Papiravisa 06 2015 by Rein Design

0615 papiravisa.no

VINN OVER RUSEN

TRIVSELSPUNKT

JULEHANDEL MED SJEL

Side 8

Side 14

Side 31

Å vinne over rusen er ingen kamp du sigrar i ein gang for alle. Det er ein ny siger kvar dag– resten av livet. Samhald med likesinna er ein viktig nøkkel i kampen.

Trivselshagen er Gloppen sitt bankande aktivitetshjarte. No vil dei ha fleire inn i varmen.

Når resten av verda stressar med julehandelen på kjøpesentera, kan du ta turen innom Tore-garden – og senke skuldrane.

Eit magasin med fokus på å leve og oppleve – og til deg som framleis likar å lese på papir.

Side 14

Foto: Tom Østrem

FOTOPILOTEN

Rein Design

2 | papiravisa 0615

Det er her du skal nyte livet – kvar dag! • Sentralt og urbant midt i Førde sentrum – og tett på alle servicefunksjonar • Fleksible leilegheitsløysingar – 3-i-1 løysingar med høve for utleigedel • Stor, privat hagestove/terrasse med glasveggar – som kan nyttast heile året! • Stor felles takterrasse med motstraumsbasseng • Høg standard – innvendig og utvendig • Energieffektive leilegheiter • Eigen parkeringsplass i underetasjen med heis til leilegheitene Ullsentralen er forventa ferdigstilt første kvartal 2017. Kjøper du no, kan du framleis få vere med og påverke innreiing og romløysingar. Ledige leilegheiter frå 26 til 95 kvm ledige. Prisar frå kr 1.480.000,- til 5.140.000,-

Sjå prospekt og oversikt over ledige leilegheiter på www.ullsentralen.no Finn-kode: 58029411

Sal av leilegheitene skjer via GARANTI Eiendomsmegling v/Tore Berqvam, tlf. 960 19 696 Raymond Sandøy, tlf. 955 59 444

Sagt & saksa

0615 papiravisa.no

Den gylne middelveg ORD FOR DAGEN: Ukritisk framsnakk er verre enn baksnakk.

Snart jul

Fritdov Urdal /Facebook Vi er med stor fart på veg inn i den mørkaste tida av året, før det endeleg snur 21. desember, og vi byrjar syklusen tilbake til lysare tider igjen. Heldigvis, vil mange seie, ligg også den store ”lysfesten” der og glimtar i vintermørket: Jula. Tida då ein gjerne møter gamle venner igjen, har fri, tid til samvær med venner og familie, får gåver og nyt god mat.

”

Jakta ikkje lukke – men tryggleik

Vi reiste ikkje frå Syria for å få pengar eller eit betre liv. Vi måtte flykte frå krigen. Vi er flyktningar, seier Adam Dean.

Men det er også andre sider ved jula, som ikkje er like koseleg for alle. I denne utgåva har vi blant anna snakka med Eysteinn Udberg, som er fylkessekretær i Rusettervernet i Sogn og Fjordane. Dei feirar i år førti år – og han ønskjer å sette fokus på dette med sjølvhjelpsgrupper.

Reportasje i Firda Laurdag 15. November om brørne Dean frå Syria, som no bur på Jølster.

Og det hjelp vi han gjerne med. Det er mange som slit med rus – og jula er for mange ei tid då dei slit litt ekstra. Det kan vere verdt å ha i bakhovudet for oss alle.

Nok aldersmas no! – Det er veldig mykje fokus på alderen, det at eg er så ung og ny. Men eg vil heller ha fokus på at eg faktisk skal vere politikar.

Elles har vi prøvd å skru saman eit variert og godt magasin: Interiør, mat, bil, ein fotograferande helikopterpilot, ein torghandlar, julenovelle og meir til.

19 år gamle Hilde Horpen, som truleg er den yngste medlemmen av eit formannskap nokon gong. 1/2 vor Halvorsen @halvhalv/Twitter

Vi håpar de kosar dykk med magasinet – og får ei god jul.

NRK Sogn og Fjordane.no

EIT PRODUKT FRÅ REIN DESIGN AS

Postboks 353 // 6802 Førde // 95 93 99 99

A-lista Meir populære enn Johnny Depp melde Firda om Magnar og Oddny Kleiva

BESØKADRESSE:

Kommunikasjonshuset Riksvegfem Øyrane 3a // 6800 Førde

Den nye filmen om søskena, ”Amerikareisa” selde 3545 billettar på ein dag, på 80 kinoar rundt om i landet. Det gjorde søskena frå Naustdal meir populære blant norske kinogjengarar enn sjølv Johnny Depp

TRYKK Schibsted Trykk Flesland DISTRIBUSJON Posten

ingvild pedersen grafisk designar

roy sunde journalist tekstforfattar

95 93 99 91

95 93 99 98

Firda.no

tore fossen Prosjektleiar

joachim vie Daglegleiar

95 93 99 93

95 93 99 92

stine bortheim lærling mediegrafiker

kristine slettehaug tekstforfattar

95 93 99 99

95 93 99 89

renate sjåstad Grafisk DESIGNaR 95 93 99 96

heidi gloppen Grafisk designar

trude tenold AD / Grafisk designar

95 93 99 95

95 93 99 94

3 | papiravisa 0615

Muligheiter til folket ”Europa trenger ikke mer overvåking og kontroll. Europa trenger flere barnehager, bedre skoler og arbeid til alle. Muligheter for alle.”

UNIK MOGLEGHEIT FOR TOPPUTSTYRT VOLVO XC60

50% PÅ ALLE UTSTYRSPAKKAR

Med halv pris på alle utstyrsnivå og utstyrspakkar* har du no ei unik moglegheit til å skreddarsy din eigen topputstyrte XC60. Og vel du Privatleige, toppar vi i tillegg tilbodet med ei ekstra låg månadsleige. Besøk din Volvo-forhandlar og tilpass din unike XC60 akkurat slik du ønskjer den.

EKSEMPEL VOLVO XC60 D4 AUT. SUMMUM MED DRIVER SUPPORT PAKKE, TEKNIKKPAKKE PRO, HERREGÅRDSPAKKE, PLUSSPAKKE, OG VOLVO ON CALL

ED NO M ATIS R 1 ÅR GKRING I FORS OLVIA! FRÅ V p før

KAMPANJEPRIS KR 630 400,PRIVATLEIGE KR 4 790,-** PR. MND. LES MEIR PÅ FRYDENBO-BIL.NO SEND SMS FRYDENBØTIL 2012 FOR MER INFO OG PRØVEKØYRING

4 | papiravisa 0615

Ved kjø . nyttår

*GJELD IKKJE INSCRIPTION PAKKE. **STARTLEIGE/ETABLERINGSGEBYR KR 89 000,-. MÅNADSLEIGE KR 4 790,OG TOTALPRIS KR 261 440,- VIL VARIERE MED RENTENIVÅET. 3-ÅRS BINDINGSTID. KØYRELENGDE 45 000 KM.

Kampanjepris inkl. frakt-, leverings- og adm.kostnader levert forhandlar. Tilbodet gjeld ved bestilling av ny 2016-modell ut 2015 eller så langt lagret rekk. Gj.sn.forbruk 5,7 l/100 km. CO2-utslepp 149 g/km. Atterhald om trykkfeil. Avbilda bil kan ha anna utstyr enn annonsert.

FØRDE 57 83 72 00

SANDANE 57 86 84 00

SOGNDAL 57 67 34 00

MINDE 55 59 97 00

ÅSANE 55 53 68 00

BERGEN VEST 55 50 15 40

KRISTIANSAND 38 04 90 00

MANDAL 38 26 03 22

Illustrasjon: Gregory Idehen

Rett & VRANG

Førjulskos Tore Fossen Ja, då var vi der. Den herlege førjulstida. Den tida då vi skal kose oss noko så inn i granskogen. Enkelte kosar seg så enormt at dei nesten blir sjuke. Eg blir nesten sjuk av at det er så koseleg.

Butikkane har sidan starten av november vore fylte med julebrus, peparkaker, julepostei (som er identisk med leverpostei, men stappa ned i ein raud boks), adventskalendarar og julemarsipan. Berre for å få oss i førjulsmodus. Men skal ein komme i førjulsstemning må alle tradisjonar følgjast. Avvik frå faste ritual vert ikkje godtekne. Sluntrar ein unna, ryk heile førjulsstemninga – som igjen forplantar seg til julaftan, romjula og nyårsaftan. Peparkakehuset. Kor kjekt er det ikkje å samle seg på kjøkkenet for å lage peparkakehuset. Smelte sukker, brenne seg på fingrane, få bomull og nonstop til å henge fast på fingrane, for til slutt studere noko som ser vindskeivt og trist ut, og som ikkje ein gong kan etast etter jul, sidan det er blitt tørt, hardt og støvete. Førjulsglede?

Sju sortar. I tillegg til det mislukka peparkakehuset, må det bakast sju sortar. Før nedvasken til jul skal kjøkkenet bombarderast med mjøl og smolt, hjortetakk, sukker og egg. Boksar og spann skal fyllast med fattigmenn og goro, sirupssnippar og smoltringar. Og ikkje noko skal rørast før jul. Men ganske mykje skal kastast etter jul, for ingen har greidd å ete opp alt. Førjulsglede? Julebord. Denne årvisse tilstellinga som legg beslag på utruleg mange arbeidstimar med planlegging på jobb. Festen der alle er i kjempestemning når dei set seg til bords. Nokre har allereie vore i kjempestemning i fleire timar før dei set seg til det same bordet. Og etter kvart som kvelden går mot midnatt blir sjefen fortalt kor udugeleg han er, kor udugelege kollegaene er, og kor ubrukeleg arbeidsplassen er. Slips blir brukt som panneband – og handtak for å halde seg fast i. Halvfortært ribbe og surkål, dandert med gulrotbitar og kålrabistappe, pyntar opp framfor utgangsdøra. Og måndagen etter går med til forsoning. Førjulsglede?

Julehelsinga. Før i tida var det så koseleg å setje seg ned å skrive julekort. Den stille stunda ved spisebordet. Hundrevis av kort frå Landsforeningen for lungesyke, Raudekrossen, Hand- og fotlause, Redd Barna og fleire – samla opp gjennom eit heilt år, skulle fyllast med gode ord og varme tankar. Sitte der i lukta frå smoltpanna og skrive til krampen tok deg. Det var stas det. Men slikt balar ein ikkje lenger med. No er det ein SMS, Snap eller Insta til alle på vennelista, og ferdig med det. Førjulskos? Vel, eg er sikkert blitt ein gammal og grinete mann, som ikkje evnar å finne denne førjulskosen som alle rundt meg har i desse dagar. Men det er heilt sant. Eg har ikkje denne kjensla. Og eg får den ikkje heller. Bortsett frå i eitt einaste tilfelle: Julepølselaging. Det er førjulskos det. Å samlast i ein kjellar i Stongfjorden, skru korken av ei flaske juleakevitt, ha rikeleg med øl, kverna kjøt, krydder og metervis med tarmar. Stappe og sveive, knyte ringar til ein blør på fingrane, høyre dei same gamle historiene – spedd i litt meir løgn og overdrivingar enn året før. Avslutte med god mat og sovne på ein sofa med ei pute til teppe. Og vakne søndagen og vere passeleg ruskjen og sjå på alt vi fekk til dagen før. Akkurat det er førjulskos. Alt det andre gir eg stort sett blanke i. Men for all del: Eg ønskjer alle ei strålande førjulstid, kos dykk, og ha ei strålande jul, visst de ikkje er heilt utslitne av PAPIRAVISA førjulskosen – og sovnar. PAPIRAVISA ©

5 | papiravisa 0615

Juletreet. Denne tyske tradisjonen som vi tok til oss på byrjinga av 1800-talet er heilt fantastisk. Det er vel kjempekoseleg å drasse med seg heile familien ut i meterdjup snø i jakta på det perfekte treet. Etter fire timar med sure ungar, kalde fingrar og våte tær, kan ein endeleg feste den pistrete buska på takgrinda og køyre heim. For å så tre dagar seinare køyre til næraste kjøpesenter og få tak i ei sitkagran til ein tusenlapp, sidan den sjølvsaga buska ikkje såg ut. Førjulsglede?

Julehandel. Sjølvaste stress-styrkeprøven før jul. Traske rundt i butikkane på leiting etter den perfekte julegåva. Til mor, far, kone, ungar, slektningar og andre som har gjort seg fortente til noko som dei strengt tatt ikkje har verken bruk for eller lyst på. Og du finn ingenting av det du hadde tenkt å kjøpe (takk vår skapar for gåvekort og Flaxlodd). Slå av ein prat med ein du treff på som er ute i same ærend – og slett ikkje har tid til å prate med deg, fordi han eller ho må heim og bake, hente juletre, vaske eller gjere seg klar til årets julebord. Førjulsglede?

VI HJELPER DEG MED Å TA VARE PÅ BILEN DIN.

DU HAR SIKKERT NOKO ANNA Å BRUKE TIDA PÅ.

BILPLEIEH

Halbrendsøyra 6, 68 Tlf. 99 30 22 20 • bilp

Frå kr

TECTYLBEHANDLING

Rein Design

DITEC LAKKBEHANDLING

Frå kr

4.900,- 5.900,(Gjeld personbilar)

(Gjeld personbilar)

6 års garanti

EKSTRATILBOD VED TECTYL-BEHANDLING:

400,- (ord. 1.400,-) kr 800,- (ord. 1.800,-)

Voksing av personbil: kr Voksing av stor bil:

(Gjeld personbilar)

NB! Bilen må vere over 3 mnd gammal, pga lakkforsegling. 12 mnd garanti!

VASK – VOKSING Frå kr

1.400,(Gjeld personbilar)

Holdbarheitstid: 3 mnd.

(Gjeld personbilar)

LEIGEBIL? Frå kr

100,-

Dersom du har behov for bil medan vi behandlar bilen din, kan du få leige hos oss. Prisar frå kr 100,- pr dag.

DEN FRY BØ B

TO YO TA FØ R

NTE

ILSE

OL KV

800 Førde pleiehallen.no

1.050,-

L TI

HALLEN

Frå kr

BY GG

2.950,-

INNVENDIG VASK

TIL

AV DA L

Frå kr

TILBODET GJELD VED BESTILLING FØR 15. JAN. 2016

KERAMISK LAKKBEHANDLING

Følg oss på Facebook

FØ R

8 |â&#x20AC;&#x2026;papiravisa 0615

Vinn over rusen – ein dag om gangen Å vinne over rusen er ingen kamp du sigrar i ein gang for alle. Det er ein ny siger kvar dag– resten av livet. Samhald med likesinna er ein viktig nøkkel i kampen. Tekst og foto: Roy Sunde

I 40 år har Rusettervernet i Sogn og Fjordane gitt avhengige eit nettverk i kampen mot rusen. Eysteinn Udberg vart fylkessekretær i organisasjonen i mars, og er rett mann på rett stad: I 11 år har han vunne over trongen til å ruse seg, kvar dag. – Eg har vore i ettervernsgruppa i Florø sidan 2004 og i fylkeslaget sidan 2008. Som eks-rusmisbrukar veit eg kor rusbrukarane kjem frå, og kan tilnærme meg dei godt, med eit godt styre i ryggen.

