ILQS02-2021

MAART2020 2021 SEPTEMBER

industrie linqs

VERBINDT INDUSTRIËLE KETENS industrielinqs | 02 | 2021

0 10:30

www.industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Tijd om die

elektrolyzers te bouwen ’Brutaliteit jongeren nodig voor

Prorail wil terug naar hoger energietransitie’ veiligheidsniveau

Omslag los Ilinqs 1-2021.indd 1

Watervisie 2021: BASF Energietranstie kost optimaliseert watergebruik 52 miljard euro

Klimaatpolitiek: Waar zijn de Gunvor begint alsnog aan bèta’s? uitgestelde stop

17-02-21 14:31

w

In

D in va ne

BijBij OMV GAS gaan flexibiliteit enen exceptionele service samen met dede internationale OMV GAS gaan flexibiliteit exceptionele service samen met internationale kennis enen financiële kracht van dede OMV Group.

Wij leveren aardgasoplossingen opop maat kennis financiële kracht van OMV Group.

Wij leveren aardgasoplossingen maat aan grote Europese klanten enen distributeurs.

Onze flexibele prijsenen leveringsconcepten aan grote Europese klanten distributeurs.

Onze flexibele prijsleveringsconcepten evenals gedetailleerde kennis van dede markt zorgen ervoor datdat onze producten perfect evenals gedetailleerde kennis van markt zorgen ervoor onze producten perfect aansluiten opop uwuw specifieke behoeften.

Neem contact met ons opop alsals u wilt weten hoe aansluiten specifieke behoeften.

Neem contact met ons u wilt weten hoe onze aardgasoplossingen uwuw bedrijf kunnen ondersteunen: www.omv-gas.nl onze aardgasoplossingen bedrijf kunnen ondersteunen: www.omv-gas.nl

ILINQS omslagbestand.indd 2 22 1 1 Omslag los Ilinqs 1-2021.indd 210x297_omv_gas_nl_0219_rz.indd ILINQS omslagbestand.indd 210x297_omv_gas_nl_0219_rz.indd

17-02-21 14:25 27.02.19 13:11 27.02.19 13:11

18_adv_A 18_ad

COMMENTAAR

3

Bèta-diversiteit Ik ben zeer voor diversiteit. Het doet me dan ook een deugd dat we bij onze evenementen en in onze bladen bijvoorbeeld steeds meer deskundige vrouwen aan het woord krijgen. Bij ons Watervisiecongres hadden we in het hoofdprogramma evenveel vrouwen als mannen aan tafel, mijzelf als witte man meegerekend. Hopelijk krijgen we daarnaast ook steeds meer kleur in de industrie en we hebben ons voorgenomen om nog meer op zoek te gaan naar jonge wijze mensen, om te interviewen.

Inclusiviteit en diversiteit heeft echter niet alleen met gender, kleur, leeftijd en afkomst te maken. Maar ook met variatie in kennis en inzichten. Standpunten worden immers ook bepaald door de positie die mensen innemen. Sta je buiten een gebouw, dan zie je wat anders dan wanneer je binnen loopt. Dat is zeer van invloed.

De industrie bestaat vooral uit – meestal witte, mannelijke – technici, die elkaar wel vinden in hoe de wereld is opgebouwd. Daar mag best wel wat meer verscheidenheid in komen. En misschien is dat ook al een tijdje gaande. Gezien ook de toenemende variatie in onze kolommen en bij onze evenementen.

Echter de wereld van alpha’s mag daarentegen wel een extra snufje logica van de bèta’s gebruiken. Neem bijvoorbeeld de politiek. Op de kieslijsten van de parlementsverkiezingen staan misschien twaalf mensen met een technische achtergrond die straks op het pluche terecht kunnen komen. Maximaal, want meer dan de helft staat op een net-wel-net-niet-positie op een lijst. Dus maximaal acht procent van de volksvertegenwoordigers straks is bèta. Zes procent is waarschijnlijker.

Het lijkt me sterk dat dat een goede afspiegeling is van de samenleving. Sowieso heeft meer dan een zesde van de werkende Nederlanders een technisch beroep, ongeveer 17 procent. Dus daar zit al een factor twee tot drie. Maar wat nog belangrijker is; klimaat en energietransitie staan hoog op de agenda. Een beetje meer bèta-inzicht kan dan geen kwaad. Dus mijn pleidooi: meer vrouwen in de industrie en meer bèta’s in de politiek. Lijkt me een prima deal!

Wim Raaijen hoofdredacteur

Traffic Breg Schoen 020 3122 088 abonnementen@industrielinqs.nl

Colofon

Nummer 2 - 2021

SEPTEMBER 2020

www.industrielinqs.nl

industrie linqs

Uitgave van Industrielinqs pers en platform Gedempt Hamerkanaal 155 1021 KP Amsterdam 020 3122 088 Naamloos-2 1

Commercieel team Janet Robben 020 3122 085 janet@industrielinqs.nl Pascal van der Molen 06 26 929 688 pascal@industrielinqs.nl

31-07-20 14:43

Lay-out Bureau OMA BV, Wehl

Hoofdredactie Wim Raaijen 020 3122 081 wim.raaijen@industrielinqs.nl David van Baarle 020 3122 082 david@industrielinqs.nl

Cover

Ronald Zijlstra Fotografie (hoofdfoto), Eric de Vries (foto Watervisie 2021) Advertentieverkoop Jetvertising www.jetvertising.nl Rob Koppenol

Eindredactie Miriam Rook 020 3122 086 Liesbeth Schipper 020 3122 083 redactie@industrielinqs.nl Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

rob@jetvertising.nl | 070 3990 000

Arthur Middendorp

arthur@jetvertising.nl | 070 3990 000

Redactie Dagmar Aarts 020 3122 084 redactie@industrielinqs.nl

Breg

Wim

Drukwerk PreVision Graphic Solutions

Dagmar

David

Liesbeth

Abonnementsprijzen: Abonnement NL/BE Introductie NL/BE Overig buitenland Proefabonnement 3 mnd Studenten Losse verkoopprijs

€ 133,00 € 99,75 € 155,00 € 30,50 € 43,00 € 19,00

Opzeggen Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers.

Opzeggen en wijzigen kan per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw

Miriam

Pascal

opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement.

Overige vragen kunt u stellen per e-mail naar abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 312 20 88.

Prijswijzigingen voorbehouden.

ISSN: 2667-1123 © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever.

Papier binnenwerk: PAPER & BOARD MADE OF

AGRI-WASTE WWW.PAPERWISE.EU

Papier omslag:

Suzanne

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

B_Commentaar-Colofon.indd 3

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:04

Wij begrijpen de uitdaging van het vinden van de juiste balans tussen e�ciency en regelgeving.

BALANCEREN + ANALYSEREN U bereikt de juiste waterkwaliteit en reduceert tegelijkertijd uw kosten.

Proline Promag W 0 x DN full bore - ‘s werelds eerste elektromagnetische flowmeter zonder restricties • Betrouwbaar meten - onafhankelijk van het flowprofiel • De eerste en enige elektromagnetische flowmeter waar je kan meten zonder in- of uitstroomengte (0 x DN), er is geen leidingbeperking (full bore) en dus geen drukverlies • Installatie direct na een bocht, perfect daar waar de ruimte beperkt is en op skids.

Meer informatie: www.nl.endress.com/5W4C

Advertenties.indd 4

17-02-21 13:45

INHOUD

5

10 INTERVIEW Tijd om die elektrolyzers te bouwen

Het lijkt of het Afkenel Schipstra niet uitmaakt voor welk bedrijf ze de boodschap verkondigt. Ze blijft een ambassadeur voor waterstof als belangrijke pion in het schaakspel van de energietransitie. ‘En nee, het is geen ei van Columbus, maar hernieuwbare waterstof is wel een onmisbare schakel in de energietransitie.’ Sinds kort verkondigt ze de boodschap voor Engie. Haar titel maakt haar rol direct duidelijk: senior vice president Business Development Hydrogen Netherlands.

16 THEMA ’Brutaliteit jongeren nodig voor energietransitie’

Jan van Dinther van Siemens is onlangs uitgeroepen tot Jong Haventalent 2021. Een jaar lang is hij de ambassadeur en het rolmodel voor jong talent in de haven van Rotterdam. Hij wil concrete energie-transitieprojecten in de haven zichtbaar maken en jongeren helpen de juiste studie te kiezen om daaraan bij te kunnen dragen in de toekomst. Volgens hem kunnen jongeren met hun digitale vaardigheden en brutaliteit een grote bijdrage leveren aan de energietransitie.

20 WATERVISIE 2021 BASF optimaliseert watergebruik

BASF Antwerpen is al jaren bezig met duurzaamheid op het gebied van water. Ze wisselde ooit al van het gebruik van drinkwater naar oppervlaktewater, maar de toekomst vraagt om meer verandering.

Vlaanderen ligt bijvoorbeeld in een waterstressgebied. Tijdens het congres Watervisie 2020 vertelde operations manager utilities Jürgen Moors op welke manieren er nog meer duurzaam met water wordt omgegaan.

Nieuwe katalysator in kleine 24 ENLIGHTENMENTZ hoeveelheden efficiënt Onderzoekers van de TU Delft hebben op een andere manier naar katalysatoren gekeken en wisten zo een katalysator te ontwikkelen die in kleine hoeveelheden effectief is en gebruikt kan worden in de chemie en farmaceutische industrie. De resultaten zijn gepubliceerd in Nature Communications.

26 VERKIEZINGEN Klimaatpolitiek: Waar zijn de bèta’s?

Het klimaat en de energietransitie staan hoog op de politieke kalender.

Dan mag je verwachten dat de kieslijsten voor de aanstaande parlementsverkiezingen daar enigszins op zijn ingericht. Maar zoals altijd rijst de vraag: Waar zijn de bèta’s?

En verder

6 Actueel 15 Wafilin en Avebe zijn Water Innovator of the Year 2021 31 Techniekheld: Niks leuker dan testen met een vacuümgrijper 32 Projecten

38 Covestro wil binnenvaartschepen op waterstof

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

C_Inhoud.indd 5

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:05

ACTUEEL

Het Fieldlab Smart Maintenance, de innovatieve proeffabriek van Techport, is onderdeel geworden van het onderwijsprogramma van de Tata Steel Academy. In het lab staat de meest geavanceerde apparatuur voor het testen van duurzaam en slim onderhoud. De proeffabriek staat naast de Academy van Tata Steel. Leerlingen leren hier werken met de meest innovatieve apparatuur en de nieuwste technologieën. Met het nieuwe lesmateriaal leren de leerlingen over de werking van elektrotechniek (frequentiegeregelde processen), besparing van energie en ze leren een hele andere vorm van opstarten.

Industrieel dienstverlener Bilfinger en recyclingtechnologiebedrijf Umincorp gaan samenwerken op het gebied van engineering, procurement en constructie voor een plastic recyclingfabriek. Het eerste project is waarschijnlijk een tweede faciliteit in Nederland die momenteel wordt ontwikkeld.

Umincorp gebruikt haar Magnetic Density Separation (MDS) technologie om plastic te recyclen. In één processtap kan het bedrijf verschillende plastic typen scheiden. Met haar technologie kan ze veertig procent meer kunststoffen terugwinnen en de output is zo zuiver dat het weer voor verpakkingen kan worden gebruikt. Bilfinger ondersteunt bij de engineering, procurement en constructie voor de MDS-faciliteiten. Ook helpt ze bij automatisering van de fabriek en het implementeren van technologieën.

Het Finse UPM heeft groeiplannen voor biobrandstof en start met de eerste engineeringsfase voor een geavanceerde bioraffinaderij. Deze krijgt een capaciteit van 500.000 ton hoogwaardige hernieuwbare brandstoffen. UPM ziet Rotterdam als mogelijke plek voor de nieuwe raffinaderij.

UPM is een Fins bedrijf dat van reststromen hernieuwbare materialen maakt. De producten uit de geplande bioraffinaderij kunnen bijvoorbeeld worden gebruikt als duurzame vliegtuigbrandstof. Het bedrijf doet nu een engineeringstudie om de businesscase op te stellen, technologie te selecteren en kijken welke investeringen nodig zijn. Ook kijkt UPM of ze groene waterstof kan gebruiken in de raffinaderij. Daarnaast onderzoekt ze waar de fabriek kan komen te staan. Het bedrijf heeft Rotterdam en Kotka (Finland) op het oog. De engineeringfase duurt ongeveer een jaar. www.industrielinqs.nl

D_Actueel.indd 6

Energiebedrijf Uniper en Havenbedrijf Rotterdam onderzoeken de mogelijkheden voor grootschalige productie van groene waterstof op de Maasvlakte. De ambitie is om in 2025 een waterstoffabriek met een capaciteit van 100 megawatt op het terrein van Uniper te realiseren en die capaciteit uiteindelijk uit te breiden tot 500 megawatt. De haalbaarheidsstudie is deze zomer afgerond.

Uniper ziet haar locatie op de Maasvlakte als de perfecte plek om op grote schaal groene waterstof te produceren. ‘Hier komt alles samen: grote hoeveelheden hernieuwbare energie, de nodige infrastructuur en industriële klanten’, zegt Andreas Schieren-

beck, CEO van Uniper in een persbericht.

Na de recente succesvolle pre-kwalificatie voor het EU IPCEI-programma (Important Projects of Common European Interest) worden in de komende maanden het conceptuele ontwerp en de technische dimensies van de waterstoffabriek uitgewerkt. Ook wordt gekeken naar de afzetmogelijkheden voor de duurzame waterstof, zowel in het Rotterdamse havengebied als ook in Duitsland. Op termijn wordt levering aan grote industriële complexen in Noordrijn-Westfalen mogelijk via pijpleidingen. Tot slot kijkt het projectteam ook naar de mogelijkheden voor import, opslag en export op de Maasvlakte en worden de volgende stappen van het project gedefinieerd.

