‘Je ervaart de natuur intens als je buiten leeft.’ SASKIA ASSIES (66)
2
KANS MAART 2015
KANS NR.1 maart 2015
COVER Saskia Assies
Afgestudeerd als arts, belandde ze op straat omdat ze het tempo van de maatschappij niet aankon. Na jarenlang buiten te hebben geleefd, woont Saskia (66) nu in een sociaal pension van het Leger des Heils. BEELD COVER LINELLE DEUNK TEKST ELLEN WEBER
Water, lucht en wind. Schepen die voorbij varen, een kampvuurtje en kunstzinnige types die je in vervoering brengen met verhalen over verre oorden. Het blowtje, waardoor je anderen makkelijker weet te bereiken. Saskia’s helderblauwe ogen lichten op als ze de dagen en nachten op de verlaten scheepswerf in AmsterdamNoord beschrijft. ‘Het openen en sluiten van de natuur ervaar je intens als je buiten leeft.’ Saskia studeerde medicijnen, maar hield het niet vol in haar eerste baan in het ziekenhuis en nam ontslag. ‘Ik was te traag, ik kan het tempo van de samenleving niet goed aan.’ Uiteindelijk belandde de verlegen vrouw op straat. Op het verlaten terrein van de NDSM-werf bouwde ze een hut om in te wonen. Als ‘bedrijfsarts’ bezocht ze de illegale naaiateliers. ‘Onverzekerde Turkse naaisters hielp ik aan de pil.’ Mannenmaatje De commune die ze met zes mannen vormde, voelde als een gezin. ‘We hielpen elkaar naar de volgende dag.’ Saskia, afkomstig uit een warm en druk nest, bekommerde zich altijd al om haar twee jongere
broers. ‘Nog steeds ben ik een mannenmaatje.’ Het zorgzame zit er nog steeds in. Wekelijks bezoekt ze vrienden in het bejaardentehuis en helpt ze een knul in het huishouden. Maar anderen voor haar laten zorgen vond Saskia een teken van zwakte. Van wonen in een pension moest ze niets hebben. Maar de gesprekken met de soepbus-vrijwilligers van het Leger des Heils waren onderhoudend. En zo belandde ze na een koude nacht toch op de Zuiderburgh, een opvang voor dak- en thuislozen van het Leger. Moe van mezelf Saskia bladert door haar plakboek met krantenknipsels over Guantánamo Bay en Irak. ‘Elke ochtend spit ik de krant door.’ Saskia zucht. ‘Ik word moe van mezelf. Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat ben ik bezig om gebeurtenissen op een rij te zetten en inzicht te verkrijgen.’ De boekenkast in haar kamer van zes vierkante meter puilt uit. Het leven op de Zuiderburgh bevalt boven verwachting goed. ‘Met sommige bewoners is zelfs een vriendschap ontstaan. Maar mijn ideale woonvorm blijft een commune, dat benadert het leven als gezin het meest.’
4
Mensenhandel: moderne slavernij bij ons om de hoek.
9
De modecafés van het Leger: maatjes achter de naaimachine.
14
Waarom Ineke en Youri van het Leger in Almere zo blij zijn met de opbrengst van de collecte.
16
Stephanie-Joy Eerhart over haar ongelooflijke jeugd en hoe ze uiteindelijk overleefde.
20
Het Leger des Heils helpt, ook in West-Afrika bij de ebola-epidemie.
24
Marcel: ooit een beruchte Haagse veelpleger, nu portier bij het Leger des Heils.
KANS MAART 2015
4
16
9
14
Verder:
20
24
P22 Fundrunner: goede doelen steunen terwijl je hardloopt P22-23 Het gloednieuwe Leger des Heils Museum P22-23 Cd van Joke Buis met liederen van Johannes de Heer.
3
4
KANS MAART 2015
Slachtoffers van mensenhandel vinden we overal, vaak recht voor onze neus, zonder dat we het beseffen. Niet alleen in de seksindustrie, ook in de agrarische sector en de horeca. Het Leger des Heils wordt regelmatig geconfronteerd met het leed van de slachtoffers. Sinds kort begeleidt het Leger hen bij de terugkeer naar hun thuisland. TEKST STAN VAN HERPEN BEELD FRANK RUITER
KANS MAART 2015
Ook bij ons om de hoek
5
6
KANS MAART 2015
ariya stapte jaren geleden al uit het vak. Maar de herinneringen aan die tijd plagen de Bulgaarse nog dagelijks. In dagblad Trouw deed ze eind vorig jaar haar verhaal, vanuit nachtopvang De Haven van het Leger des Heils. ‘De herinneringen geven me hoofdpijn. Ze blijven me achtervolgen.’ Ze vertelt over de Bulgaarse mensenhandelaar, die haar voor vijftig euro “vieze handelingen” liet doen bij klanten. Veel hield ze er zelf niet aan over, alles ging naar hem. Ze had vaak vijf tot zes klanten per dag, die seks met haar hadden in het park, in portieken of bij hen thuis. Hoe lang ze het werk heeft gedaan? Ze weet het echt niet meer, verdrongen. Uiteindelijk hielp een Turkse klant haar uit het vak te stappen. Via hem kreeg ze een eigen kamer. ‘Ik kwam zeven maanden mijn huis niet uit. Uit angst voor de Bulgaarse man.’