Det er ca. 60 medlemmar i ulike grupper lokalt, som gjer ein viktig jobb for seg og andre. – Mørketala på rus er store. I Norge drikk 60.000 menneske mykje dagleg. Det rører ved liva til 400.000 foreldre, barn, søsken, besteforeldre osv. I tillegg kjem pillemisbruk og narkotika. Mange døyr eller blir uføre av rusproblem, og mange pårørande blir sjukemelde av andre sitt rusproblem. Ettervernbehovet er stort. Kvar rusfriperson sparer samfunnet og pårørande for enorme summar og slitasje, og gir heva livskvalitet til alle involverte. Rusproblem rører ved utruleg mange menneske. Kvar person ein kan hjelpe er ein boost av glede og motivasjon. Og om ein når ein av ti med rusproblem, så er det flott. Men det er ni til – så det er berre å stå på. Få klarar å kutte ut rusen på eiga hand, så Rusettervernet utgjer ein forskjell. 40 års erfaring viser at vi er liv laga, og vi har meir å gi. Vi samarbeider godt med det offentlege, frå Helse Førde til lokale Nav- og legekontor, men vi er ikkje eit ”nødlys” og difor ikkje så synlege. Det er ei utfordringa i høve å nå folk, vi er avhengig av at dei veit om oss når dei treng oss.

RAMLA UT PÅ

Det var absolutt ingenting som tyda på at Eysteinn skulle utvikle eit rusproblem. – Eg var ein vanleg ungdom, som lik andre slike testa ut drikking, men ikkje nokre voldsame greier. Eg kjem frå ein vanleg og måtehal-

”

Eg kjem frå ein vanleg og måtehalden A4familie. Søstera mi og eg var godt oppe i tenåra før vi såg mor og far ta eit glas vin på nyttårsaftan. Eysteinn Udberg

og øydelagde. Eg var 18 år, og meinte dette livet var forlokkande og prøvde å leve opp til imagen: Livets glade gutar, ei blanding av bohem og rabagast: Det klarte eg! Eg drakk halve natta og gjekk på jobb etter litt reparering. Fasaden var på stell – eg følte eg hadde kontroll, og klarte å harmonerer drikkinga, arbeidet og familielivet, seier han.

FRÅ VONDT TIL VERRE – OG TIL NOK! Det vart stadig fleire rundar med politi, og samtalar med bekymra foreldre, sambuar og vener.

– I 2002 fekk sambuaren nok og flytta. Eg klarte å halde både jobb og fasade fram til vinteren 2003, då firmaet eg jobba for mista kontrakten. Annakvar veke var eg ein ”idealpappa”: Eg og dotter mi laga mat og for i skog og mark og på andre turar. Eg rørte ikkje ein dråpe heile veka, fortel han. – Den veka ho var hos mora, var livet ein leik. Eg fekk ny dame, som var like mykje ”svirrebror”, og sto på og festa. Vi var mange frå verftet som brått hadde masse tid og pengar, men ingen jobb. Eg hadde tent ”pengar som gras” før, og fekk god trygd, så det gjekk rundt. Men dagane vart lengre og lengre. Min tidlegare arbeidsgjevar fiksa ein del jobbar til meg, han såg nok kor det bar, men ofte tok eg ikkje telefonen. Eg hadde ”viktigare” ting å gjere. Første åra tok eg eit par-tre øl til frukost før jobb, når eg hadde festa, eller eit par shottar med jegermeister. Etter kvart byrja eg å røyke hasj på kveldane for å sleppe å bli fyllesjuk. Når det ikkje fungerte lenger, kombinerte eg efedrin-piller og iblant amfetamin og sprit for å komme til hektene. – Siste halvåret var det litt reisejobbar, der eg både skulle jobbe maks, samtidig som eg rocka på. Det balla på seg med reparering og andre remedium, for å klare å komme seg opp på jobb. Eg vart meir og meir sliten. Sommaren 2004 møtte eg veggen. Eg var på veg heim frå eit avhøyr hos politiet. Brått stoppa eg opp. Eg var lei og følte det var nok, og tenkte at om eg skal fortsette slik, så må eg gå all inn: Kutte alle band og ta det heilt ut. Eller så må eg bestemme meg for at eg vil leve, og ta vare på det eg hadde i livet mitt: jentungen min, familien og vennane mine. Eg ville ta kontroll over livet og ikkje la rusen diktere meg lenger. – Men korleis gå fram? Eg kjente ikkje vegen vidare, men huska frå eit promillekurs, i regi av Kriminalomsorga, ein kar frå Florø som snakka varmt om Rusettervernet. Eg ringte han der og då, og han gjorde nett det som er intensjonen: Han møtte meg med ein gang for ein prat, med respekt, forståing og ”dette fiksar vi” haldning.

9 | papiravisa 0615

OMFATTANDE PROBLEM

den A4-familie. Søstera mi og eg var godt oppe i tenåra før vi såg mor og far ta eit glas vin på nyttårsaftan, seier Eysteinn. – Rus vart problematisk for meg i 97. Eg byrja i eit industriarbeidsmiljø av mannfolk med levd liv: avmønstra sjøfolk. Mentaliteten var ”drikk og knull så mykje du vil, men du stiller klokka 07 og gjer det du skal, same kor sliten og fyllesjuk du er”. Ei haldning og ein moral i livsstilen som tiltalte meg. Problemet, som eg først såg i ettertid, var kor mange skjebnar som var traumatiserte

vinn over rusen

Tysdagen etter var eg på møte, og sidan har eg gått på dei. Eg følte raskt dette var rett. No er møta ein del av meg, seier han

MØTER VERDA ”NAKEN”

Å møte kvardagen utan filter er tøft. – Mange som sluttar å ruse seg er redde: Dei har brukt tida si på å skaffe pengar til rus og manipulerer omverda. Og så skal dei vere ærleg og ta konsekvensar. Det er hardt. Eg var 25 år, og ante ikkje korleis livet kom til å bli. Framtida var eit svart hol: Ville eg misse venner, korleis få dame utan å drikke, ville eg framleis vere ”den morosame og galne”? Dei fleste har eit skjold mot verda, til dømes bra jobb, feitt hus eller kul bil. For meg var alkohol ”fasademaska”. Utan var eg sårbar og naken i møtet med verda, og måtte lære meg å leve på nytt. Sjølvhjelpsgruppa var ei god rettesnor: Folk der hadde gått gjennom det same. ”Det er ein tøff kamp, men det går ann”, var bodskapen. Ein høyrer korleis dei har løyst sine problem. Og å skape nye relasjonar til andre, seier han og fortel om ei utfordring som rusfri. – Ein blir dagleg minna om rus: øl i matbutikken, vinstoff i aviser og om ein går ut med kollegaer og vener må ein alltid forklare kvifor ein ikkje drikk. ”Du kan vel ta ein? Ein får stikkarar heile tida. Det skal noko til å stå i mot åleine. Det går til eit punkt, så raknar det. Difor er ettervernet viktig: Ein møter likesinna, og får snakke om kjensler og press med folk som har følt det på kroppen og får tømt trykket. Dei to timane i veka let ein sette fokus på ny. Og treng ein meir, er det berre å ringe andre i gruppa. Dei veit kva det går i, og du treng ikkje forklare eller svare på dumme spørsmål. Vi veit kor fort tankane kjem, og kor sårbar ein er då.

100 PROSENT KLAR

SER DU ETTER NY BUSTAD I FØRDE? På vår heimeside gravdal.no finn du til ei kvar tid oppdatert informasjon om våre bustadprosjekt. Både dei vi held på med, og dei som er under planlegging. Akkurat no har vi tomannsbustader, rekkehus og leilegheiter for sal. Vi har realisert bustaddraumar i meir enn 50 år. Skal vi realisere din også?

www.gravdal.no | Tlf. 47 87 40 00

Rein Design

10 | papiravisa 0615

Rusettervern-gruppene er uavhengige med tanke på politikk, religion osv, til liks med grupper som Anonyme Alkoholikerer og Anonyme Narkomane. – AN og AA er forenkla sett forlenga armar av 12-trinnsklinikkane si rusbehandling. Vi samarbeider godt. Sjølv om vi driv på ulikt vis har vi same mål: ein rusfri kvardag. Ein lyt sjølv finne ut kva tilbod ein kjenner seg trygg på. Til oss kjem ein når ein er sikker på at ein vil slutte med rus og innstilt på å jobbe som fy for å få livet på sporet igjen. Det nyttar ikkje å sette seg ned her og seie: fiks meg, seier han.

Møta i Rusetterverngruppa i Florø vart raskt ein del av meg. Og sidan har eg delteke i fellesskapet der, seier Eysteinn.

”

Då eg slutta å ruse meg kjøpte eg bilar i fleng, og skrudde bil «24 timar i døgnet», for å døyve rastlausheita. Eg innbilte meg at det gjorde meg lykkeleg. Eysteinn Udberg

EIN DAG AV GANGEN – RESTEN AV LIVET

På eit vis blir ein aldri ”frisk” i høve rusavhengigheit. – Når frykta for å ramle utpå blir borte, og ein

har fortrengt ruslivet, gjer ein seg sårbar. Hjernen er ein manipulator, som likar å skrøne. Nøkkelen til å forbli rusfri er å innsjå at ein er sjuk, og at ein må endre på ein del ting i livet sitt. Jobben må ein gjere sjølv, men det er enklare med støtte. Når ein vel å slutte med rus, eller er pårørande til ein rusbrukar, kjem det mange tankar, skuldkjensle og dårlig samvit, som ein før døyva med rus eller å jobbe hardare. Ein treng ikkje stå åleine med dette, seier han og fortel at jobben ikkje er gjort i det sekundet ein sluttar å ruse seg. – Erfaring er viktig når ein møter rusavhengige. Mange legg store planar når dei kuttar rusen. Det er viktig å få dei til å innsjå at alle brikkene ikkje fell på plass første dag. Urealistiske mål kan virke demotiverande. Ein må gradvis bygge livet på nytt. Når eg blir rastlaus kjem ”ruspersonlegdommen” fram. Eg sprekk ikkje, men blir stressa. Då eg slutta å ruse meg kjøpte eg bilar i fleng, og skrudde bil ”24 timar i døgnet”, for å døyve rastlausheita. Eg innbilte meg at det gjorde meg lykkeleg. Men så fekk eg meg ny jobb, og kvinna som var min kjærast og drikkekamerat, som eg behandla ganske stygt som rusperson, var storsinna nok til å sjå forbi min tidlegare oppførsel, og forbi ”bajasen”, seier han. – No har vi vore gift i ti år, og har 2 1/2 barn. Livet utan rus skrelte vekk gammalt tankegods. Vi er samde om at vi har det bra – så lenge vi er saman, og har dei vi i er glade i rundt oss. Vi treng ikkje meir for å vere lukkelige. Det er ikkje viktig med dyr bil, flott hus og statussymbol. Det viktige er å ha det godt med seg sjølv, og at eg kan stå for vala mine og ha mine kjære rundt meg. Og eg kjøper framleis bilar og skrur halve natta, men PAPIRAVISA no klarar eg å glede meg over det, smiler han. PAPIRAVISA

UANSETT KVA SOM MÅ TIL, SKAL VI FÅ FRAM BODSKAPEN DIN! Det er når ein greier å kombinere det frie kreative med erfaring og kompetanse at ein skapar resultat. Og det er resultata du og vi skal leve av – det gløymer vi aldri.

w reindesign.no

11 | papiravisa 0315

For mange er det ein terskel for å bli med i ei slik gruppe. – For mange er det viktig å ”halde fasaden”. Om ein både skal halde på den og vere rusfri, så treff mange veggen. Gruppene våre består av og har plass til folk frå alle samfunnslag og aldrar. Vi har ingen leiar - alle er likeverdige, og har erkjent at dei har eit problem og treng hjelp. Om ein har vore rusfri i to veker, eller år, er ein like sårbar for morgondagen. Men dei som har klart å stå i mot over tid er gode døme på ”normalt” liv. Det smittar og viser at det nyttar, seier han. Pårørande av rusmisbrukarar har ofte høgast terskel for å kontakte sjølvhjelpsgrupper. – I våre hovud er det dei som skal ha lågast terskel. Om andre sin rusbruk belastar deg: ta kontakt. Gruppene byr på kunnskap og erfaring ein kan overføre til sitt liv. Ein treng ikkje føle seg åleine – det er mange som har gått gjennom det same ein kan dele erfaringar med. Det er ei stor lette. Pårørande fokuserer ofte på den rusavhengige døgnet rundt. Plikta for å ta vare på sine kjære og ordne opp held dei gåande, og det er ikkje plass for eigne tankar. Pårørande blir ofte ”muliggjerarar”: dei dekker over for rusbrukaren i høve skule og jobb. Det er tøft å føle at ein har ”feila” som foreldre. Ein tek skulda inn over seg. Terskelen er høg for å søke hjelp, grunna skam og skuldkjensle. Ofte bryt sterke folk, som har halde ut alt og ofra seg sjølv lenge, saman på møter her. Fordi nokon spør korleis DEI har det.

/reindesign2013

Kommunikasjonshuset Rein Design

Mediebruket

Rein Moro

kontakt@reindesign.no | Tlf: 95 93 99 99 | Storegården, Førde

vinn over rusen

Det gode fellesskap Annakvar veke møtast mellom tre og seks personar i eit gammalt hus i Førde. Dei bær på kvar sin skjebne og utfordringar – men saman finn dei vegen gjennom dei. Tekst og illustrasjonsFoto: Roy Sunde

12 | papiravisa 0615

Haustmørket ligg som ein mjukt pledd over naturen. Inne i huset har pårørandegruppa Pernille møte, kvar 14 dag, i to timar. Gjennom store stovevindauga blenker ljos frå dei tusen heimar. Inne i stova er levande lys tende, og peparkakene står på bordet saman med kaffikoppen. Rundt bordet sit tre kvinner, som er pårørande til personar med rusproblem. – Eg har ei som som har rusa seg over fleire år, som for tida er rusfri. Eg kom i kontakt med Rusettervernet etter ei familieveke på ein behandlingsstad. Etter den fann eg ut at eg måtte byrje å tenke litt på meg sjølv, så etter å ha søkt litt på nett fann eg Rusettervernet. Sidan har eg gått her, smiler ”Nina”, og ønskjer velkommen inn. – Eg har ein son som har rusa seg, som per i dag er rusfri. Årsaka til at eg ville hit var at eg ønska likesinna å snakke med. Nokon som forsto kva eg gjekk gjennom, fortvilinga ein kjenner på i blant og frustrasjonar over systemet. Her møter eg pårørande som har møtt dei same hindera og utfordringane. Det er godt å ha noko å prate ut med, seier ”Karin”. – Det var fysioterapeuten min som tipsa meg om sjølvhjelpsgruppa. Mitt inntrykk er at det er lite helsepersonell som kjenner til Rusettervernet. Ein får veldig lite informasjon om dette. – Sonen min har psykiske problem, som i tillegg byrja å ”sjølvmedisinere” med rus. Eg byrja i gruppa for tre år sidan, og for meg var det utruleg bra. Eg hadde gått med dette åleine i mange år. Eg kjente ikkje til Rusettervernet, og sjølvhjelpsgrupper, og ville ikkje funne dei på nettet heller. Det var fantastisk å bli del av eit slikt fellesskap. Dei som ikkje har opplevd dette på kroppen sjølv forstår ofte ikkje problema og utfordringane knytt til å vere pårørande til ein rusmisbrukar. Her veit folk kva ein snakkar om, seier ”Marie”. – Når ein kontaktar ei sjølvhjelpsgruppe har ein teke eit val: Vi vil ha eit liv. Ein vil ikkje berre vere pårørande til ein rusavhengig, ein ønskjer å leve. Vi har eit ansvar for oss sjølve og andre familiemedlemar. For å klare dette må vi ta eit val om å gjere noko med situasjonen ein er i. Vi som går i sjølvhjelpsgruppe har teke dette valet: Det har bidrege til ei livsendring som gjer at vi taklar kvardagen betre: Ved at vi som pårørande får eit betre liv, hjelp vi òg dei rusavhengige. Vi sluttar aldri å vere glad i barna våre, men vi kan ikkje godta haldningane og vala deira i høve rus. Den dagen dei ynskjer å gjere noko med livet sitt i forhold til rusbruk, er vi der for å støtte dei.