Producenten lijmen en harsen op de vingers getikt Zeventig procent van de zeventig geïnspecteerde producenten van lijmen, harsen en kitten en groothandels van chemische producten overtreden de regels. Dat meldt de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

De inspecties in deze bedrijfstak waren gericht op blootstelling aan gevaarlijke stoffen. En dan in het bijzonder op blootstelling aan carcinogene, mutagene, reproductietoxische stoffen en sensibiliserende stoffen.

Dat een groot deel van de geïnspecteerde bedrijven niet voldoet aan de huidige weten regelgeving, kan betekenen dat medewerkers onvoldoende beschermd zijn tegen de blootstelling aan gevaarlijke stoffen.

Deze bedrijven hebben of een waarschuwing gekregen of er is een eis gesteld om binnen een periode maatregelen te nemen.

Dit jaar zal de Inspectie SZW her- en vervolginspecties uitvoeren. Dan wordt beoordeeld of de in 2020 geconstateerde overtredingen zijn opgeheven. Als dat niet het geval is, legt de Inspectie boetes op.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

Haalbaarheidsstudie voor groene waterstoffabriek Maasvlakte

FOTO: UNIPER

Kort nieuws

FOTO: PEXELS

6

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:06

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

7

ExxonMobil investeert miljarden in CO2-afvang en -opslag ExxonMobil heeft een nieuw bedrijfsonderdeel opgericht om zijn koolstofarme technologieën te commercialiseren. Het nieuwe ExxonMobil Low Carbon Solutions richt zich in eerste instantie op CO2-afvang en -opslag (CCS). Het bedrijf werkt aan twintig CCS-projecten over de hele wereld waaronder in Nederland en België.

ExxonMobil is van plan om tot 2025 3 miljard dollar (2,5 miljard euro) te investeren in oplossingen voor lagere emissies. Ze heeft nu plannen voor twintig projecten wereldwijd.

In Nederland wil ExxonMobil zijn aandeel in het Porthos project vergroten. Dit Rotterdamse project heeft als doel om CO2 van industrie te verzamelen en via pijpleidingen

te transporteren naar lege gasvelden in de Noordzee. Daarnaast neemt het bedrijf ook deel aan het H-Vision project, dat kijkt naar grootschalige productie van CO2-arme waterstof in Rotterdam.

In België neemt ExxonMobil, samen met andere partijen, deel aan het CCS-project in de Antwerpse haven. Dit project heeft onlangs steun aangevraagd bij de Europese Unie.

Lanxess beperkt emissie lachgas in Antwerpen Lanxess heeft in Lillo (Antwerpen) een installatie voor de reductie van de lachgasuitstoot ingehuldigd. Deze breekt ongeveer vijfhonderd ton lachgas per jaar af. Het project heeft ongeveer tien miljoen euro gekost. In 2023 komt er een tweede installatie bij, die twee keer zoveel lachgas kan afbreken.

Speciaal ontwikkelde keramische warmtewisselaars vangen de warmte op die in het proces wordt gebruikt en die ontstaat door de afbraak van lachgas en stikstofoxiden. Ze slaan deze warmte op, om daarmee het inkomende rookgas voor te verwarmen. Daardoor is veel minder energie van buitenaf nodig om het proces aan de gang te houden.

FOTO: LANXESS

Lachgas, of eigenlijk N2O, ontstaat bij Lanxess als bijproduct tijdens de productie van caprolactam.

Het is ongevaarlijk voor de mens, maar brengt ongeveer driehonderd maal meer schade toe aan het klimaat dan CO2. De nieuwe installatie kraakt lachgas bij temperaturen rond de duizend graden Celsius tot stikstof en zuurstof. Zo wordt het gas volledig geneutraliseerd.

In een tweede processtap breekt de installatie stikstofoxiden (NOx) af, met ammoniak als reductiemiddel. Bij temperaturen van 250 tot 450 graden Celsius worden de stikstofoxiden afgebroken tot stikstof en water.

Thermisch efficiënt Dankzij de combinatie van deze processen is de nieuwe installatie thermisch zeer efficiënt.

Subsidie voor industriewaterleiding naar Delfzijl Het Nationaal Programma Groningen kent een subsidie toe aan North Water voor een industriewatertransportleiding naar Delfzijl. Deze leiding verbetert het economische vestigingsklimaat in Delfzijl en vergroot de beschikbaarheid van drinkwater voor Groningers. Ook in perioden van langdurige droogte.

De regio Delfzijl is momenteel volop in ontwikkeling. De groei van industriële

activiteit en de komst van de bio-based chemie en waterstof-economie zorgen voor een toenemende watervraag. Om dit ‘industriewater op maat’ te kunnen leveren, onderzoekt North Water de mogelijkheid voor een duurzame industriewatervoorziening en -infrastructuur.

Nortwater wil een nieuwe transportleiding tussen Delfzijl en Appingedam aanleggen en deze aansluiten op de industriewaterleiding Garmerwolde-Eemshaven. Daarmee kan het bedrijf

industriewater op basis van oppervlaktewater leveren aan de regio Delfzijl en op termijn mogelijk ook RWZI effluent na aanvullende zuivering. North Water bouwt ook aan lokale distributie, een verdeelstation en een verdere opwerkingsstap voor een deel van het water.

Met deze nieuwe waterinfrastructuur krijgen bedrijven die zich vestigen in Delfzijl toegang tot industriewater en voorkomt North Water onnodig drinkwatergebruik door de industrie.

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 7

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:06

ROTATING EQUIPMENT SPECIALISTEN

Human Industries is gespecialiseerd in preventief onderhoud en revisie van rotating equipment, waaronder: compressoren, stoomturbines, pompen en overige rotating equipment.

• • • • •

Field service engineers Werkplaats Balanceren Machineren Reverse engineering

Wachthoevestraat 1 • 3209 BK Hekelingen • 010-3510012 • info@humanindustries.nl

www.humanindustries.nl

Advertenties.indd 8

17-02-21 13:46

ACTUEEL

Spr Dan cijfe

9

Isobionics opent nieuwe destillatieplant

In 2019 is Isobionics overgenomen door BASF en werd het onderdeel van BASF’s Aroma Ingredients business.

Om natuurlijke geur-en smaakstoffen te produceren gebruikt Isobionics een technologie die is gebaseerd op fermentatie. Een traditionele techniek die bekend is van processen als het brouwen van bier en het bakken van brood. Bij deze methode wordt een stof omgezet in een doelproduct met behulp van micro-organismen zoals bacteriën of schimmels. Dit proces is gebaseerd op hernieuwbare grondstoffen.

FOTO: ISOBIONICS

Isobionics heeft in februari zijn nieuwe destillatie-plant geopend op de Brightlands Chemelot Campus in Geleen.

Isobionics is een innovator op het gebied van fermentatie.

Het bedrijf ontwikkelt en produceert een breed scala aan ingrediënten voor de Flavour & Fragrance markt met een focus op citrusolie componenten.

Destillatie is de laatste productiestap, die natuurlijke ingrediënten oplevert. ‘Met onze nieuwe destillatie-plant kunnen we onze activiteiten nog sneller uitbreiden en tegemoetkomen aan de behoeften van onze klanten. We hebben veel nieuwe ingrediënten in ontwikkeling, sommige daarvan worden dit jaar al gelanceerd,’ zegt Toine Janssen, CEO van Isobionics.

Inspectie SZW controleert scherp op kankerverwekkende stoffen BRZO-bedrijven De Inspectie SZW gaat de komende drie jaar scherp controleren bij BRZO-bedrijven op de blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Uit eerdere inspecties blijkt dat bedrijven de gevaren van deze stoffen nog steeds onvoldoende in beeld hebben. Ook is het vaak niet duidelijk in welke mate werknemers worden blootgesteld.

Bij de inspecties gaat het om CMRS-stoffen zoals chroom-6, formaldehyde of benzeen.

CMRS-stoffen kunnen kanker veroorzaken,

genen beschadigen of schadelijk zijn voor de voortplanting. De afgelopen jaren heeft Inspectie SZW 28 procent van alle ruim 400 BRZO-bedrijven geïnspecteerd op het risico van blootstelling aan gevaarlijke stoffen voor werknemers. Alle BRZO-bedrijven die nog niet zijn geïnspecteerd op dit onderwerp, worden de komende drie jaar bezocht.

Uit diverse onderzoeken blijkt volgens de Inspectie dat bedrijven de risico’s van het werken met gevaarlijke stoffen onvoldoende op orde hebben. De Inspectie in een

persbericht: ‘Wat opvalt is dat bedrijven er vooral voor kiezen om hun medewerkers persoonlijke beschermingsmiddelen te geven als ze met gevaarlijke stoffen werken, terwijl het verplicht is om te denken aan bronmaatregelen of technische maatregelen om blootstelling te vermijden. Door vervanging van de kankerverwekkende stof of aanpassing van het productieproces.’

Ook ziet de Inspectie dat maatregelen soms wel op het hoofdproces zijn toegepast, maar niet op alle nevenprocessen, zoals onderhoud aan installaties.

Waterstoffabrieken nieuwe warmtebron Zuid-Holland De warmte die bij de productie van waterstof ontstaat, kan worden ingezet in huishoudens, kassen en kantoren. Dat zegt Havenbedrijf Rotterdam, die het beschikbare warmteaanbod uit de haven in 2030 schat op 23 petajoule. Daarmee kunnen in 2030 omgerekend circa 500.000 huishoudens van warmte worden voorzien.

Het produceren van waterstof gaat gepaard met efficiëntieverliezen. Een vuistregel is dat circa 25 procent van de energie verloren gaat bij de productie van waterstof. Die 25 procent komt vrij

in de vorm van warmte. Indien men deze warmte echter opvangt en als voeding voor een warmtenetwerk gebruikt, is dit efficiëntieverlies plotseling een bron van energie voor andere toepassingen.

Gasunie zette in samenwerking met Havenbedrijf Rotterdam het project WarmtelinQ op voor de aanleg van een hoofdtransportleiding voor warmte van de haven naar Den Haag. Uiteindelijk is het ook de bedoeling dat de kassen in het Westland hierop worden aangesloten.

WarmtelinQ is de eerste fase van een regionaal warmtenet door de provincie en voorziet in de levering aan omgerekend 130.000 huishoudens.

Het totaal beschikbare warmteaanbod uit de haven komt volgens de laatste inzichten op 23 PJ in 2030. Daarvan komt 11,9 petajoule warmte uit de waterstoffabrieken en 12,1 petajoule uit de chemiesector.

In 2050 is het warmteaanbod opgelopen tot 45 PJ. Omgerekend naar alleen huishoudens biedt de haven daarmee in 2030 warmte voor circa 500.000 huishoudens.

In 2050 is het aanbod voldoende voor zo’n 1 miljoen huishoudens. Met collectieve warmte als vervanger van cv’s op aardgas kan een volgroeid warmtenet in Zuid-Holland op jaarbasis 2 tot 3 miljoen ton CO2 reduceren.

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

D_Actueel.indd 9

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:06

INTERVIEW AFKENEL SCHIPSTRA ENGIE

FOTO’S: RONALD ZIJLSTRA FOTOGRAFIE

10

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

H_Interview.indd 10

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:07

11

elektrolyzers bouwen

Tijd om die te

Het lijkt of het Afkenel Schipstra niet uitmaakt voor welk bedrijf ze de boodschap verkondigt. Ze blijft een ambassadeur voor waterstof als belangrijke pion in het schaakspel van de energietransitie. ‘En nee, het is geen ei van Columbus, maar hernieuwbare waterstof is wel een onmisbare schakel in de energietransitie.’ Sinds kort verkondigt ze de boodschap voor Engie. Haar titel maakt haar rol direct duidelijk: senior vice president Business Development Hydrogen Netherlands.

David van Baarle

Schipstra maakte bewust de overstap naar Engie, een volgens haar sterk internationaal bedrijf met grote ambities in de energietransitie. De nieuwe CEO Catherine MacGregor, die begin dit jaar is aangesteld, heeft de opdracht meegekregen het domein van duurzame energie te vergroten. Een opdracht die Schipstra als muziek in de oren klinkt en die past bij een bedrijf dat zo geworteld is in de energiewereld. ‘Engie is wereldwijd actief in zowel de opwekking als transport en opslag van energie’, zegt Schipstra. ‘Een deel van het bedrijf is in handen van de Franse staat, terwijl Engie ook particuliere aandeelhouders heeft. Door deze mix van publieke en private financiering krijgt de directie meer ruimte om strategische investeringen te doen.’

Drie waterstoflocaties De internationale status wordt wel duidelijk uit het strategisch plan voor waterstof dat Engie in 2017 uitrolde. De

Afkenel Schipstra, Engie: ‘Als we mensen nu al niet meekrijgen, kunnen we nog een zware

eerste plannen voor groene waterstofprojecten concentreerden zich op drie landen: Chili, Australië en Nederland.

Vooral dat laatste feit was natuurlijk een trigger om aan te sluiten. ‘De keuzes zijn goed te verklaren’, zegt Schipstra. ‘Chili zit nu eenmaal op een gunstige breedtegraad voor zonne-energie. Tegelijkertijd gebruikt de mijnbouw in het land veel fossiele brandstoffen voor dieselgeneratoren en zware trucks. De grondstoffen die men delft zijn weer waardevol voor de productie van batterijen. En die zijn hard nodig in de energietransitie. Als je hier groene waterstof kunt produceren, kunnen dieselgeneratoren plaatsmaken voor waterstofvarianten en kunnen trucks op waterstof of wellicht ammoniak rijden.’

Australië ligt ongeveer op dezelfde breedtegraad als Chili en samen met ammoniakproducent Yara start Engie met een tien megawatt waterstoffabriek.

