KONKURENCJA - zasady, ochrona, instytucje by IKMP SAPERE AUDE

MIĘDZYUCZELNIANA OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA KONKURENCJA - zasady, ochrona, instytucje PUBLIKACJA POKONFERENCYJNA

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

MIĘDZYUCZELNIANA OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA KONKURENCJA - zasady, ochrona, instytucje PUBLIKACJA POKONFERENCYJNA Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Strona

Warszawa, kwiecień 2014 roku

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Projekt okładki: Marta Sobiecka Redakcja: Marta Sobiecka, Mikołaj Ślęzak

Recenzenci: prof. UW dr hab. Robert Jastrzębski prof. UW dr hab. Robert Grzeszczak doc. dr Jarosław Maćkowiak dr Jarosław Turłukowski dr Beata Słobodzian dr Ewa Wojtaszek – Mik

ISBN: 978-83-64552-00-7 Copyright by Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana, ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i Wydawcy. Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE działające przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego ul. Krakowskie Przedmieście 26/28

Strona

00-927 Warszawa

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie………………………………………………………………………………....4 Plan konferencji………………………………………………………………………………..5 Niedopuszczalna pomoc państwa w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. (Mikołaj Ślęzak) ………………………………………………………..………………………………..……….9

Prywatne oraz publiczne prawo konsumenckie w świetle prawodawstwa unijnego i krajowego. Zarys problematyki. (Marta Sobiecka)…………………….………………………22 Znaczenie konkurencji dla rynku zamówień publicznych (Anna Cimarno)……………….…64 Domniemanie utrudniania dostępu do rynku w sprawach o pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży 9art. 15 ust. 1 pkt. 4 u.z.n.k.) (Stanisław Strejmer)…………………………………………………...……………………..……………..……82

Powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów – gwarancja ochrony konkurencji i konsumentów najbliższa obywatelowi (Andżelika Pawlik)…………..…………………………99 Charakterystyka leniency plus - instytucji przewidzianej w projekcie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Michał Sopiński)………………………………………113

Strona

Wybór aktów prawnych z zakresu prawa konkurencji (Marta Sobiecka, Mikołaj Ślęzak)…..124

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

WPROWADZENIE

Szanowni Czytelnicy,

mamy przyjemność oddać w Państwa ręce publikację pokonferencyjną powstałą po Międzyuczelnianej Ogólnopolskiej Konferencji pt. „KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje” zorganizowanej przez Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE działające przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Całość publikacji składa się z sześciu referatów oraz wyboru aktów prawnych dotyczących problematyki konkurencji, które były przedmiotem dyskusji.

Chcielibyśmy podziękować w tym miejscu wszystkim Recenzentom za ich cenne uwagi i nieocenioną pomoc w realizacji niniejszej publikacji. Szczególne podziękowania należą się Profesorowi Robertowi Jastrzębskiemu – Głównemu Opiekunowi Interdyscyplinarnego Koła Myśli Prawnej SAPERE AUDE za ogromne wsparcie udzielono podczas realizacji niniejszej publikacji.

Redaktorzy

Strona

Warszawa, kwiecień 2014 roku

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE MIĘDZYUCZELNIANA OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA pt. KONKURENCJA - zasady, ochrona, instytucje

PLAN KONFERENCJI PAŁAC TYSZKIEWICZÓW (ul. Krakowskie Przedmieście 32) SALA BALOWA 10.01.2014

9.00 – 9.10 Pomoc państwa w prawie konkurencji. Mikołaj Ślęzak 9.10 – 9.15 Pytania 9.15 – 9.25 Prywatne oraz publiczne prawo konsumenckie w świetle prawodawstwa unijnego i krajowego. Marta Sobiecka 9.25 – 9.30 Pytania 9.30 – 9.40 Zakaz porozumień ograniczających konkurencję w prawie Unii Europejskiej. Iwona Miedzińska 9.40 – 9.45 Pytania 9.45 – 9.55 Znaczenie konkurencji dla rynku zamówień publicznych

Strona

9.55 – 10.00 pytania

Anna Cimarno

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 10.00 – 10.10 Trzecia droga pomiędzy doktryną public i private enforcement. Doświadczenia mieszanych systemów prawnych. Katarzyna Sadrak 10.10 – 10.15 Pytania 10.15 – 10.35 Domniemanie utrudniania dostępu do rynku w sprawach o pobieranie innych niż marża opłat handlowych (art. 15 u.z.k.n.) Stanisław Strejmer 10.25 – 10.30 Pytania

10.30 – 10.35 Cena drapieżna, jako sposób eliminacji konkurentów z rynku. Rozpoznanie i neutralizacja drapieżcy. Anna Pinkowicz 10.35 – 10.40 Pytania

10.40 – 10.50 Powiatowy(miejski) rzecznik konsumentów – gwarancja ochrony konkurencji i konsumentów najbliższa obywatelowi. Andżelika Pawlik

Strona

10.50 – 10.55 Pytania

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 10.55 – 11.05 Federacja konsumentów jako instytucja stojąca na straży praw konsumentów. Sylwia Daniluk 11.05 – 11.10 Pytania

11.10 – 11.20 Charakterystyka leniency plus – nowej instytucji przewidzianej w projekcie nowelizacji do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Michał Sopiński 11.20 – 11.25 Pytania

11.25 – 11.40 Przerwa kawowa

11.40 – 11.50 Z karnoprawnej problematyki zwalczania nieuczciwej konkurencji – zagadnienia wybrane. Jakub Zniamierowski 11.50 – 11.55 Pytania

11.55 – 12.05 Wykorzystanie arbitrażu w sporach z zakresu konkurencji – szansa czy fikcja?

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

12.05 – 12.10 Pytania

Marek Szolc

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

12.10 – 12.20 Reklama porównawcza jako praktyka zagrażająca konkurencji. Michał Szachnitowski 12.20 – 12.25 Pytania

12.25 – 12.35 Sądownictwo antymonopolowe w II Rzeczypospolitej. Organizacja i orzecznictwo. Michał Sadłowski 12.35 – 12.40 Pytania

12.40 – 13.00 Zakończenie oraz wydanie dyplomów

Strona

13.00 – 13.30 Poczęstunek

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Mikołaj Ślęzak1 Student III roku prawa na WPiA UW

NIEDOPUSZCZALNA POMOC PAŃSTWA W TRAKTACIE O FUNKCJONOWANIU UNII EUROPEJSKIEJ Słowa kluczowe: prawo konkurencji, pomoc państwa, prawo unii europejskiej, państwo, przedsiębiorstwo Keywords: competition law, state aid, European Union law, state, enterprise

Streszczenie: Ogólnie przepisy 107-109 TFUE dotyczą szeroko rozumianej pomocy państwa. Niedopuszczalna pomoc państwa została uregulowana w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w art. 107 ust.1. Ogólnie przepisy 107-109 TFUE dotyczą szeroko rozumianej pomocy

państwa.

Trybunał

swym

bogatym

orzecznictwie

dokonał

wykładni

poszczególnych przesłanek uznania danej pomocy państwa za niezgodną z rynkiem wewnętrznym. Tylko ich kumulatywne spełnienie pozwala uznać daną pomoc za niezgodną z rynkiem wewnętrznym.

Extract: Unacceptable state aid has been regulated in the Treaty on the functioning of the European Union in the article 107 passage 1. Generally speaking, articles 107 – 109 evolve around widely understood state aid. Court of Justice of the European Union has explained in

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Student III roku prawa na WPiA Uniwersytetu Warszawskiego, obecny Wiceprezes i założyciel Interdyscyplinarnego Koła Myśli Prawnej Sapere Aude, w polu jego zainteresowań badawczych znajdują się: prawo administracyjne, prawo gospodarcze, prawo Unii Europejskiej, prawo konkurencji, prawo handlowe, prawo karne materialne i procesowe, historia prawa. 1

his rich judicature all the details of acknowledging state aid as unacceptable with respect to

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE the rules of the inner market of the EU. Only when all premises are met, the state aid can be acknowledged as unacceptable. WPROWADZENIE Przestrzeganie reguł rynku wewnętrznego oraz wolnej konkurencji są gwarancjami skuteczności i efektywności działania rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. Najczęściej są one naruszane poprzez interwencjonizm państwowy, którego najczęstszą formą jest udzielanie przedsiębiorstwom działającym na obszarze rynku wewnętrznego pomocy państwa. Pomoc państwa2 może służyć różnym celom: w korygowaniu niedoskonałości rynku (market failure), w celu wsparcia finansowego przedsiębiorstw dla ochrony gospodarki krajowej przed konkurencją zagraniczną lub w celu realizacji obecnej polityki gospodarczej lub społecznej. Użycie pomocy państwa do realizacji tych celów prawie zawsze narusza zasadę równości przedsiębiorstw biorących udział w obrocie towarowym i wpływa na handel wewnątrz Unii Europejskiej, co powoduje zakłócenie konkurencji i jest to niedozaakceptowania z perspektywy całej Unii3. DZIAŁANIA PAŃSTW I REGULACJE TFUE W przeszłości państwa poprzez określone działania, chciały zachować kontrolę nad stosowaniem reguł pomocy niedozwolonej i dozwolonej. Obecnie Komisja Europejska i kontrolujące ją sądy są w stanie przeciwdziałać, udzielaniu przez państwa Unii wsparcia finansowego ich przedsiębiorstwom. Bardzo istotny jest obiektywny charakter pojęcia pomocy państwa, wyrażający się w tym, czy pomoc państwa zostanie uznana za dozwoloną czy niedozwoloną decyduje skutek, jaki wywiera ona na rynku wewnętrznym. Artykuły 107-109 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej regulują zagadnienie pomocy państwa. Artykuł 107 ust. 1 TFUE zawiera zakaz wszelkiej pomocy państwa, która spełnia określone warunki. Równocześnie art. 107 TFUE przewiduje dwie rodzaje derogacji zakazu określonego w ust. 1 w następnych ustępach: 1. rodzaje "pomocy zgodnej z rynkiem wewnętrznym" ex lege (ust. 2 )

W Polsce najczęściej używa się terminu pomoc publiczna, termin pomoc państwa jest pojęciem prawa unijnego. 3 Pomoc państwa. Wybrane zagadnienia, pod red. B. Kurcza, Warszawa 2009, s. 7 i nast.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

rozstrzygnięć organów Unii (ust. 3)

2. rodzaje pomocy, które "za zgodną z rynkiem wewnętrznym mogą zostać uznane" na podstawie

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Należy zasygnalizować możliwość wyłączenia spod reguł konkurencji środków pomocy państwa dla świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym na podstawie art. 106 ust. 2 TFUE. Artykułów 107-109 nie stosuje się w przypadkach przewidzianych w innych przepisach TFUE. Odrębne przepisy TFUE regulują zakres dopuszczalności pomocy państwa: 1. w rolnictwie art. 42; 2. w transporcie: art. 93, art. 96 ust. 1, art. 98, art. 100; 3. w zewnętrznych stosunkach handlowych: art. 207 ust. 1 4. w przemyśle zbrojeniowym- art. 346 ust. 1 lit. b); Artykuł 108 TFUE określa kompetencje i tryb działania organów Unii Europejskiej w zakresie egzekwowania przepisów art. 107 TFUE oraz obowiązków państw członkowskich. Natomiast art. 109 zawiera generalną delegację dla Rady do wydawania przepisów wykonawczych do art. 107 i 108 TFUE. Pod koniec lat 90. XX w. Rada wydała dwa podstawowe akty prawne dotyczące pomocy państwa w Unii Europejskiej: 

Rozporządzenie Rady (WE) NR 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa



Rozporządzenie Rady (WE) NR 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE Charakter normy mającej bezpośredni skutek i możliwej do zastosowania bezpośrednio ma

tylko art. 108 ust. 3 TFUE. Rozporządzenia Rady i Komisji poszerzyły zakres bezpośredniego stosowania i bezpośredniego skutku prawa pomocy państwa. Na regulację wspólnych reguł konkurencji odnoszących się do pomocy państwa, które tworzą przepisy prawa pierwotnego i wtórnego oraz orzecznictwo sądów UE, składają się głównie materialno-prawne reguły dopuszczalności pomocy państwa, do których należą: 1. pojęcie pomocy państwa - art. 107 ust. 1 TFUE 2. zakres i kryteria pomocy dozwolonej jako ex lege zgodnej z rynkiem wewnętrznym - art. 107 ust. 2 TFUE 3. zakres i kryteria pomocy dopuszczalnej jako uznanej za zgodną z rynkiem wewnętrznym przez Radę lub Komisję - art. 107 ust. 3 4. zakres i kryteria dopuszczalnej pomocy dla usług w ogólnym interesie gospodarczym jako

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

DEFINICJA POMOCY PAŃSTWA

wyłączonej spod reguł konkurencji - art. 106 ust. 2 TFUE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Traktatowa definicja pomocy państwa została zawarta w art. 107 ust. 1 TFUE jako "pomoc niezgodna z rynkiem wewnętrznym". Nie jest to definicja niezgodnej, jak i zgodnej z rynkiem wewnętrznym "pomocy". Zdefiniowaną w art. 107 ust. 1 pomoc należy traktować na podstawie prawa wtórnego, orzecznictwa i literatury jako "pomocą zakazaną" (niedozwoloną), o ile przepisy art. 106 ust 2 TFUE lub art. 107 ust 2 i 3 nie wyłączają tego zakazu. W wyrokach Francja przeciwko Ladbroke Racing i Komisji4 oraz Ladbroke Racing przeciwko Komisji5 wskazano, iż: "pomoc w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE jest pojęciem prawnym, które musi być interpretowane na podstawie czynników obiektywnych, bez jakiegokolwiek uznania Komisji". Przepis ten definiuje środki pomocowe wyłącznie w kategoriach skutku. Trybunał Sprawiedliwości stwierdził to w sprawie Włochy przeciwko Komisji6, a następnie wielokrotnie potwierdzono to w orzecznictwie sądów UE. Rozumienie pojęcia pomocy państwa determinuje zakres stosowania art. 107 ust. 1 TFUE, w kontekście obowiązku zgłoszenia pomocy Komisji. By dany projekt lub określony program mógł zostać uznany za niezgodny z rynkiem wewnętrznym, musi spełniać kumulatywnie cztery przesłanki normatywne: być pomocą przyznaną przez państwo członkowskie, także przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie; sprzyjać niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji określonych towarów; zakłócać, bądź stanowić groźbę zakłócenia konkurencji na rynku wewnętrznym i wpływać na handel (affecting trade) między państwami członkowskimi UE Przesłanki były przedmiotem licznych interpretacji w zakresie stosowania art. 107 ust. 1-3 TFUE oraz art. 106 ust. 2 TFUE przez Komisję oraz sądy UE. Orzecznictwo jednoznacznie potwierdziło, że z pomocą państwa mamy do czynienia tylko kiedy beneficjentem jest "przedsiębiorstwo". Najczęściej wymienia się dwie grupy przesłanek: 1. przesłanki ewidencyjne - korzyść, jej pochodzenie - przyznana przez państwo członkowskie lub z zasobów państwowych oraz selektywność 2. przesłanki ewaluacyjne - odnoszące się do niepożądanych skutków jej udzielenia (zakłócenie konkurencji i wpływ na handel) Chociaż definicja pomocy państwa z art. 107 ust 1 TFUE w świetle orzecznictwa wciąż bazuje na przesłankach sformułowanych literalnie w tym przepisie, to jednak należy podnieść, że każdy

C-83/98 P wyrok TSUE z dnia 16 maja 2000 r. T-67/94 wyrok SPI z dnia 7 stycznia 1998 r. 6 173/73 wyroku TSUE z dnia 2 lipca 1974 r. 5

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

środek pomocowy musi spełniać następujące kryteria. Po pierwsze, musi stanowić pomoc dla

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE przedsiębiorstw, która przysparza korzyść. Po drugie, musi być przyznany przez państwo lub z zasobów państwowych. Po trzecie, musi sprzyjać niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji pewnych towarów. Po czwarte, musi zakłócać bądź stanowić groźbę zakłócenia konkurencji. In fine musi wpływać lub może wpływać na handel między państwami członkowskimi UE 7. W dalszej części opracowania każda z wymienionych wyżej przesłanek zostanie omówiona w tej kolejności. PRZESŁANKA POMOCY Pomoc jest konstytutywną cechą pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. TSUE zdefiniował8 ją jako przysporzenie jej beneficjentowi korzyści gospodarczych, których nie mógłby uzyskać z normalnej działalności gospodarczej (rynku). Może mieć ona charakter pozytywny (polepszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa) lub negatywny (zapobieganie jej pogorszeniu). Może być przyznawana pośrednio lub bezpośrednio9. Wystąpienie korzyści gospodarczych dla przedsiębiorstwa beneficjenta jest warunkiem sine qua non rozważania, czy do pomocy przyznanej przez państwo członkowskie lub z zasobów państwowych można w ogóle zastosować art. 107 ust. 1 TFUE. Nieistnienie pomocy państwa z braku przysporzenia korzyści stwierdza się poprzez test prywatnego inwestora, który działa w warunkach gospodarki rynkowej. Ma on swoje traktatowe ugruntowania w zasadzie neutralności własnościowej prawa UE - art. 345 TFUE. Kontrola pomocy państwa w UE polega, więc na zasadzie inwestora działającego w warunkach gospodarki rynkowej. Według tej zasady za pomoc państwa uznaje się różnię między warunkami, na jakich państwo udostępniło przedsiębiorstwu publicznemu określone fundusze, a warunkami, a na jakich inwestor prywatny

normalnych

warunkach

gospodarki

rynkowej

przekazałby

takie

fundusze

porównywalnemu przedsiębiorstwu prywatnemu. Zasada prywatnego inwestora ma wiele odmian, znajduje przez to wiele zastosowań. Jednym z nich jest test prywatnego inwestora. To ocena udziałów kapitałowych, tj. przede wszystkim wpłat na kapitał założycielski w firmach przynoszących straty lub bliskich bankructwa, do udzielania pożyczek lub gwarancji10. Następnym zastosowaniem jest test prywatnego wierzyciela, który służy do oceny warunków, na jakich państwo domaga się zwrotu udostępnionych przedsiębiorstwu środków finansowych. Ostatnim zastosowaniem jest test prywatnego sprzedawcy, który służy do oceny przypadku transakcji kupna/sprzedaży nieruchomości lub innych aktów publicznych (sprzedaż

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

A. Jurkowska-Gomułka, T. Skoczny, Wspólne reguły konkurencji Unii Europejskiej, Warszawa 2010, s. 228236. 8 m.in w wyrok TSUE z dnia 11 lipca 1996 r. w sprawie C-39/94 SFEI przeciwko La Poste. 9 Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, pod red. H. Gronkiewicz-Waltz i M. Wierzbowskiego, Warszawa 2013, s. 340-346. 10 K. Strzyczkowski, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2011, s. 487.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE gruntów lub budynków publicznych w drodze przetargu nieograniczonego nie stanowi pomocy państwa)

TEST ALTMARK Warto zwrócić uwagę na tzw. test Altmark, który został ustanowiony w orzeczeniu Altmark11. Stanowi on narzędzie, które ma zastosowanie do oceny wsparcia publicznego na rzecz świadczenia usług w ogólnym interesie gospodarczym. W orzeczeniu Altmark TSUE przesądził ostatecznie, że dotacje dla firm, rekompensujące jedynie nakłady poniesione na działalność gospodarczą, do której prowadzenia są prawnie zobowiązane, nie stanowią niedozwolonej pomocy państwa w rozumieniu (obecnego) art. 107 ust. 1 TFUE. Rekompensata nie jest traktowana jako pomoc, jeżeli spełnia następujące warunki: obowiązki beneficjenta pomocy zostaną wyraźnie zdefiniowane i faktycznie nałożone, rekompensatę wylicza się obiektywnie i przejrzyście przed nałożeniem obowiązków, nie przewyższa ona kosztów realizacji obowiązków publicznych, przy uwzględnieniu wpływów z tej działalności, jeżeli firma realizująca obowiązki publiczne nie została wyłoniona w drodze zamówień publicznych, poziom rekompensaty ustala się na podstawie analizy kosztów12. Jeżeli te warunki są spełnione, a zatem interwencja taka nie skutkuje uprzywilejowaniem przedsiębiorstw, powoduje to, że nie mieści się w zakresie zastosowania art. 107 ust. 1 TFUE. Nie spełnienie przez środek państwowy jednego z wymienionych kryteriów w teście powoduje, że musi on zostać uznany za pomoc państwa. FORMA POMOCY PAŃSTWA Ocenie w świetle art. 107 ust. 1 podlega wszelka pomoc w jakiejkolwiek formie. Dla identyfikacji pomocy publicznej nie ma, więc znaczenia forma w jakiej jest udzielana, co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie TSUE m.in. w sprawie 248/84 Niemcy przeciwko Komisji13. Należy podkreślić, że to skutek, a nie forma pomocy państwa kwalifikuje ją do oceny na gruncie art. 107 ust. 1 TFUE. Rodzaje pomocy państwa możemy ująć w dwóch kategoriach: pomoc polegającą na

Wyrok TSUE z dnia 23 lipca 2003 r. w sprawie C-280/00 Altmark Trans GmbH i Regierungspräsidium Magdeburg przeciwko Nahverkehrsgesellschaft Altmark GmbH. 12 M. Biernat, Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w sprawach gospodarczych, Warszawa 2006, s. 412-414. 13 Wyrok TSUE z dnia 14 października 1987r

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

subwencjonowaniu oraz pomoc polegającą na zmniejszaniu obciążeń przedsiębiorstw.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Subwencjonowane jest to bezpośrednie transferowanie do przedsiębiorstw świadczeń pieniężnych (dotacje, dopłaty do odsetek, kredyty, gwarancje kredytowe, zasilanie kapitałowe, zaliczki zwrotne, zwrot od kapitału) lub rzeczowych (przekazanie budynków, dostawa dóbr itp.)14. Natomiast zmniejszanie obciążeń przedsiębiorstw to m.in. zwolnienia, ulgi podatkowe, pokrycie strat lub umarzanie zobowiązań. Mają prowadzić do szeroko pojętego zmniejszania obciążeń, które ciążą na przedsiębiorstwie, co prowadzi do podobnych jak subwencje skutków15. W tym miejscu warto przytoczyć wyrok TSUE z dnia 14 września 2004 r. w sprawie C-276/02 Hiszpania przeciwko Komisji, w którym Trybunał stwierdził, że artykuł 107 ust. 1 TFUE definiuje pomoc państwa uregulowaną w Traktacie jako pomoc przyznaną przez samo państwo lub za pośrednictwem zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca konkurencję lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, w zakresie w jakim wpływa na wymianę handlową pomiędzy Państwami Członkowskimi. Pojęcie pomocy w rozumieniu powyższego postanowienia jest o wiele bardziej ogólne niż pojęcie subwencji, jako że nie tylko zawiera w sobie świadczenia pozytywne, tak jak w przypadku samych subwencji, lecz także interwencje, które w różny sposób zmniejszają ciężary, które normalnie obciążają budżet danego przedsiębiorstwa. PRZEDSIĘBIORSTWO, JAKO BENEFICJENT POMOCY PAŃSTWA Beneficjentem pomocy musi być przedsiębiorstwo, które rozumiane jest w orzecznictwie jako ,,każda jednostka prowadząca działalność gospodarczą, niezależnie od jej statusu prawnego i sposobu finansowania"16. Działalność gospodarcza jest definiowana jako "oferowanie towarów lub usług na danym rynku"17.Dla określenia przedsiębiorstwa w świetle art. 107 ust. 1 TFUE jako "jednostki gospodarczej" nie jest istotne to, że działa na określonym rynku właściwym, ale to, że jest ono odbiorcą pomocy. Musi mieć, więc zdolność prawną zarówno do przyjęcia przysporzenia, jak i do ponoszenia odpowiedzialności prawnej. Przedsiębiorstwo w tym rozumieniu nie może, więc nie mieć żadnego statusu prawnego. Każde przedsiębiorstwo należące do grupy kapitałowej jest odrębnym przedsiębiorstwem w rozumieniu przepisów o pomocy publicznej.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

M. Szydło, Pomoc państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw zagrożonych w prawie wspólnotowym, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, nr 2/2006, s. 2 i nast. 15 Pomoc publiczna dla przedsiębiorstw w Unii Europejskiej i w Polsce, pod red. A Fornalczyk, Warszawa 1998, s. 32 i nast. 16 G. Druesne, Prawo materialne i polityki Wspólnot i Unii Europejskiej, Warszawa 1996, s. 183. Wyrok TSUE z dnia 23 kwietnia 1991 r. w sprawie C-41/90 Höfner. 17 Wyrok TSUE z dnia 16 czerwca 1987 r. w sprawie C-118/8; wyrok TSUE z dnia 18 czerwca 1998 r. w sprawie C-35/96 Komisja przeciwko Włochom.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Na podstawie przepisów art. 107-109 TFUE nie są oceniane bezpośrednie skutki pomocy państwa np. dla mieszkańców. Nie jest także pomocą państwa współfinansowanie przez miasta czy gminy budowy sieci szerokopasmowych przeznaczonych wyłącznie dla niekomercyjnych celów. Beneficjentem pomocy może być nie tylko bezpośredni odbiorca (np. kredytobiorca), lecz także podmiot bezpośrednio jej udzielający (kredytodawca, inwestor), który korzysta z zasobów państwa. POCHODZENIE POMOCY PAŃSTWA Kolejną kwestią wymagającą uwagi jest pochodzenie pomocy państwa. W rozumieniu art. 107 ust. 1 nie jest wsparcie finansowe przedsiębiorstwa, pochodzące ze źródeł prywatnych. Zasadniczo wyróżniamy dwa źródła pomocy państwa. Pierwszym jest pomoc pochodzącą od władzy publicznej tj. obejmującą publicznoprawne korporacje terytorialne (np. korporacje ponadgminne, gminy), czyli jest to pomoc przyznawana przez centralne, regionalne lub lokalne organy władzy publicznej bezpośrednio z budżetów, którymi one dysponują. Drugim zaś jest pomoc pochodzącą ze środków publicznych, ale przyznawaną przez odrębne podmioty, które są kontrolowane przez państwo lub którym państwo powierzyło administrowanie lub zarządzanie pozabudżetowymi środkami publicznymi, niezależnie od ich charakteru czy statusu prawnego18. W obecnym rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, aby określone wsparcie mogło zostać uznane za pomoc państwa musi: zostać bezpośrednio lub pośrednio przyznane z zasobów państwowych oraz zostać przypisane państwu członkowskiemu19 (podejście kumulatywne). Warto przytoczyć wyrok w sprawie C-345/02 Pearle z dnia 15 lipca 2004 r.: ,, [...] aby można było zakwalifikować określone korzyści jako pomoc w rozumieniu art. 107 ust. 1 Traktatu, konieczne jest, aby po pierwsze, zostały przyznane bezpośrednio lub pośrednio z zasobów państwowych oraz po drugie, aby można je było przypisać państwu". W świetle orzecznictwa dotyczącego art. 107 ust. 1 TFUE nie stanowią pomocy państwa środki pochodzące ze źródeł Unii Europejskiej, chyba, że są uznawane za ,,zasoby państwowe" przez akty prawa Unii Europejskiej. Przyznanie środka pomocowego zależne od organów państwa to tzw. autonomiczna przesłanka pochodzenia pomocy państwa20 - to tzw. przypisanie środka pomocowego państwu członkowskiemu (imputability). Środek może zostać przyznany wprost przez organy państwa

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

M. Szydło, Pomoc państwa wspierająca świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym w świetle najnowszego orzecznictwa wspólnotowego, Europejski Przegląd Sądowy, nr 2/2006, s. 32 i nast. 19 N. Półtorak, Pojęcie państwa w prawie Wspólnot Europejskich. Zarys problemu, w: Studia z prawa Unii Europejskiej w piątą rocznicę utworzenia Katedry Prawa Europejskiego, pod red. S. Biernata, Kraków 2000, s. 469. 20 Wyrok TSUE z dnia 2.2.1988 w połączonych sprawach (67,68 oraz 70/85) Kwekerij Gebroeders van der Kooy BV i inni przeciwko Komisji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE członkowskiego (np. przez krajowy organ regulacyjny) albo przez jednostką pośredniczącą (np. przez przedsiębiorstwo publiczne lub agencję niebędącą organem państwa).

PRZESŁANKA SELEKTYWNOŚCI Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 107 ust. 1 za niezgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana pomoc państwa, która ,,sprzyja niektórym przedsiębiorstwom lub gałęziom gospodarki". Selektywność indywidualna - to sytuacja, gdy adresatami niedozwolonej pomocy państwa są konkretne przedsiębiorstwa; selektywność regionalna to sytuacja, gdy adresatami pomocy są przedsiębiorstwa przynależne do określonego regionu, zaś selektywność sektorowa to sytuacja, gdy adresatami pomocy są przedsiębiorstwa należące do określonego sektora gospodarki21. Selektywność to istota pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Środek pomocowy zostanie uznany za selektywny, jeżeli sprzyja określonemu przedsiębiorstwu lub określonym przedsiębiorstwom na tle innych przedsiębiorstw, które są ,,w takiej samej" czy "porównywalnej" ,, sytuacji prawnej lub faktycznej". Warto przywołać następujący wyrok w sprawie Heiser22: ,, Należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem art. 107 ust. 1 Traktatu wymaga ustalenia, czy w ramach danego systemu prawnego przepis krajowy jest w stanie sprzyjać ,,niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów" w porównaniu do innych, które znajdują się, w świetle celu tego systemu, w porównywalnej sytuacji faktycznej i prawnej. Odpowiedź twierdząca oznacza, że dany przepis spełnia przesłankę selektywności stanowiąca element konstrukcyjny pojęcia pomocy państwa przewidzianego przez ten przepis". Różnicowanie pozycji gospodarczej przedsiębiorstw polega na przyznaniu jednym, a nieprzyznaniu innym określonych korzyści23. Zakresem art. 107 ust. 1 TFUE nie są objęte ogólne środki interwencji publicznej, które odnoszą się w równym stopniu do wszystkich przedsiębiorstw na rynku i wszystkich gałęzi gospodarki. Mogą one zostać uznane za pomoc państwa, jeśli organy dzielące środki pomocowe korzystają w swoich decyzjach z określonego stopnia uznania co do wyboru beneficjentów, wysokości lub warunków udzielenia pomocy24. Uzasadnione zastosowanie środka pomocowego - np. charakterem lub strukturą systemu (np.

P. Nicolaides, M. Kekelekis, P. Buyskes, State Aid Policy in European Community, The Hague 2005, s. 25 i nast. 22 Wyrok TSUE z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie C-172/03 23 B. Kurcz, Kryterium selektywności pomocy państwa, Państwo i Prawo, nr 10/2008, s. 95 i nast. 24 Wyrok TSUE z dnia 26 września 1996 r. w sprawie C-241/94 Francja przeciwko Komisji.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

zabezpieczenia społecznego, systemu podatkowego), powoduje, że środek pomocowy nie może zostać

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE uznany za ogólny środek interwencji, także nie może on zostać zakwalifikowany jako pomoc państwa, co pozbawia go cechy selektywności. Dotyczy to sytuacji, gdy ani w charakterze, ani w ogólnej strukturze systemu (np. podatkowego) nie można znaleźć jakiegokolwiek uzasadnienia dla przyznawania korzyści przedsiębiorstwom, których głównym przedmiotem działalności jest produkcja towarów. To uzasadnienie środka charakterem lub ogólną strukturą systemu może się odwoływać do celów przypisanych danemu systemowi (np. celów z zakresu ochrony środowiska), które są wobec niego zewnętrzne (zapewniają jego spójność zewnętrzną) oraz do mechanizmów, na podstawie których dany system został zbudowany i które mają zapewnić realizację jego celów, a więc są dla niego wewnętrzne (zapewniają spójność wewnętrzną)25. ZAKŁÓCENIE KONKURENCJI I GROŹBA ZAKŁÓCENIA KONKURENCJI Następną kwestią, która zostanie omówiona jest warunek zakłócenia lub groźba zakłócenia konkurencji. Zgodnie z brzmieniem art. 107 ust. 1 TFUE : za niezgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana pomoc państwa, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji. Są to przesłanki konstytutywne pomocy państwa, a więc muszą zostać wykazane w każdej konkretnej sprawie. Zasadniczym problemem jest tu analiza stanu konkurencji przed udzieleniem danej pomocy26. Trybunał obecnie wymaga, aby zakłócenie lub groźba zakłócenia konkurencji zostały wykazane, by można było mówić o pomocy z art. 107 ust. 1 TFUE. Trybunał w jednym z wyroków uchylił wyrok Sądu Pierwszej Instancji, właśnie powołując się na brak wykazania tej przesłanki: ,, Należy definitywnie stwierdzić, niezgodność pomocy ze wspólnym rynkiem, gdy ma ona lub może mieć wpływ na wymianę handlową wewnątrz Wspólnoty i skutek w postaci zakłócenia istniejącej tam konkurencji"27. Groźba zakłócenia konkurencji objęta przepisem musi być konkretna i prawdopodobna. Ogólnie istotą tej przesłanki jest zarówno zakłócenie konkurencji rzeczywistej, jak i potencjalnej. Zakłóceniem może być wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na danym rynku, jak utrudnienie dostępu do danego rynku innym przedsiębiorstwom. Udzielenie pomocy selektywnej przedsiębiorstwu, które uczestniczy w wymianie handlowej na rynku wewnętrznym pociąga za sobą domniemanie zakłócenia konkurencji. Jest ono możliwe do obalenia tylko, gdy na danym rynku w ogóle nie występują produkty substytutywne, a więc gdy przedsiębiorstwo działa w warunkach

K. Bacon, State Aids and General Measures, Yearbook of European Law 1997, s. 297. M. Stoczkiewicz, Pomoc państwa dla przedsiębiorstw energetycznych w prawie Unii Europejskiej, Warszawa 2011, s. 267-273. 27 Wyrok TSUE z dnia 15 grudnia 2005 r. w sprawie C-148/04 Unicredito Italiano. 26

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

monopolu prawnego lub naturalnego. Należy podkreślić, że mimo możliwości wywierania wpływu na

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wymianę handlową między państwami członkowskimi nie jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym pomoc de minimis. WPŁYW POMOCY PAŃSTWA NA HANDEL MIĘDZY PAŃSTWAMI Ostatnią przesłanką jest wpływ pomocy państwa na handel między państwami członkowskimi. Jest to konieczna i autonomiczna przesłanka pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. Z reguły badana jest wspólnie z przesłanką zakłócenia lub groźby zakłócenia konkurencji i korzysta z tego samego domniemania. Pomoc państwa jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym, gdy wpływa lub może wpływać na handel wewnątrz Unii Europejskiej - ułatwia lub utrudnia import lub eksport produktów lub usług. Zgodnie z orzecznictwem TSUE wystarczy, że wpływ na handel jest możliwy, czyli, że go nie można wykluczyć w żadnym razie lub nie jest to niewyobrażalne28. Pomoc eksportowa29 jest przykładem możliwości wpływu na handel między państwami członkowskimi. Ułatwia ona otrzymującemu ją przedsiębiorstwu eksport do innych państw członkowskich, utrudniając jednocześnie eksport innym przedsiębiorstwom z danego państwa lub państw. Komisja, co do pomocy eksportowej wyraziła swe negatywne stanowisko w rozporządzeniu wyłączającym określone rodzaje pomocy horyzontalnej spod zakazu art. 107 ust. 1 TFUE, które pomocy takiej nie obejmują. Pomoc dla producenta krajowego zmniejsza możliwości importu z innych państw członkowskich, może więc zostać uznana za niezgodną z rynkiem wewnętrznym. Art. 107 ust. 1 nie obejmuje tylko tych form, których skutki ograniczają się do terytorium tego państwa. Nie można wykluczyć wpływu na handel między państwami członkowskimi, kiedy pomoc państwa skierowana jest na wspieranie handlu z państwami trzecimi30. PODSUMOWANIE W refleksji uogólniającej należy stwierdzić, że pomocą państwa jest każde wsparcie przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstw pochodzące od państwa lub z zasobów państwowych, które przysparza przedsiębiorstwu lub przedsiębiorstwom korzyści, jakich nie uzyskałyby w ramach normalnych warunków rynkowych i jakich nie uzyskują inne przedsiębiorstwa. Art. 107 ust. 1 jest ogólną definicją pomocy państwa, która identyfikuje jej istotę, a nie potencjalne skutki, zaś skutki prawne niezgodności pomocy państwa nie zostały określone w art. 107 ust. 1 31. Jedynie kumulatywne spełnienie wszystkich przesłanek w art. 107 ust. 1 może stwierdzić Komisja Europejska, w trybie postępowania wszczętego ze zgłoszenia nowej pomocy państwa na podstawie art. 108 ust. 3 TFUE lub wszczętego z urzędu postępowania w sprawie pomocy nielegalnej wskutek naruszenia obowiązku

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

M. Szydło, Pojęcie pomocy państwa w prawie wspólnotowym, Studia Europejskie, nr 4/2002, s. 52. Wyrok TSUE z dnia 21 marca 1990 r. w sprawie C-142/87 Królestwo Belgii przeciwko Komisji. 30 Z. Jurczyk, Koncepcja wpływu na handel między państwami członkowskimi – kryterium stosowania wspólnotowego prawa konkurencji, cz. I i II, Prawo i Podatki UE, nr 5/2007, s. 40 i nast.; nr 6/2007, s 9 i nast. 31 Por. T. Skoczny, Zakaz antykonkurencyjnej pomocy państwa [w:] Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, pod red. J. Barcza, Warszawa 2005, s. II-421. 29

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zgłoszenia pomocy państwa na podstawie art. 108 ust. 3 TFUE. Zgodnie z orzecznictwem sądów UE art. 107 ust. 1 nie jest stosowany bezpośrednio przed organami i sądami krajowymi przed podjęciem działań wykonawczych przez Radę lub Komisję. Bezpośrednio skuteczny natomiast jest tzw. zakaz wykonawczy ustanowiony w art. 108 ust. 3 zdanie trzecie TFUE, co zostało m.in. potwierdzone w wyroku TSUE z dnia 11 grudnia 1973 r. w sprawie C 120/73 Lorenz przeciwko Niemcom. Co ostatecznie skutkuje, że jest to zakaz udzielania pomocy państwa bez zgłoszenia jej Komisji.

SUMMARY State aid can be defined as every action undertaken by the state or financed by the state funds that is aimed at helping enterprises. Legal results of unacceptable state aid are not firmly stated in the article 107 passage 1. Only when all premises are met, the state aid can be acknowledged by the European Commission as unacceptable. According to the judicature of the European Court of Justice, article 107 passage 1 cannot be applied directly by national courts before the European Commission takes action.

BIBLIOGRAFIA:

Akty prawne: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Bacon K., State Aids and General Measures, Yearbook of European Law 1997 2. Biernat M., Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich w sprawach gospodarczych, Warszawa 2006 3. Druesene G., Prawo materialne i polityki Wspólnot i Unii Europejskiej, Warszawa 1996 4. Jurkowska-Gomułka A., Skoczny T., Wspólne reguły konkurencji Unii Europejskiej, Warszawa 2010 5. Nicolaides P., Kekelekis M., Buyskes P., State Aid Policy in European Community, The Hague 2005 6. Pomoc państwa. Wybrane zagadnienia, pod red. B. Kurcza, Warszawa 2009 7. Pomoc publiczna dla przedsiębiorstw w Unii Europejskiej i w Polsce, pod red. A Fornalczyka, Warszawa 1998 8. Półtorak N., Pojęcie państwa w prawie Wspólnot Europejskich. Zarys problemu, w: Studia z prawa Unii Europejskiej w piątą rocznicę utworzenia Katedry Prawa Europejskiego, pod red. S. Biernata, Kraków 2000

Wydawnictwa zwarte:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

9. Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, pod red. H. Gronkiewicz-Waltz i M. Wierzbowskiego, Warszawa 2013 10. Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, pod red. J. Barcza, Warszawa 2005 11. Stoczkiewicz M., Pomoc państwa dla przedsiębiorstw energetycznych w prawie Unii Europejskiej, Warszawa 2011 12. Strzyczkowski K., Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 2011

Artykuły:

Strona

1. Jurczyk Z., Koncepcja wpływu na handel między państwami członkowskimi – kryterium stosowania wspólnotowego prawa konkurencji, cz. I i II, Prawo i Podatki UE, nr 5/2007 2. Kurcz B., Kryterium selektywności pomocy państwa, Państwo i Prawo, nr 10/2008 3. Szydło M., Pojęcie pomocy państwa w prawie wspólnotowym, Studia Europejskie, nr 4/2002 4. Szydło M., Pomoc państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw zagrożonych w prawie wspólnotowym, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, nr 2/2006

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Marta Sobiecka32

PRYWATNE ORAZ PUBLICZNE PRAWO KONSUMENCKIE W ŚWIETLE PRAWODAWSTWA UNIJNEGO I KRAJOWEGO. ZARYS PROBLEMATYKI.

słowa kluczowe: konsument, ochrona, dyrektywa, rozporządzenie, ustawa keywords: consumer, protection, directive, regulation, statue, law Streszczenie: Ochrona i edukacja konsumentów są priorytetem krajowym i unijnym, dlatego stworzono całą strukturę podmiotów zajmujących się ochroną praw konsumentów, nazywanych prawami konsumenckimi. Wykształciła się również interdyscyplinarna gałąź prawa, nazywana prawem konsumenckim. W prawie konsumenckim można wyróżnić unijne i krajowe prawo konsumenckie oraz publiczne i prywatne prawo konsumenckie. W niniejszym artykule autorka analizuje pojęcia o fundamentalnym znaczeniu takie jak: konsument, prawa konsumenckie, prawo konsumenckie, polityka konsumencka oraz struktura organizacyjna ochrony konsumentów na szczeblu krajowym, unijnym i międzynarodowym. Następnie zajmuje się naszkicowaniem unijnego i krajowego prawa konsumenckiego na podstawie wybranych aktów prawnych. Kończy refleksją uogólniającą.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Extract: Protection and education of consumers is one of priorities on both national and EUwide level. Therefore, whole structure of entities occupied with the protection of consumers rights has been created. Also interdisciplinary branch of law was formulated, called consumer law. Consumer law can be divided into EU-wide consumer law and national consumer law, and into public and private consumer law. In this article, author analyses fundamental notions, i.e. consumer, consumer rights, consumer law, consumer policy and organizational structure of consumer protection on national, European and international level. Later on, the author sketches EU and national consumer law, basing on the analysis of selected legal acts. Then the author enclosed conclusions.

WPROWADZENIE Ochrona i edukacja konsumentów33 są od wielu lat przedmiotem zainteresowań rządów, a od ponad 100 lat społecznych organizacji konsumenckich. Konsumenci polscy, podobnie jak konsumenci innych krajów Unii Europejskiej, mają wiele praw, których celem jest wzmacnianie ich pozycji na rynku. Konsumenci mają prawo m.in. do ochrony interesów ekonomicznych, efektywnego dochodzenia roszczeń, reprezentacji. Wspieranie praw konsumentów, zapewnienie im pomyślności i dobrobytu są kluczowymi wartościami UE i znajdują swoje odzwierciedlenie w przepisach jej prawodawstwa. Członkostwo w Unii Europejskiej zapewnia konsumentom dodatkową ochronę. POJĘCIE KONSUMENTA Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów34 nie wypracowała własnej definicji konsumenta. Przedmiotową definicję można za to odszukać w Kodeksie cywilnym 35. Zgodnie z art. 221 kc: za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Należy zauważyć, że w prawie prywatnym pojęcie konsumenta jest instytucją stosunkowo nową, bowiem

Ogólna definicja [w] Encyklopedia prawa, pod red. U. Kaliny – Prasznic, Warszawa 2007, s. 325 Dz. U. z 2007 r., Nr 50, poz. 331. 35 Tekst jedn. Dz. U. z 2014r, poz. 121. 36 Dz. U. z 1990r., Nr 55, poz. 321. 34

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

pojawiło się po raz pierwszy w wyniku nowelizacji Kodeksu cywilnego z 1990r.36

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Konsumentem w potocznym rozumieniu tego pojęcia, jest osoba, która konsumuje lub nabywa dobra oraz usługi. Konsument bywa także określany jako „ogniwo występujące na samym końcu łańcucha ekonomicznego”.37 Takie, dość potoczne rozumienie terminu „konsument” prezentuje również Sąd Najwyższy, który w jednym ze swych orzeczeń określił konsumenta jako „spożywcę, nabywcę towarów na własny użytek, użytkownika” 38. W tym miejscu należy również dodać, że często w języku potocznym używa się pojęć „konsument” i „klient” zamiennie39. Pojęcie konsumenta jest zawarte również w Konstytucji RP40. Jej art. 76, umiejscowiony w części poświęconej wolnościom i prawom ekonomicznym, socjalnym i kulturalnym stanowi, że władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Przepis ten jednak, ze względu na swój charakter, nie ustanawia po stronie konsumentów praw podmiotowych, które pozwalają na żądanie od władz publicznych określonych świadczeń41. Doktryna

podnosi,

iż

kodeksowa

definicja

konsumenta

charakteryzuje

się

„jednostronnością” budowy, tzn. definicja ta określa jedynie cechy konsumenta, a nie odnosi się do cech drugiej strony czynności prawnej.42 Brak określenia w definicji konsumenta podmiotu, z którym zawiera on umowę, nie zmienia jednak faktu, że konsument chroniony jest jedynie w relacjach z przedsiębiorcą, którego definicja również znajduje się w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 431 przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową43.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

http://lexplay.pl/artykul/Prawo-Dzialalnosci-Gospodarczej/Pojecie-konsumenta-i-jego-ochrona-w-polskiejregulacji-prawnej, data wejścia: 26.12.2013 38 Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady, M. Pigłowski, Warszawa 2012, s. 12-13. 39 Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011, s. 17-18. 40 Dz. U. z 1997, Nr 78, poz. 483 41 System Prawa Prywatnego. Tom I. Prawo cywilne – część ogólna, pod red. M. Safjana, Warszawa 2012, s. 1010-1013; Prawo cywilne – część ogólna, Z. Radwański, A. Olejniczak, Warszawa 2012, s. 204-207; Encyklopedia Prawa, pod red. U. Kaliny-Prasznic, Warszawa 2007, s. 324-325. 42 Kodeks system. Kodeks cywilny, M. Rozwadowska – Herrmann, Warszawa 2011, s. 26 – 27 43 Z. Radwański, Podmioty prawa cywilnego w świetle zmian kodeksu cywilnego przeprowadzonych ustawą z dnia 14 lutego 2003 r., Przegląd Sądowy 2003, nr 7-8, s. 14.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE MODEL PRZECIĘTNEGO KONSUMENTA44 Kluczowym pojęciem do dyskusji nad prawem konsumenckim, jest nie tylko pojęcie konsumenta, ale również przeciętnego konsumenta. Model odpowiadający temu pojęciu można odszukać zarówno w prawie polskim jak i europejskim, co niniejszym zostanie uczynione. Analiza modelu przeciętnego konsumenta musi być oparta o unijne dyrektywy, wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i polskie ustawy implementujące te dyrektywy. Do ram prawnych wyznaczających model przeciętnego konsumenta należą głównie następujące regulacje: 

Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG,

dyrektywy

97/7/WE,

98/27/WE,

2002/65/WE

Parlamentu

Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady ("Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych")45: Zgodnie z pkt. 18 i 19 preambuły przedmiotowej dyrektywy, przeciętny konsument jest dostatecznie dobrze poinformowany oraz dostatecznie uważny i ostrożny. Przy ocenie, czy mamy do czynienia z przeciętnym konsumentem, należy uwzględnić czynniki społeczne, kulturowe i językowe, oczywiście zgodnie z wykładnią TSUE. Przedmiotowa dyrektywa zawiera również przepisy mające na celu zapobieganie wykorzystywaniu konsumentów, których cechy czynią ich szczególnie podatnymi na nieuczciwe praktyki handlowe. W przypadku gdy określona praktyka handlowa przeznaczona jest dla szczególnej grupy konsumentów, jak np. dzieci, oddziaływanie tej praktyki należy ocenić z perspektywy przeciętnego członka tej grupy46. 

Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym47:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Model przeciętnego konsumenta jest najprzystępniej dla nie-prawnika opisany [w ]„Model przeciętnego konsumenta, PDF, Elżbieta Seredyńska, Europejskie Centrum Konsumenckie Polska, 13 listopada 2013 r. [w] http://www.konsument.gov.pl/pl/baza-wiedzy.html, data wejścia: 26.12.2013 45 Dz.Urz.UE.L Nr 376, str. 21. 46 D. Staudenmayer, Consumer Law Within Contract Law, Journal of Consumer Policy 2004, nr. 27, s. 271. 47 Dz.U. z 2007, Nr 171, poz. 1206.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Zgodnie z art. 2 ust. 8 ustawy, przeciętny konsument jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny, a oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa. Zróżnicowane modele konsumenta funkcjonujące w różnych krajach członkowskich zostały ujednolicone na skutek orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jednym z najbardziej istotnych wyroków wydanych przez TSUE związanych z modelem konsumenta jest wyrok z 13 stycznia 2000 r., sprawa Estée Lauder Cosmetics, C-220/98, w którym można przeczytać, że "różnice językowe, kulturowe i społeczne mogą powodować, że znak towarowy, który nie wprowadza w błąd konsumentów z jednego państwa może odnieść taki skutek w innym państwie„. Kolejnym ważnym wyrokiem TSUE jest wyrok z 16 maja 1989 r., sprawa Buet, C-382/87. W tym orzeczeniu najważniejszy jest następujący fragment: "nabywcy materiałów do nauczania zaocznego należą do grupy zasługującej na szczególną ochronę z uwagi na świadomość niewystarczalności własnego wykształcenia i dążenie do niwelowania różnic między sobą a resztą społeczeństwa". Podsumowując europejski model przeciętnego konsumenta, który jest również obecny w polskim prawodawstwie, należy podkreślić, co następuje. Po pierwsze, przy ocenie podatności konsumenta na daną praktykę rynkową brany jest pod uwagę zarówno wzorzec konsumenta, jak i sprecyzowana grupa konsumentów szczególnie podatna na daną praktykę. Po drugie, od postawy przeciętnego konsumenta uzależniona jest ocena nieuczciwości przedsiębiorcy48. PODSTAWOWE

POJĘCIA

ORAZ

RAMY

INSTYTUCJONALNE

OCHRONY

KONSUMENTÓW W POLSCE I W UNII EUROPEJSKIEJ Prawo konsumenckie w sensie przedmiotowym jest to zbiór przepisów regulujących

Europejskie prawo konsumenckie a prawo polskie, pod red. E. Nowińskiej i P. Cybuli, Kraków 2005, s. 40-41.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

prawo konsumenckie, pierwsze jest regulowane głównie przez przepisy krajowego prawa

ochronę konsumenta w relacji z przedsiębiorcą. Można je podzielić na publiczne i prywatne

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE administracyjnego i unijne rozporządzenia, natomiast drugie regulowane jest głównie przez krajowe przepisy prawa cywilnego oraz unijne dyrektywy.49

Schemat 1: Podział prawa konsumeckiego Źródło: opracowanie własne Polskie praw konsumenckie jest w znaczniej mierze pochodną norm prawa unijnego zarówno o bezpośrednim jak i pośrednim charakterze, co zostanie omówione później w szerszym zakresie. W zakres prawa konsumenckiego wchodzą zarówno normy o charakterze materialno prawnym jak i procesowym jeżeli wytyczają ramy ochrony konsumentów w relacjach z przedsiębiorcami. Pojęcie prawa konsumenckiego należy koniecznie odróżnić od terminu prawa konsumenckie, bowiem prawa konsumenckie to uprawnienia konsumenta, podczas gdy zdefiniowane wcześniej prawo konsumenckie to ogół regulacji prawnych odnoszących się do relacji między konsumentem a przedsiębiorcą. To oczywiste dla prawników rozróżnienie prawa w sensie przedmiotowym i podmiotowym, nie jest już tak oczywiste dla konsumentów

Por. Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, pod red. H. Gronkiewicz – Waltz i M. Wierzbowskiego, Warszawa 2013, s. 388 - 390

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

nie będących prawnikami, dlatego warto je przytoczyć.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Schemat 2: Rozróżnienie prawa konsumenckiego i praw konsumenckich Źródło: opracowanie własne Koncepcja konieczności ochrony praw konsumenta wywodzi się z twierdzenia, że konsumenci są słabszymi graczami na wolnym rynku niż przedsiębiorcy. Przedsiębiorcy mogą bowiem stosować różnorodne nieuczciwe praktyki marketingowo-handlowe, które wpływają na podejmowanie przez konsumentów decyzji sprzecznych z ich faktycznymi interesami. W związku z tym prawodawstwo wielu krajów stosuje rozmaite metody prawnej ochrony praw konsumenckich. Do podstawowych praw konsumenckich należą m.in. 

prawo do zaspokajania podstawowych potrzeb – odnosi się ono do podstawowych dóbr i usług, które dają poczucie bezpieczeństwa



prawo do bezpieczeństwa – należy przez nie rozumieć prawo do ochrony przed towarami i usługami niebezpiecznymi dla zdrowia i życia



prawo do rzetelnej informacji – to coś więcej niż tylko ochrona konsumenta przed oszustwem, ale prawo do informacji, która daje konsumentowi możliwość

Strona

życzeniami i potrzebami według poniższego schematu

dokonania racjonalnego wyboru dóbr i usług na rynku zgodnie z indywidualnymi

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE uświadomienie potrzeby

poszukiwanie informacji

wybór określonego wariantu

zakup ocena zakupu: satysfakcja lub niezadowolenie Schemat 3: Sposób dokonywania wyboru dóbr i usług przez konsumenta na wolnym rynku. Źródło: Opracowanie własne, na podstawie Z. Zielińska, Suwerenność konsumenta jako uwarunkowanie skuteczności i działań rynkowych i marketingowych przedsiębiorstw, referat na VII Sympozjum Naukowym nt. „Nowoczesne przedsiębiorstwo – strategie działania, rozwoju i konkurencji”, Kolegium Zarządzania i Finansów SGH, Kazimierz Dolny, 7-9 czerwca 2000 

prawo do wyboru – dotyczy ono osiągania przez konsumentów maksymalnych korzyści ekonomicznych w wyniku satysfakcji z zakupionego dobra



prawo do wysłuchania głosu konsumenta – wymaga ono stworzenia odpowiednich instytucji zapewniających możliwość sformułowania postulatów, publicznego ich wyrażania oraz uwzględniania w polityce gospodarczej i społecznej rządu



prawo do pozytywnego załatwienia uzasadnionych reklamacji – konieczność zapewnienia konsumentom pomocy przy dochodzeniu swoich praw



prawo do edukacji konsumenckiej – konsument powinien mieć możność poznania podstawowych cech oferowanych towarów i usług, praw i obowiązków oraz procesów dochodzenia tych praw50



prawo do życia w zdrowym środowisku – konsument ma prawo do życia w

Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011, s. 21-30. Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, A. Dąbrowska, M. Janoś – Kresło, I. Ozimek, Warszawa 2005, s. 22-24 51

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

czystym środowisku naturalnym, dającym gwarancję zdrowia i życia.51

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Ciekawa wydaje się analiza ilościowa dotycząca znajomości praw konsumenckich wśród polskich konsumentów52: 

84 % konsumentów zna prawo do gwarancji



67 % wie, że może od sprzedawcy żądać naprawy albo wymiany wadliwego towaru



53 % zdaje sobie sprawę z możliwości zwrotu wadliwego produktu i odzyskania pieniędzy

Wydaje się, że te dane są budujące, jednak z tego samego badania wynika, że: 

tylko 40 % konsumentów dokładnie czyta umowy przed ich podpisaniem



a 36 % nie czyta ich wcale.

Kolejnym podstawowym pojęciem, które w tym miejscu należy przywołać jest termin polityka konsumencka. Definiuje się go jako świadome działania państwa, zmierzające do ukształtowania takich warunków, które umożliwiają realizację dążeń konsumentów do możliwie najpełniejszego zaspokajania – za pomocą posiadanych dochodów – odczuwanych potrzeb.53 Nie ulega wątpliwości, że na przełomie XX i XXI wieku polityka ochrony konsumentów uzyskała rangę samodzielnej polityki, odgrywającej rolę wiodącą w mechanizmach regulacyjnych rynku wewnętrznego w Polsce, podobnie jak ma to miejsce w innych krajach Unii Europejskiej. Pierwszy rządowy projekt polityki konsumenckiej obejmujący lata 1998 – 1999, przedstawiony przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, został przyjęty w roku 1998 i obejmuje on ogół działań mających na celu: •

„wzmocnienie bezpieczeństwa zdrowotnego konsumentów przez skuteczniejszą ochronę przed produktami i usługami mogącymi stwarzać zagrożenie dla życia i zdrowia nabywców;

•

wzmocnienie bezpieczeństwa ekonomicznego przez skuteczniejszą ochronę przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, a zwłaszcza praktykami monopolistycznymi i czynami nieuczciwej konkurencji;

•

zapewnienie faktycznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości poprzez stworzenie uproszczonych procedur dochodzenia roszczeń konsumenckich;

•

zapewnienie powszechnego dostępu do informacji i edukacji konsumenckiej poprzez rozwój poradnictwa, wprowadzenie elementów wiedzy konsumenckiej do programów

K. Rokitka, Prawa konsumenta, Warszawa 2009, s. 34 Niepokulczycka M., Polityka konsumencka w Polsce – aspekt integracyjny [w] Socjoeknomiczna i prawna sytuacja konsumentów w Polsce w obliczu integracji z Unią Europejską, Warszawa 1998, s.105 53

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

nauczania na różnych poziomach kształcenia, popularyzację w mediach itp.;

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE •

stworzenie warunków prawnych i finansowych rozwoju ruchu konsumenckiego,

•

zaktywizowanie

organów

samorządu

terytorialnego

zakresie

działalności

prokonsumenckiej, •

tworzenie bezpiecznego i przyjaznego konsumentowi rynku;

•

promocja dialogu społecznego i mechanizmów samoregulacji.”54

Realizowane w kolejnych latach programy rządowej polityki konsumenckiej stwarzały kompleksowe podstawy prawne systemu ochrony konkurencji i konsumentów. W ich efekcie nastąpił okres efektywnego i stosunkowo szybkiego wzmocnienia kompetencji organów administracji zajmujących się problematyką konsumencką a także problematyką ochrony

Marian Strużycki, Ochrona konkurencji i konsumentów - konteksty ekonomiczne [w:] Ochrona konkurencji i konsumentów w Polsce i Unii Europejskiej (studia prawno-ekonomiczne), pod. red. C. Banasińskiego, Bydgoszcz 2005, s. 253- 254

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

konkurencji, których struktura organizacyjna jest widoczna na poniższym wykresie.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

ORGANIZACJE POZARZĄDOWE

ORGANIZACJE KONSUMENCKIE

ADMINISTRACJA PUBLICZNA

ORGANIZACJE ARBITRAŻU BRANŻOWEGO

SAMORZĄD TERYTORIALNY

KRAJOWA RADA RZECZNIKÓW KONSUMENTÓW

ADMINISTRACJA RZĄDOWA

PREZES RADY MINISTRÓW

PREZES URZĘDUOCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

POWIATOWI / MIEJSCY RZECZNICY KONSUMENTÓW RADA ds. DOBRYCH PRAKTYK GOSPODARCZYCH

MINISTROWIE

INSPEKCJA HANDLOWA

STAŁE POLUBOWNE SĄDY KONSUMENCKIE

Schemat 4: Struktura organizacyjna ochrony konsumentów Źródło: opracowanie własne Centralnym organem administracji rządowej właściwego w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów, czyli Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: Prezes UOKiK). Prezes, przy pomocy podlegającego mu Urzędu Ochrony Konkurencji

poprzez

przeciwdziałanie

nieuczciwym

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

praktykom

rynkowym

oraz

zwalczaniem

Strona

ochrony konsumentów w Polsce, zajmuje się ochroną zbiorowych interesów konsumentów

i Konsumentów , który zainicjował w 1996 roku budowę instytucjonalnej infrastruktury

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE niedozwolonych postanowień umownych55. W wydawanych przez siebie decyzjach, prezes UOKIK uznaje daną praktykę za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazuje zaniechanie jej stosowania. Może on również, w ramach takiej decyzji, określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, np. poprzez zobowiązanie przedsiębiorcy do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie albo poprzez nakazanie publikacji decyzji w całości lub w części na koszt przedsiębiorcy. Z punktu widzenia przedsiębiorcy prawdopodobnie najbardziej istotnym uprawnieniem Prezesa UOKiK jest prawo żądania od przedsiębiorcy pewnych informacji i dokumentów. Przedsiębiorcy są zobowiązani do przekazywania takich materiałów. W toku postępowania przed Prezesem UOKiK może być również – oczywiście tylko w zakresie objętym postępowaniem - przeprowadzona kontrola u każdego przedsiębiorcy. Kontrolę taką przeprowadzają upoważnieni pracownicy Urzędu lub Inspekcji Handlowej. Zadania Prezesa UOKIK56

można podzielić na następujące cztery

obszary: zadania wspólne, ochrona konkurencji, ochrona konsumentów oraz pomoc publiczna57.

Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011, s. 73-75. Szczegółowo wyliczone w art. 31 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 57 Prawo ochrony konsumentów, A. Pawłowski, S. Koroluk, Warszawa 2002, s.176 i nast. 56

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

zadania wspólne

•sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów •przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej •opiniowanie projektów aktów prawnych oraz opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstawania, a także ochrony interesów konsumentów •przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej •gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

ochrona konkurencji

pomoc publiczna

występowanie do przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w sprawch ochrony praw i interesów konsumentów

wydawanie decyzji w sprawach przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, koncentracji lub podziału przedsiębiorców oaz decyzji w sprawach kar pieniężnych

prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców

ochrona konsumentów

nadzorowanie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom na podstawie ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców

występowanie do wyspecjalizowanych jednostek i odpowiednich organów kontroli państwowej o wykonanie badań nad przestrzeganiem praw konsumentów

nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów przeznaczonych dla konsumentów udzielanie pomocy i współpraca z organami samorządu terytorialnego oraz z krajowymi i zagranicznymi organizacjami społecznymi oraz innymi instytucjami, do których zadań należy ochrona interesów konsumentów

współpraca z zagranicznymi i międzynarodowymi organizacjami i organami w zakresie ochrony konkurencji

inicjowanie badań towarów i usług wykonywanych przez organizacje konsumenckie

realizacja zobowiązań międzynarodowych RP w zakresie współpracy i wymiany informacji w sprawach ochrony konkurencji i pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

podejmowanie czynności wynikającyh z ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (zostanie to zmienione ustawą o prawach konsumenta) nadzór nad wyrobami wprowadzonymi do obrotu w zakresie spełniania zasadniczych wymagań określonych w dyrektywach unijnych

dokonywanie oceny skuteczności oraz efektywności pomocy publicznej udzielownej przedsiębiorcom, a także skutków udzielonej pomocy w sferze konkurencji

Strona

podejmowanie czynności wynikających z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Schemat 5: Zadania Prezesa UOKiK Źródło: Opracowanie własne Dwa departamenty UOKIK, mianowicie Departament Prawny i Orzecznictwa Europejskiego oraz Departament Polityki Konsumenckie są szczególnie warte tego, by zwrócić uwagę na ich działanie. Do zadań pierwszego z tych departamentów należy m.in. przygotowanie i opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów oraz reprezentowanie Prezesa w postępowaniach sądowych oraz prowadzenie obsługi prawnej UOKIK-u. Do zadań drugiego należą sprawy z zakresu szeroko rozumianej ochrony interesów konsumentów, m.in. inicjowanie prac w dziedzinie zmiany i tworzenia nowych przepisów dotyczących ochrony konsumentów czy inicjowanie badania towarów i usług wykonywanych przez organizacje konsumenckie. Kolejną instytucją wartą omówienia jest Inspekcja Handlowa (IH). Jest to instytucja podległa Prezesowi UOKIK-u powołana do pełnienia funkcji kontrolnej na rynku w celu ochrony interesów konsumentów i interesów gospodarczych państwa58, m.in. przez:59 

kontrolę legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji, handlu i usług



kontrolę produktów wprowadzonych do obrotu w zakresie zgodności z zasadniczymi wymaganiami



kontrolę produktów w zakresie spełniania ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa



kontrolę produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu, w tym w zakresie oznakowania i zafałszowań oraz kontrolę usług



podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów



organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich (SPSK)



prowadzenie poradnictwa konsumenckiego



wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub przepisach odrębnych.60

Zdaniem niektórych to właśnie IH plasuje się w systemie ochrony konsumentów na czołowym miejscu, bowiem jest ona „nie tylko państwowym organem kontrolnym o

Zgodnie z art. 1 ustawy o Inspekcji Handlowej. Pełna lista jest dostępna w art. 3 ustawy o Inspekcji Handlowej. 60 Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, A. Dąbrowska, M. Janoś-Krzesło, I. Ozimek, Warszawa 2005, s. 69. 59

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

utrwalonej w społeczeństwie recepcji i określonej renomie, ale też instytucją kształtującą

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE pewne normy i dobre obyczaje w złożonych realiach rynkowych, pełniącą rolę nadzorczą i monitorującą postrzeganą jako swego rodzaju instrument oddziaływania na szeroko rozumiany rynek i konsumenta”. Poza tym ważnym obszarem działalności IH w Polsce 61 jest organizowanie i prowadzenie polubownego sądownictwa konsumenckiego.62 Zgodnie z art. 37 ustawy o IH: stałe polubowne sądy konsumenckie (SPSK) działające przy wojewódzkich inspektorach, tworzone są na podstawie umów o zorganizowaniu takich sądów, zawartych przez wojewódzkich inspektorów z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi konsumentów

lub

przedsiębiorców

oraz

innymi

zainteresowanymi

jednostkami

organizacyjnymi. SPSK rozpatrują spory o prawa majątkowe wynikłe z umów sprzedaży produktów i świadczenia usług zawartych pomiędzy konsumentami i przedsiębiorcami, a także wynikłe z umów o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej, ciepłowniczej lub gazowej, umów o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, gazu ziemnego lub umów o świadczenie usług przesyłania i dystrybucji ciepła, umów sprzedaży oraz umów kompleksowych, w których jedną ze stron jest konsument. Zadania w dziedzinie ochrony interesów konsumentów w zakresie określonym ustawą oraz odrębnymi przepisami wykonują również: samorząd terytorialny, a także organizacje konsumenckie i inne instytucje, do których statutowych lub ustawowych zadań należy ochrona interesów konsumentów63. Powiatowych oraz miejskich rzeczników konsumentów64, powołuje i odwołuje rada powiatu lub rada miasta na prawach powiatu. Do zadań takich rzeczników należy zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów, składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów, a także występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów. Jednym z uprawnień rzecznika konsumentów jest wytaczanie powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępowanie, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów65. Jeśli do przedsiębiorcy zwróci się rzecznik konsumentów - przedsiębiorca jest obowiązany udzielić mu wyjaśnień i informacji będących przedmiotem wystąpienia oraz ustosunkować się do uwag i opinii przedstawionych przez rzecznika. Rzecznicy konsumentów współpracują z delegaturami

Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011, s. 75-76. O czym mowa w art. 37 ustawy o IH. 63 Art. 37 ustawy o ochronie konsumentów i konkurencji 64 Szczegółowe regulacje można znaleźć w art. 37 – 43 ustawy o ochronie konsumentów i konkurencji 65 Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady, M. Pigłowski, Warszawa 2012, s. 56-57. 62

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

UOKiK, a także organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE W celu umocnienia roli rzecznika przy Prezesie UOKIK w 2002 roku utworzono na mocy znowelizowanej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Krajową Radę Rzeczników Konsumentów66 (KRRK). Rada jest stałym organem opiniodawczo-doradczym Prezesa UOKIK w zakresie spraw związanych z ochroną praw konsumentów na szczeblu samorządu powiatowego i w jej skład wchodzi dziewięciu rzeczników konsumentów, po jednym z obszaru właściwości miejscowej delegatur UOKIK.

