ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ
ΔΕΛΤΙΟ 4 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΡΧΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΦΥΛΟ
Περιεχόμενα • Βιωματικό εργαστήρι: Με τα έμφυλα γυαλιά μας, κοιτάμε την ιστορία αλλιώς • Εκπαιδευτικοί στόχοι εργαστηρίου
“Με τα έμφυλα γυαλιά μας, κοιτάμε την ιστορία αλλιώς”. Εκπαιδευτικό Εργαστήρι
Στο πλαίσιο του σχεδίου Αρχείο Ιστορίας Γυναικών: Κυπριακή Διαδικτυακή Βιβλιοθήκη για το Φύλο (Cyprus Library Online for Gender - CLiO for Gender) σχεδιάστηκε εκπαιδευτικό εργαλείο που εφαρμόστηκε σε 2 ξεχωριστά βιωματικά εργαστήρια με τίτλο “Με τα έμφυλα γυαλιά μας, κοιτάμε την ιστορία αλλιώς”.
• Στήλη “Πίσω στο Χρόνο” - Στη δική μας θέληση στέκει • Συνέδριο διάχυση αποτελεσμάτων σχεδίου
Βασικός εκπαιδευτικός στόχος του εργαστηρίου ήταν η ανάδειξη της έμφυλης ιστορίας της Κύπρου και η αποδόμηση ιστορικών μύθων και στερεοτύπων, μέσα από διαδραστικές και βιωματικές δραστηριότητες. Συγκεκριμένα το εργαστήριο θα επικεντρωθεί στην αναγνώριση των έμφυλων στερεοτύπων στην ιστορία και το πως αυτά δημιουργούν ορατότητα ή α-ορατότητα των φύλων. Το εργαστήριο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εκπαιδευτικής παρέμβασης που έχει στόχο να εντοπίσει σε ποιο βαθμό η βασική εκπαίδευση ενός ατόμου στην ιστορία των γυναικών, με ότι αυτή συνεπάγεται, έχει τη δυνατότητα να αλλάξει την οπτική του συγκεκριμένου ατόμου. Όταν αναφερόμαστε στην ιστορία των γυναικών στο πλαίσιο της παρέμβασης του εκπαιδευτικού εργαλείου εννοούμε από τη μια την πρόσβαση του ατόμου σε πληροφορίες γύρω από τις πολύμορφες ιστορίες των γυναικών, οι οποίες ξεφεύγουν ή συγκρούονται με τις στερεοτυπικές
απεικονίσεις, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της ικανότητάς του να εντοπίζει και να αναγνωρίζει τις έμφυλες διαστάσεις του κυρίαρχου ιστορικού αφηγήματος, όπως είναι το φαινόμενο της μη ορατότητας των γυναικών καθώς και της (ανα)παραγωγής ιστορικών μύθων και στερεοτύπων. Στηριγμένη στην παραδοχή ότι ο τρόπος που βλέπουμε το παρελθόν και την ιστορία μας επηρεάζει άμεσα τον τρόπο που βλέπουμε τον (παρόντα) εαυτό μας, η παρέμβαση εξετάζει την πιθανή αλλαγή που υφίσταται στην οπτική του ατόμου σε σχέση με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τους ρόλους των φύλων και σε σχέση με το βαθμό που αυτή η σύντομη εκπαίδευση έχει τις δυνατότητες να εμφυτεύσει κάποιους, πρώτους έστω, “σπόρους” προς την κατεύθυνση της κριτικής επανεξέτασης και τελικά της αμφισβήτησης των έμφυλων στερεοτύπων που το άτομο έχει εσωτερικεύσει. Στο πλαίσιο αυτό, η ευρύτερη εκπαιδευτική παρέμβαση του εργαλείου περιλαμβάνει
τέσσερα στάδια, από τα οποία το δεύτερο αφορά στην υλοποίηση του συγκεκριμένου εργαστηρίου: Στάδιο 1: Αναγνωριστικό ερωτηματολόγιο (επεξήγηση) Στάδιο 2: Βιωματικό εργαστήριο Στάδιο 3: Ερωτηματολόγιο (επεξήγηση) Στάδιο 4: Ομάδα εστίασης (εμβάθυνση στον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες/ουσες επηρεάστηκαν από την κάθε δραστηριότητα και το εργαστήριο γενικότερα σε σχέση με τα έμφυλα στερεότυπα.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Η εκπαιδευτική παρέμβαση διαμορφώθηκε στο πλαίσιο του έργου «Αρχείο Ιστορίας Γυναικών: Κυπριακή Διαδικτυακή Βιβλιοθήκη για το Φύλο» (www.cliofrogender.com) που υλοποιείται από το Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας, το Κέντρο Ισότητας
Βασικοί εκπαιδευτικοί εργαστηρίου είναι:
στόχοι
του
• Η αναγνώριση της αορατότητας των γυναικών, και της αορατότητας της διάστασης του φύλου ευρύτερα, στο κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα. • Η αναγνώριση ιστορικών μύθων και στερεοτύπων που (ανα) παράγονται στα ιστορικά αφηγήματα που αφορούν την ιστορία της Κύπρου. • Μια πρώτη εξοικείωση με βασικές έννοιες της ιστορίας των γυναικών όπως: έμφυλη διάσταση της ιστορίας, κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα, ορατότητα/ αορατότητα των γυναικών.