Daarna zou de fabriek in stappen opscha-

‘Als je hier groene waterstof kunt produceren, kunnen dieselgeneratoren plaatsmaken voor waterstofvarianten.’

dobber verwachten in de toekomst.’

AFKENEL SCHIPSTRA SENIOR VICE PRESIDENT BUSINESS DEVELOPMENT HYDROGEN NETHERLANDS ENGIE

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 11

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:07

12

INTERVIEW AFKENEL SCHIPSTRA ENGIE

Schipstra: ‘Ik denk dat Nederland meer over de grenzen naar samenwerking moet zoeken.’

len naar vijfhonderd megawatt productiecapaciteit. ‘De fabriek is goed voor ongeveer vijf procent van de mondiale ammoniakproductie, dus vergroening kan een behoorlijke impact hebben op de wereldwijde CO2-emissies.’

Dat Nederland, en dan specifieker Groningen, als derde locatie is aangewezen, verbaast Schipstra niet. ‘De geografische positie van de Groningse Eemshaven is zeer gunstig. De verbindingen van de Cobra-kabel naar Denemarken en de NorNed-kabel naar Noorwegen komen vlak bij de Engie-centrale aan land.

Daar komt het recente nieuws bij dat de stroom van het nieuwe windpark dat naast het huidige Gemini-windpark komt te liggen, ook in de Eemshaven zal aanlanden. Aan de productiekant zit het dus goed en met chemiepark Delfzijl vijftien kilometer verderop, zal ook de afname van groen waterstof geen probleem zijn. Overigens moet Gasunie dan nog wel een leiding aanleggen, maar zowel Gasunie als Groningen Seaports zijn zeer welwillend in het ondersteunen van dit soort duurzame investeringen.

Ook een groot pluspunt is de aanwezigheid van opslagcapaciteit in de www.industrielinqs.nl

H_Interview.indd 12

AFKENEL SCHIPSTRA SENIOR VICE PRESIDENT BUSINESS DEVELOPMENT HYDROGEN NETHERLANDS ENGIE

zoutcavernes in Zuidwending. Overigens bieden de gasleidingen zelf ook nog een behoorlijke buffer. De zogenaamde linepack flexibiliteit vangt al een groot deel van de onbalans tussen productie en gebruik op.’

Investeringen Het beste nieuws is misschien wel dat Engie daadwerkelijk van plan is de elektrolyzer te bouwen. Of het door gaat, is met name afhankelijk van de financiële ondersteuning. Hoewel in Zuidwending wel al een elektrolyzer met een capaciteit van één megawatt staat, zet de honderd megawatt installatie meer zoden aan de dijk. ‘We hebben lang gepraat over waterstof als transitiebrandstof, nu is het tijd om echt te gaan bouwen. De specialisten zijn op dit moment de functionele specificaties aan het uitwerken zodat we in de zomer de tender kunnen uitschrij-

ven. Dat betekent dat je in 2022 kunt gaan bouwen zodat in 2024 de eerste waterstof kan worden geleverd. Honderd megawatt is al een behoorlijke schaalvergroting. Zo’n installatie produceert dagelijks 1700 kilogram waterstof.’ Even om een beeld te krijgen: op één kilogram waterstof kan een gemiddelde auto honderd kilometer rijden.

Schipstra: ‘Maar laat ik wel duidelijk zijn: die honderd megawatt is nog maar het begin van wat nodig is om klimaatneutrale energie en een circulaire industrie mogelijk te maken. Die eerste kilo’s waterstof kunnen we gebruiken om een deel van de grijze industriële waterstof te vervangen voor een groene variant.

Om echt stappen te maken, moeten we als maatschappij wel een aantal knopen doorhakken. De zogenaamde levelized cost of hydrogen (LCOH, red.) waarmee energiebedrijven rekenen, is mede

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

‘We hebben lang gepraat over waterstof als transitiebrandstof, nu is het tijd om echt te gaan bouwen.’

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:07

13

afhankelijk van het aantal draaiuren van de assets. Als je een elektrolyzer alleen mag opereren op het aantal draaiuren van een offshore windpark, wordt de businesscase een stuk magerder. Het liefste zouden we ze op baseload willen laten draaien. Dat is met intermitterende bronnen lastig. Een oplossing daarvoor is om garanties van oorsprong te kopen om de elektrolyzers van groene stroom te voorzien, maar dat ligt politiek gevoelig. Natuurlijk moet het aandeel offshore wind en zonnestroom omhoog, maar we moeten tegelijkertijd een gezond waterstofsysteem opbouwen.

Politieke keuzes zijn belangrijk hierin. Dat kan via subsidies, maar ook door wet- en regelgeving meer te laten aansluiten op de fase in de energietransitie waarin we nu zitten.’

Vergeet ook niet dat de Nederlandse industrie momenteel al tien miljard kuub grijze waterstof gebruikt. Om alleen al dat gebruik te vergroenen, zijn installaties in de orde van gigawatts nodig.

Schipstra: ‘En dan gebruiken bedrijven ook nog fossiele brandstoffen voor hogetemperatuurwarmte. Om de emissie van deze industriële gebruikers terug te dringen zijn grote sprongen nodig.

De grijze waterstof kost echter één euro per kuub terwijl groene waterstof nu nog in de range van vijf tot zes euro per kuub zit. Een deel van het prijsverschil kan je overbruggen door innovatie en schaalgrootte. Voordat die effecten echter merkbaar worden, zou je wel al investeringen moeten doen in productie, transport en opslag.’

Samenwerking Er zijn meer bedrijven in de Eemshaven met plannen voor elektrolyzers. RWE, Shell, Equinor, Vattenfall, Gasunie en Nobian ontvouwden ook ambities op dit vlak. Schipstra schuwt op dit vlak niet de samenwerking. ‘Sterker nog: ik denk dat ook Nederland meer over de grenzen naar samenwerking moet zoeken. De opgave is te groot om in silo’s te blijven denken. RWE is dan wel een concurrent, maar loopt tegelijkertijd tegen dezelfde beperkingen op als wij. Als we gezamenlijk de politiek kunnen betrekken bij onze ambities, helpt ons dat beiden. Pas bij een kritische massa ontstaat marktwerking. Dus kunnen we beter samenwerken

Schipstra kijkt naar nieuwe kansen voor de Eemshaven energiehub.

om die kritische massa te bereiken.’

Schipstra kijkt dan ook al naar nieuwe kansen voor de Eemshaven energiehub.

‘Het mooie van waterstof is dat we het gemakkelijk door het bestaande gasnet kunnen transporteren. Niet geheel toevallig is met name de noord-zuid verbinding van Gasunie zeer ruim bemeten. De chemische industrie in Zuid-Limburg zit te ver van de kust om direct gebruik te kunnen maken van elektriciteit van offshore windparken. Je kunt dure kabels trekken of de bestaande gastransportsystemen gebruiken. Dan moeten die verbindingen nog wel worden aangepast, maar dat is stukken goedkoper en eenvoudiger dan kabels aanleggen.’

Demystificatie En als Zuid-Limburg haalbaar is, waarom dan ook niet het Duitse Ruhrgebied?

‘De kansen zijn groot’, zegt Schipstra, ‘maar de Nederlandse overheid moet zich wel realiseren dat we niet alleen staan in de ambities. De Duitse en Franse overheid hebben net zulke ambitieuze plannen met waterstof en ondersteunen de energiebedrijven en industrie met harmonisering van regelgeving en subsidies. De Nederlandse minister van Economische Zaken en Klimaat heeft een prachtig visiedocument gemaakt

waarin hij een grote rol ziet voor groene en blauwe waterstof. Het ministerie moet daar nu ondersteunend beleid aan koppelen zodat het voor bedrijven net zo aantrekkelijk wordt om in Nederland te investeren als in Duitsland of Frankrijk.’

Uiteindelijk kiest het Nederlandse volk zijn vertegenwoordiging, en daar lijkt de schoen met name te wringen. Schipstra: ‘De Nederlanders lijken wat ambivalent te staan tegenover de energietransitie.

De ene helft denkt dat we het met kernenergie of zelfs thoriumcentrales redden en ziet niets in windturbines of zonneparken. De ander denkt juist dat we met duurzame energie alles kunnen afdekken. Ik wil mezelf graag inzetten voor demystificatie van de energietransitie. Mensen die met de energietransitie te maken krijgen doordat ze grote zonneparken of een windturbine voor hun deur krijgen, zien alleen de nadelen ervan. We zullen als branche meer het eerlijke verhaal moeten vertellen van het energiesysteem. Hoe het nu werkt en hoe we het straks zouden willen zien. Als we mensen nu al niet meekrijgen, kunnen we nog een zware dobber verwachten in de toekomst. Het toekomstbeeld mét duurzame energie is een stuk aantrekkelijker. Maar mensen moeten wel het gevoel krijgen dat ze daar zelf aan meewerken.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

H_Interview.indd 13

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:07

Onderhoud en bescherming van opslagtanks in agressieve omgevingen Betonnen structuren, zoals opslagtanks voor afvalwater, worden vaak blootgesteld aan agressieve invloeden. Biogene zuren tasten het beton aan, scheuren ontstaan, zuren dringen verder door, het beton brokkelt af en de structuur wordt onbruikbaar. De nieuwe coating MasterSeal 7000-CR gebaseerd op de nieuwe technologie Xolutec™ biedt een weerstand tegen extreme chemische invloeden met de juiste elasticiteit om barsten in het beton van deze tanks doeltreffend te overbruggen. De levensduur van het beton wordt verlengd en het onderhoud vermindert aanzienlijk.

Voor meer informatie bezoek onze website of contacteer ons. www.master-builders-solutions.nl mbs-cc-be@mbcc-group.com Tel. +32 11 34 04 31

A brand of

industrie_210x297_okt 2020.indd 1 Advertenties.indd 14

6/10/20 12:14 17-02-21 13:46

WATERVISIE 2021 15

Wafilin en Avebe zijn Water Innovator of the Year 2021

FOTO: ERIC DE VRIES

Erik Koops (Avebe) en Harry van Dalfsen (Wafilin) bij een zonovergoten Paleis Soestdijk na de uitreiking van de Water Innovator of the Year 2021..

De samenwerking van membraanexpert Wafilin en aardappelzetmeelproducent Avebe leverde een innovatie op die een doorbraak betekent in concentratieprocessen. Beide bedrijven zijn dan ook verkozen tot Water Innovator of the Year 2021. Inmiddels kijkt Wafilin ook naar toepassingen in andere branches die nu nog thermisch indampen.

David van Baarle

Watervisie 2021 De Water Innovator of the Year-verkiezing is onderdeel van het Watervisie congres dat 11 februari werd uitgezonden vanuit de Oranjerie van Paleis Soestdijk. Samen met partners Evides Industriewater en VEWM bracht Industrielinqs Pers en Platform diverse stakeholders uit de industriële waterwereld bijeen om via een live talkshow te discussiëren over de huidige en toekomstige waarde van water.

Het DuCam-project, dat aardappelsap duurzaam concentreert, was volgens jury en publiek van het Watervisie platform de innovatie met de meeste impact. ‘De combinatie van het doorzettingsvermogen van Avebe en de intensieve proceskennis van Wafilin leidde tot een samenwerking die grote stappen zet in energiebesparing en waterterugwinning’, aldus de jury. ‘Deze innovatie is niet alleen relevant voor Avebe, maar ook voor heel veel vergelijkbare scheidingsprocessen.

Wafilin en Avebe zijn daarom een terechte Water Innovator of the Year.’

Avebe en Wafilin namen het tijdens de verkiezing op tegen VSGM, dat rioolslib omzet in een grondstof voor de cementindustrie en MEZT, dat bipolaire elektrodialyse inzet voor het afscheiden van ammoniak en grondstoffen uit mest.

Juryleden Niels Groot (Dow Terneuzen), Roy Tummers (VEMW), Jan Willem Mulder (Evides Industriewater) en Duska Disselhoff (AquaVentures) hadden de zwaarste stem in de verkiezing.

Maar ook het online publiek kon hun stem uitbrengen.

DuCam Wafilin en Avebe bedachten samen een duurzame alternatieve route voor indampen. Het Ducam-proces, wat staat voor Duurzaam Concentreren van Aardappelsap met Membranen, gebruikt membraantechnologie om aardappelsap te concentreren. Daardoor is veel minder energie nodig voor eiwitwinning en indamping. www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

L_Water Innovator.indd 15

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:08

16

THEMA OPLEIDINGEN

’Brutaliteit jongeren nodig voor energietransitie’ Jan van Dinther van Siemens is onlangs uitgeroepen tot Jong Haventalent 2021. Een jaar lang is hij de ambassadeur en het rolmodel voor jong talent in de haven van Rotterdam.

Hij wil concrete energie-transitieprojecten in de haven zichtbaar maken en jongeren helpen de juiste studie te kiezen om daaraan bij te kunnen dragen in de toekomst. Volgens hem kunnen jongeren met hun digitale vaardigheden en brutaliteit een grote bijdrage leveren aan de energietransitie.

Dagmar Aarts

Jan van Dinther (26 jaar) is energy transition developer bij Siemens. ‘De energietransitie is een heel complex vraagstuk.

Daarom vind ik mijn vak ook erg interessant. Ik maak softwaremodellen die kunnen helpen bij allerlei problemen in de energietransitie. Complexe problemen kun je nabouwen in de vorm van een simulatiemodel. Aan de hand van zo’n model, kun je besluitvormers beter inzicht geven in wat het probleem is, waar de pijnpunten van een dilemma liggen en assisteren om betere oplossing te bedenken. In simulatiemodellen kun je spelen zonder dat je de echte wereld beïnvloedt.’ Denk bijvoorbeeld aan een digital twin. Dat is niet alleen de exacte kopie waar een bedrijf zijn operatie op kan managen. Maar je kunt daarin ook kijken naar de toekomst en onderzoeken wat bepaalde maatregelen voor invloed op jouw systeem hebben.