Do zadań KRRK należy przede

wszystkim: 

przedstawianie propozycji dotyczących kierunków zmian legislacyjnych w przepisach dotyczących ochrony praw konsumentów;



wyrażanie opinii w przedmiocie projektów aktów prawnych lub kierunków rządowej polityki konsumenckiej;



wyrażanie opinii w innych sprawach z zakresu ochrony konsumentów przedłożonych Radzie przez Prezesa UOKiK;

W Polsce, oprócz instytucji państwowych, działają również społeczne organizacje konsumenckie, np. Federacja Konsumentów (FK), Stowarzyszenie Konsumentów Polskich (SKP) czy Polskie Towarzystwo Ekonomiki Gospodarstwa Domowego (PTEGD)67. Prawne ramy działalności organizacji konsumenckich zostały określone w art. 45 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z tym przepisem organizacje konsumenckie reprezentują interesy konsumentów wobec organów administracji rządowej i samorządowej, a także mogą uczestniczyć w realizacji rządowej polityki konsumenckiej. Organizacje konsumenckie mają prawo do: 

wyrażania opinii o projektach aktów prawnych i innych dokumentów dotyczących praw i interesów konsumentów;



opracowywania i upowszechniania konsumenckich programów edukacyjnych;



wykonywania testów produktów i usług oraz publikowania ich wyników;



wydawania czasopism, opracowań badawczych, broszur i ulotek;



prowadzenia nieodpłatnego poradnictwa konsumenckiego oraz udzielania nieodpłatnej pomocy konsumentom w dochodzeniu ich roszczeń, chyba że statut organizacji

66 67

udziału w pracach normalizacyjnych;

Art. 44 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady, M. Pigłowski, Warszawa 2012, s. 57.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona



stanowi, że działalność ta jest wykonywana odpłatnie;

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

realizowania zadań państwowych w dziedzinie ochrony konsumentów, zlecanych przez organy administracji rządowej i samorządowej;



ubiegania się o dotacje ze środków publicznych na realizację zadań państwowych w dziedzinie ochrony konsumentów

Organy administracji rządowej i samorządowej są obowiązane do zasięgania opinii organizacji konsumenckich w sprawach dotyczących kierunków działania na rzecz ochrony interesów konsumentów. Działalność w zakresie ochrony konsumentów prowadzą także organizacje arbitrażu branżowego, tj. Rzecznik Ubezpieczonych68i Arbiter Bankowy69 powołany uchwałą Zarządu Banków Polskich. Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób, których interesy reprezentuje, tj. przede wszystkim: 

rozpatrywanie skarg w indywidualnych sprawach do niego skierowanych



opiniowanie projektów aktów prawnych



występowanie do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych



informowanie właściwych organów nadzoru i kontroli oraz Polskiej Izby Ubezpieczeń i organizacji gospodarczych powszechnych towarzystw emerytalnych o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działaniu zakładów ubezpieczeń, funduszy emerytalnych, towarzystw emerytalnych, pracowniczych programów emerytalnych i innych instytucji rynku ubezpieczeniowego;



stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów



inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej 70.

Z kolei przedmiotem postępowania przed Arbitrem Bankowym mogą być wyłącznie spory między konsumentami i bankami – członkami Związku Banków Polskich powstałe po dniu 1 lipca 2001 roku, w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza 8 tys. zł oraz spory między konsumentami i bankami nie będącymi członkami Związku Banków Polskich, jeżeli takowe banki złożą oświadczenie, że poddają się rozstrzygnięciom Arbitra Bankowego

Zob. art. 6, 19 - 24, 26, 29 oraz 30 Ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych. 69 Zob. Regulamin Arbitrażu Bankowego np. na stronie http://zbp.pl/dla-konsumentow/arbiterbankowy/regulamin. 70 Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011, s. 76-78.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

i zobowiązują się do wykonania wydanych przez niego orzeczeń.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Uprawnienia do ochrony konsumentów w Polsce ma także Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)71. Ważną rolę w tworzeniu skutecznego systemu ochrony odgrywają również instytucje unijne i organizacje konsumenckie działające na poziomie unijnym. Dodatkowo, oprócz unijnego szczebla ochrony konsumentów, w celu uzyskania pełnego obrazu systemu instytucjonalnego ochrony konsumentów trzeba uwzględnić międzynarodowe organizacje konsumenckie. Zatem najpełniej strukturę instytucjonalną ochrony konsumentów przedstawia poniższy wykres:

instytucje działające na szczeblu międzynarodowym

• międzynarodowe organizacje konsumenckie

instytucje działające na szczeblu unijnym

• instytucje UE • organizacje konsumenckie na poziomie UE

instytucje działające na szczeblu krajowym

• organizacje pozarządowe • administracja publiczna

Schemat 6: Instytucjonalne szczeble ochrony konsumentów Źródło: opracowanie własne Na szczeblu unijnym w ochronę konsumentów zaangażowanych jest wiele instytucji. Za ochronę konsumentów odpowiedzialne są następujące podmioty72: 

Komisja Europejska, która proponuje nowe przepisy mające na celu ochronę konsumentów



krajowi decydenci i doradzający im eksperci, którzy omawiają te propozycje



Parlament Europejski i Rada, którzy podejmują decyzję w sprawie tych

71 72

Zob. art. 208 – 212 Konstytucji RP oraz ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Na podstawie: http://europa.eu/pol/pdf/flipbook/pl/consumer_pl.pdf

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

propozycji

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

kraje członkowskie UE, które wdrażają zaakceptowane propozycje (które oczywiście najpierw zostały przekute w unijne prawo konsumenckie) i zapewniają im efektywną wykonalność



organizacje konsumenckie, które reprezentują konsumentów



przedsiębiorcy, którzy muszą przestrzegać unijnego prawa konsumenckiego zarówno na etapie produkcji, przetwarzania, jak i dystrybucji towarów



niezależne agencje i komitety naukowe, które świadczą niezbędne doradztwo naukowe.

Najistotniejszą rolę w ochronie konsumentów na szczeblu unijnym pełnią: 

Komisja Europejska (KE), która prowadzi sieć Europejskich Centrów Informacji Konsumenckiej. W Polsce działa również Europejskie Centrum Konsumenckie powołane we współpracy z Dyrekcją Generalną ds. Zdrowia i Ochrony Konsumenta Komisji Europejskiej, które zajmuje się pomocą konsumentom dokonującym transakcji w innych krajach Unii Europejskiej, Norwegii lub Islandii oraz edukacją konsumencką.



Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentów (DG SANCO), która jest odpowiedzialna za problemy, którymi na co dzień żyje każdy z mieszkańców Europy. Podstawowym celem DG SANCO jest działalność na rzecz podniesienia jakości

życia

przez

osiągnięcie

wyższego

poziomu

ochrony

zdrowia,

bezpieczeństwa i ekonomicznych interesów konsumenta oraz ochrony zdrowia psychicznego. 

Europejska Grupa Konsultacyjna ds. Konsumentów73 (EGKK) ustanowiona przez Komisję Europejską w celu reprezentowania interesów konsumentów w Komisji i opiniowania spraw dotyczących tworzenia i wdrażania polityki oraz działań w zakresie ochrony interesów konsumentów. EGKK jest głównym forum do kontaktów z organizacjami konsumenckimi.



Europejskie

Stowarzyszenie

rzecz

Koordynowania

Reprezentacji

Konsumentów w Normalizacji (ANEC)74- głos europejskich konsumentów w odniesieniu do normalizacji. Eksperci ANEC biorą aktywny udział w pracach technicznych

zajmujących

się

normalizacją

następujących

73 74

Ustanowiona decyzją Komisji 2003/709/EC. Oficjalna strona internetowa: http://www.anec.eu/anec.asp

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

komitetów

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE dziedzinach: bezpieczeństwo dzieci, konstrukcje, urządzenia domowe, ochrona środowiska, informowanie społeczeństwa, bezpieczeństwo usług i ruch drogowy. 

Europejska

Organizacja

Konsumencka

(BEUC)75.

BEUC

jest

federacją

niezależnych narodowych organizacji ze wszystkich krajów członkowskich UE, której misją jest działanie w taki sposób, aby głos europejskich konsumentów był słyszalny. Podsumowując, na szczeblu unijnym struktura najważniejszych podmiotów zajmujących się ochroną konsumentów wygląda następująco:

ORGANIZACJE KONSUMENCKIE

INSTYTUCJE UE

KOMISJA EUROPEJSKA

DYREKCJA GENERALNA ds. ZDROWIA I OCHRONY KONSUMENTÓW

EUROPEJSKA GRUPA KONSULTACYJNA ds. KONSUMENTÓW

EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE na rzecz KOORDYNOWANIA REPREZENTACJI KONSUMENTÓW W NORMALIZACJI

EUROPEJSKA ORGANIZACJA KONSUMENCKA

Schemat 7: Unijny szczebel ochrony konsumentów Źródło: opracowanie własne Omawiając ramy instytucjonalne systemu ochrony konsumentów, nie można pominąć również organizacji zajmujących się sprawami konsumentów w skali międzynarodowej, spośród

których

dwie

największe

Międzynarodowa

Organizacja

Związków

Konsumenckich (CI)76 oraz Konsumencki Dialog Transatlantycki (TACD)77. Pierwsza z tych organizacji wspiera, koordynuje prace i reprezentuje organizacje konsumenckie z całego świata oraz działa na rzecz promowania sprawiedliwego społeczeństwa przez obronę praw wszystkich konsumentów, zwłaszcza biednych lub znajdujących się w niekorzystnym położeniu. CI stara się również prowadzić liczne kampanie na forum międzynarodowym w celu oddziaływania na kształtowanie polityk oraz respektowania praw konsumenta. Z kolei

Oficjalna strona internetowa: http://www.consumersinternational.org/our-members/memberdirectory/BEUC%20-%20Bureau%20Europ%C3%A9en%20des%20Unions%20de%20Consommateurs 76 Oficjalna strona internetowa: http://www.consumersinternational.org/ 77 Oficjalna strona internetowa: http://tacd.org/

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

TACD jest to forum amerykańskich i europejskich organizacji konsumenckich. Celem tej

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE organizacji jest zapewnienie formalnego mechanizmu dla organizacji konsumenckich USA i EU, który umożliwi im wnoszenie wkładu do politycznych negocjacji i porozumień między USA i UE, a także pozwoli na wzmocnienie konsumenckiego punktu widzenia na szczeblu międzynarodowym. Podsumowując

ramy

instytucjonalne

sytemu

ochrony

konsumentów

należy

skonstatować, co następuje: 

celem działań zogniskowanych na ochronę konkurencji i konsumentów jest wspólna świadomość rynkowa głównych uczestników, którą niekiedy określa się jako „cywilizację rynkową”, czyli akceptowany zespół norm, zachowań, informacji, kształtowanych zgodnie z interesami uczestników rynku, a szczególnie konsumentów



Polscy konsumenci mogą korzystać z pomocy podmiotów zajmujących się ochroną konsumentów zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym czy międzynarodowym.

PRAWO KONSUMENCKIE UNII EUROPEJSKIEJ Proces powstawania unijnego prawa konsumenckiego najlepiej pokazuje poniższy wykres:

Schemat 8: Ogólny zary prawa konsumenckiego Unii Europejskiej Źródło: Opracowanie własne

prawodawstwo z kolei staje się impulsem do wyrokowania dla Trybunału Sprawiedliwości

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

ona zostaje przekłuta w unijne prawodawstwo skuteczne bezpośrednio bądź pośrednio, a

Impulsem do stworzenia prawodawstwa unijnego jest polityka konsumencka. To właśnie

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Unii Europejskiej. Autorka postara się omówić wszystkie te etapy po kolei, zaczynając od polityki konsumenckiej. Problematyka ochrony konsumenta stopniowa zyskiwała na znaczeniu wraz z postępem integracji europejskiej. Unia Europejska, zgodnie z najnowszymi wytycznymi, ma się przyczyniać nie tylko do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumenta, ale także do promowania interesów konsumentów. Dlatego też polityka konsumencka Unii Europejskiej powinna: 

gwarantować

spełnienie

zasadniczych

wymogów

dotyczących

zdrowia

bezpieczeństwa 

chronić interesy ekonomiczne konsumentów



umożliwiać konsumentom zrozumienie polityk, które mają na nich wpływ



stworzyć spójną i wspólną bazę zapewniającą zaufanie konsumentów do zakupów transgranicznych w całej Unii Europejskiej78.

Polityka ochrony konsumenta znajduje swój prawny wyraz w uchwalanych przez organy unijne aktach, a zwłaszcza w rozporządzeniach i dyrektywach. Prawodawstwo Unii Europejskiej zostanie przeanalizowane przez autorkę na dwa sposoby. Najpierw wybrane akty stanowiące

swoistą

bazę

unijnego

prawa

konsumenckiego

zostaną

wymienione

chronologicznie i przeanalizowane pod względem relacji między nimi. Potem bardziej kompleksowa lista aktów prawodawczych mających związek z ochroną konsumentów zostanie pogrupowana ze względu na kryterium tematyczne. Podstawy unijnego prawa konsumenckiego

uregulowane są następującymi aktami

prawnymi:79 1) 84/450 Dyrektywa Rady z dnia 10 września 1984 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd 2) 85/37 Dyrektywa Rady z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe z dnia 25 lipca 1985 r.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, A. Dąbrowska, M. Janoś – Kresło, I. Ozimek, Warszawa 2005, s. 32- 33 79 Autorka dokonała wyboru aktów prawnych, nie jest to pełna lista; każdy akt prawny jest poprzedzony numerem jaki jest widoczny na Wykresie 1 przedstawiającym relacje między wybranymi unijnymi aktami prawnymi o charakterze konsumenckim. Akty niedostępne w języku polskim mają w wyliczeniu angielskie tytuły; pełna lista aktów prawnych regulujących problematykę ochrony konsumentów jest dostępna na stronie: http://eur-lex.europa.eu/pl/legis/latest/chap15.htm

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 3) 85/577 Dyrektywa Rady z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa z dnia 20 grudnia 1985 r. 4) 87/102 Council Directive 87/102/EEC of 22 December 1986 for the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States concerning consumer credit 5) 90/314 Dyrektywa Rady z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek z dnia 13 czerwca 1990 r. 6) 90/619 Council Directive 90/619/EEC of 8 November 1990 on the coordination of laws, regulations and administrative provisions relating to direct life assurance, laying down provisions to facilitate the effective exercise of freedom to provide services and amending Directive 79/267/EEC 7) 93/13 Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich z dnia 5 kwietnia 1993 r. 8) 97/7 Dyrektywa 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość z dnia 20 maja 1997 r. 9) 98/27 Dyrektywa 98/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów 10) 99/34 Dyrektywa 1999/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 maja 1999 r. zmieniająca dyrektywę Rady 85/374/EWG sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe z dnia 10 maja 1999 r.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

12) 2002/65/WE Dyrektywa 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotycząca sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniająca

11) 99/44 Dyrektywa 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji z dnia 25 maja 1999 r.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE z dnia 23 września 2002 r. 13) 2004/2006 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2004/2006 z dnia 22 grudnia 2006 r. zmieniające rozporządzenie (EWG) nr 2273/93 określające centra skupu interwencyjnego zbóż oraz dostosowujące wspomniane rozporządzenie ze względu na przystąpienie Bułgarii i Rumunii z dnia 22 grudnia 2006 r. 14) 2005/29 Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniająca dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady ("Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych") z dnia 11 maja 2005 r. 15) 2008/48/WE Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG z dnia 23 kwietnia 2008 r.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Znakomita większość aktów prawnych unijnych zawierających w sobie normy prawa konsumenckiego to dyrektywy. To źródło prawa pochodnego Unii Europejskiej ma swoją specyfikę. Zgodnie z art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TfUE), dyrektywa wiąże każde Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, co do celu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Każda dyrektywa musi zostać implementowana przez krajowego ustawodawcę w określonym terminie, ponieważ co do zasady dyrektywa wywołuje jedynie skutek pośredni. Dlatego jeśli państwo w wyznaczonym czasie dokona implementacji, w krajowym porządku prawnym stosowane są przepisy krajowe wydane w celu transpozycji dyrektyw, co jeszcze bardziej komplikuje relacje między przepisami zawierającymi normy konsumenckie. Transpozycja dyrektywy do prawa krajowego musi być wierna (zwłaszcza te same definicje muszą znajdować się w obydwu aktach prawnych), nie zmieniającą treści, nie przeinaczająca skutku oraz dokonana poprzez akt prawa powszechnie obowiązującego (sprawa 96/81 KE p. Holandii). Kwestia bezpośredniego skutku dyrektyw jest jednak od dawna przedmiotem kontrowersji, ponieważ powstaje problem wówczas, gdy dyrektywa nie jest w ogóle lub jest nieprawidłowo implementowana. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoim licznym orzecznictwie podniósł przede wszystkim, że dyrektywa może wywoływać skutek

16) 2011/83/UE Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2011 r.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE bezpośredni, bowiem państwo członkowskie nie może wyciągać korzyści z własnego bezprawnego zachowania (ex injuria non oritur ius). Jednak, żeby dyrektywa mogła wywoływać skutek bezpośredni to musi być jasna, precyzyjna, bezwarunkowa i niewymagająca w swojej skuteczności żadnych dodatkowych działań państwa członkowskiego ani instytucji unijnych, nieprzyznający tym podmiotom kompetencji do działania na zasadzie uznania władzy dyskrecjonalnej (orzeczenie z dnia 5 kwietnia 1979 r. w sprawie 148/78 Ratti). W wyroku z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie C-62/00 Marks&Spencer Trybunał stwierdził nawet, że wówczas, gdy środki krajowe właściwie implementujące dyrektywę nie są stosowane w sposób gwarantujący osiągnięcie rezultatu w niej wskazanego to wtedy również dyrektywa może mieć skutek bezpośredni80. Dyrektywa nie może być bezpośrednio skuteczna w układzie horyzontalnym (tj. między jednostkami), a jedynie w układzie wertykalnym (tj. można się na nią powoływać tylko przeciwko państwu), co wynika między innymi ze sprawy C- 91/92 Faccini Dori. W tej sprawie pojawiło się pytanie, czy konsumenci mają prawo wywodzić wprost z dyrektywy 85/577 o umowach konsumenckich zawieranych poza siedzibą przedsiębiorstwa prawo do odstąpienia od umowy oraz czy mogą korzystać z tego prawa w stosunkach prawnych z przedsiębiorcami, z którymi zawarli umowę oraz powoływać się na to prawo w postępowaniach przed sądem krajowym. W swoim orzeczeniu TSUE stwierdził, że w przypadku nietransponowania dyrektywy we właściwym czasie konsumenci nie mogą wywodzić z samej dyrektywy prawa do odstąpienia od umowy z przedsiębiorcami, z którymi zawarli umowę poza siedzibą przedsiębiorstwa, ani dochodzić tego prawa przed sądem krajowym. Konkluzje tego orzeczenia były wielokrotnie przedmiotem krytyki i ożywionej dyskusji w doktrynie. Podkreślano zwłaszcza, że możliwość powołania się na dyrektywę zależy w tak znacznym stopniu od statusu prawnego drugiej strony sporu. Innymi słowy, osoba wnosząca powództwo przeciwko państwu jest w dużej lepszej sytuacji prawnej niż osoba pozywająca jednostkę, nawet jeśli między tymi sprawami nie ma żadnej istotnej różnicy poza kwestią statusu pozwanego. Wśród wymienionych aktów prawa unijnego zawierającego normy prawa konsumenckiego znajduje się również jedno rozporządzenie. Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Nie tworzy więc tak skomplikowanej sytuacji prawnej jak dyrektywa.

Prawo Wspólnot Europejskich. Orzecznictwo, pod red. W. Czaplińskiego, R. Ostrihanskiego, P. Saganka, A. Wyrozumskiej, Warszawa 2005, s. 159 i nast.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Jednak to, co jest najbardziej problematyczne w unijnych regulacjach prawa konsumenckiego to relacje pomiędzy tymi regulacjami, które ukazane są na Wykresie 1, na przykładzie tych podstawowych, wymienionych wcześniej aktów prawnych UE. Jak widać niektóre dyrektyw są wielokrotnie modyfikowane bądź uchylane przez kolejne akty prawne, co wcale nie służy efektywnej ochronie praw konsumenckich.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

84/450 85/ 374

99/34

85/577 87/102

2008/48

90/314 90/619

2011/83

93/13 97/7

2002/65 2005/29

98/27 99/44

Schemat 9: Relacje między unijnymi aktami prawnymi regulującymi prawo konsumenckie – schemat.81 81

Kreski na wykresie oznaczają, że akt prawny znajdujący się bardziej na prawo jest aktem późniejszym zmieniającym, bądź uchylającym akt znajdujący się bardziej na lewo.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

2006/2004

Strona

2273/93

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Źródło: opracowanie własne Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej, jeżeli pogrupujemy unijne akty prawne zawierające normy prawa konsumenckiego w osiem grupy tematycznych82: 1. Sprzedaż 

Dyrektywa 1999/44/ECz 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji



Dyrektywa 97/7/WE z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość



Dyrektywa 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa



Dyrektywa 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE oraz uchylająca dyrektywę 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE



Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2000/31/ECz dnia 8 czerwca 2000 roku o niektórych aspektach prawnych usług społeczeństwa informacyjnego (Dyrektywa o handlu elektronicznym)



Dyrektywa 98/6/WE z dnia 16 lutego 1998 r. w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom



Dyrektywa 2006/114/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej



Dyrektywa 2001/83/WE z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi

2. Usługi 

Dyrektywa 2006/123/WE z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym



Dyrektywa 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich audiowizualnych

usług

medialnych

(dyrektywa

audiowizualnych usługach medialnych) 82

Lista za http://www.konsument.gov.pl/pl/baza-wiedzy/przepisy/ochrona-konsumenta-w-ue.html, data wejścia 27.12.2013r.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

świadczenia

Strona

dotyczących

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 3. Podróże 

Konwencja o ujednoliceniu niektórych zasad dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego (Konwencja montrealska) z dnia 28 maja 1999 r.



Rozporządzenie WE 261/2004 z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91



Rozporządzenie WE 1107/2006 z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą



Rozporządzenie WE 889/2002 z dnia 13 maja 2002 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 2027/97 w sprawie odpowiedzialności przewoźnika lotniczego z tytułu wypadków lotniczych



Rozporządzenie WE 1008/2008 z dnia 24 września 2008 r. w sprawie wspólnych zasad wykonywania przewozów lotniczych na terenie Wspólnoty



Rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym



Rozporządzenie UE 181/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. dotyczące praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004



Rozporządzenie UE 1177/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. o prawach pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004

4. Turystyka 

Dyrektywa 90/314/WE dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek



Dyrektywa 2008/122/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 stycznia 2009 r. timeshare, umów o długoterminowe produkty wakacyjne, umów odsprzedaży oraz

Strona

wymiany

w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych aspektów umów

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 5. Usługi finansowe 

Dyrektywa 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę Rady 87/102/EWG



Dyrektywa 2002/65/WE z dnia 23 września 2002 r. dotycząca sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniająca dyrektywę Rady 90/619/EWG oraz dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE

6. Praktyki niedozwolone 

dyrektywy

97/7/WE,

98/27/WE,

2002/65/WE

Parlamentu

Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady ("Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych") 

Dyrektywa 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich

7. Prawo właściwe i sądy 

Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń



Rozporządzenie WE 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I)



Rozporządzenie WE 864/2007 z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych ("Rzym II")



Rozporządzenie WE 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona



8. ADR

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/11/EU w sprawie alternatywnych metod

rozstrzygania

sporów

konsumenckich,

zmieniająca

rozporządzenie

2006/2004/WE i dyrektywę 2009/22/WE 

Rozporządzenie internetowego

Parlamentu systemu

Europejskiego

rozstrzygania

sporów

Rady 524/2013/EU w konsumenckich,

sprawie

zmieniające

rozporządzenie 2006/2004/WE i dyrektywę 2009/22/WE 

Zalecenie Komisji 98/257/WE z dnia 30 marca 1998 r. dotyczące zasad stosowanych przez organy odpowiedzialne za pozasądowe rozstrzyganie sporów konsumenckich Dz.U. L 115 z 17.4.1998 r.



Zalecenie Komisji 2001/310/WE z dnia 4 kwietnia 2001 r. dotyczące zasad stosowanych przez organy pozasądowe odpowiedzialne za polubowne rozstrzyganie sporów konsumenckich - Dz.U. L 109 z 19.4.2001 r.

Naprawdę przed konsumentem stoi prawdziwe wyzwanie, żeby te wszystkie akty odszukać oraz przeanalizować pod kątem konkretnej transakcji, którą zawarł albo chce zawrzeć, zwłaszcza, że nie cały dorobek prawny Unii Europejskiej jest dostępny w języku polskim. Z całą pewnością na pomoc konsumentowi mogą przyjść krajowe, europejskie i międzynarodowe podmioty zajmujące się ochroną konsumentów oraz pewne strony internetowe,

jak

np.

http://europa.eu/youreurope/citizens/index_pl.htm,

http://curia.europa.eu/pl/content/juris/data57/liste.htm,

czy

publikacje

typu

„Poradnik

konsumenta”83, który w przystępny sposób opisuje relewantne regulacje prawne w typowych sytuacjach z życia codziennego takich jak: kupowanie żywności, składanie reklamacji, otrzymywanie dużej liczby ofert za pośrednictwem poczty, wyjazd na wakacje, przyjmowanie akwizytorów, pranie odzieży w pralni chemicznej, korzystanie z gwarancji i rękojmi, itp., publikacja pt. „Prawa konsumenta”84, która w bardziej naukowy sposób odpowiada na pytania: co to jest sprzedaż konsumencka, sprzedaż na odległość, sprzedaż poza lokalem przedsiębiorstwa, produkt niebezpieczny, nieuczciwe praktyki rynkowe, klauzule abuzywne, itp. czy opracowanie pt. „Prawo konsumenckie”85, które może być szczególnie cenne dla konsumentów ze względu na zamieszczone w nim wzory pism procesowych wraz z bardzo

Poradnik praw konsumenta, M. Niepokulczycka, Warszawa 2000 Prawa konsumenta, K. Rokitka, Warszawa 2009 85 Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011 84

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

szczegółowymi komentarzami.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

POLSKIE PRAWO KONSUMENCKIE Rozwój ochrony konsumentów będący efektem propagowania idei prokonsumenckich na całym świecie oraz wstąpienie Polski do Unii Europejskiej wywarło znaczny wpływ na kształtowanie się polityki konsumenckiej w Polsce, bowiem polskie prawo konsumenckie opiera się w znacznej mierze na aktach prawnych implementujących prawo unijne. Jednak polski ustawodawca zdecydował się na dość skomplikowany system implementacji, bowiem przepisy implementujące unijne dyrektywy są rozsiane po wielu aktach prawnych. Nie ma jednej ustawy konsumenckiej regulującej wszystkie kwestie związane z ochroną konsumentów. Oczywiście stworzenie takiej ustawy byłoby trudne i na pewno taka ustawa musiała by być bardzo obszerna, co przemawia za rozproszonym modelem implementacji. Jednak, z drugiej strony implementacja rozproszona w wielu aktach prawnych jest trudniejsza do odnalezienia dla konsumentów, których to prawa mają być chronione. Do polskich aktów prawnych, które regulują kwestie należące do prawa konsumenckiego należą w kolejności chronologicznej m.in.: 

Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. )- głównie artykuły Art. 3851 [Niedozwolone klauzule], Art. 3852 [Ocena umowy], Art. 3853 [Katalog klauzul abuzywnych] oraz Art. 3854 [Konflikt formularzy]

Klauzule abuzywne, czyli inaczej niedozwolone postanowienia umowne to takie warunki czy postanowienia umowy, które są niekorzystne dla konsumentów i stanowią zagrożenia dla ich interesów. Niedozwolone klauzule występują w umowach indywidualnych i we wzorcach umów, którymi masowo posługują się przedsiębiorcy. Klauzule abuzywne to takie postanowienia umowne, które nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumentów. Takie warunki umowy nie wiążą konsumentów i są wobec nich bezskuteczne. Oznacza to, że konsument nie musi się do nich stosować, jednak w pozostałym zakresie umowa nadal obowiązuje zarówno przedsiębiorcę jak i konsumenta. Przepisy o klauzulach abuzywnych nie dotyczą jednak postanowień określających główne

katalog postanowień, których zastosowanie w umowie niesie za sobą podwyższone ryzyko, że okażą się one postanowieniami niedozwolonymi. Tworzące tę listę klauzule często są KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

jednoznaczny, jasny i dla konsumenta zrozumiały. W kodeksie cywilnym zamieszczono

świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE nazywane „szarymi”, a to dlatego, że ich stosowanie nie jest wprost zabronione – nie są one więc „czarne”. Jeżeli jednak wystąpią w umowie, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że konsument zostanie poszkodowany. Istnieją trzy rodzaje postępowań, z których można skorzystać w walce z przedsiębiorcą stosującym niedozwolone klauzule umowne, tj: indywidualne postępowanie cywilne, zbiorowe postępowanie cywilne oraz postępowanie administracyjne.86 Dodatkowo polskiemu konsumentowi z pomocą powinien przyjść rejestr klauzul niedozwolonych tworzony na bieżąco przez Prezesa UOKIK oraz automatyczna wyszukiwarka

klauzul

niedozwolonych,

którą

można

znaleźć

stronie

http://klauzuleniedozwolone.pl/jak-to-dziala.html. Rejestr klauzul niedozwolonych zawiera obecnie ponad pięć tysięcy klauzul abuzywnych. Warto dodać, że od początku 2013 roku średnio dziennie przybywa 5 nowych klauzul abuzywnych. Dlatego tak pomocnym narzędziem w śledzeniu zmian jest automatyczna wyszukiwarka klauzul niedozwolonych, która skanuje dokument w poszukiwaniu klauzul niedozwolonych i na kolorowo zaznacza fragmenty je zawierające (patrz rysunek).

K. Rokitka, Prawa konsumenta, Warszawa 2009, s 151 - 170

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Źródło: http://decyzje.uokik.gov.pl/

Schemat 10: Wynik raportu pełnego wyszukiwarki klazul abuzywnych

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń – rozdział XV Wykroczenia przeciwko interesom konsumentów

Kodeks wykroczeń zawiera cały rozdział poświęcony ochronie praw konsumentów. Opisane w nim wykroczenia podlegają karze od nagany, przez grzywnę i ograniczenie wolności, aż po areszt. Do czynów karalnych kodes wykonawczy zalicza: art. 133 [Spekulacja biletami], art. 134 [Oszukiwanie], art. 135 [Ukrywanie towaru], art. 136 [Usuwanie oznaczeń z towarów], art. 137 [Nieuwidocznienie ceny], art. 138 [Nadmierne wynagrodzenie i odmowa świadczenia], art. 138a [Zawieranie umów poza lokalem], art. 138b [Niedozwolone postanowienia umowne], art. 138c [Kredyt konsumencki], art. 138d [Wprowadzenie w błąd co do uprawnień], art. 139a [Wady prawne zawarcia umowy timeshare i innych umów]. 87 

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Ustawa reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach - w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Są to w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym. 

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, głównie art. Art. 286 [Oszustwo] i Art. 306 [Znaki identyfikacyjne]

Prawa konsumenta nie są chronione wyłącznie przez ustawy odnoszące się wprost do umów konsumenckich. Skrzywdzony i oszukany konsument może szukać również pomocy w

W. Jaroch, Prawno karna ochrona praw konsumentów [w] Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2004, nr

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

przedsiębiorca działający w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza konsumenta

przepisach z zakresu prawa karnego. Oszustwo to przestępstwo, które polega na tym, że

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Innym przestępstwem, którego ofiarą może paść konsument jest czyn opisany a art. 306: kto usuwa, podrabia lub przerabia znaki identyfikacyjne, datę produkcji lub datę przydatności towaru lub urządzenia, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.88 

Ustawa o ochronie danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 133, poz. 883) tj. z dnia 17 czerwca 2002 r. (Dz.U. Nr 101, poz. 926)

Dane osobowe, a więc wszelkiego rodzaju informacje pozwalające na identyfikację osoby fizycznej trafiają do przedsiębiorców prowadzących zróżnicowaną działalność gospodarczą. Ma to miejsce przede wszystkim w związku z zawieranymi przez konsumentów i przedsiębiorców umowami i dokonywanymi transakcjami, ale także wiąże się z różnego typu ankietami, konkursami, promocjami itp. z udziałem konsumentów. Administrator danych osobowych

powinien

zabezpieczyć

dane

przed

ich

udostępnieniem

osobom

nieupoważnionym, zabraniem przez osobę nieupoważnioną, przetworzeniem z naruszeniem ustawy, zmianą, utratą, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Szczególną ochroną objęte są dane dotyczące klientów, w tym konsumentów korzystających z usług świadczonych przez instytucje finansowe, takie jak w szczególności: banki, zakłady ubezpieczeń, domy maklerskie i giełdy.89 

Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 140, poz. 939) tj. z dnia 13 maja 2002 r. (Dz.U. Nr 72, poz. 665) tj. z dnia 2 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1376)

Szczególną ochroną objęte są dane dotyczące klientów, w tym konsumentów korzystających z usług świadczonych przez instytucje finansowe, takie jak w szczególności: banki, zakłady ubezpieczeń, domy maklerskie i giełdy. 90 

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 223,

W. Jaroch, Prawno karna ochrona praw konsumentów [w] Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2004, nr

6 89 90

Prawo ochrony konsumentów, A. Powałowski, S. Koroluk, Warszawa 2002, s. 197-294. Prawo ochrony konsumentów, A. Powałowski, S. Koroluk, Warszawa 2002, s. 197-294.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

poz. 2268 z późn. zm.)

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Usługa turystyczna to usługa przewodnicka, hotelarska i wszelka inna usługa świadczona turystom lub odwiedzającym, natomiast impreza turystyczna to co najmniej dwie usługi turystyczne tworzące jednolity program i objęte wspólną ceną, jeśli obejmują one nocleg lub trwają ponad 24 godziny lub jeśli program przewiduje zmianę miejsca pobytu. Organizator turystyki, z kolei, to przedsiębiorca organizujący imprezę turystyczną, a pośrednik turystyczny to przedsiębiorca wykonujący, na zlecenie klienta, faktyczne i prawne czynności związane z zawarciem umowy o świadczenie usług turystycznych.91 

Ustawa z dnia 2 marca 2000 r o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny. (Dz.U. Nr 22, poz. 271) 92

Coraz więcej konsumentów docenia komfort związany z robieniem zakupów i zamawianiem usług bez wychodzenia z domu. Zakup dokonany przez konsumenta jest umową sprzedaży zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa wtedy, gdy: dokonywany jest poza siedzibą przedsiębiorcy przeznaczoną do obsługi klientów lub jest wynikiem zbierania ofert w trakcie wizyty przedsiębiorcy lub jego przedstawiciela w miejscu pracy konsumenta, w jego mieszkaniu albo w innym miejscy jego prywatnego pobytu93. Umowy sprzedaży zawierane na odległość to umowy sprzedaży zawierane z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość, takich jak: drukowany lub elektroniczny formularz zamówienia niezaadresowanego lub zaadresowanego do konkretnego konsumenta, list seryjny w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklama prasowa z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklama w postaci elektronicznej, katalog, telefon, telefaks, radio, telewizja, e –mail94. Przepisów o umowach zawieranych na odległość nie stosuje się do umów: z wykorzystaniem automatów sprzedających, zawartych z operatorami telekomunikacji przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych, dotyczących nieruchomości, z wyjątkiem, z wyjątkiem najmu, sprzedaży z licytacji, sprzedaży artykułów dostarczonych okresowo przez sprzedawcę do mieszkania lub miejsca pracy konsumenta, świadczenia, w ściśle oznaczonym okresie, usług w zakresie

Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady. M. Pigłowski, Warszawa 2012, s. 97 – 101. Ustawa zostanie uchylona i zastąpiona ustawą o prawach konsumenta. 93 Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011, s. 43-50. 94 Prawo konsumenckie, J. Ruszewski, Suwałki 2011, s. 33-40. 95 Prawa konsumenta, K. Rokitka, Warszawa 2009, s. 35 - 51 92

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

zakwaterowania, transportu, rozrywek, gastronomii95.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną z dnia 18 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 144, poz. 1204) tj. z dnia 15 października 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1422)

Usługi świadczone droga elektroniczną mogą być realizowane w każdej relacji sprzedawca – kupujący. Świadczenie usługi drogą elektroniczną to wykonanie usługi świadczonej bez jednoczesnej obecności stron, poprzez przekazanie danych, na indywidualne żądanie usługobiorcy, przesyłanej i otrzymywanej z pomocą urządzeń do elektronicznego przetwarzania, włącznie z kompresją cyfrową, i przechowywania danych, która jest w całości nadawana, odbierana lub transmitowana za pomocą sieci telekomunikacyjnej. Usługodawca jest zobowiązany określić regulamin świadczenia usług i zapewnić konsumentowi poprawne działanie systemu teleinformatycznego, który jest niezbędny do wykonywania usługi. Zakazane jest przesyłanie do odbiorcy niezamówionej informacji handlowej za pomocą środków komunikacji elektronicznej, głównie poczty elektronicznej. Jednak informację handlową uważa się za zamówioną, jeśli odbiorca wyraził zgodę na jej otrzymywanie, w szczególności udostępnił swój adres e-mail.96



Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 roku o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz. 2275)

Rynek zalewany jest lawiną tandetnych produktów. Naraża to konsumentów na nieudany zakup, który przeważnie znajduje swój koniec w koszu naśmieci. Czasem jednak rozczarowanie jest najlepszą rzeczą jaka mogła go spotkać, gorzej, gdy towar okazuje się niebezpieczny. Produkt jest niebezpieczny, gdy nie zapewnia bezpieczeństwa, którego można oczekiwać przy jego normalnym używaniu. Normalny sposób używania to taki, który wynika z jego przeznaczenia, załączonych instrukcji i którego można oczekiwać od przeciętnego konsumenta. Za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny odpowiada producent – wytwórca, a także – w takim samym zakresie – wytwórca materiału, surowca czy elementu, chyba, że wyłączną przyczyną szkody była wadliwa konstrukcja produktu lub wskazówki producenta, osoby umieszczające na produkcie swoje nazwy, znaki towarowe lub inne

96 97

Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady, M. Pigłowski, Warszawa 2012, s. 86 - 89 Prawa konsumenta, K. Rokitka, Warszawa 2009, s. 52 - 63

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

oznaczenia i podające się za producenta, importer97.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz.U. z 2007 r., Nr 50, poz. 331)98

W toku prowadzonej działalności gospodarczej przedsiębiorcy dość często wykazują się skłonnościami do podejmowania czynności zmierzających do uzyskania na rynku odpowiedniej pozycji wśród innych przedsiębiorców. Nierzadko czynności te przybierają postać praktyk ograniczających konkurencję, co kwalifikuje je jako czynności skierowane przeciwko innym przedsiębiorcom, a także w konsekwencji przeciwko konsumentom. Praktyki ograniczające konkurencję można podzielić na dwie grupy biorąc pod uwagę liczbę przedsiębiorców dokonujących tych praktyk. Do grupy pierwszej zaliczyć należy praktyki, w których uczestniczy przynajmniej dwóch przedsiębiorców i to one noszą nazwę porozumień ograniczających konkurencję. Grupa druga to praktyki indywidualne, które są podejmowane i realizowane przez pojedynczych przedsiębiorców. Porozumienia ograniczające konkurencję nie są określone żadną definicją legalną. Ich istoty przedmiotowej można dopatrywać w przykładowo podanym katalogu ustawowym, zgodnie z którym do takich praktyk zalicza się m. In. ustalanie cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, ograniczeniu lub kontrolowanie produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji, podział rynków zbytu lub zakupu, uzgadnianie przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu warunków składanych ofert, it. Wszelkie porozumienia ograniczające konkurencję objęte zostały ustawowym zakazem ich realizacji, natomiast te z nich, które wskazuje ustawa enumeratywnie są dodatkowo objęte sankcją nieważności.99 

Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2007r. ,Nr 171, poz. 1206)

Zgodnie z tą ustawą nieuczciwa praktyka rynkowa to takie zachowanie przedsiębiorcy w toku działalności gospodarczej, która prowadzi, które jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i w istotny sposób wpływa na zachowanie konsumenta przed zawarciem umowy, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Tak więc praktyką rynkowa będzie kampania reklamowa, wyprzedaż, reklama przesyłana drogą emailową, itp. ustawa jednoznacznie zakazuje stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych i podaje ich przykłady, a mianowicie:

konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony może w pozwie do sądu 98 99

Ustawa ta zostanie zmieniona ustawą o prawach konsumenta. Prawo ochrony konsumentów, A. Powałowski, S. Koroluk, Warszawa 2002, s. 24 - 26

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

prawem kodeksu dobrych praktyk, itp. w razie zastosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej

wprowadzenie konsumenta w błąd, agresywna praktyka rynkowa, stosowanie sprzecznego z

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE cywilnego żądać: zaniechania tej praktyki, usunięcia skutków tj praktyki, złożenia oświadczenia odpowiedniej treści, naprawienia wyrządzonej szkody, zasądzenia pewnej kwoty na cel związany e wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego czy ochroną konsumentów. Ciekawe wydają się analizy ilościowe problemu praktyk handlowych, które można podsumować w następujący sposób: 40 % konsumentów lubi oglądać reklamy, 40 % czuje się zmuszanymi do ich oglądania, 88 % uważa, że w mediach jest za dużo reklam, jednak 80 % chętnie obejrzałoby reklamę ze swoim ulubionym aktorem/aktorką, piosenkarzem/piosenkarką, itp., 18 % dorosłych konsumentów ufa reklamom, podczas gdy 48 % deklaruje, że chociaż raz spotkała się z reklamą podającą nieprawdziwe informacje.100 

Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu Cywilnego z dnia 21 maja 2009 r. (Dz.U. z 2009 r. Nr 115, poz. 960)

Zgodnie z tą ustawą sprzedaż konsumencka to sprzedaż dokonywana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaż towaru konsumpcyjnego. Towar konsumpcyjny to rzecz ruchoma, która sprzedawca sprzedaje konsumentowi. Sprzedaż konsumencka rodzi następując obowiązki po stronie sprzedawcy:

obowiązek podania konsumentowi ceny towaru,

obowiązek podania konsumentowi wszystkich istotnych postanowień dotyczących sprzedaży ratalnej, sprzedaży na próbę, itp. na piśmie, obowiązek wydania pisemnego potwierdzenia sprzedaży na kwotę niższą niż dwa tysiące złotych na żądanie konsumenta, obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków umożliwiających dokonanie wyboru towaru oraz obowiązek wydania konsumentowi wraz z towarem wszystkich elementów jego wyposażenia oraz instrukcji obsługi w języku polskim101. 

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U. z 2011 r., Nr 126, poz. 715)

Kredyt konsumencki to umowa, na mocy której przedsiębiorca – kredytodawca udziela konsumentowi kredytu na dowolny cel, w jakiejkolwiek postaci. Kredytem konsumenckim jest w szczególności: pożyczka, kredyt bankowy, sprzedaż na raty, leasing. Umowa kredytu konsumenckiego oprócz wymienia poszczególnych kosztów, która ma ponieść konsument,

100

K. Rokitka, Prawa konsumenta, Warszawa 2009, s. 82 - 106 K. Rokitka, Prawa konsumenta, Warszawa 2009, s. 11 - 34 102 Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady, M. Pigłowski, Warszawa 2012, s. 89-93. 101

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

kwota wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów, z wyłączeniem kosztów

musi zawierać wskazanie łącznej kwoty wszystkich kosztów, opłat i prowizji102. Łączna

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zabezpieczenia i ubezpieczenia kredytu, nie może przekroczyć 5 % pożyczonej kwoty. Konsument będący stroną takiej umowy ma wiele praw i jeden kardynalny obowiązek – spłacać raty w terminie. Tylko tyle i aż tyle, bowiem jeżeli konsument zalega z zapłatą całości bądź części rat, w sumie o wartości równej co najmniej dwu pełnym ratom, ustawa przyznaje kredytodawcy możliwość wypowiedzenia umowy pod warunkiem, że wezwie konsumenta do zapłaty zaległych należności i termin wypowiedzenia umowy nie będzie krótszy niż trzydzieści dni.103 

oraz wszystkie przepisy wykonawcze do wymienionych ustaw

Warto również skonstatować, że wiele z omówionych wyżej regulacji stanowi implementację unijnych dyrektyw i jedynie w ustawach o zmianie konkretnej ustawy jest mowa o tym charakterze poszczególnych przepisów, co w pewien sposób utrudnia konsumentom możliwość skorzystania ze skutku bezpośredniego dyrektyw, o czym była mowa wcześniej. Świadomość polskich konsumentów stale wzrasta. Coraz częściej znają oni swoje prawa i potrafią z nich skorzystać. Składają reklamacje, odstępują od niekorzystnych umów, decydują się na wnoszenie pozwów przeciw nieuczciwym przedsiębiorcom. Jednocześnie w dalszym ciągu popełniają kardynalne błędy. Nie czytają umów, czy bezgranicznie wierzą reklamom. Jeżeli tę bierną postawę uda się zmienić, Polacy staną się konsumentami na miarę Unii Europejskiej XXI wieku.104 PODSUMOWANIE Obecnie wykształciła się interdyscyplinarna dziedzina prawa nazywana prawem konsumenckim i co więcej można mówić zarówno o publicznym jak i prywatnym prawie konsumenckim. Normy prawa konsumenckiego publicznego to normy administracyjne oraz wszystkie te, które mogą być powołane przez konsumenta w relacjach z państwem. Normy prywatnego

prawa

konsumenckiego

regulują

relacje

między

konsumentami

przedsiębiorcami. Drugą płaszczyzną podziału prawa konsumenckiego jest podział na normy

103 104

K. Rokitka, Prawa konsumenta, Warszawa 2009, s. 64 - 81 K. Rokitka, Prawa konsumenta, Warszawa 2009, s. 195

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

unijne i krajowe. Niezależnie od zaproponowanych podziałów prawo konsumenckie ma

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE służyć efektywnej ochronie konsumentów i o tym postulacie zawsze powinien pamiętać ustawodawca krajowy i unijny.

Schemat 11: Podsumowanie Źródło: opracowanie własne SUMMARY

All things considered, it must be firmly stated that interdisciplinary branch of law entitled consumer law has been formulated. What is even more, consumer law can be divided into public and private consumer law. Public consumer law is created by regulations of administrative character and regulations that can be used by citizens to raise claims against the state. Private consumer law regulates legal interactions between consumers and entrepreneurs. Secondly, consumer law can be divided into EU consumer law and national consumer law. Despite the above mentions divisions, consumer law is always preoccupied with the protection of consumer. This truth should both national and EU legislators bear in

Strona

their minds.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE BIBLIOGRAFIA Akty prawne: 1. Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE, 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady, Dz.Urz.UE.L Nr 376, str. 21. 2. Kodeks cywilny, Dz. U. z 1966, Nr 16, poz. 93 z późn. zm. 3. Konstytucji RP, Dz. U. z 1997, Nr 78, poz. 483 z późn. zm. 4. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, Dz.U. z 2007, Nr 171, poz. 1206. Wydawnictwa zwarte: 1. Dąbrowska A., Janoś – Kresło M., Ozimek I. ,Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, Warszawa 2005 2. Encyklopedia prawa, pod red. U. Kaliny – Prasznic, Warszawa 2007 3. Europejskie prawo konsumenckie a prawo polskie, pod red. E. Nowińskiej i P. Cybuli, Kraków 2005 4. Niepokulczycka M., Polityka konsumencka w Polsce – aspekt integracyjny [w:] Socjoekonomiczna i prawna sytuacja konsumentów w Polsce w obliczu integracji z Unią Europejską, Warszawa 1998, 5. Pawłowski A., Koroluk S., Prawo ochrony konsumentów, Warszawa 2002 6. Pigłowski M., Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady, Warszawa 2012 7. Prawo gospodarcze. Zagadnienia administracyjnoprawne, pod red. H. Gronkiewicz – Waltz i M. Wierzbowskiego, Warszawa 2013 8. Prawo Wspólnot Europejskich. Orzecznictwo, pod red. W. Czaplińskiego, R. Ostrihanskiego, P. Saganka, A. Wyrozumskiej, Warszawa 2005, 9. Radawański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, , Warszawa 2012 10. Rokitka K., Prawa konsumenta, Warszawa 2009 11. Ruszewski J. , Prawo konsumenckie, Suwałki 2011 12. Strużycki M., Ochrona konkurencji i konsumentów - konteksty ekonomiczne [w:] Ochrona konkurencji i konsumentów w Polsce i Unii Europejskiej (studia prawnoekonomiczne), pod. red. C. Banasińskiego, Bydgoszcz 2005, 13. System Prawa Prywatnego. Tom I. Prawo cywilne – część ogólna, pod red. M. Safjana, Warszawa 2012

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Jaroch W., Prawno karna ochrona praw konsumentów [w] Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2004, nr 6

Artykuły:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Radwański Z., Podmioty prawa cywilnego w świetle zmian kodeksu cywilnego przeprowadzonych ustawą z dnia 14 lutego 2003 r., Przegląd Sądowy 2003, nr 7-8 3. Staudenmayer D., Consumer Law Within Contract Law, Journal of Consumer Policy 2004, nr. 27, s. 271.

Źródła internetowe: http://www.anec.eu/anec.asp http://www.consumersinternational.org/ http://europa.eu/pol/pdf/flipbook/pl/consumer_pl.pdf http://www.konsument.gov.pl/pl/baza-wiedzy/przepisy/ochrona-konsumenta-wue.html 5. http://lexplay.pl/artykul/Prawo-Dzialalnosci-Gospodarczej/Pojecie-konsumenta-ijego-ochrona-w-polskiej-regulacji-prawnej 6. http://tacd.org/

Strona

1. 2. 3. 4.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Anna Cimarno105*

ZNACZENIE KONKURENCJI DLA RYNKU ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH słowa kluczowe: konkurencja, zamówienia publiczne, rynek, gospodarka, ekonomia. keywords: competition, public procurement, market, business, economy. Streszczenie: Publikacja traktuje o znaczeniu konkurencji dla rynku zamówień publicznych. Konkurencja jest głównym dogmatem społecznej gospodarki rynkowej i cechą światowego ładu gospodarczego. Celem Wspólnego Rynku jest pełna, uczciwa i niczym nieskrepowana konkurencja. Urzeczywistnienie tych wartości miało, wg założeń Strategii Lizbońskiej, pobudzić dynamikę wzrostu gospodarczego oraz zapewnić UE prymat światowego lidera ekonomicznego. Państwa członkowskie, w tym Polska, dostrzegają olbrzymie korzyści i rezerwy związane z doskonaleniem i wspieraniem konkurencyjności w zamówieniach publicznych. Istotą prawa zamówień publicznych jest stworzenie, podmiotom ubiegającym się o zamówienia publiczne, warunków równej konkurencji oraz uzyskanie przez zamawiającego, dysponującego środkami publicznymi towarów lub usług najlepszej jakości po możliwie najniższej cenie. W interesie polskiego systemu zamówień publicznych są ewolucyjne, kompleksowe i przemyślane zmiany instytucjonalno –prawne. Skuteczne zmierzenie się z licznymi wyzwaniami i zagrożeniami oraz wykorzystanie szans, potencjału intelektualnego i pomysłowości obywateli powinno przełożyć się na poprawę efektywności systemu zamówień publicznych.

Extract: The following paper treats the subject of competition and its impact on the market of public orders. Competition is the main dogma of social market economy and one of the features of world economic order. The goal of common market is full, fair and unbound competition. Realizing these assumptions was supposed to, according to the resolutions of Lisbon Strategy, stimulate the dynamics of economic growth and make the EU the world's

It is crucial for the regulations concerning public orders to create equal conditions for the *Anna Cimarno jest studentką V roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

reserves connected to the need of promoting and enhancing competitiveness of public orders.

leading economy. All the member countries, including Poland, can see huge benefits and

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE parties interested in obtaining such an order, as well as to provide the order-maker, in possession of public money, with goods or services of the highest quality at a possibly lowest price. It is really advantageous to the Polish system of public orders to introduce complex and well-planned changes to the law. Dealing with all the numerous challenges and dangers, and taking advantage of all the possibilities, the intellectual potential and creativity of its citizens should result in improving the efficacy of the whole system of public orders.

WPROWADZENIE Konkurencja jest procesem, w którym podmioty rynkowe konkurują ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych, poprzez przedstawianie korzystniejszej od innych oferty, dla

zrealizowania

swoich

interesów.

Poziom

współzawodnictwa

konkurencyjnego

w zamówieniach publicznych decyduje o powodzeniu europejskich i narodowych strategii gospodarczych oraz decyduje o cywilizacyjnym rozwoju i standardzie życia w przyszłości. Konkurencja dotyczy wielu dziedzin działalności i aktywności państwa. Szczególne znaczenie dla efektywności wydatkowania państwowych środków ma uczciwa konkurencja w zamówieniach publicznych. Reguła uczciwej konkurencji, gwarantująca równe traktowanie wykonawców, jest jedną z naczelnych zasad polskiego oraz wspólnotowego systemu zamówień publicznych. Stanowi ona odzwierciedlenie porządku prawnego, regulującego funkcjonowanie krajowego i wspólnotowego rynku gospodarczego. Polska rozwija i doskonali prawne, instytucjonalne i organizacyjne mechanizmy konkurencyjne w zamówieniach publicznych. Powoduje to wzrost zainteresowania przedsiębiorców uczestnictwem w organizowanych postępowaniach przetargowych oraz przynosi budżetowi państwa wymierne korzyści finansowe. Publikacja jest próbą analizy i oceny wpływu mechanizmów konkurencyjnych na dynamikę rozwoju i efektywność polskiego rynku zamówień publicznych. KONKURENCJA A POWODZENIE STRATEGII GOSPODARCZYCH Konkurencja

jest

wyznacznikiem

społecznej

gospodarki

rynkowej,

cechą

i gwarantem światowego ładu gospodarczego. Dotyczy wszystkich dziedzin aktywności

Celem Wspólnego Rynku jest dążenie do pełnej, uczciwej, niczym nieskrepowanej i skutecznej

konkurencji.

Znaczenie

„społecznej

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

gospodarki

rynkowej

wysokiej

Strona

Europejskiej.

i współzawodnictwa ekonomicznego. Jest fundamentem i determinantem rozwoju Unii

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE konkurencyjności” dla przyszłego sukcesu gospodarczego zjednoczonej Europy zostało podkreślone w Preambule Traktatu o Unii Europejskiej106. Konkurencyjność miała również, wg założeń Strategii Lizbońskiej, pobudzić dynamikę wzrostu gospodarczego oraz zapewnić UE prymat światowego lidera ekonomicznego107. Podobnie, realizowany obecnie projekt o nazwie „Europa 2020– strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” ma być inspiracją i zachętą do podejmowania bardziej konkurencyjnych i innowacyjnych wyzwań108. Konkurencyjność, zwłaszcza w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw uznano także za jeden z trzech, poza innowacyjnością i wydajnością, determinantów rozwojowych Europy oraz czynników, warunkujących oczekiwane ożywienie gospodarcze. Doskonalenie mechanizmów konkurencyjnych ma stanowić również najbardziej skuteczne i długoterminowe remedium na europejskie problemy makroekonomiczne, demograficzne i strukturalne109. Polska,

realizując,

akcesji

Unii

Europejskiej,

własne

aspiracje

i ambicje rozwojowe, doceniła również znaczenie konkurencji w realizacji celów polityki gospodarczej oraz niwelowaniu dysproporcji cywilizacyjnych. Jednym z priorytetów strategicznego projektu pod nazwą Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007-2013110 było wzmocnienie konkurencyjności polskiej gospodarki oraz ochrona rynku i konkurencji. Sprostanie założonym celom ma przynieść do roku 2025 wzrost PKB z 1/2 przeciętnej w całej UE do ok. 2/3111. Powodzenie i skuteczność europejskich i narodowych strategii gospodarczych zależy w dużej mierze od efektywności wykorzystania środków finansowych w ramach systemu zamówień publicznych. Zasadniczym celem zamówień publicznych jest bowiem uzyskanie, w wyniku otwartej i niedyskryminującej rywalizacji wykonawców, efektu w postaci

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

A. Górczyńska, Naruszenie konkurencji w prawie zamówień publicznych w świetle orzecznictwa, red. A. Borowicz, Ekonomiczne i prawne zagadnienia zamówień publicznych, materiały z konferencji naukowej – Łódź 2010, s.19, 26; zob.: A. Flisek, Prawo Unii Europejskiej, Warszawa 2011, s. 2-3. 107 J. Szomberg: Ocena nowych propozycji Komisji Europejskiej (w:) Zielona Księga Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej. Polska wobec redefinicji Strategii Lizbońskiej, pod red. M. J. Radło, Warszawa-Gdańsk 2005, s. 11 i in.; zob. K. Pawłowski, Społeczeństwo wiedzy szansa dla Polski, Kraków 2004, s. 21 i in.; zob. M. J. Radło, Wyzwanie konkurencyjności. Strategia lizbońska w poszerzonej Unii Europejskiej, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2003, s. 20 i in. 108 W. Starzyńska, J. Kornecki, J. Wiktorowicz, J. Szymański, Zamówienia publiczne a innowacyjność MSP, Warszawa 2013, s. 9; Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Krajowy Program Reform – Europa 2020, Ministerstwo Gospodarki, s.2-3. 109 http://www.ewaluacja.gov.pl/Ewaluacja_ex_ante_2014_2020/Documents/Polityka_spojnosci_oparta_na_wyni kach_1022013.pdf-18.12.2013. 110 Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 o Narodowym Planie Rozwoju (Tz. U. Nr 116, poz. 1206 oraz z 2005 Nr 90, poz. 759). 111 www.npr.gov.pl-17.12.2013.

106

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE racjonalnego i oszczędnego wydatkowania publicznych pieniędzy. Dodajmy olbrzymich pieniędzy. Europejski rynek zamówień publicznych przekracza od kilku lat poziom 2 bln euro rocznie, co stanowi ok. 17%. PKB UE112. Oznacza to, że zamówienia publiczne stanowią istotny aspekt systemu prawa i gospodarki całej Unii Europejskiej. Wpływają na funkcjonowanie i kondycję rynku wewnętrznego. Gwarantują rozwój oraz realizację fundamentalnych swobód przepływu kapitału, towarów i osób. Zapewniają możliwość przemieszczania, świadczenia i korzystania z pracy oraz usług. Stymulują rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności113. W Polsce, głównie za sprawą intensywnego wydatkowania funduszy unijnych, implementacji przepisów prawnych, zawartych w dyrektywach UE, realizacji strategicznych projektów infrastrukturalnych, oraz wzrastającej konkurencji obserwujemy dynamiczny rozwoju rynku zamówień publicznych. WIELKOŚĆ I STRUKTURA RYNKU ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH W 2012 r. udzielono w Polsce blisko 188,5 tys. zamówień publicznych na kwotę 132,7 mld zł, co stanowi 8,32 % PKB114. Wartość rynku zamówień była tym samym o 95% wyższa niż w roku 2005 (68,1 mld) i prawie pięciokrotnie przewyższała poziom osiągnięty w roku 2002 (23 mld)115. Rozwój rynku zamówień publicznych w ostatnich latach korespondował z tempem rozwoju gospodarczego Polski oraz z sukcesywnie napływającymi środkami z Unii Europejskiej. O ile w poprzednim okresie programowania (do roku 2006) Polska otrzymywała z Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności średnio 4,3 mld euro rocznie, to w perspektywie finansowej na lata 2007-2013 stała się głównym beneficjentem wspólnotowej polityki regionalnej, wykorzystując rocznie około 7-8 mld euro116. Biorąc pod uwagę fakt, że wysokość planowanych dla Polski, w budżecie europejskim na lata 2014-2020, środków może osiągnąć poziom 300 mld zł, oraz mając na względzie tempo rozwoju rynku zamówień publicznych, można z dużym prawdopodobieństwem

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

H. P. Nowicki, Zamówienia publiczne w wybranych państwach U.E., wyd. 1, Warszawa 2011, s. 17; zob.: A. Panasiuk, Z. Kłoda, Nowe podejście do zamówień publicznych - wybrane zagadnienia, Warszawa 2011, s. 47. 113 A. Ciesielski, Wspólnotowe prawo gospodarcze, t. 1, wyd.2, Warszawa 2009, s. 6. 114 A. Araszek, Nie wolno działać na korzyść firmy startującej w przetargu, „Rzeczpospolita”, 2013, nr 287, s.13. 115 Obliczenia własne na podstawie danych zawartych w Sprawozdaniach Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w latach 2002-2012. http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;288; sprawozdania roczne UZP z funkcjonowania systemu zamówień publicznych.html. 15.12.2013. 116 T.Kierzkowski (red.) Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej, Warszawa, 2005, s. XIII.

112

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE przyjąć, że pozostaniemy nadal, jednym z najatrakcyjniejszych rynków zamówień publicznych w Europie. Państwa członkowskie, w tym Polska, dostrzegają olbrzymie korzyści oraz możliwości ekonomiczne, gospodarcze i społeczne, związane z doskonaleniem i wspieraniem konkurencyjności w zamówieniach publicznych. Zapewnienie standardów uczciwej konkurencji zachęca przedsiębiorców do większego zainteresowania się uczestniczeniem w procedurze przetargowej. Zwiększona konkurencja między uczestnikami postępowania powoduje, że wzrastają szanse uzyskania przez zamawiającego korzystniejszej, tzn. lepszej jakościowo i tańszej oferty. Przyczynia się to z kolei do osiągnięcia przez podmioty zamawiające, optymalnych korzyści ekonomicznych i bardziej efektywnego wykorzystania środków publicznych. KONKURENCYJNOŚĆ A EFEKTYWNOŚĆ SYSTEMU ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH Efektywność wykorzystania środków publicznych jest największym wyzwaniem systemu zamówień publicznych w Polsce. Osiągnięcie satysfakcjonującego poziomu w tym zakresie jest przedmiotem zainteresowania i troski organów państwa wszystkich szczebli oraz dysponentów

środków

publicznych

organizujących

przetargi 117.

Istniejące

ryzyko

zakwestionowania wydatków publicznych pochodzących z UE oraz ewentualne wymierzenie sankcji finansowych mogłoby nie tylko narazić Polskę na utratę zaufania partnerów europejskich i stanowić dotkliwy cios wizerunkowy. Utrata środków unijnych, w sytuacji, gdy Polska jest ich głównym beneficjentem spowolniłoby niewątpliwie tempo przemian gospodarczych, a powstałe z tego tytułu zapóźnienia mogłyby być nie do odrobienia. Efektywne gospodarowanie środkami publicznymi należy do obowiązków jednostek sektora finansów publicznych a także innych podmiotów, dysponujących tymi środkami. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych podmioty sektora finansów publicznych zobligowane są do wydatkowania środków publicznych: „w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:

117

J. Niczyporuk, J. Sadowy, M. Urbanek, Nowe podejście do zamówień publicznych – zamówienia publiczne jako instrument zwiększania innowacyjności gospodarki i zrównoważonego rozwoju. Doświadczenia polskie i zagraniczne. Część II, Radom 2011, s. 37-40.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

a) uzyskania najlepszych efektów z danych nakładów;

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE b) optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów” 118. Jednocześnie ustawodawca wskazuje, aby „jednostki sektora finansów publicznych zawierały umowy, których przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane, na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych (…)”119. Efektywność w przypadku zamówienia publicznego oznacza uzyskanie, w wyniku rywalizacji konkurencyjnej podmiotów, ubiegających się o zamówienie, optymalnej korzyści przy zastosowaniu minimalnych nakładów. Ocena efektywności zamówienia publicznego sprowadza się w rzeczywistości do konkurencyjnego wyboru najkorzystniejszej oferty. Ustawodawca, w Prawie zamówień publicznych określił, że „zamawiający wybiera ofertę najkorzystniejszą na podstawie kryteriów oceny ofert określonych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia”120. Z kolei najkorzystniejsza oferta to taka, która przedstawia „najkorzystniejszy bilans ceny innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego, albo ofertę z najniższą ceną a w przypadku zamówień publicznych w zakresie działalności twórczej lub naukowej, których przedmiotu nie można z góry opisać w sposób jednoznaczny i wyczerpujący – ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia publicznego”121. Owe inne kryteria podlegające ocenie to przede wszystkim jakość, wartość techniczna, właściwości funkcjonalne i estetyczne, aspekty środowiskowe, rentowność, serwis gwarancyjny, termin dostarczenia lub czas realizacji zamówienia. Analogiczne są kryteria oceny ofert zawarte w postanowieniach dyrektywy klasycznej 2004/18/WE oraz dyrektywy sektorowej 2004/17/WE, z tą jednak różnicą, że przy udzielaniu zamówienia na podstawie polskich przepisów, cena zawsze musi być kryterium oceny ofert, dyrektywy przy ocenie oferty najkorzystniejszej ekonomicznie wskazują cenę jako warunek potencjalny do zastosowania, ale nie obowiązkowy122. Polska praktyka przetargowa wskazuje, że w ponad 90 proc. postępowań o zamówienie publiczne inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia nie są brane pod uwagę przy wyborze najkorzystniejszej oferty, a jedynym kryterium wyboru oferty jest

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 44 ustawy z dnia 27 sierpnia o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.); zob.: E. Adamowicz, J. Sadowy, Zamówienia publiczne jako instrument sprawnego wykorzystania środków unijnych, Gdańsk-Warszawa 2012, s. 22-23. 119 Ibidem. 120 art. 91 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 907, 984 i 1047). 121 Ibidem – art. 2 pkt 5 122 I.Rzepkowska, Nieprawidłowości w stosowaniu kryteriów oceny ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, „Zamówienia publiczne”, nr 199, s. 71.