VANSKELEG NAMN Å IDENTIFISERE SEG MED FOR PÅRØRANDE?

Dei meiner det er rart at ikkje fleire tek kontakt og ynskjer å ta del i ei sjølvhjelpsgruppe. – Vi lurer på om pårørande har vanskar med å identifisere seg med namnet ”ettervern”. Kvar rusmisbrukar

har mange pårørande, så det burde vore fleire pårørandegrupper. Det har blitt meir fokus på pårørande siste åra, men for mange er det ein ganske høg terskel å oppsøke ei sjølvhjelpsgruppe. Dei som ikkje kjenner til slike grupper, ser nok for seg at vi sit her og maular på negative ting. Og kva er hjelpa i det? Men slik er det ikkje, smiler ”Nina”. – I starten snakka vi om historia vår, kva som har skjedd og kvifor vi er her. Så fokuserer vi meir på notida. Kva har skjedd sidan førre møte, kva vi har gjort og kva vi kan gjere for å få det betre. Og det viktigaste: Her får ein snakke ut om alt, utan avbrot, med likesinna som lyttar, forstår kvarandre sine utfordringar og problem. Ein går heim med lettare hjarte, etter å ha delt både sorg og latter. Eit fellesskap, som forstår og lærer av kvarandre, utan at det er ”tvunge på”. Ein fortel si historie, så er det opp til dei andre å få tankar rundt det ein fortel. – Vi har mykje galgenhumor! Som vi ikkje kan bruke andre stader. Då ville folk trudd vi var sprø, seier ”Karin”, til latter frå dei to andre. – Galgenhumor er ei overlevingsmekaniske, vi ler og smiler mykje på desse møta. Det er ikkje berre sorg og vonde ting. Eg gler meg alltid til møta, og har ikkje kvidd med til eit einaste. Eg går alltid heim lettare i sinn og hjarte, sjølv etter dei møta der ein snakkar om triste ting.

HJELP TIL Å FINNE ROA

– Ein endrar seg over tid i ei slik gruppe, seier ”Nina”. – Utruleg mykje òg. Før var eg ”24-timars mor”: Eg sat med mobilen i handa, heile tida, på vakt og venta. No har eg har fått meir ro. Eg har ikkje den ”ilten” i magen lenger. På eit møte nyleg lo vi så mykje at eg gjekk og smilte heile neste dag. Det er utruleg å ha ei slik oase, der ein både får le og grine, seier ”Marie”. – I periodar der barnet ditt rusar seg mykje, ber du med deg uro, angst og fortviling frå du står opp til du legg deg. Eg finlas nyhende og politiloggar. Har det skjedd noko i natt, er det sonen min? Du er slått på heile tida, og ber på skam, fortviling og sorg. Dei som ikkje har vore gjennom slikt sjølv, kan ikkje sette seg inn i det på same vis, seier ”Nina” og held fram. – Mange trur at i periodar der det går bra med den rusavhengige, så har pårørande ro. ”No har du det vel bra”, spør dei, og trur livet ditt er fantastisk igjen. Men det tek lang tid før ”beredskapen” forsvinn ut av systemet. Når du så får tid og ro til så slappe av –kjenner du kor sliten du er. Den psykiske slitasjen gir utslag i fysisk smerte. Ved gå i sjølvhjelpsgruppe lærer vi å fokusere meir på oss sjølve og verkeleg nyte den tida det går bra.

TA KONTAKT – Kva råd ville de gitt til andre i same situasjon? – På heimesida, rusettervernet.no, ligg nummeret til

”

Vi har mykje galgenhumor! Som vi ikkje kan bruke andre stader. Då ville folk trudd vi var sprø. "Karin"

13 | papiravisa 0615

vakttelefonen. Ring og sei du er pårørande og har lyst å snakke med nokon. Iblant pratar vi med nye pårørande på tomannshand først, før dei blir med på møter, for at dei skal føle seg trygge på korleis sjølvhjelpsgruppa fungerar. Det viktigaste i gruppa er likeverdig tillit. Vi har teieplikt, som er avgjerande for at gruppa skal fungere. Alt som skjer og blir sagt på møte blir internt. Rus er utbredt, og omgitt av tabu. Nokre er redde for å møte folk dei kjenner, og det er mogleg. Men dei har hatt den same følelsen før dei kom. Rus er i alle lag, og gruppa er open for alle typar pårørande innan rus. Pårørande går gjennom fasar, og mange lurer på om deira problem er «stort nok» til å gå i gruppe? Om du er uroleg, men usikker på om ein av dine har eit rusproblem, ta kontakt. Det er lurt å få støtte frå andre pårørande tidleg, og ikkje noko å kvi seg på. Det ligg mykje skam i det å ha eit familiemedlem som rusar seg, som mange kjenner på. Vi kjenner oss også igjen i det, men vi har jobba oss gjennom dette. Rusproblem kan råke kven som helst. Bodskapen vår er: Vi er her, og vi ynskjer fleire i vårt fellesskap, seier ”Nina” – Normalt møtast vi annakvar veke. I periodar der nokon har det tøft, kvar veke. Så tek vi

kontakt når det trengs. Dette held oss oppe når det er vondt. Og hjelp til med å meistre kvardagen. Rusettervernet er eit stort fellesskap. Når vi møtes på seminar og samlingar – så er det ein slags storfamilie. Vi får krefter og omsorg frå kvarandre. På seminar og samlingar som Rusettervernet arrangerer, møter vi andre pårørande og rusavhengige. Dette er veldig viktig i forhold til å forstå kvarandre.

40 ÅR MED SAMVÆR OG STØTTE

28. oktober fylte rusettervernet i Sogn og Fjordane 40 år. – Det byrja med Centrumsgruppa i Førde, starta av tre næringslivtoppar med Berge Selvik i spiss, for 45 år sidan. Dei ønska å skape eit fellesskap av likesinna, som hadde teke eit standpunkt mot sitt rusproblem for å leve eit betre liv. Som forretningsfolk la dei opp til at medlemmane skulle få høve til å reise på seminar for å utvikle seg sjølv og vere til hjelp for andre, i form av ei reisekasse. Dei var driftige eldsjeler, og vi er framleis avhengig av folk med driv. Ei sjølvhjelpsgruppe blir ikkje betre enn ein sjølv gjer den, seier Eysteinn. – Seinare fekk ein og på plass kommunalt

ansvar for ettervern, og grupper i Florø, Sandane, Eid, Sogndal, Årdal, Svelgen, Stryn, Måløy, Høyanger, Luster, Bremanger, Dale/ Askvoll og Stad, med same visjon og intensjon som Centrumsgruppa. I 1975 kom Alkomanes Fylkeslag: Ein paraplyorganisasjon for gruppene i fylket. Mange av dei var små og sleit med dialogen med kommunane, hadde få medlemmar og liten utvikling. Fylkeslaget gav meir gjennomslagskraft mot helsevesen og kommunar. Målet var dialog mellom ulike instansar, så ein fekk tak i rusbrukarane så tidleg som råd. I 1981 opna ein også for at pårørande skulle få eigne grupper. Fokus har alltid vore at rusettervernet skulle tilby verdifull eigenutvikling og kursing, for å styrke grupper og skape engasjement. Gruppene får økonomisk støtte frå kommunane, og fylkeslaget frå Helse Vest. Vi har eit flott samarbeid med Leikanger Fjordhotell. Dei stenger alkoholserveringa og let oss vere der åleine når vi har samlingar. For mange er det tungt å på samlingar der det blir servert alkohol: Her kan ein komme og vere seg sjølv, utan maske og fasade, utan å møte spørsmålet: Kvifor drikk du ikkje? Her har mange av dei kjente namna, som jobbar innan PAPIRAVISA rus, hatt foredrag og samlingar. PAPIRAVISA ©

Flyg høgt – kni p

14 | papiravisa 0615

Tom Østrem er helikopterpilot og ein ihuga og dyktig hobbyfotograf. Kombinasjonen har gitt han ein stor og veksande

Tom er 32 år og frå Etne, bur i Stavanger, og er helikopterpilot på tredje året i Airlift AS. I tillegg er han ein ihuga hobbyfotograf, som flittig deler augneblikk frå arbeidskvardagen sin. Og sidan mange av oss på eit eller anna tidspunkt har drøymt om å bli pilotar, har Instagram-kontoen hans vakse seg stor: 15.300 personar følgjer med på kva som skjer i skyene!

Instagram-konto.

BEVIST FRÅ START

Tekst: Roy Sunde Foto: Tom Østrem

– Korleis har du klart å få så mange følgjarar på Instagram? – Eg var veldig aktiv i byrjinga: Likte bilete til andre pilotar, som så følgde meg tilbake. Eg fann ut at alle bileta eg la ut måtte vere i tråd med temaet i profilen. Fokuset har heile tida vore å levere det følgjarane mine

psar særs godt

15 | papiravisa 0615

forventar, med jamne mellomrom, seier han og fortel kvifor han valte å dele av arbeidskvardagen på Instagram. – Målet er å gi folk frå heile verda eit innblikk i korleis det er å vere helikopterpilot i Norge. Det blir nok måla eit noko rosenraudt bilete av kvardagen i profilen min, men sanninga er at eg sjølv ser magien i det eg held på med. Å vere helikopterpilot i dette landet er eit privilegium, noko eg prøvar å aldri ta for gitt. Det er òg eit yrke mange har drøymt om, men aldri fått oppleve. Derfor vil eg dele dette med dei som er interesserte. Når det er sagt har vi våre gråvêrsdagar òg, både bokstavleg og figurativt. Vegen for å bli helikopterpilot på innlandet er lang og krunglete, så draumen har kosta oss mykje å oppfylle.

Mange deler mykje på Facebook. Tom valte å heller bruke Instagram. – Eg er stor tilhengar av Instagram, fordi der er det berre dei som er interesserte i min kvardag som treng følgje meg. Om eg legg ut bilete på Facebook, får alle mine vener sjå det. Det er nok mange som vil vere det forutan, og difor er det særs sjeldan eg legg ut bilete der.

VANN PRIS

I fjor vann han Vertical Magazine sin fotokonkurranse. Og hamna på framsida av magasinet. – Det var veldig stas å vinne, og samtidig veldig uventa. Eg vann ein av underkategoriane året før, og hadde aldri i min villaste fantasi trudd

flyg høgt – kni psar særs godt

at eg skulle klare å overgå det. Etter å ha sett dei andre bidraga er eg nok ikkje einig med juryen i at mitt bidrag fortente å vinne, seier han beskjeden, og fortel at fotointeressa byrja for alvor omtrent på same tid som han byrja på vegen til helikopterpilot. – Då eg var i Forsvaret byrja eg å sjå gleda i å ta bilete. Eg fekk verkeleg auga opp for fotografering i tida som lastemann, og kjøpte mitt første spegelreflekskamera. Eg las meg opp på internett og lærte dei få, enkle tinga som let meg utnytte litt av potensialet i verktøyet eit spegelreflekskamera er. Eg prøvar å ha kameraet med overalt, men i ein hektisk kvardag blir diverre foto nedprioritert, seier han. – Er foto noko du kunne tenkt deg å drive med profesjonelt? – Nei, eg må nok innsjå at det er eit stort sprang frå å ta bilete på det nivået eg gjer no, til å gjere det profesjonelt. Eg har eit lavt ambisjonsnivå når det gjeld å tene pengar på dette. Til det manglar både kvaliteten på produktet og forretningsteften. Hobbyen går altså med eit skrikande underskot, men det gjer vel dei fleste hobbyar?

TRYGGLEIK FØRST – GODE BILETE DERETTER

16 | papiravisa 0615

– Gjev yrket ditt deg tilgang til unike bilete? – Utan tvil. Men det er òg visse utfordringar, som gjer at mange av dei mest spektakulære utsiktene vi har berre blir festa på netthinna. Når eg ikkje har med ein trainee eller lastemann som er kvalifisert og kan fly for meg, er eg avhenging av mykje forarbeid for å ta bilde. I helikopterverda har vi mange ting vi må ta omsyn til, derfor skal ein ikkje introdusere eit fotoapparat der utan å vurdere om det kan gjerast på sikkert vis. Eit kamera som er festa dårleg kan dette ned og komme i konflikt med kontrollane i helikopteret, eller påføre skade på personell i ein nødssituasjon. Fokuset mitt må vere å fly helikopteret, så når eg tek bilete brukar eg ein fjernutløysar som tar bilde ved visse intervall. Då kan eg fly helikopteret utan å tenke på kameraet. Og det er ikkje berre på Instagram han deler. Bloggen sin, The Wonders of Vertical Flight, nyttar han til å informere om yrket sitt. – Eg fekk veldig mange spørsmål om ting frå følgjarar på Instagram, som stort sett gjekk ut på det same: Korleis bli pilot? Eg fann ut at eg ville samle all informasjon på ein stad – og bloggen vart fødd. Sekundært er flytryggleik noko eg brenn for. På bloggen deler eg stoff av helikopterfagleg natur som omhandlar tryggleik. Sidan mange av mine følgjarar er pilotar under utdanning, er eg oppteken av å vere ein god rollemodell. Eg skal ikkje oppmode til hasardiøse manøvrer, eller unødig risiko.

GODE FOTOHØVE I SOGN OG FJORDANE

Basen hans ligg i Kinsarvik, men administrative tilleggsoppgåver fører han med jamne mellomrom til hovudbasen på Bringeland. Og desse periodane i Sogn og Fjordane set han stor pris på. Ikkje minst i eit fotoperspektiv. – Eg har faktisk ein onkel og ei tante som bur ved Dalsfjorden. Elles er det jobben som dreg meg hit. Frå fotoperspektiv byr det å fly i Sogn og Fjordane på meir spektakulære bilete enn om eg flyr på Sørlandet. Eg set difor alltid stor pris på periodane på Bringeland, seier han. – Kva likar du best å fotografere? – Cockpitbilde er favoritten. Ei snever nisje med andre ord. Elles likar eg å ta bilete som kan appellere til alle, uavhengig av motiv. Akkurat no eksperimenterer eg så smått med astrofoto: Det gir oss eit inntrykk av kor små vi blir med Mjølkevegen som bakteppe, seier han og fortel at sjølv om han er glad i å fotografere, så er det jobben som gjev mest glede. – Flyging er utan tvil min største lidenskap. Eg har nok eit ganske romantisk syn på det å fly. Å fly helikopter gir meg ein fridom og fleksiPAPIRAVISA bilitet eg må leite lenge etter i andre delar av luftfarten. PAPIRAVISA ©

Tom byr på både kvardagslege og meir ”magiske” glimt frå livet som helikopterpilot. Øvst til høgre: Fotografen sjølv i aksjon bak spakane. Nedst til høgre: Vinnarbiletet som vart forsida på Vertical Magazine.