‘Als je jongeren wat laat bouwen, denken ze misschien verder dan management kan of durft.’

JAN VAN DINTHER ENERGY TRANSITION DEVELOPER SIEMENS

Investeren of niet?

Van Dinther is momenteel betrokken bij het Gridmaster-project.

Een project waarbij met behulp van een simulatiemodel wordt gekeken naar investeringen in de energie-infrastructuur in de Rotterdamse haven (zie ook kader). ‘Netbeheerders leveren daar modellen voor aan’, legt Van Dinther uit. ‘Die koppelen wij aan modellen van de industrie. Met Gridmaster kijken wij wat de operatie van de industrie voor effect heeft op de infrastructuur.’

En dat is uitdagend. Hoe de industrie opereert, kan namelijk nogal verschillen nu en in de toekomst. Van Dinther: ‘Er spelen heel veel factoren mee. In het Gridmaster-model kunnen we met algoritmes en slimme analysestappen veel verschillende scenario’s opstellen en doorrekenen die zich kunnen afspelen in de onzekere toekomst. Aan de hand van de door Gridmaster verkregen inzichten kunnen netbeheerders beter beslissen waar ze in investeren en waarin niet.’

Aantrekkelijk

Jong Haventalent Jan van Dinther: ‘Ik ben ervan overtuigd dat jongeren graag een maatschappelijke bijdrage willen leveren.’

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

I_Thema.indd 16

Ook kunnen netbeheerders zien onder welke omstandigheden een investering een goed idee is. Zo kunnen ze bijvoorbeeld zien dat als er ontwikkeling a, b of c gaande is in de waterstofeconomie, ze rekening moeten houden met investering x, y, of z. Van Dinther: ‘Die signalen kun je uit het

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:09

Spr Dan

FOTO: ADOBESTOCK

17

Aan de hand van de door Gridmaster verkregen inzichten kunnen netbeheerders beter beslissen waar ze in investeren en waarin niet.

simulatiemodel halen die je dan vervolgens ook in het echt gaat monitoren en opvangen. Dat maakt het adaptief.’

Dit soort projecten zijn volgens Van Dinther een goed voorbeeld van digitalisering in de energietransitie en aantrekkelijk voor jongeren. ‘Ik ben ervan overtuigd dat jongeren graag een maatschappelijke bijdrage willen leveren.

De energietransitie is natuurlijk een mooie kans dat te doen.

Maar vaak weten ze niet wat ze kunnen doen, hoe ze dat kunnen doen en wat ze ervoor moeten kunnen.’

Als Jong Haventalent wil hij jongeren inspireren om voor een studie te kiezen waarmee ze kunnen bijdragen aan de energietransitie. Dat doet hij door in gesprek te gaan met opleidingen en jongeren zelf. Hij wil hen inspireren door concrete projecten te laten zien (zie kader op de volgende pagina). ‘Hierdoor kun je jongeren iets specifieker laten nadenken over wat ze kunnen gaan doen. Zo kun je wat meer richting geven over studies die daarbij horen op mbo, hbo of de universiteit.’

Gridmaster Het is een bekend kip-ei-probleem: netbeheerders en industrie wachten op elkaars plannen. Een consortium met partijen uit de energie-infrastructuurmarkt in de Rotterdamse haven heeft er een oplossing voor bedacht. Het consortium, Gridmaster genaamd, ontwikkelde een simulatiemodel waarin verschillende (toekomst)scenario’s kunnen worden geanalyseerd. Het project duurt tien maanden.

De zogenoemde Gridmaster-methode moet leiden tot kansrijke investeringsplannen voor de energie-infrastructuur in de Rotterdamse haven. Denk hierbij aan aardgas, waterstof en elektriciteit.

De Gridmaster-methode bestaat uit een adaptief simulatiemodel van het energiesysteem van de Rotterdamse haven waarmee de prestaties van investeringsplannen voor grote hoeveelheden ver-

schillende (toekomst)scenario’s kunnen worden geanalyseerd.

Met dit zogenaamde stresstesten krijgt het consortium inzicht in de toekomstbestendigheid van een investering over bijvoorbeeld tien of dertig jaar.

Bij de Gridmaster-methode wordt het integrale energiesysteem voor de komende decennia (2020–2050) in een computermodel omgezet. Alle instrumenten, modellen en resultaten die in het kader van het project worden gecreëerd, worden openbaar gemaakt. Omdat het integrale energiesysteem in één gedigitaliseerd model is ondergebracht, biedt dit veel onderzoeksmogelijkheden naar investeringen in andere delen van het energiesysteem, zoals de landelijke infrastructuur. Daar spelen vergelijkbare uitdagingen rond investeringen onder grote onzekerheid.

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

I_Thema.indd 17

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:09

KENNIS MOET JE OOK ONDERHOUDEN. • Wat is Asset Management?

• Hoeveel onderhoud is juist genoeg?

• Kunnen we met de onderhoudsfunctie waarde creëren?

• Wat is de rol van onderhoud binnen het Asset Management?

• Wat is Predictive Maintenance en hoe geef ik dit vorm?

DEZE OPLEIDIN ZIJN IN TE BR GEN ENG IN DE BACHEL EN WERKTUIGBOU OR WKUNDE DEELTIJD.

INFORMEER!

2021 EXTRA START LOGIE TECHNO ONDERHOUDS EEN. IN HOOGEV

WAARDECREATIE DOOR GOED ONDERHOUD Een onderhoudsopleiding bij Hogeschool Utrecht helpt u in uw eigen bedrijf de antwoorden te vinden op deze vragen. Aan de hand van kaders gesteld door het Institute of Asset Management (IAM) en de European Federation of National Maintenance Societies (EFNMS) zijn vele mooie resultaten en forse besparingen bereikt bij de deelnemende bedrijven. Door de brede scope op zowel Materiaalkunde, Engineering, Inspectie als Maintenance Management bieden onze opleidingen op het gebied van Onderhoud precies die (integrale) kennis die nodig is om verder te kunnen kijken dan het eigen vakgebied, en daardoor aantoonbaar betere resultaten te boeken.

• Post-MBO Onderhoudstechniek (OTK) • Post-HBO Onderhoudstechnologie (OT) • Post-HBO Onderhoud en Asset Management • Master of Engineering in Maintenance & Asset Management

INFORMEER!

Start september 2021 Start oktober 2021 Start oktober 2021 Start september 2021

Alle genoemde opleidingen kunnen naar wens in-company (op maat) verzorgd worden.

Informeer naar de mogelijkheden.

Meer weten? Bel 088 481 88 88, mail naar info@cvnt.nl of kijk op www.cvnt.nl.

ER VALT NOG GENOEG TE LEREN

iMaintain 2019-FC-210x297mm.indd 1 Advertenties.indd 18

20-05-20 15:17 17-02-21 13:47

Spr Dan

FOTO: ADOBESTOCK

19

Jan van Dinther inspireert jongeren graag door over projecten in de haven van Rotterdam te vertellen.

Brutaliteit Van Dinther denkt ook dat de digitale vaardigheden en brutaliteit van jongeren een grote bijdrage kunnen leveren aan de energietransitie. ‘Jongeren groeien anders op dan het meeste senior management is opgegroeid. Het is vanzelfsprekend dat ze digitale vaardigheden hebben.

Bepaalde concepten zien ze makkelijker voor zich. Als je hen wat laat bouwen, denken ze misschien verder dan management kan of durft. Met brutaliteit van jongeren bedoel ik dat je niet altijd de huidige status quo volgt. Brutaliteit is ook

hoe je nadenkt over het nemen van risico’s. Je hoort nu vaak dat er een onrendabele top is en de vraag hoe de overheid dat op gaat lossen. Maar bij innovatie hoort het om durfkapitaal in te zetten. Dat is in Nederland nog relatief schaars.’

Het jonge haventalent denkt dat jongeren kunnen helpen om projecten op te durven starten zonder dat precies bekend is hoe ze gaan eindigen. ‘Puur omdat we technologisch vooruit willen. Ik denk dat we van sommige energietransitieprojecten nooit helemaal gaan bewijzen dat de businesscase rond is totdat we het een aantal keer hebben geprobeerd.’

Voorbeeldprojecten Jan van Dinther inspireert jongeren graag voor studies die kunnen bijdragen aan de energietransitie door over projecten in de haven van Rotterdam te vertellen waar Siemens bij is betrokken. Volgens hem zouden bedrijven echter zelf ook meer aan jongeren kunnen vertellen wat ze doen en hoe er bij hun gewerkt kan worden aan de energietransitie.

sche locomotieven. Het is onderdeel van een Europees netwerk van onderhoudswerkplaatsen. Rotterdam is als grootste zeehaven van Europa de logistieke toegangspoort tot het Europese spoorwegennet. De komst van LWR maakt het voor exploitanten van goederentreindiensten aantrekkelijker meer goederen over het spoor te vervoeren van en naar de Rotterdamse haven.

Walstroom Een van de projecten waar Van Dinther over vertelt, is walstroom voor de grootste kraanschepen ter wereld. Hierdoor hoeven deze schepen hun motor niet meer te laten draaien. Wat geluidsoverlast en CO2-uitstoot scheelt. Dieselgeneratoren die normaal gesproken aan staan om een schip van elektriciteit te voorzien, kunnen door de walstroom aansluiting uitgeschakeld blijven.

Gemaal van de toekomst In Prinsenland is een gemaal omgebouwd tot het ‘Gemaal van de Toekomst’. Naast schone energieopwekking kunnen de prestaties van het gemaal real time worden gemonitord en geoptimaliseerd. De ombouw reduceert het energieverbruik en de CO2-uitstoot. Zuinige motoren, slimme pompen, zonnepanelen, duurzame verlichting en groene daken dragen hieraan bij. Dit pilotproject is ook een voorbereiding op de gevolgen van de klimaatverandering. Extremere perioden van neerslag, hitte, droogte en overstroming maken het uitdagender de waterhuishouding op orde te houden.

Locomotive workshop Rotterdam Locomotive Workshop Rotterdam (LWR) op de Tweede Maasvlakte is een hypermoderne werkplaats voor het onderhoud aan elektri-

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

I_Thema.indd 19

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:10

20

WATERVISIE 2021

BASF optimaliseert

watergebruik BASF Antwerpen is al jaren bezig met duurzaamheid op het gebied van water. Ze wisselde ooit al van het gebruik van drinkwater naar oppervlaktewater, maar de toekomst vraagt om meer verandering. Vlaanderen ligt bijvoorbeeld in een waterstressgebied. Tijdens het congres Watervisie 2020 vertelde operations manager utilities Jürgen Moors op welke manieren er nog meer duurzaam met water wordt omgegaan.

Dagmar Aarts

Water wordt bij BASF op verschillende manieren gebruikt. In processen zelf kan het dienen als scheidingsstof of als een soort oplosmiddel. Wat veel mensen volgens Moors niet weten is dat het in de chemie de grootste waarde heeft als energiedrager.

‘Het kan een energiedrager zijn op het gebied van warmte, in de vorm van stoom en calorieën. Of het kan dienen als koelwater.’

De Verbundsite van BASF in Antwerpen, waar 56 fabrieken staan, leent zich goed om zo weinig mogelijk verliezen van water te realiseren. Dat doet het chemiebedrijf met behulp van cascadering. Moors heeft er drie voorbeelden van.

Koelwater Het eerste gaat over koelwater. Dat pompt BASF op uit een dok. Dat water heeft, in een normale lente of zomer, een temperatuur van 20 tot 25 graden. ‘Dat water brengen we naar bedrijven die hun warmte kwijt moeten’, legt Moors uit. ‘Zij verhogen de koelwatertemperatuur naar 25 tot 30 graden. Daarna transporteren we het water naar bedrijven die een hoger warmteniveau hebben. Zij verwarmen het water uiteindelijk tot 35 of 40 graden. Vervolgens koelen we het in een koeltoren af om het opnieuw in te kunnen zetten. Op deze manier kunnen we het koelwater een aantal keer achter elkaar gebruiken.’

‘We hebben gekozen voor een technologie op basis van membranen om zeker te zijn dat we die stap altijd kunnen zetten.’

JÜRGEN MOORS MANAGER UTILITIES BASF ANTWERPEN

Stoom Hetzelfde principe past het chemiebedrijf toe bij stoom.

Moors: ‘Stoom produceren we bij bedrijven die warmte op een hoog niveau produceren. Dan hebben we het over meer dan honderd bar. Vervolgens gaan we in verschillende cascades naar beneden zodat bedrijven de warmte in kunnen zetten op het niveau dat ze nodig hebben. Zo link je eigenlijk alles aan elkaar.’

Afvalwater

Watervisie 2021 werd uitgezonden vanuit de Oranjerie van Paleis Soestdijk.

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

M_Watervisie.indd 20

Ook bij afvalwater gebruikt BASF weer cascadering. ‘Afvalwater van het ene bedrijf bevat soms wel verontreinigingen, maar die storen absoluut niet in het proces van een ander bedrijf. Dat

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:11

Spr Dan

FOTO’S: ERIC DE VRIES

21

Jürgen Moors schakelde via Zoom in bij de sprekers aan tafel: Jantienne van der Meij (TKI Watertechnologie), Patricia Osseweijer (Water Mining), host Wim Raaijen, Jan Robert Huisman (Evides Industriewater) en Anne Schaepman (Paleis Soestdijk).

water transfereren wij ook weer via een cascade voordat we het naar onze waterzuivering brengen.’

Het zijn drie voorbeelden van hoe BASF op het moment werkt aan waterduurzaamheid. In de toekomst wil ze nog meer doen.