118

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE cena123. Zamawiający nie chcąc narażać się na posądzenia o korupcję, ulegają presji najniższej ceny i w oparciu o nią dokonują rozstrzygnięcia przetargu124. Wg Prezes Urzędu konkurencji i Konsumentów dominacja kryterium cenowego ma negatywny wpływ na konkurencyjność zamówień publicznych i sprzyja zmowom cenowym. Dalsze doskonalenie reguł konkurencyjnych w zamówieniach publicznych może przynieść w nieodległej perspektywie odczuwalną przez podmioty zamawiające poprawę relacji jakości do ceny. Przejrzystość procedur zakupowych zachęci przedsiębiorców do konkurowania ofertowego. Sprzyjać to będzie uwolnieniu potencjału innowacyjności z korzystnym skutkiem dla gospodarki i efektywności systemu zamówień publicznych. Większa konkurencja postępowaniu o udzielenie zamówienia pozwala w danych warunkach rynkowych dokonać wyboru najkorzystniejszej oferty, a tym samym bardziej efektywnie zarządzać publicznymi środkami finansowymi. W dyrektywach unijnych podkreśla się, że zamówienia powinny być udzielane na podstawie obiektywnych kryteriów, które zapewniają zgodność z zasadami przejrzystości, niedyskryminacji i równego traktowania oraz gwarantujących, że oferty są oceniane w warunkach efektywnej konkurencji. Jednocześnie, jak wskazuje Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 12 marca 2009 r.,125 „stawiane przez zamawiającego warunki udziału w postępowaniu winny być proporcjonalne i adekwatne do przedmiotu zamówienia oraz nie mogą w drodze nadmiernych wymagań z góry eliminować z udziału w postępowaniu niektórych wykonawców”. W podobnym tonie utrzymana jest również sentencja wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dn. 4 grudnia 2003 r. w sprawie C-448/01 EVN AG i Wienstrom GmgH.126: „Postawienie zbyt wygórowanych warunków udziału w postępowaniu może spowodować faworyzowanie dużych podmiotów oraz dyskryminowanie mniejszych

uczestników rynku zamówień

publicznych. Takie ograniczenia kręgu

wykonawców może skutkować udaremnieniem realizacji zasadniczego celu dyrektyw wspólnotowych, jakim jest otwarcie rynku zamówień na konkurencję.”

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Wg stanu na dzień 1 listopada 2013 r. w 87% zamówień na usługi powyżej 14 tys. euro, ale poniżej progów UE, 94% dostaw i 95% zamówień na roboty budowlane jedynym kryterium wyboru ofert była cena – „Przetargi publiczne”, nr 12(97), s. 7. 124 http://prawo.rp.pl/artykul/758387,791290-Przetarg-nieograniczony-kroluje-w-zamowieniach publicznych.html-21.12.2013. 125 Wyrok KIO z 12 marca 2009 r. (KIO/UZP 235/09). 126 Orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z 4 grudnia 2003 r. w sprawie C-448/01 EVN AG i Wienstrom GmgH.

123

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Współzawodnictwo ofertowe i konkurencja uczestników postępowania o zamówienie publiczne prowadzi w praktyce do bardziej efektywnego wydatkowania środków publicznych. Przyrost uzyskiwanych w wyniku tych działań efektów ekonomicznych jest nad wyraz zadowalający. Dla przykładu tylko w ciągu 2012 roku w wyniku 867 przeprowadzonych aukcji elektronicznych Urzędu Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych osiągnięto 228 mln zł oszczędności w stosunku do złożonych wcześniej ofert pisemnych. To blisko 100% więcej, jak w 2011 r. Oznacza to, że dalsze poszukiwanie i wdrażanie reguł konkurencyjnych w zamówieniach publicznych może być źródłem rezerw i oszczędności publicznych środków. Co ciekawe realia postępowań przetargowych wskazują, że potencjał polskiego rynku zamówień publicznych w tym zakresie tkwi dodatkowo w dużej rozpiętości pomiędzy minimalną a maksymalną ceną ofertową. Z analizy ogłoszeń o udzieleniu zamówienia opublikowanych w Biuletynie Zamówień Publicznych wynika, że różnice pomiędzy ceną minimalną a maksymalną wynoszące do 30% występują w przypadku ok. 35% postępowań na roboty budowlane i usługi aż 55% postępowań na dostawy. W przypadku ponad 30% dostaw różnice cen pomiędzy ofertą najtańszą a najdroższą wynoszą ponad 100%127. PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH Prekursorem w dziedzinie prawa zamówień publicznych i orędownikiem idei konkurencyjności jest Organizacja Narodów Zjednoczonych. Jej Komisja do Spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego na dziewiętnastej sesji w 1986 roku podjęła prace nad prawną regulacją problematyki zamówień publicznych. Efektem jej pracy było opracowanie, kierowanej do organów administracji rządowej na całym świecie Ustawy Modelowej o Zamówieniach128. Ustawa została przekazana do dyspozycji i wykorzystania rządom na całym świecie. Jej celem, wskazanym w Preambule, było „maksymalizowanie oszczędności i efektywności zamówień publicznych; zachęcanie do uczestniczenia w postępowaniu w sprawie zamówienia poprzez wspieranie konkurencji pomiędzy wykonawcami i dostawcami, również - tam gdzie jest to właściwe - konkurencji między

Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2012. http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;288;sprawozdania roczne UZP z funkcjonowania systemu zamówień publicznych.html. 15.12.2013. 128 D. Piasta, Zamówienia publiczne w świetle procedur Światowej Organizacji Handlu. Umowa o zamówieniach publicznych (GPA), Warszawa 2001, s. 9 i nast.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

127

wykonawcami i dostawcami o rożnej przynależności państwowej; działanie na rzecz

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE rzetelnego i równorzędnego traktowania wykonawców i dostawców; dążenie do przejrzystości oraz uczciwości, rzetelności i publicznego zaufania do procesu zamawiania”129. Odniesienie do idei konkurencyjności znajdziemy zarówno w ponadnarodowych źródłach prawa zamówień publicznych Unii Europejskiej tj. Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz dyrektywach zamówieniowych – klasycznej, sektorowej, odwoławczej i obronnej, jak i przepisach krajowych130. Historia polskiego systemu zamówień publicznych, opartego na uregulowaniach prawnych, sięga okresu II Rzeczypospolitej. Zmieniające się wielokrotnie od tamtej pory przepisy wspierały realizację celów polityki ekonomicznej państwa i stymulowały rozwój gospodarczy.

Prawo

zamówień

publicznych

odegrało

również

niepoślednią

rolę

w przezwyciężaniu skutków kryzysów gospodarczych, dając możliwość zastosowania systemowych i jednolitych procedur efektywnego wydatkowania środków publicznych 131. Akcesja Polski do Unii Europejskiej wymusiła niejako konieczność implementacji reguł unijnych do polskiego prawa. Spełnienie standardów w zakresie konkurencyjności i innowacyjności systemu wymagało wdrożenia na grunt polskiego porządku prawnego unikalnych i niejednokrotnie kontrowersyjnych rozwiązań. Przebudowa oraz kolejne nowelizacje polskiego prawa zamówień publicznych miało na celu osiągnięcie najwyższych standardów wydatkowania środków publicznych, w tym unijnych, stworzenie optymalnych warunków współzawodnictwa gospodarczego dla przedsiębiorców oraz stymulowanie rozwoju rodzimego rynku i gospodarki. Polska respektuje europejskie normy w zakresie konkurencyjności, otwartości i transparentności rynku zamówień publicznych. Jako członek Unii Europejskiej jest również sygnatariuszem Umowy o zamówieniach publicznych (GPA) (ang.: Government Procurement Agreement), zawartej w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO), przewidującej m.in. dostęp do rynku zamówień państw sygnatariuszy na zasadach niedyskryminacji i wzajemności132. Polskie prawo zamówień publicznych uwzględnia konstytucyjne prawa i wartości, dotyczące konkurencji, wolności oraz swobody działalności gospodarczej a także koresponduje z postanowieniami krajowych regulacji finansowych, administracyjnych, karnych i in.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;991-21.12.2013. J. Sadowy, B. Lublińska, Pozacenowe kryteria oceny ofert w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, Warszawa 2011, s. 16-18. 131 H. Nowicki, Prawo zamówień publicznych, zbiór aktów prawnych, Toruń 2005, s. 6-7 i nast.; zob: J. Sadowy, Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa 2008, s. 5. 132 D. Piasta, op.cit., s. 10-11. 130

129

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Podstawą formalnoprawną funkcjonowania systemu zamówień publicznych w Polsce jest ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych133. Obowiązująca regulacja podporządkowana jest trzem podstawowym zasadom, stanowiącym fundament wszystkich postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, niezależnie od ich wartości i ograniczeń prawa wspólnotowego czy też prawa polskiego. Są to zasady niedyskryminacji, równości podmiotów i konkurencyjności 134. Stanowią one podstawę wszystkich postępowań o udzielenie zamówienia publicznego. Odniesienie do ich treści znajdziemy zarówno w preambułach dyrektyw, jak i przepisach szczegółowych. Ich stosowanie ma gwarantować, że oferty są oceniane w warunkach efektywnej konkurencji 135. Istotą prawa zamówień publicznych jest stworzenie, podmiotom ubiegającym się o kontrakty, warunków równej konkurencji oraz uzyskanie przez zamawiającego, dysponującego środkami publicznymi towarów lub usług najlepszej jakości po możliwie najniższej cenie. Intencją ustawodawcy było również zmaksymalizowanie oszczędności i efektywności zamówień publicznych, zachęcanie do uczestniczenia w postępowaniu przetargowym poprzez wspieranie konkurencji pomiędzy wykonawcami i dostawcami, niezależnie

ich

przynależności

państwowej,

działanie

rzecz

rzetelnego

i równorzędnego traktowania wykonawców i dostawców, dążenie do przejrzystości oraz uczciwości, rzetelności i publicznego zaufania do procedur przetargowych136. Część ekspertów rynku zamówień publicznych ocenia, że obowiązujące prawo zamówień publicznych przestaje stopniowo dostarczać rynkowi czytelnych impulsów regulacyjnych i informacji oraz że nie odzwierciedla zmian, które dyktuje rzeczywistość rynkowa. Zdaniem innych w prawie zamówień publicznych panuje „chaos legislacyjny” a zbyt częste zmiany szkodzą klarowności i przejrzystości przepisów przetargowych. Wszyscy są zgodni, że w interesie zarówno zamawiających jak i przedsiębiorców sytuacja powinna szybko ulec zmianie, zwłaszcza, że rok 2013 był rekordowy z punktu widzenia nowo przyjętych projektów ustaw o zmianie ustawy, tudzież oczekujących na nowelizację.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst . jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 907, 984,1047,1473)- stan prawny na dzień 24 grudnia 2013 r. 134 Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (DZ. Urz. L 134 z 30.04.2004 r., s. 114); Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych (DZ. Urz. L 134 z 30.04.2004 r., s. 1). 135 B. Porzecka, A. Flisek, Prawo zamówień publicznych z wprowadzeniem, Warszawa 2006, s. VIII. 136 Komunikat Komisji Europejskiej, The Rules Governing the Procedures in the Award of Public Procurement Contracts, 1997, s. 4

133

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE W maju 2013 r. w Sejmie oczekiwało już aż pięć projektów zmian do ustawy – Prawo zamówień publicznych, a przewodniczący podkomisji powołanej do ich rozpatrzenia sam zgłosił kolejny pomysł nowelizacyjny137. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych uzasadnia częste nowelizacje potrzebą dostosowania polskiego prawa do wymagań unijnych, zapewnieniem

konkurencyjności

rynku

czy

też

ochroną

systemu

przed

nieprawidłowościami138. Istniejąca potrzeba dokonania przeglądu polskich regulacji pod kątem ich zasadności i przydatności oraz opracowania jednolitych i spójnych przepisów, uwzględniających reguły przetargowe, ujęte w dyrektywach i przepisach szczegółowych oraz satysfakcjonujących wszystkich uczestników rynku zamówień publicznych powinna dla efektowności polskiego systemu zamówień uwzględniać prymat prawa krajowego. Zgodnie z art. 28 dyrektywy 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi zamawiający stosują krajowe procedury dostosowane jedynie do wymagań dyrektywnych. W zamówieniach publicznych obowiązuje bowiem prymat prawa krajowego. Oznacza to, że podmioty zagraniczne ubiegające się o zamówienie publiczne muszą respektować miejscowe rozwiązania. Wpływ prawa europejskiego na polskie regulacje, dotyczące zamówień publicznych może mieć jedynie wpływ pośredni i ograniczony do respektowania podstawowych zasad udzielania zamówień, w tym w szczególności do równego traktowania i uczciwej konkurencji, otwartości i przejrzystości139. W zależności od wartości zamówienia, ustawa – Prawo zamówień publicznych daje możliwość zastosowania fakultatywnych oraz mniej lub bardziej rygorystycznych procedur udzielania zamówienia publicznego. Zamówienia poniżej progów unijnych są znacznie uproszczone, co znajduje swój wyraz w odmiennych obowiązkach publikacyjnych, szerszym katalogu dostępnych trybów, znacznym skróceniu terminów składania ofert, fakultatywnej możliwości

żądania

dokumentów

potwierdzających

spełnienie

warunków

udziału

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

S. Wikariak, Rewolucja w przetargach: urzędnicy mogliby wydać prawie 250 tys. zł z pominięciem jakichkolwiek procedur, DGP, 27 maja 2013 r. 138 VIII Forum Przetargów Publicznych, „Przetargi publiczne”, nr 11(96), s. 8. 139 R.Szostak, Przetargowy wybór oferty najkorzystniejszej na tle europejskich tendencji rozwojowych, Ekonomiczne i prawne zagadnienia zamówień publicznych. Polska na tle Unii Europejskiej –materiały z międzynarodowej konferencji naukowej. Łódź, 2010, s.57.

137

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE w postępowaniu oraz korzystania ze środków ochrony prawnej, które przysługują wykonawcy140. NIEPRAWIDŁOWOŚCI OGRANICZAJĄCE KONKURENCJĘ PRZETARGOWĄ Wśród społeczeństw całej Europy nieustannie wzrasta świadomość potrzeby doskonalenia

mechanizmów

konkurencyjnych

działających

rzecz

oszczędności

i efektywności zamawiania towarów, usług i robot budowlanych przez administrację rządową. Przejrzysty system zakupów publicznych, który uczciwie i równorzędnie traktuje jego uczestników, budzi zaufanie oraz zachęca do konkurencji w wymiarze wewnątrzkrajowym i europejskim. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej niejednokrotnie w swoim orzecznictwie podkreślał znaczenie ożywczego powiewu konkurencji, uwzględniającej cele Traktatu i specyfikę danego sektora. Dlatego konkurencja powinna gwarantować każdemu podmiotowi szeroką swobodę na rynku i autonomię decydowania. Zagrożeniem dla otwartości i konkurencyjności europejskiego rynku zamówień publicznych są prawno-administracyjne i biurokratyczne bariery lokalnych lub krajowych rynków zamówień publicznych. Mimo że wspólnotowe prawo dotyczące zamówień publicznych zapewnia pełne otwarcie rynków dla wszystkich wykonawców, istniejące przeszkody konkurencyjne lokalnych rynków europejskich ograniczają ewidentnie możliwość wygrania przetargu i realizacji kontraktu przedsiębiorcom z innych państw. Mało przyjazne i skomplikowane przepisy dotyczące zamówień publicznych, rozbudowana biurokracja, wygórowane i nieproporcjonalne do zakresu umowy wymagania dotyczące poziomu kwalifikacji i certyfikacji czy nieterminowe regulowanie należności potrafią skuteczne zniechęcić podmioty zagraniczne do ubiegania się o kontrakty na europejskim rynku zamówień publicznych. Czynniki te, podobnie zresztą jak bariery administracyjne, dyskryminacja oferentów pochodzących z innych państw z jednoczesnym faworyzowaniem lokalnych bądź krajowych przedsiębiorstw, trudna do zaakceptowania specyfika rynku, czy zjawisko korupcji ograniczają konkurencyjność europejskiego rynku zamówień publicznych. Liczne przeszkody i nieprawidłowości, pojawiające się najczęściej w obszarach

140

Sprawozdanie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2012; http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;288;sprawozdania roczne UZP z funkcjonowania systemu zamówień publicznych.html. 20.12.2013.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

zamówień zarezerwowanych dla fakultatywnych interpretacji, wynikających z prymatu prawa

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE krajowego decydują również o hermetyczności i ograniczonej otwartości polskiego rynku zamówień publicznych na konkurencję podmiotów zagranicznych. W 2012 roku na ponad 21 tys. ogłoszeń publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej przez polskich zamawiających zaledwie w przypadku 3% ofert wykonawstwo przypadło przedsiębiorstwom, pochodzącym z innych państw. Jeszcze bardziej znikomy jest udział polskich firm w europejskim rynku zamówień publicznych. Jednakże, chociaż liczba kontraktów udzielonych polskim firmom jest znikoma (w 2012 r. – 53 zlecenia) i od kilku lat pozostaje na niezmienionym poziomie, to jednak wartość udzielanych zamówień polskim oferentom wyraźnie rośnie, głównie za sprawą kapitału zaufania, będącego wynikiem profesjonalnego wywiązania się ze zobowiązań przetargowych w poprzednich latach. Spektakularne, aczkolwiek pojedyncze sukcesy Bus & Coach Solarisa z Bolechowa na dostawę 300 pojazdów (autobusów i trolejbusów) do Rygi czy AB PESA Bydgoszcz, na wyprodukowanie za 120 mln euro pociągów dla Deutsche Bahn zdecydowanie nie zaspokajają aspiracji polskich przedsiębiorców141. Szybkie

implementowanie i

wdrażanie europejskich wskazówek

zaleceń

dyrektywnych, przez wszystkie państwa członkowskie, wzorowanie się na rozwiązaniach modelowych czy też posiłkowanie się kodeksem dobrych praktyk ma szansę doprowadzić do zniwelowania różnic i barier, występujących na krajowych rynkach zamówień publicznych, z korzyścią dla konkurencyjności, przedsiębiorczości i innowacyjności. Przejrzystość reguł rywalizacji podmiotów w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego wymaga zdecydowanego przeciwstawiania się działaniom niedozwolonym ograniczającym konkurencję. W świetle art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji142, czynem nieuczciwej konkurencji jest każde zachowanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeśli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Ochrona konkurencji w zamówieniach publicznych podlega szczególnej trosce. Art. 7. ust 1. ustawy Prawo zamówień publicznych wskazuje, że „zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie o udzielenie zamówienia w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców”143.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Przetargi w UE będą mniej dostępne dla polskich firm. Przez ekologię. http://pieniadze.gazeta.pl/Gospodarka/1,122003,15026370,Przetargi_w_UE_beda_mniej_dostepne_dla_polskich _firm_.html. 19.12.2013. 142 t. jedn. - Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm. 143 ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t. jedn.- Dz. U. z 2013 r., poz. 907, 984 i 1047).

141

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 89. ust 1. pkt 3 ustawy przetargowej zobowiązuje również zamawiającego do odrzucenia oferty, naruszającej reguły uczciwej konkurencji. Naruszenie prawa konkurencji w zamówieniach publicznych może dotyczyć zarówno zamawiających, jak i przedsiębiorców. Przy ocenie dochowania standardów konkurencyjności przez

zamawiającego

należy

wziąć

pod

uwagę

zarówno

przejrzystość

działań

w konstruowaniu warunków umowy cywilno-prawnej w sprawie realizacji zamówienia jak i sposób oddziaływania na konkurencyjność rynków lokalnych oraz wpływ na zachowania podmiotów, ubiegających się o realizację kontraktu. Dlatego opis kryteriów oceny, zarówno mierzalnych, jak i uznaniowych, nie dających się opisać algorytmami punktowymi, jak i sposób wyboru najkorzystniejszej oferty nie powinien budzić najmniejszych wątpliwości w kwestii przejrzystości i transparentności. W przeciwnym wypadku zamawiający może narazić się na zarzut naruszenia zasad uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców. W przypadku przedsiębiorców naruszenia konkurencyjności mogą dotyczyć w szczególności zmowy przetargowej i nadużywania pozycji dominującej. Zmowa przetargowa dotyczy najczęściej porozumień cenowych na dostawy, usługi lub roboty budowlane, podziału rynku lub źródeł zaopatrzenia oraz dyskryminującego traktowania kontrahentów144. Wcześniejsze uzgodnienie między przedsiębiorcami korzystnych dla nich warunków udziału w przetargu eliminuje z walki o zwycięstwo innych oferentów. Godzi to w ideę konkurencyjności i ma to negatywny wpływ na ostateczny wynik postępowania, w którym zamawiający ulegając presji nieuczciwych podmiotów zmuszany jest do wydatkowania publicznych pieniędzy w sposób nieefektywny i nie gwarantujący wyboru najkorzystniejszej oferty. Z tego powodu zmowy przetargowe uznawane są za jedne z najcięższych porozumień ograniczających konkurencję, zakazanych zarówno przez unijne jak i polskie prawo antymonopolowe145. Wg danych OECD zmowy przetargowe potrafią podwyższyć koszt zamawianego przedsięwzięcia czy zakupu nawet o 20%. Wprawdzie dopuszczalne jest porozumienie przedsiębiorców w celu utworzenia konsorcjum przetargowego, lecz jego udział w konkretnym postępowaniu przetargowym musi być pro konkurencyjny i mieć jedynie na

144 145

A. Górczyńska, op.cit., s.19 i nast. K. A. Wojtaszczyk (red.), Encyklopedia Unii Europejskiej, Warszawa 2004, s. 473.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

celu złożenie wspólnej oferty. Jeśli zaś skutkiem utworzenia konsorcjum przetargowego jest

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE ograniczenie konkurencji, stanowi ono, zakazane w art. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów146, porozumienie ograniczające konkurencję147. Idea konkurencji w zamówieniach publicznych wyklucza także możliwość zachowań przedsiębiorców, nadużywających pozycji dominującej. Mogą się one przejawiać stosowaniem trudnych do zaakceptowania warunków umów, oferowaniem nieadekwatnych do

wartości

cen,

ograniczaniem

produkcji

czy

dyskryminacyjnym

traktowaniem

konkurencyjnych podmiotów148. Wiodąca rola instytucji Unii Europejskiej w promowaniu idei konkurencyjności oraz ochronie konkurencji w zamówieniach publicznych nie powinna budzić wątpliwości. W interesie polskiego, ale i europejskiego systemu zamówień publicznych są ewolucyjne, kompleksowe i przemyślane zmiany instytucjonalno – prawne, uwzględniające standardy i wyzwania w zakresie konkurencyjności. Skuteczne zmierzenie się z licznymi zagrożeniami oraz wykorzystanie szans, potencjału intelektualnego i pomysłowości obywateli powinno przełożyć się na poprawę efektywności zamówień publicznych. Dbałość o interes polskich przedsiębiorców wymaga, by polskie zdecydowane stanowisko,

sprawie

restrykcyjnych

niekorzystnych

regulacji

przetargowych,

ograniczających pozycję konkurencyjną polskich firm na europejskim rynku zamówień, było słyszalne w Brukseli. Ostatnie pomysły europejskich urzędników, zamierzających wprowadzić bardziej restrykcyjne kryteria weryfikacji podmiotów, ubiegających się o zwycięstwo w przetargu, nie napawają optymizmem. O ile proponowane wdrożenie regulacji dyscyplinujących nierzetelnych przedsiębiorców nie budzi zastrzeżeń to uwzględnianie przy wyborze najkorzystniejszej oferty oprócz kalkulacji związanych z zakupami i produkcją również kosztów środowiskowych, uzależnionych od emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń czy recyklingu jest mocno kontrowersyjne. Ewentualne urzeczywistnienie tych propozycji mogłoby znacząco osłabić pozycję konkurencyjną polskich firm oraz zmarginalizować ich udział w europejskim rynku zamówień publicznych149.

146

Dz. U. z 2007 r. nr 50, poz. 331 z późn. zm. A. Zawłocka-Turno, Konsorcjum w zamówieniach publicznych nie zawsze dopuszczalne, „Dziennik Gazeta Prawna”, 8 maja 2013. 148 W. Czapliński, Zakaz praktyk ograniczających konkurencję, red. J. Barcz, Prawo Unii Europejskiej, s. 225228. 149 http://pieniadze.gazeta.pl/Gospodarka/1,122003,15026370,Przetargi_w_UE_beda_mniej_dostepne_dla_polski ch_firm_.html-21.12.2013.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

147

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE PODSUMOWANIE Poziom dynamiki rozwoju rynku zamówień publicznych sytuuje Polskę wśród liderów państw europejskich. Zarówno wielkość jak i wartość rynku zamówień z roku na rok rośnie. Ulegają poprawie parametry dotyczące konkurencyjności i innowacyjności. Rośnie zarówno poziom przygotowania merytorycznego jak oraz świadomość i zrozumienie wszystkich podmiotów dla potrzeby efektywnego wykorzystywania środków publicznych. Prawo zamówień służy pełnemu otwarciu rynku dla wszystkich przedsiębiorców na równych zasadach. Jednak biurokratyczne i korupcyjne bariery mogą negatywnie oddziaływać na konkurencyjność i efektywność przetargową, ze szkodą dla finansów publicznych. Dlatego też w interesie wszystkich podmiotów organizujących przetargi jest skuteczne eliminowanie nieprawidłowości i patologii przetargowych. W interesie polskiego systemu zamówień publicznych są ewolucyjne, kompleksowe i przemyślane zmiany instytucjonalno – prawne. Skuteczne zmierzenie się z licznymi wyzwaniami i zagrożeniami oraz wykorzystanie szans, potencjału intelektualnego i

pomysłowości

obywateli

powinno

przełożyć

się

poprawę

efektywności

i konkurencyjności systemu zamówień publicznych.

SUMMARY Growth dynamics of the market of public orders makes Poland one of the leaders in Europe. Both the size and the value of the market is improving every year. Its competitiveness and innovativeness are getting better as well. The awareness and understanding of all the subjects connected with effective allocation of public money, as well as substantial preparation to deal with all the related issues are growing too. Although the law regulating orders makes it possible for the market to be fully open to all entrepreneurs, the existing competition limits, extensive bureaucracy, prohibitive and inadequate requirements of qualification and certification or delayed payments can discourage anybody from competing for a contract. All those factors, together with certain administrative problems, favourising local bidders or corruption affect the competitiveness and effectiveness of the system of public orders in a negative way. It is really advantageous to the Polish system of public orders to introduce

dangers, and taking advantage of all the possibilities, the intellectual potential and creativity

Strona

of the citizens should result in improving the efficacy of the whole system of public orders.

complex and well-planned changes to the law. Dealing with all the numerous challenges and

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Bibliografia: Akty prawne: 1) Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi (DZ. Urz. L 134 z 30.04.2004 r.). 2) Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych (DZ. Urz. L 134 z 30.04.2004 r.). 3) Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 o Narodowym Planie Rozwoju (Tz. U. Nr 116, poz. 1206 oraz z 2005 Nr 90, poz. 759). 4) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.). 5) Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst . jednolity - Dz. U. z 2013 r., poz. 907, 984,1047,1473). 6) Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t. jedn. - Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.). 7) Ustawa z dnia z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. nr 50, poz. 331 z późn. zm.).

6) 7)

8) 9) 10) 11)

12) 13) 14) 15) 16) 17) 18)

H. P. Nowicki, Zamówienia publiczne w wybranych państwach U.E., wyd. 1, Warszawa 2011. A. Ciesielski, Wspólnotowe prawo gospodarcze, t. 1, wyd.2, Warszawa 2009. T. Kierzkowski (red.) Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej, C.H. Beck, Warszawa, 2005. A. Górczyńska, Naruszenie konkurencji w prawie zamówień publicznych w świetle orzecznictwa, red. A. Borowicz, Ekonomiczne i prawne zagadnienia zamówień publicznych, materiały z konferencji naukowej – Łódź 2010. R. Szostak, Przetargowy wybór oferty najkorzystniejszej na tle europejskich tendencji rozwojowych, Ekonomiczne i prawne zagadnienia zamówień publicznych. Polska na tle Unii Europejskiej –materiały z międzynarodowej konferencji naukowej. Łódź, 2010. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Krajowy Program Reform – Europa 2020, Ministerstwo Gospodarki. J. Szomberg: Ocena nowych propozycji Komisji Europejskiej (w:) Zielona Księga Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej. Polska wobec redefinicji Strategii Lizbońskiej, pod red. M. J. Radło, WarszawaGdańsk 2005. K. Pawłowski, Społeczeństwo wiedzy szansa dla Polski, Kraków 2004. W. Czapliński, Zakaz praktyk ograniczających konkurencję [w:] red. J. Barcz, Prawo Unii Europejskiej. W. Starzyńska, J. Kornecki, J. Wiktorowicz, J. Szymański, Zamówienia publiczne a innowacyjność MSP. J. Niczyporuk, J. Sadowy, M. Urbanek, Nowe podejście do zamówień publicznych – zamówienia publiczne jako instrument zwiększania innowacyjności gospodarki i zrównoważonego rozwoju. Doświadczenia polskie i zagraniczne. Część II, Wyd. nauk. ITE-PIB, Radom 2011. K. A. Wojtaszczyk (red.), Encyklopedia Unii Europejskiej, Warszawa 2004. H. Nowicki, Prawo zamówień publicznych, zbiór aktów prawnych, Wyd. „Pozkal”, Toruń 2005. A. Panasiuk, Z. Kłoda, Nowe podejście do zamówień publicznych - wybrane zagadnienia, Wyd. ARW Grzegorczyk, Warszawa 2011. J. Sadowy, B. Lublińska, Pozacenowe kryteria oceny ofert w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, Wyd. ARW Grzegorczyk, Warszawa 2011. E. Adamowicz, J. Sadowy, Zamówienia publiczne jako instrument sprawnego wykorzystania środków unijnych, Gdańsk-Warszawa 2012. D. Piasta, Zamówienia publiczne w świetle procedur Światowej Organizacji Handlu. Umowa o zamówieniach publicznych (GPA), Wyd. UZP, Warszawa 2001. B. Porzecka, A. Flisek, Prawo zamówień publicznych z wprowadzeniem, Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2006, s. VIII.

Artykuły KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1) 2) 3) 4)

Wydawnictwa zwarte:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1) Araszek, Nie wolno działać na korzyść firmy startującej w przetargu, „Rzeczpospolita”, 2013. 2) I. Rzepkowska, Nieprawidłowości w stosowaniu kryteriów oceny ofert w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, „Zamówienia publiczne” nr 199/2013. 3) Aktualności. Statystyki „Przetargi publiczne”, nr 12(97)/2013. 4) S. Wikariak, Rewolucja w przetargach: urzędnicy mogliby wydać prawie 250 tys. zł z pominięciem jakichkolwiek procedur, Dziennik Gazeta Prawna, 27 maja 2013 r. 5) VIII Forum Przetargów Publicznych, „Przetargi publiczne”, nr 11(96)/2013. 6) Zawłocka-Turno, Konsorcjum w zamówieniach publicznych nie zawsze dopuszczalne, „Dziennik Gazeta Prawna”, 8 maja 2013 7) Banaś, Jak długo jeszcze, „Zamówienia publiczne”, nr 198/2013.

Źródła internetowe http://pl.wikipedia.org/wiki/Strategia_lizbo%C5%84ska. http://www.ewaluacja.gov.pl/Ewaluacja_ex_ante_2014_2020/Documents/Polityka_spojnosci_oparta_n a_wynikach_1022013.pdf. 3. www.npr.gov.pl. 4. http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;288; 5. http://prawo.rp.pl/artykul/758387,791290-Przetarg-nieograniczony-kroluje-w-zamowieniachpublicznych.html. 6. http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?F;288; 7. http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;991. 8. http://pieniadze.gazeta.pl/Gospodarka/1,122003,15026370,Przetargi_w_UE_beda_mniej_dostepne_dla _polskich_firm_.html. 9. http://pieniadze.gazeta.pl/Gospodarka/1,122003,15026370,Przetargi_w_UE_beda_mniej_dostepne_dla _polskich_firm_.html. 10. ftp://ftp.uzp.gov.pl/KIO/Wyroki/2009_0235.pdf.

Strona

1. 2.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Stanisław Strejmer150

DOMNIEMANIE UTRUDNIANIA DOSTĘPU DO RYNKU W SPRAWACH O POBIERANIE INNYCH NIŻ MARŻA HANDLOWA OPŁAT ZA PRZYJĘCIE TOWARU DO SPRZEDAŻY (ART. 15 UST. 1 PKT 4 U.Z.N.K.)

Słowa kluczowe: opłaty półkowe, nieuczciwa konkurencja, marża handlowa, ciężar dowodu, utrudnianie dostępu do rynku Key words: slotting allowances, slotting fees, onus probandi, limiting market access, unfair competition. Streszczenie: W niniejszym artykule autor krytykuje dominujące w orzecznictwie przekonanie o istnieniu domniemania utrudniania dostępu do rynku przez silniejszego kontrahenta w sprawach o pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Zdaniem autora, pogląd o domniemaniu utrudnienia do rynku jest nie do pogodzenia

zarówno

brzmieniem

przepisu,

jak

założeniami

ekonomicznymi

towarzyszącymi regulacji opłat półkowych. Extract: In this article the author criticizes the opinion dominating in courts’ rulings, that accepting slotting allowances creates a presumption of limiting market access by the stronger party. According to the author, the opinion concerning the presumption is incompatible with the wording of article 15.1.4 of the unfair competition act, as well as the economic assumptions related to the slotting allowance regulation.

Student V roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, słuchacz Centrum Prawa Amerykańskiego działającego przy WPiA UW we współpracy z University of Florida Levin College of Law. Jego zainteresowania naukowe skupiają się wokół tematyki prawa umów, zwalczania nieuczciwej konkurencji i prawa spółek handlowych. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

150

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji151 „czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży”. Przepis ten, wprowadzony do ustawy nowelizacją z dnia 5 lipca 2002 roku152, określił nowy czyn nieuczciwej konkurencji, polegający na pobieraniu tzw. opłat półkowych153. Celem wprowadzonej regulacji była ochrona małych i średnich przedsiębiorców przed praktyką sklepów wielkopowierzchniowych (supermarketów, dyskontów, itp.), polegającą na pobieraniu różnych dodatkowych opłat, nie znajdujących uzasadnienia w wartości dostarczanego towaru, ani żadnych ekwiwalentnych usługach, świadczonych przez sklepy na rzecz tych dostawców154. Sklepy wielkopowierzchniowe wykorzystywały swoją silną pozycją rynkową, wymuszając na kontrahentach dodatkowe świadczenia pieniężne, bardzo często faktycznie utrudniając dostawcom dostęp do rynku. Należy zaznaczyć, że silna pozycja kontraktowa odbiorcy, na gruncie omawianego przepisu, nie powinna być utożsamiana z pozycją dominującą w rozumieniu polskiego i unijnego prawa antymonopolowego155. Opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży (zwane często opłatami półkowymi), przybierają różną postać. W ścisłym znaczeniu, stosowane powszechnie określenie „opłata półkowa” odnosi się do opłaty pobieranej przez odbiorcę (sklep wielkopowierzchniowy) za umieszczenie towarów w sklepach dostawcy lub za jego wyeksponowanie156. Jednakże, w polskiej doktrynie i orzecznictwie przyjęto szerokie rozumienie określenia „opłaty półkowe”, obejmujące swoim zakresem pobieranie takich dodatkowych świadczeń, jak opłaty za usługi marketingowe (np. umieszczenie towarów w gazetce reklamującej sklep), opłaty logistyczne, bonusy od obrotu, czy też rabaty potransakcyjne157. Ze względu na temat pracy, szczegółowe kwestie terminologiczne zostały w niniejszym artykule pominięte158.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1053 ze zm., dalej: u.z.n.k.). 152 Ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. nr 126, poz. 1071). 153 Należy jednak zaznaczyć, że działanie takie stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji także przed jego wyraźnym określeniem przez ustawodawcę, na podstawie klauzuli generalnej zawartej w art. 3 u.z.n.k.; por. wyrok SN z 26 stycznia 2006 r. II CK 378/05. 154 Por. wyrok SA w Poznaniu z 26 czerwca 2013 I ACa 480/13. 155 Por. C. Banasiński, M. Bychowska, Ekonomiczne aspekty stosowania art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, PPH nr 10/2011, s. 5; odmiennie M. Marek, Opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży, PPH nr 2/2012, s. 50. 156 M. Zdyb, M. Sieradzka, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2011, s. 518; I. Nestoruk, Opłaty „za przyjęcie towaru do sieci sklepów” a ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Glosa nr 1/2007, s. 100-101. 157 Tak szerokie rozumienie pojęcia „inne niż marża opłaty” spotkało się z szeroką krytyką w doktrynie; por. M. Marek, op.cit., s. 48. 158 Odnośnie kwestii terminologicznych związanych z „innymi niż marża handlowa opłatami”, oraz poszczególnych rodzajów innych niż marża opłat zob. M. Zdyb, M. Sieradzka, op.cit., s. 518.

151

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Omawiany przepis jest szeroko krytykowany za błędną redakcję, budzącą liczne wątpliwości interpretacyjne. Jako przykład błędnej redakcji można wskazać odwołanie się do pojęcia „marży”, określonej w ustawie o cenach159. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy, marża handlowa stanowi „różnicę między ceną płaconą przez kupującego a ceną uprzednio zapłaconą przez przedsiębiorcę, wynikającą z kosztów i zysku przedsiębiorcy”. Stwierdzenie zatem, że w przypadku przyjmowania towarów do sprzedaży dochodzi do „pobierania” marży przez odbiorcę jest całkowicie niezrozumiałe160. Jest to jednak tylko jedno z licznych, nieprecyzyjnych sformułowań, zawartych w komentowanym przepisie. Jedną z kluczowych kwestii związanych z wykładnią art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. jest problem interpretacji przesłanki utrudnienia dostępu do rynku, w szczególności kwestii konieczności (lub braku konieczności) odrębnego wykazywania okoliczności utrudnienia dostępu do rynku przez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. W orzecznictwie dominuje bowiem pogląd, który stanowi, że pobieranie innych niż marża handlowa opłat stanowi per se czyn nieuczciwej konkurencji, a więc nie jest konieczne dowodzenie, że działanie odbiorcy utrudniło dostawcy dostęp do rynku. W związku z powyższym, przyjmowane jest istnienie domniemania prawnego utrudniania dostępu do rynku przez „silniejszego” kontrahenta (odbiorcę)161. Przyjęcie takiego domniemania wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla stron potencjalnego sporu. Oznacza ono bowiem zmianę reguł ciężaru dowodu, a więc obciążenie negatywnymi konsekwencjami braku dowiedzenia określonej okoliczności nie tej strony, która wywodzi z danych okoliczności określony skutek prawny, lecz strony przeciwnej162. Ze względu na tak daleko idącą modyfikację pozycji stron w procesie, wskazane jest bardzo ostrożne formułowanie odstępstw od ogólnych zasad rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c.). Wydaje się, że w przypadku czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na pobieraniu innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, przyjęcie takiego odstępstwa nie jest uzasadnione. Przemawia za tym szereg okoliczności.. Po pierwsze, już na etapie wykładni art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. nie sposób odnaleźć podstawy do jakiegokolwiek domniemania. Po drugie, przyjęcie poglądu o domniemaniu utrudniania dostępu do rynku oparte jest na błędnych założeniach ekonomicznych i celowościowych, stanowiących, że co do zasady, pobieranie jakichkolwiek opłat, innych niż wynikające z umowy sprzedaży (komisu, agencji), utrudnia dostęp do rynku. Po trzecie, pogląd ten nie

Ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. z 2013, poz. 385). Por. M. Marek, op.cit, s.56. 161 Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że przepis nie odnosi się wprost do siły rynkowej podmiotów. 162 Por. K. Piasecki [w:] K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1366, Warszawa 2010, s. 1303. 160

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

159

uwzględnia szczególnie niekorzystnej sytuacji odbiorcy, który zmuszony jest wykazywać w

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE postępowaniu okoliczność negatywną. W przypadku omawianego czynu nieuczciwej konkurencji domniemanie takie zwalnia bowiem odbiorcę z obowiązku wykazania, że pobieranie przez kontrahenta określonych opłat utrudniało dostawcy dostęp do rynku, przerzucając ciężar dowodu na odbiorcę, który zobowiązany jest wykazać okoliczność negatywną, że jego działania nie utrudniały dostępu do rynku. Niniejsza praca ma na celu omówienie wskazanych powyżej kwestii, związanych z przyjmowanym w orzecznictwie poglądzie o istnieniu domniemania dostępu do rynku, ich analizę, krytykę (w szczególności poprzez wskazanie aktualnych poglądów doktryny dotyczących omawianego problemu), oraz próbę sformułowania wniosków de lege ferenda.

DOMNIEMANIE UTRUDNIANIA DOSTĘPU DO RYNKU Dominujący w orzecznictwie pogląd opiera się na założeniu, że w istocie każde pobranie dodatkowych opłat stanowi per se utrudnienie dostępu do rynku. W związku z tym, w przypadku stwierdzenia faktu pobierania takich opłat nie jest konieczne dowodzenie w postępowaniu, że działanie to stanowiło takie utrudnienie. Powód jest obowiązany wykazać jedynie fakt pobrania określonych opłat przez drugą stronę, zaś na pozwanym ciąży obowiązek wykazania, że jego działanie (pobieranie dodatkowych opłat) nie utrudniało powodowi dostępu do rynku. Pogląd ten wiąże się więc z instytucją domniemania prawnego wzruszalnego (praesumptio iuris tantum). Ocena merytoryczna sądu, w świetle przyjętego zapatrywania, ogranicza się więc jedynie do ustalenia, czy doszło do pobrania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży163. Poniżej wskazano przykłady orzeczeń, reprezentujących omawiany pogląd. W wyroku z dnia 3 lipca 2013 roku164 Sąd Apelacyjny w Poznaniu stwierdził, że „wskazanie w przepisie art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. jako formy utrudniania dostępu do rynku pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży ma ten skutek, że w przypadkach stanów faktycznych objętych hipotezą tej normy, nie jest konieczne dodatkowo wykazywanie, iż nastąpiło w jego wyniku utrudnienie dostępu do rynku. Sam ustawodawca przesądził bowiem, że tego rodzaju, stypizowane („nazwane”) ustawowo zachowanie staje się, per se, czynem niedozwolonej konkurencji,

M. Bernatt, Utrudnianie dostępu do rynku poprzez pobieranie innych niż marża handlowa opłat, internetowy Kwartnik Antymonopolowy i Regulacyjny, nr 2/2013, s. 8. 164 I ACa 505/13. 165 Identycznie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 9 stycznia 2013 roku, I ACa 1074/12.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

163

a więc, że utrudnia ono dostęp do rynku”165.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 25 października 2012 roku166 stwierdził, że „konstrukcja art. 15 ust. 1 pkt 1-5 u.z.n.k. dowodzi egzemplifikacji „utrudniania dostępu do rynku", a więc każde z zachowań spośród opisanych w punktach 1-5 art. 15 ust. 1 u.z.n.k. zawsze utrudnia dostęp innym przedsiębiorcom do rynku. Nie wymaga zatem dowodzenia, że w wyniku wystąpienia któregokolwiek z opisanych we wskazanych punktach zachowania nastąpiło utrudnienie przedsiębiorcy dostępu do rynku”. Sąd Apelacyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 20 grudnia 2011 roku167 z kolei przyjął, że „artykuł 15 u.z.n.k. jest tak skonstruowany, że stany faktyczne objęte hipotezą norm zawartych w ustępie pierwszym, w tym w jego punkcie 4, zawsze powodują utrudnienie dostępu do rynku i dlatego nie jest konieczne dowodzenie, że w wyniku konkretnego zachowania nastąpiło utrudnienie dostępu do rynku”. W praktyce sądy rzadko jednak mówią wprost o istnieniu domniemania. Przykładem orzeczenia odwołującego się bezpośrednio do instytucji domniemania jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2013168, w którym sąd przyjął, że „artykuł 15 ust. 1 u.z.n.k. został tak skonstruowany, że w przypadku czynów wymienionych w poszczególnych punktach tego przepisu zachodzi domniemanie, że stanowią one utrudnienia w dostępie do rynku”. Za przyjęciem poglądu o istnieniu domniemania są różne mają przemawiać dwa podstawowe argumenty. Pierwszy z nich dotyczy kwestii wykładni art. 15ust. 1 pkt 4 u.z.n.k, drugi zaś odnosi się do pewnych założeń ekonomicznych, przyświecających zakazowi pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Po pierwsze, za przyjęciem poglądu o istnieniu domniemania utrudnienia dostępu do rynku, zdaniem sądów przyjmujących ten pogląd, ma przemawiać brzmienie przepisu. Ustawodawca, wskazując określone zachowania, niejako przesądza o tym, że wystąpienie któregokolwiek z tych zachowań utrudnia dostęp do rynku. Każdy z czynów, określonych w art. 15, stanowi więc, per se, utrudnienia dostępu do rynku. Nie ma zatem potrzeby oddzielnego dowodzenia tej okoliczności. Jak podkreślają C. Banasiński i M. Bychowska, „wskazanie w przepisie art. 15 ut. 1 pkt 4 u.z.n.k. jako formy utrudniania dostępu do rynku pobierania innych niż marża handowa opłat za przyjęcie towarów do sprzedaży ma ten skutek, że w przypadkach stanów fakycznych objętych hipotezą tej normy, jeżeli

166

I CSK 147/12. I ACa 601/11. 168 I ACa 1101/12. 167

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

fakt taki zostanie bezsprzecznie stwierdzony (udowodniony), nie jest konieczne dodatkowo

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wykazywanie, iż nastąpiło w jego wyniku utrudnienie dostępu do rynku. Uczynił to bowiem sam ustawodawca zamieszczając takie zachowanie w katalogu działań, które utrudniają dostęp do rynku169. Po drugie, przyjmowanie domniemania utrudnienia dostępu do rynku uzasadniane jest specyfiką stosunków ekonomicznych pomiędzy sklepami wielkopowierzchniowymi oraz ich dostawcami, a także ogólnym celem przepisu, służącego ochronie dostawców przed silniejszymi odbiorcami towarów. Zjawisko ugruntowania się w orzecznictwie poglądu o domniemaniu utrudnienia dostępu do rynku trudno jest racjonalnie wyjaśnić. Wydaje się, że za przyjęciem takiego poglądu, poza wskazanymi powyżej powodami, przemawia chęć uproszczenia postępowania, poprzez zwolnienie sądu z konieczności czasochłonnego, merytorycznego badania okoliczności utrudniania dostępu do rynku. Po drugie, być może tkwi w tym pewna niechęć sądów do szczegółowego rozważania kwestii o charakterze czysto ekonomicznym, czy też rozmaitych zawiłości związanych z omawianym przepisem (w tym, w szczególności, tych wynikających z niefortunnej redakcji przepisu). Należy jednak pamiętać, że zasada szybkości postępowania nie ma charakteru bezwzględnego – przeważające znaczenie w postępowaniu cywilnym ma zasada prawdy materialnej. Zgodnie bowiem z art. 6 § 1 kodeksu postepowania cywilnego170 „Sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy”. Podstawową funkcją postępowania dowodowego jest ustalenie prawdy171. Niekiedy w orzecznictwie można napotkać pogląd, ujmujący ułatwienia procesowe przyznawane dostawcy w kategoriach domniemania faktycznego, faktu powszechnie znanego, oraz dowodu prima facie. Ze względu na marginalny charakter tych poglądów, zostaną one przedstawione w dalszym toku pracy, wraz ze szczegółowymi uwagami dotyczącymi niezasadności poglądu o domniemaniu utrudnienia dostępu do rynku, odnoszącymi się do tego typu założeń. W pierwszej kolejności zostaną omówione argumenty odnoszące się, co do zasady, do całokształtu poglądu dopuszczającego pomijanie przesłanki utrudnienia dostępu do rynku. W szczególności będą one dotyczyły kwestii domniemania prawnego. W dalszym toku pracy wyjaśnione zostaną kwestie związane z pozostałymi „postaciami” poglądu odrzucającego konieczność badania przez sąd przesłanki utrudnienia dostępu do rynku.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

C. Banasiński, M. Bychowska, Utrudnianie dostępu do rynku poprzez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży (art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k.), PPH nr 4/2008. 170 Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964, Nr 43 poz. 296 ze zm.), dalej: k.p.c. 171 Por. B. Karolczyk, Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym przed sądem pierwszej intancji, Warszawa 2013, s. 94-95.

169

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

WYKŁADNIA ART. 15 UST. 1 PKT 4 U.Z.N.K.

W literaturze jednoznacznie podnosi się, że dla przyjęcia określonego domniemania konieczne jest, aby domniemanie takie wynikało wyraźnie z przepisu prawa172. Konstruując domniemania ustawodawca posługuje się w szczególności takimi określeniami jak „domniemywa się” (por. art. 339 kodeksu cywilnego173) , „uważa się” (por. art. 7 ustawy o podpisie elektronicznym174), czy też „stwarza domniemanie” (por. art. 131 § 2 Kodeksu morskiego 175).

Artykuł 15 u.z.n.k. takiego

określenia nie zawiera. Pogląd o domniemaniu utrudniania dostępu do rynku, już na etapie wykładni językowej i systemowej przepisu, nie znajduje uzasadnienia. Jak podkreśla D. Wolski, „w normie konstruującej domniemanie prawne wyróżnia się: 1) przesłankę domniemania, 2) wniosek domniemania oraz 3) operator (funktor normotwórczy) – nakazujący sądowi uznać bez dowodu fakt domniemywany”176. Ów funktor normotwórczy, jak zostało wskazane powyżej, powinien być jednak wyrażony explicite w przepisie konstytuującym domniemanie, czego ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji nie zawiera. Omawiany przepis nie spełnia więc podstawowych przesłanek treściowych, przemawiających za dostrzeżeniem w nim ustanowionego przez ustawodawcę domniemania prawnego. Interesującą koncepcję, odwołującą się do teorii wykładni Macieja Zielińskiego, przemawiającą przeciwko poglądowi o domniemaniu utrudnienia dostępu do rynku w art.. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. zaprezentował P. Kamela177. Autor wskazuje bowiem, że omawiany przepis, w części odnoszącej się do utrudniania dostępu do rynku, ma charakter przepisu zrębowego, zaś jego egzemplifikacje (w tym „pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży), stanowią przepisy uzupełniające. Jak podkreśla sam autor, „praktyką, która ma być zwalczana, jest utrudnianie dostępu do rynku. Natomiast dalszy fragment przepisu świadczy o tym, że utrudnianie dostępu do rynku może przybrać różne formy, które przykładowo wylicza ustawodawca”178. W związku z powyższym, biorąc pod uwagę fakt, że przesłanka utrudniania dostępu do rynku ma zasadnicze znaczenie dla wykładni art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., nie może być pomijana w 172

Por. K. Piasecki, System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa 2010, s .91. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 ze zm.), dalej: k.c. 174 Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. 2001 nr 130 poz. 145). 175 Ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski (Dz.U. 2001 nr 138 poz. 1545). 176 D. Wolski, Wybrane zagadnienia na tle orzeczeń dotyczących opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, internetowy Kwartnik Antymonopolowy i Regulacyjny, nr 2/2013, s. 33; Zob. także W. Patryas, Próba wyjaśnienia domniemań prawnych, Poznań 2011. 177 P. Kamela, Interpretacja art. 15 ust. 1 pkt 4 uznk w świetle koncepcji wykładni Macieja Zielińskiego, internetowy Kwartnik Antymonopolowy i Regulacyjny, nr 2/2013. 178 Ibidem, s. 16.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

173

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE procesie ustalania, czy zachowanie odbiorcy towarów (pozwanego) stanowiło czyn nieuczciwej konkurencji. Wiąże się to także z podstawową dla procesu cywilnego zasadą prawdy materialnej. Przesłanka utrudnienia dostępu do rynku jest niekiedy dostrzegana także w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w wyroku z 12 czerwca 2008 r.179 stwierdził bowiem, że „zasadnicze znaczenie przy konstruowaniu tego deliktu (pobierania innych niż marża opłat – S.S.) mają dwa elementy: utrudnienie przedsiębiorcy dostępu do rynku i nieuczciwy charakter takiego utrudnienia”. Orzeczenia te zdarzają się jednak w praktyce bardzo rzadko. Należy także zauważyć, że katalog zawarty w art. 15 ust. 1 ma charakter katalogu otwartego. Przyjęcie domniemania utrudnienia do rynku sądy wiążą jednak wyłącznie z egzemplifikacjami utrudnienia dostępu, a zatem nie odnosi się ono do czynów niewymienionych wyraźnie w przepisie. Pogląd ten więc powoduje nietypową, nieuzasadnioną niespójność, bowiem w przypadku czynów wyraźnie wymienionych przyjmuje się, że , co do zasady, utrudniają one dostęp do rynku, zaś inne, niewymienione bezpośrednio, takiego dostępu nie utrudniają. Podsumowując, już na etapie wykładni językowej i systemowej art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. nie sposób doszukiwać się podstaw do konstruowania domniemania prawnego utrudnienia dostępu do rynku. Przyjęcie domniemania wymaga bowiem wyraźnego wskazania przez ustawodawcę, co na gruncie komentowanego przepisu nie ma miejsca. Odrzucanie przez sądy konieczności badania, czy określone zachowanie pozwanego (pobieranie opłat) utrudniało powodowi dostęp do rynku, stanowi więc przejaw prawotwórczej roli sądów, nie mającej uzasadnienia w obowiązujących przepisach.

OPŁATY PÓŁKOWE A UTRUDNANIE DOSTĘPU DO RYNKU

Jak wskazano powyżej, pogląd o istnieniu domniemania utrudnienia dostępu do rynku opiera się na założeniu, że co do zasady każda opłata, inna niż „marża” utrudnia dostawcom dostęp do rynku. Wynika to, jak się zdaje, z przekonania o istnieniu stałej dysproporcji siły rynkowej pomiędzy sklepami wielkopowierzchniowymi i ich dostawcami. Przyjmuje się (takie założenie przyjmował także ustawodawca), że art. 15 ust. 1 pkt 4 ma chronić małych i średnich przedsiębiorców przed kontrahentami o znacznie większej sile rynkowej. Ta siła rynkowa pozwala odbiorcom m. in. na jednostronne wymuszanie nieekwiwalentnych świadczeń. W doktrynie podnosi się jednak coraz

179

III CSK 23/08, OSNC 2009, Nr 1, poz. 14.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

częściej, że założenia te są w dużej mierze błędne.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Przede wszystkim, należy odnieść się do poglądu o dysproporcji siły rynkowej pomiędzy kontrahentami. Na wstępie już należy zauważyć, że w związku z umiędzynarodowieniem obrotu gospodarczego coraz częściej mamy do czynienia z sytuacją, w której podmiotem o silniejszej, międzynarodowej pozycji, jest właśnie dostawca, nie zaś sklep wielkopowierzchniowy180. W związku z powyższym, dostawca często posiada znacznie silniejszą pozycję kontraktową niż sprzedawca detaliczny. Pozycję tę w istotny sposób wzmacniać może atrakcyjność rynkowa oferowanego przez dostawcę produktu. Jak wskazuje M. Marek, jeżeli (…) producent dysponuje towarem o pozytywnie wyróżniającej się wśród innych produktów jakości, cenie lub marce (…) to sprzedawcy detalicznemu dążącemu do maksymalizacji zysku będzie zależało na tym, aby produkt ten znalazł się w jego asortymencie181. Przedsiębiorca nie ma żadnego interesu w wymuszaniu dodatkowych opłat na dostawcy, którego produkty cieszą się dużą popularnością wśród konsumentów – próba uzyskania takich opłat od dostawcy będzie skutkowała utratą możliwości pozyskania atrakcyjnych towarów do sklepu i tym samym utratą obrotów.

Ponadto, jak zauważa K. Szczepanowska- Kozłowska,

„przedsiębiorca (odbiorca towarów – S.S.) nie jest konkurentem swoich dostawców i tym samym nie ma interesu w tym, żeby utrudniać im w jakikolwiek sposób dostęp do rynku”182. Już w świetle tych okoliczności pogląd o bezwzględnie silniejszej pozycji rynkowej odbiorców wydaje się być przesadzony183. Po drugie, pobieranie przez sklep wielkopowierzchniowy dodatkowych opłat może wiązać się z świadczeniem na rzecz dostawcy różnych ekwiwalentnych usług, nie utrudniających wcale dostawcy dostępu do rynku. Jako typowy przykład należy wskazać opłatę za usługi logistyczne. Na ogół wiąże się ona z przejmowaniem przez odbiorcę ciężaru dostarczania towarów do poszczególnych sklepów. Dostawca dostarcza towar do magazynu głównego, zaś dalszą dystrybucję przejmuje odbiorca, za co pobiera od dostawcy określoną opłatę. Nie można oczywiście przyjmować, że usługa taka wyłącza możliwość utrudnienia dostępu do rynku, jednak w praktyce bardzo często wiąże się z korzyścią dla dostawcy. Nie musi on bowiem ponosić kosztów organizowania dystrybucji, które bardzo często mogłyby być znaczne – często bowiem dostawcy nie posiadają zorganizowanego zaplecza logistycznego, muszą więc wynajmować dodatkowe samochody dostawcze. Przejęcie dostaw przez odbiorcę towarów, który posiada zorganizowane zaplecze logistyczne może wiązać się de facto z mniejszymi kosztami, niż organizowanie takiego zaplecza we własnym zakresie184.

180

Por. M. Marek, op.cit, s. 50. Ibidem, s. 50. 182 K. Szczepanowska-Kozłowska, Pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, Glosa nr 2/2007, s. 109. 183 Interesujące wyniki badań, dotyczących opłat półkowych, przedstawia M. Marek, op.cit. 184 Kwestie te zostały dostrzeżone w orzecznictwie, por. Wyrok SA w Gdańsku z dnia 19 kwietnia 2013 r. V ACa 177/13.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

181

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Nie ulega wątpliwości, ze w takiej sytuacji (oczywiście przy spełnieniu warunku ekwiwalentności) nie ma mowy o jakimkolwiek utrudnieniu dostępu do rynku. Co więcej, działanie takie ułatwia ten dostęp, pozwala bowiem przedsiębiorcy w ogóle wejść na ten rynek. Należy przy tym z pewnym dystansem podejść do poglądów wyrażanych niekiedy w doktrynie i orzecznictwie, które stanowią, że celem pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży było ułatwienie dostawcy dostępu do rynku. Wydaje się, że takie ułatwienie stanowi jedynie skutek określonych zachowań; trudno zgodzić się z poglądem, że ułatwianie dostępu do rynku kontrahentowi samo w sobie stanowi cel pobierania opłat półkowych. Należy także pamiętać o innych korzyściach, jakie może zyskać dostawca. Chodzi tu przede wszystkim o możliwość kontynuacji współpracy z odbiorcą w przypadku dużego popytu na towary dostawcy185. Jak zauważają C. Banasiński i M. Bychowska, „rynek dostaw jest raczej rynkiem <nadpodaży> - supermarkety mają rynkową możliwość zmian dostawcy, zaś dostawcy chcą zyskać kontrahentów w postaci supermarketów186. W związku z powyższym, pogląd o istnieniu domniemania utrudnienia dostępu do rynku nie znajduje także uzasadnienia w analizie sytuacji rynkowej. Siła rynkowa dostawców przekracza bowiem często siłę odbiorców. Ponadto, często określone usługi, świadczone przez sprzedawcę detalicznego na rzecz dostawcy towarów de facto ułatwiają temu drugiemu wejście na rynek. Oczywiście bardzo często opłaty półkowe nie będą znajdywały odzwierciedlenia w usługach świadczonych na rzecz dostawcy (w szczególności dotyczy to bonusów od obrotu, rabatów potransakcyjnych i innych, podobnych, które stanowią na ogół opłaty „za nic”); istnienie jednak wspomnianych powyżej zależności wymaga dokładnego badania, nie pozwalając na tak poważną modyfikację pozycji stron w procesie, jaką jest przyjęcie określonego domniemania.

PROBLEMATYKA CIĘŻARU DOWODU

Jak już wspomniano wcześniej, przyjęcie prawnego domniemania utrudniania dostępu do rynku wiąże się z powstaniem szczególnie niekorzystnej sytuacji po stronie pozwanego odbiorcy towarów. Przerzucenie ciężaru dowodu powoduje, że jest on zmuszony wykazywać okoliczność negatywną, to znaczy, że jego działanie nie utrudnia dostępu do rynku. W związku z taką sytuacją

185 186

C. Banasiński, M. Bychowska, Ekonomiczne aspekty, s. 6. Ibidem, s. 6.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

drugie, czy przerzucenie ciężaru dowodu (w szczególności w świetle przedstawionych powyżej

powstaje kilka pytań. Po pierwsze, czy dowód na okoliczność negatywną jest w ogóle możliwy? Po

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE argumentów przemawiających za brakiem domniemania) nie narusza w istotny sposób zasad równouprawnienia stron w procesie. W doktrynie i orzecznictwie podnosi się, że dowodzenie okoliczności negatywnych możliwe jest za pomocą tzw. dowodów faktów pozytywnych 187. Oznacza to, że strona, która została obciążana obowiązkiem dowiedzenia okoliczności negatywnej powinna wskazać inną okoliczność (inny fakt), który podważa ustalenie będące skutkiem przyjęcia domniemania. Nie oznacza to, że zawsze jest możliwe wskazanie takiego faktu pozytywnego. Jak wskazuje K. Piasecki, „fakty negatywne (negatywne twierdzenia o faktach) mające charakter nieokreślony nie mogą być z reguły dowiedzione188. Wydaje się, że „brak utrudnienia dostępu do rynku” stanowi właśnie taki fakt nieokreślony. Wskutek przyjęcia domniemania utrudnienia dostępu do rynku, na pozwanym spoczywa konieczność dowiedzenia, że jego działanie tego dostępu nie utrudniało. Powstaje jednak problem jaki fakt pozytywny miałby świadczyć o braku utrudnienia dostępu do rynku. Przykładowo, wskazanie, że w zamian za uiszczaną opłatę dostawca otrzymywał wymierną korzyść, nie stanowi samo przez się o braku utrudnienia dostępu do rynku, w szczególności w świetle wyrażanego niekiedy poglądu, że korzyści uzyskiwane przez dostawcę nie mają znaczenia z punktu widzenia utrudniania dostępu do rynku189. Określenie więc, czym jest przesłanka „nieutrudniania dostępu” jest szczególnie utrudnione, co powoduje, że ów fakt negatywny należałoby uznać za nieokreślony. Obecnie w literaturze dopuszcza się przyjmowanie określnego domniemania „na korzyść” danej strony postępowania190. Instytucja domniemania nie jest bowiem pozbawiona pewnych podstaw aksjologicznych. W szczególnych przypadkach odwrócenie ciężaru dowodu jest bowiem uzasadnione ze względu na chronione w danym systemie prawnym wartości. Jako przykład takiej ochrony należy wskazać domniemanie niewinności w prawie karnym. Jak zauważa K. Markiewicz, „przyjmuje się bowiem, że większym złem społecznym jest ukaranie osoby niewinnej niż bezkarność osoby winnej”191. Należy jednak zauważyć, że w przypadku opłat półkowych taka aksjologiczna podstawa nie istnieje. Jak wskazano powyżej, nie można wykazać prostej relacji „słaby dostawca-silny odbiorca”, która uzasadniałaby „wyrównanie szans”, poprzez przyznanie stronie potencjalnie słabszej określonego ułatwienia dowodowego.

Dochodzi więc do nieuzasadnionego zróżnicowania

(dysproporcji) pozycji stron w procesie, i tym samym do naruszenia zasady równouprawnienia stron.

187

K. Piasecki, Kodeks postępowania cywilnego, s. 1302. Ibidem, s. 1302-1303. 189 Por. Wyrok SA w Poznaniu z dnia 9 stycznia 2013, I ACa 1074/12. 190 Por. K. Markiewicz [w:] Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska – Ząbczyk (red.), Dowody w postepowaniu cywilnym, Warszawa 2010, s. 50-51; chodzi tu oczywiście o podstawę posłużenia się domniemaniem, nie zaś jego skutek, który zawsze polega na pewnym ułatwieniu dowodowym. 191 Ibidem, s. 50.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

188

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Ta okoliczność, a także argumenty wskazane powyżej prowadzą jednoznacznie do wniosku, że takie ukształtowanie sytuacji procesowej stron, stawiające pozwanego odbiorcę towarów w bardzo niekorzystnej sytuacji procesowej, nie powinno mieć miejsca.

UTRUDNIANIE DOSTĘPU DO RYNKU JAKO DOMNIEMANIE FAKTYCZNE, DOWÓD PRIMA FACIE ALBO FAKT POWSZECHNIE ZNANY

Jak wskazano powyżej, niekiedy w orzecznictwie można spotkać się z odwołaniem nie do instytucji domniemania prawnego (które stanowi normę prawną, nakazującą przyjąć określone fakty za udowodnione), lecz domniemań faktycznych i dowodu prima facie, które dotyczą określonych metod dowodzenia (rozumowania z określonych faktów o innych faktach), odwołując się jednak do instytucji domniemania prawnego192. Jako przykład można podać wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 7 lutego 2013 r.193, w którym sąd stwierdził, że „Jeżeli na sprzedawcę, również w formie tzw. umów promocyjnych, zostają nałożone obowiązki dodatkowych świadczeń pieniężnych, należy domniemywać, że w ten sposób uiszczana jest w rzeczywistości zabroniona opłata za przyjęcie towaru do sprzedaży. Sprzedający korzysta w takim przypadku z ułatwienia dowodowego w wykazywaniu popełnienia przez kupującego czynu niedozwolonej konkurencji, o jakim mowa w art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Wystarczające będzie wykazanie przez niego, że, poza obowiązkami wynikającymi z typowej umowy sprzedaży, uiszczał na rzecz kupującego dodatkowe należności w pieniądzu (tzw. dowód prima facie)”. Ze względu na marginalność wskazanych poglądów, poniżej ograniczono się jedynie do podkreślenia najważniejszych kwestii związanych z wymienionymi metodami rozumowania. Zgodnie z art. 231 k.p.c. „sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów”. W przeciwieństwie do domniemania prawnego, gdzie określony wniosek wynika bezpośrednio z nakazu ustawodawcy przyjęcia go przez sąd, w przypadku domniemania faktycznego wniosek ten wynika z zasad doświadczenia życiowego i przekonania sądu o istnieniu faktu, stanowiącego przedmiot dowodu194. Dopuszczalność takiego wnioskowania wynika z zasady swobodnej oceny dowodów. Rozumowanie takie odwołuje się jednak do prawdopodobieństwa, nie pewności. Konieczne jest więc,

M. Śliwka, Ciężar dowodu w procesach medycznych – między domniemaniami faktycznymi a dowodem prima facie. Cz. II. Domniemania faktyczne a dowód prima facie, Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii nr 1/2004. 193 I ACa 1199/12. 194 K. Piasecki, System dowodów i postępowanie dowodowe, s. 92-93.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

192

aby prawdopodobieństwo istnienia faktu na podstawie faktu już udowodnionego, było dostatecznie

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE duże. Z pewnością w przypadku omawianego deliktu takie prawdopodobieństwo nie zachodzi. Przemawiają za tym przede wszystkim okoliczności wspomniane w ramach analizy sytuacji rynkowej pomiędzy dostawcami i odbiorcami towarów. Przyjmowanie więc, na zasadzie pewnego automatyzmu, że w każdym przypadku, w którym doszło do pobrania jakichkolwiek opłat, utrudniały one dostęp do rynku, jest nieuzasadnione. Należy przy tym zaznaczyć, że obalenie wniosku domniemania faktycznego jest znacznie łatwiejsze niż w przypadku domniemania prawnego – wystarczy bowiem wykazać, że przyjęte rozumowanie jest błędne, nie ma zaś konieczności dostarczania przeciwdowodu195. Pomijając fakt, że dowód prima facie nie znajduje na gruncie prawa polskiego wyraźnego uzasadnienia normatywnego, istnieje wiele rozbieżności dotyczących rozumienia instytucji dowodu prima facie. Jak podkreśla M. Śliwka, „podstawą funkcjonowania dowodu prima facie jest założenie, że istnieją pewne fakty, które mówią same za siebie - res ipsa loquitur”196. Jedną z podstawowych kwestii jest to, czy w przypadku zastosowania dowodu prima facie dochodzi do przerzucenia ciężaru dowodu. Nie podejmując tutaj szerszej prezentacji wszystkich poglądów i możliwych interpretacji 197, wydaje się, że sądy opowiadają się za koncepcją prezentowaną m.in. przez R. Kmiecika, zgodnie z którą dowód prima facie przerzuca ciężar dowodu na stronę przeciwną198. W świetle tej koncepcji wystarczy więc, aby strona, która wywodzi z określonego faktu skutki prawne wykazała „przesłankę określonej zasady doświadczenia życiowego”199; tym samym będzie ona zwolniona z obowiązku potwierdzenia i eliminacji hipotez niezgodnych ze swym twierdzeniem, przerzucając ciężar dowodu na przeciwnika200. W pozostałych przypadkach powołanie się na dowód prima facie jest zbliżone do konstrukcji domniemania faktycznego. Niezależnie od skutków procesowych dopuszczenia przez sąd dowodu prima facie, nie znajduje ono uzasadnienia w postępowaniach o pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Jak podkreśla P. Kamela, „aby poprzestanie na przeprowadzeniu dowodu prima facie było racjonalne, konieczne jest uprzednie wykazanie skutku wskazanego w przepisach jako przesłanki odpowiedzialności”201. Autor porównuje przyjęcie dowodu prima facie z pominięciem przesłanki utrudniania dostępu do rynku do sytuacji, w której „szpital winien jest zakażenia żółtaczką bez udowodnienia, że leczony tam pacjent w ogóle przeszedł tę chorobę”202.

