Niet zomaar een moestuin

Op de 80 hectare grond van Natuurplaats Binnenbos tussen Kromme Rijn en de Utrechtse Heuvelrug mag de natuur haar gang gaan. Ook kwetsbare mensen krijgen er alle ruimte. Om de handen uit de mouwen te steken, contacten te leggen of op een stoel te gaan zitten kijken.

De waterige winterzon verschijnt net boven de bevroren velden van Natuurplaats Binnenbos, waar het kwik het nulpunt net nog passeert. ‘Doe eerst die thermohandschoenen aan en daaroverheen je tuinhandschoenen’, adviseert vrijwilliger Tim zijn toehoorders. Sjaals worden omgestrikt, mutsen stevig over de oren getrokken. Vandaag werken mensen met dementie van Stichting Naburen naast cliënten van het Leger des Heils. ‘Wij van het Leger waren hier eerder hoor’, benadrukt Jeremy. Hij loopt al ruim een jaar met begeleider Henk Blokhuis rond in deze tuin. ‘Ik heb dit allemaal opgebouwd zien worden’, wijst hij in de richting van de kassen terwijl hij een pluim rook uitblaast.

In tegenstelling tot zijn maatje Jan-Willem die hier vandaag voor het eerst is. ‘Jeremy vertelde me dat dit hier zit. Ik werk al een tijdje bij het Leger des Heils, maar hier had ik nog nooit van gehoord.’ Over zijn knalgroene trui draagt hij een “technische dienst”jas van het Leger des Heils. ‘Ja joh, ik kan alles, het is een vloek. Lange tijd had ik mijn eigen hoveniersbedrijf. Totdat mijn vriendin 25 jaar geleden werd doodgereden. Ze was toen 18 weken zwanger van ons kindje, we waren vijf jaar samen. Aangereden door een bestuurder die had gezopen. Toen ben ik aan de zooi en drugs geraakt, om de pijn te verdoven. Ik wilde er niet meer zijn, maar ik ben er nog. Uiteindelijk ben ik bij het Leger terechtgekomen. Ik heb overal gewerkt en dus ook bij de technische dienst van het Leger des Heils. Achter de computer word ik gek, ik moet afwisseling hebben.’

In de boom

‘Gaan jullie mee?’, vraagt begeleider Henk terwijl Jeremy en Jan-Willem hun sigaretten uitdrukken. Ze lopen een gloednieuwe kas in. ‘Kijk’, wijst hij op een paar ineengekrompen plantjes, ‘door de vorst laten ze hun bladeren krimpen. Zo verliezen ze minder vocht.’ Jeremy: ‘Dat is de uitleg, maar wat gaan we nu precies doen?’ Henk: ‘Dat komt wel. Hier zie je de knoflook, nauwelijks gegroeid door de kou. Ze staan gewoon stil en dat is prima, want het is winter. We kunnen misschien wel iets van ze leren.’ Jeremy: ‘We staan allemaal wel eens stil, dat hoort bij het leven.’ Even verderop is deelnemer Harry in de boom geklommen om de lange takken van een wilg te snoeien. Ricardo, Jack en Noor verwijderen de zijtakken en zagen ze in stukken.

Gemoedelijk

‘Ik vind jullie allemaal bikkels, hoor!’, roept Ricky terwijl ze haar handen warm wrijft. ‘Thuis zou ik met dit weer nooit in mijn tuin gaan werken’, reageert deelnemer Noor. ‘Maar eigenlijk is het heerlijk.’ Deze natuurplaats kwam zomaar op haar pad, vertelt ze. ‘Het is fijn, zo’n groep om je heen. Iedereen levert op zijn manier een bijdrage. Dat gaat met een soort gemoedelijkheid. Niemand van ons doet dit met tegenzin. Ik ben al een tijdje aan het dementeren. Ik kan er perfect mee leven, maar soms lig ik in mijn bed te huilen. Dan overvalt het me ineens. Gelukkig heb ik fantastische kinderen en een partner die me goed helpen.’

JEREMY:

NATUURPLAATS

BINNENBOS valt onder

Stichting ForestPeace – door eigenaar Fred Matser in het leven geroepen om de harmonie tussen de mens en zijn omgeving te bevorderen.

Binnenbos faciliteert projecten gericht op ‘kwetsbare’ mensen uit de samenleving die extra steun kunnen gebruiken.