και Ιστορίας του Φύλου και το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Το έργο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Restart «Κοινωνική Καινοτομία 2016-2020» του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας.
• Γνωριμία με σημαντικά ορόσημα και σημεία αναφοράς για τη σύγχρονη ιστορία των γυναικών. Στο πλαίσιο αυτό, το εργαστήριο αποσκοπεί στο να αγγίξει και κάποιους επιμέρους στόχους, τους οποίους ωστόσο μπορεί να αγγίξει μόνο επιδερμικά λόγω του σύντομου χαρακτήρα του. Ωστόσο, σκοπός
είναι να εμφυτευθούν οι πρώτοι “σπόροι” ως ερεθίσματα που θα ενθαρρύνουν τις συμμετέχουσες και τους συμμετέχοντες να διερευνήσουν αυτά τα ζητήματα.
• Α μφισβήτηση / αποδόμηση στερεοτύπων που συνδέονται με το διαχρονικό ρόλο των γυναικών στη διαμόρφωση της κυπριακής κοινωνίας
Οι επιμέρους αυτοί στόχοι είναι:
Το εργαστήριο είναι σχεδιασμένο για διαδικτυακή διαδραστική πλατφόρμα. Η μεθοδολογική του προσέγγιση στηρίζεται σε μια βιωματική, εμπειρική και διαδραστική εκπαίδευση που έχει στόχο να κάνει τους συμμετέχοντες και τις συμμετέχουσες να εξάγουν οι ίδιοι/ ες τα συμπεράσματά τους και όπου η ομάδα οδηγείται από μόνη της στη συνειδητοποίηση φαινομένων (εδώ θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε την προσέγγιση του Φρέρε για την εκπαίδευση ως “εκμαίευση” αυτών που ήδη γνωρίζουμε).
• Α ναγνώριση της έμφυλης διάστασης της ιστοριογραφίας • Κ ατανόηση της ιστορίας της Κύπρου υπό το πρίσμα των σχέσεων των φύλων • Α νάπτυξη κριτικής σκέψης ως προς το κυρίαρχο ιστορικό αφήγημα • Α νάπτυξη ιστορικής σκέψης (κατανόηση της σχέσης μεταξύ αίτιου και αιτιατού • Α ναγνώριση της ιστορικότητας των στερεοτύπων/ανισοτήτων μεταξύ των φύλων (δηλαδή του γεγονότος ότι τα έμφυλα στερεότυπα και οι ανισότητες έχουν ιστορικές αιτίες και ρίζες, δεν “φύτρωσαν” από το πουθενά ούτε αποτελούν “φυσικά” φαινόμενα). • Α ναγνώριση του ‘agency’ των γυναικών (ως ενεργά υποκείμενα της ιστορίας και φορείς της ιστορικής αλλαγής)
Με την ολοκλήρωστη του εργαστηρίου οι συμμετέχοντες ήταν σε θέση: • Να αναγνωρίσουν ότι η συγγραφή της ιστορίας δεν είναι γενικά ουδέτερη • Να αναγνωρίσουν πιο ειδικά ότι η ιστορία δεν είναι έμφυλα ουδέτερη •
Να αξιολογήσουν ότι κάθε ιστορικό κείμενο/πηγή είναι επηρεασμένο από το πλαίσιο της εποχής του, τις κυρίαρχες αντιλήψεις, την υποκειμενική άποψη της συγγραφέα/ δημιουργού και το κοινό στο οποίο απευθύνεται. • Να εντοπίσουν έμφυλα στερεότυπα σε διάφορες πηγές, υλικά, στον τύπο.
• Να αντιληφθούν την έννοια “κυρίαρχο αφήγημα”. Ως κυρίαρχο αφήγημα εννοούμε αυτό που το μεγαλύτερο τμήμα μιας κοινωνίας αποδέχεται, συχνά άκριτα, ως δεδομένη ιστορική αλήθεια και εντοπίζεται στα επίσημα σχολικά βιβλία ιστορίας, μέσα επικοινωνίας, διαδίκτυο, εφημερίδες κλπ. • Να κατανοήσουν ότι οι γυναίκες και οι άντρες ιστορικά είχαν και άλλους ρόλους, διαφορετικούς από το κυρίαρχο αφήγημα και σε αυτή την δραστηριότητα είδαμε ένα παράδειγμα της ορατότητας/ αορατότητας ορισμένων χαρακτηριστικών/ ρόλων/ιστοριών των φύλων στην ιστορία.