195

M. Śliwka, op.cit. Ibidem. 197 Odnośnie tej kwestii zob. K. Markiewicz, op.cit., s. 86-94. 198 R. Kmiecik, [w:] R. Kmiecik (red.), Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Warszawa 2008, s. 233; pogląd ten krytykuje K. Piasecki, uznając, że „stosowanie tzw. dowodu prima facie według technik przyjętych zwłaszcza w prawie angielskim i USA nie daje się pogodzić z obowiązującym prawem procesowym”, K. Piasecki, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, s. 1297. 199 K. Markiewicz, op.cit., s. 89. 200 Ibidem, s. 89. 201 P. Kamela, op.cit, s.17. 202 Ibidem, s.17.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

196

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Kolejną kwestią, związaną z regułami dowodzenia w procesie, jest instytucja notoryjności powszechnej

(faktów powszechnie znanych). Faktem powszechnie znanym jest fakt „zgodny z

obiektywną rzeczywistością, którego istnienia nie można by obalić w drodze przeciwdowodu”203. Powszechna znajomość faktu zwalnia stronę od jego dowodzenia. Mamy więc do czynienia z kolejną postacią ułatwienia dowodowego służącego dostawcom. Sądy zakładają bowiem, że „wszyscy wiedzą” o tym, że pobieranie innych niż marża handlowa utrudnia dostęp do rynku. Pogląd taki jest niczym nieuzasadniony. Po pierwsze, należy zwrócić uwagę na kwestie poruszane w ramach krytyki poglądu o istnieniu domniemania prawnego. Sytuacja rynkowa, w szczególności fakt, że dostawcy dysponują często większą siłą rynkową od sklepów wielkopowierzchniowych nie pozwala przyjąć, że okoliczność utrudniania dostępu do rynku jest faktem „powszechnie znanym”. Po drugie, „powszechność” danej okoliczności oceniana jest według kryteriów obiektywnych204. Nie oznacza to oczywiście, że dany fakt musi być znany „każdemu”, jednakże stopień owej powszechności musi być znaczny205. Trudno doszukać się takiego stopnia powszechnej znajomości w kontekście skomplikowanych relacji rynkowych pomiędzy dostawcami i odbiorcami towarów, oraz ogółu relacji ekonomicznych w sektorze dóbr szybkozbywalnych. Powoływanie się na opisane instytucje wynika, co do zasady, z tych samych błędnych założeń, które zostały omówione wcześniej. Od domniemania faktycznego różni je jedynie stopień naruszenia zasady równowagi stron. W związku z powyższym, należy do tych poglądów odnieść wszelkie uwagi, które zostały podniesione w związku z dominującym przekonaniem o istnieniu domniemania faktycznego.

STANOWISKO WŁASNE ORAZ WNIOSKI DE LEGE FERENDA

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku o konieczności odrzucenia poglądu o istnieniu domniemania utrudnienia dostępu do rynku zawsze, gdy ma miejsce pobieranie przez odbiorcę jakichkolwiek dodatkowych opłat. Przyjęcia takiego domniemania nie uzasadnia w żaden sposób treść przepisu; nie da się go także uzasadnić odwołaniem do realiów gospodarczych. Jednocześnie, wskutek przyjęcia domniemania ma miejsce tworzenie rażącej dysproporcji w postępowaniu, poprzez obciążenie pozwanego koniecznością dowodzenia okoliczności negatywnej. W związku z powyższym, należy jednoznacznie zrezygnować z praktyki zwalniania powoda (dostawcy) z obowiązku

203

K. Markiewicz, op.cit., s. 105. K. Piasecki, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, s. 1287-1288. 205 K. Markiewicz, op.cit., s. 105-106. 204

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

dowodzenia, że pobieranie opłat przez odbiorcę utrudniało mu dostęp do rynku.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Jednocześnie, istnieje konieczność zmiany przepisu, poprzez wyraźne wskazanie, że pobieranie opłat półkowych jest zakazane, jeśli utrudnia dostęp do rynku, a sama opłata nie ma charakteru ekwiwalentnego. Wskazanie w przepisie tych przesłanek pozwoli na jednoznaczną interpretację przepisu i przywrócenie równorzędnej pozycji stron w procesie. Zmiana ta będzie prawdopodobnie wymagała umieszczenia pobierania innych opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży w odrębnym artykule - zapewni to niezbędną przejrzystość regulacji. Nie wydaje się jednak, aby istniała konieczność uchylenia przepisu, pozostawiając ochronę przed naruszeniami konkurencji wyłącznie prawu antymonopolowemu206. Wciąż istnieją bowiem istotne przesłanki, przemawiające za przyznaniem małym i średnim przedsiębiorcom ochrony przed konkurentami faktycznie wykorzystującymi swoją siłę rynkową (niebędącą jednak pozycją dominującą). Przedstawiony w niniejszej pracy pogląd nie oznacza bowiem, że nie istnieją wciąż znaczne naruszenia konkurencji (dobrych obyczajów na rynku), związane z pobieraniem opłat półkowych, które powinny być zwalczane. Warunkiem ochrony jest jednak takie ukształtowanie procesu, które uwzględnia sytuację rynkową podmiotów w nim występujących i pozwala na wykrycie rzeczywistych naruszeń, nie zaś, z założenia, przyznawanie jednej ze stron racji, czy też ułatwień dowodowych, pozwalających na uzyskanie ochrony bez dostatecznego dowodu istnienia naruszenia.

PODSUMOWANIE Analiza omawianego przepisu nie pozwala na przyjęcie poglądu o domniemaniu utrudnienia dostępu do rynku przez przedsiębiorcę pobierającego opłaty półkowe. Przyjęcia takiego domniemania nie uzasadnia samo brzmienie przepisu, nie można go także wywieść z zależności rynkowych, zachodzących pomiędzy dostawcami i odbiorcami. W związku z powyższym, tak istotna zmiana pozycji stron w procesie, jaką jest odwrócenie ciężaru dowodu i obciążenie pozwanego obowiązkiem dowodzenia braku utrudnienia dostępu do rynku, jest nieuzasadniona. SUMMARY

The analysis of the discussed article proves that the opinion about the existence of a presumption of limiting market access by accepting slotting allowances cannot be justified de lege lata. The interpretation of the article does not provide the possibility of making such a presumption, nor does the analysis of market relations between the buyers and sellers

206

Rozwiązanie takie postuluje m.in. M. Marek, op. cit., s. 57-58.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

(distributors). Therefore, such a substantial change of the parties’ situation in trial, which

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE constitutes a difference in rules concerning burden of proof, and obliging the defendant to prove that his actions did not limit market access, is unjustifiable. BIBLIOGRAFIA Akty prawne

1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1053 ze zm.); 2. Ustawa z dnia 5 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. nr 126, poz. 1071); 3. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964, Nr 43 poz. 296 ze zm.) 4. Ustawa z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. z 2013, poz. 385); 5. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 ze zm.) 6. Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. 2001 nr 130 poz. 145); 7. Ustawa z dnia 18 września 2001 r. Kodeks morski (Dz.U. 2001 nr 138 poz. 1545);

Wydawnictwa zwarte

1. B. Karolczyk, Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym przed sądem pierwszej intancji, Warszawa 2013; 2. Ł. Błaszczak, K. Markiewicz, E. Rudkowska – Ząbczyk (red.), Dowody w postepowaniu cywilnym, Warszawa 2010; 3. R. Kmiecik (red.), Prawo dowodowe. Zarys wykładu, Warszawa 2008; 4. W. Patryas, Próba wyjaśnienia domniemań prawnych, Poznań 2011; 5. K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1-366, Warszawa 2010; 6. K. Piasecki, System dowodów i postępowanie dowodowe w sprawach cywilnych, Warszawa 2010; 7. M. Zdyb, M. Sieradzka, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2011;

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. C. Banasiński, M. Bychowska, Utrudnianie dostępu do rynku poprzez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży (art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k.), PPH nr 4/2008; 2. Banasiński, M. Bychowska, Ekonomiczne aspekty stosowania art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, PPH nr 10/2011; 3. M. Bernatt, Utrudnianie dostępu do rynku poprzez pobieranie innych niż marża handlowa opłat, internetowy Kwartnik Antymonopolowy i Regulacyjny, nr 2/2013;

Artykuły

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Strona

4. M. Marek, Opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży, PPH nr 2/2012; 5. P. Kamela, Interpretacja art. 15 ust. 1 pkt 4 uznk w świetle koncepcji wykładni Macieja Zielińskiego, internetowy Kwartnik Antymonopolowy i Regulacyjny, nr 2/2013; 6. I. Nestoruk, Opłaty „za przyjęcie towaru do sieci sklepów” a ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Glosa nr 1/2007; 7. K. Szczepanowska-Kozłowska, Pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, Glosa nr 2/2007; 8. M. Śliwka, Ciężar dowodu w procesach medycznych – między domniemaniami faktycznymi a dowodem prima facie. Cz. II. Domniemania faktyczne a dowód prima facie, Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii nr 1/2004. 9. D. Wolski, Wybrane zagadnienia na tle orzeczeń dotyczących opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, internetowy Kwartnik Antymonopolowy i Regulacyjny, nr 2/2013;

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Andżelika Pawlik207

POWIATOWY (MIEJSKI) RZECZNIK KONSUMENTÓW – GWARANCJA OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW NAJBLIŻSZA OBYWATELOWI Słowa kluczowe: Powiatowy (Miejski) Rzecznik Konsumentów, samorząd powiatowy, ochrona konsumentów, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, sprawozdanie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Keywords: district self – government, consumers protection, The Protection of Competition and Consumers Act, report of the Office of Competition and Consumer Protection. Streszczenie: Dostrzeżenie ogromnej potrzeby ochrony praw konsumenta było swoistym

asumptem do utworzenie licznych instytucji, które chroniłyby interesy konsumentów, a także brały udział w ochronie konkurencji i gospodarczych interesów państwa. Zagadnienie instytucji powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów, które chciałabym poruszyć w niniejszej pracy jest najistotniejszym czynnikiem w dziedzinie ochrony konkurencji i konsumentów. Uzasadnia to fakt, iż instytucja ta tworzona jest w ramach struktur samorządowych najbliższych obywatelowi. To właśnie z nią w pierwszej kolejności ma styczność konsument, którego prawa są łamane. Rzecznik odgrywa bardzo dużą rolę, w uświadamianiu konsumentom ich pozycji prawnej, uprawnień ale także obowiązków. Celem mojej pracy jest przedstawienie oraz analiza zarówno statutu prawnego rzecznika konsumentów, jak też realnego wpływu jego działalności na ochronę konkurencji i

Studentka I roku studiów stacjonarnych II stopnia na kierunku administracja Uniwersytetu Przyrodniczo – Humanistycznego w Siedlcach. W 2013 r. ukończyła z wynikami bardzo dobrymi stacjonarne studia licencjackie na kierunkach filologia angielska z językiem rosyjskim oraz administracja. Aktywnie uczestniczyła w projektach studenckich, m. in.: program ERASMUS Włochy 2012/2013, X Międzynarodowa Konferencja Naukowa International Week 2012 "Efficiency in business". Trzykrotna stypendystka Stypendium Rektora dla Najlepszych Studentów Uniwersytetu Przyrodniczo - Humanistycznego w Siedlcach. Obecnie działaczka Koła Administratywistów Uniwersytetu Przyrodniczo - Humanistycznego w Siedlcach. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

207

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE konsumentów. Swoje badania oparłam na dwóch podstawowych dokumentach: Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz sprawozdanie Urzędu Ochrony Konkurencji

Konsumentów

nt.

działania

powiatowych

(miejskich)

rzeczników

konsumentów w roku 2012. Extract: Noticing a great necessity of consumers law protection was a peculiar cause for

founding a lot of institutions in order to protect consumers rights and participate in protection of competition and the country economic interests. The issue of the institution of The District (Municipal) Consumers Spokesperson that I want to raise in this article is the most significant dimension in the field of competition and consumers protection. It is justified by the fact that this institution is created within the nearest for citizens self-government structure. Consumer whom rights are breaking in the first place has contact with the institution of The District (Municipal) Consumers Spokesperson. The Spokesperson plays an important role in raising consumers awareness which is connected with their legal status and appurtenances. An exposition and an analysis of a legal status of The District (Municipal) Consumers Spokesperson and a real impact of the spokesperson’s activity on a competition and consumers protection were the main goals of this article. I trade upon two documents for my research. Firstly, The Protection of Competition and Consumers Act (16.02.2007). Secondly, the report of The Office of Competition and Consumer Protection about the activity of The District (Municipal) Consumers Spokespeople in 2012.

WPROWADZENIE Nakaz konstytucyjny określony w art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,208 według którego władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, wskazał jak wysoką pozycję w państwie należy nadać ochronie interesów konsumentów. Głównym aktem chroniącym konkurencję i interesy konsumentów jest ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów209 (dalej zwana Ustawą). Celem tej ustawy jest zapewnienie rozwoju konkurencji, ochrona przedsiębiorców narażonych na stosowanie praktyk Art. 1 ustawy normuje trzy

Dz. U. nr 78, poz. 483 Dz. U. nr 50, poz. 331 210 Ł. Sobiech, Ochrona konkurencji i konsumentów w jednostkach samorządu terytorialnego [w:] http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/102928,ochrona_konkurencji_i_konsumentow_w_jednostkach_samorzad u_terytorialnego.html, dostęp [18.12.2013] 209

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

100

208

210

Strona

ograniczających konkurencję i ochrona interesów konsumentów.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE podstawowe kwestie. Po pierwsze określa jej cele oraz przedmiot, po drugie definiuje zakres podmiotowy, przedmiotowy i terytorialny i po trzecie stanowi o organach właściwych w sprawach z zakresu ochrony konsumentów i konkurencji.211 Patrząc przez pryzmat licznych organów i instytucji o wielorakim charakterze kompetencji można stwierdzić, że polski system ochrony konkurencji i konsumentów ma charakter rozproszony.212 Podmioty chroniące interesy konsumentów można rozróżnić na podstawie celów, sposobów i zakresu podmiotowego i przedmiotowego ich działania. Biorąc pod uwagę te kryteria, w literaturze1306 przyjęto następujący podział tychże podmiotów: 

podmioty wykonujące czynności bezpośrednio na rzecz i w imieniu konsumentów;



podmioty wykonujące czynności niezwiązane bezpośrednio z konsumentami, lecz których efektem jest lub ma być ochrona konsumentów;



podmioty w których zakresie działania mieści się ochrona konsumentów, ale obejmują one przede wszystkim sprawy odnoszące się do np. regulacji określonej dziedziny gospodarki.213 Podstawową rolę w zakresie ochrony interesów konsumentów pełni Prezes Urzędu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów (art. 29 ust. 1 Ustawy) i Inspekcja Handlowa (art. 35 ust. 3 Ustawy). Dodatkowo do podmiotów pełniących zadania w dziedzinie ochrony interesów konsumentów Ustawa zalicza: samorząd terytorialny, organizacje konsumenckie oraz inne instytucje, do których statutowych lub ustawowych zadań należy ochrona interesów konsumentów. Główną pozycję w hierarchii podmiotów wykonujących zadania z dziedziny ochrony interesów konsumentów zajmuje Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Jako centralny organ administracji rządowej, podległy bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów jest organem decyzyjnym. Prezesowi UOKiK podlega Inspekcja Handlowa, która poddając się jego kontroli spełnia rolę pomocniczą w stosunku do niego oraz wykonuje pewne zadania zlecone należące do zakresu działań Prezesa UOKiK. Natomiast rola podmiotów wymienionych w art. 37 Ustawy, tj. samorządu terytorialnego, organizacji konsumenckich oraz innych instytucji, do których statutowych lub ustawowych zadań należy ochrona interesów konsumentów, jest sensu scricto pomocnicza. Nie są one częścią administracji rządowej oraz nie posiadają prerogatywy do władczego działania. Podmioty te są bardziej nastawione na mediację, doradzanie.214 Ustawodawca mając na uwadze fakt, iż obywatel w codziennych kontaktach najczęściej styka się z administracją na szczeblu samorządowym zapewnił konsumentom odpowiednią gwarancję, która

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

M. Wiśniewska, Cele ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów [w:] http://lexplay.pl/artykul/PrawoDzialalnosci-Gospodarczej/Cele-ustawy-o-ochronie-konkurencji-i-konsumentow, dostęp [19.12.2013] 212 Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. C. Banasiński, E Piontek, Warszawa 2009, s. 561 213 A. Powałowski, S. Koroluk, Prawo ochrony konsumentów, Warszawa 2002, s. 176 214 M. Radwański, Komentarz do art. 37 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz., red. A. Stawicki, E. Stawicki, Warszawa 2011 [udostępniono w wersji elektronicznej: LEX 2014]

101

211

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE w art. 37 i 38 Ustawy powierza samorządowi wszystkich szczebli wykonywanie zadań w dziedzinie ochrony praw konsumentów określonych Ustawą.215 W szczególności samorząd terytorialny zobowiązany jest do prowadzenia edukacji konsumenckiej poprzez wprowadzanie elementów wiedzy konsumenckiej do programów nauczania w szkołach publicznych, co skorelowane jest z zadaniami samorządu wszystkich szczebli w zakresie edukacji publicznej. W ramach edukacji konsumenckiej prowadzona jest działalność informacyjno-doradczą z zakresu racjonalizacji potrzeb, sposobów ich zaspokajania, zakupów oraz mechanizmów wykorzystania i użytkowania posiadanych zasobów konsumpcyjnych. Podstawowym celem edukacji konsumenckiej jest stworzenie warunków, które umożliwiłyby poprawę jakości życia konsumentów. Można ten cel osiągnąć poprzez aktywne oddziaływanie zarówno na postawy konsumentów, ale także na kierujące nimi motywy oraz uświadamianie konsumentom ich praw i obowiązków.

216

Zadania te odgrywają bardzo ważną rolę

również z uwagi na wciąż zbyt małą wiedzę obywateli dotyczącą urzędu Powiatowego (Miejskiego) Rzecznika Konsumentów (dalej zwanego rzecznikiem konsumentów) oraz jego zadań i uprawnień.

STATUS PRAWNY POWIATOWEGO (MIEJSKIEGO) RZECZNIKA KONSUMENTÓW Wprowadzenie instytucji rzecznika wiąże się z reformą ustrojową i wprowadzeniem trzech stopni samorządu terytorialnego. Po raz pierwszy statuowała ją ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa,217 która znowelizowała ustawę z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym.218 Przepisy dotyczące powiatowego rzecznika konsumentów zostały następnie zawarte w ustawie z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Obecnie status prawny rzecznika konsumentów określa na płaszczyźnie samorządowej art. 39-43 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.219 Spornym wydaje się być zagadnienie, czy rzecznik konsumentów jest organem powiatu, czy jest to wyłącznie pracownik samorządowy zatrudniony w starostwie. To ostatnie stanowisko jest popierane m. in. przez

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

A. Manterys, Współpraca z instytucjami ochrony konsumenta – uprawnienie czy zbędny obowiązek przedsiębiorcy? [w:] http://lexplay.pl/artykul/Prawo-DzialalnosciGospodarczej/wspolpraca_z_instytucjami_ochrony_konsumenta_uprawnienie_czy_zbedny_obowiazek_przedsie biorcy_1, dostęp [17.12.2013] 216 M. Jeżewska-Zychowicz, Skuteczność edukacji konsumenckiej - wybrane aspekty [w:] Edukacja konsumencka. Cele, instrumenty, dobre praktyki, red. A. Lewicka-Strzałecka, Warszawa 2006, s. 173; A. Dąbrowska, M. Janoś-Kresło, I. Ozimek, Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, Warszawa 2005, s. 143 217 Dz. U. z 1998 nr 106, poz. 668 z późn. zm. 218 Dz. U. z 1990 nr 14, poz. 88 z poźń. zm. 219 M. Radwański, Komentarz do art.39 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz., red. Stawicki A., Stawicki E., Warszawa 2011 [udostępniono w wersji elektronicznej: LEX 2014]

102

215

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE M. Sieradzką220 oraz S. Kanie221. M. Radwański uważa, że jakkolwiek rzecznik konsumentów nie jest organem powiatu sensu scricto, to jest to organ administracji publicznej.222 Uzasadnia to fakt, iż rzecznik konsumentów spełnia wszystkie wymogi prawa administracyjnego związane ze statusem organu administracji publicznej, a mianowicie:223 •

znajduje się w strukturze organizacyjnej administracji samorządowej - struktury powiatu (miasta na prawach powiatu);

•

realizuje normy prawa administracyjnego; posiada kompetencję do władczego żądania od przedsiębiorców wyjaśnień i informacji;

•

posiada ściśle określone przepisami prawa kompetencje. Rzecznik konsumentów jest również funkcjonariuszem publicznym w rozumieniu przepisów

art. 115 § 13 pkt 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny.224 Z tego tytułu przysługuje mu ochrona prawnokarna, ale może być również sprawcą przestępstw przypisywanych tym podmiotom. 225 Wymagania stawiane kandydatom na stanowisko rzecznika konsumentów zawarto w art. 40 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Rzecznikiem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca wyższe wykształcenie - w szczególności prawnicze lub ekonomiczne – i przynajmniej 5-letnią praktyką zawodową. Utworzenie stanowiska rzecznika konsumentów jest obligatoryjne dla każdego powiatu. Nie oznacza to jednak, że każdy powiat musi tworzyć oddzielne stanowisko rzecznika konsumentów. Na mocy ust. 2 art. 39 Ustawy dopuszcza się sytuację powołania, w drodze porozumienia, wspólnego stanowiska rzecznika konsumentów przez kilka powiatów. Tworząc odrębne lub wspólne stanowisko rzecznika konsumentów w danym powiecie należy wziąć pod uwagę nie tylko liczbę mieszkańców odpowiednich powiatów, ale także stopień świadomości konsumentów zamieszkujących dane powiaty, częstotliwość korzystania z porad rzecznika konsumentów, czy też proporcje między zadaniami powierzonymi rzecznikowi konsumentów danego powiatu. Słusznym wydaje się, więc to, że Ustawa nie wprowadzając sztywnych kryteriów decyzję pozostawiła w kompetencji samych powiatów, które mają lepsze rozeznanie warunków lokalnych. 226

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

M. Sieradzka, Komentarz do art.39 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów [w:] K. Kohutek, M. Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2008, s. 722 221 S. Kania, Status prawny powiatowego rzecznika konsumentów, Samorząd Terytorialny 2001, nr 5, s. 5 i n. 222 M. Radwański, Komentarz do art.39 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów… 223 Szerzej w: E. Ochendowski, Prawo administracyjne - część ogólna, Toruń 2001, s. 216-218; J. Jendrośka [w:] Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2003, s. 134 224 Dz. U. nr 88, poz. 553 z późn. zm. 225 Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. T. Skoczny, Warszawa 2009, s. 1136 226 M. Radwański, Komentarz do art.39 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów…

103

220

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Jeżeli zaś chodzi o usytuowanie organizacyjne rzecznika konsumentów to zaszła tu zmiana. Przed nowelą wprowadzoną ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych,227 Ustawa pozostawiała to zagadnienie w gestii statutu lub regulaminu powiatu. Obecnie natomiast ustawodawca zdecydował się na ujednolicenie pozycji organizacyjnej wszystkich rzeczników. Reguluje ją bezpośrednio Ustawa, która stanowi, że urząd rzecznika konsumentów wyodrębnia się organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego (urzędu miasta), a w powiatach powyżej 100 tys. mieszkańców i w miastach na prawach powiatu rzecznik może wykonywać swoje zadania przy pomocy wyodrębnionego biura. W obecnym stanie prawnym, który uległ zmianie z dniem 1 stycznia 2009 roku dzięki wspomnianej już ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych, z rzecznikiem stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta. W ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów nie znajdziemy przepisów mówiących o rozwiązaniu stosunku pracy z rzecznikiem konsumentów. Należy więc przyjąć, że znajdą tu zastosowanie przepisy ogólne prawa pracy o rozwiązywaniu stosunku pracy.228 Odnoście właściwości miejscowej rzeczników konsumentów Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów w dniu 5 września 2011 r. podjęła uchwałę następującej treści: „Członkowie Rady przyjmują zasadę, że Rzecznicy Konsumentów podejmują działania na rzecz konsumentów zamieszkujących w mieście bądź powiecie, który jest miejscem działania rzecznika. Przy podejmowaniu decyzji o interwencji w sprawie konsumenta Rzecznik bierze pod uwagę miejsce zamieszkania konsumenta a nie jego miejsce zameldowania”.229 Stanowisko wyrażone w ww. uchwale podzielił Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w piśmie z dnia 9 grudnia 2011 r.230 Rzecznicy konsumentów z obszarów właściwości miejscowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów tworzą Krajową Radę Rzeczników Konsumentów. Rada jest stałym organem opiniodawczo-doradczym ochrony praw konsumentów na szczeblu samorządu powiatowego. Jej członków powołuje i odwołuje Prezes UOKiK na wniosek właściwego dyrektora delegatury UOKiK. Członkostwo danego rzecznika w Radzie wygasa w przypadku odwołania go z funkcji powiatowego rzecznika konsumentów. (art. 44 Ustawy) Dodatkowo od 2008 r. działa Stowarzyszenie Rzeczników Konsumentów.231

227

Dz. U. nr 223, poz. 1458 M. Radwański, Komentarz do art.40 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz., red. Stawicki A., Stawicki E., Warszawa 2011 [udostępniono w wersji elektronicznej: LEX 2014] 229 Uchwała Krajowej Rady Rzeczników Konsumentów nr 1/2011 z dnia 5 września 2011 r. 230 Pismo Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie właściwości rzeczników [w:] http://www.rzecznicy.konsumentow.eu/pdf/wlasciwosci_rzecznikow.pdf 231 Szerzej w: http://www.rzecznicy.konsumentow.eu/

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

104

228

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE W pozostałym zakresie dotyczącym statusu prawnego rzecznika konsumentów mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych.232

KOMPETENCJE POWIATOWEGO (MIEJSKIEGO) RZECZNIKA KONSUMENTÓW Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów w sposób szczegółowy wymienia zadania samorządu powiatowego związane z ochroną konsumentów, a to w kontekście funkcjonowania wyspecjalizowanej jednostki organizacyjnej tego samorządu jaką jest powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. Rzecznik konsumentów to instytucja prawna, której podstawowym zadaniem jest "stanie na straży praw konsumenta". Zgodnie z przepisami Ustawy rzecznik wykonuje zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumentów. Prowadząc analizę uprawnień i obowiązków należnych rzecznikowi, dochodzi się do wniosku, że kompetencje te są przede wszystkim kompetencjami o charakterze doradczym i procesowym, a nie kontrolnych czy władczych. Art. 42 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera przykładowy katalog zadań rzecznika konsumentów. Jednocześnie można stwierdzić, że realizacja tych zadań jest obowiązkowa. Działania podejmowane przez rzecznika w interesie konsumentów podzielić można na nastawione na ochronę ich praw indywidualnych (art. 633-634 k.p.c.) lub zbiorowych (art. 100 ust. 1 Ustawy). Jednak wiele z tych działań będzie nakierowanych równocześnie na ochronę indywidualnych i zbiorowych interesów konsumentów. Warto również wskazać uprawnienie rzecznika konsumentów do działania na rzecz ochrony konsumentów w ramach tzw. instytucji class action – czyli wytoczenie powództwa zbiorowego w celu ochrony interesów indywidualnych konsumentów na podstawie art. 47938 § 1 k.p.c. oraz przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.233 Spośród wyspecyfikowanych zadań rzecznika konsumentów Ustawa w pierwszej kolejności wymienia zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów. Uznano to za podstawowe i najistotniejsze zadanie rzecznika konsumentów. W tym przypadku informację traktuje się jako skuteczny środek prewencyjnej ochrony praw konsumenta. Natomiast porada jest przede wszystkim wskazaniem jak w danej sytuacji powinien zachować się konsument, do kogo może się zwrócić i jakie są realne szanse na pozytywne

232

Dz. U. nr 223, poz. 1458 Dz. U. nr 7, poz. 44 234 D. Tomaszewski, Rzecznik konsumentów - nowa szansa dla realizacji praw konsumentów, Klinika 2001, nr 1, s. 319 233

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

informacyjnej i poradniczej. Bezpośrednio rzecznik udziela konsumentom porad osobiście, dzięki

105

rozpatrzenie sprawy.234 Realizacja tego zadania polega na bezpośredniej i pośredniej działalności

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE poczcie elektronicznej lub telefonicznie, pośrednio natomiast poprzez kampanie na rzecz ochrony konsumentów, poradniki, broszury konsumenckie, które nie są bezpośrednio skierowane na rozwiązanie problemu określonego konsumenta.235 Kolejnymi z zadań rzecznika konsumentów wymienionych w Ustawie są: 

składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów,



występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów,



współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu, organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi,



wytaczanie powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępowanie, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów,



rzecznik konsumentów w sprawach o wykroczenia na szkodę konsumentów jest oskarżycielem publicznym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,236



na podstawie art. 63 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) rzecznik konsumentów może przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub w oświadczeniu,



przekazywanie na bieżąco delegaturom Urzędu wniosków i sygnalizowanie problemów dotyczących ochrony konsumentów, które wymagają podjęcia działań przez organy administracji rządowej,



wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub w przepisach odrębnych.

Wśród tych innych ustaw, które odnosiłyby się do zadań rzecznika konsumentów można np. wymienić ustawę o języku polskim z dnia 7 października 1999 r. (art. 7, 7a i 7b),237 zgodnie z którymi rzecznik konsumentów (oraz inne organy) sprawuje kontrolę używania języka polskiego (w obrocie z udziałem konsumentów, co nie jest wprost w Ustawie wskazane, ale wynika z przepisów Ustawy).238 Kolejnym aktem prawnym zawierającym odniesienia do kompetencji rzecznika konsumentów będzie Kodeks postępowania cywilnego. Na podstawie art. 47938 k.p.c. rzecznik konsumentów ma prawo wytoczyć powództwo w sprawie uznania wzorca umowy za niedozwolony. Celem tegoż powództwa jest abstrakcyjna kontrola wzorców umownych i eliminacja tych nieuczciwych wzorców, które funkcjonują

w obrocie. Umożliwia to rzecznikowi

konsumentów podejmowanie

działań

prewencyjnych na rzecz konsumentów. Powyższa kompetencja ma istotne znaczenie w świetle

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz., red. C. Banasiński, E. Piontek, Warszawa 2009, s. 581 236 Dz. U. nr 106, poz. 1148, z późn. zm. 237 Dz. U. nr 90, poz. 999 z późn. zm. 238 M. Radwański, Komentarz do art.42 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz., red. Stawicki A., Stawicki E., Warszawa 2011 [udostępniono w wersji elektronicznej: LEX 2014]

106

235

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE używanych w masowym obrocie wzorców nie dość, że pisanych językiem niezrozumiałym dla przeciętnego konsumenta, to aż nadto nakładających na niego obowiązki, które nie są współmierne do świadczeń przeciwnej strony.239 Kolejnym z uprawnień przyznanych na mocy art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym240 rzecznikowi konsumentów w postępowaniu cywilnym jest możliwość wystąpienia z roszczeniami w przypadku dokonania czynu nieuczciwej praktyki rynkowej. Zgodnie z tym przepisem rzecznik konsumentów, w razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej, może wystąpić z roszczeniem: 

zaniechania stosowania praktyki,



złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,



zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem

kultury

polskiej,

ochroną

dziedzictwa

narodowego

lub

ochroną

konsumentów. Należy wspomnieć również, że rzecznik konsumentów jest zobowiązany do złożenia sprawozdania ze swojej działalności staroście (prezydentowi miasta). Starosta (prezydent miasta) rozpatruje i zatwierdza przedłożone mu w terminie do dnia 31 marca każdego roku sprawozdanie z działalności rzecznika konsumentów za rok poprzedni, następnie przekazuje je właściwej miejscowo delegaturze Urzędu. Sprawozdanie rzecznika powinno być podstawą do dokonania oceny jego pracy i realizacji zadań z zakresu ochrony konsumentów, choć należałoby wskazać także na inne podstawy takiej oceny jak np. opinie lub skargi konsumentów, stanowisko wyrażane przez organizacje konsumenckie lub delegaturę UOKiK.

ANALIZA

SPRAWOZDANIA

URZĘDU

OCHRONY

KONKURENCJI

KONSUMENTÓW NT. DZIAŁANIA POWIATOWYCH (MIEJSKICH) RZECZNIKÓW KONSUMENTÓW W ROKU 2012 Dzięki analizie danych zawartych w Sprawozdaniu dotyczącym działalności Powiatowych (Miejskich) Rzeczników Konsumentów w 2012 r. sporządzonym na podstawie sprawozdań

większej ilości udzielonych porad, jak też i potrzebę poprawy efektywności pracy, z uwagi na to, iż 239 240

S. Kania, op. cit., s. 15 Dz. U. z 2007 r. nr 171, poz.1206.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

(UOKiK) można zauważyć zarówno rozwijającą się działalność rzeczników przejawiającą się w coraz

107

przekazanych przez Rzeczników Delegaturom Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE tylko ponad połowa wystąpień Rzeczników do przedsiębiorców w sprawie ochrony interesów konsumentów została zakończona wynikiem pozytywnym dla konsumenta. Na podstawie danych przekazanych przez Delegatury UOKiK ustalono, że w omawianym okresie funkcjonowało 371 Rzeczników Konsumentów. Większość Rzeczników pełniła swoje obowiązki jednoosobowo, wykonując zadania przy pomocy wyodrębnionego biura lub łącząc zadania Rzecznika z innymi zadaniami w strukturze starostwa, np. naczelników wydziałów lub sekretarzy. Z analizy sprawozdania wynika, że Rzecznicy zwracali uwagę

na konieczność zwiększenia

efektywności ich pracy poprzez kadrowe i finansowe wzmocnienie ich instytucji, systematyczne organizowanie szkoleń, seminariów i konferencji poświęconych ochronie konsumentów, podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz stałą współpracę i wymianę doświadczeń z organizacjami konsumenckimi. Jak wynika ze sprawozdania najczęstszą formą działania rzeczników jest udzielanie porad prawnych. W 2012 roku z tego rodzaju pomocy konsumenci skorzystali 444 391 razy (przykładowo w 2011 r. tych porad było prawie 40 tys. mniej- 413 832, a w 2010 r. – 416 323). Gdy porady nie wystarczają do rozwiązania problemu, rzecznicy interweniują u przedsiębiorcy np. poprzez wezwanie do udzielenia wyjaśnień, przeprowadzenie mediacji lub pouczenie. W 2012 roku rzecznicy interweniowali u przedsiębiorców w 54 891 przypadkach (w 2011 r. - 51 540, a w 2010 r. – 60 191). Rzecznicy pomagają też konsumentom, którzy decydują się bronić swoich interesów przed sądem. Mogą przygotować pozew albo wystąpić z powództwem w postępowaniu indywidualnym lub grupowym. W roku 2012 przygotowali 4 407 pozwów i powództw w sprawach indywidualnych (w 2011 r. – 4 078, a w 2010 r. – 3 683). Analizując umowy sprzedaży, do rzeczników najczęściej zostały zgłaszane problemy związane z zakupem obuwia i odzieży (75 167 porad i 14 804 wystąpienia), sprzętu RTV i AGD (38 821 skarg i 3 291 wystąpień), elementów wyposażenia mieszkania (23 236 porad i 2 953 wystąpienia), komputerów (14 792 porad i 914 wystąpień) i motoryzacji (12 444 porady i 936 wystąpień). Skargi konsumentów zwykle wiązały się z reklamacją z tytułu niezgodności towaru z umową lub na podstawie gwarancji. Problemami zgłaszanymi reklamacyjnego,

przedstawianie

konsumentom

były m.in. odmowa przyjęcia zgłoszenia własnego

sposobu

załatwienia

reklamacji,

utrzymywanie, że gwarancja jest jedynym sposobem realizacji roszczeń konsumentów oraz nieskuteczne usuwanie wad.

m.in.: nieprawidłowości związanych ze zmianą warunków umowy; jakości świadczonych usług, naliczaniem opłat wyrównawczych z tytułu niedotrzymania warunków umowy; nierzetelnego informowania abonentów o obowiązujących w dniu podpisywania umowy ofertach promocyjnych; KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

usług telekomunikacyjnych (51 487 porad i 8 973 wystąpienia). Problemy konsumentów dotyczyły

108

Natomiast z zakresie usług to porównywalnie do lat poprzednich najczęstsze skargi dotyczyły

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE nienależytego wykonania usług (niewłaściwa taryfikacja, niewłaściwy cennik, brak wykonania innych postanowień umownych); przeniesienia usługi do innego operatora; niewywiązywania się przez operatora z obowiązku pisemnego potwierdzenia zmiany umowy, zaprzestania świadczenia usług; braku możliwości podłączenia do Internetu; automatycznego aktywowania usług, których konsument nie zamawiał. W sprawach z zakresu usług finansowych rzecznicy konsumentów udzielili w 2012 roku 24 126 porad i 2 609 razy występowali do przedsiębiorców. Ilość tego rodzaju skarg wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim kiedy udzielono 19 417 porad i 2 328 wystąpień. W 2012 roku skargi

dotyczyły m.in. niewłaściwego wykonywania

nieprawidłowości

związanych

nieterminowym

umów

rozpatrywaniem

kredyt, tzw. hipoteczny; reklamacji

przez

banki,

nieinformowaniem konsumentów o warunkach umowy; brakiem rzetelnej i pełnej informacji ze strony konsultantów bankowych co do treści umowy i skutków jej zawarcia; działalności firm parabankowych. Kolejna grupa problemów często zgłaszanych przez konsumentów dotyczyła usług remontowo-budowlanych (14 795 porad, 1 964 wystąpienia). Konsumenci skarżyli się m.in. na jakość świadczonych usług; realizację umów przez osoby nie posiadające wcześniej zadeklarowanych kwalifikacji; żądanie pełnej zapłaty za nieprawidłowo wykonaną usługę; odmowę przyjęcia lub uznania reklamacji.

PODSUMOWANIE Podnoszenie poziomu wiedzy konsumentów jest nieodzownym elementem poprawy efektywności pracy rzeczników konsumentów. Posiadanie wiedzy konsumenckiej ma szczególne znaczenie w kontaktach między konsumentem a profesjonalistą. Wiedza i świadomość konsumentów jest podstawową bronią konsumenta w walce z nieuczciwymi przedsiębiorcami, a jej niedobór może być przyczyną upośledzenia pozycji konsumenta względem profesjonalisty. Pomimo że świadomość konsumentów wzrasta z roku na rok, to i tak jest ona na zbyt niskim poziomie. Przykładowo można wskazać, że tylko 9% konsumentów wie o istnieniu rzeczników konsumentów. W związku z tym wydaje się jak najbardziej zasadne przypisywanie działalności edukacyjno-informacyjnej większego, niż tylko marginalne, znaczenia w podejmowanych działaniach na rzecz ochrony konsumentów. Powiatowych i miejskich rzeczników konsumentów zastaniemy w niemal wszystkich starostwach powiatowych i urzędach miejskich miast na prawach powiatu. W przypadku sporu z nieuczciwym

SUMMARY

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

109

sprzedawcą lub usługodawcą każdy konsument może liczyć na ich bezpłatną pomoc.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Rising of the level of consumers awareness is the indispensable element in the process of The District (Municipal) Consumers Spokespeople’s work improvement. Possession of consumer knowledge is a significant in the contact between the consumer and the professional. Knowledge and awareness are the essential consumer tools in the wrangling with dishonest entrepreneurs. Lack of these tools can cause weakness position of consumers towards professionals. Instead of the fact that consumers awareness is rising year after year, it is still on the low level. For instance, only 9 % consumers know about the existing of The Consumers Spokespeople. Thereupon it is highly right to put greater importance than only vestigial down to educational-information activity in the whole process for protection consumers rights. The District (Municipal) Consumers Spokespeople can be found in almost all of District Offices and Offices of the Cities with County Rights. In the situation of the argument with a dishonest seller or a service provider, an every consumer can count on The Consumers Spokesperson free advice.

BIBLIOGRAFIA 1. Akty prawne 

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483)



Uchwała Krajowej Rady Rzeczników Konsumentów nr 1/2011 z dnia 5 września 2011 r.



Ustawa z dnia 24 lutego 1990 r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym (Dz. U. nr 14, poz. 88 z poźń. zm.)



Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.)



Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej - w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U. nr 106, poz. 668 z późn. zm.)



Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. nr 90, poz. 999 z późn. zm.)



Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. nr 106, poz. 1148, z późn. zm.)



Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. nr 50, Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. nr 171, poz.1206)



Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. nr 223, poz. 1458)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona



110

poz. 331)

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. nr 7, poz. 44)

2. Wydawnictwa zwarte 

Dąbrowska A., Janoś-Kresło M., Ozimek I., Ochrona i edukacja konsumentów we współczesnej gospodarce rynkowej, Warszawa 2005



Jeżewska-Zychowicz M., Skuteczność edukacji konsumenckiej - wybrane aspekty [w:] Edukacja konsumencka. Cele, instrumenty, dobre praktyki, red. Lewicka-Strzałecka A., Warszawa 2006



Kohutek K., Sieradzka M., Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2008



Ochendowski E., Prawo administracyjne - część ogólna, Toruń 2001



Powałowski A., Koroluk S., Prawo ochrony konsumentów, Warszawa 2002



Prawo administracyjne, red. Boć J., Wrocław 2003



Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. Banasiński C., Piontek E., Warszawa 2009



Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. Skoczny T., Warszawa 2009



Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, red. Stawicki A., Stawicki E., Warszawa 2011 [udostępniono w wersji elektronicznej: LEX 2014]

3. Artykuły 

Kania S., Status prawny powiatowego rzecznika konsumentów, Samorząd Terytorialny 2001



Tomaszewski D., Rzecznik konsumentów - nowa szansa dla realizacji praw konsumentów, Klinika 2001, nr 1

4. Źródła internetowe 

http://www.rzecznicy.konsumentow.eu/



Manterys A., Współpraca z instytucjami ochrony konsumenta – uprawnienie czy zbędny obowiązek przedsiębiorcy? [w:] http://lexplay.pl/artykul/Prawo-Dzialalnosci-



Pismo Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 9 grudnia 2011 r. w

sprawie

właściwości

rzeczników

http://www.rzecznicy.konsumentow.eu/pdf/wlasciwosci_rzecznikow.pdf KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

[w:]

Strona

edny_obowiazek_przedsiebiorcy_1, dostęp [17.12.2013]

111

Gospodarczej/wspolpraca_z_instytucjami_ochrony_konsumenta_uprawnienie_czy_zb

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 

Sobiech Ł., Ochrona konkurencji i konsumentów w jednostkach samorządu terytorialnego[w:] http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/102928,ochrona_konkurencji_i_konsumentow_ w_jednostkach_samorzadu_terytorialnego.html, dostęp [18.12.2013]



Wiśniewska M., Cele ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów [w:] http://lexplay.pl/artykul/Prawo-Dzialalnosci-Gospodarczej/Cele-ustawy-o-ochronie-

Strona

112

konkurencji-i-konsumentow, dostęp [19.12.2013]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Michał Sopiński241

Charakterystyka leniency plus – instytucji przewidzianej w projekcie nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Słowa kluczowe: Prawo antymonopolowe, Leniency, Leniency Plus, Projekt nowelizacji Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, UOKIK. Keywords: Antitrust law, Leniency, Leniency Plus, Amendment to The Protection of Competition and Consumers Act, Office of Competition and Consumer Protection. Streszczenie: Celem referatu jest nakreślenie charakterystyki instytucji leniency plus – konstrukcji prawnej, która wywodzi się z amerykańskiego prawa antytrustowego i polega na dodatkowej obniżce i zwolnieniu z kary w wypadku ujawnienia przez przedsiębiorcę informacji na temat innego, dotychczas niewykrytego, porozumienia o charakterze kartelowym. Extract: The purpose of this essay is to enunciate leniency plus – a legal concept, which derived from the U.S. antitrust law. Leniency plus relied on lenient treatment and leniency in the case of disclosure by the entrepreneur information on previously undetected cartel agreement.

WPROWADZENIE Przedmiotem niniejszego referatu jest przygotowany przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów projekt zmiany ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów242, który 30 sierpnia 2013 roku wpłynął do Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie przeszedł pierwsze czytanie i oczekuje na opinię Komisji Gospodarki. Zasadniczym celem projektowanej nowelizacji obecnie obowiązującej ustawy jest – jak stwierdza się w uzasadnieniu do projektu – „wdrożenie rozwiązań wzmacniających polski system ochrony konkurencji i konsumentów, wpływających na większą skuteczność obecnie obowiązujących

regulacji

(szczególnie

zakresie

zwalczania

karteli,

będących

najpoważniejszymi naruszeniami konkurencji”)243. Ponadto, w odpowiedzi na liczne postulaty środowisk biznesowych, nowelizacja realizowałaby ideę uproszczenia, a także skrócenia koncentracji.

wreszcie

241

miałaby

ona

również

spowodować

Student prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz II roku studiów I stopnia w ramach MISH UW. Wiceprezes Studenckiego Koła Naukowego Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej. 242 Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm) 243 Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, UOKIK s. 1. www.uokik.gov.pl. 10.01.2014

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

113

kontroli

Strona

procedur

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych powstałych „w toku stosowania aktualnie funkcjonujących przepisów.”244 Dotychczasowy

przebieg

procesu

legislacyjnego245

jednoznacznie

wskazuje,

iż

przygotowane przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przepisy zawarte w projekcie zmiany ustawy, powinny zostać uchwalone w niezmienionym brzmieniu, a przynajmniej bez ingerencji, które znacząco zaburzyłyby treść lub ogólny charakter nowelizacji, zatem analiza jej poszczególnych elementów wydaje się ze wszech miar zasadna. Aktualnie obowiązująca ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów pochodzi z 2007 roku, a zatem powstała stosunkowo niedawno; jednakże dynamicznie zmieniająca się rzeczywistość

ekonomiczna

spowodowała,

iż

zaszła

konieczność

dostosowania

dotychczasowych regulacji antymonopolowych do nowej sytuacji gospodarczej. Obecnie obowiązujące przepisy nie są wystarczająco skuteczne w zwalczaniu karteli, które stanowią najpoważniejsze naruszenia konkurencji246. W wyniku przeprowadzenia – na bazie pięcioletnich doświadczeń wynikających ze stosowania dotychczasowych regulacji prawnych – szczegółowych analiz efektywności instrumentów prawa antymonopolowego i ochrony konsumentów zawartych w ustawie oraz dorobku systemów prawnych państw należących do Unii Europejskiej247, uznano, iż nowelizacja ustawy jest niezbędna, albowiem służy ona rozwojowi instytucji prawnych i wyznacza nowe standardy w prawie konkurencji. REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE PROGRAMU ŁAGODZENIA KAR Przeprowadzenie analizy instytucji leniency plus nie jest możliwe bez przedstawienia charakterystyki oraz genezy programu łagodzenia kar, a także doświadczeń zebranych podczas jego dotychczasowego stosowania. Procedura leniency – w założeniu ogólnym – służy podniesieniu efektywności zwalczania porozumień kartelowych zawieranych między konkurentami, albowiem stwarza możliwość uwolnienia od kary albo jej obniżenia w zamian za istotne przyczynienie się przez

244

ibidem s.1 Więcej na temat postępów prac nad nowelizacją omawianej ustawy na stronie: www.sejm.gov.pl 10.01.2014 246 Z tego też powodu – jak wskazuje na podstawie źródeł amerykańskich B. Turno – porozumienia kartelowe określane są często jako: największe zło, wróg antytrustu, bądź rak na organizmie wolnego rynku. Ponadto zachowania kartelowe stygmatyzuje się mianem kradzieży dokonanej przez dobrze ubranych złodziei. B. Turno, Leniency. Program łagodzenia kar pieniężnych w polskim prawie ochrony konkurencji, Warszawa 2013, s.232 247 W ramach budowania europejskiej sieci konkurencji stworzono katalog zasad, które mogą być wzorem dla uregulowań przyjmowanych w państwach członkowskich Unii: ECN Model Leniency Programme, który został przyjęty 29 września 2006 r. Nie ma on jednak charakteru wiążącego; stanowi raczej model, do którego powinno dążyć ustawodawstwo poszczególnych krajów Unii Europejskiej

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

114

245

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE przedsiębiorcę do wykrycia porozumienia lub do skutecznego zakończenia postępowania. Tym samym powoduje ona rozbicie solidarności uczestników zmowy poprzez destabilizację zawartych przez nich porozumień, a także skłania do współpracy z organem antymonopolowym. Historyczne początki stosowania leniency sięgają lat siedemdziesiątych XX wieku. W roku 1978 w Stanach Zjednoczonych Departament Sprawiedliwości ogłosił pierwszy program leniency , który – pomimo, iż odbiegał formą od obecnie stosowanych rozwiązań to znaczy nie zawierał gwarancji automatycznego uzyskania immunitetu dla pierwszego podmiotu decydującego się na współpracę – okazał się pierwszym krokiem w walce z kartelami. Dlatego też dopiero wprowadzenie w 1993 roku zapisów o gwarancji uzyskania immunitetu dla

przedsiębiorcy,

który

jako

pierwszy

rozpocznie

współpracę

organem

antymonopolowym, doprowadziło do niebywałego wzrostu skuteczności przyjętych rozwiązań . Począwszy od 1993 do 1999 roku do amerykańskiego organu antymonopolowego wpłynęło dwadzieścia razy więcej wniosków niż w ciągu pierwszych 15 lat istnienia programu. Skuteczność amerykańskich regulacji w walce z kartelami spowodowała, że również w Europie rozpoczęto wdrażanie podobnych rozwiązań. Od 1996 roku polityka leniency funkcjonuje także na szczeblu Unii Europejskiej, wówczas bowiem Komisja Europejska wydała pierwsze obwieszczenie w tej sprawie. Początkowo, podobnie jak pierwsze regulacje amerykańskie, nie gwarantowało ono nietykalności pierwszemu podmiotowi ubiegającemu się o zwolnienie z kar, a jedynie ich redukcję. Jednakże, pomimo ograniczonego zakresu stosowania, program łagodzenia kar przyjął się w Europie, o czym świadczą chociażby dane statystyczne – tylko w 2001 roku program leniency przyczynił się do nałożenia na przedsiębiorstwa kar za porozumienia kartelowe o łącznej kwocie 1,83 mld euro była to suma większa niż w latach 1957 – 2000. Po raz pierwszy objęto również przedsiębiorcę korzystającego z programu leniency całkowitym zwolnieniem z kary. Sukces ten spowodował, iż już w 2002 roku Komisja Europejska postanowiła - znów naśladując wzory amerykańskie – rozszerzyć program leniency o możliwość całkowitego zwolnienia z kary dla pierwszego z wnioskujących, co doprowadziło

Rzeczpospolitej do struktur europejskich i przypada tym samym na 1 maja 2004 roku. Aktualnie polskie uregulowania prawne dotyczące programu łagodzenia kar zawarte są w artykule 109 oraz w artykule 110 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, a także w KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Początek obowiązywania procedury leniency w Polsce wiąże się z akcesem

115

do kolejnego wzrostu wykrywania porozumień kartelowych.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE szczegółowym rozporządzeniu Rady Ministrów z 26 stycznia 2009 r. w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenia i wytycznych prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów w sprawie programu łagodzenia kar. W odróżnieniu od prawnych regulacji Komisji Europejskiej, które odnoszą się jedynie do porozumień najcięższej postaci (hard-core-cartels) to jest do ustalania cen, poziomu produkcji lub sprzedaży, podziału rynków, uzgodnienia ofert, ograniczeń przywozu lub wywozu, polskie rozwiązania przyjęte w ramach programu leniency odnoszą się zarówno do porozumień

horyzontalnych,

jak

również

wertykalnych

między

przedsiębiorcami

działającymi na różnych szczeblach obrotu. W świetle rozwiązań przyjętych na szczeblu Unii Europejskiej podmiot uczestniczący w kartelu, względem którego Komisja Europejska nie posiada informacji pozwalających na przeprowadzenie kontroli, musi, w celu uzyskania zwolnienia z grożących mu grzywien, zgłosić we wniosku składanym do Komisji fakt istnienia naruszenia prawa konkurencji oraz wszelkie posiadanie dowody, a także w sposób pełny współpracować w dalszym toku postępowania. Nie wolno mu również informować kogokolwiek poza organami ochrony konkurencji o podjętych przez siebie działaniach, co ma przeciwdziałać solidarności z innymi uczestnikami kartelu, które nie zgłosiły się do programu leniency. Ponadto przyznawane przez Komisję Europejską zwolnienie z kary może być cofnięte aż do wydania decyzji w sprawie całego kartelu. Taryfikator możliwych do zastosowania środków łagodzących w ramach programu leniency przedstawia się następująco: A. pełne zwolnienie dla pierwszego ubiegającego się B. redukcja nałożonych grzywien o 30%-50% dla drugiego ubiegającego się C. redukcja nałożonych grzywien o 20%-30% dla trzeciego ubiegającego się D. redukcja nałożonych grzywien o max 20% dla kolejnych Inaczej wygląda to w przypadku polskich regulacji, albowiem różnią się one od rozwiązań przyjętych na szczeblu Unii Europejskiej. Przedstawiony powyżej schemat określający

wydanie decyzji. Uczestnik zmowy polegającej na niedozwolonym porozumieniu może zatem liczyć na następujące złagodzenie kary:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

wyznaczono na 10% przychodu przedsiębiorstwa osiągniętego w roku poprzedzającym

116

redukcję kar zastąpiono zmniejszeniem górnego ustawowego progu zagrożenia karą, który to

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE A. pełne zwolnienie z kary pieniężnej dla pierwszego wnioskodawcy B. redukcja o nie więcej niż 50% górnego progu zagrożenia karą dla drugiego wnioskodawcy C. redukcja o nie więcej niż 30% górnego progu zagrożenia karą dla trzeciego wnioskodawcy D. redukcja o nie więcej niż 20% górnego progu zagrożenia karą dla pozostałych wnioskodawców Ponadto wniosek złożony przez podmiot, który ubiega się o zastosowanie procedury leniency musi – podobnie, jak w przypadku regulacji europejskich – zawierać szereg dokumentów, m. in. szczegółowy i rzetelny opis porozumienia, oświadczenie o zaprzestaniu uczestnictwa w zakazanym porozumieniu, które określałoby termin jego zaprzestania, dowody na poparcie stawianych twierdzeń, a także – jeżeli podmiot ubiega się o całkowite zwolnienie z kary – oświadczenie, iż nie był on inicjatorem niedozwolonego porozumienia. Wskazane powyżej różnice związane z możliwością redukcji kary nie sprawiają, iż polskie rozwiązania nie spełniałyby kryteriów wyznaczonych przez Komisję Europejską, albowiem regulacje poszczególnych krajów Unii Europejskiej w sprawie programu leniency również różnią się między sobą . Kwestię tę podkreślono na szczeblu unijnym już w 2009 roku, kiedy to opracowano raport oceniający stan zbliżenia do siebie programów leniency funkcjonujących w różnych państwach członkowskich i stan zbliżenia tych programów do zasad przyjętych w ECN Model Leniency Programme. Jak wskazuje uzasadnienie do projektu nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jedną z przyczyn opracowania zmian była właśnie chęć maksymalnego zbliżenia polskich regulacji do tych, które postulowała Unia Europejska. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanowił jednak rozszerzyć obowiązujący dotychczas system leniency o instytucję leniency plus, która nie obowiązuje na poziomie Unii Europejskiej, choć istnieje ona w niektórych państwach europejskich . GENEZA I CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJI LENIENCY PLUS Instytucja leniency plus narodziła się w Stanach Zjednoczonych jako skuteczny środek rozwijający program leniency, a jej powstanie wiąże się z postępowaniem przeciwko kartelem

Strona

plus. A. Tercinet określa ją następująco: „program Amnesty Plus polega na tym, że (…)

117

witaminowym. W amerykańskim prawie antytrustowym funkcjonuje ona pod nazwą amnesty

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE jeżeli przedsiębiorca ujawni istnienie innego kartelu (…) na innym rynku produktów lub usług, może on otrzymać amnestię za drugi kartel.”248 W

podobnym

brzmieniu

został

następnie

recypowany

kontynentu

amerykańskiego do ustawodawstwa niektórych państw członkowskich Unii Europejskiej, albowiem skutecznie doprowadził on do wzrostu wykrywalności niedozwolonych porozumień249. Polskie regulacje względem leniency plus250 zawierają się w artykule 113d. stworzonego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów projektu nowelizacji ustawy. Leniency plus polega zatem na dodatkowej obniżce i zwolnieniu z kary w wypadku ujawnienia przez przedsiębiorcę informacji na temat innego - dotychczas nieznanego Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – niedozwolonego porozumienia, w sprawie którego nie zostało wszczęte postępowanie antymonopolowe lub wyjaśniające, w sytuacji, kiedy przedsiębiorcy takiemu nie udało się uzyskać całkowitego zwolnienia z kary w związku z porozumieniem objętym toczącym się już postępowaniem. W przypadku zaistnienia tych wszystkich warunków wysokość kary za pozostawanie w porozumieniu, wobec którego toczy się już postępowanie, zostanie obniżona o 30%, a także Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów odstąpi od nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej za drugie porozumienie. Podsumowując, istotą programu leniency plus jest uczynienie opłacalnym ujawnienia przez przedsiębiorcę innego porozumienia o charakterze kartelowym, w przypadku, gdy toczy się już wobec niego postępowanie co do tego porozumienia, które jest już znane Urzędowi Konkurencji i Konsumentów. Przedsiębiorca uzyskuje wówczas korzyść polegającą nie tylko na uniknięciu nałożenia kary pieniężnej za porozumienie, o którym sam powiadomił Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ale także na obniżeniu o 30% kary za uczestnictwo w porozumieniu, które jest już znane organowi antymonopolowemu. Tym samym – z punktu widzenia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – ceną, jaką ponosi za zaprzestanie nielegalnych praktyk przedsiębiorstwa jest ograniczona możliwość penalizacji tych działań ze strony organu.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

A. Tercinet, The American leniency policy: a model placed under the seal of pragmatism, „International Business Law Journal” 2007, No. 6, ss. 772–773 249 Margaret Bloom przywołuje argument statystyczny, za skutecznością leniency plus pisząc: Nearly half of the US Department of Justice’s current international cartel investigations were initiated following evidence submitted under the Department’s Amnesty Plus program. Zobacz też: S.Hammond, An Update of the Antitrust Division’s Criminal Enforcement Program [w:] Antitrust Division, US Department of Justice. Washington 2005 250 Artykuł 113d ust.1 pkt w: Projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, 10.01.2014 r. www.uokik.gov.pl, s. 22.

118

248

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Program leniency plus może zatem prowadzić - co słusznie zauważa W. P. J. Wils – nie tylko do zmniejszenia poziomu prewencyjnego odstraszania podmiotów od praktyk monopolowych, ale nawet – ze względu na mechanizm nagradzania „donosicieli” - zachęcać ich do uczestnictwa nie w jednym, lecz w dwóch kartelach 251, gdyż, jak pisze B. Turno: „uczestnik kartelu może wykorzystać doświadczenia z pierwszego kartelu w drugim, przez co będzie on trudniejszy do wykrycia, a w razie ryzyka jego wykrycia wyjawi uczestnictwo w obu i uzyska znaczną redukcję kary”252. GŁÓWNE ZAŁOŻENIA NOWELIZACJI DO USTAWY O OCHRONIE KONKURENCJI I KONSUMENTÓW Analizie

instytucji

leniency

plus

powinno

towarzyszyć

omówienie

całości

proponowanych zmian, albowiem reforma programu łagodzenia kar stanowi jedynie jeden z elementów przygotowywanej nowelizacji. W roku

2011 Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opracował dokument

„Polityka konkurencji na lata 2011-2013”253. Został on przyjęty przez Radę Ministrów, a z jego treści wynikało jednoznacznie, iż konieczna będzie nowelizacja dotychczasowej ustawy antymonopolowej celem realizacji zawartych w nim zadań legislacyjnych. Ponadto „Polityka konkurencji na lata 2011 – 2013” wskazywała, iż przygotowanie projektu zmian w ustawie o ochronie konkurencji jest kluczowe z punktu widzenia należytej realizacji priorytetów w polskim prawie konkurencji. W celu

nakreślenia ogólnego charakteru

nowelizacji, należałoby wyróżnić

najważniejsze spośród szeregu zmian usprawniających stosowanie dotychczasowych przepisów: A. Nowelizacja usprawni postępowanie w sprawie fuzji i przejęć, wprowadzając dwuetapową procedurę analizowania wniosków w ramach kontroli koncentracji. Do tej pory na wydanie decyzji przewidziany był okres dwóch miesięcy, natomiast po przyjęciu postulowanych zmian, stosowanie będzie rozwiązanie wypracowane przez Komisję Europejską polegające na tym, iż w przypadku spraw o mniej skomplikowanym charakterze decyzja byłaby wydawana podczas miesiąca, a w

Zob. W.P.J. Wils, Leniency in Antitrust Enforcement: Theory and Practice [w:] 30 World Competition, Issue 1; 2007, s.59-61 252 B. Turno, Leniency. Program łagodzenia kar pieniężnych w polskim prawie ochrony konkurencji, Warszawa 2013 s. 404 253 Zob. Polityka konkurencji na lata 2011–2013, UOKiK, http://www.uokik.gov.pl/publikacje.php?tag=2. 10.01.2014

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

251

119

przypadku tych, których rozpatrzenie sprawiałoby problemy, w ciągu 5 miesięcy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE B. Nowelizacja wprowadzi możliwość wnioskowania przez przedsiębiorcę o utajnienie części warunkowej zgody na połączenie spółek, albowiem – jak słusznie podkreślały środowiska biznesowe – posiadanie przez potencjalnych nabywców informacji dotyczących terminów sprzedaży bądź to mienia spółek bądź spółek zależnych, mogłaby obniżyć ich wartość rynkową. C. Nowelizacja umożliwi Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów działania mieszczące się w ramach publicznego ostrzegania o tym, iż przedsiębiorstwo stosuje praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, jeżeli przygotowana przez niego oferta skierowana jest do szerokiego kręgu konsumentów, mogąc – tym samym – narazić ich na znaczące straty. D. Nowelizacja wprowadzi – niezawartą dotychczas w ustawie – procedurę dobrowolnego poddania się karze, która umożliwiałaby szybciej zakończyć postępowania oraz o 10% obniżyć karę nakładaną na przedsiębiorcę, który zdecyduje się złożyć takie oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się karze. Ponadto w ustawie znajdą się tzw. środki zaradcze, za pomocą których w decyzji kończącej postępowanie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie mógł dokładnie wskazać przedsiębiorcy jakie działania musi on podjąć, aby usunąć skutki naruszenia uczciwej konkurencji lub zaprzestać stosowania niedozwolonej praktyki. E. Nowelizacja rozszerzy również zakres stosowania funkcjonującej już procedury leniency, uzupełniając ją szczególną formą łagodzenia kar – leniency plus. Nakreślenie genezy oraz charakterystyki instytucji leniency plus, która, w przypadku przyjęcia nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji, zostanie wprowadzona do polskiego porządku prawnego było podstawowym celem mojej pracy. Z uwagi na swój szczególny charakter wzbudziła ona wiele kontrowersji już na etapie przygotowywania projektu, zbierając przy tym wiele głosów krytycznych. Równocześnie

naszkicowane

powyżej

ogólne

założenia

reformy

prawa

antymonopolowego pozwalają ukazać ową instytucję na tle innych zmian.

prawnego instytucji leniency plus spotkało się z wieloma głosami krytycznymi, które pochodziły zarówno ze środowisk naukowych, jak również biznesowych.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Jak już zostało wcześniej zasygnalizowane, wprowadzenie do polskiego systemu

120

KORZYŚCI I ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z WPROWADZENIA LENIENCY PLUS

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Z punktu widzenia autorów nowelizacji instytucja leniency plus ma wpisywać się w jeden z celów wspominanej już rządowej polityki konkurencji na lata 2011–2013 zawartych w: „Obszar A: Ochrona i wspieranie konkurencji w gospodarce, Priorytet 3: Weryfikacja i uaktualnienie systemowego podejścia do oceny porozumień między przedsiębiorcami.” W dołączonym do projektu zmian do ustawy uzasadnieniu za nadrzędną korzyść wynikającą z wprowadzenia instytucji leniency plus jest uznaje się zapewnienie Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów skuteczniejszej wykrywalności niedozwolonych porozumień. Korzyść polegałaby zatem na zaoszczędzeniu przez organ antymonopolowy środków i czasu przeznaczonych na wykrycie antykonkurencyjnych porozumień.254 Autorzy krytyki255 wprowadzenia instytucji leniency plus – S. Syp oraz P. Semeniuk słusznie podnoszą jednak argument, że w dostępnym uzasadnieniu nowelizacji ustawy brakuje przekonywujących powodów oraz badań empirycznych, które uzasadniałaby jej wprowadzenie do polskiego systemu prawnego: „Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że propozycja polskiego organu antymonopolowego stanowi sui generis inkorporację instytucji, która funkcjonuje (skutecznie) w innym porządku prawnym [tj. amerykańskim] i już to ma służyć jako uzasadnienie wprowadzenia jej do prawa polskiego”256. Kolejnym elementem krytyki odnoszącej się do stosowania instytucji leniency plus w Polsce jest konstatacja, iż płynące z niej korzyści odnoszą jedynie ci przedsiębiorcy, którzy prowadzą swoją działalność opartą na porozumieniach kartelowych w ramach wielu różnych rynków. A contrario instytucja leniency plus nie będzie wartościowa dla przedsiębiorców małych i średnich, którzy działają w ograniczonym zakresie na jednym rynku. Podobnie uważa B. Turno twierdząc, iż instytucja leniency plus jest odpowiednia „dla systemów, w których podstawowym celem - zgodnie z założeniami szkoły chicagowskiej – jest ochrona dobrobytu konsumentów”257. Jeżeli więc prawo konkurencji ma za zadanie chronić strukturę rynku opartą na średnich i małych przedsiębiorstwach (a tak jest w przypadku prawa konkurencji Unii Europejskiej) to wprowadzanie instytucji leniency plus jest zbędne, gdyż nie ma ona bezpośredniego wpływu na wspomniane wyżej podmioty. Tezę tę formułuje także N. Zingales, sugerując, iż nieuwzględnienie leniency plus w regulacjach na

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, UOKIK s.20. www.uokik.gov.pl. 10.01.2014 255 S. Syp, P. Semeniuk, „Wylanie dziecka z kąpielą” – czyli o leniency plus w Polsce, [w:] iKAR 2013 nr 7(2). www.ikar.wz.uw.edu.pl/numery/13/pdf/31.pdf 10.01.2014 256 Ibidem s.34 257 B. Turno, Leniency. Program łagodzenia kar pieniężnych w polskim prawie ochrony konkurencji, Warszawa 2013 s. 403

121

254

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE szczeblu Unii Europejskiej, wynika właśnie z nieprzystawalności amerykańskiego rozwiązania do europejskich warunków gospodarczych258.