Gelokt We zochten als redactie voor dit artikel maandenlang naar een cliënte van het Leger des Heils die haar verhaal wilde doen. Uiteindelijk tevergeefs. Dat zegt veel. Vrouwen – het merendeel van de slachtoffers van mensenhandel zijn vrouwelijke prostitués – die nog worden uitgebuit, zien zich vaak niet als slachtoffer of willen zich zo niet zien. En voor hen die uiteindelijk uit de gedwongen situatie wisten te ontsnappen, zijn de herinneringen vaak té pijnlijk. Maar het verhaal van Mariya kan model staan voor dat van veel slachtoffers van mensenhandelaren. Als twintiger werd ze gelokt met schoonmaakwerk in Oostenrijk. Maar Mariya kwam in Amsterdam terecht, waar al snel duidelijk werd dat ze geen vloeren ging dweilen. Hoeveel vrouwen in Nederland hetzelfde lot ondergaan, is onbekend. Cijfers zijn lastig te geven omdat veel onder de radar blijft. Daarnaast is een sluitende definitie van mensenhandel moeilijk te geven. En het grijze gebied tussen dwang en vrijwilligheid is groot. Comensha is de Neder-
Omvang mensenhandel Europa onbekend Harde cijfers over de omvang van mensenhan del in Europa ontbreken. Schattingen zijn er wel, maar die lopen erg uiteen. De parlementaire commis sie CRIM van de Europese Unie, die de afgelopen jaren onderzoek deed naar de georganiseerde misdaad, schatte in 2013 dat er in Europa maar liefst zo’n 880.000 mensen leven als slaaf en worden verhandeld voor gedwon gen arbeid, orgaanhandel, illegale adoptie of als prostitué. Eurostat, zeg maar het Centraal Bureau voor de Statistiek van de Europese Unie, meldt dat in 2012 zo’n 11.000 slacht offers van mensenhandel werden geregistreerd in de EU. Het CRIM schat dat de georganiseerde misdaad in Europa jaarlijks 25 miljard euro verdient aan mensen handel.
landse organisatie die onder andere de eerste opvang van slachtoffers coördineert en aanmeldingen van (mogelijke) slachtoffers registreert. Schattingen over het aantal slachtoffers in Nederland durft Bas de Visser, woordvoerder van Comensha, niet te doen. ‘In 2013 hadden we in totaal 1437 meldingen. Maar we weten niet of dat daadwerkelijk allemaal slachtoffers zijn. Dat zijn meldingen waarbij er vermoedens van mensenhandel zijn.’
Enorme industrie Mensenhandel is kort gezegd het uitbuiten van mensen, meestal onder dwang. Die dwang kan variëren van (dreiging met) geweld tot aan (subtiele) manipulatie. De buitenlandse slachtoffers in ons land komen momenteel vooral uit Hongarije, Roemenië en Nigeria. Het merendeel is vrouw en wordt uitgebuit in de seksindustrie, maar je vindt ook veel onvrijwillige arbeid in de agrarische sector en de horeca. En dan zijn er nog de mensen die worden verhandeld om organen, illegale adoptie of draagmoederschap. De schattingen van de aantallen slachtoffers in Europa lopen sterk uiteen (zie kader). Freerk Dijkstra, als beleidsmedewerker bij het Leger des Heils onder andere gespecialiseerd in mensenhandel: ‘Maar niemand zal betwijfelen dat het om een enorme industrie gaat. Na de drugshandel is mensenhandel waarschijnlijk de grootste illegale industrie in Europa.’
KANS MAART 2015
7
Een lid van een politieteam, gespecialiceerd in het opsporen van mensenhandel, controleert op Eindhoven Airport de identificatie papieren van een Poolse reizigster.
BEELD HOLLANDSE HOOGTE
Neemt het probleem toe? Bas de Visser kan alleen maar met zekerheid beweren dat het aantal meldingen dat bij Comensha binnenkomt, vrijwel elk jaar toeneemt. ‘Maar dat kan ook komen omdat het probleem steeds meer gezien en gemeld wordt.’
Moderne slavernij Achter al die koude cijfers, schattingen en definities gaat veel schokkend leed schuil. Jeroen Hoogteijling is voorzitter van de European Taskforce Anti Human Trafficking van het Leger des Heils, die de Europa-brede ondersteuning aan slachtoffers van mensenhandel coördineert (zie kader). ‘Neem de verhalen over Nigeriaanse vrouwen die letterlijk met containers om de paar maanden weer naar een ander land worden gebracht. We willen als Leger des Heils daar gaan waar de nood het hoogst is. Als ik zulke verhalen hoor, dan denk ik: erger kan bijna niet.’ Bas de Visser: ‘Ik zie mensenhandel als een van de meest fundamentele schendingen van de mensenrechten in de westerse samenleving. Het gaat om uitbuiting, vaak met dreiging van geweld. Het wordt niet voor niets moderne slavernij genoemd.’
Bang Mensenhandel lijkt misschien ver van ons af te staan, maar de misstanden vinden vaak om de hoek plaats. De grootste groep slachtoffers in ons land heeft de Nederlandse nationaliteit. Ineke Baas, senior beleidsmedewerker bij de welzijnsorganisatie van het Leger des Heils: ‘We komen regelmatig slachtoffers tegen in de jeugdzorg. Jonge, kwetsbare meisjes, die zo gemanipuleerd worden door jongens dat ze zich prostitueren en vervolgens de opbrengsten af moeten staan.’ Zulke loverboy-praktijken worden ook gezien als een vorm van mensenhandel, al gebruikt Baas de term loverboy liever niet. Omdat het de ernst van de praktijk teveel verdoezelt.
Meer informatie? www. mensenhandel.nl. www. salvationarmy.org/ ihq/ahteurope
8
KANS MAART 2015
Hulp bieden aan slachtoffers van mensenhandel blijkt in de praktijk lastig. Veel slachtoffers voelen zich zoals gezegd geen slachtoffer of willen zo niet worden weggezet. Bas de Visser: ‘Je kunt mensen alleen maar helpen als ze ook geholpen wíllen worden. En mensen zijn soms ook bang om hulp aan te nemen, vanwege mogelijke represailles. Niet alleen tegen henzelf, maar ook tegen familie in hun thuisland.’