Samen met partners, zoals het Leger des Heils, ontvangt de stichting mensen die op het land kunnen meewerken en genieten van de natuur. natuurplaatsbinnenbos.nl

Aan de overkant van de sloot buigen Henk, Jeremy en Jan-Willem zich over de kruidenplantjes. ‘In de pot waren ze doodgevroren, ik ben blij dat deze in de grond staan.’ Henk coördineert de 3500 m2 grote moestuin, waar hij zijn deelnemers vooral vragen stelt en zelf dingen laat invullen. Hij beschrijft deze zogeheten ‘Tuintaal-methodiek’ in zijn boek Kwetsbare mensen, kwetsbare groenten. ‘Het is hier met opzet losjes ingericht. Op het moment dat alles strak en volgens protocollen verloopt, zullen veel deelnemers twijfelen aan hun eigen kunnen. Een ongeordende moestuin daagt mensen uit om zelf initiatief te nemen, zodat ze weer leren vertrouwen op hun eigen kunnen. Het stimuleert contact en verbinding.’

Beste aankoop ooit

Uit de broekzak van Jan-Willem klinkt muziek.

‘Ik geloof, ik geloof, ik geloof in mezelf’, zingt hij dwars door de tekst van Boudewijn de Groot heen. ‘Nee, ik zou geen nieuwe partner meer willen’, verduidelijkt hij. Na 25 jaar vindt hij het verlies van zijn vriendin nog altijd pijnlijk. ‘Ze was dezelfde dag jarig als ik. Daarom vier ik mijn verjaardag eigenlijk nooit meer. Ik heb nog wel een relatie van zes jaar gehad, maar zij had borderline, dus dat ging niet goed. Het is nu een jaar uit en ze valt me

NOOR: nog steeds lastig. Best vervelend. Ik had zelf graag kinderen gewild, maar nu heb ik een Mechelse herder. Beste aankoop ooit. Het is mijn kindje.’

Nieuwe schuur

Alles wat uit de tuin komt en niet eetbaar is, wordt weer aan de tuin teruggegeven, vertelt Henk terwijl hij in de bouwkeet in een pan groentesoep roert. Van de wilgentakken wordt een omheining voor de moestuin gemaakt. En een soort wigwam, waar de tuinbonen straks tegenaan kunnen groeien. ‘Bestrijdingsmiddelen komen de moestuin en het voedselbos niet in. De natuur heeft namelijk voor elk probleem een oplossing, als je maar goed kijkt. Vorig jaar hadden we last van luizen op de bloemkolen. Daarom hebben we plekjes voor nesten gecreëerd, om vogels aan te trekken die de luizen opeten. Ik probeer altijd samen met de deelnemers naar oplossingen te zoeken. Als het dan eenmaal gelukt is, voelen zij zich sterker. Echt contact maken, daar draait het hier om.’

‘Is het al tijd voor de lunch?’, oppert Ricky tussen de stapels wilgentakken, ‘dat hebben we nu toch wel verdiend!’ Uit de bouwkeet komen thermoskannen koffie, thee en erwtensoep. Hoewel de nieuwe schuur in aanbouw nog niet klaar is, mag de lunch daar omwille van de kou vandaag worden geserveerd. Het is er heerlijk warm. ‘Niks

HENK: aanraken hoor’, waarschuwt Henk de deelnemers. ‘En geen kopjes op het aanrecht. Alles moet nog worden afgewerkt.’ ‘Jeremy, mag je muziek iets zachter?’, vraagt Tim. ‘Je hebt hier geen bereik, dus het is vooral gekraak.’ Jeremy mompelt zachtjes dat hier ook niks mag. ‘Kijk, dat moet ik nog leren hè, om me aan te passen aan anderen. Ik moet me echt inhouden, voor je het weet heb je een aanvaring.’

Jaar zonder ruzie

En dat wil Jeremy juist uit alle macht voorkomen. ‘Ik zat in de beginnende criminaliteit’, verklaart hij. ‘Met draaideuren en dat soort dingen. Ik heb veel slechts gedaan. Justitie wilde mij een jaar lang opsluiten. Dat ging me te ver. Ik wilde mijn leven beteren en meldde me aan voor een woning bij het Leger des Heils. Zo kwam ik bij Henk terecht. Toen Justitie dat hoorde, stelden ze voor dat als ik me een jaar lang netjes zou gedragen, mijn straf werd vrijgepleit. Moet je nagaan: een jaar lang geen ruzie maken, met niemand. Moeilijk hoor. Maar ik heb het volgehouden.’