WNIOSKI Podsumowując prowadzone przeze mnie rozważania dotyczące wprowadzenia instytucji leniency plus w Polsce, należy stwierdzić, iż nie wydaje się, aby było ono uzasadnione racjonalnym zapotrzebowaniem. Program leniency plus ze względu na swoją specyfikę nie dotyczy małych i średnich przedsiębiorstw, które działają na jednym rynku, toteż jego zastosowanie w praktyce będzie raczej znikome259. Równocześnie należałoby zaczekać z daleko idącą krytyką rozwiązania, albowiem pełną analizę problemu opartą na badaniach empirycznych dotyczących funkcjonowania nowych elementów programu łagodzenia kar, będzie można przeprowadzić dopiero po upływie kilku lat od ogłoszenia nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Wówczas będzie można jednoznacznie ocenić, czy wprowadzenie instytucji leniency plus do polskiego systemu prawnego miało uzasadnienie teleologiczne, czy też było jedynie nieprzemyślaną inkorporacją rozwiązań amerykańskich.

PODSUMOWANIE Zaistnienie instytucji leniency plus w polskim prawie konkurencji argumentuje się wymiernymi korzyściami osiągniętymi w walce z kartelami w Stanach Zjednoczonych. Przyczyniła się ona między innymi do wzrostu wykrywalności niedozwolonych porozumień. Równocześnie instytucja leniency plus zyskuje wiele głosów krytycznych, albowiem ze względu na swoją specyfikę nie dotyczy ona małych i średnich przedsiębiorstw, które działają na jednym rynku, dlatego też jej zastosowanie w praktyce będzie raczej znikome

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

N. Zingales, European and American Leniency Programmes: Two models Towards Convergence?, Competition Law Review, Vol.5, Numer 1, 2008 s. 48 259 Należy jednak pamiętać, iż w Polsce liczba spraw, w których Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakładał na przedsiębiorców kary kończący tym samym postępowanie antymonopolowe nie jest zbyt wysoka. B. Turno wylicza, iż: liczba decyzji stwierdzających praktykę w postaci porozumienia horyzontalnego (w tym kartelu) w okresie od 2002 do 2011 r. oscylowała od 4 do 13 decyzji rocznie. Podobnie wyglądają statystyki w przypadku porozumień wertykalnych. B. Turno, Leniency. Program łagodzenia kar pieniężnych w polskim prawie ochrony konkurencji, Warszawa 2013 s. 247

122

258

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Bibliografia: Akty prawne: 1. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm) 2. Polityka konkurencji na lata 2011–2013, UOKiK, http://www.uokik.gov.pl/publikacje.php?tag=2. 3. Projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, www.uokik.gov.pl 4. Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, UOKIK s.20. www.uokik.gov.pl. Wydawnictwa zwarte: 1. B. Turno, Leniency. Program łagodzenia kar pieniężnych w polskim prawie ochrony konkurencji, Warszawa 2013 2. M. Blom, Benefits and Challenges of Leniency Programmes in the Context of EC Modernization, [w:] E. Rafffaelli, Antitrust between EC Law and National Law, Treviso 2005 3. S. Sołtysiński, Z doświadczeń programu leniency w Brukseli i w Warszawie [w:] C. Banasiński, Prawo konkurencji – stan obecny oraz przewidywane kierunki zmian, UOKiK, Warszawa 2006 Artykuły w czasopismach:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Źródła internetowe: 1. S. Hammond, B. Barnett, Frequently asked questions regarding the Anitrust Divisions’s Leniency Program and model Leniency letters, US Department of Justice, Washington 2008 http://www.justice.gov/atr/public/criminal/239583.html 2. J. Griffin, The modern leniency program after ten years - a summary overview of the Antitrust Division’s criminal enforcement program, Department of Justice, San Francisco 2003 http://www.justice.gov/atr/public/speeches/201477.html

123

1. M.Bloom, Despite Its Great Success, the EC Leniency Program Faces Great [w:] Challenges European Competition Law Annual 2006 2. S. Syp, P. Semeniuk, „Wylanie dziecka z kąpielą” – czyli o leniency plus w Polsce, [w:] iKAR 2013 nr 7(2). www.ikar.wz.uw.edu.pl/numery/13/pdf/31.pdf 10.01.2014 3. N. Zingales, European and American Leniency Programmes: Two models Towards Convergence?, Competition Law Review, Vol.5, Numer 1, 2008 4. W.P.J. Wils, Leniency in Antitrust Enforcement: Theory and Praktice [w:] 30 World Competition, Issue 1; 2007 5. S.Hammond, An Update of the Antitrust Division’s Criminal Enforcement Program [w:] Antitrust Division, US Department of Justice. Washington 2005 6. A. Tercinet, The American leniency policy: a model placed under the seal of pragmatism, „International Business Law Journal” 2007, No. 6

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE WYBÓR AKTÓW PRAWNYCH Z PRAWA KONKURENCJI Marta Sobiecka260, Mikołaj Ślęzak261

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Dz. Urz. UE z dnia 26 października 2012 r. C 326/01

[....]

Tytuł VII. Wspólne reguły w dziedzinie konkurencji, podatków i zbliżenia ustawodawstw. Rozdział 1. Reguły konkurencji. Sekcja 1. Reguły mające zastosowanie do przedsiębiorstw.

Art. 101 1. Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane są: wszelkie porozumienia między przedsiębiorstwami, wszelkie decyzje związków przedsiębiorstw i wszelkie praktyki uzgodnione, które mogą mieć wpływ na handel między Państwami Członkowskimi i których celem lub skutkiem jest zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz rynku wewnętrznego, a w szczególności te, które polegają na: a) ustalaniu w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji; b) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji, rynków, rozwoju technicznego lub inwestycji; c) podziale rynków lub źródeł zaopatrzenia;

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Studentka III roku prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, studentka I roku studiów magisterskich na kierunki Metody Ilościowe w Ekonomii i Systemy Informatyczne w Szkołe Głównej Handlowej w Warszawie, absolwentka studiów licencjackich International Economics w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Prezes i założycielka Interdyscyplinarnego Koła Myśli Prawnej Sapere Aude na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W polu jej zainteresowań badawczych znajduje się prawo administracyjne, ekonomiczna analiza prawa, prawo gospodarcze i prawo handlowe. 261 Student III roku prawa na WPiA Uniwersytetu Warszawskiego, obecny Wiceprezes i założyciel Interdyscyplinarnego Koła Myśli Prawnej Sapere Aude, w polu jego zainteresowań badawczych znajdują się: prawo administracyjne, prawo gospodarcze, prawo Unii Europejskiej, prawo konkurencji, prawo handlowe, prawo karne materialne i procesowe, historia prawa.

124

260

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE d) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji; lub e) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów. 2. Porozumienia lub decyzje zakazane na mocy niniejszego artykułu są nieważne z mocy prawa. 3. Jednakże postanowienia ustępu 1 mogą zostać uznane za nie mające zastosowania do: - każdego porozumienia lub kategorii porozumień między przedsiębiorstwami; - każdej decyzji lub kategorii decyzji związków przedsiębiorstw; oraz - każdej praktyki uzgodnionej lub kategorii praktyk uzgodnionych; które przyczyniają się do polepszenia produkcji lub dystrybucji produktów bądź do popierania postępu technicznego lub gospodarczego, przy zastrzeżeniu dla użytkowników słusznej części zysku, który z tego wynika, oraz bez: a) nakładania na zainteresowane przedsiębiorstwa ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów; b) dawania przedsiębiorstwom możliwości eliminowania konkurencji w stosunku do znacznej części danych produktów.

Art. 102 Niezgodne z rynkiem wewnętrznym i zakazane jest nadużywanie przez jedno lub większą liczbę przedsiębiorstw pozycji dominującej na rynku wewnętrznym lub na znacznej jego części, w zakresie, w jakim może wpływać na handel między Państwami Członkowskimi.

Nadużywanie takie może polegać w szczególności na: a) narzucaniu w sposób bezpośredni lub pośredni niesłusznych cen zakupu lub sprzedaży albo innych niesłusznych warunków transakcji; b) ograniczaniu produkcji, rynków lub rozwoju technicznego ze szkodą dla konsumentów; c) stosowaniu wobec partnerów handlowych nierównych warunków do świadczeń równoważnych i stwarzaniu im przez to niekorzystnych warunków konkurencji;

1. Rada, na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, wydaje rozporządzenia lub dyrektywy w celu zastosowania zasad ustanowionych w artykułach 101 i 102. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 103

125

d) uzależnianiu zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowe nie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Przepisy, o których mowa w ustępie 1, mają na celu w szczególności: a) zapewnienie poszanowania zakazów ustanowionych w artykule 101 ustęp 1 i w artykule 102 przez wprowadzenie grzywien i okresowych kar pieniężnych; b) ustanowienie szczegółowych zasad stosowania artykułu 101 ustęp 3, przy uwzględnieniu potrzeby, z jednej strony, zapewnienia skutecznego nadzoru, a z drugiej - uproszczenia w największym możliwym stopniu kontroli administracyjnej; c) określenie, w razie potrzeby, w różnych gałęziach gospodarki, zakresu postanowień artykułów 101 i 102; d) określenie roli Komisji i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w stosowaniu postanowień określonych w niniejszym ustępie; e) określenie relacji między ustawodawstwami krajowymi - z jednej strony a postanowieniami niniejszej sekcji oraz przepisami przyjętymi w zastosowaniu niniejszego artykułu - z drugiej strony.

Art. 104 Do chwili wejścia w życie przepisów przyjętych w wykonaniu artykułu 103 władze Państw Członkowskich rozstrzygają o dopuszczalności wszelkich porozumień, decyzji i praktyk uzgodnionych oraz w sprawie nadużywania pozycji dominującej na rynku wewnętrznym, zgodnie z prawem ich krajów i z postanowieniami artykułu 101, zwłaszcza ustęp 3 i artykułu 102.

Art. 105 1. Bez uszczerbku dla artykułu 104, Komisja, czuwa nad stosowaniem zasad określonych w artykułach 101 i 102. Na wniosek Państwa Członkowskiego lub z urzędu oraz we współpracy z właściwymi władzami Państw Członkowskich, które udzielają jej pomocy, Komisja wszczyna postępowanie w przypadkach podejrzenia naruszenia tych zasad. Jeśli stwierdzi, że doszło do naruszenia, proponuje środki właściwe do jego zaprzestania. 2. Jeśli nie zaprzestano naruszenia, Komisja stwierdza takie naruszenie zasad w uzasadnionej decyzji. Może ona opublikować tę decyzję i upoważnić Państwa Członkowskie do przyjęcia niezbędnych w celu zaradzenia sytuacji środków, których warunki i szczegóły określa. 3. Komisja może przyjmować rozporządzenia dotyczące kategorii porozumień, w odniesieniu do których Rada przyjęła rozporządzenie lub dyrektywę zgodnie z artykułem 103 ustęp 2 litera b).

2. Przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mające charakter monopolu skarbowego podlegają normom Traktatów, zwłaszcza KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Państwa Członkowskie, w odniesieniu do przedsiębiorstw publicznych i przedsiębiorstw, którym przyznają prawa specjalne lub wyłączne, nie wprowadzają ani nie utrzymują żadnego środka sprzecznego z normami Traktatów, w szczególności z normami przewidzianymi w artykule 7 oraz artykułach 101-109 włącznie.

126

Art. 106

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE regułom konkurencji, w granicach, w jakich ich stosowanie nie stanowi prawnej lub faktycznej przeszkody w wykonywaniu poszczególnych zadań im powierzonych. Rozwój handlu nie może być naruszony w sposób pozostający w sprzeczności z interesem Unii. 3. Komisja czuwa nad stosowaniem postanowień niniejszego artykułu i w miarę potrzeby kieruje stosowne dyrektywy lub decyzje do Państw Członkowskich.

Sekcja 2. Pomoc przyznawana przez Państwa.

Art. 107 1. Z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi. 2. Zgodna z rynkiem wewnętrznym jest: a) pomoc o charakterze socjalnym przyznawana indywidualnym konsumentom, pod warunkiem, że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów, b) pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi, c) pomoc przyznawana gospodarce niektórych regionów Republiki Federalnej Niemiec dotkniętych podziałem Niemiec, w zakresie, w jakim jest niezbędna do skompensowania niekorzystnych skutków gospodarczych spowodowanych tym podziałem. Pięć lat po wejściu w życie Traktatu z Lizbony, Rada, na wniosek Komisji, może przyjąć decyzję uchylającą niniejszą literę. 3. Za zgodną z rynkiem wewnętrznym może zostać uznana: a) pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest nienormalnie niski lub regionów, w których istnieje poważny stan niedostatecznego zatrudnienia, jak również regionów, o których mowa w artykule 349, z uwzględnieniem ich sytuacji strukturalnej, gospodarczej i społecznej;

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

c) pomoc przeznaczona na ułatwianie rozwoju niektórych działań gospodarczych lub niektórych regionów gospodarczych, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem; oraz

127

b) pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce Państwa Członkowskiego;

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE d) pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego, o ile nie zmienia warunków wymiany handlowej i konkurencji w Unii w zakresie sprzecznym ze wspólnym interesem; e) inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić decyzją, na wniosek Komisji. Art. 108 1. Komisja we współpracy z Państwami Członkowskimi stale bada systemy pomocy istniejące w tych Państwach. Proponuje im ona stosowne środki konieczne ze względu na stopniowy rozwój lub funkcjonowanie rynku wewnętrznego. 2. Jeśli Komisja stwierdzi, po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag, że pomoc przyznana przez Państwo lub przy użyciu zasobów państwowych nie jest zgodna z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu artykułu 107, lub że pomoc ta jest nadużywana, decyduje o zniesieniu lub zmianie tej pomocy przez dane Państwo w terminie, który ona określa.

Jeśli dane Państwo nie zastosuje się do tej decyzji w wyznaczonym terminie, Komisja lub każde inne zainteresowane Państwo może, na zasadzie odstępstwa od postanowień artykułów 258 i 259, wnieść sprawę bezpośrednio do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Na wniosek Państwa Członkowskiego Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zdecydować, że pomoc, którą to Państwo przyznaje lub zamierza przyznać, będzie uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, na zasadzie odstępstwa od postanowień artykułu 107 lub rozporządzeń przewidzianych w artykule 109, jeśli wyjątkowe okoliczności uzasadniają taką decyzję. Jeśli w odniesieniu do danej pomocy Komisja wszczęła procedurę przewidzianą w pierwszym akapicie niniejszego ustępu, wystąpienie zainteresowanego Państwa z wnioskiem skierowanym do Rady powoduje zawieszenie tej procedury do czasu zajęcia stanowiska przez Radę Jednakże, jeśli Rada nie zajmie stanowiska w terminie trzech miesięcy od wystąpienia z wnioskiem, Komisja wydaje decyzję w sprawie. 3. Komisja jest informowana, w czasie odpowiednim do przedstawienia swych uwag, o wszelkich planach przyznania lub zmiany pomocy. Jeśli uznaje ona, że plan nie jest zgodny z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu artykułu 107, wszczyna bezzwłocznie procedurę przewidzianą w ustępie 2. Dane Państwo Członkowskie nie może wprowadzać w życie projektowanych środków dopóki procedura ta nie doprowadzi do wydania decyzji końcowej. 4. Komisja może przyjąć rozporządzenia dotyczące kategorii pomocy państwa, w odniesieniu do których Rada postanowiła, zgodnie z artykułem 109, że mogą one zostać zwolnione z procedury przewidzianej w ustępie 3 niniejszego artykułu.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Rada na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, może wydać wszelkie właściwe rozporządzenia w celu zastosowania artykułów 107 i 108, a w szczególności może określić warunki stosowania artykułu 108 ustęp 3 i kategorie pomocy zwolnione z tej procedury.

128

Art. 109

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Rozporządzenie Rady (WE) NR 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 94, uwzględniając wniosek Komisji, po konsultacji z Parlamentem Europejskim, uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego a także mając na uwadze, co następuje: (1) Na podstawie art. 94 Traktatu Rada może wydać właściwe rozporządzenia odnośnie do stosowania art. 92 i 93, w szczególności może określić warunki zastosowania art. 93 ust. 3 oraz kategorie pomocy wyłączone z tej procedury. (2) Zgodnie z Traktatem ocena zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem spoczywa zasadniczo na Komisji. (3) Właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego wymaga ścisłego i skutecznego stosowania zasad konkurencji dotyczących pomocy państwa. (4) Komisja zastosowała art. 92 i 93 Traktatu w licznych decyzjach i określiła również swoją politykę w wielu komunikatach; biorąc pod uwagę duże doświadczenie Komisji w stosowaniu art. 92 i 93 Traktatu i ogólne teksty wydane przez Komisję na podstawie tych przepisów, jest właściwe, mając na względzie zapewnienie skutecznego nadzoru i uproszczenie administracji, bez osłabiania monitorowania przez Komisję, aby Komisja, w dziedzinach, w których posiada wystarczające doświadczenie dla zdefiniowania ogólnych kryteriów zgodności, miała możliwość określenia za pomocą rozporządzeń, że niektóre kategorie pomocy są zgodne ze wspólnym rynkiem według postanowień art. 92 ust. 2 i 3 Traktatu i podlegają wyłączeniu z procedury określonej w art. 93. ust. 3. (5) Przepisy dotyczące wyłączeń grupowych zwiększają przejrzystość i pewność prawną oraz mogą być bezpośrednio stosowane przez sądy krajowe, bez uszczerbku dla postanowień art. 5 i 177 Traktatu. (6) Jest właściwym, aby Komisja, przyjmując przepisy wyłączające kategorie pomocy z obowiązku zgłoszenia przewidzianego w art. 93 ust. 3 Traktatu, określiła cel pomocy, kategorie beneficjentów i progi ograniczające pomoc podlegającą wyłączeniu, zasady regulujące kumulację pomocy i warunki monitorowania w celu zapewnienia zgodności ze wspólnym rynkiem pomocy objętej niniejszym rozporządzeniem. (7) Jest właściwym, aby umożliwić Komisji, przy przyjmowaniu przez nią przepisów wyłączających niektóre kategorie pomocy spod obowiązku zgłoszenia określonego w art. 93 ust. 3 Traktatu, dołączenie dalszych szczegółowych warunków w celu zapewnienia zgodności ze wspólnym rynkiem pomocy objętej niniejszym rozporządzeniem. (8) Może być użytecznym ustalenie progów dla innych właściwych warunków wymagających zgłoszenia o przyznaniu pomocy, aby pozwolić Komisji na indywidualne zbadanie wpływu niektórych kategorii pomocy na konkurencję i handel między Państwami Członkowskimi i ich zgodności ze wspólnym rynkiem.

129

z dnia 7 maja 1998 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 142, str. 1)

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE (9) Komisja, uwzględniając rozwój i funkcjonowanie wspólnego rynku, jest uprawniona do ustalenia w drodze rozporządzenia, że określony rodzaj pomocy nie spełnia wszystkich kryteriów określonych w art. 92 ust. 1 Traktatu i w związku z tym jest wyłączony z procedury zgłoszenia określonej w art. 93 ust. 3, pod warunkiem że pomoc przyznana temu samemu przedsiębiorstwu w ciągu danego okresu nie przekracza pewnej ustalonej kwoty. (10) Zgodnie z art. 93 ust. 1 Traktatu Komisja jest zobowiązana, we współpracy z Państwami Członkowskimi, do prowadzenia stałego przeglądu wszystkich systemów istniejącej pomocy; w tym celu oraz aby zapewnić możliwie największy stopień przejrzystości i dostatecznej kontroli, jest wskazane zapewnienie przez Komisję ustanowienia wiarygodnego systemu rejestracji i gromadzenia informacji o zastosowaniu przyjmowanych przez nią rozporządzeń, udostępnionego wszystkim Państwom Członkowskim, jak również otrzymywanie przez Komisję, w celu realizacji powyższego zobowiązania, wszelkich potrzebnych informacji od Państw Członkowskich odnośnie do realizacji pomocy wyłączonej z procedury zgłoszenia, które mogą być zbadane i ocenione wspólnie z Państwami Członkowskimi w ramach komitetu doradczego; w tym celu jest również wskazane, aby Komisja dla zapewnienia efektywności takiego przeglądu mogła wymagać dostarczenia takich informacji w zależności od potrzeb. (11) Kontrola przyznawania pomocy pociąga za sobą szeroki zakres różnorodnych problemów natury faktycznej, prawnej i ekonomicznej, o złożonym charakterze i występujących w stale rozwijającym się środowisku; Komisja powinna regularnie przeprowadzać przegląd tych kategorii pomocy, które powinny być wyłączone z obowiązku zgłoszenia; Komisja powinna mieć możliwość uchylenia lub zmiany rozporządzeń przyjętych na mocy niniejszego rozporządzenia w przypadku zmiany okoliczności odnośnie do któregokolwiek ważnego elementu stanowiącego podstawę ich przyjęcia lub gdy wymaga tego stopniowy rozwój lub funkcjonowanie wspólnego rynku. (12) Komisja, w stałym i ścisłym związku z Państwami Członkowskimi, może zdefiniować dokładnie zakres zastosowania tych rozporządzeń i załączonych do nich warunków; w celu zapewnienia współpracy między Komisją a właściwymi władzami Państw Członkowskich, jest właściwe utworzenie Komitetu Doradczego ds. Pomocy Państwa w celu konsultowania przed przyjęciem przez Komisję rozporządzeń na mocy niniejszego rozporządzenia, PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

2. Rozporządzenia określone w ust. 1 określą dla każdej kategorii pomocy: a) cel tej pomocy; KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Komisja może w drodze rozporządzenia przyjętego zgodnie z procedurą określoną w art. 8 niniejszego rozporządzenia i zgodnie z art. 92 Traktatu oświadczyć, że następujące kategorie pomocy są zgodne ze wspólnym rynkiem i nie podlegają wymogom zgłoszenia ustalonym w art. 93 ust. 3 Traktatu: a) pomoc na rzecz: i) małych i średnich przedsiębiorstw; ii) badań i rozwoju; iii) ochrony środowiska naturalnego; iv) zatrudnienia i szkolenia; b) pomoc zgodna z mapą zatwierdzoną przez Komisję dla każdego Państwa Członkowskiego w zakresie udzielenia pomocy regionalnej.

130

Artykuł 1. Wyłączenia grupowe.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE b) kategorie beneficjentów; c) progi wyrażone w wielkości pomocy w stosunku do zbioru uprawnionych kosztów lub też wyrażone jako maksymalne kwoty pomocy; d) warunki regulujące kumulację pomocy; e) warunki monitorowania wyszczególnione w art. 3. 3. Ponadto rozporządzenia określone w ust. 1 mogą, w szczególności: a) ustalać progi lub też inne warunki dla zgłoszenia o przyznaniu pomocy indywidualnej; b) wyłączyć niektóre sektory z zakresu rozporządzeń; c) załączyć dalsze warunki dla zgodności pomocy wyłączonej w ramach takich rozporządzeń. Artykuł 2. De minimis.

1. Komisja może, w drodze rozporządzenia przyjętego zgodnie z procedurą określoną w art. 8 niniejszego rozporządzenia, postanowić, że uwzględniając rozwój i funkcjonowanie wspólnego rynku, niektóre kategorie pomocy nie spełniają wszystkich kryteriów określonych w art. 92 ust. 1 i w związku z tym zostają wyłączone z procedury zgłoszenia przewidzianej w art. 93 ust. 3, pod warunkiem że pomoc przyznana temu samemu przedsiębiorstwu w ciągu danego okresu nie przekroczy pewnej stałej wielkości. 2. Na wniosek Komisji Państwa Członkowskie przekazują jej wszelkie dodatkowe informacje dotyczące pomocy wyłączonej na podstawie ust. 1. Artykuł 3. Przejrzystość i monitorowanie.

1. Przyjmując rozporządzenia na podstawie art. 1, Komisja nakłada na Państwa Członkowskie szczegółowe zasady dla zapewnienia przejrzystości i monitorowania pomocy wyłączonej z obowiązku zgłoszenia zgodnie z tymi rozporządzeniami. Takie przepisy obejmują w szczególności wymogi określone w ust. 2, 3 i 4. 2. Przy wykonywaniu systemów pomocy lub też pomocy udzielonej indywidualnie poza systemem pomocy, które zostały wyłączone zgodnie z tymi rozporządzeniami, Państwa Członkowskie przekazują Komisji, w celu opublikowania w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, podsumowania informacji dotyczących takich systemów pomocy lub też takiej pomocy indywidualnej, które nie są objęte wyłączonymi systemami pomocy.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

4. Co najmniej raz w roku Państwa Członkowskie przekazują Komisji sprawozdanie z zastosowania wyłączeń grupowych, zgodnie z określonymi wymogami Komisji, najlepiej w formie elektronicznej. Komisja umożliwia udostępnienie tych sprawozdań wszystkim

131

3. Państwa Członkowskie rejestrują i przetwarzają wszelkie informacje dotyczące stosowania wyłączeń grupowych. Jeśli w posiadaniu Komisji znajdują się informacje mogące podać w wątpliwość prawidłowe zastosowanie rozporządzenia wyłączającego, Państwa Członkowskie przekażą Komisji wszelkie informacje, jakie uzna ona za niezbędne do oceny zgodności pomocy z tym rozporządzeniem.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Państwom Członkowskim. Komitet doradczy określony w art. 7 przeprowadza raz w roku badanie i ocenę tych sprawozdań. Artykuł 4. Okres ważności i zmiana rozporządzeń.

1. Rozporządzenia przyjęte na podstawie art. 1 i 2 obowiązują przez czas ściśle określony. Pomoc wyłączona na podstawie rozporządzenia przyjętego zgodnie z art. 1 i 2 jest wyłączona w okresie ważności tego rozporządzenia i w okresie dostosowania przewidzianym w ust. 2 i 3. 2. Rozporządzenia przyjęte na podstawie art. 1 i 2 mogą być uchylone lub zmienione w przypadku zmiany okoliczności dotyczących ważnego elementu stanowiącego podstawę ich przyjęcia lub też gdy wymaga tego stopniowy rozwój lub funkcjonowanie wspólnego rynku. W takim przypadku nowe rozporządzenie wprowadzi okres sześciu miesięcy dla dostosowania pomocy objętej poprzednim rozporządzeniem. 3. Rozporządzenia przyjęte na podstawie art. 1 i 2 wprowadzą okres, jaki określono w ust. 2, o ile ich zastosowanie nie zostanie przedłużone po ich wygaśnięciu. Artykuł 5. Sprawozdanie oceniające. Co pięć lat Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie oceniające zastosowanie niniejszego rozporządzenia. Projekt sprawozdania zostaje przedstawiony do rozpatrzenia komitetowi doradczemu określonemu w art. 7.

Artykuł 6. Wysłuchanie zainteresowanych stron. W przypadku gdy Komisja zamierza przyjąć rozporządzenie, publikuje jego projekt dla umożliwienia wszystkim zainteresowanym osobom i organizacjom przedstawienia swoich uwag w rozsądnym, ustalonym przez Komisję terminie, który w żadnych okolicznościach nie może być krótszy niż jeden miesiąc.

1. Komisja zasięga opinii Komitetu Doradczego ds. Pomocy Państwa: a) przed opublikowaniem projektu rozporządzenia; KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Artykuł 8. Konsultacje komitetu doradczego.

132

Artykuł 7. Komitet doradczy. Tworzy się komitet doradczy, zwany dalej Komitetem Doradczym ds. Pomocy Państwa. Komitet składa się z przedstawicieli Państw Członkowskich pod przewodnictwem przedstawiciela Komisji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE b) przed wydaniem rozporządzenia. 2. Konsultacje Komitetu odbywają się na posiedzeniach zwołanych przez Komisję. Projekty i dokumenty wyznaczone do badania są załączone do zgłoszenia. Posiedzenie odbywa się nie wcześniej niż w terminie dwóch miesięcy od wysłania zgłoszenia. Okres określony powyżej może być skrócony w przypadku konsultacji wymienionych w ust. 1 lit. b), w pilnej sprawie lub gdy chodzi o zwykłe przedłużenie rozporządzenia. 3. Przedstawiciel Komisji przedkłada Komitetowi projekt środków, które należy podjąć. Komitet przedstawia swoją opinię na temat tego projektu w terminie ustalonym przez przewodniczącego stosownie do pilności sprawy, a w razie potrzeby w drodze głosowania. 4. Opinię zapisuje się w protokole; ponadto każde Państwo Członkowskie ma prawo zwrócenia się o wciągnięcie do protokołu swojego stanowiska. Komitet Doradczy może zalecić publikację opinii w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. 5. Komisja bierze pod uwagę opinię Komitetu w jak najszerszym zakresie i informuje Komitet o zakresie, w jakim jego opinia została uwzględniona. Artykuł 9. Przepisy końcowe. Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie pierwszego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Sporządzono w Brukseli, dnia 7 maja 1998 r.

Strona

133

W imieniu Rady M. BECKETT Przewodniczący

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Rozporządzenie Rady (WE) NR 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE

z dnia 22 marca 1999 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 83, str. 1)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 94, uwzględniając wniosek Komisji, uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego, uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, a także mając na uwadze, co następuje: (1) Bez uszczerbku dla specjalnych zasad proceduralnych, ustanowionych w rozporządzeniach dla niektórych sektorów, niniejsze rozporządzenie powinno być stosowane w odniesieniu do pomocy we wszystkich sektorach; do celów stosowania art. 77 i 92 Traktatu Komisja, na podstawie art. 93 Traktatu, posiada szczególną kompetencję decydowania o zgodności pomocy państwa ze wspólnym rynkiem w trakcie przeglądu istniejącej pomocy przy podejmowaniu decyzji w sprawie nowej lub zmienionej pomocy oraz przy podejmowaniu działań dotyczących niezgodności z jej decyzjami lub z wymogiem dotyczącym zgłoszenia. (2) Komisja, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich opracowała i ustanowiła spójną praktykę stosowania art. 93 Traktatu oraz ustanowiła pewne zasady i przepisy proceduralne w szeregu komunikatów; właściwe jest, w celu zapewnienia efektywnych i skutecznych procedur zgodnie z art. 93 Traktatu, skodyfikowanie i wzmocnienie tej praktyki w drodze rozporządzenia. (3) Rozporządzenie proceduralne w sprawie stosowania art. 93 Traktatu zwiększy przejrzystość i pewność prawną. (4) W celu zapewnienia pewności prawnej właściwe jest określenie okoliczności, w jakich pomoc ta zostanie uznana za pomoc istniejącą; urzeczywistnienie i umocnienie rynku wewnętrznego jest procesem stopniowym, mającym odzwierciedlenie w ciągłym rozwoju polityki pomocy państwa; uwzględniając ten rozwój, niektóre środki, które w chwili wprowadzania w życie nie stanowiły pomocy państwa, mogły od tamtej pory stać się pomocą państwa. (5) Zgodnie z art. 93 ust. 3 Traktatu wszelkie plany przyznawania nowej pomocy mają być zgłaszane Komisji i nie mogą zostać wprowadzone w życie przed zatwierdzeniem ich przez Komisję. (6) Zgodnie z art. 5 Traktatu Państwa Członkowskie są zobowiązane do współpracy z Komisją i do dostarczania jej wszelkich informacji koniecznych dla wykonywania przez Komisję jej zadań na mocy niniejszego rozporządzenia. (7) Termin, w którym Komisja dokonuje zakończenia wstępnego badania zgłoszonej pomocy, powinien zostać określony jako dwa miesiące od otrzymania kompletnego

134

(zm. Dz.Urz.UE.L 2013 Nr 158, poz. 1, Dz.Urz.UE.L 2006 Nr 363, poz. 1, Dz.Urz.UE.L 2003 Nr 236, poz. 33)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

zgłoszenia lub od otrzymania należycie uzasadnionego oświadczenia zainteresowanego Państwa Członkowskiego, że uznaje ono zgłoszenie za kompletne, ponieważ dodatkowe informacje, o jakie zwróciła się Komisja, nie są dostępne lub już zostały dostarczone; do celów pewności prawnej badanie to powinno zostać zakończone decyzją. (8) We wszystkich przypadkach, gdy w wyniku wstępnego badania Komisja nie może stwierdzić, czy pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem, należy wszcząć formalną procedurę dochodzenia w celu umożliwienia Komisji zebrania wszystkich informacji, jakie są jej potrzebne dla oceny zgodności pomocy oraz dla umożliwienia zainteresowanym stronom przedstawienia swoich uwag; prawa zainteresowanych stron mogą być w najlepszy sposób chronione w ramach formalnej procedury dochodzenia, przewidzianej w art. 93 ust. 2 Traktatu. (9) Po uwzględnieniu uwag złożonych przez zainteresowane strony Komisja powinna zakończyć badanie w drodze ostatecznej decyzji, jak tylko usunięte zostaną wątpliwości; właściwe jest, w przypadku gdy badanie to nie zostanie zakończone po upływie 18 miesięcy od wszczęcia procedury, by zainteresowane Państwo Członkowskie miało możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie decyzji, którą Komisja powinna podjąć w ciągu dwóch miesięcy. (10) W celu zapewnienia prawidłowego i skutecznego stosowania zasad pomocy państwa Komisja powinna mieć możliwość cofnięcia decyzji opartej na nieprawidłowych informacjach. (11) W celu zapewnienia zgodności z art. 93 Traktatu, w szczególności z obowiązkiem zgłoszenia oraz klauzulą zawieszającą w art. 93 ust. 3, Komisja powinna zbadać wszystkie przypadki pomocy przyznanej bezprawnie; w interesie przejrzystości i pewności prawnej ustanawia się procedury stosowane w takich przypadkach; w sytuacji gdy Państwo Członkowskie nie zastosowało się do obowiązku zgłoszenia lub klauzuli zawieszającej, Komisja nie będzie związana terminami. (12) W przypadkach pomocy przyznanej bezprawnie Komisja powinna posiadać prawo uzyskania wszystkich koniecznych informacji umożliwiających jej podjęcie decyzji oraz bezzwłoczne przywrócenie, gdzie jest to właściwe, niezakłóconej konkurencji; dlatego też właściwe jest umożliwienie Komisji przyjęcia środków tymczasowych skierowanych do zainteresowanego Państwa Członkowskiego; środki tymczasowe mogą przyjąć formę nakazów informacji, nakazów zawieszenia i nakazów windykacji; Komisja powinna mieć możliwość w razie niezastosowania się do nakazu informacji podjęcia decyzji na podstawie dostępnych informacji oraz w razie niezastosowania się do nakazów zawieszenia i windykacji skierowania sprawy bezpośrednio do Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie z art. 93 ust. 2 akapit drugi Traktatu. (13) W przypadkach pomocy przyznanej niezgodnie z prawem, która nie jest zgodna ze wspólnym rynkiem, skuteczna konkurencja powinna zostać przywrócona; w tym celu konieczne jest, by pomoc ta, włączając odsetki, została bezzwłocznie odzyskana; właściwe jest, by windykacja takiej pomocy została przeprowadzona zgodnie z procedurami prawa krajowego; zastosowanie tych procedur nie powinno, przez uniemożliwienie bezzwłocznego i efektywnego wykonania decyzji Komisji, utrudniać przywrócenia skutecznej konkurencji; dla osiągnięcia tego celu Państwa Członkowskie powinny podjąć wszelkie konieczne środki zapewniające skuteczność decyzji Komisji. (14) Do celów pewności prawnej właściwe jest przyjęcie dziesięcioletniego okresu przedawnienia w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie, po którego upływie nie będzie możliwe nakazanie windykacji. (15) Pomoc świadczona niezgodnie z przeznaczeniem może mieć skutki w zakresie funkcjonowania rynku wewnętrznego podobne do skutków pomocy przyznanej bezprawnie i w związku z tym powinna być traktowana zgodnie z podobnymi procedurami; w

135

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Strona

przeciwieństwie do pomocy przyznanej bezprawnie pomoc, która mogła być świadczona niezgodnie z przeznaczeniem, jest pomocą, która została wcześniej zatwierdzona przez Komisję; dlatego Komisja nie powinna być upoważniona do użycia nakazu windykacji w odniesieniu do pomocy świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem. (16) Właściwe jest określenie wszystkich możliwości, w których strony trzecie muszą bronić swoich interesów w ramach procedur pomocy państwa. (17) Zgodnie z art. 93 ust. 1 Traktatu Komisja jest zobowiązana, we współpracy z Państwami Członkowskimi, do prowadzenia stałego przeglądu wszystkich istniejących systemów pomocy; w interesie przejrzystości i pewności prawnej właściwe jest określenie zakresu współpracy na mocy tegoż artykułu. (18) W celu zapewnienia zgodności istniejących programów pomocowych ze wspólnym rynkiem oraz zgodnie z art. 93 ust. 1 Traktatu Komisja powinna zaproponować właściwe środki, gdy istniejący program pomocowy nie jest lub przestaje być zgodny ze wspólnym rynkiem, oraz powinna wszcząć procedurę przewidzianą w art. 93 ust. 2 Traktatu, jeżeli zainteresowane Państwo Członkowskie odmawia wprowadzenia w życie proponowanych środków. (19) W celu umożliwienia Komisji skutecznego monitorowania zgodności z decyzjami Komisji oraz ułatwienia współpracy pomiędzy Komisją a Państwami Członkowskim do celów stałego badania istniejących programów pomocowych w Państwach Członkowskich zgodnie z art. 93 ust. 1 Traktatu, konieczne jest wprowadzenie ogólnego obowiązku składania sprawozdań w odniesieniu do istniejących programów pomocowych. (20) W przypadku gdy Komisja ma poważne wątpliwości co do tego, czy jej decyzje są stosowane, powinna mieć do dyspozycji instrumenty dodatkowe umożliwiające jej pozyskanie informacji koniecznych do sprawdzenia, czy jej decyzje są stosowane; dla tego celu właściwym i użytecznym instrumentem są kontrole na miejscu, w szczególności w przypadkach, gdy pomoc mogła być świadczona niezgodnie z przeznaczeniem; dlatego Komisja musi posiadać uprawnienia do przeprowadzania kontroli na miejscu i musi pozyskać współpracę właściwych władz Państw Członkowskich, gdy przedsiębiorstwo sprzeciwia się takiej kontroli. (21) W interesie przejrzystości i pewności prawnej właściwe jest podawanie do publicznej wiadomości informacji o decyzjach Komisji, przy jednoczesnym przestrzeganiu zasady, że decyzje w sprawach dotyczących pomocy państwa kierowane są do zainteresowanego Państwa Członkowskiego; dlatego właściwe jest publikowanie wszystkich decyzji, które mogą mieć wpływ na interesy zainteresowanych stron, w całości lub w formie skróconej, lub udostępnienie kopii takich decyzji zainteresowanym stronom, jeżeli decyzje te nie zostały opublikowane lub jeżeli nie zostały opublikowane w pełnym brzmieniu; Komisja przy podawaniu do publicznej wiadomości informacji o swoich decyzjach powinna przestrzegać zasad dotyczących tajemnicy zawodowej zgodnie z art. 214 Traktatu. (22) Komisja w ścisłej współpracy z Państwami Członkowskimi powinna mieć możliwość przyjęcia przepisów wykonawczych, ustanawiających szczegółowe zasady dotyczące procedur na mocy niniejszego rozporządzenia; w celu zapewnienia współpracy między Komisją a właściwymi władzami Państw Członkowskich właściwe jest stworzenie Komitetu Doradczego ds. Pomocy Państwa, z którym będzie konsultować się Komisja przed przyjęciem przepisów zgodnie z niniejszym rozporządzeniem, PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

136

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Rozdział I. Przepisy ogólne.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

a) ,,pomoc" oznacza każdy środek spełniający wszystkie kryteria ustanowione w art. 92 ust. 1 Traktatu; b) ,,istniejąca pomoc" oznacza: i) bez uszczerbku dla art. 144 i 172 aktu przystąpienia Austrii, Finlandii i Szwecji, załącznika IV pkt 3 i dodatku do tego załącznika do aktu przystąpienia Republiki Czeskiej, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji, załącznika V pkt 2 i pkt 3 lit. b) i dodatku do tego załącznika do aktu przystąpienia Bułgarii i Rumunii oraz załącznika IV pkt 2 i pkt 3 lit. b) i dodatku do tego załącznika do aktu przystąpienia Chorwacji, wszelka pomoc istniejąca przed wejściem w życie traktatu w odpowiednich państwach członkowskich, czyli programy pomocowe oraz pomoc indywidualna, których realizację rozpoczęto przed wejściem w życie traktatu, a które będą nadal stosowane po wejściu w życie traktatu; ii) pomoc dozwoloną, czyli takie programy pomocowe i pomoc indywidualną, które zostały dozwolone przez Komisję lub przez Radę; iii) pomoc uważaną za dozwoloną na podstawie art. 4 ust. 6 niniejszego rozporządzenia lub przed przyjęciem niniejszego rozporządzenia, ale zgodnie z niniejszą procedurą; iv) pomoc uznaną za pomoc istniejącą na podstawie art. 15; v) pomoc, jaka została uznana za pomoc istniejącą, ponieważ można stwierdzić, że w czasie gdy została wprowadzona w życie, nie stanowiła pomocy, a w okresie późniejszym stała się pomocą ze względu na rozwój wspólnego rynku bez wprowadzenia zmian przez Państwo Członkowskie. W przypadku gdy niektóre środki stają się pomocą po liberalizacji danego działania przez prawo wspólnotowe, środków takich nie uznaje się za pomoc istniejącą po terminie przyjętym dla liberalizacji; c) ,,nowa pomoc" oznacza każdą pomoc, czyli programy pomocowe i pomoc indywidualną, która nie jest pomocą istniejącą, włącznie ze zmianami istniejącej pomocy; d) ,,program pomocowy" oznacza każde działanie, na którego podstawie, bez dalszego wprowadzania w życie wymaganych środków, można dokonać wypłat pomocy indywidualnej na rzecz przedsiębiorstw określonych w ustawie w sposób ogólny i abstrakcyjny oraz każde działanie, na którego podstawie pomoc, która nie jest związana z konkretnym projektem, może zostać przyznana jednemu lub kilku przedsiębiorstwom na czas nieokreślony i/lub w nieokreślonej kwocie; e) ,,pomoc indywidualna" oznacza pomoc, która nie jest przyznawana na podstawie programu pomocowego oraz podlegającą obowiązkowi zgłoszenia pomoc przyznawaną na podstawie programu pomocowego; f) ,,pomoc przyznana bezprawnie" oznacza nową pomoc, wprowadzoną w życie z naruszeniem art. 93 ust. 3 Traktatu; g) ,,pomoc świadczona niezgodnie z przeznaczeniem" oznacza pomoc, wykorzystaną przez beneficjenta z naruszeniem decyzji podjętej na podstawie art. 4 ust. 3 lub art. 7 ust. 3 lub 4 niniejszego rozporządzenia; h) ,,zainteresowana strona" oznacza którekolwiek Państwo Członkowskie oraz jakiekolwiek osoby, przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw, na których interesy może mieć wpływ przyznanie pomocy, w szczególności beneficjentów pomocy, konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa lub stowarzyszenia handlowe.

137

Artykuł 1. Definicje. Do celów niniejszego rozporządzenia:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Rozdział II. Procedura dotycząca pomocy podlegającej zgłoszeniu.

Artykuł 2. Zgłoszenie nowej pomocy.

1. Z zastrzeżeniem odmiennych przepisów rozporządzeń przyjętych zgodnie z art. 94 Traktatu lub innych jego przepisów zainteresowane Państwo Członkowskie zgłasza Komisji w odpowiednim czasie wszelkie plany przyznania nowej pomocy. Komisja bezzwłocznie informuje zainteresowane Państwo Członkowskie o otrzymaniu takiego zgłoszenia. 2. W zgłoszeniu zainteresowane Państwo Członkowskie przedstawia wszystkie informacje konieczne dla umożliwienia Komisji podjęcia decyzji zgodnie z art. 4 i 7 (zwanym dalej „zgłoszeniem kompletnym”). Artykuł 3. Klauzula zawieszająca. Pomoc podlegająca obowiązkowi zgłoszenia zgodnie z art. 2 ust. 1 nie zostaje zrealizowana do czasu podjęcia przez Komisję decyzji zezwalającej na taką pomoc lub do czasu uznania takiej decyzji Komisji za podjętą.

Artykuł 4. Wstępne badanie zgłoszenia i decyzje Komisji.

1. Komisja bada zgłoszenie bezzwłocznie po jego otrzymaniu. Z zastrzeżeniem art. 8 Komisja podejmuje decyzję zgodnie z ust. 2, 3 lub 4.

4. W przypadku gdy po przeprowadzeniu wstępnego badania Komisja stwierdza, że KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. W przypadku gdy Komisja po przeprowadzeniu badania wstępnego stwierdza, że nie ma żadnych wątpliwości co do zgodności środka będącego przedmiotem zgłoszenia ze wspólnym rynkiem, w stopniu, w jakim mieści się on w zakresie art. 92 ust. 1 Traktatu, Komisja podejmuje decyzję, że środek jest zgodny ze wspólnym rynkiem (zwaną dalej „decyzją o niewnoszeniu zastrzeżeń”). W decyzji określone zostaje, który z przewidzianych Traktatem wyjątków zastosowano.

138

2. W przypadku gdy Komisja po przeprowadzeniu badania wstępnego stwierdza, że środek będący przedmiotem zgłoszenia nie stanowi pomocy, ustalenie to zostaje stwierdzone w formie decyzji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zaistniały wątpliwości co do zgodności środka będącego przedmiotem zgłoszenia ze wspólnym rynkiem, Komisja podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania zgodnie z art. 93 ust. 2 Traktatu (zwaną dalej „decyzją o wszczęciu formalnej procedury dochodzenia”). 5. Decyzje określone w ust. 2, 3 i 4 podejmowane są w terminie dwóch miesięcy. Okres ten rozpoczyna się następnego dnia po otrzymaniu kompletnego zgłoszenia. Zgłoszenie zostaje uznane za kompletne, jeżeli w terminie dwóch miesięcy od jego otrzymania lub od otrzymania wszelkich dodatkowych informacji, o jakie się zwrócono, Komisja nie zażąda żadnych dalszych informacji. Okres ten może zostać przedłużony za zgodą zarówno Komisji, jak i zainteresowanego Państwa Członkowskiego. W przypadku gdy jest to właściwe, Komisja może ustalić krótsze terminy. 6. W przypadku gdy Komisja nie podejmuje decyzji zgodnie z ust. 2, 3 lub 4 w terminie ustanowionym w ust. 5, pomoc uznaje się za dozwoloną przez Komisję. Zainteresowane Państwo Członkowskie może wówczas wprowadzić te środki po uprzednim zgłoszeniu Komisji, chyba że Komisja podejmie decyzję na mocy niniejszego artykułu w terminie 15 dni roboczych od otrzymania zgłoszenia. Artykuł 5. Wniosek o udzielenie informacji.

1. W przypadku gdy Komisja uznaje, że informacje dostarczone przez zainteresowane Państwo Członkowskie w odniesieniu do środka będącego przedmiotem zgłoszenia na podstawie art. 2 nie są kompletne, może wystąpić z wnioskiem o udzielenie wszelkich koniecznych informacji dodatkowych. W przypadku gdy Państwo Członkowskie udzieli odpowiedzi na taki wniosek, Komisja informuje Państwo Członkowskie o otrzymaniu odpowiedzi.

Artykuł 6. Formalna procedura dochodzenia. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Zgłoszenie uważa się za wycofane, jeżeli informacje, o które wystąpiono z wnioskiem, nie zostaną dostarczone w wyznaczonym terminie, chyba że przed upływem tego terminu został on albo przedłużony za zgodą zarówno Komisji, jak i zainteresowanego Państwa Członkowskiego, albo jeśli zainteresowane Państwo Członkowskie w należycie uzasadnionym oświadczeniu poinformuje Komisję, że uważa zgłoszenie za kompletne, ponieważ, dodatkowe informacje, o które wystąpiono z wnioskiem, nie są dostępne lub zostały już dostarczone. W takim przypadku termin określony w art. 4 ust. 5 rozpoczyna się od następnego dnia po otrzymaniu oświadczenia. Jeżeli zgłoszenie uznaje się za wycofane, Komisja informuje o tym Państwo Członkowskie.

139

2. W przypadku gdy zainteresowane Państwo Członkowskie nie dostarczy informacji, o które wystąpiono z wnioskiem w terminie wyznaczonym przez Komisję, lub dostarczy informacje niekompletne, Komisja wysyła ponaglenie, przewidujące właściwy dodatkowy termin, w którym informacje mają być dostarczone.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

1. Decyzja o wszczęciu formalnej procedury dochodzenia zawiera podsumowanie odpowiednich kwestii faktycznych i prawnych, wstępną ocenę Komisji odnośnie do charakteru pomocowego proponowanego środka i określa wątpliwości co do jego zgodności ze wspólnym rynkiem. Decyzja wzywa zainteresowane Państwo Członkowskie i inne zainteresowane strony do przedstawienia uwag w wyznaczonym terminie, który zwykle nie przekracza jednego miesiąca. W należycie uzasadnionych przypadkach Komisja może przedłużyć wyznaczony termin. 2. Otrzymane uwagi przedstawiane są zainteresowanemu Państwu Członkowskiemu. Jeżeli zainteresowana strona wystąpi z wnioskiem, ze względu na potencjalną szkodę, jej tożsamość nie zostaje ujawniona zainteresowanemu Państwu Członkowskiemu. Zainteresowane Państwo Członkowskie może odpowiedzieć na przedstawione uwagi w wyznaczonym terminie, który zwykle nie przekracza jednego miesiąca. W należycie uzasadnionych przypadkach Komisja może przedłużyć wyznaczony termin. Artykuł 7. Decyzje Komisji o zakończeniu formalnej procedury dochodzenia.

1. Z zastrzeżeniem art. 8 formalna procedura dochodzenia zostaje zakończona w formie decyzji zgodnie z ust. 2-5 niniejszego artykułu. 2. W przypadku gdy Komisja stwierdza, gdzie jest to właściwe, po dokonaniu przez zainteresowane Państwo Członkowskie zmiany, że środek będący przedmiotem zgłoszenia nie stanowi pomocy, ustalenie to zostaje stwierdzone w formie decyzji. 3. W przypadku gdy Komisja stwierdza, gdzie jest to właściwe, po dokonaniu przez zainteresowane Państwo Członkowskie zmiany, że wątpliwości co do zgodności środka będącego przedmiotem zgłoszenia ze wspólnym rynkiem zostały usunięte, stwierdza w drodze decyzji, że pomoc jest zgodna ze wspólnym rynkiem (zwaną dalej „decyzją pozytywną”). W decyzji określone zostaje, który z przewidzianych Traktatem wyjątków zastosowano.

6. Decyzje podjęte zgodnie z ust. 2, 3, 4 i 5 podejmowane są bezzwłocznie po usunięciu KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

5. W przypadku gdy Komisja stwierdza, że pomoc będąca przedmiotem zgłoszenia nie jest zgodna ze wspólnym rynkiem, stwierdza w drodze decyzji (zwanej dalej „decyzją negatywną”), że pomoc nie zostanie wprowadzona w życie.

140

4. Komisja może do decyzji pozytywnej załączyć warunki, na jakich dana pomoc może zostać uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem, i może ustanowić obowiązki, umożliwiające monitorowanie zgodności z decyzją (zwaną dalej „decyzją warunkową”).

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wątpliwości, określonych w art. 4 ust. 4. Komisja podejmuje zależnie od możliwości wysiłki w celu podjęcia decyzji w terminie 18 miesięcy od wszczęcia procedury. Termin ten może zostać przedłużony na podstawie porozumienia między Komisją a zainteresowanym Państwem Członkowskim. 7. Po wygaśnięciu terminu określonego w ust. 6 i jeżeli zainteresowane Państwo Członkowskie wystąpi z wnioskiem, Komisja w terminie dwóch miesięcy podejmuje decyzję na podstawie dostępnych jej informacji. Jeżeli jest to właściwe, w przypadku gdy dostarczone informacje nie są wystarczające do ustalenia zgodności, Komisja podejmuje decyzję negatywną. Artykuł 8. Wycofanie zgłoszenia.

1. Zainteresowane Państwo Członkowskie może wycofać zgłoszenie w rozumieniu art. 2 w pożądanym czasie, zanim Komisja podejmie decyzję na podstawie art. 4 lub 7. 2. W przypadku gdy Komisja wszczęła formalną procedurę dochodzenia, Komisja zamyka tę procedurę. Artykuł 9. Cofnięcie decyzji. Komisja może cofnąć decyzję podjętą zgodnie z art. 4 ust. 2 lub 3, lub art. 7 ust. 2, 3, 4 po udzieleniu zainteresowanemu Państwu Członkowskiemu możliwości przedłożenia uwag, gdy decyzja została podjęta na podstawie nieprawidłowych informacji udzielonych w toku procedury, które były czynnikiem decydującym dla tej decyzji. Przed cofnięciem decyzji i podjęciem nowej decyzji Komisja wszczyna formalną procedurę dochodzenia zgodnie z art. 4 ust. 4. Artykuły 6, 7 i 10, 11 ust. 1, art. 13, 14 i 15 stosuje się mutatis mutandis.

Rozdział III. Procedura dotycząca pomocy przyznanej bezprawnie.

2. W przypadku gdy to konieczne, Komisja występuje do zainteresowanego Państwa KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. W przypadku gdy Komisja posiada informacje pochodzące z niezależnego źródła, dotyczące domniemanej pomocy przyznanej bezprawnie, bada informacje bezzwłocznie.

141

Artykuł 10. Badanie, wniosek o udzielenie informacji oraz nakaz udzielenia informacji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Członkowskiego z wnioskiem o udzielenie informacji. W art. 2 ust. 2 i art. 5 ust. 1 i 2 stosuje się mutatis mutandis. 3. W przypadku gdy pomimo ponaglenia wystosowanego zgodnie z art. 5 ust. 2 zainteresowane Państwo Członkowskie nie dostarcza wnioskowanych informacji w terminie wyznaczonym przez Komisję lub jeżeli dostarcza informacje niekompletne, Komisja może w formie decyzji wymagać dostarczenia informacji (zwanej dalej „nakazem udzielenia informacji”). Decyzja określa, jakie informacje są wymagane, i wyznacza stosowny termin, w jakim informacje te mają zostać dostarczone. Artykuł 11. Nakaz zawieszenia lub tymczasowej windykacji pomocy.

1. Komisja może, po umożliwieniu zainteresowanemu Państwu Członkowskiemu przedstawienia uwag, podjąć decyzję, nakazującą Państwu Członkowskiemu zawieszenie wszelkiej pomocy przyznanej bezprawnie do momentu podjęcia przez Komisję decyzji w sprawie zgodności pomocy ze wspólnym rynkiem (zwaną dalej „nakazem zawieszenia”).

Artykuł 13. Decyzje Komisji. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Artykuł 12. Niezastosowanie się do nakazu. Jeżeli Państwo Członkowskie nie zastosuje się do nakazu zawieszenia lub nakazu windykacji, Komisja jest uprawniona, badając istotę sprawy na podstawie dostępnych informacji, do przekazania sprawy bezpośrednio Trybunałowi Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich oraz do złożenia wniosku o przyjęcie deklaracji, że niezastosowanie się stanowi naruszenie przepisów Traktatu.

142

2. Komisja może, po umożliwieniu zainteresowanemu Państwu Członkowskiemu złożenia uwag, podjąć decyzję nakazującą Państwu Członkowskiemu tymczasową windykację jakiejkolwiek pomocy przyznanej bezprawnie do momentu podjęcia przez Komisję decyzji o zgodności takiej pomocy ze wspólnym rynkiem (zwaną dalej „nakazem windykacji”), jeżeli zostaną spełnione następujące kryteria: - zgodnie z przyjętą praktyką nie ma wątpliwości co do charakteru pomocowego danego środka oraz - wymagane jest pilne działanie, oraz - istnieje poważne ryzyko wyrządzenia konkurentowi poważnej i nieodwracalnej szkody. Windykacja zostaje przeprowadzona zgodnie z procedurą określoną w art. 14 ust. 2 i 3. Po skutecznym zwrocie pomocy Komisja podejmuje decyzję w terminie stosowanym dla pomocy będącej przedmiotem zgłoszenia. Komisja może upoważnić Państwo Członkowskie do powiązania zwrotu pomocy z wypłatą pomocy na podtrzymanie działalności dla zainteresowanej firmy. Postanowienia niniejszego ustępu mają zastosowanie jedynie w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie, wprowadzonej w życie po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

1. Badanie pomocy, która mogła zostać przyznana bezprawnie, skutkuje decyzją na podstawie art. 4 ust. 2, 3 lub 4. W przypadku decyzji o wszczęciu formalnej procedury dochodzenia postępowanie zostaje zakończone w drodze decyzji, podjętej zgodnie z art. 7. Jeżeli Państwo Członkowskie nie zastosuje się do nakazu udzielenia informacji, decyzja zostaje podjęta na podstawie dostępnych informacji. 2. W sprawach dotyczących możliwej pomocy przyznanej bezprawnie i z zastrzeżeniem art. 11 ust. 2 Komisja nie jest związana terminem określonym w art. 4 ust. 5, art. 7 ust. 6 i 7. 3. Artykuł 9 stosuje się mutatis mutandis. Artykuł 14. Windykacja pomocy.

1. W przypadku gdy podjęte zostały decyzje negatywne w sprawach pomocy przyznanej bezprawnie, Komisja podejmuje decyzję, że zainteresowane Państwo Członkowskie podejmie wszelkie konieczne środki w celu windykacji pomocy od beneficjenta (zwaną dalej „decyzją o windykacji”). Komisja nie wymaga windykacji pomocy, jeżeli byłoby to sprzeczne z ogólną zasadą prawa wspólnotowego. 2. Pomoc podlegająca windykacji na podstawie decyzji o windykacji obejmuje odsetki naliczone według właściwej stopy ustalonej przez Komisję. Odsetki są płatne od dnia, w którym pomoc przyznana bezprawnie została udostępniona beneficjentowi do daty jej windykacji. 3. Bez uszczerbku dla jakiegokolwiek orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wydanego zgodnie z art. 185 Traktatu, windykacja zostaje przeprowadzona bezzwłocznie i zgodnie z procedurami przewidzianymi w prawie krajowym zainteresowanego Państwa Członkowskiego, pod warunkiem że przewidują one bezzwłoczne i skuteczne wykonanie decyzji Komisji. W tym celu oraz w wypadku postępowania przed sądami krajowymi, zainteresowane Państwa Członkowskie podejmują wszelkie konieczne kroki, jakie dostępne są w ich odpowiednich systemach prawnych, włącznie ze środkami tymczasowymi, bez uszczerbku dla prawa wspólnotowego.

2. Okres przedawnienia rozpoczyna bieg w dniu, w którym bezprawnie przyznano pomoc KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Kompetencje Komisji w zakresie windykacji pomocy podlegają dziesięcioletniemu okresowi przedawnienia.

143

Artykuł 15. Okres przedawnienia.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE beneficjentowi albo w charakterze pomocy indywidualnej, albo w ramach programu pomocowego. Jakiekolwiek działanie, podejmowane przez Komisję lub przez Państwo Członkowskie, działające na wniosek Komisji w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie powoduje przerwanie okresu przedawnienia. Każde przerwanie powoduje, że okres przedawnienia zaczyna biec od początku. Okres przedawnienia zostaje zawieszony, dopóki decyzja Komisji jest przedmiotem postępowania toczącego się przed Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. 3. Jakąkolwiek pomoc, w odniesieniu do której upłynął okres przedawnienia, uznaje się za pomoc istniejącą.

Rozdział IV. Procedura dotycząca pomocy świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem.

Artykuł 16. Pomoc świadczona niezgodnie z przeznaczeniem. Z zastrzeżeniem art. 23 Komisja może w przypadkach pomocy świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem wszcząć formalną procedurę dochodzenia zgodnie z art. 4 ust. 4. Artykuły 6, 7, 9 i 10, 11 ust. 1, art. 12, 13, 14 i 15 stosuje się mutatis mutandis.

Rozdział V. Procedura dotycząca istniejących programów pomocowych.

Artykuł 17. Współpraca na podstawie art. 93 ust. 1 Traktatu.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. W przypadku gdy Komisja uważa, że istniejący program pomocowy nie jest lub przestaje być zgodny ze wspólnym rynkiem, informuje zainteresowane Państwo Członkowskie o opinii wstępnej i umożliwia zainteresowanemu Państwu Członkowskiemu przedstawienie uwag w terminie jednego miesiąca. W należycie uzasadnionych przypadkach Komisja może ten termin przedłużyć.

144

1. Komisja otrzymuje od zainteresowanego Państwa Członkowskiego wszelkie konieczne informacje do przeprowadzenia przeglądu, we współpracy z Państwem Członkowskim, istniejących programów pomocowych na podstawie art. 93 ust. 1 Traktatu.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Artykuł 18. Propozycja właściwych środków. W przypadku gdy w świetle informacji przedłożonych przez Państwo Członkowskie na podstawie art. 17 Komisja stwierdza, że istniejący program pomocowy nie jest lub przestaje być zgodny ze wspólnym rynkiem, Komisja wydaje skierowane do zainteresowanego Państwa Członkowskiego zalecenie zawierające propozycję właściwych środków. Zalecenie może w szczególności zawierać propozycję: a) rzeczowej zmiany programu pomocowego lub b) wprowadzenia wymogów proceduralnych; lub c) wycofania programu pomocowego. Artykuł 19. Skutki prawne propozycji właściwych środków.

1. W przypadku gdy zainteresowane Państwo Członkowskie podejmuje proponowane środki i informuje o tym Komisję, Komisja stwierdza to ustalenie i informuje o tym Państwo Członkowskie. Państwo Członkowskie staje się związane zgodą na wprowadzenie w życie właściwych środków. 2. W przypadku gdy zainteresowane Państwo Członkowskie nie przyjmuje proponowanych środków, a Komisja, po uwzględnieniu argumentów zainteresowanego Państwa Członkowskiego nadal uważa, że środki te są konieczne, wszczyna postępowanie na podstawie art. 4 ust. 4. Artykuły 6, 7 i 9 stosuje się mutatis mutandis.

Rozdział VI. Strony zainteresowane.

Artykuł 20. Prawa stron zainteresowanych.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Każda z zainteresowanych stron może powiadomić Komisję o jakiejkolwiek domniemanej pomocy przyznanej bezprawnie oraz o jakiejkolwiek domniemanej pomocy świadczonej niezgodnie z przeznaczeniem. W przypadku gdy Komisja uważa, że na podstawie znajdujących się w jej posiadaniu informacji istnieją niewystarczające podstawy do przyjęcia opinii w sprawie, informuje o tym zainteresowaną stronę. W przypadku gdy Komisja podejmuje decyzję w sprawie dotyczącej przedmiotu dostarczonej informacji, przesyła kopię

145

1. Każda zainteresowana strona może złożyć uwagi na podstawie art. 6 po decyzji Komisji o wszczęciu formalnej procedury dochodzenia. Do każdej z zainteresowanych stron, która złożyła takie uwagi oraz do każdego beneficjenta pomocy indywidualnej zostaje wysłana kopia decyzji, podjętej przez Komisję na podstawie art. 7.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE tej decyzji zainteresowanej stronie. 3. Na wniosek każda z zainteresowanych stron otrzymuje kopię jakiejkolwiek decyzji podjętej na podstawie art. 4 i 7, 10 ust. 3 i art. 11.

Rozdział VII. Monitorowanie.

Artykuł 21. Sprawozdania roczne.

1. Państwa Członkowskie składają Komisji sprawozdania roczne w sprawie wszystkich istniejących programów pomocowych, w odniesieniu do których nie nałożono żadnych szczegółowych obowiązków sprawozdawczych w decyzji warunkowej podjętej zgodnie z art. 7 ust. 4. 2. W przypadku gdy mimo ponaglenia zainteresowane Państwo Członkowskie nie złoży sprawozdania rocznego, Komisja może postępować zgodnie z art. 18 w odniesieniu do danego programu pomocowego. Artykuł 22. Kontrole na miejscu.

1. W przypadku gdy Komisja ma poważne wątpliwości, czy decyzje o niewnoszeniu sprzeciwu, decyzje pozytywne lub decyzje warunkowe w odniesieniu do pomocy indywidualnej są realizowane, zainteresowane Państwo Członkowskie po uzyskaniu możliwości przedstawienia uwag zezwala Komisji na przeprowadzenie kontroli na miejscu.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Komisja informuje zainteresowane Państwo Członkowskie w stosownym czasie i na piśmie o kontroli na miejscu oraz danych osobowych upoważnionych urzędników i biegłych. Jeżeli Państwo Członkowskie posiada należycie uzasadnione zastrzeżenia co do wyboru biegłych dokonanego przez Komisję, biegli zostają wyznaczeni na podstawie porozumienia z Państwem Członkowskim. Urzędnicy Komisji oraz biegli upoważnieni do przeprowadzania

146

2. Urzędnicy upoważnieni przez Komisję uprawnieni są, w celu weryfikacji zgodności z decyzją, do: a) wejścia na teren wszelkich obiektów oraz nieruchomości danego przedsiębiorstwa; b) zwracania się o ustne wyjaśnienia na miejscu; c) badania ksiąg i innych dokumentów handlowych oraz wykonywania lub żądania kopii. Komisja może być wspierana w razie konieczności przez niezależnych biegłych.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE kontroli na miejscu przedstawiają upoważnienie na piśmie, określające przedmiot i cel wizyty. 4. Urzędnicy upoważnieni przez Państwo Członkowskie, na którego terytorium odbędzie się kontrola mogą być obecni podczas kontroli. 5. Komisja dostarcza Państwu Członkowskiemu kopie wszelkich sprawozdań, opracowanych w wyniku kontroli. 6. W przypadku gdy przedsiębiorstwo sprzeciwia się przeprowadzeniu kontroli, nakazanej decyzją Komisji na mocy niniejszego artykułu, zainteresowane Państwo Członkowskie zapewnia konieczną pomoc urzędnikom i biegłym, upoważnionym przez Komisję, w celu umożliwienia im przeprowadzenia kontroli. W tym celu Państwa Członkowskie, po konsultacji z Komisją, podejmują konieczne środki w ciągu osiemnastu miesięcy po wejściu w życie niniejszego rozporządzenia. Artykuł 23. Niezastosowanie się do decyzji i orzeczeń.

1. Jeżeli zainteresowane Państwo Członkowskie nie zastosuje się do decyzji warunkowej lub negatywnej, w szczególności w przypadkach określonych w art. 14, Komisja może przekazać sprawę bezpośrednio Trybunałowi Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich zgodnie z art. 93 ust. 2 Traktatu. 2. Jeżeli Komisja uważa, że zainteresowane Państwo Członkowskie nie zastosowało się do orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Komisja może wnieść sprawę zgodnie z art. 171 Traktatu.