”

Då eg var i Forsvaret byrja eg å sjå gleda i å ta bilete. Eg fekk verkeleg auga opp for fotografering i tida som lastemann, og kjøpte mitt første spegelreflekskamera. Tom Østrem

17 | papiravisa 0615

julenovelle

18 |â&#x20AC;&#x2026;papiravisa 0615

Aksjemeklaren med Zippo-lighterane Av: A.C. Henderson Illustrasjonar: Egil Hjaltalin

Det var forferdeleg kaldt. Det snødde, og det byrja å bli mørke kvelden. Det var då også den siste kvelden i året, nyttårskvelden. I denne kulda og i dette mørket gjekk det ein liten fattig aksjemeklar, nybarbert på skallen og med berrføtt gjennom gatene. Ja, eigentleg hadde han hatt Hugo Boss-sko på seg då han gjekk heimanfrå, men kva hjelpte det? Det var nokre riktig fine sko, så blanke at mange hadde vore misunneleg han den siste tida, men den vesle aksjemeklaren hadde mista dei då han skulle skunde seg over gata, akkurat idet to store BMW’ar av typen X6 for forbi i enorm fart. Den eine skoen klarte han ikkje å finne igjen, og den andre tok ein gut og sprang sin veg med. Han sa at han ville bruke den til Chihuahuaen sin når han ein gong fekk råd til ein sånn.

Borte i ein krok mellom to funkishus – det eine stakk litt meir fram i gata enn det andre, sette han seg ned og krøka seg godt saman. Dei kalde beina hadde han trekt opp under skreddarsydde kamelhårsfrakken sin, men han fraus berre endå meir, og heim torde han ikkje gå, for han hadde jo ikkje selt ein einaste lighter. Ikkje hadde han fått ein einaste 200-lapp, og eks-kona kom til å kjefte han huda full. Kaldt var det heime også, for straumleverandøren hadde stengt av straumen. Dei velpleia hendene hans var nesten daude av kulde. Å, så godt det hadde vore å tatt seg ein sigar no. Han tok fram Zippo-lighteren og fyrte opp. Gloa var varm og klar som eit lite lys då han heldt handa omkring den. Det var eit underleg lys. Den vesle aksjemeklaren syntes han sat framfor ein eksklusiv, fjernstyrt gasspeis med blankt glas. Flammen brann så vedunderleg og varma så godt. Å, så herleg det var! Den vesle aksjemeklaren strekte fram føtene sine for å varme dei, men då gjekk lighteren tom for gass. Han tende ein ny, den brann og lyste, og der som lyset fall på muren, vart den gjennomsiktig som eit stykke flor. Han såg heilt inn i stova, der bordet stod dekka med skinande kvit duk og fint porselen, Chablis, Chardonnay av edel årgang – og ein diger kalkun stod og dampa og såg fantastisk ut, fylt

Så tende han ein ny. Då sat han der ved det mest fantastiske juletreet. Det var endå større og finare pynta enn det han hadde sett gjennom vindauge til sjefen sin på julaftan. Tusenvis av diodelys hang på dei grøne greinene på plastjuletreet til ti tusen kroner. Vakre bilete av Melgaard, Astrup og Picasso kika ned på han frå veggane. Den vesle meklaren strekte begge hendene i veret – og då slokna lighteren. Alle julelysa steig høgare og høgare, og no såg han at det var dei klåre stjernene der oppe. Ei av dei fall og laga ei lang eldstripe på himmelen. ”Der gjekk eit firma konkurs” sa den vesle meklaren, for mammon hadde sagt at når ei stjerne fell, så går eit firma dukken. Mammon, som no var vekke, var einaste han hadde vore snill mot den vesle meklaren. Han fyrte opp ein lighter igjen. Den lyste opp rundt om han, og i lyset stod mammon, så klår, så strålande, så mild og god. ”Mammon” ropte den vesle meklaren. ”Å, la meg får vere med deg! Eg veit at du er vekke når lighteren min brenn ut, vekke akkurat som den varme gasspeisen, den herlege kalkunen og det store vakre plastjuletreet!” Og så fyrte han opp alle dei Zippo-lighterane han hadde att, for han ville halde på mammon. Og lighterane lyste med sånn glans at det vart lysare enn midt på lyse dagen. Mammon hadde aldri vore så vakker før og så stor. Mammon løfta den vesle meklaren opp på armen sin, og dei flaug i lys og glede, så høgt, så høgt. Det fanst ikkje kulde meir og ingen svolt og angst – dei var på veg mot Nirvana. Men i kroken ved huset sat den vesle meklaren og var død då den kalde morgonen kom, og han hadde frose i hel den siste kvelden i det gamle året. Han sat der med raude kjakar og eit smil om munnen. Nyttårsmorgonen gjekk opp over den vesle døde, som sat der med lighterane sine. Eit par av dei var framleis litt gass igjen på. Han har prøvd å varme seg, sa folk. Ingen visste noko om alt det vakre han hadde sett, og korleis han var reist i lag med mammon inn til nyårsglede i stråleglans. Ingen visste heller at han hadde rota vekk eit par hundre millionar kroner på berre PAPIRAVISA eit par månader. PAPIRAVISA ©

19 | papiravisa 0615

Og der gjekk den vesle aksjemeklaren, med dei berre små føtene, som var raude og blå av kulde. I frakkelomma hadde han ei mengd Zippo-lighterar, og eit par han gjekk med i handa. Ingen hadde kjøpt ein einaste av dei heile dagen. Ingen hadde gitt han ein einaste 200lapp. Svolten og frosen gjekk han der og såg ulukkeleg ut, stakkars liten. Snøfnugga landa på den blankpolerte skallen hans, men sånt tenkte han ikkje det minste på. Ut av alle vindauge skein det lys, og det lukta så herleg av svineribbe, pinnekjøt og kalkun i gata, for det var jo nyttårsaftan – ja det var det han tenkte på.

med svisker og eple. Og det herlegaste av alt var at kalkunen hoppa ned frå fatet og vralta bortover golvet med gaffel og transjerkniv i ryggen, heilt bort til den vesle meklaren kom den. Då slokna lighteren, og det var ikkje noko anna å sjå enn den tjukke, kalde murveggen igjen.

Den erfarne gourmetkokken Leon Knapskog sel ferske bakevarer til nordfjordingane, og tilbodet er blitt tatt godt i mot. Før jul får han besøk av ein konditor frå New York, som skal sette amerikanske, søte freistnader på menyen til Minibakeriet.

20 | papiravisa 0615

mat

”Mykje godt i ei skål” kallar Knapskog desserten som han deler med Papiravisa. Garantert suksess for smaksløkane.

Med Minibakeriet har den erfarne gourmetkokken Leon Knapskog klart å skape ein matdestinasjon på Eid. Han går ei travel førjulstid i møte, men tok seg likevel tid til å dele ein freistande juledessert med oss. Tekst: Kristine Slettehaug Foto: Stine Bortheim

Minbakeriet, som opna på Eid i vår, har blitt tatt godt i mot av nordfjordingane. Dei handlar over all forventing, og set pris på tilgangen på handlaga bakevarer. Knapskog sitt fokus er fersk og heimelaga. Noko som har falt i smak. Bokstaveleg tala. – Det er ingen tvil om at nordfjordingane set pris på kvalitet. Mange var skeptiske då eg valte å satse på Eid, og då kjennast det ekstra godt å ha lukkast. Eg er reint imponert over eidarane. Dei evnar å prøve nye ting, og det er utruleg hyggeleg at dei handlar her.

NEW YORK KJEM TIL EID

Det koselege bakeriet, som ligg midt i Eidsgata, byr ikkje berre på bakverk. Eit utval av kvalitetsvarer som matolje, sjokolade, øl, snop og anna fyller opp den vesle butikken. Og før jul vil amerikanske freistnader slå følgje i hyllene. – Då får vi besøk frå New York! Konditor Amanda Young kjem heilt frå USA for å lage søte ting til oss. Eg møtte ho då eg jobba på Michelin-restauranten Bouchon i California, og ho jobbar no på Cow & Clover i New York City. Ho er utruleg dyk-

tig og skal sørgje for at Minibakeriet har eit svært spennande utval til jul, og at du kan kjøpe julegåver du kan ete.

IKKJE ROT TIL JULAFTAN

Og sjølv om mykje skal skje før jul, tok Knapskog seg tid til å komponere ein juledessert til glede for alle våre lesarar. På spørsmål om dette er ein dessert som kan erstatte riskremen på julaftan, var svaret klart. – Nei! Ikkje rot til menyen på julaftan, ler han. – Til eit juleselskap derimot, så vil denne desserten garantert skape glede og ei herleg smaksoppleving. Mykje godt i ei skål, kallar eg den. Mandelkake med vanilje- og karamellis, sitrus og julemüsli Dette er ein utruleg god juledessert som garantert vil imponere gjestane. Desserten krev litt innsats, men det meste kan du gjere klart på førehand. Ei søt, varm kake med kald is, crunchy müsli og syrlig sitrus betyr spennande teksturkombinasjon og smaksfest i munnen.

21 | papiravisa 0615

Destinasjon smaksoppleving

mat

Mandelkake Kaka kan du steike i porsjonsformer eller i større kakeformer. Steiketida vil då variere, men prøv deg fram til den er fast. Den skal vere ganske kompakt og blir veldig god, sjølv om den er på grensa til rå i midten. Steik den gjerne ferdig i førevegen, men lun den opp i omnen før servering. • • • • •

250 g mandelmjøl 250 g sukker 5 stk eggekvitar 30 g potetmjøl 170 g bruna smør

Brun smøret i ein kjele til det er gyllent. Rør litt undervegs slik at det ikkje svir i botnen. Bland mandelmjøl, sukker, potetmjøl og eggekvite i ein bolle. Spe inn varmt, bruna smør Steik i form på 160 grader til den er fast.

Vanilje- og karamellis Ein enkel vaniljeis som du vender inn karamellsaus i, for å 'marmorere' isen med karamell.

22 | papiravisa 0615

• • • • •

Is: 1 liter fløyte 140 g sukker 1 vaniljestong 8 eggeplommer

Kok opp fløyte, sukker og frøa frå ei vaniljestong. Ta kjelen av plata og spe i eggeplommer, mens du piskar kraftig. Varm opp til blandinga tjuknar. Den må ikkje koke, for då vil det bli klumpar i isen. Kjøl ned og køyr i ismaskin. Har du ikkje ismaskin, kan du lage ein isparfait, dvs fryse isen på vanleg vis, stilleståande.

Karamellsaus til å ha i isen • • • •

225 g sukker 1,5 dl kremfløyte 70 g smør 1 klype maldonsalt

Kok sukkeret ned saman med nokre spiseskeier vatn til det blir gyllen karamell Ta av kjelen og rør inn fløyte Rør til slutt inn smør og salt Kjøl ned og vend inn i vaniljeisen når den er ferdig køyrd i ismaskina.

Desserten kan du gjere klar på førehand. Jul er stikkordet, og når gjestane er klare, er det berre til å dandere og servere.

Müsli med julesmak: Denne kan du lage i omn om du skal lage mykje, eller i steikepanne om du berre skal ha litt. Du kan ha mange forskjellige krydder, frø eller nøtter i, men i denne er det appelsin, kanel og anis for julepreg. Blir det for tørt, ha i litt meir smør, og er det for mykje smør, ha i litt meir havre. • • • • • • • •

2 ss smør 150 g havregryn 50 g linfrø 1 kanelstong 1 stjerneanis Skal av ei halv appelsin 1 klype maldonsalt 40 g brunt sukker

Brun smøret saman med kanelstong, stjerneanis og appelsinskall i ei steikepanne.

Tilsett havregryn og steik på middels varme til dei er gylne Tilsett linfrø, salt og brunt sukker Rør vidare til alt sukkeret har smelta Legg på bakepapir og kjøl ned

Sitrussalat Hakk appelsin, klementin, litt lime og sitron smått og bland det med litt sitrontimian. Kan også bruke vanleg timian, eller sløyfe det heilt. Dander alle godsakene etter ønskje…. …og server til julegjestane! Følg Minibakeriet på Instagram, for fleire godsaker PAPIRAVISA og inspirasjon. PAPIRAVISA ©

Mitsubishi L200 4WD « Setter en ny standard - Yrkesbil 2015

Pris frå utrulege kr

307.000.inkl. mva

Mitsubishi L200 har styrke og eigenskapar som gjer dette til den perfekte pickup for krevjande norske forhold. L200 er råsterk med sine 181 hk/430 Nm og trekkjer inntil 3.1 tonn tilhengarvekt. Den er særs velutstyrt med m.a. stabilitetskontroll, traction control, regnsensor og cruise control, skinnsete, ryggekamera, DAB+ radio, høgdejusterbart førarsete og køyrecomputer. Instyle+ vert i tillegg levert med Bi-Xenon hovudlys. Med sitt rekordlåge utslepp/forbruk på 169 CO2 g/km og 0,64 l/10 km set L200 ein ny standard for sin klasse. L200 4WD Club Cab frå kr 307.000.- inkl. mva L200 4WD Double Cab frå kr 323.900.- inkl. mva Ta kontakt med oss for å avtale prøvekøyring. Pris er inkl. frakt, mva og andre lev. omk. Utstyrsdetaljar kan avvike frå standard. Forbruk: 6,4-7,2 l/100 km variert køyring. CO 2-utslepp: 169-189 g/km. Med atterhald om evt. trykkfeil.

I NORGE

MITSU BIS

23 | papiravisa 0615

Arbeidsjern med personbilkomfort.

1 97 5-

Deileg pizza med tynn bunn hos Peppes Pizza

H Anette Stai classics kjole 990,More Woman

MODELL: Renate Indrebø med kle frå B.young: Skjerf – 49995,Kjole – 49995,Strømpe – 199,-

Sko frå Eurosko Sminke frå Skin tonic Ranels

Take-away på heimvegen: fersk sushi! Vi lagar det du ønsker. For meny og bestilling, sjå www.restaurantbambus.no Restaurant Bambus

i-que robot 699,Ringo Hammershøi vase 599,Tilbords

Anette Stai classics topp 1180,More Woman Syngande Elsa-dukke 399,Ringo

Lyslenke 349,Dream lyslykt 299,Pizzastein m/kutter 259,Tilbords

Opningstider i jula Søndagsope 13. og 20. desember 14-19 Julaftan 9-12 Romjula 10-16 Nyttårsaftan 10-13

Hjulehandel armonisk På Handelshuset kan du ta heile julehandelen under eitt tak. For deg betyr det mindre stress og meir tid til kos – som du kan bruke framfor peisen, med noko varmt i koppen.