Economische ongelijkheid Het fenomeen mensenhandel lijkt onuitroeibaar. Al was het maar omdat economische ongelijkheid tussen samenlevingen een gegeven is en moderne slavernij in de hand zal blijven werken. Freerk Dijkstra: ‘Maar hoe complex het probleem ook is, niets doen is geen optie. We moeten inzetten op het bieden van alternatieven door werk en terugkeer, en klaarstaan als slachtoffers om hulp vragen.’ En misschien moet het bewustzijn onder consumenten worden vergroot, aldus Bas de Visser. ‘Je moet als consument beseffen dat achter erg goedkope producten mensenhandel schuil kan gaan. En dat geldt niet alleen voor producten uit exotische landen. Meer transparantie over de omstandigheden waarin bepaalde producten worden geproduceerd zou kunnen helpen. Misschien moet er toch een keurmerk komen voor producten die gegarandeerd vrij zijn van mensenhandel. En mensen moeten zich realiseren dat een jurkje voor tien euro eigenlijk niet kan.’
Hulp Leger des Heils aan slachtoffers
H
et Leger des Heils is van oudsher actief in de opvang van prostitués en komt regelmatig met slachtoffers van mensenhandel in aanraking. Beleidsmedewerker Ineke Baas van het Leger des Heils: ‘We hebben vaak langdurig en intensief contact met cliënten, waardoor we het vertrouwen weten te winnen. En we kunnen voor de hulp aan hen ons brede landelijke netwerk inzetten.’ Opvang Het Leger des Heils biedt in beperkte mate gespecialiseerde opvang voor slachtoffers van mensenhandel, de verantwoordelijkheid voor de coördinatie van de eerste crisisopvang ligt bij Comensha. Wel beschikt het Leger des Heils verspreid over het land over enkele losse opvangmogelijkheden. Daarnaast onderzoekt het Leger of ze ook faciliteiten gaat aanbieden voor vrouwen die uit de crisisopvang komen. Uitstapprogramma’s Het Leger des Heils biedt speciale ‘uitstapprogramma’s’ voor prostitués die uit het vak willen stappen. Daar maken ook regelmatig slachtoffers van mensenhandel gebruik van. Belangrijk aspect daarbij is het bieden van een toekomstperspectief, waaronder zicht op werk. Het Leger des Heils werkt daarvoor onder andere samen met uitzendbureau Randstad.
Terugkeer naar land van herkomst Eind 2013 heeft het Leger des Heils zich ten doel gesteld om Europa-breed samen te gaan werken om slachtoffers van mensenhandel te ondersteunen. Op dit moment hebben lokale afdelingen in dertig Europese landen zich aangesloten. Eén van de activiteiten is slachtoffers te helpen bij de terugkeer naar hun land van herkomst. Jeroen Hoogteijling, voorzitter van de European Taskforce Anti Human Trafficking van het Leger des Heils: ‘Mensenhandel is een internationaal probleem dat om een internationale aanpak vraagt. We hebben als Leger des Heils een unieke internationale infrastructuur waarmee we mensen die willen terugkeren naar hun land van herkomst, kunnen ondersteunen.’ De eerste voorbereidingen en activiteiten zijn een feit. Cliënten die straks terugkeren, worden ter plekke opgevangen door collega’s van het plaatselijke korps in opvangvoorzieningen van het Leger des Heils. Zo is het Leger des Heils in Hongarije met advies van hun collega’s in Nederland bezig met de inrichting van opvangplekken. De gemeente Amsterdam heeft geld beschikbaar gesteld om tien Roemeense vrouwen terug te laten keren naar hun land.
TEKST FIEKE WALGREEN FOTOGRAFIE MILAN VERMEULEN ILLUSTRATIE ANGELIQUE VIESTER
Jolanda kan nu zelf kleding voor haar kinderen maken en bespaart daarmee flink wat euro’s. En Karin vergeet de pijn in haar rug achter de naaimachine. De modecafés van het Leger des Heils zijn in opkomst. Een plek waar mensen uit de wijk elkaar ontmoeten en tegelijkertijd leren naaien.
Karin
Jolanda
Netty
Karin Verwey (31) uit Rotterdam mist sinds vier jaar bijna geen enkele bijeenkomst van Naald en Draad: het naaiatelier van het Leger des Heils in RotterdamOost. Ze leerde er niet alleen tassen maken, ze kwam ook in contact met het Kerkgenootschap.
KANS OKTOBER 2014
11
‘Je bent goed zoals je bent’ aar “Karintassen” zijn inmiddels een begrip onder haar vriendinnen. Als ze geconcentreerd achter de naaimachine zit, vergeet ze de pijn. Dan richt ze zich alleen op het stukje stof dat voor haar ligt, het pedaal onder haar voet en de machine voor haar. Een jaar lang lag Karin vrijwel de hele dag op bed door een zware rugoperatie en dacht ze na over alle leuke dingen die ze zou doen als ze weer hersteld was.
Geen wilde activiteiten, want door een zenuwbeschadiging zouden de pijn in haar rug en de moeite met lopen altijd blijven.
Boodschap van boven Tijdens de laatste dagen van haar herstel viel de folder van Naald en Draad in de bus. ‘Dat leek me geen toeval. Noem het zweverig, maar ik zag het als een boodschap van boven.’ Wat volgens haar óók geen toeval was: door Naald en Draad kwamen zij en haar vriend in aan-
raking met het Kerkgenootschap van het Leger des Heils. Ze voelden zich er meteen thuis. ‘We zochten al een tijdje een kerk waarvoor we konden trouwen.’ Ze trouwden op 22 maart 2013 en lieten zich afgelopen november allebei inwijden als heilssoldaat. ‘Het Kerkgenootschap laat mij weten: je bent goed zoals je bent. Dat raakt me. Ik vertaal dat naar mijn ziekte: ik ben niet honderd procent gezond, maar ik kan genoeg bijdragen en er zijn voor anderen. Iedereen is waardevol.’