Rozdział VIII. Przepisy wspólne.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Artykuł 25. Adresat decyzji. Decyzje podjęte na podstawie przepisów rozdziałów II, III, IV, V i VII skierowane są do zainteresowanych Państw Członkowskich. Komisja zawiadamia o

147

Artykuł 24. Tajemnica zawodowa. Komisja i Państwa Członkowskie, ich urzędnicy i inni pracownicy, włącznie z niezależnymi biegłymi wyznaczonymi przez Komisję, nie mogą ujawniać informacji, w których posiadanie weszli w wyniku zastosowania niniejszego rozporządzenia i które są objęte obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE nich zainteresowane Państwo Członkowskie bezzwłocznie i umożliwia temu ostatniemu wskazanie Komisji, które informacje uważa za objęte obowiązkiem tajemnicy zawodowej.

Artykuł 26. Publikacja decyzji.

1. Komisja opublikuje w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich skrócone zawiadomienie o decyzjach, jakie podejmuje na podstawie art. 4 ust. 2 i 3 oraz art. 18 wraz z art. 19 ust. 1. Skrócone zawiadomienie zawiera oświadczenie, że kopia decyzji jest dostępna w oryginalnej wersji lub wersjach językowych. 2. Komisja opublikuje w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich decyzje, jakie podejmuje na podstawie art. 4 ust. 4 w ich oryginalnej wersji językowej. W Dzienniku Urzędowym publikowanym w językach innych niż oryginalna wersja językowa, oryginalnej wersji językowej towarzyszyć będzie merytoryczny skrót w języku tego Dziennika Urzędowego. 3. Komisja opublikuje w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich decyzje, jakie podejmuje na podstawie art. 7. 4. W przypadkach, gdy stosuje się art. 4 ust. 6 lub art. 8 ust. 2, krótkie zawiadomienie opublikowane zostaje w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. 5. Rada, stanowiąc jednomyślnie, może podjąć decyzję o opublikowaniu decyzji podjętych na podstawie art. 93 ust. 2 akapit trzeci Traktatu w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.

Artykuł 29. Konsultacje z Komitetem. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Artykuł 28. Komitet Doradczy ds. Pomocy Państwa. Tworzy się Komitet Doradczy ds. Pomocy Państwa (zwany dalej „Komitetem”). Komitet składa się z przedstawicieli Państw Członkowskich, a przewodniczy mu przedstawiciel Komisji.

148

Artykuł 27. Przepisy wykonawcze. Komisja, działając zgodnie z procedurą określoną w art. 29, uprawniona jest do przyjęcia przepisów wykonawczych dotyczących formy, treści i innych szczegółów zgłoszeń, formy, treści i innych szczegółów sprawozdań rocznych, szczegółów dotyczących terminów oraz biegu tych terminów, jak również stopy procentowej, o której mowa w art. 14 ust. 2.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Komisja konsultuje się z Komitetem przed przyjęciem jakiegokolwiek przepisu wykonawczego zgodnie z art. 27. 2. Konsultacje z Komitetem odbywają się w czasie spotkań, zwołanych przez Komisję. Projekty i dokumenty do rozpatrzenia załączone zostają do zgłoszenia. Spotkanie odbywa się nie wcześniej niż dwa miesiące po wysłaniu zgłoszenia. Okres ten może zostać skrócony w nagłym przypadku. 3. Przedstawiciel Komisji składa Komitetowi projekt środków, które należy podjąć. Komitet wyraża opinię w sprawie projektu, którego termin może ustanowić przewodniczący w zależności od pilności sprawy, w razie konieczności przez przeprowadzenie głosowania. 4. Opinia zostaje zaprotokołowana; dodatkowo każde Państwo Członkowskie ma prawo żądać, by jego stanowisko zostało uwzględnione w protokole. Komitet może zalecić opublikowanie swojej opinii w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. 5. Komisja bierze pod uwagę w możliwie największym stopniu opinię przedstawioną przez Komitet. Komisja informuje Komitet o sposobie, w jaki jego opinia została wzięta pod uwagę. Artykuł 30. Wejście w życie. Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich. Sporządzono w Brukseli, dnia 22 marca 1999 r.

Strona

149

W imieniu Rady: G. VERHEUGEN Przewodniczący

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Rozporządzenie (WE) NR 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów ("Rozporządzenie w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów") z dnia 27 października 2004 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 364, str. 1)

(zm. Dz.Urz.UE.L 2011 Nr 55, poz. 1, Dz.Urz.UE.L 2010 Nr 334, poz. 1, Dz.Urz.UE.L 2009 Nr 337, poz. 11, Dz.Urz.UE.L 2007 Nr 332, poz. 27, Dz.Urz.UE.L 2005 Nr 149, poz. 22)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 95, uwzględniając wniosek Komisji, uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, po konsultacji z Komitetem Regionów, stanowiąc zgodnie z procedurą określoną w art. 251 Traktatu, a także mając na uwadze, co następuje: (1) W swojej rezolucji z dnia 8 lipca 1996 r. w sprawie współpracy administracyjnej mającej na celu egzekwowanie przepisów prawnych dotyczących rynku wewnętrznego Rada uznała, że wymagany jest ciągły wysiłek w celu polepszania współpracy między administracjami i zachęciła Państwa Członkowskie oraz Komisję do priorytetowego przeanalizowania możliwości wzmocnienia administracyjnej współpracy w dziedzinie egzekwowania prawa. (2) Istniejące krajowe uregulowania dotyczące egzekwowania przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów, nie są dostosowane do wyzwań związanych z egzekwowaniem prawa na rynku wewnętrznym, a wydajna i skuteczna współpraca w dziedzinie egzekwowania w tych przypadkach nie jest obecnie możliwa. Trudności te stoją na przeszkodzie współpracy organów władzy publicznej w celu wykrywania, śledzenia oraz doprowadzenia do zaprzestania lub zakazu wewnątrzwspólnotowych naruszeń przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów. Wynikający z tego brak skutecznego egzekwowania prawa w sprawach o charakterze transgranicznym umożliwia sprzedawcom i dostawcom omijanie prawa poprzez przemieszczanie działalności w ramach Wspólnoty. Powoduje to zniekształcanie konkurencji względem sprzedawców i dostawców przestrzegających prawa, prowadzących działalność lokalną lub transgraniczną. Trudności w egzekwowaniu prawa w sprawach o charakterze transgranicznym zniechęcają również konsumentów do przyjmowana transgranicznych ofert i, co za tym idzie, podważają ich zaufanie do rynku wewnętrznego. (3) Rzeczą właściwą jest zatem ułatwianie współpracy między organami władzy publicznej

150

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów w przypadkach, gdy dochodzi do naruszeń wewnątrzwspólnotowych, a także przyczynianie się do należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego, jakości i spójności egzekwowania przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów, oraz monitorowania ochrony interesów ekonomicznych konsumentów. (4) Istniejące w prawie wspólnotowym sieci współpracy w egzekwowaniu przepisów mają na celu ochronę konsumentów, wykraczając poza ochronę ich interesów ekonomicznych (w szczególności kwestie zdrowia). Należy wymieniać najlepsze praktyki pomiędzy sieciami ustanowionymi na mocy niniejszego rozporządzenia i istniejącymi sieciami. (5) Zakres przepisów w sprawie wzajemnej pomocy zawartych w niniejszym rozporządzeniu powinien być ograniczony do wewnątrzwspólnotowych naruszeń prawa wspólnotowego chroniącego interesy konsumentów. Skuteczność ścigania naruszeń za poziomie krajowym powinna być taka, aby nie występowała dyskryminacja między transakcjami krajowymi i wewnątrzwspólnotowymi. Niniejsze rozporządzenie nie ma wpływu na obowiązki Komisji w związku z naruszeniami prawa wspólnotowego przez Państwa Członkowskie, ani nie przyznaje Komisji kompetencji do żądania zaprzestania naruszeń wewnątrzwspólnotowych określonych w niniejszym rozporządzeniu. (6) Ochrona konsumentów przed wewnątrzwspólnotowymi naruszeniami wymaga ustanowienia sieci organów publicznych zajmujących się egzekwowaniem prawa na terytorium całej Wspólnoty, a organy te powinny posiadać minimum wspólnych uprawnień w zakresie dochodzenia i egzekwowania prawa w celu skutecznego stosowania niniejszego rozporządzenia oraz zniechęcenia sprzedawców i dostawców do wewnątrzwspólnotowych naruszeń. (7) Zdolność właściwych organów do swobodnej współpracy na zasadach wzajemności w sferze wymiany informacji, wykrywania i śledzenia naruszeń wewnątrzwspólnotowych oraz podejmowania działań w celu doprowadzenia do ich zaprzestania lub zakazu jest niezbędna dla zagwarantowania należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz ochrony konsumentów. (8) Właściwe organy powinny również korzystać z innych uprawnień lub środków przyznanych im na poziomie krajowym, w tym, w razie potrzeby, z prawa wszczynania lub żądania wszczęcia postępowań karnych w celu doprowadzenia do bezzwłocznego zaprzestania lub zakazu naruszeń wewnątrzwspólnotowych wykrytych w wyniku wniosku o wzajemną pomoc. (9) Wymiana informacji między właściwymi organami powinna być dokonywana z zachowaniem najściślejszej poufności i tajemnicy zawodowej w celu zapewnienia bezstronności postępowań oraz nienarażania reputacji sprzedawców i dostawców. Dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych oraz rozporządzenie (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym przepływie takich danych mają zastosowanie w kontekście niniejszego rozporządzenia. (10) Istniejące wyzwania związane z egzekwowaniem przepisów przekraczają granice Unii Europejskiej, toteż interesy konsumentów europejskich wymagają ochrony przed nieuczciwymi przedsiębiorcami z państw trzecich. Istnieje zatem potrzeba negocjacji umów międzynarodowych z tymi państwami w sprawie wzajemnej pomocy w egzekwowaniu przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów. Umowy międzynarodowe w kwestiach objętych niniejszym rozporządzeniem powinny być negocjowane na poziomie wspólnotowym dla zapewnienia optymalnej ochrony wspólnotowych konsumentów i należytego funkcjonowania współpracy z państwami

151

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE trzecimi w dziedzinie egzekwowania prawa. (11) Rzeczą właściwą jest koordynowanie, na poziomie Wspólnoty, działań Państw Członkowskich zmierzających do egzekwowania prawa w odniesieniu do naruszeń wewnątrzwspólnotowych w celu lepszego stosowania niniejszego rozporządzenia i przyczynienia się do zwiększenia jakości i spójności egzekwowania prawa. (12) Rzeczą właściwą jest koordynowanie, na poziomie Wspólnoty, działań z zakresu administracyjnej współpracy Państw Członkowskich, z uwzględnieniem ich wymiaru wewnątrzwspólnotowego, w celu poprawy stosowania przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów. Koordynacja działań przyniosła już efekt w postaci utworzenia Europejskiej Sieci Pozasądowej. (13) W przypadkach gdy koordynacja działań Państw Członkowskich na podstawie niniejszego rozporządzenia wymaga finansowego wsparcia wspólnotowego, decyzję o przyznaniu takiego wsparcia podejmuje się zgodnie z procedurami określonymi w decyzji 20/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 grudnia 2003 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe finansowania działań Wspólnoty wspomagających politykę ochrony konsumentów w latach 2004–2007, w szczególności działaniami 5 i 10 zawartymi w Załączniku do tej decyzji oraz w przyszłych decyzjach. (14) Organizacje konsumentów odgrywają ważną rolę w informowaniu i edukacji konsumentów oraz w kwestiach ochrony interesów konsumentów, w tym w rozstrzyganiu sporów, i powinny być zachęcane do współpracy z właściwymi organami w celu poprawy stosowania niniejszego rozporządzenia. (15) Środki niezbędne do wykonania niniejszego rozporządzenia należy przyjąć zgodnie z decyzją Rady 1999/468/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. ustanawiającą warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji. (16) Dla skutecznego monitorowania stosowania niniejszego rozporządzenia oraz skutecznej ochrony konsumentów niezbędne są regularne sprawozdania przedstawiane przez Państwa Członkowskie. (17) Niniejsze rozporządzenie uwzględnia prawa i zasady podstawowe, w szczególności wyrażone w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, dlatego też powinno ono być interpretowane i stosowane z poszanowaniem tych praw i zasad. (18) Ze względu na fakt, że cel niniejszego rozporządzenia, jakim jest współpraca między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie prawa dotyczącego ochrony konsumentów, nie może zostać osiągnięty przez Państwa Członkowskie, ponieważ działając same, nie mogą one zapewnić współpracy i koordynacji, które mogą w lepszy sposób być zapewnione na poziomie wspólnotowym, Wspólnota może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia powyższego celu, PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 1. Cel. Niniejsze rozporządzenie określa warunki, na których właściwe organy w Państwach Członkowskich wskazane jako odpowiedzialne za egzekwowanie przepisów

152

Rozdział I. POSTANOWIENIA OGÓLNE.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE prawnych, które chronią interesy konsumentów, mają współpracować ze sobą oraz z Komisją w celu zapewnienia poszanowania tych przepisów oraz należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego, a także w celu wzmocnienia ochrony interesów ekonomicznych konsumentów.

Art. 2. Zakres.

1. Przepisy dotyczące wzajemnej pomocy ustanowione w rozdziale II i III dotyczą naruszeń wewnątrzwspólnotowych. 2. Niniejsze rozporządzenie nie stanowi uszczerbku dla wspólnotowych zasad w dziedzinie prawa prywatnego międzynarodowego, w szczególności dotyczących jurysdykcji sądów oraz właściwości prawa. 3. Niniejsze rozporządzenie nie stanowi uszczerbku dla stosowania w Państwach Członkowskich środków związanych ze współpracą w sprawach karnych i cywilnych, w szczególności dla funkcjonowania Europejskiej Sieci Sądowej. 4. Niniejsze rozporządzenie nie stanowi uszczerbku dla wypełniania przez Państwa Członkowskie wszelkich dodatkowych zobowiązań do wzajemnej pomocy wynikających z innych aktów prawnych, łącznie z umowami dwustronnymi lub wielostronnymi, także w sprawach karnych, w dziedzinie ochrony zbiorowych interesów ekonomicznych konsumentów. 5. Niniejsze rozporządzenie nie stanowi uszczerbku dla stosowania dyrektywy 98/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów. 6. Niniejsze rozporządzenie nie stanowi uszczerbku dla przepisów prawa wspólnotowego dotyczącego rynku wewnętrznego, w szczególności przepisów dotyczących swobodnego przepływu towarów i usług.

a) „przepisy prawne, które chronią interesy konsumentów” oznaczają dyrektywy w kształcie przeniesionym do porządków prawnych Państw Członkowskich i rozporządzenia wymienione w Załączniku; KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 3. Definicje. Do celów niniejszego rozporządzenia:

153

7. Niniejsze rozporządzenie nie stanowi uszczerbku dla przepisów prawa wspólnotowego odnoszących się do telewizyjnych usług transmisyjnych.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE b) „naruszenie wewnątrzwspólnotowe” oznacza każde działanie lub zaniechanie sprzeczne z przepisami prawnymi, które chronią interesy konsumentów, określonymi w lit. a), a które szkodzi lub może szkodzić zbiorowym interesom konsumentów zamieszkałych w jednym lub więcej niż jednym Państwie Członkowskim innym niż Państwo Członkowskie, w którym miało miejsce działanie lub zaniechanie, lub gdzie odpowiedzialny sprzedawca bądź dostawca ma siedzibę albo gdzie znajdują się dowody bądź aktywa związane z tym działaniem lub zaniechaniem; c) „właściwy organ” oznacza każdy organ publiczny ustanowiony na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym posiadający szczególne kompetencje w zakresie egzekwowania przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów; d) „jednolity urząd łącznikowy” oznacza organ publiczny w każdym Państwie Członkowskim wyznaczony jako odpowiedzialny za koordynację wykonywania niniejszego rozporządzenia na terytorium tego Państwa Członkowskiego; e) „właściwy urzędnik” oznacza urzędnika właściwego organu wyznaczonego jako odpowiedzialny za stosowanie niniejszego rozporządzenia; f) „organ wnioskujący” oznacza właściwy organ, który zwraca się z wnioskiem o wzajemną pomoc; g) „organ, do którego się zwrócono” oznacza właściwy organ, który otrzymuje wniosek o wzajemną pomoc; h) „sprzedawca lub dostawca” oznacza osobę fizyczną lub prawną, która, w znaczeniu przepisów prawnych chroniących interesy konsumentów, dokonuje czynności w ramach swojej działalności handlowej, wytwórczej, rzemieślniczej lub zawodowej; i) „działalność nadzoru rynkowego” oznacza działalność właściwego organu wyznaczonego do badania, czy w granicach obszaru jego działania miały miejsce naruszenia wewnątrzwspólnotowe; j) „skarga konsumenta” oznacza oświadczenie poparte wiarygodnym dowodem, że sprzedawca lub dostawca dopuścili się lub mogli się dopuścić naruszenia przepisów prawnych, które chronią interesy konsumentów; k) „zbiorowe interesy konsumentów” oznaczają interesy pewnej liczby konsumentów, które doznały lub mogą doznać uszczerbku w wyniku naruszenia. Art. 4. Właściwe organy.

1. Każde Państwo Członkowskie wyznacza właściwe organy i jednolity urząd łącznikowy odpowiedzialne za stosowanie tego rozporządzenia.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Każdy właściwy organ, z zastrzeżeniem ust. 4, posiada uprawnienia w zakresie dochodzenia oraz uprawnienia do egzekwowania przepisów prawnych, niezbędne do stosowania niniejszego rozporządzenia i wykonuje je zgodnie z prawem krajowym.

154

2. Każde Państwo Członkowskie może, jeżeli jest to konieczne do wypełnienia zobowiązań wynikających z niniejszego rozporządzenia, wyznaczyć inne organy publiczne. Może ono również wskazać podmioty mające interes prawny w zaprzestaniu lub zakazie naruszeń wewnątrzwspólnotowych zgodnie z art. 8 ust. 3.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 4. Właściwe organy mogą wykonywać uprawnienia, o których mowa w ust. 3, zgodnie z prawem krajowym: a) bezpośrednio na mocy własnych uprawnień lub pod nadzorem organów sądowych; albo b) przez wniesienie powództwa do sądów uprawnionych do wydawania niezbędnych decyzji, w tym, gdy zachodzi potrzeba, przez wniesienie środka odwoławczego jeżeli wniosek o wydanie niezbędnej decyzji został oddalony. 5. W zakresie, w jakim właściwe organy wykonują swoje uprawnienia poprzez wniesienie powództwa do sądów, zgodnie z ust. 4 lit. b), sądy te uprawnione są do wydawania niezbędnych decyzji. 6. Uprawnienia, o których mowa w ust. 3, są wykonywane jedynie w przypadku zaistnienia uzasadnionego podejrzenia naruszenia wewnątrzwspólnotowego i obejmują co najmniej prawo do: a) dostępu do wszelkich odpowiednich dokumentów, w jakiejkolwiek formie związanych z naruszeniem wewnątrzwspólnotowym; b) żądania od dowolnych osób udzielenia odpowiednich informacji mających związek z naruszeniem wewnątrzwspólnotowym; c) przeprowadzania niezbędnych kontroli na miejscu; d) pisemnego wezwania danego sprzedawcy lub dostawcy do zaprzestania naruszeń wewnątrzwspólnotowych; e) otrzymania od sprzedawcy lub dostawcy odpowiedzialnego za naruszenia wewnątrzwspólnotowe zobowiązania do zaprzestania naruszenia wewnątrzwspólnotowego i, w razie potrzeby, do opublikowania tego zobowiązania; f) żądania zaprzestania lub zakazu wszelkich naruszeń wewnątrzwspólnotowych i, w razie potrzeby, opublikowania wydanych decyzji; g) żądania od przegrywających pozwanych dokonywania świadczeń pieniężnych na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz dowolnego beneficjenta wskazanego lub określonego w prawie krajowym, w przypadku niedopełnienia obowiązków wynikających z decyzji. 7. Państwa Członkowskie obowiązane są zapewnić właściwym organom odpowiednie środki niezbędne do stosowania niniejszego rozporządzenia. Właściwi urzędnicy przestrzegają standardów zawodowych i podlegają odpowiednim procedurom lub regulaminom wewnętrznym gwarantującym w szczególności ochronę osób fizycznych w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych, bezstronność postępowania i przestrzeganie przepisów dotyczących poufności i tajemnicy zawodowej ustanowionych w art. 13. 8. Każdy właściwy organ podaje do wiadomości publicznej prawa i obowiązki, które zostały mu przyznane na mocy niniejszego rozporządzenia, i mianuje właściwych urzędników.

1. Każde Państwo Członkowskie przekazuje Komisji i innym Państwom Członkowskim dane na temat właściwych organów, innych organów publicznych oraz podmiotów mających KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

155

Art. 5. Wykazy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE interes prawny w zaprzestawaniu i zakazie naruszeń wewnątrzwspólnotowych, a także na temat jednolitego urzędu łącznikowego. 2. Komisja publikuje i uaktualnia wykaz jednolitych urzędów łącznikowych i właściwych organów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Rozdział II. WZAJEMNA POMOC.

Art. 6. Wymiana informacji na wniosek.

1. Organ, do którego się zwrócono, na wniosek organu wnioskującego, zgodnie z art. 4, dostarcza niezwłocznie wszelkich odpowiednich informacji niezbędnych do ustalenia, czy nastąpiło naruszenie wewnątrzwspólnotowe lub czy istnieje uzasadnione podejrzenie, że może ono nastąpić. 2. Organ, do którego się zwrócono, podejmuje, w razie potrzeby z pomocą innych organów publicznych, odpowiednie dochodzenie albo wszelkie inne niezbędne lub odpowiednie środki, zgodnie z art. 4, w celu zebrania żądanych informacji. 3. Na wniosek organu wnioskującego organ, do którego się zwrócono, może zezwolić właściwemu urzędnikowi organu wnioskującego na towarzyszenie urzędnikom organu, do którego się zwrócono, przy prowadzeniu dochodzenia. 4. Środki niezbędne do wprowadzenia w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2. Art. 7. Wymiana informacji bez wniosku.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. W przypadku gdy właściwy organ podejmuje dalsze środki w celu egzekwowania prawa lub otrzymuje wniosek o wzajemną pomoc w odniesieniu do naruszenia wewnątrzwspólnotowego, notyfikuje ten fakt właściwym organom innych Państw

156

1. W przypadku gdy właściwy organ poweźmie informację o naruszeniu wewnątrzwspólnotowym lub uzna, że istnieje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie może nastąpić, notyfikuje bezzwłocznie ten fakt właściwym organom innych Państw Członkowskich oraz Komisji, dostarczając wszelkich niezbędnych informacji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Członkowskich i Komisji. 3. Środki niezbędne do wprowadzenia w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2. Art. 8. Wnioski o podjęcie środków służących egzekwowaniu prawa.

1. Organ, do którego zwrócono się, na wniosek organu wnioskującego, podejmuje wszelkie niezbędne środki mające na celu doprowadzenie do niezwłocznego zaprzestania lub zakazu naruszenia wewnątrzwspólnotowego. 2. W celu wypełnienia obowiązków określonych w ust. 1 organ, do którego się zwrócono, wykonuje uprawnienia określone w art. 4 ust. 6 oraz wszelkie dodatkowe uprawnienia przyznane mu zgodnie z prawem krajowym. Organ, do którego się zwrócono, określa, gdy zachodzi potrzeba – przy pomocy innych organów publicznych, środki służące egzekwowaniu przepisów prawnych, które należy podjąć w celu doprowadzenia do zaprzestania lub zakazu naruszenia wewnątrzwspólnotowego w sposób proporcjonalny, skuteczny i efektywny. 3. Organ, do którego się zwrócono, może wypełniać swoje obowiązki określone w ust. 1 i 2 również poprzez udzielanie instrukcji podmiotom wyznaczonym zgodnie z art. 4 ust. 2 zdanie drugie, jako mającym interes prawny w zaprzestawaniu i zakazie naruszenia wewnątrzwspólnotowego, aby podjęły wszelkie niezbędne środki dostępne w ramach prawa krajowego w celu doprowadzenia do zaprzestania i zakazu naruszenia wewnątrzwspólnotowego w imieniu organu, do którego się zwrócono. W przypadku gdy podmiot ten nie doprowadził do bezzwłocznego zaprzestania lub zakazu naruszenia wewnątrzwspólnotowego, obowiązki organu, do którego się zwrócono, określone w ust. 1 i 2, pozostają niezmienione.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

5. Jeżeli organ wnioskujący jest zdania, że warunki określone w ust. 4 nie zostały spełnione, informuje o tym pisemnie organ, do którego się zwrócono, przedstawiając uzasadnienie swojej opinii. W przypadku braku porozumienia między organem, do którego się zwrócono, a organem wnioskującym organ, do którego się zwrócono, może przedstawić sprawę Komisji, która wydaje opinię zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2.

157

4. Organ, do którego się zwrócono, może zastosować środki przewidziane w ust. 3 wyłącznie wtedy, gdy po konsultacji z organem wnioskującym w sprawie zastosowania tych środków zarówno organ, do którego się zwrócono, jak i organ wnioskujący zgadzają się, że: — zastosowanie środków z ust. 3 może doprowadzić do zaprzestania lub zakazu naruszenia wewnątrzwspólnotowego co najmniej tak samo skutecznie i efektywnie jak działanie organu, do którego się zwrócono, oraz — instrukcja przekazana podmiotowi wyznaczonemu zgodnie z prawem krajowym nie powoduje ujawnienia temu podmiotowi informacji chronionych na mocy art. 13.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 6. Organ, do którego się zwrócono, może przeprowadzać konsultacje z organem wnioskującym w trakcie podejmowania środków służących egzekwowaniu prawa, o których mowa w ust. 1 i 2. Organ, do którego się zwrócono, notyfikuje bezzwłocznie wnioskującemu organowi, właściwym organom innych Państw Członkowskich i Komisji podjęte środki oraz ich skutki w odniesieniu do naruszenia wewnątrzwspólnotowego, włącznie z określeniem, czy zostało ono usunięte. 7. Środki niezbędne do wprowadzenia w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2. Art. 9. Koordynacja nadzoru rynku i egzekwowania prawa.

1. Właściwe organy koordynują swoją działalność w zakresie nadzoru rynku i egzekwowania przepisów prawnych. Wymieniają one wszelkie informacje niezbędne do osiągnięcia powyższego celu. 2. W przypadku otrzymania przez właściwe organy informacji, że naruszenie wewnątrzwspólnotowe szkodzi interesom konsumentów w więcej niż dwóch Państwach Członkowskich, właściwe zainteresowane organy koordynują swoje działania służące egzekwowaniu przepisów prawnych oraz wnioski o wzajemną pomoc przy pomocy jednolitego urzędu łącznikowego. W szczególności starają się one przeprowadzać jednoczesne dochodzenia i środki służące egzekwowaniu przepisów prawnych. 3. Właściwe organy informują Komisję z wyprzedzeniem o takiej koordynacji i mogą wzywać do udziału urzędników i inne towarzyszące im osoby upoważnione przez Komisję. 4. Środki niezbędne do wprowadzenia w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Komisja prowadzi elektroniczną bazę danych, w której przechowuje i przetwarza informacje uzyskane na podstawie art. 7, 8 i 9. Baza danych jest udostępniana do wglądu wyłącznie właściwym organom. Właściwe organy, w odniesieniu do ich obowiązku notyfikowania informacji, które mają być przechowywane w bazie danych, oraz przetwarzania danych osobowych z tym związanych, uznawane są za administratorów danych w rozumieniu art. 2 lit. d) dyrektywy 95/46/WE. Komisja jest uznawana za administratora danych w rozumieniu art. 2 lit. d) rozporządzenia (WE) nr 45/2001 w odniesieniu do jej obowiązku określonego w niniejszym artykule oraz przetwarzania danych osobowych z tym związanych.

158

Art. 10. Baza danych.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. W przypadku gdy właściwy organ ustali, że naruszenie wewnątrzwspólnotowe, które notyfikował na podstawie art. 7, okazało się nieuzasadnione, wycofuje swoją notyfikację, a Komisja niezwłocznie usuwa informację z bazy danych. W przypadku gdy organ, do którego się zwrócono, notyfikuje Komisji, na podstawie art. 8 ust. 6, że naruszenie wewnątrzwspólnotowe zostało usunięte, przechowywane dane dotyczące naruszenia wewnątrzwspólnotowego są usuwane po pięciu latach od dnia notyfikacji. 3. Środki niezbędne do wprowadzania w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2.

Rozdział III. WARUNKI ŚWIADCZENIA WZAJEMNEJ POMOCY.

Art. 11. Kompetencje ogólne.

1. Właściwe organy wypełniają swoje obowiązki wynikające z niniejszego rozporządzenia w taki sposób, jakby działały na rzecz konsumentów w ich własnym kraju z własnej inicjatywy lub na wniosek innego właściwego organu w swoim kraju. 2. Państwa Członkowskie, za pośrednictwem jednolitego urzędu łącznikowego, podejmują wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia skutecznej koordynacji stosowania niniejszego rozporządzenia przez właściwe organy, inne organy publiczne i wyznaczone przez nie podmioty mające interes prawny w doprowadzeniu do zaprzestania lub zakazu naruszeń wewnątrzwspólnotowych oraz przez właściwe sądy. 3. Państwa Członkowskie popierają współpracę właściwych organów oraz wszelkich innych podmiotów mających, zgodnie z prawem krajowym, interes prawny w doprowadzeniu do zaprzestania lub zakazu naruszeń wewnątrzwspólnotowych, w celu zapewnienia bezzwłocznej notyfikacji potencjalnych naruszeń wewnątrzwspólnotowych właściwym organom.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Organ wnioskujący zapewnia, aby wszystkie wnioski o wzajemną pomoc zawierały wystarczające informacje w celu umożliwienia organowi, do którego się zwrócono, uwzględnienie wniosku, w tym wszelkie niezbędne dowody możliwe do uzyskania jedynie na obszarze działania organu wnioskującego.

159

Art. 12. Wniosek o wzajemną pomoc i procedury wymiany informacji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Wnioski przesyłane są przez organ wnioskujący do jednolitego urzędu łącznikowego organu, do którego się zwrócono, poprzez jednolity urząd łącznikowy organu wnioskującego. Wnioski są bezzwłocznie przesyłane przez jednolity urząd łącznikowy organu, do którego się zwrócono, do odpowiedniego organu właściwego. 3. Wnioski o pomoc i przekazywanie informacji dokonywane są pisemnie przy użyciu standardowego formularza oraz przesyłane elektronicznie poprzez bazę danych ustanowioną na mocy art. 10. 4. Język, w jakim sporządzone są wnioski oraz przekazywane informacje, jest uzgadniany przez właściwe zainteresowane organy zanim wnioski zostaną złożone. Jeżeli nie można osiągnąć porozumienia, wnioski są przekazywane w języku (językach) urzędowym(-ych) Państwa Członkowskiego organu wnioskującego, a odpowiedzi w języku (językach) urzędowym(-ych) Państwa Członkowskiego organu, do którego się zwrócono. 5. Przekazywanie informacji w wyniku złożenia wniosku dokonywane jest bezpośrednio organowi wnioskującemu, a także, jednocześnie, jednolitemu urzędowi łącznikowemu organu wnioskującego oraz organu, do którego się zwrócono. 6. Środki niezbędne do wprowadzania w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2. Art. 13. Korzystanie z informacji oraz ochrona danych osobowych, tajemnicy zawodowej i handlowej.

1. Przekazane informacje mogą być wykorzystywane wyłącznie w celu zapewnienia przestrzegania przepisów prawnych chroniących interesy konsumentów.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Informacje przekazywane w jakiejkolwiek formie pracownikom właściwych organów, sądów lub innych organów publicznych oraz Komisji, w tym informacje przekazywane Komisji i przechowywane w bazie danych, o której mowa w art. 10, których ujawnienie zagrażałoby: — ochronie prywatności i integralności osób fizycznych, w szczególności przewidzianej w prawie wspólnotowym odnoszącym się do ochrony danych osobowych, — interesom handlowym osób fizycznych lub prawnych, w tym prawom własności intelektualnej, — postępowaniom sądowym i doradztwu prawnemu, lub

160

2. Właściwe organy mogą przedstawić jako dowód jakiekolwiek informacje, dokumenty, ustalenia, oświadczenia, potwierdzone kopie lub informacje wywiadowcze przekazywane na tej samej podstawie co podobne dokumenty uzyskane w ich własnym kraju.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE — celowi inspekcji lub dochodzeń są poufne i objęte tajemnicą zawodową, chyba że ich ujawnienie jest niezbędne w celu doprowadzenia do zaprzestania lub zakazu naruszenia wewnątrzwspólnotowego, a organ udzielający informacji zgadza się na ich ujawnienie. 4. Państwa Członkowskie, dla potrzeb stosowania niniejszego rozporządzenia, przyjmują środki niezbędne dla ograniczenia uprawnień i obowiązków określonych w art. 10, 11 i 12 dyrektywy 95/46/WE w celu ochrony interesów, o których mowa w art. 13 ust. 1 lit. d) i f) powyższej dyrektywy. Komisja może ograniczyć uprawnienia i obowiązki określone w art. 4 ust. 1, art. 11, art. 12 ust. 1, art. 13–17 oraz art. 37 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 45/2001 w przypadkach, kiedy takie ograniczenie jest niezbędnym środkiem dla ochrony interesów, o których mowa w art. 20 ust. 1 lit. a) i e) tego rozporządzenia. 5. Środki niezbędne do wprowadzenia w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2. Art. 14. Wymiana informacji z państwami trzecimi.

1. W przypadku gdy właściwy organ otrzyma informacje od organu państwa trzeciego, przekazuje informacje odpowiednim właściwym organom innych Państw Członkowskich, na ile zezwala mu na to umowa w sprawie dwustronnej pomocy zawarta z państwem trzecim oraz zgodnie z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony osób fizycznych w odniesieniu do ochrony danych osobowych. 2. Informacje przekazane na podstawie niniejszego rozporządzenia mogą również zostać przekazane organowi państwa trzeciego na podstawie umowy w sprawie dwustronnej pomocy z państwem trzecim, pod warunkiem uzyskania zgody właściwego organu, który jako pierwszy przekazał informacje oraz zgodnie z prawem wspólnotowym w zakresie ochrony osób fizycznych w odniesieniu do ochrony danych osobowych.

2. Organ, do którego się zwrócono, może odmówić uwzględnienia wniosku w sprawie środków służących egzekwowaniu prawa określonych w art. 8, po konsultacji z organem KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Państwa Członkowskie nie są zobowiązane do zwrotu wydatków poniesionych w związku ze stosowaniem niniejszego rozporządzenia. Jednakże Państwo Członkowskie organu wnioskującego ponosi odpowiedzialność względem Państwa Członkowskiego organu, do którego się zwrócono, za wszelkie koszty lub straty poniesione w wyniku zastosowania środków uznanych przez sąd za nieuzasadnione, o ile dotyczą one istoty naruszenia wewnątrzwspólnotowego.

161

Art. 15. Warunki.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wnioskującym, jeżeli: a) zostało już wszczęte postępowanie sądowe lub zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe w odniesieniu do tego samego naruszenia wspólnotowego, przeciwko tym samym sprzedawcom lub dostawcom przed organami sądowymi w Państwie Członkowskim organu, do którego się zwrócono, lub organu wnioskującego; b) jego zdaniem, po przeprowadzeniu odpowiedniego dochodzenia przez organ, do którego się zwrócono, naruszenie wewnątrzwspólnotowe nie miało miejsca; lub c) jego zdaniem organ wnioskujący nie dostarczył wystarczających informacji zgodnie z art. 12 ust. 1, chyba że organ, do którego się zwrócono, odmówił wcześniej, na podstawie ust. 3 lit. c), uwzględnienia wniosku odnoszącego się do tego samego naruszenia wewnątrzwspólnotowego. 3. Organ, do którego się zwrócono, może odmówić uwzględnienia wniosku o przekazanie informacji, o którym mowa w art. 6, jeżeli: a) jego zdaniem, po konsultacji z organem wnioskującym, informacje, o które się zwrócono, nie są niezbędne dla organu wnioskującego dla ustalenia, czy naruszenie wewnątrzwspólnotowe miało miejsce lub czy istnieje uzasadnione podejrzenie, że może ono nastąpić; b) organ wnioskujący nie zgadza się, że informacja podlega przepisom dotyczącym poufności i tajemnicy zawodowej, określonym w art. 13 ust. 3; lub c) zostało już wszczęte dochodzenie lub postępowanie sądowe albo wydane zostało prawomocne orzeczenie sądowe w odniesieniu do tego samego naruszenia wspólnotowego i przeciwko tym samym sprzedawcom lub dostawcom przed organami sądowymi w Państwie Członkowskim organu, do którego się zwrócono, lub organu wnioskującego. 4. Organ, do którego się zwrócono, może odmówić spełnienia obowiązków określonych w art. 7, jeżeli zostało wszczęte dochodzenie lub postępowanie sądowe albo zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe w odniesieniu do tego samego naruszenia wspólnotowego i przeciwko tym samym sprzedawcom lub dostawcom przed organami sądowymi w Państwie Członkowskim organu, do którego się zwrócono, lub organu wnioskującego. 5. Organ, do którego się zwrócono, informuje organ wnioskujący oraz Komisję o podstawach odmowy uwzględnienia wniosku o pomoc. Organ wnioskujący może przedstawić kwestię Komisji, która wydaje opinię, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2. 6. Środki niezbędne do wprowadzenia w życie niniejszego artykułu przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2.

1. W zakresie niezbędnym dla osiągnięcia celów niniejszego rozporządzenia Państwa KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 16. Koordynacja egzekwowania prawa.

162

Rozdział IV. DZIAŁANIA WSPÓLNOTOWE.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Członkowskie informują siebie nawzajem oraz Komisję o swoich działaniach podejmowanych w interesie Wspólnoty w następujących dziedzinach: a) szkolenie urzędników odpowiedzialnych za egzekwowanie przepisów dotyczących ochrony konsumentów, w tym szkolenie językowe i organizowanie seminariów szkoleniowych; b) gromadzenie i klasyfikowanie skarg konsumentów; c) tworzenie sieci właściwych urzędników dla poszczególnych sektorów; d) rozwój narzędzi informacji i komunikacji; e) rozwój standardów, metodologii i wytycznych dla urzędników odpowiedzialnych za egzekwowanie przepisów prawnych ochrony konsumentów; f) wymiana urzędników. Państwa Członkowskie mogą, we współpracy z Komisją, prowadzić wspólne działania w dziedzinach, o których mowa w lit. a)–f). Państwa Członkowskie, we współpracy z Komisją, rozwijają wspólne ramy klasyfikowania skarg konsumentów. 2. Właściwe organy mogą prowadzić wymianę właściwych urzędników w celu polepszenia współpracy. Właściwe organy podejmują niezbędne środki w celu umożliwienia właściwym urzędnikom uczestniczącym w wymianie odgrywania aktywnej roli w działaniach właściwego organu. W tym celu urzędnicy są upoważnieni do wykonywania obowiązków powierzonych im przez właściwy organ kraju przyjmującego zgodnie z prawem tego Państwa Członkowskiego. 3. W trakcie wymiany właściwi urzędnicy podlegają odpowiedzialności cywilnej i karnej na tych samych zasadach co urzędnicy właściwego organu kraju przyjmującego. Uczestniczący w wymianie właściwi urzędnicy przestrzegają standardów zawodowych i podlegają regulaminom wewnętrznym właściwego organu kraju przyjmującego, które zapewniają w szczególności ochronę osób fizycznych odnośnie do przetwarzania danych osobowych, bezstronność postępowania i ścisłe przestrzeganie przepisów dotyczących poufności i tajemnicy zawodowej ustanowionych w art. 13. 4. Środki wspólnotowe niezbędne do wprowadzania w życie niniejszego artykułu, łącznie z ustaleniami dotyczącymi wprowadzania w życie wspólnych działań, przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. W zakresie niezbędnym do osiągnięcia celów niniejszego rozporządzenia Państwa Członkowskie informują siebie nawzajem oraz Komisję o swoich działaniach podejmowanych w interesie Wspólnoty w następujących dziedzinach: a) informowanie i udzielanie porad konsumentom; b) wspieranie działalności przedstawicieli konsumentów; c) wspieranie działalności podmiotów odpowiedzialnych za pozasądowe rozstrzyganie sporów konsumenckich; d) ułatwianie konsumentom dostępu do wymiaru sprawiedliwości; e) zbieranie danych statystycznych, wyników badań lub innych informacji dotyczących

163

Art. 17. Współpraca administracyjna.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zachowań, nastawienia i decyzji konsumentów. Państwa Członkowskie mogą, we współpracy z Komisją, przeprowadzać wspólne działania w dziedzinach, o których mowa w lit. a)–e). Państwa Członkowskie, '77e współpracy z Komisją, rozwijają również wspólne ramy dla działań, o których mowa w lit. e). 2. Środki wspólnotowe niezbędne do wprowadzenia w życie niniejszego artykułu, w tym ustalenia dotyczące prowadzenia wspólnych działań, przyjmowane są zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 19 ust. 2. Art. 18. Umowy międzynarodowe. Wspólnota współpracuje z państwami trzecimi i z właściwymi organizacjami międzynarodowymi w dziedzinach objętych niniejszym rozporządzeniem w celu wzmocnienia ochrony interesów ekonomicznych konsumentów. Ustalenia dotyczące współpracy, w tym ustanowienie ustaleń o wzajemnej pomocy, mogą być przedmiotem umów między Wspólnotą a zainteresowanymi państwami trzecimi.

Rozdział V. POSTANOWIENIA KOŃCOWE.

Art. 19. Procedura komitetu.

1. Komisja jest wspierana przez komitet. 2. W przypadku gdy czyni się odesłanie do niniejszego ustępu, zastosowanie mają art. 5 i 7 decyzji 1999/468/WE, z uwzględnieniem przepisów art. 8 tej decyzji. Okres ustanowiony w art. 5 ust. 6 decyzji 1999/468/WE wynosi trzy miesiące. 3. Komitet uchwala swój regulamin wewnętrzny.

2. W szczególności komitet bada i ocenia funkcjonowanie przepisów w zakresie współpracy KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Komitet może badać wszelkie kwestie odnoszące się do stosowania niniejszego rozporządzenia podniesione przez jego przewodniczącego z własnej inicjatywy bądź na wniosek przedstawiciela Państwa Członkowskiego.

164

Art. 20. Zadania komitetu.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu. Art. 21. Sprawozdania.

1. Państwa Członkowskie przekazują Komisji teksty wszelkich przyjętych przepisów prawa krajowego lub teksty umów w sprawach objętych niniejszym rozporządzeniem, z wyjątkiem aktów, które dotyczą spraw indywidualnych. 2. Co dwa lata od daty wejścia w życie niniejszego rozporządzenia Państwa Członkowskie składają Komisji sprawozdanie o stosowaniu niniejszego rozporządzenia. Komisja podaje te sprawozdania do wiadomości publicznej. 3. Sprawozdania zawierają: a) wszelkie nowe informacje na temat organizacji, uprawnień, zasobów lub kompetencji właściwych organów; b) wszelkie informacje dotyczące tendencji, środków lub sposobów popełniania naruszeń wewnątrzwspólnotowych, szczególnie tych, które ujawniły niedoskonałości lub luki w niniejszym rozporządzeniu lub w przepisach prawnych, które chronią interesy konsumentów; c) wszelkie informacje w sprawie metod praktycznego egzekwowania przepisów prawnych, które okazały się skuteczne; d) zbiorcze dane statystyczne dotyczące działań właściwych organów, takich jak działania podjęte na podstawie niniejszego rozporządzenia, otrzymane skargi, działania służące egzekwowaniu przepisów prawnych, orzeczenia; e) streszczenia istotnych krajowych orzeczeń zawierających wykładnię prawa chroniącego interesy konsumentów; f) wszelkie inne informacje związane ze stosowaniem niniejszego rozporządzenia. 4. Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie o stosowaniu niniejszego rozporządzenia na podstawie sprawozdań Państw Członkowskich.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 22. Wejście w życie. Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

165

Art. 21a. Przegląd. Do dnia 31 grudnia 2014 r. Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, które zawiera ocenę skuteczności i mechanizmów operacyjnych niniejszego rozporządzenia oraz dogłębną analizę możliwości włączenia do załącznika dodatkowych przepisów prawa, które chronią interesy konsumentów. Sprawozdanie opiera się na zewnętrznej ocenie i szeroko zakrojonych konsultacjach ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, a w stosownych przypadkach towarzyszy mu wniosek ustawodawczy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia 29 grudnia 2005 r. Przepisy dotyczące wzajemnej pomocy określone w rozdziale II i III stosuje się od dnia 29 grudnia 2006 r. Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich.

Sporządzono w Strasburgu, dnia 27 października 2004 r. W imieniu Parlamentu Europejskiego

W imieniu Rady

J. P. BORRELL FONTELLES

A. NIKOLAÏ

Przewodniczący

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Dyrektywa Rady 84/450/EWG z dnia 10 września 1984 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd (Dz.U. L 250 z 19.9.1984, str. 17). Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektywą 97/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 290 z 23.10.1997, str. 18). 2. Dyrektywa Rady 85/557/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa (Dz.U. L 372 z 31.12.1985, str. 31). 3. Dyrektywa Rady 87/102/EWG z dnia 22 grudnia 1986 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących kredytu konsumenckiego (Dz.U. L 42 z 12.2.1987, str. 48). Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektywą 98/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. L 101 z 1.4.1998, str. 17). 4. Dyrektywa 89/552/EWG z dnia 3 października 1989 r. Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych): art. 3h i 3i oraz art. 1020. Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektywą 2007/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. 5. Dyrektywa Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek (Dz.U. L 158 z 23.6.1990, str. 59). 6. Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95 z 21.4.1993, str. 29). Dyrektywa zmieniona decyzją Komisji 2002/995/WE (Dz.U. L 353 z 30.12.2002, str. 1). 7. Dyrektywa 94/47/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 1994 r. w sprawie ochrony nabywców w odniesieniu do niektórych aspektów odnoszących się do korzystania z nieruchomości w oznaczonym czasie (Dz.U. L 280 z 29.10.1994, str. 83). 8. Dyrektywa 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie

166

Załącznik Dyrektywy i rozporządzenia objęte art. 3 lit. a.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Strona

167

ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (Dz.U. L 144 z 4.6.1997, str. 19). Dyrektywa zmieniona dyrektywą 2002/65/WE (Dz.U. L 271 z 9.10.2002, str. 16). 9. Dyrektywa 97/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 października 1997 r. zmieniająca dyrektywę 84/450/EWG dotyczącą reklamy wprowadzającej w błąd w celu włączenia do niej reklamy porównawczej. 10. Dyrektywa 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 1998 r. w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom (Dz.U. L 80 z 18.3.1998, str. 27). 11. Dyrektywa 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz.U. L 171 z 7.7.1999, str. 12). 12. Dyrektywa 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywa o handlu elektronicznym) (Dz.U. L 178 z 17.7.2000, str. 1). 13. Dyrektywa 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi: art. 86–100 (Dz.U. L 311 z 28.11.2001, str. 67). Dyrektywa ostatnio zmieniona dyrektywą 2004/27WE (Dz.U. L 136 z 30.4.2004, str. 34). 14. Dyrektywa 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotycząca sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość. 15. Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady w sprawie odszkodowań i pomocy dla pasażerów w przypadkach odmowy przyjęcia na pokład, odwołania lotu lub długiego oczekiwania na lot (Dz.U. L 46 z 17.2.2004, str. 1). 16. Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym (Dz.U. L 149 z 11.6.2005, str. 22). 17. Dyrektywa 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 2002 r. dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej): art. 13 (Dz.U. L 201 z 31.7.2002, s. 37). 18. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1177/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. o prawach pasażerów podróżujących drogą morską i drogą wodną śródlądową. 19. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 181/2011 z dnia 16 lutego 2011 r. dotyczące praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Dyrektywa Rady z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa z dnia 20 grudnia 1985 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 372, str. 31)

RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH, uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności jego art. 100, uwzględniając wniosek Komisji, uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego, uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, a także mając na uwadze, co następuje: powszechną formą praktyki handlowej w Państwach Członkowskich jest zawieranie umów lub jednostronnych zobowiązań między przedsiębiorcą a konsumentem poza lokalem przedsiębiorstwa; takie umowy i jednostronne zobowiązania są poddane uregulowaniom prawnym, które są różne w Państwach Członkowskich; wszelkie różnice w uregulowaniach prawnych mogą bezpośrednio wpływać na funkcjonowanie wspólnego rynku; dlatego niezbędne jest zbliżenie przepisów prawnych w tej dziedzinie; wstępny program Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w sprawie ochrony konsumentów i polityki informacyjnej przewiduje między innymi, na mocy ust. 24 i 25, że zostaną podjęte właściwe środki mające na celu ochronę konsumenta przed nieuczciwymi praktykami handlowymi w zakresie sprzedaży obwoźnej; drugi program Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej w sprawie ochrony konsumentów i polityki informacyjnej5) potwierdził, że będą kontynuowane działania i priorytety określone w programie wstępnym; szczególną cechą umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa jest to, że, co do zasady, to przedsiębiorca rozpoczyna negocjacje, na które konsument jest nieprzygotowany i które są dla niego zaskoczeniem; często konsument nie ma możliwości porównania jakości oraz ceny oferty z innymi ofertami; ten element zaskoczenia istnieje nie tylko w umowach zawieranych przy okazji sprzedaży obwoźnej, ale także przy innego rodzaju umowach zawieranych przez przedsiębiorcę poza lokalem jego przedsiębiorstwa; w celu umożliwienia konsumentowi oceny powstałych na mocy umowy zobowiązań, powinien on uzyskać prawo odstąpienia od niej w terminie co najmniej siedmiu dni; należy podjąć właściwe środki zapewniające konsumentowi pisemną informację o czasie przeznaczonym do namysłu; Państwom Członkowskim pozostawia się swobodę utrzymania lub wprowadzenia całkowitego lub częściowego zakazu zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa, o ile ich zdaniem takie działania leżą w interesie konsumentów; PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Niniejszą dyrektywę stosuje się do umów, na podstawie których przedsiębiorca dostarcza konsumentowi towary lub świadczy usługi i które są zawierane:

168

Art. 1

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE - w trakcie zorganizowanego przez przedsiębiorcę wyjazdu poza lokal przedsiębiorstwa, lub - w trakcie odwiedzin przedsiębiorcy i) w domu konsumenta lub w domu innego konsumenta; ii) w miejscu pracy konsumenta; w przypadku gdy odwiedziny te nie odbywają się na wyraźne życzenie konsumenta. 2. Niniejszą dyrektywę stosuje się także do umów o dostawę towarów i świadczenie usług innych niż te, w związku z którymi konsument zamówił odwiedziny przedsiębiorcy pod warunkiem że kiedy zamawiał jego odwiedziny nie wiedział i z przyczyn uzasadnionych nie mógł wiedzieć, że dostawa tych innych towarów i świadczenie usług jest częścią handlowej lub zawodowej działalności przedsiębiorcy. 3. Niniejszą dyrektywę stosuje się do umów, których dotyczy oferta złożona przez konsumenta w warunkach podobnych do tych opisanych w ust. 1 lub ust. 2, chociaż konsument nie był związany swoją ofertą przed jej przyjęciem przez przedsiębiorcę. 4. Niniejszą dyrektywę stosuje się do ofert składanych w sposób umowny przez konsumenta w okolicznościach podobnych do tych opisanych w ust. 1 lub ust. 2, gdy konsument jest związany swoją ofertą. Art. 2 Do celów niniejszej dyrektywy: „konsument” oznacza osobę fizyczną, która w transakcjach objętych dyrektywą działa w celach, które mogą być uważane za niezwiązane z jej działalnością handlową lub zawodem; „przedsiębiorca” oznacza osobę fizyczną lub prawną, która we wspomnianych transakcjach działa w zakresie swoich handlowych lub zawodowych kompetencji, oraz każdą osobę działającą w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy.

Art. 3

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Niniejszej dyrektywy nie stosuje się do: a) umów o prace budowlane, umów sprzedaży i najmu nieruchomości oraz umów dotyczących innych praw dotyczących nieruchomości. W zakres niniejszej dyrektywy wchodzą umowy o dostawę towarów w celu ich włączenia do

169

1. Państwa Członkowskie mogą zdecydować, że niniejsza dyrektywa będzie stosowana tylko do umów, które przewidują uiszczanie przez konsumenta płatności przekraczających określoną sumę. Suma ta nie może być wyższa niż równowartość 60 ECU. Rada, działając na wniosek Komisji, zbada i, jeśli okaże się to konieczne, zweryfikuje tę sumę, po raz pierwszy nie później niż po upływie 4 lat od notyfikacji dyrektywy, a następnie co dwa lata, biorąc pod uwagę gospodarczy i finansowy rozwój Wspólnoty.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE nieruchomości lub umowy remontowe nieruchomości; b) umów o dostawę środków spożywczych lub innych produktów przeznaczonych do bieżącego spożycia w gospodarstwie domowym i dostarczanych regularnie przez sprzedawcę do miejsca zamieszkania; c) umów o dostawę towarów i świadczenie usług, jeśli spełnione są wszystkie trzy następujące warunki: i) umowa jest zawierana na podstawie katalogu przedsiębiorcy, z którego treścią konsument ma sposobność zapoznania się pod nieobecność przedstawiciela przedsiębiorcy; ii) istnieje zamiar dalszego utrzymywania kontaktów między reprezentantem przedsiębiorcy a konsumentem w związku z tą lub ewentualną późniejszą transakcją; iii) zarówno katalog, jak i umowa, w jasny sposób informują konsumenta o przysługującym mu prawie do zwrotu towaru dostawcy w okresie nie krótszym niż 7 dni od jego otrzymania lub prawie do odstąpienia od umowy w tym okresie bez żadnych zobowiązań innych niż zobowiązanie należytego dbania o te towary; d) umów ubezpieczeniowych; e) umów dotyczących papierów wartościowych. 3. W drodze odstępstwa od art. 1 ust. 2 Państwa Członkowskie mogą powstrzymać się od stosowania niniejszej dyrektywy do umów na dostawę towarów i świadczenie usług mających bezpośredni związek z towarami lub usługami, w związku z którymi konsument wystąpił o odwiedziny przedsiębiorcy. Art. 4 W przypadku transakcji objętych zakresem art. 1, przedsiębiorcy są zobowiązani zawiadomić konsumentów na piśmie o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy w terminie wymienionym w art. 5, podając nazwisko i adres osoby, wobec której można dochodzić tego prawa. Takie zawiadomienie zawiera datę zawarcia umowy i wszelkie dane umożliwiające jej identyfikację. Jest ono dostarczone konsumentowi: a) w przypadku art. 1 ust. 1, w momencie zawarcia umowy; b) w przypadku art. 1 ust. 2, nie później niż w momencie zawarcia umowy; c) w przypadku art. 1 ust. 3 i 4, w momencie złożenia oferty przez konsumenta. Państwa Członkowskie zapewnią ustanowienie właściwych środków ochrony konsumentów w krajowym ustawodawstwie, w przypadku gdy informacje określone w niniejszym artykule nie zostaną dostarczone.

2. Wysłanie przez konsumenta zawiadomienia zwalnia konsumenta z wszelkich zobowiązań KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Konsument ma prawo do odstąpienia od umowy przez wysłanie zawiadomienia w terminie nie krótszym niż siedem dni od otrzymania zawiadomienia określonego w art. 4, zgodnie z procedurą ustanowioną w ustawodawstwie krajowym. Wystarczy, jeśli zawiadomienie zostanie wysłane przed końcem tego terminu.

170

Art. 5

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wynikających z umowy. Art. 6 Konsument nie może zrzec się uprawnień przyznanych mu na mocy niniejszej dyrektywy.

Art. 7 Jeśli konsument skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy, skutki prawne takiego odstąpienia regulują krajowe przepisy prawne, zwłaszcza w kwestii zwrotu płatności za towary lub usługi i zwrotu otrzymanych towarów.

Art. 8 Niniejsza dyrektywa nie stanowi przeszkody dla wprowadzenia lub utrzymania w mocy przez Państwa Członkowskie bardziej korzystnych przepisów ochrony konsumentów w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą.

Art. 9

1. Państwa Członkowskie podejmą środki niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy, w okresie 24 miesięcy od jej notyfikacji oraz niezwłocznie poinformują o tym Komisję. 2. Państwa Członkowskie przekażą Komisji teksty podstawowych przepisów prawa krajowego, przyjętych w dziedzinach objętych niniejszą dyrektywą. Art. 10 Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, dnia 20 grudnia 1985 r.

Strona

171

W imieniu Rady: R. KRIEPS Przewodniczący

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

1. Niniejszą dyrektywę stosuje się do umów, na podstawie których przedsiębiorca dostarcza KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 1

172

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE konsumentowi towary lub świadczy usługi i które są zawierane: - w trakcie zorganizowanego przez przedsiębiorcę wyjazdu poza lokal przedsiębiorstwa, lub - w trakcie odwiedzin przedsiębiorcy i) w domu konsumenta lub w domu innego konsumenta; ii) w miejscu pracy konsumenta; w przypadku gdy odwiedziny te nie odbywają się na wyraźne życzenie konsumenta. 2. Niniejszą dyrektywę stosuje się także do umów o dostawę towarów i świadczenie usług innych niż te, w związku z którymi konsument zamówił odwiedziny przedsiębiorcy pod warunkiem że kiedy zamawiał jego odwiedziny nie wiedział i z przyczyn uzasadnionych nie mógł wiedzieć, że dostawa tych innych towarów i świadczenie usług jest częścią handlowej lub zawodowej działalności przedsiębiorcy. 3. Niniejszą dyrektywę stosuje się do umów, których dotyczy oferta złożona przez konsumenta w warunkach podobnych do tych opisanych w ust. 1 lub ust. 2, chociaż konsument nie był związany swoją ofertą przed jej przyjęciem przez przedsiębiorcę. 4. Niniejszą dyrektywę stosuje się do ofert składanych w sposób umowny przez konsumenta w okolicznościach podobnych do tych opisanych w ust. 1 lub ust. 2, gdy konsument jest związany swoją ofertą. Art. 2 Do celów niniejszej dyrektywy: „konsument” oznacza osobę fizyczną, która w transakcjach objętych dyrektywą działa w celach, które mogą być uważane za niezwiązane z jej działalnością handlową lub zawodem; „przedsiębiorca” oznacza osobę fizyczną lub prawną, która we wspomnianych transakcjach działa w zakresie swoich handlowych lub zawodowych kompetencji, oraz każdą osobę działającą w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy.

Art. 3

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Niniejszej dyrektywy nie stosuje się do: a) umów o prace budowlane, umów sprzedaży i najmu nieruchomości oraz umów dotyczących innych praw dotyczących nieruchomości.

173

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE W zakres niniejszej dyrektywy wchodzą umowy o dostawę towarów w celu ich włączenia do nieruchomości lub umowy remontowe nieruchomości; b) umów o dostawę środków spożywczych lub innych produktów przeznaczonych do bieżącego spożycia w gospodarstwie domowym i dostarczanych regularnie przez sprzedawcę do miejsca zamieszkania; c) umów o dostawę towarów i świadczenie usług, jeśli spełnione są wszystkie trzy następujące warunki: i) umowa jest zawierana na podstawie katalogu przedsiębiorcy, z którego treścią konsument ma sposobność zapoznania się pod nieobecność przedstawiciela przedsiębiorcy; ii) istnieje zamiar dalszego utrzymywania kontaktów między reprezentantem przedsiębiorcy a konsumentem w związku z tą lub ewentualną późniejszą transakcją; iii) zarówno katalog, jak i umowa, w jasny sposób informują konsumenta o przysługującym mu prawie do zwrotu towaru dostawcy w okresie nie krótszym niż 7 dni od jego otrzymania lub prawie do odstąpienia od umowy w tym okresie bez żadnych zobowiązań innych niż zobowiązanie należytego dbania o te towary; d) umów ubezpieczeniowych; e) umów dotyczących papierów wartościowych. 3. W drodze odstępstwa od art. 1 ust. 2 Państwa Członkowskie mogą powstrzymać się od stosowania niniejszej dyrektywy do umów na dostawę towarów i świadczenie usług mających bezpośredni związek z towarami lub usługami, w związku z którymi konsument wystąpił o odwiedziny przedsiębiorcy. Art. 4 W przypadku transakcji objętych zakresem art. 1, przedsiębiorcy są zobowiązani zawiadomić konsumentów na piśmie o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy w terminie wymienionym w art. 5, podając nazwisko i adres osoby, wobec której można dochodzić tego prawa. Takie zawiadomienie zawiera datę zawarcia umowy i wszelkie dane umożliwiające jej identyfikację. Jest ono dostarczone konsumentowi: a) w przypadku art. 1 ust. 1, w momencie zawarcia umowy; b) w przypadku art. 1 ust. 2, nie później niż w momencie zawarcia umowy; c) w przypadku art. 1 ust. 3 i 4, w momencie złożenia oferty przez konsumenta. Państwa Członkowskie zapewnią ustanowienie właściwych środków ochrony konsumentów w krajowym ustawodawstwie, w przypadku gdy informacje określone w niniejszym artykule nie zostaną dostarczone.

Strona

174

Art. 5

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Wysłanie przez konsumenta zawiadomienia zwalnia konsumenta z wszelkich zobowiązań wynikających z umowy. Art. 6 Konsument nie może zrzec się uprawnień przyznanych mu na mocy niniejszej dyrektywy.

Art. 9

Sporządzono w Brukseli, dnia 20 grudnia 1985 r.

Strona

175

W imieniu Rady: R. KRIEPS Przewodniczący

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Dyrektywa 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość

z dnia 20 maja 1997 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 144, str. 19)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 100a, uwzględniając wniosek Komisji, uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, stanowiąc zgodnie z procedurą ustanowioną w art. 189b Traktatu, w świetle tekstu jednolitego zatwierdzonego przez Komitet Pojednawczy dnia 27 listopada 1996 r., a także mając na uwadze, co następuje: (1) W związku z realizacją celów rynku wewnętrznego niezbędne jest przyjęcie środków mających na celu stopniową konsolidację tego rynku. (2) Swobodny przepływ towarów i usług ma wpływ nie tylko na działalność podmiotów gospodarczych, ale również osób fizycznych; oznacza to, że konsumenci powinni mieć dostęp do towarów i usług w innym Państwie Członkowskim na takich samych warunkach jak obywatele tego Państwa Członkowskiego. (3) Jak stwierdza między innymi skierowany do Rady komunikat Komisji zatytułowany „Ku jednolitemu rynkowi dystrybucji”, transgraniczna sprzedaż na odległość może być dla konsumentów jednym z ważniejszych namacalnych przejawów urzeczywistnienia rynku wewnętrznego. Dla sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego niezbędne jest, by konsumenci mogli nawiązać stosunki z przedsiębiorstwem spoza swoich krajów, nawet jeśli w państwie zamieszkania konsumenta znajduje się oddział tego przedsiębiorstwa. (4) Dzięki wprowadzaniu nowych technologii konsument ma większe możliwości dotarcia do informacji na temat ofert w dowolnym miejscu Wspólnoty i złożenia zamówienia; niektóre Państwa Członkowskie już podjęły różne lub nawet rozbieżne środki ochrony konsumentów w przypadku sprzedaży na odległość, wpływając szkodliwie na konkurencję między przedsiębiorstwami na rynku wewnętrznym; dlatego konieczne jest wprowadzenie na poziomie wspólnotowym podstawowego zbioru wspólnych reguł w tej dziedzinie. (5) Ustępy 18 i 19 Załącznika do rezolucji Rady z dnia 14 kwietnia 1975 r. w sprawie wstępnego programu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej dotyczącego polityki ochrony i informowania konsumentów podkreślają konieczność ochrony nabywców towarów i usług przed żądaniami zapłaty za niezamówione towary, a także przed agresywnymi metodami sprzedaży. (6) Ustęp 33 komunikatu Komisji skierowanego do Rady, pod tytułem „Nowe tempo polityki ochrony konsumenta”, zatwierdzonego rezolucją Rady z dnia 23 czerwca 1986 r., stanowi, że Komisja przedstawi wnioski dotyczące wykorzystania nowych technologii informatycznych umożliwiających konsumentom składanie zamówień do dostawców bez

176

(zm. Dz.Urz.UE.L 2007 Nr 319, poz. 1, Dz.Urz.UE.L 2005 Nr 149, poz. 22, Dz.Urz.UE.L 2002 Nr 271, poz. 16)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

wychodzenia z domu. (7) Rezolucja Rady z dnia 9 listopada 1989 r. w sprawie przyszłych priorytetów nowej polityki ochrony konsumentów wzywa Komisję do nadania pierwszeństwa dziedzinom określonym w Załączniku do wspomnianej rezolucji; Załącznik odnosi się do nowych technologii dotyczących telesprzedaży; na podstawie tej rezolucji Komisja przyjęła trzyletni plan działań w dziedzinie polityki ochrony konsumentów w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (1990-1992); przewiduje on przyjęcie dyrektywy. (8) Wybór języków używanych w umowach zawieranych na odległość leży w gestii Państw Członkowskich. (9) Umowy zawierane na odległość wymagają wykorzystania jednego lub kilku środków porozumiewania się na odległość; te różnorodne środki są używane w ramach zorganizowanych systemów sprzedaży bądź świadczenia usług na odległość, bez jednoczesnej obecności dostawcy i konsumenta; ciągłyrozwój tych środków nie pozwala na sporządzenie ich wyczerpującego wykazu, konieczne jest jednak zdefiniowanie zasad, które będą obowiązywały nawet w odniesieniu do środków jeszcze niewykorzystywanych powszechnie. (10) Ta sama transakcja obejmująca kolejne czynności lub szereg oddzielnych, rozłożonych w czasie czynności może być odmiennie opisywana przez prawo w zależności od ustawodawstwa Państwa Członkowskiego; przepisy niniejszej dyrektywy nie mogą być stosowane odmiennie, zgodnie z ustawodawstwem poszczególnych Państw Członkowskich, z zastrzeżeniem odwołania się przez nie do art. 14; w tym celu należy uznać, że konieczna jest zgodność z przepisami niniejszej dyrektywy przynajmniej podczas realizacji pierwszej z kolejnych czynności lub pierwszej z szeregu oddzielnych, rozłożonych w czasie czynności, które można uznać za jedną całość, bez względu na to, czy ta czynność bądź szereg czynności jest przedmiotem jednej umowy czy też kilku kolejnych oddzielnych umów. (11) Wykorzystanie środków porozumiewania się na odległość nie może zmniejszać ilości informacji przekazywanych konsumentowi; należy zatem określić, jakie informacje należy przekazać konsumentowi, niezależnie od wykorzystywanego środka porozumiewania się; przekazywane informacje muszą być ponadto zgodne z innymi odpowiednimi regułami wspólnotowymi, w szczególności z przepisami dyrektywy Rady 84/450/EWG z dnia 10 września 1984 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd; w przypadku wyłączenia z obowiązku przekazywania informacji konsument może zażądać, na zasadzie uznaniowej, niektórych podstawowych informacji, takich jak tożsamość dostawcy, podstawowe cechy towarów lub usług oraz ich cena. (12) W przypadku porozumiewania się z wykorzystaniem telefonu niezbędne jest przekazanie konsumentowi na początku rozmowy wystarczających informacji umożliwiających podjęcie decyzji o przerwaniu lub kontynuowaniu rozmowy. (13) Informacja rozpowszechniania za pomocą niektórych technologii elektronicznych ma często charakter ulotny, jako że nie jest przekazywana na trwałym nośniku; konsument musi zatem otrzymać w stosownym czasie pisemne powiadomienie zawierające informacje konieczne do należytego wykonania umowy. (14) Konsument nie ma możliwości zobaczenia produktu w rzeczywistości ani upewnienia się co do charakteru usług przed zawarciem umowy; należy wprowadzić przepis nadający konsumentowi prawo odstąpienia od umowy, chyba że w niniejszej dyrektywie ustalono inaczej; aby prawo to nie miało jedynie formalnego charakteru, ewentualne koszty ponoszone przez konsumenta w przypadku wykonywania przez niego prawa odstąpienia od umowy muszą ograniczać się do bezpośrednich kosztów zwrotu towarów; prawo odstąpienia od umowy pozostaje bez uszczerbku dla praw konsumenta

177

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

wynikających z przepisów krajowych, ze szczególnym uwzględnieniem przepisów dotyczących uszkodzonych produktów, niepełnowartościowych usług czy też produktów lub usług nieodpowiadających opisowi określonemu w ofercie; do Państw Członkowskich należy ustalenie pozostałych warunków lub ustaleń wynikających z wykonywania prawa do odstąpienia od umowy. (15) Konieczne jest również wyznaczenie terminu wykonania umowy, jeśli nie jest on określony w momencie składania zamówienia. (16) Nie można zezwolić na stosowanie techniki promocyjnej polegającej na odpłatnym wysyłaniu produktu lub świadczeniu usługi bez uprzedniego żądania lub wyraźnej zgody ze strony konsumenta, chyba że chodzi o dostawę lub usługę zastępczą. (17) Stosuje się zasady ustanowione w art. 8 i 10 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r.; należy uznać prawo konsumenta do prywatności, w szczególności w zakresie uwolnienia od niektórych szczególnie agresywnych środków porozumiewania się; dlatego należy przewidzieć ograniczenia w stosowaniu takich środków; Państwa Członkowskie powinny podjąć właściwe środki, aby skutecznie chronić tych konsumentów, którzy nie życzą sobie nawiązywania kontaktu za pośrednictwem niektórych środków porozumiewania się, bez uszczerbku dla szczególnego zabezpieczenia konsumenta w ramach prawodawstwa wspólnotowego dotyczącego ochrony danych osobowych i prywatności. (18) Istotne jest, by minimalne wiążące normy zawarte w niniejszej dyrektywie zostały uzupełnione w razie potrzeby dobrowolnymi porozumieniami między zainteresowanymi podmiotami gospodarczymi, zgodnie z zaleceniem Komisji 92/295/EWG z dnia 7 kwietnia 1992 r. w sprawie kodeksów praktyk dotyczących ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość. (19) W interesie optymalnej ochrony konsumenta ważne jest wystarczające poinformowanie konsumentów o przepisach niniejszej dyrektywy oraz o kodeksach praktyk obowiązujących w tej dziedzinie; (20) Nieprzestrzeganie przepisów niniejszej dyrektywy może przynosić szkodę nie tylko konsumentom, ale również konkurencji; można zatem ustanowić przepisy umożliwiające monitorowanie ich stosowania instytucjom publicznym, ich przedstawicielom lub organizacjom konsumentów, mającym na podstawie ustawodawstwa krajowego uzasadniony interes w ochronie konsumentów, lub organizacjom zawodowym, mającym uzasadniony interes w podejmowaniu działań. (21) W celu ochrony konsumentów istotne jest uregulowanie jak najszybciej kwestii reklamacji o zasięgu transgranicznym; Komisja opublikowała dnia 14 lutego 1996 r. plan działań w sprawie ułatwienia dostępu konsumentów do wymiaru sprawiedliwości i rozstrzygania sporów konsumenckich na rynku wewnętrznym; plan ten zawiera szczegółowe inicjatywy mające na celu wspieranie procedur pozasądowych; zaproponowano obiektywne kryteria (załącznik II) mające gwarantować wiarygodność tych procedur, a także wprowadzono przepis o wykorzystaniu ujednoliconych formularzy występowania z roszczeniami (załącznik III). (22) Konsument nie ma wpływu na działanie środków porozumiewania się wykorzystujących nowe technologie; konieczne jest zatem zastrzeżenie, że ciężar dowodu spoczywa na dostawcy. (23) Istnieje ryzyko, że w niektórych przypadkach konsument może zostać pozbawiony ochrony wynikającej z niniejszej dyrektywy poprzez wyznaczenie przepisów prawnych państwa trzeciego jako właściwych dla danej umowy; w związku z powyższym do niniejszej dyrektywy należy włączyć przepisy zapobiegające takiemu ryzyku. (24) Państwo Członkowskie może, z uwagi na interes ogólny, zakazać sprzedaży niektórych towarów i usług na swoim terytorium za pośrednictwem umów zawieranych na

178

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE odległość; taki zakaz musi być zgodny z regułami wspólnotowymi; takie zakazy już przewidziano, w szczególności w zakresie produktów leczniczych, na mocy dyrektywy Rady 89/552/EWG z dnia 3 października 1989 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących wykonywania telewizyjnej działalności transmisyjnej oraz dyrektywy Rady 92/28/EWG z dnia 31 marca 1992 r. w sprawie reklamowania produktów leczniczych przeznaczonych dla ludzi, PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ: Art. 1. Cel. Celem niniejszej dyrektywy jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących umów zawieranych na odległość między konsumentami i dostawcami.