Største kjøpesenteret mellom Bergen og Ålesund 47 butikkar/restaurantar leikeland treningssenter gratis parkering KLE Bare Barn KappAhl VIC Marcel More Woman b-young Hennes & Mauritz Jack Jones Vero Moda Match MAT, DRIKKE OG KIOSK Spar Ferske Smakar Spiseriet Narvesen Peppes Pizza Vinmonopolet Bambus

SPESIALBUTIKKAR Clas Ohlson Glitter Zoo1 Bagorama Enklere Liv HUS OG HEIM Bellis Blomster Nille Kremmerhuset Norli Handelshuset Princess Tilbords Kitch’n OPTIKK, UR OG GULL Bjørklund Mestergull Brilleland

SPORT OG FRITID Din sport Sport Outlet Ringo SKO dna Eurosko SERVICE Sparebanken Vest Posten KROPP OG HELSE Nikita Apotek1 The Body Shop Sunkost Trendy frisør Skin tonic Ranels VITA Puls Førde

GHD platinum arctic gold 2299,Nikita

Kvardagar

10–20(21) Laurdagar

GID armband 1050,Mestergull

Mister RH mansjettknapper 350,Mestergull

10–18

GID anheng 1395,Mestergull

Moroccanoil gåvepakke 498,Nikita

Anette Stai classics jakke 1290,More Woman

...vi har det!

Stiga Snowpower 599,Ringo

www.hhforde.no

Følg oss på Facebook og Instagram! facebook.com/handtelshusetforde instagram: Handelshuset

Foto og design: Rein Design

Produkta er leverte av: Nyt ein kopp kakao på Peppes.

Spekemannen Om du trudde «torghandlar» var ein fôrgangen ting, tek du sørgjeleg feil.

Nesten dagleg pakkar Odd Birger Jensen bilen– og reiser land og strand rundt for å selje spekemat. Tekst: Roy Sunde Foto: Stine Bortheim

Anten du berre glir forbi, eller stoggar når Odd Birger helsar på og inviterer deg bort til bordet, som bognar av spekemat, så vågar eg påstanden at brorparten av innbyggarane i Sogn og Fjordane på eit eller anna tidspunkt har sett han. Odd Birger, og firmaet Brito Spekemat, har reist rundt i årevis. Han besøker både fylket vårt og Møre og Romsdal, og set opp salsbua si i mange byar og grender år etter år. I 27 år har han halde på, og dei siste 20 har han hatt over 300 reisedøgn, og samla sel han rundt 20 tonn spekemat årleg. ”Alle” har sett han, men få veit kven han er. Det er verdt ein nærmare prat, tykte vi.

TJUKKE SMAKSPRØVER MED SLØV KNIV

26 | papiravisa 0615

Vi møter ein smilande Odd Birger Jensen ein haustdag på Elvetorget. Praten og smilet sit laust hos den blide nordmøringen, same kvar han set opp torgbordet sitt, som er fylt til randen med spekemat, syltetøy og honning. Og tross at det er for tidleg på dag for storinnrykk, kjem det ein og annan forbi. Trass heft med prat med journalisten, så merkar den indre radaren det når nokon kastar eit langt blikk på det bognande bordet med spekemat. – God dag. Skal eg selje deg ei spekepølse i dag, lokkar han, og får ein kunde bort til bordet. Der byr han på særs rause smaksprøver, av eit kaliber ein økonom truleg ville frårådd. – Eg brukar sløv kniv til å skjære smaksprøver med, gliser han. – Då blir det store bitar, så ein får smakt skikkeleg. Folk får smake så mykje dei vil. Mitt beste salstriks er at eg prøvar å finne det produktet eg trur kunden blir mest nøgd med! Smaksprøver er eigentleg frådragsberettiga, men eg gidd ikkje føre det, smiler han, og siktar seg inn på ein ny potensiell kunde. Nokre glir forbi, men mange legg ruta bortom Odd Birger. Blant mange av dei som glir forbi, er det eit smil og eit nikk, og frå nokre kommentaren: ”Eg har framleis att frå sist.” – Kor mange spekepølser og slikt sel du per dag? – Det varierer veldig. Men 100 kg er ein god dag, slår han fast. Og med 40 ulike spekepølser i sortimentet, så burde dei fleste finne noko som freistar. – Eg har nokre eigne oppskrifter òg, som eg får laga av lokal hjort og vilt heimafrå, fortel han. Min personlege favoritt er salami med kvitlauk og koriander, og reinsdyrsmorr. Eg et litt spekemat kvar dag enno.

KONA TEK NÆROMRÅDET – ODD BIRGER ”BORTEBANE” – 300 dagar på reise i året, minst, det høyres slitsamt ut? – Eg trivst med å reise, vere ute og møte folk, og ikkje minst komme til nye stader og bygder eg ikkje har vore før. Og så kombinerer eg det med turar i skog og mark på fritida. Eg trivst ikkje med å sitte i sofaen og

sjå på TV. Yrket byr på varierte dagar. Det er eit godt liv. – Men er det ikkje skummelt å reise rundt i desse to ”rasfylka” i vinterhalvåret? – Det blir ei vane. Eg er aldri redd for å køyre, smiler han. – Du har vel vore mest overalt i desse to fylka etterkvart? – Å nei, ler han. – Det er mange små bygder eg framleis ikkje har vore, spesielt på øyar i begge fylke. Det er noko av det som gjer dette livet fascinerande: Å køyre ned ein ny smal veg, og ende i ei bygd eg ikkje har vore i før, smiler han. Berit, kona til Odd Birger, har òg slått seg på same karriere. – Ho held seg mest i nærområdet heime, medan eg tek dei lengste turane. Vi bur i Gjemnes kommune mellom Molde og Kristiansund. Er eg nær nok så overnattar eg heime, men eg har 230 overnattingsdøgn heimafrå per år. Eg har fleire campingvogner, som er plassert strategisk rundt omkring i nedslagsfeltet, smiler han. – Og så møtes vi når vi kan, både når vi er på reise i campingvognene, eller at eg stikk heimom når det høver seg slik. At Odd Birger vart ”spekematseljar” var ganske tilfeldig. – Eg jobba som seljar då, og starta Brito Spekemat ilag med ein ven, som var arbeidsledig. Han var utdanna kokk – og dette virka som ein god måte å få han i arbeid på. Men etter kort tid fekk han seg ein annan jobb. Eg vart sittande med dette åleine då, smiler han. – Dei første 7 åra hadde eg ein annan jobb ved sidan av. Eg såg ikkje for meg at eg skulle drive med dette 27 år seinare, men eg trivst med det.

FØLER SEG VELKOMMEN – Kva likar du best med denne livsstilen då? – Ein ting eg synest er veldig kjekt, er når eg vender tilbake til ei lita bygd, og folk ønskjer meg velkommen attende når eg kjem. Dei er glade for at eg kjem innom, og vinkar avskjed når eg dreg. Då føler eg meg velkommen og sett pris på, seier han og fortel at sjølv etter 27 år på farten, så er han ikkje lei. – Eg har i grunn aldri vore der at eg ville gje meg. Alle yrker har sine motgangar og tyngre dagar, men det må ein berre takle. Og det er ikkje mange dagar som ikkje har vore gode heller. Eg har vore heldig – det har stort sett gått bra i alle desse åra. Einaste kneika var i fjor, då eg måtte stå av i julehandelen her i Førde, fordi eg måtte ta ein hjarteoperasjon, men helsa er god no altså, skundar han seg å skyte inn. – Eg likar jobben. No er eg 60 år gammal, og om to år kan eg gå av med minstepensjon. Men eg trur heller det blir til at eg etterkvart legg litt om på dei lengste turane. Elles har eg ikkje noko perspektiv på kor lenge eg kjem til å halde på med dette.

”

Eg trivst med å reise, vere ute og møte folk, og ikkje minst komme til nye stader og bygder eg ikkje har vore før. Odd Birger Jensen

27 | papiravisa 0615

Med smilet på lur: Odd Birger er alltid klar for å by på smaksprøver og ein prat.

spekemannen

Spekepølser i lange baner: Odd Birger har over 40 ulike spekepølser i sortimentet sitt.

TO FJORDFYLKE – OG LITT UTANOM PÅ KJØPET

Sogn og Fjordane, samt heimfylket Møre og Romsdal, er hovudnedslagsfeltet hans. – Men eg har og vore så langt oppover som Bodø, og ein del andre stader også, blant anna Gudbrandsdalen. Men sørover stoppa eg i Lavik, slår han fast, og deler favorittstogga her i Sogn og Fjordane. – Førde, Stryn og Sogndal. Det er også stadar med fine høver for å gå tur. Eg har ein del slike faste basar, der eg er ofte. I Førde, til dømes, er eg

til stades minst ein gang i månaden, og då er eg gjerne her minst 2-3 dagar. No i desember skal eg innom Stryn, Måløy, Sogn og Florø. Dei siste 14 dagane før jul stort sett i Førde, slår han fast og går for å dele ut smaksprøver. – Eg trivast veldig godt her i Førde. Salet går godt her, og eg har høve til å stå inne på Elvetorget og Handelshuset. Eg har faste avtalar om å stå på 13 ulike kjøpesenter, samt at eg har ein del der eg kan komme og gå meir fritt. Når ein kjem eit stykke ut på hausten, så likar eg å stå mest mogleg inne, smiler han.

– Det er jo kjekt med tilgang til strøm og toalett. Som møring er og glad i svele. Dei har veldig gode sveler på Spisekroken, og ABAs har raspeball kvar torsdag, gliser han. Ein ny potensiell kunde glir forbi bordet, og kastar eit langt blikk ned på varene. Det triggar radaren til den blide seljaren, som glir ut av intervjuet, og kastar seg ut i jobben på ny, med eit smil om munnen og glimt i auget. – God dag. Skal eg selje deg ei spekepølse i dag?

28 | papiravisa 0615

DIN LOKALE MESTERHUS-FORHANDLAR: MESTERHUS FØRDE Byggmester Stølsvik AS Tlf: 57 82 90 50

MESTERHUS FLORØ Leilegheiter frå kr. 1.690.000,- www.pinndalen.no PROSJEKTET KAN BY PÅ: • Flotte tomter og sjølveigande leilegheiter • Sørvende terrassar med ca 14 soltimar sommarstid! • Idylliske naturomgjevnader med flotte turmoglegheiter • Godt utbygd sykkelsti tar deg til sentrum på få minutt!

Fanevik Bygg AS Tlf: 57 75 79 80

MESTERHUS FJALER Byggmester Nordnes AS Tlf: 480 31 025

NORGES STØRSTE HUSBYGGJAR I 2014

- vi realiserer husdraumen din!

Rein Design

FYLKESANLEGGET PÅ SANDANE

BAD EANLEGG

SPR INTBANE

TURNHALL

29 | papiravisa 0615

KLA TREVEGG

I badeanlegget finn ein stor vannsklie med elektronisk tidtaking, 3m stupetårn, terapibasseng med 34 grader i vatnet, boblebad og badstuer. Hovedbassenget har 28 grader i vatnet. trivselshagen.no

GEBUSFEIRING, KLASSETUR, KOSETUR, ELLER FIRMATUR? Etter ei økt i anlegget vårt, kan vi servere heimelaga pizza, eller anna mat. TA KONTAKT FOR INFO OG PRISAR Telefon: 90 63 48 53

OPNINGSTIDER Tysdag-fredag 16.00-21.00. Laurdag-søndag 12.00-17.00 Opningstider i jula: 26.-30. desember kl.12.00-17.00.

BASSENGET ER STENGT 23.-25. desember, 31. desember og 1. januar 2016 PRISEKS: Familie (2v+2b) kr. 220,-

Trygghet hele veien

JELrPdu tar H I E V med nå !

din id r allt bilen følge rvice på se

MECA Veihjelp er alltid inkludert når du tar service hos oss. Det innebærer at hvis du skulle få startproblemer, teknisk feil, gå tom for drivstoff, punkterer, mister nøkkelen eller låser nøkkelen inne i bilen, så kan du bare ringe. Uansett hvor du befinner deg - døgnet rundt. Med MECA Veihjelp i hanskerommet er du litt tryggere på reisen. Vi tilbyr også: – Reparasjon av alle bilmerke – Service – AC/klima-service – Hjulstillingskontroll

Fortun: Hafslo: Hornindal: Leikanger: Sandane: Førde:

– EU-kontroll (PKK) – Bremsetest – Kjølevæskekontroll

Fortun Bensinstasjon, Gt Bil, Haugen Motor, Leikanger Auto, Leiv Austrheim, Riko Førde,

57 68 61 57 57 68 16 88 57 87 95 00 57 65 31 00 57 86 58 60 57 83 72 22

– Bilglass/ruteskift – Diagnose-test – Dekkskift/dekkhotell

Bremanger: Svelgen: Vik i Sogn: Hellevik i Fjaler: Stryn: Øvre Årdal:

Rutebilane i Bremanger, Svelgen Motorsenter, Tistels Auto, Fure Mekaniske, Stryn Bilverksted, Vee Bensin og Bilrekvisita,

Betal når det passer for deg!

94 03 20 00 57 79 36 11 57 69 77 99 57 73 75 42 48 19 55 55 57 66 30 40

SIMPLY CLEVER 30 | papiravisa 0615

il kjøper b Alle som , uavhengig ørde F i ss til 20. o hos oden 1. e, i peri ekkinga tr i av merk d e er er m kroner desemb ekort på av eit gåv

10.000,g (Trekkin

mber)

21. dese

4x4 TIL BERRE KR 9.900,NORGES MEST SELDE STASJONSVOGN FESTAR GREPET *Tilbodet gjeld ut desember 2015. Avbilda modell kan ha ekstrautstyr. Drivstofforbruk og CO2 utslepp frå 4,9 l/100 km, 129g/km. Tilbodet gjeld ikkje Octavia RS TDI 4x4.

Ver klar for vinteren med ŠKODA Octavia. No kan du velje 4x4 til Norges mest selde stasjonsvogn for berre kr 9.900,- Ikkje berre får du stor plass, ypparlegare køyreeigenskapar og suveren pris. Veljer du 4x4 er du også sikra overlegen framkommelegheit. Bestill prøvekøyring i dag. Sjå www.berge.no

Julehandel med sjel Når resten av verda stressar med julehandelen på kjøpesentera,

ønskjer Sølvi Haugen Leivdal at du skal ta turen innom Tore-garden – og senke skuldrane.

Tekst: Kristine Slettehaug Foto: Stine Bortheim

31 | papiravisa 0615

Sølvi Haugen Leivdal inviterer til stressfri julehandel. Julebutikken er open til nyttår, og den 5. desember arrangerer dei julemarknad på Tore-garden.

julehandel med sjel

Her har ho nemleg innreia eit lite bustadhus frå 1800-talet med interiør –og før jul– julevarer. Den raudmåla gardsbutikken er sentralt plassert i tunet i Tore-garden, og i huset har det både blitt fødd og døydd mange menneske, ifølgje Sølvi. – Det gjer noko med atmosfæren til butikken at den er plassert i eit gamalt hus, som det ligg mykje levd liv i.

PUST!

Ein kan trygt seie at lokalet har sjel. Og om dei besøkande kjem med mål om å handle interiørvarer og gåver, får dei garantert ei oppleving med på kjøpet. Gamle tømmerveggar, dører så låge at du må bøye hovudet, fyr i peisen, gode lukter og julemusikk frå ein retro-radio, set ramma for ein avslappa og god julehandel. – Eg vil at folk skal slappe av når dei er her. At dei skal senke skuldrane og ta seg god tid. Jula er så mykje meir enn stress. Ein må puste litt innimellom og berre nyte.