Daarom bouwt ze bijvoorbeeld met Evides Industriewater aan een nieuwe demiwaterfabriek. In het ontwerp van de demiwaterinstallatie is ingezet op het optimaliseren van het proces door hergebruik van verschillende waterstromen uit de productie en gebruik van restwarmte uit condensaat. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lagere energie- en chemicaliënverbruik. Moors: ‘We hebben gekozen voor een technologie op basis van membranen om zeker te zijn dat afhankelijk van de richting die we uitgaan, we die stap altijd kunnen zetten.’

Met de membraantechnologie zet BASF nu al een stap naar zuiverder water. In de toekomst moet de techniek ook de

kern zijn om andere bronnen aan te boren door bijvoorbeeld nog een extra stap voor of na te schakelen. De bouw van de fabriek is momenteel bezig. De verwachting is dat Evides in het voorjaar van 2022 het eerste water zuivert.

Grens Daarnaast kijkt BASF naar andere mogelijkheden zoals het samenwerken met andere partijen in de omgeving op het gebied van water. Moors: ‘Er is al een pijpleidingennetwerk voor andere producten zoals stikstof en waterstof. Ik denk dat we meer en meer naar een maatschappij evolueren waar ook deze aspecten worden onderzocht. Denk maar aan CO2 dat ook een van de parameters is. Ik denk dat dat ook de toekomst voor water is. In de Antwerpse haven wordt er al naar gekeken om op de middellange termijn die richting op te bewegen en waarom zouden we de grens niet oversteken op termijn?

Centrale Afvalwaterzuivering Botlek Evides Industriewater is Centrale Afvalwaterzuivering Botlek (CAB) aan het opstarten. Dat vertelde directeur Jan Robert Huisman. De CAB staat op het terrein van Huntsman in de Botlek, waar verschillende ondernemingen uit de petrochemische chemie zijn gevestigd. ‘Het is complex afvalwater’, zegt Huisman. ‘Maak maar eens van die complexe soep schoon afvalwater dat je netjes kunt lozen.’

Duurzaamheid speelt bij elk project een grote rol voor Evides.

‘Circulariteit is altijd ons uitgangspunt’, zegt Huisman. ‘Maar dat is niet iets dat je vaak in de volle breedte in één keer kunt ontwikkelen. Soms moet dat stap voor stap. Bij de CAB is het al een hele uitdaging dat de installatie goed draait. Dus we beginnen om hem goed in te regelen en te zorgen dat we aan de vergunning voldoen. Vervolgens zijn er natuurlijk nog mogelijkheden om hergebruik toe te passen.’

Niet al het afvalwater hoeft bijvoorbeeld direct naar de zuivering.

Dat zie je bij BASF (zie artikel hiernaast). Huisman neemt stoomcondensaat als voorbeeld. ‘Vaak is het de gewoonte om dat via het

riool naar de zuivering te laten lopen. Maar het is relatief schoon water dat je met een vrij eenvoudige techniek op specificatie kunt brengen. Dat ontlast de zuivering, maakt de investering lager en je bent sneller circulair. Je moet meer naar het totale system kijken.’

Directeur Jan Robert Huisman van Evides Industriewater.

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

M_Watervisie.indd 21

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:11

22

PLATFORM

Industrielinqs en haar verschillende platforms hebben diverse partners, leden en experts die het netwerk versterken Partners Industrielinqs

Partners iMaintain

Partners Utilities en Watervisie

Partners Het Nieuwe Produceren

Contentpartners

Kennis- en innovatiecentrum Maintenance Procesindustrie

Leden Industrielinqs

Leden iMaintain

Leden Utilities en Watervisie

Leden Het Nieuwe Produceren

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van Industrielinqs, kijk dan op www.industrielinqs.nl of neem contact op met Janet Robben - janet@industrielinqs.nl www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

02 | 2021

31-07-20 14:43

F_Industrielinqs Platform 02-2021.indd 22

17-02-21 14:13

23

Experts iMaintain Henk Akkermans

Michel Grijpink

Universiteit Tilburg/WCM

Hogeschool Utrecht

Erik Bijlsma

Mark Haarman

TNO

Mainnovation

Taco Mets

Van Meeuwen Industries

Ron Wever

Havenbedrijf Rotterdam

Mark Oosterveer

Johan Wolt

iTanks

Delesto

Maarten Habets

Nico van Kessel

Peter Schokker

Tim Zaal

Heineken

Tata Steel

Koninklijke Vezet

TZConsultancy

Annemarie Burgemeester

Hans Hennekam

Ton Klinkenberg

Rijkswaterstaat

Yokogawa

Phijns

Michael Donders

Rob de Heus

Theo Knijff

Unilin Insulation

HeusConsult

Dow Chemicals

voormalig NAM/ Profion

Leo van Dongen

Geert-Jan van Houtum

Cor van de Linde

Binne Visser

Universiteit Twente

TU Eindhoven

iTanks

Philips

Celeste Martens

Ivo van Vliet

Croonwolter &dros

ENGIE Services West Industrie

TKI Energie en Industrie

Frank Tielens

Niels Groot

Johan Raap

HeatMatrix Group

Dow Benelux

Avans Hogeschool

Teus van Eck Energie en Milieu

Fokko Mulder

Cyril Widdershoven

Verocy

AkzoNobel Coatings

Henri Spanjers

TU Delft

Marcel Galjee

Han Slootweg

Ad van Wijk

Johan van Mourik

Roy Tummers

Nouryon

Enexis

TU Delft

SKIW

VEMW

Martijn de Graaf

Hans van der Spek

Duska Disselhof

Frank Oesterholt

Arne Verliefde

VoltaChem/TNO

FME

Frontier Ventures

KWR

Universiteit Gent

Simon Jagers

Semiotic Labs

Schiphol Group

Giel Jurgens

Dennis Braamse

LambWeston/ Meijer

Jan Stoker

Hogeschool Utrecht

Roelf Venhuizen

Ivo van der Gaag

Alpha Storage Group

Ton Huibers

Nedschroef

Experts Utilities en Watervisie Rob Kreiter Sophie Dingenen

Bird & Bird

Teus van Eck

Martijn Kruisweg

TU Delft

Experts Het Nieuwe Produceren Aaldrik Haijer

Jacques Reijniers

AmbassadorWise

Water & Energy Solutions

EBS Business School

Corine Baarends

Petrus Postma

Richard Schouten

Jan Willem Slijkoord

VNO-NCW

&Flux

SA3M

SPIC Emmen

Geanne van Arkel

Diana Seijs

Bilfinger Tebodin

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

F_Industrielinqs Platform 02-2021.indd 23

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:13

24

ENLIGHTENMENZ

Nieuwe katalysator in kleine hoeveelheden efficiënt Onderzoekers van de TU Delft hebben op een andere manier naar katalysatoren gekeken en wisten zo een katalysator te ontwikkelen die in kleine hoeveelheden effectief is en gebruikt kan worden in de chemie en farmaceutische industrie. De resultaten zijn gepubliceerd in Nature Communications.

De onderzoekers keken naar katalysatoren in reacties en volgden ze van ‘de geboorte tot de dood’. Onderzoeker Evgeny Pidko: ‘Een katalysator is een stof in het reactiemengsel die de reactie accelereert, maar zelf niet wordt verbruikt. In principe zou een katalysator dus altijd kunnen blijven werken. Maar dat is nooit het geval, ze worden minder actief.’

Er is al veel onderzoek gedaan naar het begrijpen van katalytische reacties zelf. De Delftse onderzoekers bestuderen nu de hele cyclus. Pidko: ‘Aspecten rond de geboorte en dood van een katalysator zijn ingewikkelder, want er zijn veel meer opties en parameters. Maar als je wilt optimaliseren en een stap vooruit wilt maken, moeten we hier ook naar kijken.’

Dagmar Aarts

‘We vonden een alternatieve manier om hem te activeren waardoor honderd procent van de katalysator werkt.’

GEORGY FILONENKO ONDERZOEKER TU DELFT

Actieve vorm Ze vonden dat niet honderd procent van de katalysator actief wordt. ‘Het lijkt erop dat als niet eerst de actieve status wordt gevormd, je iets anders vormt waardoor de actieve vorm van de katalysator wordt verwijderd’, legt Pidko uit. ‘Als je de

Golfenergie voor productie groene waterstof

www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

E_Enlightenmenz.indd 24

groene waterstof. ‘Golfenergie heeft het grootste potentieel om constant en tegen lage kosten groene waterstof te produceren,’ aldus Christopher Ridgewell, CEO van AW-Energy.

FOTO: AW-ENERGY

Het Finse AW-Energy wil golfenergie inzetten voor de productie van groene waterstof. Het bedrijf heeft grote metalen panelen ontwikkeld die in zee door golven heen en weer gaan en op die manier energie opwekken. De panelen worden op een diepte van acht tot twintig meter geplaatst. Daar is de golfslag het sterkste.

Een paneel absorbeert 1,5 tot 2 megawatt aan vermogen uit de golfslag.

Terwijl het paneel beweegt en de energie van oceaangolven absorbeert, persen hydraulische pompen die eraan zijn bevestigd, een vloeistof in een gesloten hydraulisch circuit. Die onder hoge druk staande vloeistof wordt naar een energieopslag gevoerd, dat in verbinding staat met een hydraulische motor die een generator aandrijft.

Deze techniek wil het bedrijf nu koppelen aan het produceren van

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:15

Spr Dan

FOTO: TU DELFT

25

De katalysator kan tot wel 200.000 cycli worden gebruikt.

geboorte van de actieve vorm heel goed controleert, kan je dat voorkomen.’

Onderzoeker Georgy Filonenko vult hem aan: ‘Het design van de katalysator waar onze collega Wenjun Yang mee kwam, is erg ongebruikelijk. Daarnaast vonden we een alternatieve manier om hem te activeren waardoor honderd procent van de katalysator werkt. Bij anderen is dat maar dertig procent.’

In het onderzoek werkten de chemici met een mangaan katalysator, die moleculen hydrogeneert. Dat wil zeggen dat een dubbele verbinding in het molecuul wordt verbroken en waterstof op die plek in het molecuul komt. Het lukte om de reactie beter te laten verlopen door per molecuul meer bindingsplekken te creëren.

temperaturen van 120 graden Celsius valt hij niet uit elkaar.

De werkzaamheid van deze katalysator is zeer uniek. In plaats van de gebruikelijke 1000 ppm (delen per miljoen) is er van de nieuwe hulpstof maar 5 ppm nodig.’

Het voordeel van deze katalysator is vooral dat het een stuk goedkoper is, omdat je er minder van nodig hebt. De meeste katalysatoren zijn van edelmetalen gemaakt wat ze duur maakt. Filonenko: ‘Wij gebruiken mangaan. Daar is heel veel van en het is niet giftig. Het komt veel voor in levende dingen.

Een groene salade is er bijvoorbeeld een goede bron van. Een ander voordeel is dat de zuiveringsstap aan het eind van de chemische reactie niet of minder hoeft te gebeuren doordat er maar weinig katalysator wordt gebruikt. Een zuiveringsstap is soms bijna net zo duur als het proces ervoor.’

Salade Met behulp van spectroscopie zagen de onderzoekers dat de nieuwe katalysator ideale eigenschappen vertoont. In geactiveerde toestand opent het zich om de vereiste reactie aan te drijven. In rusttoestand sluit de katalysator zijn pincetachtige armen, wat het actieve deel beschermt. De katalysator kan tot wel 200.000 cycli worden gebruikt. Pidko: ‘Zelfs bij

Grote schaal De onderzoekers hebben nu in het laboratorium bewezen dat de katalysator werkt bij verschillende substraten. Pidko: ‘Wij kunnen het zelf niet op grote schaal produceren. Daarvoor is interesse uit de industrie nodig. Zij kunnen de katalysator vervolgens verder ontwikkelen en optimaliseren.’ www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

E_Enlightenmenz.indd 25

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:15

26

VERKIEZINGEN

Klimaatpolitiek: Waar zijn de bèta’s?

Het klimaat en de energietransitie staan hoog op de politieke kalender. Dan mag je verwachten dat de kieslijsten voor de aanstaande parlementsverkiezingen daar enigszins op zijn ingericht. Maar zoals altijd rijst de vraag: Waar zijn de bèta’s?

Wim Raaijen

Het is een bijzondere anekdote. Enkele jaren geleden, toen hij nog politiek leider was van de PvdA, gaf Diederik Samsom in de Tweede Kamer een bloemlezing over innovatie. Tijdens de Algemene Beschouwingen nog wel. Hij vertelde over zijn bezoeken aan drie technostarters, waaronder Flowid. Dit bedrijfje ontwikkelt de Spinning Disc. Een chemische reactor die op een keukentafel past en de reactie van processen versnelt met een roterende schijf. Op die manier worden grondstoffen sneller gemengd en versnelt de reactie. Even simpel uitgelegd. Van huis uit natuurkundige Samsom moest de voorbeelden in de Kamer vast ook simplificeren. Want op veel kennis van thermodynamica, de verschillen tussen gelijk­ en wisselstroom en meer mocht hij – haast vanzelfsprekend – niet rekenen.

Camera Inmiddels zit Diederik Samsom op een van de belangrijkste plekken van Europa, als het gaat om energietransitie. En hij zit daar prima, als rechterhand van Eurocommissaris Frans Timmermans. Dat blijkt ook wel tijdens interviews, zoals recent in het managementblad Petrochem. Daarin laat hij doorschemeren dat er in Den Haag daadwerkelijk een gebrek aan kennis is, als het gaat om bijvoorbeeld technologieontwikkeling. Niet onbelangrijk als het klimaat en de energie­ en grondstoffentransitie hoog op de politieke agenda staan.

Bovendien stelt hij impliciet dat de nationale politieke cultuur en gebruiken degelijk werk regelmatig in de weg staan.