Art. 2. Definicje. Do celów niniejszej dyrektywy określenie: 1) „umowa zawierana na odległość” oznacza każdą umowę dotycząca towarów lub usług zawartą między konsumentem i dostawcą w ramach systemu sprzedaży lub świadczenia usług na odległość, zorganizowanego przez dostawcę, który do celów umowy wykorzystuje wyłącznie jeden lub kilka środków porozumiewania się na odległość do momentu zawarcia umowy włącznie; 2) „konsument” oznacza każda osobę fizyczną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z jej działalnością handlową, gospodarczą lub zawodem; 3) „dostawca” oznacza każdą osobę fizyczna lub prawną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej; 4) „środki porozumiewania się na odległość” oznaczają wszelkie środki, które bez jednoczesnej fizycznej obecności dostawcy i konsumenta mogą być wykorzystane do zawarcia umowy między tymi stronami. Przykładowy wykaz środków objętych niniejszą dyrektywą znajduje się w załączniku I. 5) „operator środka porozumiewania się” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, publiczną lub prywatną, której działalność handlowa, gospodarcza lub zawodowa polega na udostępnianiu dostawcom jednego lub kilku środków porozumiewania się na odległość.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do umów: - w odniesieniu do wszelkich usług finansowych, do których stosuje się dyrektywę 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotyczącą sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz zmieniająca dyrektywę Rady 90/619/EWG i dyrektywy 97/7/WE i 98/27/WE, - zawieranych przy wykorzystaniu automatów sprzedających bądź zautomatyzowanych lokali handlowych, zawieranych z operatorami telekomunikacji przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych,

179

Art. 3. Wyłączenia.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE - dotyczących budowy i sprzedaży mienia nieruchomego lub odnoszących się do innych praw związanych z mieniem nieruchomym, z wyjątkiem najmu, - zawieranych podczas licytacji. 2. Artykuły 4-6 i art. 7 ust. 1 nie mają zastosowania do: umów na dostawy środków spożywczych, napojów lub innych towarów przeznaczonych do codziennego użytku dostarczanych do miejsca zamieszkania, pobytu lub pracy przez regularne firmy dostawcze, - umów na świadczenie usług w zakresie zakwaterowania, transportu, gastronomii lub wypoczynku, w przypadku gdy usługodawca w momencie zawierania umowy zobowiązuje się do świadczenia tych usług w ściśle określonym dniu lub okresie; wyjątkowo w przypadku imprez wypoczynkowych na wolnym powietrzu usługodawca może zastrzec sobie prawo do niestosowania art. 7 ust. 2 w szczególnych okolicznościach. Art. 4. Informacje wstępne.

1. W stosownym terminie przed zawarciem umowy na odległość konsument otrzymuje następujące informacje: a) tożsamość dostawcy, a w przypadku umów wymagających zapłaty z góry także jego adres; b) podstawowe cechy towaru lub usługi; c) cenę towaru lub usługi włącznie ze wszystkimi podatkami; d) gdzie stosowne, koszty dostawy; e) uzgodnienia dotyczące sposobu płatności, dostawy lub wykonania; f) istnienie prawa odstąpienia od umowy, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 6 ust. 3; g) koszty wykorzystania środka porozumiewania się na odległość, w przypadku gdy nie są one skalkulowane na podstawie taryfy podstawowej; h) termin, w którym oferta lub cena pozostają wiążące; i) w miarę potrzeb, w przypadku umów o ciągłe lub okresowe dostawy towarów lub świadczenie usług, minimalny okres trwania umowy.

Art. 5. Pisemne potwierdzenie informacji. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Ponadto w przypadku porozumiewania się z konsumentem z wykorzystaniem telefonu na początku rozmowy dostawca musi się przedstawić i wyraźnie wskazać na handlowy cel rozmowy.

180

2. Cel handlowy przekazu informacji określonych w ust. 1 nie może budzić wątpliwości, a sposób ich przedstawienia właściwy dla wykorzystywanego środka porozumiewania się na odległość musi być przejrzysty i zrozumiały, w poszanowaniu w szczególności zasad dobrej wiary w transakcjach handlowych oraz zasad regulujących ochronę osób niemających zdolności do wyrażania zgody na podstawie ustawodawstwa Państw Członkowskich, na przykład małoletnich.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

1. W stosownym czasie podczas wykonywania umowy konsument musi otrzymać w formie pisemnej lub na innym trwałym, dostępnym dla niego nośniku potwierdzenie informacji określonych w art. 4 ust. 1 lit. a)-f), najpóźniej jednak w chwili dostawy w przypadku dóbr nieprzeznaczonych dla osób trzecich, chyba że informacje te zostały wcześniej przekazane konsumentowi przed zawarciem umowy w formie pisemnej lub na wspomnianym trwałym i dostępnym nośniku. Niezależnie od wszelkich okoliczności należy przedstawić: - pisemną informację na temat warunków i procedury wykonywania prawa odstąpienia od umowy w rozumieniu art. 6, włącznie z przypadkami określonymi w art. 6 ust. 3 tiret pierwsze, - adres miejsca prowadzenia działalności dostawcy, pod który konsument może kierować swoje reklamacje, - informacje dotyczące obsługi posprzedażnej i obowiązującej gwarancji, - warunki rozwiązania umów zawieranych na czas nieokreślony lub okres dłuższy niż jeden rok. 2. Ustęp 1 nie ma zastosowania do usług świadczonych za pomocą jednego ze środków porozumiewania się na odległość, w przypadku gdy jest to usługa jednorazowa, a fakturę wystawia operator środków porozumiewania się na odległość. Jednakże konsument musi w każdym przypadku otrzymać adres miejsca prowadzenia działalności dostawcy, pod który może kierować swoje reklamacje.

2. W przypadku gdy konsument wykonuje swoje prawo odstąpienia od umowy na mocy niniejszego artykułu, dostawca jest zobowiązany do zwrotu wpłaconych kwot bez KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. W przypadku każdej umowy na odległość konsument może w terminie ustalonym na co najmniej siedem dni roboczych odstąpić od niej bez żadnych sankcji i bez konieczności podawania powodu. Konsument z tytułu wykonywania swego prawa odstąpienia od umowy nie może ponosić żadnych kosztów poza bezpośrednimi kosztami zwrotu towarów. Terminy wykonywania tego prawa biegną: - w przypadku towarów od dnia ich otrzymania przez konsumenta, jeśli wypełnione zostały obowiązki ustanowione w art. 5, w przypadku usług od dnia zawarcia umowy lub wypełnienia obowiązków ustanowionych w art. 5, jeśli obowiązki te zostały wypełnione po zawarciu umowy, z zastrzeżeniem, że termin ten nie przekracza terminu trzech miesięcy określonego w następnym akapicie. W przypadku niewypełnienia przez dostawcę obowiązków ustanowionych w art. 5 termin wynosi trzy miesiące. Termin biegnie: - w przypadku towarów od dnia ich otrzymania przez konsumenta, - w przypadku usług od dnia zawarcia umowy. Jeśli informacje określone w art. 5 zostały przekazane we wspomnianym trzymiesięcznym terminie, to termin siedmiu dni roboczych wskazany w akapicie pierwszym liczony jest od tego momentu.

181

Art. 6. Prawo odstąpienia od umowy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE dodatkowych kosztów. Konsument nie może ponosić z tytułu wykonywania swojego prawa odstąpienia od umowy żadnych opłat poza bezpośrednimi kosztami zwrotu towarów. Zwrot ten musi nastąpić niezwłocznie, jednakże najpóźniej w terminie 30 dni. 3. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, konsument nie może wykonywać swojego prawa przewidzianego w ust. 1 w przypadku umów: - o świadczenie usług, których wykonywanie rozpoczęło się za zgodą konsumenta przed upływem siedmiu dni roboczych określonych w ust. 1, - o dostawę towarów lub świadczenie usług, których cena jest zależna od wahań na rynku finansowym, na które dostawca nie może mieć żadnego wpływu, - o dostawę towarów wyprodukowanych według specyfikacji konsumenta, wyraźnie dostosowanych indywidualnie do potrzeb klienta lub takich, które z uwagi na swój charakter nie mogą być odesłane lub ulegają szybkiemu zepsuciu bądź mają krótki termin przydatności do użycia, - o dostawę nagrań audialnych lub wizualnych lub oprogramowania komputerowego, których opakowanie zostało naruszone przez konsumenta, - o dostawę gazet, periodyków i czasopism, - o świadczenie usług w zakresie gier i zakładów wzajemnych. 4. Państwa Członkowskie wprowadzają przepisy w celu zapewnienia, że jeżeli: - cena jakiegoś towaru lub usługi jest całkowicie lub częściowo pokrywana kredytem udzielanym przez dostawcę lub - cena jakiegoś towaru bądź usługi jest całkowicie lub częściowo pokrywana kredytem udzielonym konsumentowi przez stronę trzecią na podstawie umowy zawartej między stroną trzecią i dostawcą, to umowa kredytu lub pożyczki ulega rozwiązaniu bez żadnych sankcji, w przypadku wykonania przez konsumenta prawa odstąpienia od umowy zgodnie z ust. 1. Państwa Członkowskie określają szczegółowe zasady rozwiązywania wspomnianej umowy kredytu lub pożyczki.

Art. 7. Wykonanie umowy.

1. Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, dostawca musi zrealizować zamówienie w terminie nie dłuższym niż trzydzieści dni od dnia następującego po złożeniu zamówienia u dostawcy przez konsumenta.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Jednakże Państwa Członkowskie mogą ustanowić przepisy pozwalające dostawcy na dostarczenie konsumentowi towaru lub usługi o równorzędnej jakości i cenie, jeśli taka możliwość została przewidziana przed zawarciem umowy lub w umowie. Należy o tym powiadomić konsumenta w przejrzysty i zrozumiały sposób. Koszty zwrotu towarów

182

2. W przypadku niewywiązania się z umowy wskutek niedostępności zamówionego towaru lub usługi dostawca musi niezwłocznie powiadomić o tym konsumenta i dokonać zwrotu wszystkich wpłaconych kwot, najpóźniej jednak w terminie 30 dni.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wynikające z wykonania prawa odstąpienia od umowy ponosi w tym przypadku dostawca, a konsument musi zostać o tym powiadomiony. W takich przypadkach dostarczenie towaru lub świadczenie usługi nie może być uznane za dostawę niezamówioną w rozumieniu art. 9. Art. 8 (skreślony)

Art. 9. Dostawa niezamówiona. Z uwagi na zakaz praktyk związanych z dostawami niezamówionymi, ustanowiony w dyrektywie 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym, Państwa Członkowskie podejmują niezbędne środki w celu zwolnienia konsumenta od jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego w przypadku niezamówionej dostawy, gdyż brak odpowiedzi nie może zostać uznany za zgodę.

Art. 10. Ograniczenia użytkowania niektórych środków porozumiewania się na odległość.

1. Uprzedniej zgody konsumenta wymaga zastosowanie następujących środków: - automatyczny system wywołujący bez udziału rozmówcy (automatyczne urządzenie wywołujące), - telefaks. 2. Państwa Członkowskie zapewniają, by środki porozumiewania się na odległość umożliwiające indywidualne porozumiewanie się, inne niż określone w ust. 1, mogły być wykorzystywane tylko w przypadku braku wyraźnego sprzeciwu ze strony konsumenta. Art. 11. Sądowe lub administracyjne środki prawne.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Środki określone w ust. 1 obejmują przepisy, na mocy których jeden lub więcej z wymienionych poniżej organów, zgodnie z prawem krajowym, może występować o wszczęcie postępowania na mocy prawa krajowego przed sądami lub właściwymi organami administracji, aby zagwarantować stosowanie krajowych zasad wykonywania niniejszej dyrektywy: a) instytucje publiczne lub ich przedstawiciele; b) organizacje konsumentów mające uzasadniony interes w ochronie konsumentów; c) organizacje zawodowe mające uzasadniony interes w podejmowaniu działań.

183

1. Państwa Członkowskie zapewniają istnienie odpowiednich i skutecznych środków gwarantujących wykonanie niniejszej dyrektywy w interesie konsumentów.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

3. a) Państwa Członkowskie mogą postanowić, że ciężar dowodu w sprawie uprzedniego przekazania informacji, potwierdzenia pisemnego lub dotrzymania terminu i otrzymania zgody konsumenta spoczywa na dostawcy. b) Państwa Członkowskie podejmują środki niezbędne do tego, by dostawcy i operatorzy środków porozumiewania się w miarę możliwości zaprzestali praktyk niezgodnych ze środkami przyjętymi na mocy niniejszej dyrektywy. 4. Państwa Członkowskie mogą w uzupełnieniu do środków, które muszą zostać przyjęte w celu zapewnienia przestrzegania przepisów niniejszej dyrektywy, wprowadzić dobrowolny nadzór niezależnych instytucji nad przestrzeganiem tych przepisów oraz środki odwoławcze do takich instytucji w przypadku rozstrzygania sporów. Art. 12. Wiążący charakter przepisów.

1. Konsument nie może zrzec się praw nadanych mu na mocy transpozycji niniejszej dyrektywy do prawa krajowego. 2. Państwa Członkowskie podejmują niezbędne środki dla zapewnienia, iż konsument nie utraci ochrony przyznanej mu na mocy niniejszej dyrektywy, poprzez wybór prawa państwa trzeciego jako prawa właściwego dla danej umowy, w przypadku gdy umowa pozostaje w ścisłym związku z terytorium Państw Członkowskich. Art. 13. Reguły wspólnotowe.

1. Przepisy niniejszej dyrektywy stosuje się w zakresie, w jakim wśród reguł prawa wspólnotowego nie ma przepisów szczególnych dotyczących w całości niektórych typów umów zawieranych na odległość.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 14. Klauzula minimum. Aby zapewnić wyższy poziom ochrony konsumentów, Państwa Członkowskie mogą wprowadzić lub utrzymać w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą bardziej surowe przepisy zgodne z Traktatem. W interesie ogólnym, w poszanowaniu postanowień Traktatu wspomniane przepisy mogą zawierać w miarę potrzeb

184

2. W przypadku gdy szczególne reguły wspólnotowe zawierają przepisy dotyczące jedynie niektórych aspektów dostaw towarów lub świadczenia usług, to te przepisy stosują się zamiast przepisów niniejszej dyrektywy do szczegółowych aspektów umów zawieranych na odległość.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zakaz obrotu na terytorium państw niektórymi towarami lub usługami, w szczególności produktami leczniczymi, przy wykorzystaniu umów zawieranych na odległość.

Art. 15. Wykonanie.

1. Państwa Członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne w celu wykonania niniejszej dyrektywy nie później niż trzy lata po jej wejściu w życie. Niezwłocznie powiadamiają o tym Komisję. 2. Przepisy przyjęte przez Państwa Członkowskie zawierają odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia określane są przez Państwa Członkowskie. 3. Państwa Członkowskie przekazują Komisji teksty przepisów prawa krajowego przyjętych w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą. 4. Nie później niż cztery lata po wejściu w życie niniejszej dyrektywy Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie na temat wykonania niniejszej dyrektywy, w miarę potrzeb równocześnie z propozycją zmian niniejszej dyrektywy. Art. 16. Przekazywanie informacji konsumentom. Państwa Członkowskie podejmują właściwe środki w celu powiadomienia konsumentów na temat przepisów krajowych stanowiących transpozycję niniejszej dyrektywy oraz zachęcają w miarę potrzeb organizacje zawodowe do przekazania konsumentom informacji na temat ich kodeksów praktyk.

Art. 17. Systemy reklamacji. Komisja zbada możliwość ustanowienia skutecznych środków umożliwiających załatwianie reklamacji konsumentów związanych ze sprzedażą na odległość. W terminie dwóch lat od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy Komisja przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie na temat wyników tych badań, w miarę potrzeb wraz z odpowiednimi wnioskami.

Sporządzono w Brukseli, dnia 20 maja 1997 r. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 19 Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

185

Art. 18 Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie z dniem jej opublikowania w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Dyrektywa 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji z dnia 25 maja 1999 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 171, str. 12)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 95, uwzględniając wniosek Komisji1, uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, działając zgodnie z procedurą przewidzianą w art. 251 Traktatu w świetle tekstu jednolitego zatwierdzonego przez komitet pojednawczy w dniu 18 maja 1999 r., a także mając na uwadze, co następuje: (1) Artykuł 153 ust. 1 i 3 Traktatu stanowi, iż Wspólnota powinna przyczyniać się osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez środki, które podejmuje na podstawie jego art. 95. (2) Rynek wewnętrzny obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, na którym zagwarantowany jest swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału; swobodny przepływ towarów dotyczy nie tylko transakcji zawieranych przez osoby działające w ramach zawodowych, ale także transakcji prywatnych jednostek; oznacza to, iż konsumenci zamieszkali w jednym Państwie Członkowskim powinni mieć swobodę nabywania towarów na terytorium innego Państwa Członkowskiego na podstawie jednolitego minimalnego zestawu uczciwych reguł obowiązujących w sprzedaży towarów konsumpcyjnych. (3) Prawa Państw Członkowskich dotyczące sprzedaży towarów konsumpcyjnych są w pewnym stopniu rozbieżne, w wyniku czego krajowe rynki towarów konsumpcyjnych różnią się od siebie i konkurencja między sprzedawcami może zostać zakłócona. (4) Konsumenci, którzy są chętni do skorzystania z szerokiego rynku poprzez zakup towarów w Państwach Członkowskich innych niż państwo ich zamieszkania odgrywają podstawową rolę we wprowadzaniu rynku wewnętrznego; należy zapobiegać sztucznej rekonstrukcji granic i zaszufladkowaniu rynków; możliwości dostępne dla konsumentów zostały bardzo poszerzone przez nowe technologie łączności, które pozwalają na szybki dostęp do s ystemów dystrybucji w innych Państwach Członkowskich lub w państwach trzecich; z braku minimalnej harmonizacji zasad, regulujących sprzedaż towarów konsumpcyjnych, rozwój sprzedaży towarów za pośrednictwem środków nowych technologii łączności na odległość, może napotkać przeszkody. (5) Stworzenie wspólnych minimalnych zasad prawa konsumenckiego, obowiązującego niezależnie od tego, gdzie we Wspólnocie nabywane są towary, wzmocni zaufanie konsumenta i umożliwi konsumentom zwiększenie korzyści z rynku wewnętrznego. (6) Główne trudności napotykane przez konsumentów i stanowiące główne źródło

186

(zm. Dz.Urz.UE.L 2011 Nr 304, poz. 64)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

sporów ze sprzedawcami dotyczą braku zgodności towarów z umową; dlatego stosowne jest zbliżenie ustawodawstwa krajowego, któremu podlega w tym względzie sprzedaż towarów konsumpcyjnych, jednakże bez naruszania przepisów i zasad prawa krajowego odnoszących się do odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej. (7) Towary muszą, przede wszystkim, odpowiadać umownej specyfikacji; zasadę zgodności z umową można uznać za wspólną dla różnych krajowych tradycji prawnych; w niektórych krajowych tradycjach prawnych nie jest możliwe poleganie jedynie na tej zasadzie dla zapewnienia minimalnego poziomu ochrony dla konsumentów; w ramach takich tradycji prawnych, w szczególności dodatkowe przepisy krajowe mogłyby być użyteczne dla zapewnienia, iż konsument jest chroniony w przypadkach, gdy strony nie uzgodniły szczególnych warunków umownych lub gdy strony zawarły warunki umowy lub porozumienia, które bezpośrednio bądź pośrednio uchylają lub ograniczają prawa konsumenta i które, w zakresie, w jakim te prawa wynikają z niniejszej dyrektywy, nie są dla konsumenta wiążące. (8) W celu ułatwienia stosowania zasady zgodności z umową, użytecznym jest wprowadzenie wzruszalnego domniemania zgodności z umową obejmującego najpowszechniejsze sytuacje; domniemanie to nie ogranicza zasady swobody umowy; ponadto w braku szczególnych warunków umownych, a także w przyp adku gdy zastosowanie ma klauzula minimalnej ochrony, elementy wspomniane w tym domniemaniu mogą być użyte do ustalenia braku zgodności towarów objętych umową; jakość i wykonanie, których racjonalnie mogą spodziewać się konsumenci zależeć będą, między innymi, od tego czy towary są nowe, czy też używane; elementy przyjęte w domniemaniu kumulują się; jeśli okoliczności przypadku sprawią, że jeden z elementów będzie w sposób oczywisty nieprawidłowy, tym niemniej pozostałe elementy domniemania będą nadal miały zastosowanie. (9) Sprzedawca powinien bezpośrednio odpowiedzialny przed konsumentem za zgodność towarów z umową; jest to tradycyjne rozwiązanie zawarte w porządku prawnym Państw Członkowskich; jednakże sprzedawca powinien mieć swobodę, zagwarantowaną w prawie krajowym, do podjęcia kroków przeciwko producentowi, poprzedniemu sprzedawcy w tym samym łańcuchu umownym lub przeciwko każdemu innemu pośrednikowi, o ile nie zrzeknie się takich uprawnień; niniejsza dyrektywa nie narusza zasady swobody umowy między sprzedawcą, a producentem, poprzednim sprzedawcą czy jakimkolwiek innym pośrednikiem; zasady regulujące przeciwko komu i jakie kroki mogą być podjęte przez sprzedawcę będą ustalone w prawie krajowym. (10) W przypadku braku zgodności towaru z umową, konsumenci powinni być uprawnieni do uzyskania bezpłatnie przywrócenia zgodności towaru z umową, wybierając naprawę lub zastąpienie lub, jeśli to nie wystarczy, do obniżenia ceny lub wymówienie umowy. (11) Po pierwsze, konsument może żądać od sprzedawcy naprawy towaru lub jego wymiany, chyba że te sposoby naprawienia szkody byłyby niemożliwe lub nieproporcjonalne; to, czy sposób naprawienia szkody jest nieproporcjonalny, powinno być ustalone obiektywnie; sposób naprawienia szkody byłby nieproporcjonalny, gdyby jego zastosowanie, w porównaniu z innym środkiem, wiązało się z nadmiernymi kosztami; w celu ustalenia, czy koszty są nadmierne, koszty jednego ze sposobów naprawienia szkody powinny być zna cząco wyższe niż koszty innego naprawienia szkody. (12) W przypadkach braku zgodności sprzedawca zawsze może zaoferować konsumentowi, w drodze ugody, jakikolwiek dostępny sposób naprawienia szkody; sprawą konsumenta jest decyzja, czy przyjąć, czy odrzucić tę propozycję. (13) W celu umożliwienia konsumentom korzystania z wewnętrznego rynku i kupowania towarów konsumpcyjnych w innym Państwie Członkowskim, powinno się zalecić, aby w

187

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

interesie konsumentów producenci towarów konsumpcyjnych, które są wprowadzane do obrotu w kilku Państwach Członkowskich, załączali do produktu wykaz z przynajmniej jednym adresem kontaktowym w każdym Państwie Członkowskim gdzie produkt jest oferowany. (14) Odniesienie do terminu dostawy nie zakłada, iż Państwa Członkowskie będą musiały zmienić ich zasady dotyczące przejścia ryzyka. (15) Państwa Członkowskie mogą postanowić, że każdy zwrot dla konsumenta może być pomniejszony w celu uwzględnienia użytku, jaki czynił z towaru od czasu jego dostawy; szczegółowe regulacje, według których umowa może być unieważniona mogą być ustanowione w prawie krajowym. (16) Specyficzny charakter towarów używanych uniemożliwia ogólnie ich wymianę; zatem prawo konsumenta do zastąpienia towaru dla tych towarów nie jest dostępne; dla takich towarów Państwa Członkowskie mogą umożliwić stronom uzgodnienie krótszego okresu odpowiedzialności. (17) Właściwe jest ograniczenie w czasie okresu, w ciągu którego sprzedawca jest odpowiedzialny za wszelki brak zgodności, który istnieje w terminie dostawy towaru; Państwa Członkowskie mogą również zapewnić ograniczenie okresu, w ciągu którego konsumenci mogą egzekwować swoje prawa, pod warunkiem że taki okres nie wygaśnie przez upływem dwóch lat od daty dostawy; tam, gdzie w ustawodawstwie krajowym czas, w którym rozpoczyna się bieg okresu przedawnienia nie jest datą dostawy towaru, łączny czas trwania tego okresu zapewniony przez p rawo krajowe nie może być krótszy niż dwa lata od daty dostawy. (18) Państwa Członkowskie mogą ustalić zawieszenie lub przerwanie okresu, w ciągu którego brak zgodności musi się uwidocznić i okresu przedawnienia, tam, gdzie to ma zastosowanie i zgodne jest z prawem krajowym, w przypadku naprawy, zastąpienia lub negocjacji między sprzedawcą a konsumentem z myślą o polubownej ugodzie. (19) Państwa Członkowskie powinny móc ustalić okres, w ciągu którego konsument musi poinformować sprzedawcę o każdym braku zgodności; Państwa Członkowskie mogą zapewnić wyższy poziom ochrony konsumenta nie wprowadzając takiego obowiązku; w każdym przypadku konsumenci w całej Wspólnocie powinni mieć co najmniej dwa miesiące na poinformowanie sprzedawcy, że taki brak zgodności występuje. (20) Państwa Członkowskie powinny czuwać nad tym, aby takie okresy nie stawiały w niekorzystnej sytuacji konsumentów kupujących poza granicami; wszystkie Państwa Członkowskie po winny powiadomić Komisję o korzystaniu z tego przepisu; Komisja powinna monitorować skutki zróżnicowanych zastosowań tego przepisu dla konsumentów i dla rynku wewnętrznego; informacja o sposobie zastosowania tego przepisu przez Państwo Członkowskie powinna być dostępna dla innych Państw Członkowskich, konsumentów i organizacji konsumenckich na obszarze Wspólnoty; podsumowanie sytuacji we wszystkich Państwach Członkowskich powinno, zatem być opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. (21) Dla niektórych kategorii towarów powszechną dla sprzedawców i producentów praktyką jest oferowanie gwarancji na towary obejmującej wszystkie wady, które uwidocznią się w określonym czasie; taka praktyka może pobudzać konkurencję; jako, że takie gwarancje są uzasadnionym narzędziem obrotu, nie powinny one wprowadzać konsumentów w błąd; aby zapewnić, że konsumenci nie są wprowadzani w błąd, gwarancje powinny zawierać niektóre informacje, łącznie z oświadczeniem, iż gwarancja nie nar usza praw konsumenta. (22) Strony nie mogą, za obopólną zgodą, ograniczyć bądź uchylić praw przyznanych konsumentowi, gdyż w przeciwnym razie udzielona ochrona prawna zostałaby udaremniona; ta zasada winna stosować się również do klauzul, które sugerują, iż

188

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE konsument miał świadomość wszelkich braków zgodności towarów konsumpcyjnych istniejących w czasie zawierania umowy; ochrona gwarantowana konsumentom niniejszą dyrektywą nie powinna być ograniczona na podstawie tego, iż prawo państwa trzeciego zostało wybrane jako mające zastosowanie w umowie. (23) Ustawodawstwo i orzecznictwo w tej dziedzinie w różnych Państwach Członkowskich wskazują, że wzrasta troska o zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów; w świetle tej tendencji i doświadczenia nabytego przy wprowadzaniu w życie niniejszej dyrektywy, koniecznym może okazać się rozważenie dalej idącej harmonizacji, szczególnie poprzez wprowadzenie bezpośredniej odpowiedzialności producenta za wady, za które on ponosi odpowiedzialność. (24) Państwa Członkowskie powinny mieć możliwość przyjęcia lub utrzymania w mocy surowszych przepisów w obszarze objętym niniejsza dyrektywą dla zapewnienia nawet wyższego poziomu ochrony konsumentów. (25) Zgodnie z zaleceniem Komisji z dnia 30 marca 1998 r. w sprawie zasad mających zastosowanie do organów odpowiedzialnych za poza sądowe ugody sporów konsumenckich, Państwa Członkowskie mogą powołać organy, które zapewnią bezstronne i skuteczne załatwianie skarg w kontekście krajowym i transgranicznym, i których konsumenci mogą korzystać w celu z mediacji. (26) Jest właściwe, w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów, dodanie niniejszej dyrektywy do wykazu dyrektyw zawartego w Załączniku do dyrektywy 98/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów, PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Art. 1. Zakres i definicje.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Do celów niniejszej dyrektywy: a) konsument oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem; b) towary konsumpcyjne oznaczają wszystkie materialne rzeczy ruchome, z wyjątkiem: - towarów sprzedawanych w drodze egzekucji lub w inny sposób przez władze sądowe, - wody i gazu, gdy nie są wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, - elektryczności; c) sprzedawca oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która na podstawie umowy sprzedaje towary konsumpcyjne w ramach swojej działalności handlowej, przedsiębiorstwa lub zawodowej; d) producent oznacza wytwórcę towarów konsumpcyjnych, importera towarów konsumpcyjnych na terytorium Wspólnoty lub każda osobę określającą siebie jako producenta poprzez umieszczenie swojej nazwy, znaku towarowego lub innego znaku wyróżniającego na towarach konsumpcyjnych;

189

1. Celem niniejszej dyrektywy jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji, w celu zapewnienia jednolitego minimalnego poziomu ochrony konsumentów w kontekście rynku wewnętrznego.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE e) gwarancja oznacza każde zobowiązanie sprzedawcy lub producenta wobec konsumenta, podjęte bez dodatkowej opłaty, aby zwrócić zapłaconą cenę lub wymienić, naprawić czy potraktować w inny sposób towary konsumpcyjne jeśli nie spełniają one specyfikacji określonej w oświadczeniu gwarancyjnym lub odpowiedniej reklamie; f) naprawa oznacza, w przypadku braku zgodności, doprowadzenie towarów konsumpcyjnych do stanu zgodności z umową sprzedaży. 3. Państwa Członkowskie mogą ustalić, że wyrażenie "towary konsumpcyjne" nie dotyczy towarów używanych, sprzedawanych na publicznych aukcjach, gdzie konsumenci mają możliwość osobistego uczestniczenia w sprzedaży. 4. Umowy na dostawę towarów konsumpcyjnych, które mają być wytworzone czy wyprodukowane, do celów niniejszej dyrektywy uważane będą za umowę sprzedaży. Art. 2. Zgodność z umową.

1. Sprzedawca musi dostarczyć konsumentowi towary, które są zgodne z umową sprzedaży. 2. Domniemywa się, że towary konsumpcyjne są zgodne z umową, jeżeli: a) odpowiadają opisowi podanemu przez sprzedawcę i mają właściwości towarów, które sprzedawca przedstawił konsumentowi jako próbkę lub wzór; b) nadają się do jakichkolwiek szczególnych celów, do których potrzebne są konsumentowi, a o których zawiadomił on sprzedawcę w czasie zawierania umowy i które sprzedawca zaakceptował; c) nadają się do celów, do których towary tego samego rodzaju są normalnie stosowane; d) wykazują jakość i wykonanie, które są normalne dla towarów tego samego rodzaju i jakich konsument może racjonalnie oczekiwać, charakter towarów i biorąc pod uwagę wszelkie oświadczenia publiczne na temat szczególnych właściwości towarów, jakie wygłosił na ich temat sprzedawca, producent lub ich przedstawiciel, w szczególności w reklamie lub na etykiecie.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

4. Sprzedawca nie będzie związany publicznymi oświadczeniami określonymi w ust. 2 lit. d), jeżeli: - udowodni, że nie był i racjonalnie rzecz biorąc, nie mógł być świadomy takich oświadczeń, - udowodni, że w momencie zawierania umowy oświadczenie zostało skorygowane, lub - udowodni, że oświadczenie nie mogło mieć wpływu na decyzję zakupu towarów konsumpcyjnych.

190

3. Do celów niniejszego artykułu uważa się, że brak zgodności nie występuje, gdy w momencie zawierania umowy konsument był świadomy, lub racjonalnie rzecz biorąc nie mógł być nieświadomy istnienia tego braku, albo, gdy brak zgodności wynika z materiałów dostarczonych przez konsumenta.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

5. Wszelki brak zgodności wynikający z nieprawidłowego montażu towarów konsumpcyjnych uznawany będzie za równoznaczny z brakiem zgodności towarów, jeżeli montaż stanowi część umowy sprzedaży towarów i towary były montowane przez sprzedawcę lub na jego odpowiedzialność. Ma to zastosowanie także, gdy produkt, przeznaczony do montażu przez konsumenta jest montowany przez konsumenta, a nieprawidłowy montaż wynika z niedociągnięcia w instrukcji montażu. Art. 3. Prawa konsumenta.

1. Sprzedawca odpowiada przed konsumentem za każdy brak zgodności, który istnieje w momencie dostawy towarów. 2. W przypadku braku zgodności, konsument jest upoważniony do wolnego od opłat przywrócenia zgodności poprzez naprawę lub zastąpienie, zgodnie z ust. 3, lub do uzyskania stosownej obniżki ceny lub do unieważnienia umowy w odniesieniu do tych towarów, zgodnie z ust. 5 i 6. 3. Po pierwsze, konsument może żądać, aby sprzedawca naprawił towary albo może żądać od sprzedawcy ich zastąpienia, w obu przypadkach jest to wolne od opłat, chyba że byłoby to niemożliwe lub nieproporcjonalne. Sposób naprawienia szkody uznaje się za nieproporcjonalny, jeśli nakłada on na sprzedawcę koszty, które w porównaniu z alternatywnym sposobem naprawienia szkody są nadmiernie wysokie, biorąc pod uwagę: - wartość, jaką miałyby towary gdyby nie występował brak zgodności, - znaczenie braku zgodności, oraz - czy alternatywny sposób naprawienia szkody może zostać dokonany bez istotnych niedogodności dla konsumenta. Każda naprawa lub zastąpienie powinna być dokonana w rozsądnym czasie i bez istotnej niedogodności dla konsumenta, z uwzględnieniem charakteru towarów i celów, dla których konsument ich potrzebuje.

6. Konsument nie ma prawa do unieważnienia umowy, jeżeli brak zgodności ma nikłe KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

5. Konsument może domagać się stosownej obniżki ceny lub unieważnienia umowy: - jeżeli konsumentowi nie przysługuje ani naprawa, ani zastąpienie, lub - jeżeli sprzedawca nie dokonał naprawienia szkody w rozsądnym czasie, lub - jeżeli sprzedawca nie dokonał naprawienia szkody bez istotnych niedogodności dla konsumenta.

191

4. Sformułowanie "wolny od opłat" w ust. 2 i 3 odnosi się do niezbędnych kosztów związanych z przywróceniem towarom zgodności, w szczególności do kosztów wysyłki, robocizny i materiałów.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE znaczenie. Art. 4. Prawo regresu. W przypadku gdy sprzedawca końcowy odpowiada przed konsumentem za brak zgodności wynikający z działania bądź zaniechania producenta, poprzedniego sprzedawcy w tym samym łańcuchu umów lub każdego innego pośrednika, sprzedawca końcowy ma prawo dochodzić naprawienia szkód od osoby lub osób odpowiedzialnych w łańcuchu umownym. Osoba lub osoby odpowiedzialne, od których sprzedawca końcowy może dochodzić naprawienia szkód wraz z istotnymi działaniami i warunkami ich egzekucji zostaną ustalone w prawie krajowym.

Art. 5. Terminy.

1. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność na mocy art. 3, gdy brak zgodności uwidoczni się w ciągu 2 lat od daty dostawy towarów. Jeżeli w ustawodawstwie krajowym prawa ustanowione w art. 3 ust. 2 podlegają okresowi przedawnienia, to okres ten nie powinien wygasnąć przez upływem dwóch lat od daty dostawy. 2. Państwa Członkowskie mogą postanowić, że w celu skorzystania ze swoich uprawnień konsument musi powiadomić sprzedawcę o braku zgodności w okresie dwóch miesięcy od daty, kiedy odkrył taki brak zgodności. Państwa Członkowskie powiadomią Komisję o korzystaniu przez nie z niniejszego ustępu. Komisja monitoruje skutki istnienia tej opcji dla Państw Członkowskich dla konsumentów i dla rynku wewnętrznego. Nie później niż do dnia 7 stycznia 2003 r. Komisja przygotuje sprawozdanie o sposobie zastosowania tego ustępu przez Państwa Członkowskie. Sprawozdanie to zostanie opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. 3. O ile nie postanowiono inaczej, przyjmuje się, że każdy brak zgodności, który uwidocznił się w ciągu sześciu miesięcy od daty dostawy istniał w chwili dostawy, chyba że takie założenie niezgodne jest z charakterem towarów lub charakterem braku zgodności. Art. 6. Gwarancje.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Gwarancja: - stwierdza, że konsument ma prawa przyznane zgodne z mającym zastosowanie ustawodawstwem krajowym, któremu podlega sprzedaż towarów konsumpcyjnych i

192

1. Gwarancja będzie prawnie wiążąca dla udzielającego na warunkach określonych w oświadczeniu gwarancyjnym i związaną z nim reklamą.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wyjaśnia, że gwarancja tych praw nie narusza, - określa, w prostym i zrozumiałym języku zawartość gwarancji i podstawowe szczegółowe dane potrzebne dla złożenia skargi w oparciu o gwarancję, w szczególności okres ważności i zasięg terytorialny gwarancji, jak też nazwisko i adres gwaranta. 3. Na żądanie konsumenta gwarancja zostaje udostępniona w formie pisemnej lub sporządzona na innym trwałym, dostępnym dla niego nośniku. 4. Na swoim własnym terytorium Państwo Członkowskie, w którym towary konsumpcyjne wprowadzane są do obrotu, może zgodnie z zasadami Traktatu ustanowić, iż gwarancja będzie sporządzona w jednym lub więcej języków, które wyznaczy spośród języków urzędowych Wspólnoty. 5. Gdyby gwarancja naruszała wymogi ust. 2, 3 i 4, jej ważność na tym nie ucierpi, a konsument może nadal polegać na gwarancji i domagać się jej honorowania. Art. 7. Charakter wiążący.

1. Wszelkie warunki umowne lub ustalenia zawarte ze sprzedawcą przed zgłoszeniem sprzedawcy braku zgodności, które bezpośrednio lub pośrednio uchylają lub ograniczają prawa wynikające z niniejszej dyrektywy nie będą, zgodnie z prawem krajowym, wiążące dla konsumenta. Państwa Członkowskie mogą postanowić, że w przypadku towarów używanych, sprzedawca i konsument mogą uzgodnić warunki umowne lub ustalenia, które mają krótszy okres odpowiedzialności sprzedawcy niż ustanowiony art. 5 ust. 1. Taki okres nie może być krótszy niż jeden rok. 2. Państwa Członkowskie podejmą kroki niezbędne dla zapewnienia, iż konsument nie utraci ochrony przyznanej mu na mocy niniejszej dyrektywy, poprzez wybór prawa państwa trzeciego, jako prawa obowiązującego w stosunku do danej umowy, jeśli ta ostatnia pozostaje w ścisłym związku z terytorium Państw Członkowskich.

2. Państwa Członkowskie mogą, dla zapewnienia wyższego poziomu ochrony konsumentów, przyjąć bądź utrzymać w mocy surowsze przepisy, zgodne z Traktatem w dziedzinie objętej KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Prawa wynikające z niniejszej dyrektywy są wykonywane bez uszczerbku dla innych praw, na które konsumenci mogą powołać się na podstawie przepisów krajowych, regulujących odpowiedzialność umowną lub deliktową.

193

Art. 8. Prawo krajowe i minimalna ochrona.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE niniejszą dyrektywą. Art. 8a. Wymogi dotyczące sprawozdawczości.

1. W przypadku gdy, zgodnie z art. 8 ust. 2, państwo członkowskie przyjmuje surowsze przepisy w zakresie ochrony konsumentów niż te, które są przewidziane w art. 5 ust. 1-3 i w art. 7 ust. 1, informuje o tym, a także o wszelkich późniejszych zmianach, Komisję. 2. Komisja zapewnia, aby informacje, o których mowa w ust. 1, były łatwo dostępne dla konsumentów i przedsiębiorców, między innymi na specjalnie do tego przeznaczonej stronie internetowej. 3. Komisja przekazuje innym państwom członkowskim i Parlamentowi Europejskiemu informacje, o których mowa w ust. 1. Komisja przeprowadza konsultacje z zainteresowanymi stronami w sprawie tych informacji. Art. 9 Państwa Członkowskie podejmą właściwe środki w celu poinformowania konsumentów o prawie krajowym przejmującym niniejszą dyrektywę i będą zachęcać, w miarę potrzeb, organizacje zawodowe do informowania konsumentów o ich prawach.

Art. 10 W Załączniku do dyrektywy 98/27/WE wprowadza się następujące uzupełnienie: ,, 10. Dyrektywa 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz.U. L 171 z 7.7.1999, str. 12). ". Art. 11. Transpozycja.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Państwa Członkowskie przekażą Komisji teksty przepisów prawa krajowego, przyjętych w zakresie objętym niniejszą dyrektywą.

194

1. Państwa Członkowskie wprowadzą w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy nie później niż do dnia 1 stycznia 2002 r. i niezwłocznie powiadomią o tym Komisję. Środki przyjęte przez Państwa Członkowskie, zawierają odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie takie powinno towarzyszyć ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia są określane przez Państwa Członkowskie.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 12. Przegląd. Komisja, nie później niż dnia 7 lipca 2006 r. dokona przeglądu stosowania niniejszej dyrektywy i złoży sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Sprawozdanie to zbada, między innymi, kwestię wprowadzenia bezpośredniej odpowiedzialności producenta i, o ile to będzie właściwe, również propozycje.

Art. 13. Wejście w życie. Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie w dniu jej opublikowania w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.

Art. 14 Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, dnia 25 maja 1999 r.

Strona

195

W imieniu Parlamentu Europejskiego: J. M. GIL-ROBLES Przewodniczący W imieniu Rady: H. EICHEL Przewodniczący

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylająca dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 114, uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej, uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego , uwzględniając opinię Komitetu Regionów , stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą , a także mając na uwadze, co następuje: (1) Szereg praw konsumentów wynikających z umów określono w dyrektywie Rady 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa oraz w dyrektywie 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość. (2) Dyrektywy te poddano przeglądowi w świetle zdobytych doświadczeń, z myślą o uproszczeniu i aktualizacji mających zastosowanie przepisów, wyeliminowaniu niespójności oraz usunięciu niepożądanych luk w prawie. Z przeglądu wynika, że właściwe jest zastąpienie tych dwóch dyrektyw jedną dyrektywą. Niniejsza dyrektywa powinna zatem określać standardowe przepisy dotyczące wspólnych aspektów umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, przy równoczesnej rezygnacji z zasady harmonizacji minimalnej przyjętej we wcześniejszych dyrektywach, umożliwiając jednocześnie państwom członkowskim utrzymanie lub przyjęcie przepisów krajowych w odniesieniu do niektórych aspektów. (3) Art. 169 ust. 1 i art. 169 ust. 2 lit. a) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) stanowią, że Unia ma przyczyniać się do osiągnięcia wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez środki, które przyjmuje na podstawie art. 114 TFUE. (4) Zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE rynek wewnętrzny ma obejmować obszar bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ towarów i usług oraz swoboda przedsiębiorczości. Harmonizacja niektórych aspektów umów z udziałem konsumentów zawieranych na odległość i niektórych aspektów umów z udziałem konsumentów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa jest niezbędna w celu wspierania rzeczywistego rynku wewnętrznego dla konsumentów, opartego na właściwej równowadze pomiędzy wysokim poziomem ochrony konsumentów i konkurencyjnością przedsiębiorstw, przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania zasady pomocniczości. (5) Transgraniczny potencjał sprzedaży na odległość, który powinien być jednym z głównych wymiernych osiągnięć rynku wewnętrznego, nie jest w pełni wykorzystywany. W porównaniu ze znaczącym wzrostem krajowej sprzedaży na odległość w ciągu ostatnich kilku lat, wzrost transgranicznej sprzedaży na odległość jest ograniczony. Rozbieżność ta jest szczególnie znacząca w przypadku sprzedaży internetowej, gdzie potencjał dalszego wzrostu jest wysoki. Transgraniczny potencjał umów negocjowanych poza lokalem przedsiębiorstwa (sprzedaż bezpośrednia) jest ograniczony szeregiem czynników, w tym

196

z dnia 25 października 2011 r. (Dz.Urz.UE.L Nr 304, str. 64)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

różnymi przepisami krajowymi dotyczącymi ochrony konsumentów, wprowadzanymi w odniesieniu do tej branży branżę. W porównaniu ze wzrostem krajowej sprzedaży bezpośredniej w ciągu ostatnich kilku lat, w szczególności w sektorze usług - na przykład mediów - liczba konsumentów korzystających z tego kanału w ramach zakupów transgranicznych utrzymuje się na niezmiennym poziomie. W odpowiedzi na coraz szersze możliwości biznesowe w wielu państwach członkowskich małe i średnie przedsiębiorstwa (w tym również indywidualni przedsiębiorcy) lub przedstawiciele handlowi przedsiębiorstw sprzedaży bezpośredniej powinni być bardziej skłonni do pozyskiwania klientów w innych państwach członkowskich, zwłaszcza w regionach przygranicznych. W związku z tym pełna harmonizacja w zakresie informacji dla konsumentów i prawa do odstąpienia od umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa przyczyni się do wysokiego poziomu ochrony konsumentów i lepszego funkcjonowania rynku wewnętrznego w stosunkach między przedsiębiorstwami a konsumentami. (6) Niektóre różnice powodują powstawanie znaczących barier w funkcjonowaniu rynku wewnętrznego, mających wpływ na przedsiębiorców i konsumentów. Różnice te zwiększają koszty przestrzegania przepisów, ponoszone przez przedsiębiorców chcących prowadzić transgraniczną sprzedaż towarów i świadczenie usług. Nieproporcjonalne rozdrobnienie podważa również zaufanie konsumenta do rynku wewnętrznego. (7) Pełna harmonizacja niektórych kluczowych aspektów regulacyjnych powinna znacznie poprawić pewność prawa zarówno wśród konsumentów, jak i przedsiębiorców. Zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy powinni mieć możliwość korzystania z jednolitych ram regulacyjnych, opartych na jasno zdefiniowanych pojęciach prawnych, regulujących niektóre aspekty umów zawieranych między przedsiębiorstwami a konsumentami w całej Unii. Rezultatem takiej harmonizacji powinno być zlikwidowanie barier wynikających z rozdrobnienia przepisów oraz pełne wprowadzenie rynku wewnętrznego w tej dziedzinie. Bariery te można zlikwidować tylko przez stworzenie jednolitych przepisów na poziomie Unii. Ponadto konsumenci powinni mieć możliwość korzystania ze wspólnego wysokiego poziomu ochrony w całej Unii. (8) Aspekty regulacyjne, które należy zharmonizować, powinny dotyczyć jedynie umów zawieranych między przedsiębiorcami i konsumentami. Dlatego niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na prawo krajowe w zakresie umów dotyczących zatrudnienia, umów dotyczących praw do dziedziczenia, umów dotyczących prawa rodzinnego oraz umów dotyczących zakładania i organizacji spółek kapitałowych lub umów spółek osobowych. (9) Niniejsza dyrektywa ustanawia przepisy dotyczące informacji, które mają zostać przekazane w odniesieniu do umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa oraz umów innych niż umowy zawierane na odległość i umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa. Niniejsza dyrektywa reguluje także prawo do odstąpienia od umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa oraz harmonizuje niektóre przepisy dotyczące wykonywania umów zawieranych między przedsiębiorstwami a konsumentami oraz niektórych innych aspektów tych umów. (10) Niniejsza dyrektywa nie powinna naruszać rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I). (11) Niniejsza dyrektywa nie powinna naruszać przepisów Unii dotyczących sektorów szczególnych, takich jak: sektor produktów leczniczych stosowanych u ludzi, wyrobów medycznych, prywatności i łączności elektronicznej, praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej, etykietowania żywności oraz rynku wewnętrznego energii elektrycznej i gazu ziemnego.

197

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

(12) Wymogi informacyjne przewidziane w niniejszej dyrektywie powinny uzupełniać wymogi informacyjne przewidziane w dyrektywie 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym oraz w dyrektywie 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego ("dyrektywa o handlu elektronicznym"). Państwa członkowskie powinny zachować możliwość nakładania dodatkowych wymogów informacyjnych mających zastosowanie do usługodawców, którzy prowadzą przedsiębiorstwo na terytorium tych państw członkowskich. (13) Państwa członkowskie powinny, zgodnie z prawem Unii, zachować swoje kompetencje w zakresie stosowania przepisów niniejszej dyrektywy do dziedzin nieobjętych zakresem jej stosowania. Państwa członkowskie mogą zatem utrzymać w mocy lub wprowadzić przepisy krajowe, odpowiadające wszystkim lub niektórym przepisom niniejszej dyrektywy, w odniesieniu do umów nieobjętych zakresem jej stosowania. Państwa członkowskie mogą na przykład postanowić o rozszerzeniu stosowania przepisów niniejszej dyrektywy na osoby prawne lub osoby fizyczne, które nie są "konsumentami" w rozumieniu niniejszej dyrektywy, takie jak: organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa rozpoczynające działalność lub małe i średnie przedsiębiorstwa. Państwa członkowskie mogą również stosować przepisy niniejszej dyrektywy do umów, które nie są "umowami zawieranymi na odległość" w rozumieniu niniejszej dyrektywy, na przykład z uwagi na fakt, że nie są one zawierane w ramach zorganizowanego systemu sprzedaży lub świadczenia usług na odległość. Ponadto państwa członkowskie mogą również utrzymać w mocy lub wprowadzić krajowe przepisy w kwestiach, które nie są wyraźnie uregulowane w niniejszej dyrektywie, takie jak: dodatkowe przepisy dotyczące umów sprzedaży, w tym przepisy dotyczące dostarczenia towarów, lub wymogi udzielania informacji w okresie obowiązywania umowy. (14) Niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na prawo krajowe w dziedzinie prawa umów w odniesieniu do tych aspektów prawa umów, które nie są przez nią uregulowane. Dlatego też niniejsza dyrektywa nie powinna naruszać prawa krajowego regulującego na przykład zawieranie lub ważność umowy (na przykład w przypadku braku zgodnych oświadczeń woli). Niniejsza dyrektywa nie powinna również wpływać na prawo krajowe w zakresie środków ochrony prawnej o charakterze ogólnym dotyczących umów, przepisów dotyczących publicznego ładu gospodarczego, na przykład przepisów o nadmiernych lub wygórowanych cenach, ani na przepisy o nieetycznych transakcjach prawnych. (15) Niniejsza dyrektywa nie powinna harmonizować wymogów językowych mających zastosowanie do umów z udziałem konsumentów. Państwa członkowskie mogą więc utrzymać w mocy lub wprowadzić do swojego prawa krajowego wymogi językowe w zakresie informacji dotyczących umowy i postanowień umownych. (16) Niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na prawo krajowe dotyczące przedstawicielstwa prawnego, na przykład na przepisy dotyczące osób działających w imieniu przedsiębiorcy lub na jego rzecz (takich jak przedstawiciel lub powiernik). Państwa członkowskie powinny zachować swoje kompetencje w tej dziedzinie. Niniejsza dyrektywa powinna mieć zastosowanie do wszystkich przedsiębiorców, zarówno publicznych, jak i prywatnych. (17) Definicja konsumenta powinna obejmować osoby fizyczne działające w celach niezwiązanych z ich działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wykonywaniem wolnego zawodu. Jednakże w przypadku umów o podwójnym charakterze, gdy umowa zawierana jest w celach, które częściowo są związane z działalnością handlową danej osoby, a częściowo nie są z nią związane, a cel handlowy jest do tego stopnia ograniczony, że nie jest dominujący w ogólnym kontekście umowy, taka osoba również

198

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

powinna być uznawana za konsumenta. (18) Niniejsza dyrektywa nie wpływa na swobodę państw członkowskich w zakresie definiowania, zgodnie z prawem Unii, usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, określania, w jaki sposób usługi te powinny być zorganizowane i finansowane, zgodnie z zasadami pomocy państwa, oraz określania szczególnych obowiązków, z którymi związane jest świadczenie takich usług. (19) Treści cyfrowe oznaczają dane wytwarzane i dostarczane w formie cyfrowej, takie jak: programy komputerowe, aplikacje, gry, muzyka, nagrania wizualne lub teksty, bez względu na to, czy dostęp do nich osiąga się poprzez pobieranie czy poprzez odbiór danych przesyłanych strumieniowo, na trwałym nośniku czy przy użyciu jakichkolwiek innych środków. Umowy o dostarczanie treści cyfrowych powinny wchodzić w zakres niniejszej dyrektywy. Jeżeli treści cyfrowe dostarczane są na trwałym nośniku, takim jak płyty CD lub DVD, treści te powinny być uznawane za towary w rozumieniu niniejszej dyrektywy. Tak jak w przypadku umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu lub energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, lub dostarczanie centralnego ogrzewania, umowy, których przedmiotem jest dostarczanie treści cyfrowych, które nie są dostarczane na trwałym nośniku nie powinny być klasyfikowane, do celów niniejszej dyrektywy, ani jako umowy sprzedaży, ani jako umowy o świadczenie usług. W przypadku takich umów konsument powinien mieć prawo do odstąpienia od umowy, chyba że wyraził zgodę na rozpoczęcie wykonywania umowy w okresie na odstąpienie od umowy i przyjął do wiadomości, że w związku z tym utraci prawo do odstąpienia od umowy. Poza ogólnymi wymogami informacyjnymi przedsiębiorca powinien informować konsumenta o funkcjonalnościach i mającej znaczenie interoperacyjności treści cyfrowych. Pojęcie funkcjonalności powinno odnosić się do możliwych sposobów wykorzystywania treści cyfrowych, na przykład do śledzenia zachowania konsumenta; powinno również odnosić się do braku lub do istnienia jakichkolwiek ograniczeń technicznych, takich jak ochrona za pośrednictwem zarządzania prawami autorskimi do treści cyfrowych lub kodowania regionalnego. Pojęcie mającej znaczenie interoperacyjności ma opisywać informacje dotyczące standardowego sprzętu i oprogramowania komputerowego, z którym treści cyfrowe są kompatybilne, na przykład: system operacyjny, wymagana wersja oraz pewne cechy sprzętu komputerowego. Komisja powinna zbadać, czy istnieje potrzeba dalszej harmonizacji przepisów w odniesieniu do treści cyfrowych i w razie potrzeby przedłożyć wniosek ustawodawczy odnoszący się do tej sprawy. (20) Definicja umowy zawieranej na odległość powinna obejmować wszystkie przypadki, w których umowa zawarta jest między przedsiębiorcą a konsumentem w ramach zorganizowanego systemu sprzedaży lub świadczenia usług na odległość, wyłącznie przy użyciu jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość (takich jak sprzedaż wysyłkowa, Internet, telefon lub faks) aż do momentu zawarcia umowy włącznie. Definicja ta powinna również obejmować sytuacje, w których konsument udaje się do lokalu przedsiębiorstwa jedynie w celu uzyskania informacji o towarach lub usługach, a następnie negocjuje i zawiera umowę na odległość. Z kolei umowa, która jest negocjowana w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy i zostaje ostatecznie zawarta przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, nie powinna być uważana za umowę zawieraną na odległość. Za taką umowę nie należy także uznawać umowy zainicjowanej za pomocą środka porozumiewania się na odległość, ale ostatecznie zawartej w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy. Pojęcie umowy zawieranej na odległość nie powinno także obejmować rezerwacji dokonanej przez konsumenta - przy użyciu środka porozumiewania się na odległość - usługi profesjonalisty, tak jak w przypadku telefonicznej rezerwacji przez konsumenta wizyty u fryzjera. Pojęcie zorganizowanej

199

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

sprzedaży lub świadczenia usług na odległość powinno obejmować systemy oferowane przez osobę trzecią inną niż przedsiębiorca, ale z których przedsiębiorca korzysta, takie jak platforma internetowa. Definicja ta nie powinna jednak obejmować przypadków, w których strony internetowe oferują jedynie informacje o przedsiębiorcy, jego towarach lub usługach oraz dane kontaktowe przedsiębiorcy. (21) Umowa zawierana poza lokalem przedsiębiorstwa powinna być definiowana jako umowa zawarta przy jednoczesnej fizycznej obecności przedsiębiorcy i konsumenta w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, na przykład w domu konsumenta lub w jego miejscu pracy. Poza lokalem przedsiębiorstwa konsument może być narażony na potencjalną presję psychologiczną lub na element zaskoczenia, niezależnie od tego, czy wizyta przedsiębiorcy była przez konsumenta zamówiona, czy też nie. Definicja umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa powinna obejmować również sytuacje, w których osobisty i indywidualny kontakt z konsumentem nawiązywany jest poza lokalem przedsiębiorstwa, ale sama umowa zostaje natychmiast po tym zawarta w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość. Definicja umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa nie powinna obejmować sytuacji, w których przedsiębiorca udaje się do domu konsumenta wyłącznie w celu dokonania pomiarów lub w celu oszacowania kosztów, bez powstania jakichkolwiek obowiązków po stronie konsumenta, a umowa zawierana jest dopiero w późniejszym terminie w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub przy użyciu środków porozumiewania się na odległość, na podstawie kosztorysu sporządzonego przez przedsiębiorcę. W takich przypadkach umowy nie należy uważać za zawartą natychmiast po nawiązaniu przez przedsiębiorcę kontaktu z konsumentem, jeżeli konsument miał czas przed zawarciem umowy na zastanowienie się nad kosztorysem przygotowanym przez przedsiębiorcę. Za umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa należy uznać zakupy dokonywane podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, w czasie której nabyte produkty są promowane i oferowane do sprzedaży. (22) Lokal przedsiębiorstwa powinien obejmować wszelkie lokale niezależnie od ich formy (takie jak sklepy, stoiska lub samochody ciężarowe), które służą przedsiębiorcy za stałe lub zwyczajowe miejsce prowadzenia działalności. Stoiska handlowe i wystawiennicze powinny być traktowane jak lokal przedsiębiorstwa, jeżeli spełniają ten warunek. Miejsce prowadzenia działalności detalicznej, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność sezonową, na przykład w sezonie turystycznym w kurorcie narciarskim lub nadmorskim, należy uznać za lokal przedsiębiorstwa, ponieważ przedsiębiorca wykonuje swoją działalność w tym miejscu zwyczajowo. Za lokal przedsiębiorstwa nie należy uznawać miejsc dostępnych publicznie, takich jak ulice, centra handlowe, plaże, obiekty sportowe i środki transportu publicznego, w których przedsiębiorca prowadzi działalność wyjątkowo, ani też prywatnych domów lub miejsc pracy. Lokal przedsiębiorstwa osoby działającej w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy zdefiniowanego w niniejszej dyrektywie należy uznać za lokal przedsiębiorstwa w rozumieniu niniejszej dyrektywy. (23) Trwałe nośniki umożliwiają konsumentowi przechowywanie informacji tak długo, jak jest to dla niego konieczne w celu ochrony swoich interesów wynikających ze stosunków łączących go z przedsiębiorcą. Takie nośniki powinny obejmować w szczególności papier, pamięć USB, płyty CD-ROM, DVD, karty pamięci lub dyski twarde komputerów, a także pocztę elektroniczną. (24) Aukcja publiczna oznacza, że przedsiębiorcy i konsumenci osobiście w niej uczestniczą lub mają możliwość osobistego w niej uczestniczenia. Przedsiębiorca oferuje konsumentom towary lub usługi w ramach procedury składania ofert w publicznej sprzedaży towarów lub usług, na którą zezwala prawo w niektórych państwach członkowskich. Zwycięski oferent jest zobowiązany do zakupu towarów lub usług.