OMSETNINGSREKORD

32 | papiravisa 0615

Og oppskrifta har tydelegvis falle i smak. Då ho hadde opning av julebutikken i november, sette ho omsetningsrekord. – Eg trur eg klarte å sette folk i stemning. Det er vanskeleg å forklare suksessen, men folk likar konseptet, og eg tek berre inn varer eg sjølv likar. Det er enklast å selje det eg klarar å snakke ektefølt varmt om. Kundane kjem frå både nært og fjernt. Fleire har følgt butikken på sosiale media, og når høvet byr seg tek dei turen til Leivdalen for å ta og føle på det dei før berre har sett på bilde. – Mange seier at dei lenge har hatt lyst til å ta turen, og kjem gjerne innom i feriar eller når dei likevel køyrer forbi Eid. Det er kjekt å ha blitt ein attraksjon i Nordfjord.

STEMNINGSFULL JULEMARKNAD

Julebutikken held ho open til nyttår, hovudsakleg onsdagar og laurdagar, og enkelte kundekveldar, og den 5. desember blir det stor julemarknad. Då kjem det fleire butikkar til gards. – Dette er tredje året vi arrangerer julemarknaden. Målet er å gjenskape den gode, gamle julestemninga. Garden, dei gamle bygningane og tunet skaper den koselege atmosfæren, og kjem det snø òg, så er vi der, smiler ho. På marknadsdagen fyller dei tunet og låven med flotte utstillarar, hest og slede, julenek og god mat. – Er vi heldige kjem nissen innom ein tur også! Julebutikken er stappfull av julepynt av alle slag og flotte julegåver, og utstillarane sel både heimebakst, heimestrikk, julesnop og anna. Om du er på jakt etter julestemning med låge skuldrar, skal du ta turen til PAPIRAVISA Tore-garden, avsluttar ho. PAPIRAVISA ©

”

Eg vil at folk skal slappe av når dei er her. At dei skal senke skuldrane og ta seg god tid. Jula er så mykje meir enn stress. Ein må puste litt innimellom og berre nyte. Sølvi Haugen Leivdal

KVARDAG Vi har brei erfaring innan synskirurgi. Ei forundersøking vil gje deg ei grundig undersøking av auga dine, og på bakgrunn av den kan vi rettleie deg vidare. Vår laserkirurg er den fremste på sitt felt i Norden. Vi opererer nærsynte, langsynte, skeive hornhinner, alderslangsyn og grå stær. Ta kontakt i dag for ein prat om syn - vi har kort ventetid på forundersøking og grå stær-behandling.

Rentefri delbetaling Vi tilbyr rentefri delbetaling i 12 mnd. eller rentefri betalingsutsetjing i inntil 9 mnd.

Tilknytta kirurgar: dr.Thilesen, dr.Plesner, dr. Meberg

Sogn og Fjordane Synskirurgi, Sørstrandsvegen 9, 6823 Sandane Tlf.57 86 74 00 • www.synskirurgen.no

33 | papiravisa 0615

EIN ENKLARE

Rein Design

Den vesle interiørbutikken bognar av varer, og mange blir overraska over å finne eit slikt utval i eit gamalt hus på ein gard i Nordfjord. Kundane møter tende lys, fyr i omnen og julemusikk når dei entrar den gamle stova. Og om dei kjem med mål om å handle interiørvarer og gåver, får dei garantert ei oppleving med på kjøpet.

Rein Design

God jul Restylane er verdas leiande dermale fyllstoff for hudfornying og estetiske korrigeringar. Både sikkerheit og effekten av Restylane er klinisk dokumentert og vert støtta av omfattande kliniske studiar føreteke over 15 år og med over 20 millionar behandlingar. Restylane er det klare førstevalet for estetiske behandlarar verda over og er ansett som «GOLDEN STANDARD» innad i bransjen.

Vi held stengt mellom jul og nyttår.

Vi ynskjer alle våre kundar og samarbeidspartnarar ei flott jul og eit godt nytt år. Velkommen til oss på nyåret for å sjå våre nye og spennande prosjekt som kjem for sal på alle våre avdelingar.

Det er berre utvalde klinikkar, og med medisinsk ansvarleg lege, som får behandle med Restylane. Klinikk Førde har autoriserte Restylanebehandlarar med ID-kort. Dette, samt produktet sin unike kvalitet, sikrar optimal tryggheit. Det er berre Klinikk Førde som har Restylane i Sogn og Fjordane!

2 4 5

• Hudlege

Helsing D&S Dvergsdal & Sunde

avdelingane Førde, Sogn og Nordfjord.

Vi har privatpraktiserende hudlege; Dr Chinh Khac, Le. Kort ventetid. Viser til www.klinikkforde.no.

• Plastikk-kirurgi Tlf: 57 72 65 00

dvergsdalogsunde.no | post@dsgruppen.no Avd. Førde | Avd. Eid | Avd. Sogn

Dr Håvard Seland. Spesialist i plastisk kirurgi (arbeidsstad: plast. kir. avd. Haukeland Sykehus) Dr med. Hans Vintertun. Spesialist i plastisk kirurgi (arbeidsstad: plast. kir. avd. universitetsjukehuset i Jønkøping, Sverige). Dei tek konsultasjoner og opererer på Klinikk Førde.

• Privatpraktiserande kvinneleg gynekolog Dr Gudny Sando, spesialist i gynekologi og obstetrikk.

• Privatpraktiserande spesialist i ortopedi 34 | papiravisa 0615

Dr med Jan Roar Orlin. Spes. generell kirurgi og ortopedisk kirurgi med særleg vekt på smerter i rygg, armar og bein.

• Varicer/åreknutekirurgi

Utredning med ultralyd. Behandling med ILVO (innvendig laseroperasjon). Skleroterapi. Dr Jens Ola Evjensvold. Spesialist i generell kirurgi og karkirurgi.

Timebestilling hos alle legane: 57 72 04 40 / 976 79 662

Andre behandlingstilbod:

Glas – og mykje, mykje meir • Vi tek på oss små og store oppdrag med glas- og monteringsarbeid, i alt frå privathus til store forretnings- og industribygg. • Vi leverer alt av dører og vinduer, tilpassa kunden sine ønskjer.

Azzalure/Botox • Permanent hårfjerning med diodelaser • CO2-laser • Restylane • Fraxellert CO2-laser • Peeling (Bluepeel, Light peel) • Medisinsk kremprogram (Obagi, Duvè Medica) • Aknebehandling • iClearXL, raudt og blått lys • IPL mot cuporose og spiders • Sveittebehandling m/Botox • Sprengte blodkar • Tannbleiking • AWT - cellulittbehandling (FDA-godkjent)

OPNINGSTIDER:

Tirsdag, onsdag og fredag kl 10-16 og elles etter avtale. Pasientar kan henvende seg direkte for konsultasjon, eller dei kan tilvisast frå lege.

• Vi leverer og monterer ulike typar solskjerming til både privathus og foretningsbygg. • Alle typar gitterportar til vindu-og butikkinngangar.

GLASMEISTER

Klinikk Førde AS

Halbrendsøyra 7 • 6800 Førde • Tlf. 57 83 08 50 • www.holvikglas.no

Dagleg leiar: kosmetisk sjukepleiar Laila Evjensvold Medisinsk ansvarleg: lege/karkirurg Jens Ola Evjensvold Førdetunet, 2. etasje, Hafstadvn 25, 6800 Førde Timebestilling: 57 72 04 40 / 976 79 662

klin-fo@online.no • www.klinikkforde.no

Trivselspunkt Trivselshagen er Gloppen sitt bankande aktivitetshjarte. No vil dei ha fleire inn i varmen. Tekst og foto: Roy Sunde

Det er ein kald, men fin novemberdag. Sola lurer på om den skal gje Sandane ein ekstra piff, men ombestemmer seg. Det gjer ingenting. Inne på Trivselshagen er klimaet alltid stabilt, om enn noko luftig. I storhallen ruvar klatreveggen 15 meter til vers. Ein av fleire grunnar til at mange frå kommunane rundt Gloppen tek turen innom. – Det er nok no, ropar ei jente ni meter over oss. – Du greier litt til. Kom igjen, svarer sikraren. Og det gjer ho faktisk. Like under heng ein journalist med høgdeskrekk. Vi vender tilbake til det om litt.

TRANSFORMASJON

TREKKPLASTER – Kva betyr Trivselhagen for Gloppen? – Den er kjempeviktig, ikkje minst i høve skuleungdomen vår. Lokalbefolkninga og skuleelevar nyttar anlegget flittig året rundt. Og så har det ein annan viktig funksjon: Før gjekk vegen gjennom Sandane sentrum. Så vart E39 lagt utom. Men takka vere blant anna Trivselshagen, kjem det folk hit for å nytte seg av symjehall, klatrevegg og kulturtilboda her. Mange familiar kjem, og dei kombinerer ulike opplevingar her på huset med å gå ut og ete middag på hotellet, handel og liknande. – I påska var det kø, og 300 i badeanlegget dagleg. Mykje var folk og familiar eg ikkje kjen-

35 | papiravisa 0615

Trivselhagen vart til i løpet av åra 2008-14, i tre byggetrinn, som eit spleiselag mellom Gloppen kommune og Fylkeskommunen. – Først bygde ein den nye delen til skule og kultur, bygde nye klasserom, kultursalar, kinosal, administrasjonsfløy og meir. Så rehabiliterte og utvida ein Firdahallen: Nytt badeanlegg, styrkerom og ny turnhall. Tredje trinn var storhall på den gamle grusbana, med tre fulle handballbaner, som òg er merka for tennis og badminton, og med klatrevegg, kastanlegg, sprintbane og meir seier Øystein Sundal, leiar for Trivselhagen Bad og Idrett. Ein kan seie at Trivselshagen vart fødd av Gloppen sitt bankande, kulturelle idrettshjarte. – Det var sprengt kapasitet og kamp om treningstider. Ein måtte ha ope til 23 for at alle skulle få sleppe til, smiler Øystein. – Det var ein del kampar om innhald i anlegget, men vi enda med ei fornuftig løysing, som femner om flest mogleg idrettar. – Det er ein heilt annan kvardag no. Og det passerer nokre tusen menneske gjennom dørene dagleg. Ein del av statistikken er folk som går inn og ut fleire gonger, ikkje minst på grunn av alle skuleelevane på Sandane som fyller anlegget på dagtid på kvardagane. Badeanlegget i Trivselshagen har blitt det store trekkplasteret.– Men vi ønskjer enno fleire gjester inn hit, seier Øystein Sundal, leiar for Trivselhagen Bad og Idrett.

”

I påska var det kø, og 300 i badeanlegget dagleg. Øystein Sundal, leiar for Trivselhagen Bad og Idrett

ner, som kjem frå Ytre Nordfjord, Jølster, Eid og Bremanger. No blir vi flittig nytta av lokale folk på kvardagar, og så kjem det ”trykk” utanfrå i helger og høgtider, smiler han. – Og dei som kjem trekk fram at vi er eit rimelegare alternativ enn hotellanlegg, at vi har god temperatur i vatnet og at vi er beinharde på å halde det reint og triveleg.

DOBLA LEIING

Øystein vart leiar for Trivselhagen Bad og Idrett

trivselspunkt God trening: Dei robuste underarmane til ein klatrar vitnar om god trening.

36 | papiravisa 0615

”

Vi har hatt ein del korps- og klasseturar her i det siste, der vi har sydd pakkar med bading, mat, klatring og så vidare. Øystein Sundal, leiar for Trivselhagen Bad og Idrett

i slutten av februar. Før det låg leiinga av både idretts- og kulturdelen på ei stilling. – Det vart for mykje for ein person å halde styr på. Eg har jobba innan sal dei siste 17 åra, og såg høvet til å gjere noko nytt. Og så er eg i den alderen der ein nesten måtte hoppe i det, viss eg skulle gjere noko anna, seier han med glimt i auget. – Eg har ikkje så lang fartstid, men til gjengjeld har eg enno ikkje hatt sommarferie. At det skulle bli travelt visste eg då eg tok jobben, så det er greitt. Og snart skal eg til Dubai på ”sommarferie”, ler han. – Det blir ein livsstil. Eg går her seint og tidleg, og det er kjekt. Det er mange flotte elevar og idrettsfolk her, som gjer det utruleg triveleg. Eg kjente både miljø og plassen godt på førehand, og angra ikkje eit sekund på dette. Det er ein særs spennande jobb. – Det har til tider vore heilt vilt. Det blir mange lange dagar, og mykje jobbing i helger. Sidan vi bur fem minutt unna er det lett å stikke nedom. Kona lurer i blant på kor lenge det skal

vere slik, så eg får vel roe ned litt snart, smiler han. – Det har vore gjort ein god jobb på huset, men rutinane har lidd litt under at ein har vore underbemanna. Det var ein del brukarar som ”tok seg til rette”. Eg har jobba mykje med å få inn gode rutinar blant brukarane. Det byrjar å gå seg til, så då treng eg ikkje vere til stades like mykje.

HEKTISK SOMMAR

Idrettsdelen av Trivselshagen fekk sin elddåp i sommar, då kvinnelandslaget i handball hadde treningssamling der og spelte to kampar, midt i fellesferien. Det vart ein kjempesuksess, og gav Øystein blod på tann. – Ei slik samling dreg mykje folk innom. Juli, som normalt er ein dårleg månad, var faktisk ein av våre beste månadar. Like bra besøk i anlegget som i dei store vintermånadane. Kampane trakk to fulle hus, 1500 menneske per kamp, i fellesferien. Det vart lite søvn den veka, gliser han, og fortel at Thorir Hergeirsson og resten av landslaget var godt nøgde.

– Mange av spelarane trakk fram at det var så kompakt og breitt tilbod: Alt ligg i gangavstand frå hotellet, og ein kan trene både handball, kondisjon, styrke og alternativt på same stad. Skikrinsen hadde nett treningssamling her, og dei trekk fram det same. Slike besøk gjev kontaktar, som ein kan bygge vidare på, seier Øystein. – Er huset ”ferdig no”? – Det er alltid ønske om å få inn meir, men huset er ”ferdig” slik det var tenkt. Det femnar veldig breitt: Frå styrketrening til tennis, friidrett, basket, klatring, handball, badminton, volleball, symjing osv. Men det er framleis eit ønskje om å utvikle huset, og bruken av det. Vi ønskjer å nå nye brukargrupper, og auke besøket. Badedelen hadde veldig bra besøk første tida, i 2012-13, sidan har det stabiliserte seg på eit litt lågare nivå. Men vi har framleis veldig bra besøk, og har fått ein fast kjerne å bygge vidare på. Potensialet er stort og vi kan bli flinkare til å lokke folk frå omlandet hit. Og det er mykje aktivitet ein kan stelle til i eit badeanlegg. Vi har hatt ein del korps- og klasseturar her i det siste, der vi

Rein Design

DRIVSTOFF - SMØREMIDDEL BRENSEL - KJEMIPRODUKTER Ta kontakt for eit tilbod og avtale om utkøyring

Flytte langt? Flytte heim? Flytte ut? Vi tar jobben. Uansett kvar du skal til eller frå.

• • • • •

Over heile landet – eller ut av landet.

