدا و بە هەماهەنگى هێزى پێشمەرگە و ڕێکخستنەکانى ناوشارەکانى ک��وردس��ت��ان و ج��ەم��اوەرى بەشەرەفى گەلەکەمان بە گژى سیاسەتە گاڵوەکانى ڕژێمى فاشى بەعس و دیکتاتۆرەکەیدا چونەوە لە ڕاپەڕینى 1991لە گۆڕنانى زەبر و ڕوویەکى تاڵى نەهامەتییەکان بووکە دیکتاتۆرە بەزیوەکەى دەرهەق بە میللەتى ک��ورد گەورەترین ت��اوان��ى جینۆساید و قڕکردنى دژ بە کورد ئەنجامدا. کە بوەمایەى شەرمەزارکردنى لەڕووى نێودەوڵتییەوە. ئەم ڕاپەڕینە مەزنەش کوردى بە دونیا ناساند بووە هۆکارێک بۆ زیاتر ناساندنى کورد لەسەر ئاستى دونیا. ڕاپ��ەڕی��ن ل��ەگ��ەڵ خ��ۆی��دا پ��ەرل��ەم��ان و حکومەتى هەرێمى هێنایە بەرهەم ئاسۆیەکى نوێى ل��ەب��ەردەم پێشکەوتنە گەورەکانى بوارى سیاسى و ڕۆشنبیرى ک���ردەوە و ل��ە ه��ەم��ووی��ان گرنگتر ئەو ئازادییە بێ وێنە بوو کە ب��ووە مایەى سەرنجڕاکێشانى دونیا و نمونەیەکى جوان لە دیموکراسیەت پیادە کرد کە نمونەى بەرخودان بوو.