Interieur rubriek
XL Sober Pniëlkerk in Barneveld In tegenstelling tot andere kerken werd in de Pniëlkerk in Barneveld afgeweken van de norm ‘meer licht, meer zicht’. De nieuwbouw leende zich voor een andere beleving en doordat de plafonds wit zijn en van beperkte hoogte werd het mogelijk aangename lichtbeleving te realiseren zonder een maximum aan lichtbronnen toe te plaatsen. ”De uplights die speciaal voor ons ontworpen zijn geven geen terugslag op de achterwand doordat ze in direct onder de kap geplaatst konden worden. De inbouw downlights hebben een diameter van slecht 90 mm en een hoog rendement. Daarnaast zijn ze verblindingvrij.” De kanselverlichting werd asymmetrisch uitgevoerd zodat de predikant ongeacht waar hij zich op de kansel bevindt, altijd in het licht staat. De verlichting die werd toegepast in de Pniëlkerk bestond uit: • 8 CDM 70W ruimtelijk licht • 2 HCi 70W liturgisch centrum • 3 CDM 70W basisverlichting • 2 HCi 70W en 6 HCi 20 W galerijverlichting • 4 CDM 70W accentlicht
licentie heeft voor het gebruik van de spiegels van Bartelbach in kerken. “Wat deze verlichting anders maakt is dat de lichtopbrengst hoger is door het maximale gebruik van reflectie. De fitting is verzonken in het armatuur waardoor de lichtbron precies op de juiste hoogte geplaatst wordt en maximaal rendeert. Dat zorgt ervoor dat wij met een lamp van 150 W een hoogte van meer dan dertig meter kunnen overbruggen en deze dus ook boven in gewelven op kunnen hangen.” Om de kap van de kerk optimaal tot zijn recht te laten komen, hanteert Vermeulen in bijna alle projecten kruislingse verlichting. “Het voordeel van kruislingse indirecte verlichting is dat de gewelven beter uitkomen en het voorkomt schaduwwerking en verblinding. Daarnaast ontstaat een rustig lichtbeeld. Door de armaturen net onder de schuine kap te plaatsen en maximaal gebruik te maken van de reflectie van het armatuur is er namelijk alleen strooilicht.”
Beleving Bij de realisatie van zijn lichtplannen wordt Vermeulen geassisteerd door projectleider Evert Adams: “Te vaak wordt aan de sfeer voorbij gegaan. Het uitgangspunt is de lichtopbrengst, maar lichtbeleving zit in de psyche. Ik weet nog dat ik verbaasd was dat er in de opleiding voor verlichtingstechniek zoveel aandacht werd besteed aan psychologie, maar inmiddels weet ik dat als de geest zegt dat het licht is er een signaal wordt doorgegeven aan de ogen dat zij kunnen zien,
zelfs als het lichtniveau relatief laag is.” Een bevinding die inmiddels ook wetenschappelijk is onderbouwd. Pupillen reageren niet alleen op de verschillen tussen licht en donker, maar ook op illusies van dat verschil. Tot die conclusie kwamen Noorse psychologen. Als verklaring geven de Noren dat de hersenen reageren op wat we denken dat we zien en niet op de exacte hoeveelheid licht die het oog bereikt. De reacties van de ogen zouden deels bepaald worden door eerdere ervaringen met licht en donker.
Kruislings Adams kwam met Vermeulen in contact toen hij lid was van de bouwcommissie en nauw betrokken bij het lichtplan voor de Pniëlkerk in Barneveld. “We wisten
XL Feiten
wat we niet wilden in Barneveld. In de Harskamp was namelijk een vrijwel identieke kerk gerealiseerd. Deze was op de traditionele wijze aangepakt. Er was volgens de norm plusminus 300 lux ingeduwd, met 24 downlights van 70 W. Dat ging ten koste van de sfeer. In Barneveld wilden we dat de ruimte optimaal tot zijn recht kwam en is gekozen voor een heel andere aanpak. Drie downlights van 70 W zorgen voor de basisverlichting in het schip. Daarnaast is gekozen voor indirecte verlichting die kruislings de kap beschijnt. Omdat de hele kap wit is, ontstaat de beleving dat het er licht is.” n
XL
• Lichtarchitect Hendrik Jan Vermeulen voorziet bijna 150 kerken van een lichtplan. • Led voldoet nog niet aan de eisen om van een kerk een aangename verblijfsruimte te maken. • Vermeulen heeft een wereldwijde licentie voor spiegels van professor Christian Bartelbach in kerken … • …. de lichtopbrengst is hoger door maximaal gebruik van reflectie. • Het mozaïek van 2.000.000 steentjes van de Antonius Abtkerk in Scheveningen staat in de schijn werpers. • Het schip van de historische Nicolaaskerk in Denekamp krijgt maatspots. • In de Pniëlkerk in Barneveld staat de predikant altijd in het licht.
Licht XL April 2012
LXL2012 p41-45 kerkverlichting.indd 45
45
26-03-2012 13:41:27