Flytting Lagring Pakking Forsikring Utleige av vare- og lastebilar

Øyrane 6, 6800 FØRDE Tlf. 57 82 16 88 - www.farsundnaustheller.no

www.volkswagen.no

20 MIN

6-8 T

160 KM

Volkswagen e-up! frå 205.600,-* Kjøp el-bil i desember, og få med VINTERHJUL UTAN TILLEGG I PRISEN!

il kjøper b gig Alle som vhen ørde, ua . til 20. F i ss o hos den 1 , i perio nga av merke er med i trekni er b oner em es d ort på kr ek åv g av eit

10.000,g (Trekkin

mber)

21. dese

30 MIN

6-8 T

190 KM

Volkswagen e-Golf frå 268.900,-*

…eller kjøp el-bil, og spar tusenvis av kroner. Snart kjem bommane opp rundt Førde. Det betyr at du må betale for kvar passering inn til byen. Med ein el-bil slepp du desse kostnadane. I tillegg slepp du å betale ferjebillett for bilen, og parkeringsavgift der det blir praktisert. Du sparer med andre ord tusenvis av kroner kvart år ved å køyre el-bil. Og du sparer miljøet. Kom innom oss og blir betre kjent med framtidas framkomstmiddel. * Prisane gjeld bil ferdig levert Sogn og Fjordane. Årsavgift kjem i tillegg. Avbilda modellar kan ha utstyr utover standard. Ladetid vert påverka av temperatur, rekkevidde vert påverka av køyrestil og temperatur. Straumforbruk blanda køyring: Golf 12,7 kWh/ 11,7 på e-up! CO2-utslepp 0 g/km.

37 | papiravisa 0615

Skaff deg ei slik brikke…

trivselspunkt

har sydd pakkar med bading, mat, klatring og så vidare. Vi har kjøkken i badeanlegget, og samarbeider med kantina på Firda. Dette kan ein utvikle vidare, med bading og klatring som kjerna, seier han. – På kort sikt ønskjer vi å få opp besøket i badeanlegget, der eg ser høvet til å auke inntektene, og potensiale for utvikling. På lenger sikt er målet å utvikle Trivselshagen til å bli eit regionalt, og nasjonalt, anlegg for ein del idrettar. Vi har hatt landskampar og regionssamlingar i handball, vi har hatt norgescup i vektløfting og fylkesstemne i turn med meir. Snart skal vi ha eit nasjonalt meisterskap i volleyball. Målet er å utvikle oss innan desse idrettane, og alt ligg til rette for å gjere Trivselshagen til eit senter for dette. Vi har byggmassen til det, og gode overnattingsmoglegheiter like ved. Visjonen min er at vi skal vere eit klart førsteval på regionalt nivå, og lukte på nasjonalt nivå. Til dømes ved å lokke både herre- og damelandslaget hit på samling og kamp. Tanken er å bygge vidare på det vi har fått til.

HØGT HENG DEI OG LÅGE I HATTEN ER DEI

38 | papiravisa 0615

Øystein viser rundt i anlegget. Skule- og kulturdelen summar av unge menneske som et, ler, dansar, pratar, øver og aular til og frå ulike deler av bygget. Ved inngangen til dei tropisk varme bassenga, står ungdom i kø utanfor for å sleppe inn til ”gamle” Firdahallen, der unge røyster gymmar høglydt, som dei alltid har gjort, via turnhallen. – Turnmiljøet er stort i Gloppen. Dei er faktisk den største leigetakaren vi har. Turn er viktig for oss, og ein storbrukar av anlegget, fortel han og losar oss inn i den enorme storhallen på nærmare 80 x 40 meter. I eine enden øver åtte ungdommar på servar, mottak, opplegg og smashing: Også kjent som volleyball. I andre enden prøvar tre personar å forserer veggen, og det avskrekkande overhenget. – Badeanlegget er trekkplasteret, men klatreanlegget har også blitt veldig populært. Både folkehøgskulen på Vereide og andre flittige klatrarar i distriktet her er veldig begeistra, sidan dei slepp heilt til Sogndal. Eg har sjølv nett teke brattkort, fortel Øystein, og nyttar høvet til det han har hatt lyst til sidan vi kom: å lokke to journalistar med høgdeskrekk opp i veggen. Med røynde fingrar knyt han sikringstau og fiskar fram klatresko i størrelse 45. – Det er beina du klatrar med. Armane er til å halde deg inntil veggen, smiler han og coachar førstemann opp i veggen. Overraskande høgt opp i veggen, attpåtil, med tanke på at den aktuelle klatraren har ein nær lammande høgdeskrekk. Heilt til det er nok. Og journalisten ropte, til liks med den unge kvinna i starten av artikkelen: – Det er nok no. Eg vil ned!

GLOPPIFISERT SUNNFJORDING

Heilt på tampen røper Øystein ei ”sjokknyheit”. – Eg er eigentleg sunnfjording, smiler han.

Luftig: Eit menneske blir så underlig liten når det kjem 10-15 meter opp i lufta….

Travle føtter: Ein gymsal er og bør alltid være fyllt av føtter og rop og skrål.

Dialekta hans har eit umiskjenneleg drag av ”gløppar” over seg. – Eg kjem frå Norddalsfjorden og kona frå Vevring. Vi møttes i Førde, og flytta til Gloppen i 1982. Så vi har lang fartstid her, og vi har aldri angra på det valet. Han har alltid vore i idrettsmiljøet, og såleis er det naturleg at han enda i jobben. – Eg har hatt leiarverv i Sankam, Idrettsrådet

og vore leiar i GHK-handball, i fire år. Eg har til og med drive med stavhopp, smiler han. – Jobben er ei naturleg forlenging av det engasjementet og tilknytinga eg har hatt til idretten. Å få lov å jobbe med og rundt idrettsungdom lokka veldig, for her er det eit kjempemiljø. Og så er det jo ein jobb der ein styrer og regulerer si eiga tid. Eg prøvar også å halde forma ved like PAPIRAVISA med sykling. PAPIRAVISA ©

FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO KIKKERT UR OPTIKK FOTO

Canon JULETILBOD

Canon EOS 750D/EOS 760D og Canon objektiv-cashback (t.o.m. 31.01.16)

Objektiv-Cashback ved kjøp av EOS 5D Mark III

Kjøp Canon EOS 750D/EOS 760D kamera og få cashback ved samtidig kjøp av eitt av følgjande fire utvalde Canon objektiv!

EOS 750D hus m/EF-S 18-55 STM

EOS 760D hus

7299,-

7499,-

Kjøp eit Canon EOS 7D MARK II hus og få Cashback på eitt av følgjande 9 Canon objektiv ved samtidig kjøp: Cashback 700,900,900,900,2.700,2.700,1.800,1.800,900,-

Heilt nytt kamera

CANON EOS M3 m/EF-M 18-55 STM

2.800,-

5499,-*

60x opt. zoom, s 130x Zoom Plu

3.499,-

5.499,1.599,-

550,250,-

Alternativ: EOS 1200D HUS; 3.499,-

CANON EOS 100D m/EF-S 18-55 IS STM

4499,-* *) inkl. Canon Gadgetbag 300EG, verdi kr 600,Alternativ: EOS 100D HUS; 3.999,-

CANON EOS 70D HUS

9499,Alternativ: EOS 70D m/EF-S 18-135 IS STM; 12.799,-

CANON EOS 6D HUS

Canon PowerShot SX 60HS

3.899,inkl. boka «Bedre bilder med

Cashback 1.500,1.100,750,750,450,450,450,250,250,250,-

3999,-

CANON SX-SERIE SUPERZOOM KOMPAKTKAMERA: 30x opt. zoom/ 60x Zoom Plus

Før Cashback 8.999,11.999,9.899,9.999,6.899,5.299,4.299,2.799,3.899,1.999,-

CANON EOS 1200D m/EF-S 18-55 IS STM

*) inkl. Canon Gadget-bag 300EG, verdi kr 600,-

Canon PowerShot SX 710HS

1.700,1.300,-

13999,-

Canon kompakt», verdi 200,-

CANON G-SERIE KOMPAKTKAMERA: Canon PowerShot G7X

m/skinnetui og ! 16 GB minnekort

5.499,Alternativ: G7x; 4.999,erien

Heilt nytt i G-s Canon PowerShot G5x

8.499,-

Canon Heilt nytt i G-serie PowerShot shot G9x

5.499,-

Nytt i 2015! Canon PowerShot G3x

8.699,Canon PowerShot G1x

5.999,-

CANON LEGRIA VIDEOKAMERA

CANON Connect Station

2299,Lagringsboks for overføring av bilete direkte frå dei nyaste Canon-kameraene; Powershot SX 710HS, Powershot G5x, Powershot G9x, og dei nyaste Canon systemkameraene – EOS 750D, EOS 760D, EOS M3 og EOS M10.

CANON EOS M10 m/EF-M 15-45 STM

5499,-

Alle som kjøper Canon EOS systemkamera, Canon SX og Canon G-serie kompaktkamera, Canon Legria videokamera og Canon Connectstation innan 31.12.2015, får ein Canon Christmas Gift Box,

Gjeld følgjande Canonprodukt: • Canon systemkamera EOS 1200D, EOS 100D, EOS 750D, EOS 760D, EOS 70D, EOS 7D Mark II, EOS 6D, EOS 5D Mark III, EOS M-Serien • Canon SX-serien med superzoomkameraene Canon Powershot SX 710 HS og Canon SX 60HS • Canon G-serie kamera med Canon G1x, Canon G3X, Canon G5X, Canon G7X og Canon G9x • Canon LEGRIA Videokamera HF-R 606 , HF-R 66, HF-G 25 og HF-G 30 • Canon Legria HF-Mini og Canon Legria HF-Mini X • Canon Connect Station CS100.

7.299,6.999,-

CANON Legria HF-R 606

CANON Selphy CP 910 printer

2499,-

999,-

For direkte utprinting av 10x15 bilete, trådlaustog frå SD minnebrikke.

Andre Canon LEGRIA videokamera: 2.999,Canon Legria HF-R 66 Canon Legria HF-G 25 7.999,Canon Legria HF-G 30 11.999,Canon Legria Mini 2.499,Canon Legria Mini X 3.599,-

Cameraringenbutikken i Sogn og Fjordane

Atterhald om utselde varer og eventuelle prisendringar / trykkfeil

www.alfhelgheim.no • post@alfhelgheim.no • T 577 28311 • Skei sentrum, 6843 Skei i Jølster • opningstider; mån-fre 09-17, lør 09-15

39 | papiravisa 0615

CANON OBJEKTIV EF 24-70/4,0 L IS USM EF 70-300/4-5,6 L IS USM EF 70-200/4,0 L IS USM EF 16-35/4,0 L IS USM EF 17-55/2,8 IS USM EF 10-22/3,5-4,5 USM EF-S 60/2,8 Macro EF-S 55-250 IS USM EF-S 18-135 IS STM EF 40/2,8 STM CANON BLITSAR Speedlite 600 EX-RT Speedlite 270 EX II

(t.o.m. 31.01.16)

VERDI KR

Cashback 1.300,1.300,1.750,1.750,1.750,2.100,2.600,2.600,2.600,-

Kjøp eitt eller fleire av dei 10 objektiva og dei 2 blitsane nedanfor og få inntil kr 1.500,- i Cashback på kvart av produkta (t.o.m. 31.01.16)

15999,-

CANON CHRISTMAS GIFT BOX / SHARE YOUR LOVE

Før cashback 8.499,9.999,8.999,13.399,13.699,17.999,18.999,19.499,21.999,-

Blits og objektivCashback-kampanje!

EOS 7D Mark II hus

CANON OBJEKTIV Før Cashback EF-S 18-135 STM 3.999,EF-S 15-85 IS USM 6.999,EF-S 17-55 IS USM 6.899,EF-S 10-22 USM 5.299,EF 70-200/2,8L IS II 21.999,EF 100-400/4,5-5,6L IS II USM 19.499,EF 70-300/4-5,6L IS USM 11.999,EF 70-200/4L IS USM 9.899,EF 100/2,8L Macro IS USM 8.499,-

27999,-

CANON OBJEKTIV EF 100/2,8 L IS Macro EF 16-35/4,0 L IS USM EF 24-70/4,0 L IS USM EF 50/1,2 L USM EF 24/1,4 L II USM EF 85/1,2 L II USM EF 24-70/2,8L II USM EF 100-400/4,5-5,6 L IS II USM EF 70-200/2,8 L II IS USM PIXMA PRO SKRIVARAR PIXMA PRO 1 blekkskrivar PIXMA PRO 1s blekkskrivar

Alt: EOS 750D hus: kr 6.699,EOS 750D m/EF-S 18-135 IS STM: kr 9.999,-* *) inkl. boka Bedre bilder med EOS, verdi kr 300,CANON OBJEKTIV Før cashback Cashback EF-S 18-135mm f/3,5-5,6 IS STM 3.999,450,EF-S 55-250mm f/4-5,6 IS STM 2.799,450,EF-S 10-18mm f/4,5-5,6 IS STM 2.499,300,EF 40mm f/2,8 STM 1.999,300,-

Canon EOS 7D MARK II objektivkampanje

EOS 5D Mark III hus

Kjøp eit Canon EOS 5D MARK III og få cashback ved kjøp av eitt av følgjande 11 utvalde Canonprodukt innan 31.01.16!

Mazda har mange spennande modellar. Ein av dei er CX-3, ein liten og snasen SUV fylt med utstyr, til ein pris som dei fleste av oss kan leve med. Tekst: Tore Fossen foto: Roy Sunde

Kjenner du til Mazda CX-5, vil du nok sjå at CX-3 tilhøyrer same familien, om enn i noko krympa utgåve. Nokre centimeter mindre både i høgde, lengde og breidde, i tillegg til noko mindre bakkeklaring, gjer at den må få nemninga veslebror. Likevel er den stor nok for ein gjennomsnittsfamilie, sjølv om bagasjerommet kanskje er i snauaste laget dersom ein ikkje pakkar med fornuft til feireturen. 350 liter er 70 liter mindre enn t.d. Mitsubishi ASX.

EKSTERIØR

Men om ikkje bagasjeplassen imponerer, så gjer designet det. Eg likar det småfrekke oppsynet på CX-3. Den kraftige grillen og dei smale LED-lyktene som breiar seg bakover på framskjermane.

Linjene frå avslutninga på skjermane som går i svak boge over dørene, gjer at den ser annleis ut enn veldig mange andre. Mazda er også blitt belønna med RedDot Design Award for CX-3, noko som tilseier at eg ikkje er åleine om å synast godt om utsjånaden.

INTERIØR

Også her ser det bra ut. Mykje har skjedd sidan far min kjøpte Mazda 929 i 1980, og det skulle vel berre mangle. Det mest spesielle er at det er turteljaren som har fått største merksemda, som det einaste runde instrumentet. Kanskje litt overkill, sidan bilen var ein dieselvariant med 105 hestekrefter. På ein Porsche, ja. På ein Mazda? Tja. Men så lenge farten vert vist på head-up displayet veit du til ei kvar tid kor fort du køyrer utan å ta blikket vekk frå vegen. Med skinntrekt multifunksjonsratt slepp du

40 | papiravisa 0615

også å ta vekk hendene frå rattet når du vil styre musikk og telefon.