Handige mam ls je dochter als enige in de klas niets feestelijks heeft om aan te trekken naar het kerstfeest op school, dan doet je moederhart zeer. Maar helaas kan Jolanda Jones haar dochter Elise (6) en haar drie zoons David (15), Matthew (13) en Kevin (9) niet alles geven wat ze graag zou willen. Vier jaar geleden raakten zij en haar man bijna tegelijkertijd hun baan kwijt. Sinds 2012 leeft het gezin van zeventig euro per week. ‘Net genoeg voor vier keer per week verse groente. Maar nieuwe kleding zit er meestal niet in.’
Elke euro omdraaien Maar afgelopen kerst droeg dochter Elise toch echt iets nieuws: een grijs rokje, gemaakt door haar moeder bij het naaiatelier van het Leger des Heils. Ook de zoons profiteren van de nieuwe handigheid van mam. Een scheur in een spijkerbroek is snel hersteld, en met een lap stof erachter zelfs hipper dan het origineel. ‘Kleding kan nu langer mee en dat
Jolanda Jones (43) uit Bovenkarspel zag de flyer hangen bij de Voedselbank en gaat nu iedere woensdagochtend naar het naaiatelier. Naast een naaimachine vindt ze er ook een luisterend oor.
scheelt als je elke euro drie keer moet omdraaien.’
Knuffel Maar ze vond er niet alleen praktische verlichting. Want zonder werk, met geldzorgen en relatieproblemen is het leven voor Jolanda niet bepaald luchtig. ‘Geen baan, weinig geld én vier kinderen, daar hebben veel mensen een mening over. Er was veel onbegrip uit de omgeving, sommige vrienden en familieleden zie ik niet meer.’ Bij het naaiatelier vindt ze iets wat haar omgeving steeds minder bood: een luisterend oor, een schouder en een knuffel. En misschien wel het allerbelangrijkst: ze wordt gezien. ‘Als je een keer niet bent geweest en je komt daarna weer, zegt iedereen: “Gezellig dat je er weer bent. We hebben je gemist.” Dat vind ik zo fijn om te horen.’ Jolanda en haar gezin waren afgelopen december ook te zien bij de televisie-uitzending van Kerstfeest op de Dam.
12
KANS OKTOBER 2014
Klein geluk Dankzij het Mode CafĂŠ in Gouda heeft Netty Woerlee (78) er een uitje bij dat precies past bij haar levensmotto: doe zoveel mogelijk leuke dingen.
KANS OKTOBER 2014
etty Woerlee (78) geniet van de gezelligheid en de praatjes die ze maakt met de andere dames van het Mode Café in Gouda. Ze is een graag geziene gast, niet in de laatste plaats door haar positieve instelling. Zelfs de ‘behoorlijke jongens’ in haar lichaam krijgen haar niet klein. Naast diabetes en de ziekte van Crohn heeft ze sinds twintig jaar ook MS, waardoor ze in een rolstoel zit. Maar ze kwijnt allerminst weg in haar appartement. ‘Ik wil mijn leven niet door mijn ziektes laten leiden. Ik kijk liever naar wat ik wel kan in plaats van wat ik niet kan. Mijn motto: doe zoveel mogelijk leuke dingen.’
Klein geluk Eén daarvan is het Mode Café, een uitje dat steeds leuker wordt. ‘Sinds vorige week hebben we ook naaimachines die je voetvrij kunt bedienen. Een uitkomst, mijn voeten doen niet altijd wat ik wil en dan is naaien in een rechte lijn een hele uitdaging. Nu kan ik net zo goed meedoen als de rest.’ De roos op haar rolstoel is een symbool voor klein geluk. ‘Een maand nadat mijn man in 1996 was overleden, kreeg ik in een winkel een roos omdat het Moederdag was. Die heb ik meteen op het graf van mijn man gelegd. Daarna heb ik een nep roos gekocht die sindsdien op m’n wagen prijkt. Ondanks alles vind ik het leven een feest. Dat draag ik uit met mijn bloem.’
Naaiatelier, Naald en Draad, Mode Café: ieder korps heeft een andere naam voor de bijeenkomsten waar eens per week vrouwen (en soms een enkele man) uit de buurt een paar uur leren naaien. Na het gebed en een kopje koffie, gaan de naaimachines aan. Er zijn nu vijf modecafés: in Rotterdam, Dordrecht, Bovenkarspel, Zwolle en Gouda. En in maart starten er nog drie, in Hilversum, Breda en Spijkenisse. Logisch, want zelf kleding maken is weer helemaal in. En het helpt veel buurt-
bewoners in een tijd dat steeds meer mensen het met minder geld moeten doen. Het eerste modecafé ontstond zes jaar geleden in Rotterdam-Oost op initiatief van Anke den Hollander van het Leger des Heils. Ze zocht een activiteit om meer mensen kennis te laten maken met het goede werk van het Leger des Heils. ‘De een komt vooral voor de sociale contacten, de ander wil echt leren zelf kleding te maken en te herstellen. Bijvoorbeeld om geld te besparen.’
Draad maatjes
Ook zelf kleding maken? Kijk voor adressen van de mode cafés op donateursportal.legerdesheils.nl/cafe-draadkracht
13
14
De jaarlijkse, landelijke collecte bracht dit jaar een recordbedrag op van maar liefst:
KANS MAART 2015
1 2 3 2
1. Stagiair Arthur
3. Youri Moet en zijn collega’s
Provoost en Gaby Kelderman werken bij de Raad & Daad Balie van het korps in Almere. Hét centrale meldpunt, waar mensen terecht kunnen met grote en kleine vragen. Van vragen over gemeentelijke formulieren tot hulp aan een gezin dat net op straat is gezet.
koken iedere dag tientallen gratis maaltijden voor mensen met weinig geld. Als je voor de sociale contacten komt, kun je ook mee-eten, tegen een kleine vergoeding. Veel medewerkers in de keuken re-integreren in de werkzame samenleving. Ook leren ze indien nodig de Nederlandse taal. Afgelopen jaar serveerde de keuken zo’n zevenduizend gratis maaltijden.