In de buitenlucht

Henk zet de pan groentesoep op tafel, Ricky schenkt de soep in bekers en Tim smeert broodjes met kaas. Er vliegt een purperreiger voorbij; alle blikken schieten naar buiten. ‘Toen kwam ik erachter dat mijn moeder op sterven lag’, vertelt Jeremy verder. ‘Ze was 84 jaar en had drie herseninfarcten gehad. Als ik er niet voor had gekozen om mijn leven te beteren en bij Henk te gaan werken, had ik mijn moeder niet meer in levenden lijve gezien. Dan had ik een jaar in de gevangenis gezeten en was ik daarna dakloos geweest. Nou, van mijn leven niet. Nu heb ik een dak van het Leger boven mijn hoofd en het vooruitzicht dat ik kan blijven werken.’ Bekers worden opgestapeld, afwasteiltjes gevuld met warm water. Jeremy speelt nog een videogame op zijn mini-speelkast en checkt dan de tijd op zijn mobiel. ‘Wat? Is het al zo laat? Dat is gemeen! De tijd gaat hier altijd zo snel. En ik heb nog helemaal niet gerookt.’ Zo’n dag in de buitenlucht werken doet hem zichtbaar goed. ‘Wanneer ik hier bezig ben, worden mijn gedachten omgezet naar werkzaamheden. Als ik straks naar huis ga, heb ik betere gedachten. Want ik ben op een andere plek geweest en heb andere mensen gezien. Zoals deze enthousiaste mensen’, wijst hij naar Koos en Harry. Koos, schouderophalend: ‘Je pakt gewoon de klusjes aan die gedaan moeten worden.’ Jeremy: ‘Dat bedoel ik, dit zijn toch supermensen?’

Uit de sleur

Koos kreeg in 2009 een hartinfarct en heeft vasculaire dementie. ‘Ze reden me met een ambulance van Amersfoort naar Utrecht en moesten mij al die tijd reanimeren. Daardoor zijn mijn hersenen beschadigd en is mijn kortetermijn-

50|50 Onder de noemer 50|50 biedt het Leger des Heils leer-werkplekken aan. Deelnemers van 50|50 Green werken op hun eigen tempo aan de aanleg en het onderhoud van parken, tuinen, bossen en landschappen. Wil jij als bedrijf investeren in nieuw talent, of een bijdrage leveren aan 50|50? legerdesheils.nl/leerwerkplekken

JAN-WILLEM: geheugen aangetast. Mijn balans is niet meer zo goed, thuis rijd ik in een scootmobiel. Ik zat eerst bij een dagbesteding binnenshuis, maar daar zakte ik van in slaap. Werken in de buitenlucht vind ik heerlijk. Of ik nou boerenkool rooi, spruitjes snijd of bramen snoei: aan het eind van de dag heb ik een voldaan gevoel. Hier ben je even uit de huiselijke sfeer, uit de sleur.

Het Leger heeft hem veel gebracht, blikt hij terug. ‘Nadat mijn vriendin was doodgereden, zei ik het geloof vaarwel. Mijn wantrouwen in mensen was groot. Maar in de Leger des Heilskerk kwam ik weer in aanraking met goede mensen. Dat heeft mij enorm geholpen. Vooral de kapitein van Bij Bosshardt De Dreef in Utrecht heeft me geraakt, gewoon door hoe hij is. Nu kom ik vaak bij buurthuis De PlaYce, dat ik heb helpen opzetten. Ooit wil ik werkbegeleider worden, maar nu eerst even rust in de tent. Deze tuin bevalt me in ieder geval uitstekend. Hier blijf ik wel komen, hoor.’

Al zo’n 6 jaar is Leonie de Laat (74) vrijwilliger in de Leger des Heils ReShare Store in Tilburg. Ze maakt onder andere schorten, tassen en stoelzittingen van oude spijkerbroeken. Wil je ook vrijwilligerswerk doen? Kijk op ldh.nl/ vrijwilligerkans

‘Ga jij beroemd worden, Leonie? Da’s onze Leonie hè, ze verdient het, zij is ons ReShareengeltje.’ In onvervalst Tilburgs vervolgt collega Sophie haar lofzang op lieve Leonie, ‘de beste!’ Een glimlach van Leonie. En ze kruipt weer achter haar naaimachine deze koude ochtend in Tilburg. Buiten waait een gure wind en zijn de straten glad, binnen staat de koffie klaar en schallen de hits van Radio 10 door de kledingwinkel. Leonie naait stroken spijkerstof aan elkaar, ‘gordijnen voor de paskamers van de nieuwe ReShare-winkel in Alkmaar’. Een klant zoekt contact. ‘Kan ik dit gewoon hierin doen?’ Leonie springt op, en helpt de klant haar zakken kleding één voor één in de bak bij de entree te laten zakken. Ze deed altijd al vrijwilligerswerk, vertelt ze. ‘Bij het Rode Kruis, kleding sorteren voor vluchtelingen. Daarna hier bij ReShare. In coronatijd ben ik thuis begonnen met het maken van tassen, kussentjes en pannenlappen van oude jeans. En bucket hats, heel leuk.’ Wat is dat? ‘Kijk, zo’n vissershoedje, hip toch?’