Samsom: ‘In en rond de Europese Commissie wemelt het van de expertise. Daar was ik echt positief door verrast. Met Den Haag is er nog een ander verschil. Afwezigheid van hijgerigheid maakt het een stuk gemakkelijker om gestaag door te werken en goed werk te leveren. Ik hoef niet meer constant over mijn schouder te kijken of ergens een been is uitgestoken of een camera is opgesteld.’

Thoriumcentrale Het is duidelijk. In de politiek worden niet altijd keuzes gemaakt op grond van inhoudelijke kennis en het beoordelend vermogen van de politici. Dat kan ook niet. Er zijn te veel onderwerpen en honderdvijftig mensen in de Tweede Kamer en enkele tientallen in het kabinet kunnen dat ook niet allemaal behappen. In ieder geval niet en detail. Natuurlijk krijgen zij steun van assistenten, de Eerste Kamer en bijvoorbeeld adviesraden. Maar ook die bieden niet altijd een consistente koers.

Zonder de hele discussie over bijvoorbeeld biomassa op te rakelen, laat die zien dat hoog aangeschreven adviseurs www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

O_Politiek.indd 26

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:17

27

Henri Bontenbal (CDA) tijdens het verkiezingsdebat van de VNCI en de VNPI op 26 januari.

hun mening ook regelmatig bijstellen. Waarbij hun visie niet alleen wordt gevormd door nieuwe inzichten en feiten.

Maatschappelijke druk en een verscheidenheid van belangen spelen ook mee. De boventoon in die discussies wordt niet altijd gevoerd door de echte experts.

Dat speelt ook mee tijdens verkiezingen. De verkiezings­ programma’s komen deels tot stand in een mengeling van vooringenomen proposities, de strijd om de gunst van de kiezer en dus interessant klinkende beloftes. En natuurlijk ook enige kennis van zaken. Een silver bullet lijkt echter niet te bestaan.

Daarom lijken de vooringenomen proposities en de gunst van de kiezer vaak leidend. De VVD wil stokpaardje kernenergie weer op de agenda, D66 spreekt over 6.000 windmolens van 10 megawatt op zee en Forum voor Democratie wil een thoriumcentrale, zonder enig proof of concept.

Negatieve emissies Het is natuurlijk de vraag of de transitie is gebaat bij een discussie over de middelen. Veel ideeën die politiek tegen elkaar worden uitgespeeld kunnen wellicht naast elkaar bestaan en elkaar zelfs versterken. Bij transitie gaat het eerder om de uiteindelijke doelen en niet over vooringenomen voorkeuren voor middelen. Waterstof, offshore wind, geothermie, circulaire ketens, zonne-energie, biogebaseerde grondstoffen, CCS en veel meer staan niet op zichzelf, maar kunnen samen een mooie puzzel vormen. Dat idee leeft

steeds meer bij deskundigen uit en rondom de industrie en energiesector. Daar komen termen als systeemintegratie en holistische benadering op, om niet uit te sluiten, maar juist te verbinden. Geen dogmatiek, maar technologie-agnosticisme.

Geen absolute zekerheden vooraf, maar elke moment bekijken welke oplossingen de gewenste transitie dan verder brengen.

Daarbij rijst de vraag of we de belangrijkste keuzes in de energietransitie wel aan de politiek moeten overlaten. Moet er in Nederland niet een energie- en grondstoffencommissaris komen, die minder afhankelijk is van de waan van de dag en de relatieve korte termijnen van regerende coalities?

Het lijkt erop dat Diederik Samsom een dergelijke positie in Europa bekleedt. Misschien niet voor een langere termijn, maar wel weg van de waan van de dag. En vooral ook weg van vooringenomen proposities. Zou hij als partijpoliticus van de PvdA het afvangen en opslaan van CO2 in lege gasvelden hebben toegejuicht? Vanuit zijn huidige positie denkt hij dat we niet zonder dergelijke vormen van negatieve emissies kunnen, willen we de doelstellingen van Parijs halen.

Net-wel-net-niet-positie Staat een VVD-er met inhoudelijke kennis over energietransitie eigenlijk niet veel dichter bij de ideeën van Samsom dan de partijlijnen van de liberalen en de sociaaldemocraten doen vermoeden? De meeste experts zullen namelijk voorzichtig zijn met het uitsluiten van oplossingen. Ze zullen meer van www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

O_Politiek.indd 27

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:17

Spr Dan

3P Quality Services zoekt: 3P Quality Services B.V. is een onafhankelijk technisch inspectiebureau binnen de petrochemische industrie, process industrie, offshore en energiesector.

Wij bieden een breed scala aan support services, Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance en Vendor inspectie activiteiten.

3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectmatige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen de vakgebieden Engineering, Construction management, Shutdown management en Project management.

Voor diverse nationale en internationale functies op het gebied van inspectie en aanverwante diensten, zijn wij doorlopend op zoek naar:

QUALITY SERVICES

Werktuigbouwkundigen MBO/HBO niveau De ideale kandidaten beschikken minimaal over: • MBO/HBO werktuigbouwkunde • Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT • Beheersing van Microsoft Office • Goede contactuele eigenschappen • Grote mate van zelfstandigheid 3P Quality Services biedt kansen en mogelijkheden ook voor 50 plussers en starters op de arbeidsmarkt. 3P Quality Services is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen en standaarden, maar vooral om mensen. Daarom investeren wij voortdurend in onze professionals door middel van opleidingen en coaching.

Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met Dhr. C.J. de Graaf of Dhr. K. van Oevelen T +31(0)161 438 500.

Bent u onze juiste kandidaat? Mail dan uw sollicitatie met CV naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van 3P zoekt werktuigbouwkundigen en jong talent.

Advertenties.indd 28

3P zoekt ook jong talent 3P heeft in samenwerking met diverse klanten een overeenkomst om jonge talenten een kans te geven. 3P en onze klanten willen graag investeren voor nu en in de toekomst en 3P verzoekt kandidaten die als lasser of NDO-er reeds 5 jaar ervaring hebben en een MTS diploma hebben en/of dit willen behalen te solliciteren.

In overleg en in samenwerking met onze klanten zoekt 3P een geschikte werklocatie om op termijn door te groeien naar een volwaardige QC-er en/of inspecteur.

Voor een volledig overzicht van de vacatures bekijk het aanbod op: www.3pgroup.com

Continuïteit door deskundigheid.

17-02-21 13:47

29

Plant Manager of the Year 2019 Marinus Tabak (VVD) tijdens het verkiezingsdebat.

het systeem uitgaan, dan van de afzonderlijke middelen. Dat is complexer dan enkele keuzes in verkiezingsprogramma’s. Het lijkt daarom wellicht een goed idee dat de schaarse technische deskundigen binnen de verschillende nieuwe fracties, elkaar na half maart op gaan zoeken.

Om te identificeren waar de deskundigheid zit, heeft onder andere de VNCI de kieslijsten geanalyseerd. Een belangrijke conclusie: er staan weinig echte bèta’s op de lijst. En helemaal als je naar de kansrijke posities kijkt. Met een beetje geluk kunnen ongeveer twaalf kandidaten met een min of meer bètaopleiding straks op het pluche terecht komen. Maar dat kunnen er ook beduidend minder zijn, omdat verschillenden op een net-wel-net-niet-positie zitten. Dus meer dan acht procent van het totale aantal Kamerleden zal het niet worden…

Complexiteit Een zekerheidje lijkt Joris Thijssen. Na het vertrek van Lodewijk Asscher de nummer zes van de PvdA. Hij studeerde luchten ruimtevaart aan de TU Delft en komt van Greenpeace Nederland, waar hij tot afgelopen december directeur was.

Daar is alvast een parallel te trekken met Samsom, die voor zijn politieke carrière ook bij Greenpeace vandaan kwam en aan de TU Delft studeerde. Ook VVD-er Peter de Groot is net als Thijssen nagenoeg zeker van een zetel. Hij studeerde onder meer aan de TU Delft en deed ook bij Instituut Clingendael onderzoek naar de oliereserves van Opec. Hij staat op nummer 24 bij de VVD. Minder zeker is de positie van Marinus Tabak. De Plant Manager of the Year 2019 staat op nummer 41. Volgens de peilingen van half februari komt hij er dan net direct in. Bij regeringsdeelname van de VVD stijgen zijn kansen. En gezien zijn bekendheid in de industrie en ook in Noord-Nederland is een plaats op basis van voorkeursstemmen ook niet

uitgesloten. De plantmanager van de RWE-energiecentrale van de Eemshaven heeft een internationale energie-opleiding gedaan en kent de complexiteit van de energietransitie van zeer dichtbij.

Boven de materie Opvallende naam op de CDA-lijst – en in een vergelijkbare positie als Tabak – is Henri Bontenbal. Nummer 18 op de lijst. Ook hij is werkzaam in de energiesector, op de afdeling Strategie van netbeheerder Stedin. Ook is Bontenbal fellow bij het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA. Hij is ook al een tijdje zichtbaarder bij een grote groep van mensen die de energietransitie volgen. Bontenbal is onder andere columnist bij RTL-Z. Hij studeerde natuurkunde aan de Universiteit Leiden.

Raoul Boucke, de nummer tien van D66, lijkt meer marge te hebben. Momenteel staat die partij op ongeveer veertien zetels in de peilingen. Hij is een van de twee chemisch technologen op de lijst en studeerde aan de TU Delft. Hij is momenteel nog afdelingshoofd Duurzaamheid en Netwerkkwaliteit luchtvaart bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

De andere chemisch technoloog is Ellen Verkoelen. Zij is de nummer drie van 50PLUS. Daarmee lijkt zij het niet te redden.

Al een tijdje komt deze fractie niet boven de twee zetels uit in de peilingen. Het is de vraag of 50PLUS überhaupt de kamer haalt. Ook voor Eppo Bruins van de Christen Unie wordt het kielekiele. Hij staat nummer zeven, terwijl de peilingen dat als maximum zien. Zes zetels voor de CU lijkt realistischer. Bruins studeerde experimentele natuurkunde. In een biografie stelt hij: ‘Ik ben een echte bèta. Die zie je niet zo vaak in de Kamer.

Dat bètatalent wil ik inzetten. Ik ben bedreven in cijfers, maar doorzie daardoor ook andere structuren en systemen. Zo kun je soms even ‘boven de materie vliegen’ om vast te stellen wat er aan de hand is.’ Een interessant inzicht… www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

O_Politiek.indd 29

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:18

Spr Dan

Verhuur heet- en warmwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv

www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | info@eco-steamandheating.com

SEPTEMBER 2020

www.industrielinqs.nl

industrie linqs

Verbindt industriële ketens Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

www.ind ustrielinq s.nl www.ind ustrielinq s.nl

industrie linqs

SEPTEMB SEPTEM 2020 BERER2020

VERBI NDT INDUS TRIËLE KETEN S Naamloos-2 1

31-07-20 14:43

Industrielinqs inspireert en verbindt met actuele berichtgeving, wekelijkse nieuwsbrieven, online talkshows en diverse evenementen.

Abonnees van het magazine Industrielinqs krijgen meer: • Acht edities Industrielinqs per jaar, met onder andere de projectendatabase • Industrielinqs Catalogus in de winterperiode • Industrielinqs Project & Innovatie update in de zomerperiode • Twee digitale edities Industrielinqs • Toegang tot alle interviews, artikelen en edities op de website www.industrielinqs.nl Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau

Energietranstie kost 52 miljard euro

Aluminiumfabriek

als spil in de energietransi Corona verscherpt discussie

Prorail noodzaa wil terug naar k shutdow ns hoger veiligheidsniveau

Samenwerking waterketens Energietranstie bespaart systeemkost kosten

52 miljard euro

tie

Zijn micro-organismen fabrieke

Gunvor van begint alsnog de toekoms t? aan uitgestelde stop

n

Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop

A_Voorplaat.indd 1 09-09-20 10:17

Ga direct naar industrielinqs.nl/abonneren en blijf anderen voor Aboadv ILINQS halve liggend.indd 1

Advertenties.indd 30

09-09-20 10:19

17-02-21 13:48

TECHNIEKHELD 31

testen met een vacuümgrijper

Niks leuker dan

FOTO: SMC NEDERLAND

Dat techniek vele kanten kent, weet Hielke Weda maar al te goed. Hij adviseert als application engineer bij SMC Nederland bedrijven op het gebied van industriële automatisering. ‘De oplossingen die wij verkopen zijn zo divers, dat een vraag van een klant al snel een technische puzzel wordt. Als je dan samen met je team de oplossing vindt, geeft dat een kick.’

David van Baarle Hielke Weda

Hielke kreeg het goede voorbeeld van zijn vader die gasinstallateur was. Toch was hij naar eigen zeggen geen modelleerling. Toen hij op aanraden van zijn ouders voor een MBO4-opleiding koos, groeide de liefde voor techniek langzaam. De keuze viel op werktuigbouwkunde, waar hij via een stage in contact kwam met de luxe scheepsbouw. Zo leuk dat de zeevaartschool lonkte. Maar een jaar lang weg van huis en het leven aan boord van een gastanker en een cruiseschip bleken te veel te vragen van het sociale leven. ‘Als je ergens van leert, is het wel van het leven aan boord van een schip’, zegt Weda. ‘Je hebt nu eenmaal weinig spare parts aan boord en dus moet je creatief omgaan met wat je wel hebt. Op een cruiseschip moet je bovendien niet alleen verstand van motoren hebben, maar ook van alle randsystemen.’

Wat zijn de uitdagingen in je werk?

Weda: ‘SMC levert technische oplossingen voor een breed scala aan bedrijven. De oplossingen variëren van pneumatiek tot elektrische aandrijvingen, procestechnologie en nog veel meer. Het mooie is dat je de ene keer oplossingen bedenkt voor een halfgeleiderfabrikant, terwijl je de andere keer dezelfde soort apparatuur moet inzetten voor een tuinder of bijvoorbeeld een bierbrouwer. Je moet dus goed naar de klant luisteren en je verdiepen in diens problemen. Soms moet een klant bijvoorbeeld een product oppikken met een pick-andplace-robot, een machine die met behulp van vacuüm iets kan oppakken. Dan vraag ik een voorbeeld van het product op te sturen. Niks leuker dan in onze werkplaats testen te doen met een compressor en een vacuümgrijper.’