2. Majoor Arie van Dijk geeft samen met zijn vrouw Riet leiding aan het Korps Almere. Ze zijn blij met de grote opbrengst. Nu kunnen ze nog meer mensen bijstaan in hun pand ‘t Klankbord. Met schuldhulpverlening bijvoorbeeld. Of met voedselpakketten voor gezinnen die echt onvoldoende geld hebben voor eten. Afgelopen jaar deelde het Korps Almere zo’n kleine tweeduizend voedselpakketten uit.
Dank aan alle gulle gevers en collectanten.
Met het geld kan het Leger des Heils het komend jaar weer veel mooie projecten financieren voor hen die financieel of sociaal aan de rand staan. Zoals bij het korps in Almere.
4
5
Ook van Zingen met je Kind: Marja Duvekot (links) en Hennie Hulzetop.
4. Zingeving en eenzaamheidsbestrijding zijn belangrijke doelen voor het Leger des Heils. Anja Gerritse, de dame met de koffiekan, is vaste bezoeker van het Open Huis in ‘t Klankbord. Naast haar vrijwilliger Tirza Dekker. Elke maandag t/m vrijdag (10.00 – 12.00) kunnen mensen binnenlopen bij ’t Klankbord voor een praatje, een kop koffie en meestal een kop soep.
5. Ook blij met de opbrengst: Ineke Vink, leidster van het project Zingen met je Kind. Hier met bezoekers Liu Wei - Lie Atjan en dochtertje Darlene. Elke woensdagochtend leren kinderen van nul tot vier eenvoudige liedjes zingen. Gemiddeld komen er elke week zo’n twaalf kinderen met hun (groot)ouders naar de zangles, die op deze manier nieuwe sociale contacten opdoen.
16
KANS MAART 2015
Als je niet meer kunt vluchten voorje gevoelens Ex-verslaafde Stephanie-Joy Eerhart schreef haar tweede boek
KANS MAART 2015
17
Een krappe tien jaar lag de verslaving als een folie over haar tienerleven. Om te maskeren wat niet te overwinnen viel: haar handicap. Hoe Stephanie-Joy Eerhart (29) afkickte van cocaïne, marihuana en methadon beschreef ze al eerder, in Pappie’s kleine meid slaapt op straat. Nu is er een vervolg: Littekens van de straat. ‘Ik ben zó blij dat ik nu volwassen ben.’ TEKST GALIËNE GERRITSEN BEELD MILAN VERMEULEN
e kou van deze gure aprilnacht is welkom, vertrouwd. Even niks voelen. Ik neem een grote slok jenever van de halfvolle fles die ik in mijn tas heb bewaard en sluit mijn ogen. Mijn tong is gevoelloos. Ik heb het gemist, de straat. Of misschien is het niet de straat die ik zo mis, maar de vertrouwdheid van alle dingen die er niet langer zijn.’ P.101 * Eigenlijk had ze het kunnen zien aankomen, zegt Stephanie terwijl ze haar benen onder haar billen schuift. Ze doelt op de tijd waarin ze als jonge twintiger de ene verslaving inruilde voor de andere, en de pijn wegspoelde met steeds meer sambuca, Passoã of jonge jenever. Zes glazen in anderhalf uur haalde ze zonder moeite. In korte tijd werd barman Hans haar beste vriend. ‘Ik was alleen maar in staat om destructief te zijn. Dat was niet ineens over toen ik was afgekickt van de drugs. Misschien werd het daarna nog wel erger.’ Zowel de drugs- als de alcoholverslaving diende uiteindelijk hetzelfde doel: niet hoeven voelen wat ze werkelijk voelde.
Liefde zoeken
Zes jaar was ze, toen ze op een doordeweekse dag de schoolbus uitstapte. Stephanie volgde vanwege haar slechthorendheid speciaal onderwijs, een taxibedrijf bracht haar dagelijks naar school. Terwijl ze overstak, werd
ze geschept door een auto. Haar voet raakte verbrijzeld en zou nooit meer helemaal goed herstellen. Voor de twintig operaties die in de jaren erop volgden, gebruikten artsen weefsel en materiaal uit allerlei plekken in haar lichaam. Zo liet het ongeluk een spoor van verdriet achter. Lichamelijk, maar ook geestelijk. ‘Altijd weer onder het mes, je groter voordoen dan je bent omdat je wil laten zien dat je het redt.’ Toen ze ouder werd, wilde ze juist klein zijn, zich kind voelen. Ze hunkerde naar aandacht en geborgenheid, zocht de liefde. ‘Maar steeds in de verkeerde richting. Op school had ik een juf bij wie ik me veilig voelde. Ze luisterde, snapte me, waar ik me thuis vaak niet begrepen voelde. Mijn moeder nam mij mee naar Jomanda om ingestraald te worden.’ ‘Menno hield een pijpje in zijn hand en als een soort van verdere kennismaking vroeg hij of ik de as van mijn sigaret in zijn pijpje wilde tippen. Hij strooide hier wat van het witte poeder op en hield er een aansteker onder. De rook die vrijkwam, inhaleerde hij. Gefascineerd keek ik toe. “Mag ik het ook eens proberen?” vroeg ik uit het niets. Alsof het de normaalste zaak van de wereld was, reikte de vader van Babs mij de basepijp aan met een nieuw wit laagje cocaïne.’ P.33
Vrijheid van de straat
Toen ze veertien was, werd de spanning thuis onhoudbaar en kwam ze
*Alle citaten zijn afkomstig uit Littekens van de straat, van Stephanie-Joy Eerhart. Het boek is te bestellen met de antwoordkaart in deze Kans.