KOMFORT

Litt ekstra luksus- og komfortfølelse får du i skinnseta, som slett ikkje var ille å sitje i, når eg endeleg hadde funne ut korleis eg skulle stille inn ryggen. Den manuelle spaken var nemleg så integrert i setet at eg ikkje fann den umiddelbart, og når eg endeleg fann den sleit eg med å finne rett posisjon. Etter litt fomling fann eg rett posisjon, og turen kunne halde fram. Det som bidrar til komfort, er utstyret denne toppversjonen (Optimum-utgåve) var utstyrt med. Her er det cruisekontroll med avstandshaldar, navigasjon, DAB-radio, blåtann, regnsensor, ryggekamera, blindsonevarsling, filskiftvarslar og automatiske fjernlys pluss pluss pluss.

MOTOR

Mazda CX-3 vert levert i to ulike bensinversjonar, 2-liters motor med 120 og 150 hk, og ein dieselversjon på 1,5 liter og 105 hk. Vi hadde sistnemnde under panseret. Vel, personleg kunne eg tenkt meg litt meir, men det fungerer nok til dagleg. I tillegg hadde den automatgir og firehjulstrekk. Med flat pedal skyt du av garde og

oppnår 100 kilometer i timen på 11,9 sekund, noko som berre er 7,7 sekund dårlegare enn Porsche Carrera 4S (som også har turteljaren plassert på same måte som CX-3). Toppfarten er vel 170 km/t.

Den har berre trekk på framhjula, men likevel… Den velutstyrte Optimum-utgåva med firehjulstrekk får du for 335.000 kroner. Det er nesten for godt til å vere sant. Går du rundt med planar om ein kompakt-SUV kan Mazda CX-3 kanskje PAPIRAVISA vere eit godt alternativ for deg. PAPIRAVISA ©

CX-3 får du med 2- eller 4-hjulstrekk, og sistnemnde er den mest populære blant kjøparane her i fylket, i følgje forhandlaren. MAZDA CX-3 OPTIMUM AWD

PÅ VEGEN

Den 4,3 meter lange Mazda’en er snau å handtere. God oversikt og god hjelp frå ryggekamera og sensorar gjer den lett å parkere. Den oppfører seg fint på vegen i hastigheiter fastsett av myndigheitene. Litt støy når ein dreg på opp fjellet, og den heng litt på gira, som om den ikkje heilt er sikker på om den skal halde på turtalet, eller gå over i ”no har eg ytt nok for ei stund”-modus. Men den er direktestyrt og svingete vegar kjennest heilt ok i denne crossover’en. Med cruisekontroll og avstandshaldar aktivert, blir køyreturen behageleg, og støynivået er det ingen ting å seie på, med mindre du vil presse dieselmotoren litt ekstra.

1,5 liter diesel, 105 hk aut 0–100 km/t: 11,9 sek Toppfart: 172 km/t Lengde: 4275 mm Breidde: 1765 mm Høgde: 1535 mm Eigenvekt inkl førar: 1155 kg Oppgitt forbruk, blanda køyring: 0,52 l/mil Vårt forbruk: 0,53 l/mil CO2-utslepp: 136 g/km Pris frå: 240.900,Pris testbil: 334.900,Forhandlar: Riko Førde

KONKLUSJON

Det som imponerer, forutan design, er prisen. Billegaste versjon startar på vel 240.000 kroner.

Designprisvinnaren

41 | papiravisa 0615

Mazda CX-3

3D/4D ultralyd for gravide Med topp moderne utstyr tilbyr Austad Diagnostikk både 3D/4D undersøkelse og tidlig ultralyd av gravide i Førde. Vi tilbyr muligheten til å bekrefte graviditet tidlig, se hvor mange foster det er og vurdere svangerskapslengde. I tillegg gjøres organgjennomgang svarende til fosterets alder. Om du ønsker kan du også få med bilder og video på minnepinne!

Ved 3D undersøkelse får man samtidig en medisinsk undersøkelse og vurdert fosterets vekst og utvikling. Du finner oss i Førdetunet, Hafstadvegen 23/25 i Førde.

Undersøkelsene utføres av jordmor Karen Elisabet Hagerup Larsen.

TLF: 70 01 16 72 – www.austaddiagnostikk.no austaddiagnostikk@gmail.com

42 | papiravisa 0615

KAMPANJE.

BMW i3

BMW i3 FRÅ KR 239.900,-*

Ren kjøreglede

Besøk din næraste BMW i-agent og opplev ekstra spenning. No har vi nemleg elektriske prisar på BMW i3 Voltage Edition og High Voltage Edition. Dette er enkelt og greit kampanjemodellar med mykje ekstrautstyr – opplev rein elektrisk køyreglede. No tilbyr vi også gunstig privat- og firmaleasingkampanje utan mva. Voltage Edition kr 259.900,-* eller kr 2.690,–** pr. mnd. Kundefordel: kr 28.800,– • Hurtiglading • Golvmatter i velour • Vinterhjul • DAB+ radio • Comfortpakke***

High Voltage Edition kr 269.900,-* eller kr 2.845,–** pr. mnd. Kundefordel: kr 31.100,– • Alt i Voltage Editon • Navigasjonssystem • Ryggekamera • Parkeringssensor • Lukeparkeringsassistent

*** Comfortpakke: Multifunksjonsratt, midtarmlene, automatisk avblendbare sidespeglar, oppbevaringspakke, regnsensor, klimaautomatikk, cruise control med bremsefunksjon.

BIL BATTERI

5 år 8 år

200.000 km 100.000 km

Biltreff

www.bmw.biltreff.no T: 57 72 56 60 Hafstadvegen 76, 6802 Førde

*Inkl. frakt og lev. omkost. Avbilda modell kan avvike frå standard. **Startleige/etableringsgebyr: kr 53.990,-. Totalpris kr 150.830,- / kr 156.410,- vil variere med rentenivået. 3 års bindingstid, total køyrelengde 45.000 km. Årsavgift pluss MVA kjem i tillegg. Leasing av elbil er fritatt for MVA ut 2017. MVA kan bli tillagt for enkelte tenester i leigeperioden. Kampanjen gjeld t.o.m. 31.12.2015.

interiør

43 | papiravisa 0615

Omsider jul Allereie då dei siste kronblada på sommarens peonar falt til jorda, kjende eg på ei murring. Det låg ei forventning i lufta, og eg hadde mest lyst til å gå i gang med det same. Men eg kunne ikkje gi meg hen. Ikkje enno. Altfor tidleg. Tekst og foto: Marthe Holien Bø

interiør

”

Vi kjem til å ha juleverkstad så ofte vi kan. Vi får vere i lag, vi høyrer på julemusikk, vi et noko godt mens vi held på. marthe holien bø

MARTHE HOLIEN BØ

44 | papiravisa 0615

Bur saman med Rasmus, Mathea og Anna i eit hus frå 1880 i Stryn. Ho har flytta frå storby til bygd, og er lidenskapeleg oppteken av interiør med sjel. Bloggen hennar marthebo.no er ein av Norges mest leste interiørbloggar. I Papiravisa deler ho både bilete og tankar.

Då september blei til oktober kunne eg løyse litt på taumane. Gå forsiktig ned den stupbratte kjellartrappa, tasse bortover eit kaldt betonggolv. Fram til kassane. Snuse på magien som skin i gamle kuler og eventyret som ligg gøymd i pynt laga i fjor, av ei jente på tre og ei jente på fem. Ein krøllete papirengel, ein dorullnisse som har sett sine beste dagar. Leite fram gamle blad og magasin, søke inspirasjon og fantasere om korleis heimen skal sjå ut i år. Gull og kvitt? Skal eg innføre tradisjonsfargane att? Eller kanskje svart jul? Ja, sånn dekorasjonsmessig altså. Då eg kjøpte ein pose med klementinar og årets fyrste julemagasin i oktober, var mykje gjort. Og då kalenderen viste november var det ingen veg tilbake. Mykje vil ha meir. Meir kos, meir tid, fleire peparkaker (det er umogleg å stoppe). Men eg vil også ha mindre. Mindre stress, mindre press, færre krav. Til jula vår. Til kva vi ynskjer oss, forventar, kjøper. Derfor satsar vi for fullt på gjenbruk og heimelaga dekor denne jula. Det tykkjer eg er ein bra bodskap å gje vidare til ungane. For jula handlar om veldig mykje anna enn ting, men det er jo ikkje til å stikke under eit juletre

at for ein interiørbloggar er også tinga vi omgir oss med i jula viktige. Eg vil berre misjonere for at desse tinga kan vi lage sjølv, kjøpe brukt eller arve. Vi kjem til å ha juleverkstad så ofte vi kan. Vi får vere i lag, vi høyrer på julemusikk, vi et noko godt mens vi held på, og vi kan stolt syne fram eit heimelaga produkt når det har gått ein time eller to. Her kjem eit par juleverkstadtips. Då er det berre å sette i gong: • Kjøp fimoleire, så har du eit fantastisk materiale som du kan lage enormt mykje fint av. Til dømes kan du kjevle ut eit tynt lag av fimoleira, før du legg eit blondestoff over. Kjevle oppå blondene eit par gongar, før du fjernar dei. Fimoleira har no fått eit nydeleg blondetrykk, og du kan stikke ut små sirklar med eit glas. Lag eit hol i sirkelen med til dømes ein spikar. Du kan òg bruke peparkakeformar og stikke ut ønska former. • Har du gamle sandkakeformer liggande? Bank dei flate med ein hammar, og pynt eventuelt sirkelen i midten med fine klistremerke, glansbilete eller fint papir. Bruk hammar og spiker til å slå eit hol for oppheng.

• Dra ut på mosejakt! Eg har funne ein hemmeleg stad i skogen med den vakraste, lysegrøne mosa, og vi passar på å sanke litt av denne før snøen kjem. Eg har kjøpt kviststjerner på butikken, og festa mosa med blomstertråd. Du kan lage mosehjerter og moseballar med same teknikk. • Ikkje kast klementinskalet! Eg likar gjenbruk, og dette kan verkeleg kallast gjenbruk. Klipp ut små stjerner av klementinskalet og tre dei på ståltråd. No har du ei velluktande og dekorativ stjerneranke. Fin å pynte kubbelys eller julegåver med. • Finn ein kvist/lite tre med fine greiner (utan blad eller bar) i skogen og lag ein base av betong. Du kjøper betongmasse på byggvarehuset, tilset vatten, rører rundt og heller massen i ønska form. Stikk treet i massen, og støtt det inntil noko til betongen har stivna. No har du eit tre som du kan stille ut all den fine julepynten du lagar i desember på. For gjer du som meg, tek du ikkje inn juletreet for tidleg. Eg ynskjer dykk ei kreativ, stemningsfull og frePAPIRAVISA deleg adventstid og jul! PAPIRAVISA ©

Rein Design

KJØKKEN

SJEF Vi skal etablere ny kjøkkenavdeling i Førde, og derfor treng vi ein sjef. Ein kjøkkensjef. Ein sjef som skal bygge opp og drive den nye avdelinga. Ein sjef som synest kjøkken er spennande. Ein sjef som vil gjere alt for at kunden skal få eit kjøkken som fungerer perfekt til sitt bruk.

Vi meiner dette er ein av dei mest spennande jobbane som er på marknaden no. For den rette personen er dette ei fantastisk moglegheit. Hovudprodukta du skal jobbe med kjem frå vår gode leverandør Fossline. Kunne du tenkt deg ein slik sjefsjobb? Ring Andre Sunde, tlf. 48 00 97 00, og fortell han at du har lyst å bli kjøkkensjef. Søknad med CV kan du sende til andre.sunde@dsgruppen.no innan 15. desember 2015. I søknaden kan du også skrive litt om kvifor du meiner at akkurat du er den rette personen.

PS: Er du svolten og vil vite litt meir om denne sjefsjobben før du ringer, kan du gå inn på dvergsdalogsunde.no/aktuelt og sjå. Der finn du matnyttig informasjon.

45 | papiravisa 0615

Vi har mange tankar og idear om korleis ein skal kjøpe og selje kjøkken i framtida. Men vi er mykje meir interessert i å høyre kva du meiner. Den som blir Dvergsdal & Sunde sin kjøkkensjef får stort spelerom i å bygge opp og utvikle ein framtidsretta butikk.

Gadgets ÅRETS JULEGÅVE Elektronikkbransjen har kåra «Smartklokker og treningsarmband» til årets julegåve. Rett nok ei dyr julegåve i tilfelle, det kostar å ha smarte klokker i alle fall, men ok. Og for å ikkje terge verken android- eller IOS-folket: Her er ei klokke frå kvar leir. Samsung Gear2, pris frå 3.495,www.samsung.com/no/ Apple Watch, frå 3.790,- og oppover (for Sport-modellen). http://www.apple.com/no/watch/buy/

SKRAPEKART Gi deg sjølv, eller andre, verda i gåve: Scratch Map er eit kart der verda er dekka av gullmaling. Og så kan du, som på eit skrapeblodd, skrape fram land etter som du reiser.

Pris: kr 179,http://www.coolstuff.no

46 | papiravisa 0615

SNAKK TIL HANDA Det er kaldt om vinteren i Norge. Og krunglete å snakke i smarttelefon med hanskar på. Då er valet: Kalde fingra, eller risikere å miste telefonen. Eller?

GJER TOMME KALORIAR TIL GØYALE KALORIAR Ungar elskar det, og dei som skal vaske og rydde etter ungar hatar det intens: Sukkerspinn. Men det gjer i alle fall prosessen med å fortære og vaske etter seg kjekkare om ein har si eiga sukkerspinnmaskin.

Hi-Call er den originale bluetooth-vanten: kople den til smarttelefonen din, og snakk via mikrofonen i veslefingeren og høgtalaren i tommelen. Vanten er enkel å kople opp, den vibrere når den ringer og du kan legge på røret ved bruk av knappane på handleddet.

Pris: 329,-

Pris: 297,50

http://www.clasohlson.com/no

http://www.enklereliv.no

”The competitor to be feared is one who never bothers about you at all, but goes on making his own business better all the time” – Henry Ford

47 | papiravisa 0615

”Ford utvidar sitt AWD-sortiment til no å bli 9 modellar i byrjinga av 2016” – Geir Thomas Espe salssjef

www.autoforum.sf.no

AutoForum AS Sanderplassen 2 6800 Førde Telefon: 57 83 09 60

AutoForum AS Leirvåggata 1 6900 Florø Telefon: 57 75 29 30

Byt

Juletilbod

t ti

50% kampanje*

l os

På breiband frå kr

174

pr. mnd.

Rein Design

50% på breiband i 6 mnd + fri etablering*

Enivest

SFJ

Kjøp lokalt breiband, støtt verdiskaping i SFJ! Vi leverer breiband på fiber, dsl og radio. 1

N I VE S T F YLL ER

ÅR

Alle kundar pr. 31.12.15 kan vinne 15 mnd. kostnadsfritt breiband!

NIVEST FYL

Din lokale breibandsleverandør

•E

garanti. Pris pr. mnd. frå kr 174,-. Minste totalpris med 12 mnd. avtaletid kr 3.426,-.

LE R

*Abonnement til nye DSL kundar. Gjeld ikkje ADSL Enkel Pluss. Halv pris på modem-

ÅR

enivest.no/kampanjer

Ring oss på 57 00 91 00

LES MEIR PÅ

N IVEST FYLL

Vinn!

•E

ÅR

jul! d o g i e r deg e j k s n ø Vi

I VEST FYL L

ÅR

• EN