Wat is er zo leuk aan techniek?

Hoewel de techniek uitdagend genoeg is, haalt Weda het meeste plezier uit het samenwerken met collega’s en klanten.

‘Techniek is maar een deel van het werk dat je doet’, zegt Weda.

‘Je moet ook met een klant kunnen communiceren om diens vragen te kunnen vertalen naar een oplossing. Die oplossing zit bij diverse afdelingen en productspecialisten, zodat je ook daar moet kunnen overbrengen wat de klant wil. Vroeger zag je veel meer onderscheid tussen het werk van werktuigbouwers en elektrotechnici. Tegenwoordig moet je van beide iets afweten en ook nog kunnen programmeren. Dat maakt het werk complexer, maar ook een stuk afwisselender.’

Kan je er nog meer mee?

Alsof het niet genoeg is, is Weda in zijn vrije tijd ook nog brandweerman. ‘Dat is een serieuze opleiding, maar wel een mooie afwisseling met mijn dagelijkse werk. Mijn technische achtergrond helpt wel degelijk, bijvoorbeeld als een dakbedekking loslaat of een auto moet worden opengeknipt. Je ziet bij de brandweer dan ook veel techneuten rondlopen. Die weten vaak net wat beter hoe ze een probleem moeten aanpakken.’

Techniekhelden Techniekhelden zijn technici die onmisbaar zijn voor het bedrijf of die iets bijzonders doen of hebben gedaan met grote impact.

Heeft u een collega die u in het zonnetje wilt zetten? Laat het ons weten via redactie@industrielinqs.nl

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

J_Techniekheld.indd 31

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:19

32

PROJECTEN

GROOT ONDERHOUD Wie: Gate terminal Wat: onderhoud jetties 1 en 2 Waar: Maasvlakte Rotterdam Wanneer: juni - juli 2021

Vanaf 15 juni 2021 voert Gate terminal onderhoudswerkzaamheden uit aan haar jetties 1 en 2.

Voor een periode van 26 dagen zijn dan geen schepen toegestaan aan de steigers. Gate heeft de opdracht voor het uitvoeren van de detailengineering en de constructie-activiteiten gegund aan Spie.

NIEUW PROJECT Wie: Teijin Aramid Wat: groot onderhoud Waar: Delfzijl Wanneer: april - juni 2021

Teijin Aramid op Chemiepark Delfzijl begint in april aan de grootste stop in haar geschiedenis.

Deze zal tot medio juni duren. Het bedrijf produceert er de grondstof voor Twaron, een supersterke vezel die het bedrijf in Emmen spint.

VERVANGING, RENOVATIE EN SLOOP Wie: AVR Wat: vervanging turbine Waar: Rozenburg Wanneer: eerste kwartaal 2022

AVR Rozenburg vervangt een bijna vijftig jaar oude turbine door een nieuwe. Het gaat om een tegendrukturbine van Siemens. Deze kan op volle kracht 22 megawatt elektriciteit leveren.

Tegelijkertijd blijft hij ook goed draaien bij 5 megawatt, terwijl er efficiënt lagedrukstoom wordt gemaakt. De voorbereidende werkzaamheden beginnen in mei 2021 waarna het project in het eerste kwartaal van 2022 moet zijn afgerond.

Wie: Dunea Wat: modernisering productielocatie Waar: Katwijk Wanneer: tot en met 2025

De procesautomatisering van productielocatie Katwijk wordt vervangen door volautomatische procesvoering enworden elektrotechnische installaties aangepast. BAM Industrie is in december 2018 begonnen met de vernieuwing van de energievoorziening van het drinkwaterpompstation.

Dunea wil de middenspanning distributie en noodstroomvoorziening herinrichten.

Wie: EPZ Wat: ontmanteling kolencentrale Waar: Borssele Wanneer: 2019 - 2021

EPZ is begonnen met de ontmanteling van zijn kolencentrale in Borssele. De centrale is in 1987 in gebruik genomen en sinds 2000 wordt er ook biomassa meegestookt. Vóór de sloop is de installatie zoveel mogelijk gereinigd. Volgens de planning worden de ontmanteling en bodemsanering eind juli 2021 afgerond.

UPDATE Wie: TenneT Wat: grote vervangingsopgave Waar: Nederland Wanneer: tot 1 januari 2032

TenneT gaat met negen partners 360 hoogspanningsstations aanpassen, vernieuwen of uitbreiden. De stations van 110kV en 150kV moeten in veel gevallen volledig worden vervangen.

Ze zijn soms vijftig jaar of langer in bedrijf en aan het eind van hun technische levensduur.

Wie: Vattenfall Wat: ontmanteling Hemweg 8 Waar: Amsterdam Wanneer: vanaf 2020

Vattenfall heeft zijn kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam eind december 2019 gesloten.

Het ontmantelingstraject van Hemweg 8 is begonnen in 2020. Het terrein wordt een plek voor productie, doorvoer en tijdelijke opslag van fossielvrije elektriciteit en warmte.

Wie: Waterschap Brabantse Delta Wat: renoveren afvalwaterpersleiding Waar: Noord-Brabant en Zeeland Wanneer: start medio 2019

De afvalwaterpersleiding transporteert afvalwater van industrieterrein Moerdijk en 35 dorpen en steden naar de RWZI in Bath. In 2019 is de renovatie van persstations bij Roosendaal, Bergen op Zoom en Bath gestart. Ook wordt de leiding over 3,5 kilometer verdubbeld. De extra leiding is in 2020 in bedrijf en de gerenoveerde persstations in 2023.

GROEN EN BIO Wie: o.a. Alco Bio Fuel Wat: recovery unit CO2 Waar: Gent Wanneer: voorjaar 2022

www.industrielinqs.nl

Bioraffinaderij Alco Bio Fuel (ABF), industriële gasleverancier Messer Benelux en IJsfabriek Strombeek investeren tien miljoen euro in een ‘recovery unit’ voor koolstofdioxide. Het gaat om een tweede unit bij Alco Bio Fuel in Gent. De installatie recupereert en zuivert CO2-gas uit de processtroom en zet het om in vloeistof. In het voorjaar van 2022 moet de unit operationeel zijn.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2021.indd 32

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:20

PROJECTEN 33

Wie: ArcelorMittal Wat: bio-ethanol uit afvalgassen Waar: Gent Wanneer: 2022

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bio-ethanol.

C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Wie: ArcelorMittal en Dow Wat: pilot met CO/syngas Waar: Gent Wanneer: 2022

Staalproducent ArcelorMittal in België wil CO uit zijn afvalgassen leveren aan Dow Benelux in Terneuzen. Dow kan de CO met eigen overtollig waterstof combineren tot syngas. Allereerst worden voor 20 miljoen euro twee proeffabrieken gebouwd in Gent. In 2022 wordt op basis van de pilots besloten of het businessplan economisch levensvatbaar is.

Wie: Cargill Wat: biodieselfabriek Waar: Gent Wanneer: juni 2022

Cargill investeert 150 miljoen euro in een nieuwe biodieselfabriek in Gent. Deze krijgt een productiecapaciteit van 115.000 ton biodiesel per jaar en kan rioolslib, reststoffen uit de industrie en allerlei andere grondstoffen verwerken tot biodiesel. In juni 2022 moet de fabriek klaar zijn.

Wie: o.a. Inovyn Wat: pilot met CO2/methanol Waar: Antwerpen Wanneer: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Op de site van Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Tegen het einde van 2022 is de pilotfabriek operationeel en produceert hij ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Wie: Nordsol Wat: proeffabriek voor PHBV Waar: Dordrecht Wanneer: eind 2021

Nordsol bouwt een bio-LNG-installatie op het terrein van Renewi in Amsterdam. De installatie produceert 3,4 kiloton bio-LNG per jaar uit biogas dat Renewi in vergisters maakt van organisch afval. Shell verkoopt het bio-LNG bij haar LNG-tankstations.

Wie: o.a. Paques Wat: proeffabriek voor PHBV Waar: Dordrecht Wanneer: eind 2021

Vijf waterschappen, Stowa, Paques en HVC gaan in Dordrecht een proeffabriek bouwen om PHBV te produceren. Dit is een volledig afbreekbaar en duurzaam bioplastic, gemaakt uit organische afvalstromen zoals zuiveringsslib, industrieel afvalwater en voedselresten. De proeffabriek komt bij de slibverwerkingsinstallatie van HVC in Dordrecht te staan.

UPDATE Wie: Photanol en Nouryon Wat: organische zuren uit CO2 Waar: Delfzijl Wanneer: 2024

In een demofabriek van Photanol en Nouryon in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

Wie: S4 GroNext Wat: waste-to-plastics fabriek Waar: Eemshaven Wanneer: medio 2021

S4 GroNext bouwt een fabriek in de Eemshaven waarin plastic afval dat niet recyclebaar is, wordt omgezet in gas. Dit kan vervolgens in de chemische industrie worden gebruikt als duurzame grondstof.

Wie: SCW Systems/Gasunie Wat: groen gas uit organische reststromen Waar: Delfzijl Wanneer: 2023

SCW Systems bouwt samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Wie: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol Wat: fabriek duurzame vliegtuigbrandstof Waar: Delfzijl Wanneer: 2022

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol willen Europa’s eerste productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof bouwen in Delfzijl. Om aan voldoende waterstof te komen, bestuderen Nouryon en Gasunie een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid ter plaatse.

Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2021.indd 33

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:20

34

PROJECTEN

NIEUW PROJECT Wie: Synkero Wat: fabriek duurzame kerosine Waar: Amsterdam Wanneer: 2027

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

Wie: o.a. Twence Wat: pilot met CO2/mierenzuur Waar: Hengelo Wanneer: 2021

Twence, Coval Energy, TNO en de TU Delft bouwen een pilot-installatie voor de productie van mierenzuur. De installatie wordt in eerste instantie gevoed met CO2 uit de bestaande natriumbicarbonaatinstallatie. Coval Energy ontwikkelt technologie. Mierenzuur heeft de potentie om als groene grondstof fossiele grondstoffen te vervangen.

Wie: Waternet Wat: groengasinstallatie Waar: Amsterdam Wanneer: tweede kwartaal 2021

Waternet bouwt in opdracht van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht een groengasinstallatie op het terrein van de rioolwaterzuivering in het westelijk havengebied van Amsterdam. De groengasinstallatie haalt CO2 uit biogas dat ontstaat bij het vergisten van slib. Door stikstof toe te voegen, krijg je groengas, met dezelfde calorische waarde als aardgas. De installatie maakt van ongeveer 14,7 miljoen m3 biogas zo’n 9,7 miljoen m3 groengas en 5,7 miljoen m3 bruikbaar CO2.

NIEUW PROJECT Wie: Zenid Wat: demofabriek duurzame kerosine Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Zenid, een initiatief van Rotterdam The Hague Airport, Climeworks, SkyNRG en Rotterdam The Hague Innovation Airport, wil in Rotterdam een demonstratiefabriek voor duurzame kerosine bouwen. Met afgevangen CO2 uit de lucht als grondstof. Uniper is bij het project betrokken voor de engineering en gaat de fabriek opereren.

UTILITIES

www.industrielinqs.nl

Wie: Air Liquide Wat: luchtscheidingseenheid Waar: Moerdijk Wanneer: 2022

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Wie: Air Liquide Wat: stikstofverwijderingseenheid Waar: Antwerpen Wanneer: medio 2021

Air Liquide bouwt een nieuwe stikstofverwijderingseenheid op de site van BASF in Antwerpen.

Deze kan het bedrijf van zeer zuiver gas voorzien om een efficiëntere productie van MDI mogelijk te maken. Naar verwachting is de nieuwe eenheid medio 2021 operationeel.

Wie: Air Products Wat: drie luchtscheidingsinstallaties Waar: Zuidbroek Wanneer: oktober 2021

Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze in oktober 2021 operationeel zijn.

NIEUW PROJECT Wie: Avaio en Aecom Wat: ontziltingsinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: 2024

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze pompt vanaf begin 2024 brak dokwater op en zet dit om in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht medio 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

Wie: BP Geel Wat: stoomketel Waar: Geel Wanneer: 2021

BP Geel bouwt een nieuwe stoomketel die ervoor zorgt dat de site ook betrouwbaar van stoom wordt voorzien als een van de twee bestaande ketels in onderhoud is. De komende jaren worden de drie ketels op elkaar afgestemd om een optimale combinatie te maken. Zo zal een van de bestaande ketels op termijn een standby-ketel worden. In 2021 moet dat proces rond zijn.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2021.indd 34

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:20

PROJECTEN 35

Wie: Evides Industriewater Wat: demiwaterinstallatie Waar: Antwerpen Wanneer: voorjaar 2022

Evides Industriewater bouwt een slimme demiwaterinstallatie op de site van BASF in Antwerpen.

De installatie gebruikt verschillende waterstromen uit de productie van BASF en zet restwarmte uit condensaat in voor verduurzaming van de zuivering. Dit resulteert in efficiënter watergebruik en een lagere energie- en chemicaliënverbruik.

Wie: Gasunie Transport Services Wat: uitbreiding stikstofinstallatie Waar: Zuidbroek Wanneer: 2022

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

Wie: Stercore Wat: mestvergassingsinstallatie Waar: Emmen Wanneer: 2022

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

NIEUW PROJECT Wie: Twence Wat: mestverwaardingsinstallatie Waar: Zenderen Wanneer: mei 2022

Twence bouwt een mestverwaardingsinstallatie in Zenderen. Met deze installatie kan 250.000 ton mest worden verwerkt. Hiermee wordt groen gas voor drieduizend huishoudens geproduceerd en worden schaarse grondstoffen teruggewonnen Naar verwachting zal de installatie in mei 2022 operationeel zijn.