18
KANS MAART 2015
in een gezinsvervangend tehuis terecht. Dat was de deur naar een zwervend en ongeregeld bestaan. Van binnen voelde ze zich klein, maar aan de buitenkant zagen mensen alleen de maskers van onverschilligheid en onoverwinnelijkheid. Ze sneed zichzelf, hongerde zich uit, snoof, slikte pillen, blowde en dronk. Om uiteindelijk te constateren: ‘Mijn verslaving is mij de baas. Ik moet pijnlijk erkennen dat ik een junkie ben geworden. Een junk van 21.’ P.105 Ze verhuisde van instelling naar instelling, met een UWV-uitkering en geld vanwege een hoge zorgindicatie achter de hand. Op straat was altijd wel iemand die geld had, ze deelde de drugs met haar vrienden. Het klinkt misschien tegenstrijdig, zegt ze nu, maar het was ook veilig om verslaafd te zijn. ‘Niemand verlangde iets van me. En wat heb je te verliezen?’ Als ze ergens met weemoed aan terug denkt, dan is het daaraan: de vrijheid, niks moeten en nergens verantwoordelijk voor zijn. Maar wat is er na de verslaving?, vroeg ze zich, eenmaal afgekickt, af. Wat na tien jaar hulpverleningsinstanties en een verblijf in meer dan negen verschillende instellingen? ‘Gehospitaliseerd gedrag. Dat zie ik ook terug in de cliënten die ik begeleid in mijn werk voor het Leger des Heils.’ ‘Ik tuur naar buiten en voel hoe de tranen achter mijn ogen prikken. Dat gejank de hele tijd, daar word ik ook niet goed van. Ik kan niet anders. Nu ik afgekickt ben van de methadon kan ik niet meer op de vlucht voor mijn gevoelens, hoe graag ik dat ook wil. (…) De doelloosheid, de wanhoop, het gevoel van ‘Is dit het nou, is dit nou waar ik zo naar verlangde, clean zijn?’ P.81
Idealen
Dienden de drugs en drank als verdoving, schrijven werd de uit laatklep. Van jongs af aan hield Stephanie een dagboek bij en droomde ze ervan ooit een autobiografie uit te brengen. ‘Ook als je op straat leeft, leef je met idealen. Ik wilde een huis, een baan, een partner. Gewoon gelukkig zijn.’ Via het Leger des Heils kwam ze in contact met oud-journalist en schrijver Bert Voskuil. Hij leidde een schrijfgroep voor daklozen in Haarlem en hielp haar bij de opzet van haar debuut Pappie’s kleine meid slaapt op straat. Maar met dat boek was het verhaal niet af. Ze wilde meer vertellen, het perspectief van ouders belichten bijvoorbeeld, en laten zien wat hulpverlening kan betekenen voor iemand die er geen gat meer in ziet. ‘Ik had veel mensen in mijn omgeving die het geduld met me hadden om het elke dag opnieuw te proberen. Het feit dat anderen in me geloofden, heeft me op het goede spoor gezet.’ Het was een van de redenen dat ze haar tweede boek schreef, Littekens van de straat. ‘Het is een zomerse dag als ik een lang telefoongesprek met mijn moeder beëindig. Mijn oor is er rood van. Al dagenlang doe ik niks anders dan mijn e-mail controleren; is er al een examenuitslag? Ik
'Af en toe ben ik zo blij dat ik nu ook gewoon volwassen ben'
open mijn mailbox vandaag zonder verwachtingen. En dan zie ik het: ‘Uitslag 21+ -examens’. Mijn hart begint als een gek te bonzen, ik durf niet te klikken. In de keuken haal ik mijn sigaretten en terwijl ik er eentje opsteek, open ik mijn mail.’ P.165 Door alle operaties in haar tienerjaren en lange herstelperiodes, miste Stephanie veel van school en greep ze uiteindelijk naast de diploma’s. Eenmaal afgekickt van haar verslavingen werd dat een belangrijke kwestie. Wat stel ik voor, wie ben ik en wat kan ik? Daarom was het toelatingsexamen voor de hboopleiding Maatschappelijk Werk en Dienstverlening zo belangrijk. ‘Ik kan het hoofdstuk waarin ik dat beschrijf nog steeds niet lezen zonder een brok in mijn keel’, vertelt ze. Inmiddels is ze derdejaars student aan de Hogeschool van Amsterdam en studeert ze volgend jaar af. Een baan heeft ze al. De stageplek die ze regelde bij de Zuiderburgh, een opvang voor dak- en thuislozen van het Leger des Heils in Amsterdam, is inmiddels omgezet naar een betaalde functie. ‘Ik ben zó dankbaar, nog steeds, voor alle kansen die ik kreeg bij het Leger des Heils’, vult ze aan. En na een lange ademhaling: ‘Af en toe ben ik zo blij dat ik nu ook gewoon volwassen ben.’
Spijkerbed
Een van de levenslessen uit de afgelopen periode is relativering. Als dingen tegenzitten, is dat voor haar nu niet meer het zoveelste dat jou weer moet overkomen. ‘Maar gewoon iets dat gebeurt, en dat me niet zo bevalt.’ Ze moet glimlachen bij het understatement. Veel mensen willen weten: wat was dé ommekeer? Naar aanleiding van haar twee boeken wordt ze vaak gevraagd om te komen spreken. Vooral vijftigplussers horen haar ervaringen graag.
KANS MAART 2015
‘Ze hebben kleinkinderen, weten niks van de drugs die tegenwoordig in omloop zijn en hebben het gevoel dat ze op afstand komen te staan. Ik denk dat mijn verhaal hen een beetje helpt om begrip te krijgen voor de wereld waarin hun kleinkinderen leven.’ Dé ommekeer was haar bekering. Maar als ze dat vertelt, voelt ze hoe mensen soms aarzelen. Zo makkelijk kan het toch niet zijn? Stephanie haalt de schouders op.