• Να αντιληφθούν ότι οι εμπειρίες, οι σκέψεις και αντιλήψεις του κάθενος αντανακλούνται σε κάθε δημιούργημα του (γραπτό ή άλλωπως) Σε κάθε άρθρο και σε κάθε βιβλίο υπάρχουν τα ίχνη της/του συγγραφέα/δημιουργού. Ούτε η συγγραφή της ιστορίας ούτε η ερμηνεία των γεγονότων είναι (έμφυλα) ουδέτερη. Η ιστορία που αφηγούμαστε λέει κάτι για εμάς, για τις δικές μας αντιλήψεις. Η κάθε εποχή καθορίζει το πώς διαμορφώνουμε αντιλήψεις για το φύλο.
Το έργο Αρχείο Ιστορίας Γυναικών: Κυπριακή ∆ιαδικτυακή Βιβλιοθήκη για το Φύλο (Cyprus Library Online for Gender - CLiO for Gender) (SOCIALINNO/0617/0013) συγχρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και την Κυπριακή ∆ηµοκρατία µέσω του Ιδρύµατος Έρευνας και Καινοτοµίας.
ΣΤΗΛΗ: ΠΙΣΩ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Δελτίο Ένωσης Εργαζομένων Γυναικών Λεμεσού Αριθμός δελτίου 1 Χρόνος Έκδοσης 1942
Στη δική μας θέληση στέκει…” «Πόση αλήθεια σημασία πρέπει να δοθεί στη το ξυλοκόπημα… και σαν να μην έφταναν γυναίκα και πόση αντίθετα μικρή σημασία όλα αυτά, μια καλή πρωία θα βρεθεί στους δίνει η σημερινή μας κοινωνία ... δρόμους με τη σφραγίδα της άτιμης, της Αν εξετάσουμε πρώτη τη γυναίκα της πρόστυχης, που ξεμυάλισε τον γιο του σπιτιού, αριστοκρατίας, θα δούμε πως η εξέλιξή της τον ξενύχτη, τον κυφήνα, τον χασομέρη. [...] είναι ελαττωματική… Από την άλλη μεριά έχουμε την Εργαζόμενη Γυναίκα. Τη γυναίκα Για την εργαζόμενη του εργοστασίου, αυτή που βγαίνει μέσα από το φτωχόσπιτο του βρίσκεται στα χέρια της εργοδοσίας. Αν εργάτη-πατέρα, ή τη χωριατοπούλλα, του τολμήσει να παραπονεθεί για αύξηση και καταχρεωμένου αγρότη που κατεβαίνει στην ολιγόστεψη των ωρών της δουλειάς της, είναι πιάτσα της ζωής. Για την αυτή που προξενεί ταραχή πρώτη, της πόλης, και χύννει δηλητήριο δύο είναι οι δρόμοι. για το εργοστάσιο. Όσο για την υπηρέτρια, εδώ Ή θα διαβάσει λίγα Πρέπει να επιπληχθεί σταματά ο νους τ’ ανθρώπου χρόνια στο σκολιό, και να διωχθεί γιατί μπροστά στην απάνθρωπη αν της επιτρέπει τόλμησε να πει την μεταχείριση, στη μίζερη ζωή, σκλάβα η οικονομική αλήθεια, γιατί τόλμησε της μεσαιωνικής εποχής. κατάσταση του να διεκδικήσει δίκαια σπιτιού της, ύστερα αιτήματα, για να θα γίνει καμμιά χορτάσει το ψωμί» νηπιαγωγός ή δασκάλα ή κάπου σε κανένα γραφείο θα καταγίνεται, ή με τη στοιχειώδη μόρφωση του Δημοτικού, θ’ ακολουθήσει μια χειρονακτική δουλειά. Για τη δεύτερη, Απόσπασμα από το κείμενο “Στη δική μας θέληση στέκει…” που τη χωριατοπούλα είναι το μοναδικό έργο της εκδόθηκε στο Δελτίο Ένωσης Εργαζομένων Γυναικών Λεμεσού, υπηρεσίας που αρχίζει πολλές φορές κι από αριθμός δελτίου 1, χρόνος έκδοσης 1942. Οι ενώσεις ήταν την πιο τρυφερή ηλικία των 6-χρονών… οι πρώτες γυναικείες οργανώσεις των χαμηλών στρωμάτων. Η πρώτη ένωση ιδρύθηκε το 1939 στην Αμμόχωστο μέσα από Όσο για την υπηρέτρια, εδώ σταματά ο νους την εμπειρία της μεγάλης απεργίας των υφαντριών του 1938. τ’ ανθρώπου μπροστά στην απάνθρωπη Μέχρι τότε, τα μέλη των γυναικείων οργανώσεις προέρχονταν μεταχείριση, στη μίζερη ζωή, σκλάβα της από μορφωμένα μεσαία και υψηλά στρώματα. μεσαιωνικής εποχής. Καταντά αγνώριστη απ΄ τη σκληρή δουλειά και την κακοζωή,
∆ιαδικτυακό
Συνέδ ρ ιο
παρουσίασης του προγράµµατος
Αρχείο Ιστορίας Γυναικών: Κυπριακή ∆ιαδικτυακή Βιβλιοθήκη για το Φύλο
www.clioforgender.com SOCIALINNO/0617/0013
24 Μαρτίου 2021