Wie: Vattenfall, Gasunie en Equinor Wat: innovatieproject waterstof Waar: Eemshaven Wanneer: 2023

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

WIND EN ZON Wie: Blauwwind Wat: Borssele III en IV Waar: Noordzee Wanneer: 2021

De financiering van de Borssele III/IV windparken in de Noordzee is rond. Dit luidt de start in van de bouw en daaropvolgende inbedrijfstelling van 77 V164 9,5 megawatt windmolens van Vestas met een totale capaciteit van 731,5 megawatt. De totale productie per jaar zal naar verwachting 3.000 gigawatt uur zijn.

Wie: CrossWind Wat: windpark Hollandse Kust (noord) Waar: Noordzee Wanneer: 2023

CrossWind (joint venture van Shell en Eneco) bouwt het windpark Hollandse Kust (noord), 18,5 kilometer uit de Nederlandse kust bij Egmond aan Zee. Het windpark krijgt een vermogen van 759 megawatt en levert minstens 3.300 gigawatt uur per jaar. Het park omvat ook de toepassing van technologische demonstraties, zoals accu-opslag voor de korte termijn, turbines om onderlinge negatieve ‘windschaduw’-effecten te beperken en groene waterstof gemaakt door elektrolyse.

ELEKTRIFICATIE Wie: Coolbrook Wat: testreactor naftakraker Waar: Geleen Wanneer: eerste helft 2021

Het Finse Coolbrook investeert twaalf miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

ELEKTROLYSE Wie: Tien private en publieke partners Wat: North-C-Methanol project Waar: Rodenhuize Wanneer: 2024

Tien private en publieke partners investeren 140 miljoen euro in het North-C-Methanol project.

Dit project omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die deze waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien trapsgewijs een opschaling naar 600 MW in 2030.

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2021.indd 35

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:20

36

PROJECTEN

Wie: Bedrijven en overheden Wat: pilot groene waterstof Waar: Vlissingen-Oost Wanneer: 2025

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 zijn.

Wie: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste Wat: pilot Multiplhy Waar: Rotterdam Wanneer: begin 2023

Het project Multiplhy integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer produceert groene waterstof voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyzer voor waterstofproductie. De elektrolyzer krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt.

Wie: Gasunie en Nouryon Wat: waterstofproject Djewels Waar: Eemshaven Wanneer: Onbekend

Een consortium van Nouryon, Gasunie en vier partners ontvangt elf miljoen Europese subsidie voor het groene waterstofproject Djewels. De partners installeren een twintig megawatt elektrolyzer in Delfzijl voor de productie van waterstof als basis voor groene methanol. Het project krijgt ook vijf miljoen euro subsidie van het Waddenfonds.

Wie: VoltH2 Wat: groene waterstoffabriek Waar: Vlissingen Wanneer: onbekend

VoltH2 investeert 100 miljoen euro in een groene waterstoffabriek in North Sea Port. Het gaat om een 25 megawatt elektrolyse-eenheid. De fabriek produceert jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof. Door haar design is ze ook uit te breiden tot 100 megawatt met een potentiële productie van 14.400 ton groene waterstof per jaar.

INFRA

www.industrielinqs.nl

Wie: Gasunie Wat: waterstofleiding Waar: IJmuiden – Amsterdam Wanneer: eind 2020

Gasunie en Havenbedrijf Amsterdam willen een waterstofleiding tussen Amsterdam en IJmuiden realiseren. Eind 2020 moet duidelijk zijn of dat ruimtelijk, economisch en technisch haalbaar is.

Wie: Antwerp@C Wat: CO2-infrastructuur Waar: Antwerpen Wanneer: onbekend

Antwerp@C, een consortium van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, Ineos, Fluxys, Port of Antwerp en Total, onderzoekt de haalbaarheid van een CO2-infrastructuur in Antwerpen.

Het gaat om een centrale pijpleiding op zowel de linker- als de rechteroever en verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits. Ook een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2 en de tussentijdse opslag van CO2 zijn onderdeel van de infrastructuur.

Wie: Gasunie Wat: opslag groene waterstof Waar: Zuidwending Wanneer: 2026

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof in zoutcavernes voor bij Zuidwending. Het bedrijf slaat in Zuidwending al aardgas op in zes zoutcavernes en onderzoekt wat er nodig is om vier zoutholtes in te richten voor groene waterstof. De eerste opslag kan in 2026 worden gevuld.

Daarvoor moet de bouw in 2023 of 2024 beginnen.

Wie: North Sea Port Wat: Zeeland Waar: onbekend Wanneer: onbekend

Het havengebied van North Sea Port onderzoekt de haalbaarheid, vormgeving en uitrol van een grootschalige buisleidinginfrastructuur voor transport van CO2, waterstof of restgassen.

Wie: o.a. Shell Wat: restwarmte Shell Pernis Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2021.indd 36

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:20

PROJECTEN 37

RECYCLING Wie: o.a. Bek & Verburg Wat: pilot met recycling visnetten Waar: Eemshaven Wanneer: onbekend

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken hiermee of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

Wie: Indaver Wat: demo-installatie Waar: Antwerpen Wanneer: medio 2021

Afvalbeheerder Indaver bouwt een demo-installatie voor het recyclen van vijftienduizend ton end-of-life plastics per jaar. De installatie zet gemengde polyolefines om in basisproducten als nafta en wax. Polystyrenen worden afgebroken tot monomeren die opnieuw als grondstof zijn te gebruiken. De installatie krijgt een capaciteit van twee ton per uur.

NIEUW PROJECT Wie: Itero Wat: demofabriek Waar: Sittard-Geleen Wanneer: 2023

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics. De unit krijgt een capaciteit van 27 ton gemengd en vervuild plastic. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden. Investering: 25 miljoen euro.

Wie: PolyStyreneLoop Wat: demofabriek Waar: Terneuzen Wanneer: eind tweede kwartaal 2021

PolyStyreneLoop wil naast chemiebedrijf ICL-IP in Terneuzen een demofabriek bouwen, die broomhoudend polystyreenafval recyclet. De bouw is begin 2019 gestart. Het proces levert schone polystyreen op die direct kan worden hergebruikt. De demofabriek kan drieduizend ton gerecycled polystyreen per jaar produceren.

Wie: Sabic en Plastic Energy Wat: chemische recycling plastic Waar: Geleen Wanneer: tweede helft 2022

Sabic investeert in een project voor de chemische recycling van moeilijk verwerkbaar plastic afval in een grondstof voor stoomkrakers. Het bedrijf werkt hierbij samen met Plastic Energy. Voor de productie van Tacoil, een gepatenteerd product van Plastic Energy, bouwen ze op Chemelot een fabriek die naar verwachting in 2021 in bedrijf zal gaan.

NIEUW PROJECT Wie: Umincorp Wat: plastic recycling fabriek Waar: onbekend Wanneer: onbekend

Umincorp wil een tweede plastic recycling fabriek in Nederland bouwen. Het bedrijf heeft al een recyclingfabriek in Amsterdam en werkt bij de tweede samen met Bilfinger voor de engineering, procurement en constructie.

NIEUW PROJECT Wie: UPM Wat: bioraffinaderij Waar: Rotterdam Wanneer: onbekend

Het Finse UPM wil een geavanceerde bioraffinaderij met een capaciteit van 500.000 ton hooogwaardige hernieuwbare brandstoffen bouwen. Het bedrijf ziet Rotterdam als mogelijke plek voor de nieuwe raffinaderij, naast het Finse Kotka . Grondstof voor de raffinaderij zijn houtige biomassa en duurzaam vloeibaar afval en andere restgrondstoffen.

ADVERTENTIE-INDEX 3P Quality Services................................................................................ 28

Human Industries .....................................................................................8

Abonnees ................................................................................................ 30

Industrielinqs pers en platform ...................................................22, 23

Boels Verhuur ............................................................................................8

Mainnovation ......................................................................................... 40

Eco Ketelservice Verhuur ..................................................................... 30

Master Builders Solutions Nederland............................................... 14

Endress + Hauser ......................................................................................4

Modelec Data-Industrie ....................................................................... 39

Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur & Techniek ............... 18

OMV Gas Marketing Trading & Finance ..............................................2

www.industrielinqs.nl

02 | 2021

Naamloos-2 1

G_Projecten 02-2021.indd 37

SEPTEMBER 2020

industrie linqs

31-07-20 14:43

17-02-21 14:20

38

WATERSTOF

binnenvaartschepen op waterstof

Covestro wil

Ketenverantwoordelijkheid

FOTO: MICHAEL RENNERTZ

Covestro wil haar bedrijf volledig in lijn brengen met de circulaire economie en op lange termijn broeikasgasneutraal produceren. Daarbij wil ze ook indirecte emissies verminderen. CEO van NPRC Femke Brenninkmeijer ziet de samenwerking met de polymerenproducent als een geweldig voorbeeld van de kansen die zich voordoen als alle stakeholders in de logistieke keten zich verbinden tot duurzaamheid. ‘Dit partnerschap met Covestro biedt een solide en betrouwbare basis voor onze coöperatie van individuele binnenvaartondernemers om de enorme investering aan te gaan die nodig zijn om om te schakelen naar zero-emissie vervoer. Deze vorm van gezamenlijke ketenverantwoordelijkheid is naar mijn idee de toekomst van innovaties in de logistiek.’

Duitse polymerenproducent Covestro en Nederlandse binnenvaartcoöperatie NPRC werken samen om de zouttransportvloot op de Rijn om te bouwen naar schepen die op waterstof varen. Dat maakten de partijen begin februari Rijn-Alpencorridor bekend. Twee jaar geleden werd al bekend dat Het internationale project maakt deel uit van het RH2INEInitiatief (Rhine Hydrogen lntegration Network of Excellence) NPRC ook met chemiebedrijf Nouryon (inmidvan onder andere het Duitse ministerie van Economische dels Nobian genaamd) binnenvaarttransport Zaken van Noordrijn-Westfalen en de Nederlandse provincie op groene waterstof onderzoekt.

Zuid-Holland. Doel is een klimaatneutrale transportroute op

de Rijn-Alpencorridor en zo invulling geven aan de Europese Green Deal. RH2INE streeft ernaar om, ook met andere partners uit het consortium, tussen Rotterdam en Keulen meerdere waterstofschepen in de vaart te hebben.

Dagmar Aarts

15 miljoen euro In termen van transportvolume is zout de belangrijkste grondstof voor de Covestro-vestigingen in Noordrijn-Westfalen.

Covestro en NPRC willen twee waterstofschepen in de vaart brengen vanaf 2024. Daarbij kijken zij eerst naar de technische en economische haalbaarheid van het project. Zo wordt het technisch ontwerp van de romp geoptimaliseerd, zodat de schepen zelfs bij laagwater kunnen worden ingezet. Ook onderzoeken de partijen de mogelijkheid om groene waterstof uit Covestro’s eigen chloorelektrolyse te gebruiken om de binnenschepen te bunkeren. www.industrielinqs.nl

SEPTEMBER 2020

industrie linqs Naamloos-2 1

S_Pagina Dagmar.indd 38

Ook met Nobian in Delfzijl onderzoekt NPRC of ze een binnenvaartschip voor honderd procent op waterstof kan laten varen. De groene waterstof wordt lokaal geproduceerd door Nobian. De intentie is om binnen enkele jaren het schip m.s.

Antonie, van Lenten Scheepvaart, zout te laten vervoeren van Nobians zoutfabriek in Delfzijl naar de Botlek in Rotterdam.

Dit initiatief maakt onderdeel uit van de Green Deal van (demissionair) minister van Nieuwenhuizen (Infrastructuur en Waterstaat). De minister heeft vijftien miljoen euro beschikbaar gesteld voor de ontwikkeling en productie van schonere scheepsmotoren voor de binnenvaart.

02 | 2021

31-07-20 14:43

17-02-21 14:21

9 13:11 02.19 13:11

www.moxa.com www.moxa.com

Industriële Industriëlenetwerken netwerkenzijn zijneen eenspecialisme; specialisme;wij wijzijn zijndie diespecialisten. specialisten.

DeDe Moxa industriële netwerkoplossingen zijnzijn ontworpen voor dede meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid Moxa industriële netwerkoplossingen ontworpen voor meest kritische toepassingen, waarbij betrouwbaarheid in in een 24/7 productie omgeving centraal staat.

Een applicatie specifi ekek netwerkontwerp enen confi guratie zijnzijn hiervoor een 24/7 productie omgeving centraal staat.

Een applicatie specifi netwerkontwerp confi guratie hiervoor van hethet allergrootste belang.

WijWij weten hoe enen zijnzijn ervan overtuigd datdat uwuw kennis vanvan procesautomatisering enen ons van allergrootste belang. weten hoe ervan overtuigd kennis procesautomatisering ons netwerkspecialisme tottot niets anders kan leiden dan gezamenlijk succes. netwerkspecialisme niets anders kan leiden dan gezamenlijk succes.

www.modelec.nl www.modelec.nl Tel. 0318-636262 Tel. 0318-636262 sales@modelec.nl sales@modelec.nl

18_adv_A4_Moxa_IndustrNetw.indd 1 1 18_adv_A4_Moxa_IndustrNetw.indd Omslag los Ilinqs 1-2021.indd 39

15-01-18 15:21 15-01-18 15:21 13:54 17-02-21 14:26 17-02-21 13:54

industrielinqs | 02 | 2021

basis advertentie A4 NL contouren.indd 1 Omslag omslagbestand.indd los Ilinqs 1-2021.indd 1 40 ILINQS

26-08-20 10:30 17-02-21 14:26