‘Ik heb mijn eigen bewijs.’ Sinds haar doop in Pinkstergemeente Op de Rots smaakt een blow niet meer, ze wordt er zelfs niet meer high van. Ook de gruwelijke pijn in haar voet – ‘alsof je constant op een spijkerbed stapt’ – is minder. Sinds ze leerde geloven is niets meer hetzelfde. De pure radeloosheid, het dood willen, alle leegte, het is weg. Sommige mensen denken dat ze met religie een nieuwe verslaving heeft ontdekt. ‘Als dat zo is, is dit wel een hele goeie!’
19
Stephanie-Joy Eerhart • Leeftijd: 29 • Woonplaats: Haarlem • Opleiding: derdejaars student Maatschappelijk Werk en Dienstver lening, Hogeschool van Amsterdam.
• Werk: groepsleider bij de Zuiderburgh, opvanglocatie voor dak- en thuislozen van het Leger des Heils in Amsterdam. • Publiceerde: Pappie’s kleine meid slaapt op straat en Littekens van de straat.
20
KANS OKTOBER 2014
OOK EBOLASLACHTOFFERS
Ook al is er de hoop dat de epidemie langza merhand onder controle komt, ebola blijft een lastig te bestrijden virus dat nog steeds veel slachtoffers maakt in met name West-Afrika. Half februari stond de teller wereldwijd op zo'n 23.000 besmettingsgevallen en een kleine negenduizend dodelijke slachtoffers. De ebola-epidemie treft vaak hele gemeenschappen, met verstrekkende maatschappelijke gevolgen.
BEELD HOLLANDSE HOOGTE
Voedselcrisis De uitbraak van ebola ont wricht vaak hele samenlevin gen in de zwaarst getroffen West-Afrikaanse landen, Liberia, Sierra Leone en Guinee. Landbouw en vee teelt vallen bijvoorbeeld vaak (gedeeltelijk) stil in getrof fen gebieden, waardoor de voedselvoorziening in gevaar komt. Het Wereld Voedsel Programma (onderdeel van de Verenigde Naties) en haar partners, waaronder het Leger des Heils, werken er hard aan om te voorkomen dat de ebola-crisis ook een voedselcrisis wordt.
Het Leger des Heils is actief in twee van de zwaarst getroffen landen, Liberia en Sierra Leone. De lokale afdelingen daar helpen de bevolking onder andere met voedsel, psychosociale ondersteuning en voorlichting.
Voorlichtings campagnes De meeste hulp van het Leger des Heils gaat naar Liberia. Zoals voedselhulp voor de gemeenschap van Mount Barclay, vlakbij hoofdstad Monrovia, een gebied dat zwaar is getroffen. Zo’n vijfhonderd families worden daar geholpen met voedsel. Daarnaast biedt het Leger onder andere psychosociale ondersteuning, financiert het voorlichtingscampagnes ter voorkoming van verdere verspreiding van het virus en realiseert het allerlei desinfec terende faciliteiten.
Scholen Het Leger des Heils bereidt gemeenschappen in Liberia ook voor op de periode dat het ebola-virus is verdreven, en het normale leven weer moet worden opgestart. Inclu sief het geven van onderwijs. Het Leger des Heils heeft eigen scholen in getroffen ge bieden in Liberia, die gesloten zijn doordat de samenleving er tijdelijk totaal ontwricht is. De lokale afdelingen van het Leger des Heils treffen nu voorbereidingen om de scholen weer te openen zodra dat mogelijk is, om leerachter standen tot een minimum te beperken.
KANS MAART 2015
21
De hulp van het Leger des Heils aan ebola-slachtoffers steunen? Maak gebruik van de antwoordkaart.
Kinderen voor hun huis in de arme wijk Westpoint in de Liberiaanse hoofdstad Monrovia. Westpoint werd zwaar getroffen door de ebolaepidemie.
COLOFON Kans is een uitgave van Stichting Leger des Heils Fondsenwerving, bestemd voor donateurs en andere betrokken gevers. Onze activiteiten worden voor circa 90 procent bekostigd via overheidsregelingen. De gelden kunnen alleen worden besteed aan doelen die de overheid aanwijst. Verder betaalt een aantal cliënten een eigen bijdrage. Er zijn echter nog steeds mensen die buiten de boot vallen. Het Leger des Heils blijft daarom zoeken naar nieuwe vormen van hulpverlening, in aanvulling op het Nederlandse zorgstelsel. Omdat deze projecten (nog) niet binnen de subsidieregels vallen, zijn wij afhankelijk van donaties, giften en nalatenschappen. Dit magazine geeft donateurs en relaties die de organisatie steunen een gevarieerd, maatschappelijk relevant, hedendaags en zinvol beeld van het Leger des Heils. Het blad wil een kennisbron zijn over maatschappelijke issues waarmee het Leger zich bezig houdt. Het laat ook zien dat het Leger zijn beloften inlost: er onvoorwaardelijk zijn voor mensen zonder vangnet, geïnspireerd door het christelijk geloof.
TERRITORIAAL COMMANDANT Hans van Vliet
HOOFDREDACTIE Will van Heugten
3KORTx Fundrunner Steun het Leger des Heils terwijl je de hond uitlaat! Met de nieuwe sportapp Fundrunner. Die houdt je sportieve kilometers (fietsen, hardlopen etc.) bij, die je vervolgens direct kunt omzetten in een donatie voor een goed doel. Fundrunner wordt gesteund door een groot aantal sponsoren, je kunt zelf je sponsor en goede doel kiezen. www.Fundrunner.nl
COÖRDINATIE /EINDREDACTIE Irene Belkum
REDACTIE John den Hollander, Margreet Kramer-Schutte, Chantal Maas, Harm van Teijlingen
CONCEPT/EINDREDACTIE Maters & Hermsen, Galiëne Gerritsen, Stan van Herpen, Jelle Hoogendam, Kaisa Pohjola
TEKST/VORMGEVING Maters & Hermsen Journalistiek en Vormgeving
LITHOGRAFIE/DRUK Mark Boon, Senefelder Misset Doetinchem
REAGEREN? Leger des Heils, t.a.v. redactie Kans postbus 3006, 1300 EH, Almere. kans@legerdesheils.nl www.legerdesheils.nl
GEEF OOK! Wilt u ons helpen? Stort uw gift op bankrekening IBAN NL72RABO0707070171 of word donateur. Kijk daarvoor op www.legerdesheils.nl onder het kopje ik wil helpen. Of bel: 036 53 98 134
Actieve Cuba-reis Het Leger des Heils organiseert weer een actieve reis naar Cuba, van 5 – 21 juli. De deelnemers gaan werken aan een multifunctioneel gebouw voor het korps van Santiago de Cuba. Voor meer info: oke@legerdesheils.nl, 036 – 539 8227. Of maak gebruik van de antwoordkaart.
1
Digitale nieuwsbrief Altijd op de hoogte zijn van alle wetenswaardigheden rond het Leger des Heils? Schrijf u nu in voor de digitale nieuwsbrief en ontvang twee gratis kaartjes voor het Leger des Heils Museum in Amsterdam. donateursportal.legerdesheils.nl/ nieuwsbrief
Welgeteld 329.750 mensen genoten tijdens de feestdagen van december 2014 van een ‘Samen vieren we kerst’-diner. Dat zijn er nogal wat, de kerstactie van supermarktketen Jumbo was dan ook een ongekend succes. Klanten van Jumbo konden vanaf €1,50 coupons voor een voor-, hoofd-, of nagerecht kopen en deze doneren. Jumbo legde voor iedere twee gerechten een derde gerecht bij. De gerechten kwamen terecht bij mensen die ‘een steuntje in de rug kunnen gebruiken’. Het Leger des Heils was een van de deelnemende organisaties.
Uitgelicht
KANS MAART 2015
23
VERVOLG ACHTERPAGINA
H
akken. Elke zaterdag hakken, in het Rotterdamse Parkzicht. Hier, in het brandpunt van de gabberscene van de jaren negentig, is twintiger Marcel als een vis in het water. ‘Pilletjes, snuiven: feesten tot diep in de zondag. En maandag? Helemaal dood.’ Werken schiet er steeds vaker bij in, ontslagen volgen elkaar op. Ook omdat zijn drugsverbruik stijgt. ‘Ik ging jatten om dat te betalen. Gereedschap, kantoorartikelen. Werkte ik als loodgieter, dan drukte ik een koperen pijpje achterover. Om te verpatsen.’
Leger des Heils Museum Het gloednieuwe Leger des Heils Museum (sinds begin oktober open), midden op de Wallen in Amsterdam, vertelt de geschiedenis van het Leger des Heils in Nederland. Met veel bijzondere historische filmfragmenten en voorwerpen, zoals de viool die werd gebruikt bij de eerste samenkomst van het Leger in Nederland. Een tijdelijke tentoonstelling toont de relatie tussen het Leger des Heils en de koninklijke familie. Adres: Oudezijds Armsteeg 19, Amsterdam. Open op werkdagen van 11.00 – 16.00. Entree: €2,50.
Joke Buis met Leger des Heils op tournee Zangeres Joke Buis bracht onlangs een cd uit met de bekendste liederen van de beroemde evangelist Johannes de Heer. De Together We’re One Band van het Leger des Heils leverde ook een bijdrage aan de cd. Joke Buis is momenteel samen met het Leger des Heils op
tournee. Met afwisselend bijdragen van de Amsterdam Staff Songsters, Amsterdam Staff Band en de Together We’re One Band. Kaarten a €7,50 (excl. reser veringskosten) kunt u bestellen op events4christ.nl
Overleven Als hij zijn huis kwijtraakt, nemen zijn ouders hem op. Het gaat maar kort goed – Marcel steelt hun creditcard. ‘Ze gooiden me op straat. Terecht. Die mensen zijn in de zeventig en betalen nog steeds mijn schulden.’ Op straat is het overleven. En jatten, om zijn cocaïne te bekostigen: ‘Ik had vier- tot vijfhonderd euro per dag nodig. Tien fietsen, want die zijn het makkelijkst.’ Een keer of twaalf gaat hij achter slot en grendel. Als de deur dichtvalt heeft hij rust.
Keerpunt Zijn dertiende gevangenisstraf wordt een keerpunt. ‘Dit is geen leven. Zo wil ik niet verder.’ Na tien jaar balanceren tussen straat en cel, tussen paranoia en opsluiting, is Marcel het beu. Hij meldt zich vrijwillig bij een ontwenningsprogramma van Parnassus en het Leger des Heils brengt orde in zijn leven; uitkering, huisvesting én een baantje als portier bij de Domus-vestiging in Den Haag. Het werkt. Dankzij het fundament van het Leger, en Marcels wil om nog wat van het leven te maken, is hij nu acht jaar clean. ‘Alleen af en toe nog een jointje. Want helemaal rustig zal het nooit worden in mijn hoofd.’ Zie ook het filmportret van Marcel op donateursportal.legerdesheils.nl/kans
MARCEL FOTOGRAFIE LINELLE DEUNK TEKST STEFAN KLEIN KOERKAMP
Recreatief werd dagelijks, dagelijks werd vijfhonderd euro per dag. Op de lijst met Haagse veelplegers prijkte zijn naam op de tweede plaats. De cocaïneverslaving van Marcel van Roon (48) kostte hem zijn baan, zijn huis, zijn kans op een beter leven. De Hagenees is nu acht jaar clean, maar vergeet zijn tien slechte jaren nooit. ‘Ik was de op één na grootste fietsendief van Den Haag. Ik jatte de creditcard van mijn ouders. Allemaal voor mijn dagelijkse portie coke. Van de vijf hartaanvallen die mijn moeder kreeg, zijn er zeker vier mijn schuld.’
LEES ZIJN VERHAAL VERDER OP PAGINA 23