200

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Korzystanie w celach aukcyjnych z platform internetowych dostępnych dla konsumentów i przedsiębiorców nie powinno być uznawane za aukcję publiczną w rozumieniu niniejszej dyrektywy. (25) Umowy dotyczące centralnego ogrzewania powinny być objęte niniejszą dyrektywą, podobnie jak umowy, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu lub energii elektrycznej. Centralne ogrzewanie odnosi się do dostarczania ciepła, między innymi w postaci pary lub gorącej wody, z centralnego źródła produkcji poprzez system przesyłu i dystrybucji, do większej liczby budynków na potrzeby ogrzewania. (26) Umowy dotyczące przeniesienia własności nieruchomości lub praw do nieruchomości lub ustanowienia lub nabycia własności nieruchomości lub praw do niej, umowy dotyczące budowy nowych budynków lub istotnej przebudowy istniejących budynków, a także umowy najmu pomieszczeń do celów mieszkalnych, podlegają już licznym wymogom szczególnym zawartym w ustawodawstwie krajowym. Umowy te obejmują na przykład sprzedaż nieruchomości, które mają być dopiero wybudowane oraz najem nieruchomości z prawem nabycia. Przepisy niniejszej dyrektywy nie są odpowiednie dla tych umów, dlatego też powinny one być wyłączone z zakresu jej stosowania. Istotna przebudowa to przebudowa porównywalna z budową nowego budynku, na przykład w przypadku gdy zachowuje się jedynie fasadę starego budynku. Umowy o świadczenie usług, w szczególności umowy dotyczące budowy dobudówek do budynków (na przykład garażu lub werandy) oraz umowy dotyczące naprawy i renowacji budynków innej niż istotna przebudowa, powinny wchodzić w zakres niniejszej dyrektywy, podobnie jak umowy dotyczące usług pośredników nieruchomości oraz umowy dotyczące najmu pomieszczeń do celów innych niż mieszkalne. (27) Usługi transportowe obejmują przewóz pasażerski i przewóz towarów. Przewóz pasażerski powinien być wyłączony z zakresu niniejszej dyrektywy, ponieważ jest już przedmiotem innych przepisów ustawodawstwa Unii lub - jak w przypadku transportu publicznego i taksówek - przedmiotem regulacji na poziomie krajowym. Jednakże przepisy niniejszej dyrektywy chroniące konsumentów przed nadmiernymi opłatami za korzystanie ze sposobów płatności lub przed ukrytymi kosztami powinny mieć zastosowanie również do umów dotyczących przewozu pasażerskiego. W odniesieniu do usług przewozu towarów i najmu samochodów konsumenci powinni korzystać z ochrony udzielanej przez niniejszą dyrektywę, z wyjątkiem prawa do odstąpienia od umowy. (28) W celu uniknięcia obciążeń administracyjnych nakładanych na przedsiębiorców państwa członkowskie mogą postanowić o niestosowaniu niniejszej dyrektywy, w przypadku gdy poza lokalem przedsiębiorstwa sprzedawane są towary lub usługi o niewielkiej wartości. Próg wartości należy ustalić na wystarczająco niskim poziomie, tak aby wyłączone zostały jedynie zakupy o niewielkim znaczeniu. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość określania tej wartości w ustawodawstwie krajowym, pod warunkiem że nie przekracza ona 50 EUR. W przypadku gdy konsument zawarł w tym samym czasie dwie umowy lub większą liczbę umów, których przedmioty są ze sobą powiązane, dla celów stosowania tego progu powinien być uwzględniany całkowity ich koszt. (29) Usługi socjalne mają zasadniczo odrębny charakter, który odzwierciedla ustawodawstwo sektorowe, częściowo na poziomie Unii, a częściowo na poziomie krajowym. Usługi socjalne obejmują, z jednej strony, usługi skierowane do osób w szczególnie trudnej sytuacji lub osób o niskim dochodzie, jak również usługi skierowane do osób i rodzin potrzebujących pomocy w wykonywaniu rutynowych, codziennych zadań, a z drugiej strony - usługi skierowane do wszystkich ludzi, którzy szczególnie potrzebują pomocy, wsparcia, ochrony lub zachęty na konkretnym etapie życia. Usługi socjalne obejmują między innymi usługi skierowane do dzieci i młodzieży, pomoc dla rodzin,

201

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

samotnych rodziców i osób starszych, oraz usługi dla migrantów. Usługi socjalne obejmują opiekę krótko- i długoterminową, na przykład domowe usługi opiekuńcze lub usługi świadczone w mieszkaniach z opieką lub świadczone w domach opieki ("placówki opiekuńczo-pielęgnacyjne"). Usługi socjalne obejmują nie tylko usługi, które zapewnia państwo na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym i które są świadczone przez usługodawców upoważnionych przez to państwo lub organizacje charytatywne uznane przez państwo, lecz także usługi świadczone przez przedsiębiorców prywatnych. Przepisy niniejszej dyrektywy nie są odpowiednie dla usług socjalnych, dlatego też usługi te powinny być wyłączone z zakresu jej stosowania. (30) Opieka zdrowotna wymaga szczególnych uregulowań ponieważ jest złożona technicznie, ważna jako usługa świadczona w interesie ogólnym, a także wymaga znacznego finansowania publicznego. W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/24/UE z dnia 9 marca 2011 r. w sprawie stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej opieka zdrowotna zdefiniowana jest jako "usługi zdrowotne świadczone przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia, łącznie z przepisywaniem, wydawaniem i udostępnianiem produktów leczniczych oraz wyrobów medycznych". Pracownik służby zdrowia został zdefiniowany w tej dyrektywie jako lekarz, pielęgniarka odpowiedzialna za opiekę ogólną, lekarz dentysta, położna lub farmaceuta w rozumieniu dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, lub inny pracownik wykonujący czynności w sektorze opieki zdrowotnej, które są ograniczone do zawodów regulowanych w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2005/36/WE, lub osoba uznawana za pracownika służby zdrowia zgodnie z prawem państwa członkowskiego leczenia. Przepisy niniejszej dyrektywy nie są odpowiednie dla opieki zdrowotnej, dlatego też powinna być ona wyłączona z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy. (31) Hazard powinien być wyłączony z zakresu stosowania niniejszej dyrektywy. Działalność hazardowa to działalność związana ze stawkami pieniężnymi w grach losowych, z uwzględnieniem loterii, gier hazardowych w kasynach i zakładów wzajemnych. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość przyjmowania innych, w tym również surowszych środków ochrony konsumentów odnoszących się do tego rodzaju działalności. (32) Istniejące ustawodawstwo Unii dotyczące między innymi usług finansowych świadczonych konsumentom, zorganizowanych podróży i umów timeshare zawierają szereg przepisów dotyczących ochrony konsumentów. Dlatego też niniejsza dyrektywa nie powinna mieć zastosowania do umów w tych dziedzinach. W odniesieniu do usług finansowych należy zachęcać państwa członkowskie, aby w trakcie tworzenia prawa w obszarach nieuregulowanych na poziomie Unii wzorowały się na istniejących przepisach ustawodawstwa Unii w taki sposób, aby zapewnić równe zasady wszystkim konsumentom i w odniesieniu do wszystkich umów dotyczących usług finansowych. (33) Przedsiębiorca powinien być zobowiązany do informowania konsumenta z wyprzedzeniem o każdym postanowieniu nakładającym na konsumenta obowiązek wniesienia kaucji na rzecz przedsiębiorcy, w tym poprzez zablokowanie określonej kwoty na karcie kredytowej lub debetowej konsumenta. (34) Przedsiębiorca powinien udzielić konsumentowi jasnych i wyczerpujących informacji, zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość lub umową zawieraną poza lokalem przedsiębiorstwa, umową inną niż umowa zawierana na odległość lub umowa zawierana poza lokalem przedsiębiorstwa lub jakąkolwiek ofertą w tym zakresie. Udzielając takich informacji, przedsiębiorca powinien uwzględniać szczególne potrzeby szczególnie wrażliwych konsumentów, z uwagi na ich niepełnosprawność umysłową,

202

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

fizyczną lub psychiczną, wiek lub łatwowierność, w sposób, który powinien był, racjonalnie oczekując, przewidzieć. Uwzględnienie tego rodzaju szczególnych potrzeb nie powinno jednak prowadzić do zróżnicowania poziomów ochrony konsumentów. (35) Informacje, które mają zostać dostarczone konsumentom przez przedsiębiorcę, powinny być obowiązkowe i nie powinny być zmieniane. Niemniej jednak umawiające się strony powinny mieć możliwość wyraźnego postanawiania o zmianie treści zawartej następnie umowy, na przykład warunków dostarczenia. (36) W przypadku umów zawieranych na odległość wymogi informacyjne powinny zostać dostosowane, aby uwzględnić ograniczenia techniczne niektórych nośników, takie jak ograniczenia związane z liczbą znaków na ekranie niektórych telefonów komórkowych lub ograniczenia czasowe dotyczące reklam telewizyjnych. W takich przypadkach przedsiębiorca powinien spełnić minimalne wymogi informacyjne i odesłać konsumenta do innego źródła informacji, na przykład podając bezpłatny numer telefonu lub hiperłącze do strony internetowej przedsiębiorcy, na której stosowne informacje są bezpośrednio udostępnione i łatwo dostępne. Jeżeli chodzi o wymóg informowania konsumenta o kosztach zwrotu towarów, które ze względu na swój charakter nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą, wymóg ten będzie uważany za spełniony jeżeli, na przykład, przedsiębiorca określa przewoźnika (na przykład przewoźnika, któremu powierzył dostarczenie towarów) oraz jedną cenę odnoszącą się do kosztu zwrotu towarów. W przypadku gdy przedsiębiorca nie może w sposób racjonalny wcześniej obliczyć kosztów zwrotu towarów, na przykład ponieważ sam przedsiębiorca nie oferuje organizacji zwrotu towarów, powinien on przedstawić oświadczenie, że koszty te będą musiały zostać pokryte przez konsumenta oraz że mogą one okazać się wysokie, a także dostarczyć rozsądne oszacowanie maksymalnych kosztów, które mogłoby opierać się na kosztach dostarczenia dla konsumenta. (37) Ponieważ w przypadku sprzedaży na odległość konsument nie jest w stanie zobaczyć towarów przed zawarciem umowy, powinno mu przysługiwać prawo do odstąpienia od umowy. Z tych samych powodów konsument powinien mieć możliwość przetestowania i sprawdzenia towarów, które nabył, w zakresie niezbędnym do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów. W odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, konsumentowi powinno przysługiwać prawo do odstąpienia od umowy z uwagi na potencjalny element zaskoczenia lub presję psychologiczną. Odstąpienie od umowy powinno powodować wygaśnięcie obowiązku wykonania umowy przez umawiające się strony. (38) Na stronach internetowych służących do prowadzenia handlu elektronicznego należy wskazać w jasny i czytelny sposób, najpóźniej na początku procesu składania zamówienia, czy mają zastosowanie jakiekolwiek ograniczenia w dostarczeniu oraz jakie sposoby płatności są akceptowane. (39) Ważne jest zapewnienie, aby w przypadku umów zawieranych na odległość zawartych za pośrednictwem stron internetowych konsument miał możliwość przeczytania i zrozumienia w całości głównych elementów umowy przed złożeniem zamówienia. W tym celu w niniejszej dyrektywie należy zawrzeć przepis wprowadzający wymóg, aby elementy te były widoczne w bezpośrednim sąsiedztwie potwierdzenia wymaganego do złożenia zamówienia. Ważne jest również zapewnienie, aby w takich sytuacjach konsument był w stanie określić moment, w którym przyjmuje na siebie obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy. Dlatego też należy wyraźnie zwracać uwagę konsumenta, w drodze jednoznacznego sformułowania, na fakt, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy. (40) Obecne różnice w długości okresów na odstąpienie od umowy zarówno między państwami członkowskimi, jak i między umowami zawieranymi na odległość i umowami

203

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

zawieranymi poza lokalem przedsiębiorstwa, prowadzą do niepewności prawa i do powstawania kosztów związanych z przestrzeganiem przepisów. Do umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa powinien mieć zastosowanie taki sam okres na odstąpienie od umowy. W przypadku umów o świadczenie usług okres na odstąpienie od umowy powinien wygasać po upływie 14 dni od zawarcia umowy. W przypadku umów sprzedaży okres na odstąpienie od umowy powinien wygasać po upływie 14 dni od dnia, w którym konsument lub osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez konsumenta wejdzie w fizyczne posiadanie towarów. Ponadto konsument powinien mieć możliwość skorzystania z prawa do odstąpienia od umowy przed wejściem w fizyczne posiadanie towarów. W przypadku gdy ten sam konsument składa jedno zamówienie obejmujące wiele towarów, ale są one dostarczone osobno, okres na odstąpienie od umowy powinien wygasać po upływie 14 dni od dnia, w którym konsument wejdzie w fizyczne posiadanie ostatniego towaru. W przypadku gdy towary są dostarczone partiami lub w częściach, okres na odstąpienie od umowy powinien wygasać po upływie 14 dni od dnia, w którym konsument wejdzie w fizyczne posiadanie ostatniej partii lub części. (41) W celu zapewnienia pewności prawa, do obliczenia terminów przewidzianych w niniejszej dyrektywie powinno mieć zastosowanie rozporządzenie Rady (EWG, Euratom) nr 1182/71 z dnia 3 czerwca 1971 r. określające zasady mające zastosowanie do okresów, dat i terminów . Wszystkie terminy przewidziane w niniejszej dyrektywie należy zatem rozumieć jako wyrażone w dniach kalendarzowych. W przypadku gdy termin wyrażony w dniach ma być liczony od chwili zaistnienia zdarzenia lub wykonania czynności, do danego okresu nie powinno się wliczać dnia, w którym miało miejsce to zdarzenie lub czynność. (42) Przepisy dotyczące prawa do odstąpienia od umowy nie powinny naruszać przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich regulujących rozwiązywanie lub niewykonalność umowy lub kwestię możliwości wykonania przez konsumenta swoich zobowiązań umownych przed terminem określonym w umowie. (43) Jeżeli przed zawarciem umowy na odległość lub umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa przedsiębiorca nie poinformował konsumenta w sposób odpowiedni, okres na odstąpienie od umowy należy przedłużyć. Jednakże w celu zapewnienia pewności prawa w odniesieniu do długości okresu na odstąpienie od umowy, należy wprowadzić 12miesięczny limit czasowy. (44) Różnice w sposobach wykonywania prawa do odstąpienia od umowy w poszczególnych państwach członkowskich prowadzą do powstawania kosztów dla przedsiębiorców prowadzących sprzedaż transgraniczną. Wprowadzenie zharmonizowanego wzoru formularza odstąpienia od umowy, który będzie mógł być używany przez konsumenta, powinno uprościć proces odstąpienia od umowy i prowadzić do pewności prawa. Z tego powodu państwa członkowskie powinny powstrzymać się od wprowadzania jakichkolwiek dodatkowych wymogów dotyczących sposobu przedstawienia w odniesieniu do ogólnounijnego wzoru formularza, dotyczących na przykład rozmiaru czcionki. Konsument powinien jednak nadal mieć możliwość odstąpienia od umowy, posługując się własnymi słowami, pod warunkiem że jego oświadczenie o odstąpieniu od umowy skierowane do przedsiębiorcy jest jednoznaczne. Pismo, telefon lub odesłanie towarów wraz z jasnym oświadczeniem mogłyby odpowiadać temu wymogowi, ale ciężar dowodu, że odstąpienie od umowy miało miejsce w terminie ustalonym w niniejszej dyrektywie, powinien spoczywać na konsumencie. Dlatego w interesie konsumenta leży, aby - informując przedsiębiorcę o swoim odstąpieniu od umowy - korzystał on z trwałego nośnika. (45) Ponieważ doświadczenie pokazuje, że wielu konsumentów i przedsiębiorców woli porozumiewać się za pośrednictwem strony internetowej przedsiębiorcy, przedsiębiorca powinien mieć możliwość udostępnienia konsumentowi opcji wypełnienia internetowego

204

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

formularza odstąpienia od umowy. W takim przypadku przedsiębiorca powinien niezwłocznie potwierdzić jego odbiór, na przykład za pośrednictwem poczty elektronicznej. (46) W przypadku gdy konsument odstępuje od umowy, przedsiębiorca powinien zwrócić wszystkie płatności otrzymane od konsumenta, w tym również płatności pokrywające koszty poniesione przez przedsiębiorcę w celu dostarczenia towarów konsumentowi. Zwrot płatności nie powinien być dokonywany za pomocą bonu wartościowego, chyba że konsument używał bonów wartościowych przy początkowej transakcji lub wyraźnie zgodził się na nie. Jeżeli konsument wyraźnie dokonał wyboru określonego rodzaju dostarczenia (na przykład dostarczenia ekspresowego w ciągu 24 godzin), mimo że przedsiębiorca zaoferował zwyczajną i powszechnie akceptowaną formę dostarczenia, która wiązałaby się z niższymi kosztami, konsument powinien ponieść koszty różnicy w cenie między tymi dwoma rodzajami dostarczenia. (47) Niektórzy konsumenci korzystają z przysługującego im prawa do odstąpienia od umowy po użyciu towarów w stopniu większym, niż jest to konieczne do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów. W takim przypadku konsument nie powinien tracić prawa do odstąpienia od umowy, ale powinien odpowiadać za każde zmniejszenie wartości towarów. W celu stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów konsument powinien obchodzić się z towarami i sprawdzać je tylko w taki sam sposób, w jaki mógłby to zrobić w sklepie. Na przykład: konsument powinien jedynie przymierzać odzież, lecz nie powinien móc jej nosić. W związku z tym w okresie na odstąpienie od umowy konsument powinien obchodzić się z towarami i sprawdzać je z należytą starannością. Obowiązki konsumenta w przypadku odstąpienia od umowy nie powinny zniechęcać go do korzystania z przysługującego mu prawa do odstąpienia od umowy. (48) Konsument powinien być zobowiązany do odesłania towarów nie później niż 14 dni po poinformowaniu przedsiębiorcy o swojej decyzji o odstąpieniu od umowy. W przypadkach gdy przedsiębiorca lub konsument nie spełniają warunków dotyczących wykonywania prawa do odstąpienia od umowy, zastosowanie powinny mieć sankcje przewidziane w ustawodawstwie krajowym zgodnie z niniejszą dyrektywą, a także przepisy prawa umów. (49) Powinny istnieć pewne wyjątki od prawa do odstąpienia od umowy, zarówno w przypadku umów zawieranych na odległość, jak i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Prawo do odstąpienia od umowy mogłoby być nieodpowiednie na przykład ze względu na charakter towarów lub usług. Tak jest na przykład w przypadku wina dostarczanego długo po zawarciu umowy o charakterze spekulacyjnym, w przypadku gdy jego wartość zależy od wahań rynku ("vin en primeur"). Prawo do odstąpienia od umowy nie powinno mieć zastosowania ani do towarów wykonanych według specyfikacji konsumenta lub wyraźnie zindywidualizowanych, takich jak zasłony wykonane na zamówienie, ani na przykład do dostarczania paliwa będącego towarem, które po dostarczeniu są z natury nierozłącznie połączone z innymi przedmiotami. Przyznanie konsumentowi prawa do odstąpienia od umowy może być nieodpowiednie także w przypadku niektórych usług, gdy zawarcie umowy wiąże się z rezerwacją zasobów, które w przypadku wykonania prawa do odstąpienia od umowy mogą okazać się dla przedsiębiorcy trudne do zbycia. Tak byłoby na przykład w przypadku rezerwacji hotelowych lub rezerwacji domków letniskowych lub biletów na wydarzenia kulturalne lub sportowe. (50) Z jednej strony, konsument powinien korzystać z przysługującego mu prawa do odstąpienia od umowy, nawet w przypadku gdy przed zakończeniem okresu na odstąpienie od umowy zwrócił się o świadczenie usługi. Z drugiej strony, jeżeli konsument korzysta z prawa do odstąpienia od umowy, należy zapewnić przedsiębiorcy odpowiednią zapłatę za wykonaną usługę. Obliczenie proporcjonalnej kwoty powinno opierać się na cenie

205

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

ustalonej w umowie, chyba że konsument wykaże, że sama łączna cena jest nieproporcjonalna, w którym to przypadku kwota do zapłaty powinna zostać obliczona na podstawie wartości rynkowej wykonanej usługi. Wartość rynkowa powinna być określana poprzez porównanie z ceną równoważnej usługi świadczonej przez innych przedsiębiorców w chwili zawarcia umowy. Dlatego przed zakończeniem okresu na odstąpienie od umowy konsument powinien zażądać świadczenia usługi, wyraźnie formułując swoje żądanie, a w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa - na trwałym nośniku. Przedsiębiorca powinien także poinformować konsumenta na trwałym nośniku o każdym obowiązku pokrycia proporcjonalnych kosztów za wykonane już usługi. W przypadku umów, których przedmiotem są zarówno towary, jak i usługi, przewidziane w niniejszej dyrektywie zasady zwrotu towarów powinny mieć zastosowanie do aspektów związanych z towarami, a system rekompensaty odnoszący się do usług - do aspektów związanych z usługami. (51) Główne trudności, na jakie napotykają konsumenci, oraz jedna z głównych przyczyn sporów z przedsiębiorcami dotyczą dostarczenia towarów, w tym zagubienia lub uszkodzenia towarów w czasie transportu, oraz opóźnienia w dostarczeniu lub dostarczenia częściowego. Właściwe jest zatem sprecyzowanie i zharmonizowanie krajowych przepisów dotyczących terminów, w jakich powinno nastąpić dostarczenie. Miejsce i warunki dostarczenia oraz zasady dotyczące określania warunków i momentu przeniesienia własności towarów powinny nadal podlegać prawu krajowemu, a niniejsza dyrektywa nie powinna mieć na nie wpływu. Zasady dotyczące dostarczenia ustanowione w niniejszej dyrektywie powinny przewidywać możliwość upoważnienia osób trzecich przez konsumenta do wejścia w jego imieniu w fizyczne posiadanie towarów lub nabycia kontroli nad nimi. Należy uznać, że konsument ma kontrolę nad towarami, w przypadku gdy on lub osoba trzecia wskazana przez niego ma dostęp do towarów i może z nich korzystać jak właściciel lub ma możliwość ich odsprzedaży (na przykład gdy otrzymał klucze lub posiada dokumenty świadczące o prawie własności). (52) W przypadku umów sprzedaży dostarczenie towarów może odbywać się w różny sposób i może mieć miejsce natychmiast albo w późniejszym terminie. Jeżeli strony nie uzgodniły konkretnej daty dostarczenia, przedsiębiorca powinien dostarczyć towary najszybciej jak to możliwe, a w każdym przypadku nie później niż 30 dni od dnia zawarcia umowy. Przepisy dotyczące opóźnionego dostarczenia towarów powinny także uwzględniać towary, które mają być wytwarzane lub nabywane specjalnie dla konsumenta i których przedsiębiorca nie może ponownie wykorzystać bez ponoszenia przy tym znacznej straty. Dlatego w niniejszej dyrektywie należy przewidzieć przepis, który w pewnych okolicznościach przyznaje przedsiębiorcy rozsądny dodatkowy termin. Jeżeli przedsiębiorca nie dostarczył towarów w terminie uzgodnionym z konsumentem, konsument powinien przed rozwiązaniem umowy zwrócić się do przedsiębiorcy o dostarczenie w rozsądnym dodatkowym terminie i powinien mieć prawo rozwiązania umowy, jeśli przedsiębiorca nie dostarczy towarów również w tym dodatkowym terminie. Przepis ten nie powinien jednak mieć zastosowania, gdy przedsiębiorca w jednoznacznym oświadczeniu odmówił dostarczenia towarów. Nie powinien mieć on zastosowania również w pewnych okolicznościach, w których termin dostarczenia ma istotne znaczenie, na przykład w przypadku sukni ślubnej, która powinna zostać dostarczona przed ślubem. Nie powinien też mieć zastosowania w okolicznościach, w których konsument informuje przedsiębiorcę, że dostarczenie w określonym terminie ma istotne znaczenie. W tym celu konsument może korzystać z danych kontaktowych przedsiębiorcy podanych zgodnie z niniejszą dyrektywą. W tych szczególnych przypadkach, jeżeli przedsiębiorca nie dostarczy towarów na czas, konsument powinien mieć prawo do rozwiązania umowy natychmiast po upływie początkowo uzgodnionego terminu dostarczenia. Niniejsza dyrektywa nie powinna

206

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

naruszać przepisów krajowych dotyczących sposobu, w jaki konsument powinien powiadomić przedsiębiorcę o swojej woli rozwiązania umowy. (53) Oprócz prawa konsumenta do rozwiązania umowy w przypadku gdy przedsiębiorca nie wywiązał się ze swojego obowiązku dostarczenia towarów zgodnie z niniejszą dyrektywą, konsument może - zgodnie z mającym zastosowanie prawem krajowym skorzystać z innych środków, takich jak wyznaczenie dodatkowego terminu na dostarczenie, dochodzenie wykonania umowy, wstrzymanie się z płatnością, a także dochodzenie odszkodowania. (54) Zgodnie z art. 52 ust. 3 dyrektywy 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzenia zakazu żądania przez przedsiębiorców opłat od konsumentów lub ograniczyć to prawo, z uwzględnieniem potrzeby pobudzania konkurencji i propagowania korzystania ze skutecznych instrumentów płatniczych. W każdym przypadku należy zakazać przedsiębiorcy obciążania konsumentów opłatami, które przewyższają koszty poniesione przez przedsiębiorcę w związku z korzystaniem z pewnych sposobów płatności. (55) W przypadku gdy towary są wysyłane przez przedsiębiorcę do konsumenta, w sytuacji ich utraty lub uszkodzenia mogą pojawić się spory co do momentu przejścia ryzyka. Dlatego niniejsza dyrektywa powinna przewidywać ochronę konsumenta przed wszelkim ryzykiem utraty lub uszkodzenia towarów zanim wejdzie on w fizyczne posiadanie towarów. Ochrona ta powinna przysługiwać konsumentowi w czasie transportu zorganizowanego lub wykonywanego przez przedsiębiorcę, nawet w przypadku gdy konsument wybrał konkretną metodę dostarczenia spośród wielu opcji oferowanych przez przedsiębiorcę. Jednakże przepis ten nie powinien mieć zastosowania do umów, w przypadku których to konsument podejmuje się odbioru towarów we własnym zakresie lub zwraca się do przewoźnika o dostarczenie towarów. W odniesieniu do momentu przejścia ryzyka należy uznać, że konsument wszedł w fizyczne posiadanie towarów, gdy je otrzymał. (56) Osobom lub organizacjom uznawanym na mocy prawa krajowego za mające uzasadniony interes w ochronie praw konsumentów wynikających z umów należy zapewnić prawo do wszczęcia postępowania przed sądem albo przed organem administracyjnym, który jest właściwy w zakresie rozpatrywania skarg lub wszczynania właściwego postępowania sądowego. (57) Konieczne jest, aby państwa członkowskie ustanowiły sankcje za naruszenie niniejszej dyrektywy i zapewniały ich egzekwowanie. Sankcje powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. (58) Konsument nie powinien być pozbawiony ochrony przyznanej na mocy niniejszej dyrektywy. W przypadku gdy prawo właściwe dla umowy jest prawem kraju trzeciego, należy stosować rozporządzenie (WE) nr 593/2008 w celu ustalenia, czy konsument zachowuje ochronę przyznaną na mocy niniejszej dyrektywy. (59) Po konsultacji z państwami członkowskimi i zainteresowanymi podmiotami Komisja powinna dokonać analizy najbardziej odpowiednich sposobów zapewnienia, aby wszyscy konsumenci byli świadomi swoich praw w punkcie sprzedaży. (60) Ponieważ praktyka niezamówionych świadczeń, polegająca na dostarczaniu konsumentom niezamówionych towarów lub świadczeniu na ich rzecz niezamówionych usług, jest zakazana na mocy dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym ("dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych") , lecz nie przewidziano w niej umownych środków ochrony, konieczne jest wprowadzenie w niniejszej dyrektywie umownych środków

207

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE ochrony zwalniających konsumenta z obowiązku jakiejkolwiek zapłaty z tytułu dostarczania takich niezamówionych towarów lub świadczenia takich niezamówionych usług. (61) Dyrektywa 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 2002 r. dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej) reguluje już kwestię niezamówionej informacji i zapewnia wysoki poziom ochrony konsumentów. Odpowiadające im przepisy zawarte w dyrektywie 97/7/WE nie są już zatem potrzebne. (62) Komisja powinna dokonać przeglądu niniejszej dyrektywy w przypadku stwierdzenia jakichkolwiek barier dla rynku wewnętrznego. W ramach tego przeglądu Komisja powinna zwracać szczególną uwagę na przyznane państwom członkowskim możliwości utrzymania lub wprowadzenia szczególnych przepisów krajowych, w tym w niektórych obszarach dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich i dyrektywy 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji. W wyniku takiego przeglądu Komisja mogłaby przedstawić wniosek w sprawie zmiany niniejszej dyrektywy; wniosek taki może obejmować zmiany innych przepisów dotyczących ochrony konsumentów, w związku z zobowiązaniem Komisji w ramach strategii polityki ochrony konsumentów do przeglądu dorobku Unii w celu osiągnięcia wysokiego, wspólnego poziomu ochrony konsumentów. (63) Dyrektywy 93/13/EWG i 1999/44/WE powinny zostać zmienione, aby nałożyć na państwa członkowskie wymóg informowania Komisji o przyjęciu szczególnych przepisów krajowych w niektórych dziedzinach. (64) Należy uchylić dyrektywy 85/577/EWG i 97/7/WE. (65) Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, a mianowicie przyczynianie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu. (66) Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i zasad uznanych w szczególności przez Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej. (67) Zgodnie z pkt 34 porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie lepszego stanowienia prawa zachęca się państwa członkowskie do sporządzania na własne potrzeby oraz w interesie Unii własnych tabel, które w jak najszerszym zakresie będą odzwierciedlać korelację między niniejszą dyrektywą a środkami transpozycji, oraz do podawania ich do wiadomości publicznej, PRZYJMUJĄ NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

Niniejsza dyrektywa, poprzez osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, ma KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 1. Przedmiot.

208

Rozdział I. PRZEDMIOT, DEFINICJE I ZAKRES STOSOWANIA.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE przyczyniać się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego w drodze zbliżenia niektórych aspektów przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich, dotyczących umów zawieranych między konsumentami a przedsiębiorcami. Art. 2. Definicje. Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

a) zawartą przy jednoczesnej fizycznej obecności przedsiębiorcy i konsumenta, w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy; b) w przypadku której konsument złożył ofertę w takich samych okolicznościach, jak te, o których mowa w lit. a); c) zawartą w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub przy pomocy jakichkolwiek środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak osobiście i indywidualnie nawiązano kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności przedsiębiorcy i konsumenta; lub d) zawartą podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub

209

1) "konsument" oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą ani wykonywaniem wolnego zawodu; 2) "przedsiębiorca" oznacza każdą osobę fizyczną lub każdą osobę prawną, niezależnie od tego, czy jest to podmiot publiczny czy prywatny, która działa - w tym również za pośrednictwem każdej innej osoby działającej w jej imieniu lub na jej rzecz - w celach związanych z jej działalnością handlową, gospodarczą, rzemieślniczą lub wykonywaniem wolnego zawodu, w związku z umowami objętymi zakresem niniejszej dyrektywy; 3) "towary" oznaczają wszelkie materialne rzeczy ruchome, z wyjątkiem przedmiotów sprzedawanych w drodze egzekucji lub w inny sposób z mocy prawa; w rozumieniu niniejszej dyrektywy za "towary" uznaje się wodę, gaz i energię elektryczną, w przypadku gdy są wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w określonej ilości; 4) "towary wyprodukowane według specyfikacji konsumenta" oznaczają towary nieprefabrykowane, które wykonano na podstawie indywidualnego wyboru lub decyzji konsumenta; 5) "umowa sprzedaży" oznacza każdą umowę, na mocy której przedsiębiorca przenosi lub zobowiązuje się do przeniesienia własności towarów na konsumenta, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapłacenia ich ceny, w tym również każdą umowę, której przedmiotem są zarówno towary, jak i usługi; 6) "umowa o świadczenie usług" oznacza każdą umowę inną niż umowa sprzedaży, na mocy której przedsiębiorca świadczy lub zobowiązuje się do świadczenia usługi na rzecz konsumenta, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapłacenia jej ceny; 7) "umowa zawierana na odległość" oznacza każdą umowę zawartą między przedsiębiorcą i konsumentem w ramach zorganizowanego systemu sprzedaży lub świadczenia usług na odległość, bez jednoczesnej fizycznej obecności przedsiębiorcy i konsumenta, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy włącznie; 8) "umowa zawierana poza lokalem przedsiębiorstwa" oznacza każdą umowę między przedsiębiorcą i konsumentem:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE skutkiem jest promocja oraz sprzedaż towarów i usług konsumentowi; 9) "lokal przedsiębiorstwa" oznacza: a) jakiekolwiek miejsca prowadzenia działalności detalicznej będące nieruchomościami, w których przedsiębiorca prowadzi swoją działalność na stałe; lub b) jakiekolwiek miejsca prowadzenia działalności detalicznej będące ruchomościami, w których przedsiębiorca prowadzi zwyczajowo swoją działalność; 10) "trwały nośnik" oznacza każde urządzenie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych do niego osobiście, w sposób umożliwiający dostęp do tych informacji w przyszłości przez okres odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i które pozwala na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci; 11) "treści cyfrowe" oznaczają dane wytwarzane i dostarczane w formie cyfrowej; 12) "usługa finansowa" oznacza każdą usługę o charakterze bankowym, kredytowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym, inwestycyjnym lub płatniczym; 13) "aukcja publiczna" oznacza metodę sprzedaży, w której towary lub usługi są oferowane przez przedsiębiorcę konsumentom, którzy osobiście uczestniczą lub mają możliwość osobistego uczestnictwa w aukcji, w ramach przejrzystej procedury składania konkurencyjnych ofert prowadzonej przez organizatora aukcji, i w której zwycięski oferent jest zobowiązany do nabycia towarów lub usług; 14) "gwarancja handlowa" oznacza każde zobowiązanie przedsiębiorcy lub producenta ("gwarant") wobec konsumenta - niezależnie od jego prawnego obowiązku zapewnienia zgodności towaru z umową - do zwrotu zapłaconej ceny lub wymiany towarów, ich naprawy lub zapewnienia ich serwisu w jakikolwiek sposób, jeśli nie są one zgodne ze specyfikacją lub nie spełniają jakichkolwiek innych wymogów niezwiązanych ze zgodnością towaru z umową określonych w oświadczeniu gwarancyjnym lub w stosownej reklamie dostępnej w momencie zawarcia umowy lub przed jej zawarciem; 15) "umowa dodatkowa" oznacza umowę, na mocy której konsument nabywa towary lub usługi powiązane z umową zawieraną na odległość lub umową zawieraną poza lokalem przedsiębiorstwa, w przypadku gdy towary te są dostarczane lub usługi te są świadczone przez przedsiębiorcę lub osobę trzecią na podstawie porozumienia między tą osobą trzecią a przedsiębiorcą. Art. 3. Zakres stosowania.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Jeżeli jakikolwiek przepis niniejszej dyrektywy koliduje z przepisem innego aktu prawnego Unii regulującego poszczególne sektory, pierwszeństwo ma przepis tego innego aktu prawnego Unii; przepis tego innego aktu prawnego Unii ma zastosowanie do tych

210

1. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do każdej umowy zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem, na warunkach i w zakresie określonym w jej przepisach. Ma ona zastosowanie również do umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu, energii elektrycznej lub dostarczanie centralnego ogrzewania, w tym również przez dostawców publicznych, w zakresie, w jakim towary te dostarczane są na podstawie umowy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE poszczególnych sektorów.

3. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do umów:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

4. Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o niestosowaniu niniejszej dyrektywy lub nieutrzymywaniu lub niewprowadzaniu odpowiednich przepisów krajowych w odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, na podstawie których wysokość płatności, której ma dokonać konsument, nie przekracza 50 EUR. Państwa członkowskie mogą określić niższą wartość w przepisach krajowych.

211

a) dotyczących usług socjalnych, w tym usług dotyczących mieszkań socjalnych, opieki nad dziećmi i wsparcia dla rodzin i osób znajdujących się stale lub tymczasowo w potrzebie, w tym opieki długoterminowej; b) dotyczących opieki zdrowotnej zdefiniowanej w art. 3 lit. a) dyrektywy 2011/24/UE, niezależnie od tego, czy są one oferowane za pośrednictwem placówek opieki zdrowotnej; c) hazardu, ze stawkami pieniężnymi w grach losowych, z uwzględnieniem loterii, gier hazardowych w kasynach i zakładów; d) dotyczących usług finansowych; e) dotyczących ustanawiania, nabywania i przenoszenia własności nieruchomości lub praw do nieruchomości; f) dotyczących budowy nowych budynków, istotnej przebudowy istniejących budynków oraz najmu pomieszczeń do celów mieszkalnych; g) które objęte są zakresem stosowania dyrektywy Rady 90/314/EWG z dnia 13 czerwca 1990 r. w sprawie zorganizowanych podróży, wakacji i wycieczek; h) które objęte są zakresem stosowania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/122/WE z dnia 14 stycznia 2009 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do niektórych aspektów umów timeshare, umów o długoterminowe produkty wakacyjne, umów odsprzedaży oraz wymiany; i) sporządzanych, zgodnie z prawem państw członkowskich, przez urzędnika państwowego ustawowo zobowiązanego do niezależności i bezstronności, który musi zapewniać, poprzez udzielenie wyczerpującej informacji prawnej, aby konsument zawierał umowę jedynie po dokładnym rozważeniu aspektów prawnych i ze znajomością jej zakresu prawnego; j) dotyczących dostarczania środków spożywczych, napojów lub innych towarów, które są przeznaczone do bieżącego spożycia w gospodarstwach domowych i które są często i regularnie fizycznie dostarczane przez przedsiębiorcę do miejsca zamieszkania, pobytu lub pracy konsumenta; k) dotyczących pasażerskich usług przewozowych, z wyjątkiem art. 8 ust. 2 oraz art. 19 i 22; l) zawieranych przy wykorzystaniu automatów sprzedających lub zautomatyzowanych punktów sprzedaży; m) zawieranych z operatorami telekomunikacyjnymi przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych na korzystanie z nich lub zawieranych na wykorzystanie jednego połączenia telefonicznego, internetowego lub faksowego dokonywanego przez konsumenta.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 5. Niniejsza dyrektywa nie może wpływać na krajowe ogólne prawo umów, między innymi, na przepisy dotyczące ważności, zawierania lub skutków umowy, w zakresie, w jakim aspekty ogólnego prawa umów nie są regulowane w niniejszej dyrektywie.

6. Niniejsza dyrektywa nie uniemożliwia przedsiębiorcom oferowania konsumentom warunków umownych wykraczających ponad zakres ochrony przewidziany w niniejszej dyrektywie. Art. 4. Poziom harmonizacji. Państwa członkowskie nie mogą utrzymywać ani wprowadzać do swojego prawa krajowego przepisów odbiegających od tych, które zostały ustanowione w niniejszej dyrektywie, w tym również przepisów surowszych lub łagodniejszych w celu zapewnienia innego poziomu ochrony konsumentów, chyba że niniejsza dyrektywa stanowi inaczej.

Rozdział II. INFORMACJE DLA KONSUMENTÓW DOTYCZĄCE UMÓW INNYCH NIŻ UMOWY ZAWIERANE NA ODLEGŁOŚĆ LUB UMOWY ZAWIERANE POZA LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA.

Art. 5. Wymogi informacyjne dotyczące umów innych niż umowy zawierane na odległość lub umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

212

1. Zanim konsument zostanie związany umową inną niż umowa zawierana na odległość lub umowa zawierana poza lokalem przedsiębiorstwa, lub jakąkolwiek ofertą w tym zakresie, przedsiębiorca w jasny i zrozumiały sposób udziela konsumentowi następujących informacji, jeżeli nie wynikają one już z okoliczności:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE d) w przypadku gdy ma to zastosowanie - warunki płatności, dostarczenia, wykonania, termin, w jakim przedsiębiorca zobowiązuje się do dostarczenia towarów lub świadczenia usług, oraz stosowane przez przedsiębiorcę procedury rozpatrywania reklamacji; e) oprócz przypomnienia o istnieniu prawnego obowiązku zapewnienia zgodności towaru z umową istnienie i warunki usług posprzedażnych oraz gwarancje handlowe, w przypadku gdy ma to zastosowanie; f) w przypadku gdy ma to zastosowanie - czas trwania umowy lub, jeżeli umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub jeśli ma ulegać automatycznemu przedłużeniu, warunki jej rozwiązania; g) w przypadku gdy ma to zastosowanie - funkcjonalność treści cyfrowych, w tym również mające zastosowanie techniczne środki ich ochrony; h) w przypadku gdy ma to zastosowanie - każda mająca znaczenie interoperacyjność treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem, o której przedsiębiorca wie lub, racjonalnie oczekując, powinien był wiedzieć;

2. Ust. 1 ma również zastosowanie do umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu, energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, dostarczanie centralnego ogrzewania lub dostarczanie treści cyfrowych, które nie są dostarczane na trwałym nośniku.

3. Od państw członkowskich nie wymaga się stosowania ust. 1 do umów, które dotyczą transakcji w bieżących sprawach życia codziennego i które są wykonywane natychmiast po zawarciu umowy.

4. Państwa członkowskie mogą przyjąć lub utrzymać w mocy dodatkowe wymogi w zakresie informacji przed zawarciem umowy w przypadku umów, do których ma zastosowanie niniejszy artykuł.

Rozdział III. INFORMACJE DLA KONSUMENTÓW ORAZ PRAWO DO ODSTĄPIENIA OD UMÓW ZAWIERANYCH NA ODLEGŁOŚĆ I UMÓW ZAWIERANYCH POZA LOKALEM PRZEDSIĘBIORSTWA.

1. Zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość lub umową KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

213

Art. 6. Wymogi informacyjne dotyczące umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

a) główne cechy towarów lub usług w zakresie, w jakim jest to właściwe dla danego środka przekazu oraz dla towarów lub usług; b) dane identyfikujące przedsiębiorcę, na przykład firma przedsiębiorcy; c) pełny adres pocztowy, pod którym przedsiębiorca prowadzi przedsiębiorstwo, numer telefonu i faksu przedsiębiorcy oraz jego adres e-mail:, o ile jest dostępny, aby umożliwić konsumentowi szybkie skontaktowanie się z przedsiębiorcą i skuteczne porozumiewanie się z nim oraz, w przypadku gdy ma to zastosowanie, pełny adres pocztowy i dane identyfikujące przedsiębiorcę, w imieniu którego działa; d) pełny adres pocztowy miejsca prowadzenia działalności przedsiębiorcy, jeżeli różni się od adresu podanego zgodnie z lit. c), a w przypadku gdy ma to zastosowanie - pełny adres pocztowy przedsiębiorcy, w imieniu którego działa, pod który to adres konsument może kierować wszelkie reklamacje; e) łączna cena towarów lub usług wraz z podatkami lub, w przypadku gdy charakter towarów lub usług nie pozwala w sposób racjonalny na wcześniejsze obliczenie ceny sposób, w jaki ma być obliczana cena, jak również, w przypadku gdy ma to zastosowanie, wszystkie dodatkowe opłaty za transport, dostarczenie lub usługi pocztowe lub jakiekolwiek inne koszty lub, w przypadku gdy nie można wcześniej w sposób racjonalny obliczyć tych opłat - informacja o możliwości powstania konieczności uiszczenia takich dodatkowych opłat. W przypadku umowy zawartej na czas nieoznaczony lub umowy obejmującej prenumeratę łączna cena zawiera łączne koszty na dany okres objęty rozliczeniem. W przypadku gdy takie umowy przewidują stałą stawkę, łączna cena oznacza również łączne miesięczne koszty. W przypadku gdy nie można wcześniej w sposób racjonalny obliczyć łącznych kosztów, przedstawia się sposób, w jaki cena ma być obliczana; f) koszt korzystania ze środka porozumiewania się na odległość w celu zawarcia umowy, w przypadku gdy koszt ten obliczany jest w sposób inny niż na podstawie taryfy podstawowej; g) warunki płatności, dostarczenia, wykonania, termin, w jakim przedsiębiorca zobowiązuje się do dostarczenia towarów lub świadczenia usług oraz, w przypadku gdy ma to zastosowanie, stosowane przez przedsiębiorcę procedury rozpatrywania reklamacji; h) w przypadku gdy istnieje prawo do odstąpienia od umowy - warunki, terminy oraz procedury korzystania z tego prawa zgodnie z art. 11 ust. 1, a także wzór formularza odstąpienia od umowy zawarty w załączniku I część B; i) w przypadku gdy ma to zastosowanie - informacja, że konsument będzie musiał ponieść koszty zwrotu towarów w przypadku odstąpienia od umowy oraz, w odniesieniu do umów zawieranych na odległość, koszty zwrotu towarów, jeżeli towary ze względu na swój charakter nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą; j) informacja, że - jeśli konsument wykona prawo do odstąpienia od umowy po zgłoszeniu żądania zgodnie z art. 7 ust. 3 lub art. 8 ust. 8, zobowiązany jest do zapłacenia przedsiębiorcy uzasadnionych kosztów zgodnie z art. 14 ust. 3; k) w przypadku gdy prawo do odstąpienia od umowy nie jest przewidziane zgodnie z art. 16 - informacja, że konsument nie będzie miał prawa do odstąpienia od umowy lub, w przypadku gdy ma to zastosowanie, okoliczności, w których konsument traci swoje prawo do odstąpienia od umowy; l) przypomnienie o istnieniu prawnego obowiązku zapewnienia zgodności towarów z umową;

214

zawieraną poza lokalem przedsiębiorstwa, lub jakąkolwiek ofertą w tym zakresie, przedsiębiorca w jasny i zrozumiały sposób udziela konsumentowi następujących informacji:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE m) w przypadku gdy ma to zastosowanie - istnienie i warunki obsługi posprzedażnej konsumenta i usług posprzedażnych oraz gwarancji handlowej; n) istnienie stosownych kodeksów postępowania zdefiniowanych w art. 2 lit. f) dyrektywy 2005/29/WE oraz, w przypadku gdy ma to zastosowanie - informacja, w jaki sposób można uzyskać egzemplarze tych kodeksów; o) w przypadku gdy ma to zastosowanie - czas trwania umowy lub, jeżeli umowa zawarta jest na czas nieoznaczony lub jeśli ma ulegać automatycznemu przedłużeniu, warunki rozwiązania umowy; p) w przypadku gdy ma to zastosowanie - minimalny czas trwania zobowiązań konsumenta wynikających z umowy; q) w przypadku gdy ma to zastosowanie - istnienie oraz warunki kaucji lub innych gwarancji finansowych, które mają być wpłacone lub dostarczone przez konsumenta na żądanie przedsiębiorcy; r) w przypadku gdy ma to zastosowanie - funkcjonalność treści cyfrowych, w tym również mające zastosowanie techniczne środki ich ochrony; s) w przypadku gdy ma to zastosowanie - każda mająca znaczenie interoperacyjność treści cyfrowych ze sprzętem komputerowym i oprogramowaniem, o którym przedsiębiorca wie lub, racjonalnie oczekując, powinien był wiedzieć; t) w przypadku gdy ma to zastosowanie - możliwość skorzystania z pozasądowych mechanizmów rozpatrywania reklamacji i dochodzenia roszczeń, którym podlega przedsiębiorca, oraz możliwości dostępu do tych procedur.

3. W przypadku aukcji publicznej informacje, o których mowa w ust. 1 lit. b), c) i d), mogą być zastąpione równoważnymi danymi organizatora aukcji.

6. Jeżeli przedsiębiorca nie spełnił wymogów informacyjnych dotyczących opłat dodatkowych lub innych kosztów, o których mowa w ust. 1 lit. e), lub kosztów zwrotu KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

5. Informacje, o których mowa ust. 1, tworzą integralną część umowy zawieranej na odległość lub umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa i nie mogą być zmieniane, chyba że umawiające się strony wyraźnie postanowią inaczej.

215

4. Informacje, o których mowa w ust. 1 lit. h), i) oraz j), można dostarczyć przy użyciu wzoru pouczenia o odstąpieniu od umowy znajdującego się w załączniku I część A. Przedsiębiorca spełnił wymogi informacyjne określone w ust. 1 lit. h), i) oraz j), jeśli dostarczył konsumentowi to pouczenie, odpowiednio wypełnione.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE towarów, o których mowa w ust. 1 lit. i), konsument nie ponosi tych opłat lub kosztów.

7. Państwa członkowskie mogą utrzymać w mocy lub wprowadzić do swojego prawa krajowego wymogi językowe odnoszące się do informacji umownych, tak, aby zapewnić, by informacje te były łatwo zrozumiałe dla konsumenta.

8. Wymogi informacyjne określone w niniejszej dyrektywie stanowią uzupełnienie wymogów informacyjnych zawartych w dyrektywie 2006/123/WE oraz dyrektywie 2000/31/WE i nie uniemożliwiają państwom członkowskim nakładania dodatkowych wymogów informacyjnych zgodnie z tymi dyrektywami. Bez uszczerbku dla akapitu pierwszego, jeżeli przepis dyrektywy 2006/123/WE lub dyrektywy 2000/31/WE dotyczący treści informacji i sposobu ich przekazywania koliduje z przepisem niniejszej dyrektywy, pierwszeństwo ma przepis niniejszej dyrektywy.

9. Ciężar dowodu w zakresie spełnienia wymogów informacyjnych określonych w niniejszym rozdziale spoczywa na przedsiębiorcy. Art. 7. Wymogi formalne dotyczące umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa.

1. W odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa przedsiębiorca udziela konsumentowi informacji przewidzianych w art. 6 ust. 1 na papierze lub, jeżeli konsument wyrazi na to zgodę, na innym trwałym nośniku. Informacje te muszą być czytelne oraz sformułowane w prostym, zrozumiałym języku.

Strona

3. W przypadku gdy konsument chce, aby świadczenie usług lub dostarczanie wody, gazu, energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, lub dostarczanie centralnego ogrzewania, rozpoczęły się w okresie na odstąpienie od umowy przewidzianym w art. 9 ust. 2, przedsiębiorca wymaga od konsumenta zgłoszenia takiego wyraźnego żądania na trwałym nośniku.

216

2. Przedsiębiorca dostarcza konsumentowi egzemplarz podpisanej umowy lub potwierdzenie zawarcia umowy na papierze lub, jeżeli konsument wyrazi na to zgodę, na innym trwałym nośniku, w tym również, w przypadku gdy ma to zastosowanie, potwierdzenie uprzedniej wyraźnej zgody konsumenta oraz przyjęcia do wiadomości przez konsumenta zgodnie z art. 16 lit. m).

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 4. W odniesieniu do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, w przypadku gdy konsument wyraźnie zażądał świadczenia usług przez przedsiębiorcę w celu naprawy lub konserwacji, w przypadku których przedsiębiorca i konsument natychmiast wykonują swoje zobowiązania umowne, oraz w przypadku gdy płatność, której ma dokonać konsument, nie przekracza 200 EUR: a) przedsiębiorca udziela konsumentowi informacji, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. b) i c), oraz informacji dotyczących ceny i sposobu, w jaki cena ma być obliczana, a także dostarcza łączny kosztorys na papierze lub, jeżeli konsument wyrazi na to zgodę - na innym trwałym nośniku. Przedsiębiorca udziela informacji, o których mowa w art. 6 ust. 1 lit. a), h) i k), ale może nie przekazywać ich na papierze lub na innym trwałym nośniku, jeżeli konsument wyraźnie się na to zgadza; b) potwierdzenie zawarcia umowy przekazane zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu zawiera informacje przewidziane w art. 6 ust. 1. Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o niestosowaniu niniejszego ustępu.

5. Państwa członkowskie nie mogą nakładać jakichkolwiek dalszych wymogów w zakresie informacji przed zawarciem umowy niezbędnych do spełnienia obowiązków informacyjnych określonych w niniejszej dyrektywie. Art. 8. Wymogi formalne dotyczące umów zawieranych na odległość.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Jeżeli umowa zawierana na odległość, która ma zostać zawarta przy użyciu środków elektronicznych, nakłada na konsumenta obowiązek zapłaty, przedsiębiorca przekazuje konsumentowi w jasny i widoczny sposób oraz bezpośrednio przed złożeniem przez niego zamówienia, informacje przewidziane w art. 6 ust. 1 lit. a), e), o) i p). Przedsiębiorca zapewnia, aby konsument w momencie składania zamówienia wyraźnie przyjął do wiadomości, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Jeżeli w celu złożenia zamówienia wymagane jest aktywowanie przycisku lub podobnej funkcji, przycisk lub podobna funkcja muszą być oznaczone w łatwo czytelny sposób jedynie z użyciem słów "zamówienie z obowiązkiem zapłaty" lub równoważnego jednoznacznego sformułowania informującego, że złożenie zamówienia pociąga za sobą obowiązek zapłaty na rzecz przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca nie przestrzega przepisów niniejszego akapitu, konsument nie jest związany umową lub zamówieniem.

217

1. W odniesieniu do umów zawieranych na odległość przedsiębiorca udziela informacji przewidzianych w art. 6 ust. 1 lub udostępnia te informacje konsumentowi w sposób odpowiadający wykorzystywanym środkom porozumiewania się na odległość, w prostym i zrozumiałym języku. Jeżeli informacje te dostarczane są na trwałym nośniku, muszą być czytelne.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 3. Na stronach internetowych służących do prowadzenia handlu elektronicznego wskazuje się w jasny i czytelny sposób, najpóźniej na początku procesu składania zamówienia, czy mają zastosowanie jakiekolwiek ograniczenia w dostarczeniu i jakie sposoby płatności są akceptowane.

4. Jeżeli umowa jest zawarta przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, przewidującego ograniczoną przestrzeń lub czas na przedstawienie informacji, przed zawarciem takiej umowy przedsiębiorca dostarcza, z wykorzystaniem tego konkretnego środka, przynajmniej informacje przed zawarciem umowy dotyczące głównych cech towarów lub usług, oznaczenia przedsiębiorcy, łącznej ceny, prawa do odstąpienia od umowy, czasu trwania umowy, a jeśli umowa została zawarta na czas nieoznaczony warunków rozwiązania umowy, o których to informacjach mowa w art. 6 ust. 1 lit. a), b), e), h) i o). Pozostałe informacje, o których mowa w art. 6 ust. 1, udzielane są przez przedsiębiorcę konsumentowi w odpowiedni sposób zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu.

5. Bez uszczerbku dla ust. 4, jeżeli przedsiębiorca kontaktuje się z konsumentem przez telefon w celu zawarcia umowy na odległość, na początku rozmowy z konsumentem podaje dane go identyfikujące oraz, w przypadku gdy ma to zastosowanie, dane identyfikujące osobę, w imieniu której telefonuje, a także handlowy cel rozmowy.

6. W przypadku gdy umowa na odległość ma być zawarta przez telefon, państwa członkowskie mogą postanowić, że przedsiębiorca musi potwierdzić ofertę złożoną konsumentowi, który staje się związany dopiero po podpisaniu oferty lub przesłaniu swojej pisemnej zgody. Państwa członkowskie mogą również postanowić, że takie potwierdzenia muszą być przekazywane na trwałym nośniku.

7. Przedsiębiorca dostarcza konsumentowi potwierdzenie zawarcia umowy na trwałym nośniku w rozsądnym terminie po zawarciu umowy na odległość, a najpóźniej w chwili dostarczenia towarów lub przed rozpoczęciem świadczenia usługi. Potwierdzenie to obejmuje:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

8. W przypadku gdy konsument chce, aby świadczenie usług lub dostarczanie wody, gazu lub energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, lub dostarczanie centralnego ogrzewania

218

a) wszystkie informacje, o których mowa w art. 6 ust. 1, chyba że przedsiębiorca już dostarczył te informacje konsumentowi na trwałym nośniku przed zawarciem umowy na odległość; oraz b) w przypadku gdy ma to zastosowanie - potwierdzenie uprzedniej wyraźnej zgody konsumenta i przyjęcia do wiadomości przez konsumenta zgodnie z art. 16 lit. m).

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE rozpoczęły się w okresie na odstąpienie od umowy przewidzianym w art. 9 ust. 2, przedsiębiorca wymaga od konsumenta zgłoszenia wyraźnego żądania.

9. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla przepisów dotyczących zawierania umów elektronicznych oraz składania zamówień drogą elektroniczną zawartych w art. 9 i 11 dyrektywy 2000/31/WE.

10. Państwa członkowskie nie mogą nakładać jakichkolwiek dalszych wymogów dotyczących informacji przed zawarciem umowy niezbędnych do spełnienia obowiązków informacyjnych określonych w niniejszej dyrektywie. Art. 9. Prawo do odstąpienia od umowy.

1. Z zastrzeżeniem przypadków, gdy zastosowanie mają wyjątki przewidziane w art. 16, konsumentowi przysługuje prawo do odstąpienia od umowy w przypadku umowy zawieranej na odległość lub umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa przez okres 14 dni, bez podawania jakichkolwiek powodów i bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów innych niż koszty przewidziane w art. 13 ust. 2 i art. 14.

2. Bez uszczerbku dla art. 10 okres na odstąpienie od umowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, wygasa po upływie 14 dni od:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

(i) w przypadku złożonego przez konsumenta jednego zamówienia obejmującego wiele towarów, które dostarczane są osobno - dnia, w którym konsument lub osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez konsumenta wejdzie w fizyczne posiadanie ostatniego z towarów; (ii) w przypadku dostarczenia towarów partiami lub w częściach - dnia, w którym konsument lub osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez konsumenta wejdzie w fizyczne posiadanie ostatniej partii lub części; (iii) w przypadku umów o regularne dostarczanie towarów przez określony czas - dnia, w którym konsument lub osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez konsumenta wejdzie w fizyczne posiadanie pierwszego z towarów; c) w przypadku umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu lub energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, dostarczanie centralnego ogrzewania lub dostarczanie treści cyfrowych, które nie są dostarczane na trwałym nośniku - dnia zawarcia umowy.

219

a) w przypadku umów o świadczenie usług - dnia zawarcia umowy; b) w przypadku umów sprzedaży - dnia, w którym konsument lub osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez konsumenta wejdzie w fizyczne posiadanie towarów lub:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 3. Państwa członkowskie nie mogą zakazywać umawiającym się stronom wykonywania ich zobowiązań umownych w okresie na odstąpienie od umowy. Jednakże w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa państwa członkowskie mogą utrzymać istniejące przepisy ustawodawstwa krajowego zakazujące przedsiębiorcy pobierania zapłaty od konsumenta przez określony okres po zawarciu umowy. Art. 10. Nieudzielenie informacji o prawie do odstąpienia od umowy.

1. Jeżeli przedsiębiorca nie udzielił konsumentowi informacji o prawie do odstąpienia od umowy, wymaganej zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. h), okres na odstąpienie od umowy upływa po 12 miesiącach od zakończenia początkowego okresu na odstąpienie od umowy, określonego zgodnie z art. 9 ust. 2.

2. Jeżeli przedsiębiorca udzielił konsumentowi informacji przewidzianych w ust. 1 niniejszego artykułu w ciągu 12 miesięcy od dnia, o którym mowa w art. 9 ust. 2, okres na odstąpienie od umowy wygasa po upływie 14 dni po dniu, w którym konsument otrzymał te informacje. Art. 11. Wykonanie prawa do odstąpienia od umowy.

1. Konsument informuje przedsiębiorcę przed wygaśnięciem okresu na odstąpienie od umowy o swojej decyzji o odstąpieniu od umowy. W tym celu konsument może:

Przedsiębiorca może, oprócz możliwości, o których mowa w ust. 1, udostępnić

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Konsument wykonał prawo do odstąpienia od umowy w okresie na odstąpienie od umowy, o którym mowa w art. 9 ust. 2 i art. 10, jeżeli przekazał informację o wykonaniu prawa do odstąpienia od umowy przed wygaśnięciem tego okresu.

220

a) skorzystać ze wzoru formularza odstąpienia od umowy zawartego w załączniku I część B; albo b) złożyć jakiekolwiek inne jednoznaczne oświadczenie, w którym informuje o swojej decyzji o odstąpieniu od umowy. Państwa członkowskie nie mogą wprowadzać żadnych wymogów formalnych mających zastosowanie do wzoru formularza odstąpienia od umowy, innych niż te zawarte w załączniku I część B.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE konsumentowi opcję elektronicznego wypełnienia i wysłania wzoru formularza odstąpienia od umowy zawartego w załączniku I część B lub jakiegokolwiek innego jednoznacznego oświadczenia na stronie internetowej przedsiębiorcy. W takich przypadkach przedsiębiorca niezwłocznie przesyła konsumentowi na trwałym nośniku potwierdzenie odbioru takiego odstąpienia od umowy.

4. Ciężar dowodu wykonania prawa do odstąpienia od umowy zgodnie z przepisami niniejszego artykułu spoczywa na konsumencie. Art. 12. Skutki odstąpienia od umowy. Wykonanie prawa do odstąpienia od umowy powoduje wygaśnięcie obowiązków stron, dotyczących: a) wykonania umowy zawieranej na odległość lub umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa; lub b) zawarcia umowy zawieranej na odległość lub umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa, w przypadkach złożenia oferty przez konsumenta. Art. 13. Obowiązki przedsiębiorcy w przypadku odstąpienia od umowy.

1. Przedsiębiorca zwraca wszystkie płatności otrzymane od konsumenta, w tym - w przypadku gdy ma to zastosowanie - koszty dostarczenia, bez zbędnej zwłoki, a w każdym razie nie później niż w terminie 14 dni od dnia, w którym został poinformowany o decyzji konsumenta o odstąpieniu od umowy zgodnie z art. 11. Przedsiębiorca dokonuje zwrotu, o którym mowa w akapicie pierwszym, przy użyciu takich samych środków płatniczych, jakie zostały użyte przez konsumenta w początkowej transakcji, chyba że konsument w sposób wyraźny zgodził się na inne rozwiązanie i pod warunkiem że konsument nie poniesie żadnych kosztów w związku z takim zwrotem.

Strona

3. W odniesieniu do umów sprzedaży, o ile przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze towary, może on wstrzymać się ze zwrotem kwot otrzymanych od konsumenta do czasu otrzymania towarów z powrotem lub dostarczenia przez konsumenta dowodu ich odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie nastąpi najwcześniej.

221

2. Niezależnie od ust. 1, w przypadku gdy konsument wyraźnie wybrał sposób dostarczenia inny niż najtańszy standardowy sposób dostarczenia oferowany przez przedsiębiorcę, przedsiębiorca nie jest zobowiązany do zwrotu dodatkowych kosztów.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 14. Obowiązki konsumenta w przypadku odstąpienia od umowy.

1. O ile przedsiębiorca nie zaproponował, że sam odbierze towary, konsument odsyła towary lub przekazuje je przedsiębiorcy lub osobie upoważnionej przez przedsiębiorcę do odbioru towarów, bez zbędnej zwłoki, a w każdym razie nie później niż 14 dni od dnia, w którym poinformował przedsiębiorcę o swojej decyzji o odstąpieniu od umowy zgodnie z art. 11. Termin zostaje zachowany, jeżeli konsument odeśle towary przed wygaśnięciem okresu 14 dni. Konsument ponosi tylko bezpośrednie koszty zwrotu towarów, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść lub nie poinformował konsumenta, że musi on ponieść te koszty. W przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, gdy towary zostały dostarczone do miejsca zamieszkania konsumenta w momencie zawarcia umowy, przedsiębiorca odbiera towary na swój koszt jeżeli, ze względu na ich charakter, nie można tych towarów w zwykłym trybie odesłać pocztą.

2. Konsument odpowiada tylko za wszelkie zmniejszenie wartości towarów wynikające z obchodzenia się z towarami w sposób inny niż konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów. Konsument w żadnym przypadku nie odpowiada za zmniejszenie wartości towarów w przypadku gdy przedsiębiorca nie poinformował go o prawie do odstąpienia od umowy zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. h).

3. W przypadku gdy konsument wykonuje prawo do odstąpienia od umowy po zgłoszeniu żądania zgodnie z art. 7 ust. 3 lub art. 8 ust. 8, konsument płaci przedsiębiorcy kwotę, która jest proporcjonalna do zakresu świadczeń spełnionych do chwili, w której konsument poinformował przedsiębiorcę o skorzystaniu z prawa do odstąpienia od umowy, w porównaniu z całym zakresem umowy. Proporcjonalna kwota, którą konsument ma zapłacić przedsiębiorcy, jest obliczana na podstawie łącznej ceny uzgodnionej w umowie. Jeżeli łączna cena jest nadmierna, proporcjonalna kwota obliczana jest na podstawie wartości rynkowej spełnionych świadczeń.

4. Konsument nie ponosi kosztów:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

(i) przedsiębiorca nie dostarczył informacji zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. h) lub j); lub (ii) konsument nie zażądał w sposób wyraźny rozpoczęcia spełniania świadczenia w okresie na odstąpienie od umowy zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 8; lub b) dostarczania, w całości lub w części, treści cyfrowych, które nie są dostarczane na trwałym nośniku, w przypadku gdy:

222

a) świadczenia usług lub dostarczania wody, gazu lub energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, lub dostarczania centralnego ogrzewania, w całości lub w części, w okresie na odstąpienie od umowy, w przypadku gdy:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE (i) konsument nie udzielił uprzednio swojej wyraźnej zgody na rozpoczęcie spełniania świadczenia przed zakończeniem 14-dniowego okresu, o którym mowa w art. 9; (ii) konsument nie przyjął do wiadomości utraty przysługującego mu prawa do odstąpienia od umowy w chwili udzielania zgody; lub (iii) przedsiębiorca nie dostarczył potwierdzenia zgodnie z art. 7 ust. 2 lub art. 8 ust. 7.

5. Z wyjątkiem przypadków przewidzianych w art. 13 ust. 2 oraz w niniejszym artykule, konsument nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności z tytułu wykonania prawa do odstąpienia od umowy. Art. 15. Skutki wykonania prawa do odstąpienia od umowy w odniesieniu do umów dodatkowych.

1. Bez uszczerbku dla art. 15 dyrektywy 2008/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki , jeżeli konsument wykonuje przysługujące mu prawo do odstąpienia od umowy w przypadku umowy zawieranej na odległość lub umowy zawieranej poza lokalem przedsiębiorstwa zgodnie z art. 9-14 niniejszej dyrektywy, wszelkie umowy dodatkowe ulegają automatycznemu rozwiązaniu, bez żadnych kosztów dla konsumenta, z wyjątkiem tych przewidzianych w art. 13 ust. 2 i art. 14 niniejszej dyrektywy.

2. Państwa członkowskie ustanawiają szczegółowe warunki rozwiązywania takich umów. Art. 16. Wyjątki od prawa do odstąpienia od umowy.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

a) umów o świadczenie usług, w ramach których usługa została w pełni wykonana, jeśli rozpoczęto spełnianie świadczenia za wyraźną uprzednią zgodą konsumenta oraz po przyjęciu przez niego do wiadomości, że utraci przysługujące mu prawo do odstąpienia od umowy z chwilą pełnego wykonania umowy przez przedsiębiorcę; b) dostarczania towarów lub świadczenia usług, których cena jest zależna od wahań na rynku finansowym, nad którymi przedsiębiorca nie może mieć kontroli i które mogą wystąpić w okresie na odstąpienie od umowy; c) dostarczania towarów wyprodukowanych według specyfikacji konsumenta lub wyraźnie zindywidualizowanych; d) dostarczania towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności do użycia; e) dostarczania zapieczętowanych towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na

223

Państwa członkowskie nie mogą przewidzieć prawa do odstąpienia od umowy określonego w art. 9-15 w odniesieniu do umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa w następujących przypadkach:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych i których opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu; f) dostarczania towarów, które, po dostarczeniu, ze względu na swój charakter są w sposób nierozłączny połączone z innymi przedmiotami; g) dostarczania napojów alkoholowych, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może nastąpić dopiero po upływie 30 dni i których rzeczywista wartość zależy od wahań na rynku, nad którymi przedsiębiorca nie może mieć kontroli; h) umów, w przypadku których konsument wyraźnie zażądał od przedsiębiorcy, aby przyjechał do niego w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji. Jeżeli przy okazji takiej wizyty przedsiębiorca świadczy dodatkowo inne usługi niż te, których konsument wyraźnie zażądał, lub dostarcza towary inne niż części zamienne, które muszą być wykorzystywane do konserwacji lub naprawy, prawo do odstąpienia od umowy ma zastosowanie do tych dodatkowych usług lub towarów; i) dostarczania zapieczętowanych nagrań dźwiękowych lub zapieczętowanych nagrań wizualnych, lub zapieczętowanego oprogramowania komputerowego, których opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu; j) dostarczania gazet, periodyków lub czasopism z wyjątkiem umów o prenumeratę takich wydawnictw; k) umów zawartych na aukcji publicznej; l) świadczenia usług w zakresie zakwaterowania, innych niż do celów mieszkalnych, przewozu towarów, najmu samochodów, gastronomii lub usług związanych z wypoczynkiem, jeżeli umowa przewiduje konkretny dzień lub okres świadczenia usługi; m) dostarczania treści cyfrowych, które nie są dostarczane na trwałym nośniku, jeżeli spełnienie świadczenia rozpoczęło się za uprzednią wyraźną zgodą konsumenta i po przyjęciu przez niego do wiadomości utraty w ten sposób przysługującego mu prawa do odstąpienia od umowy.

Rozdział IV. INNE PRAWA KONSUMENTÓW.

Art. 17. Zakres stosowania.

2. Art. 19, 21 i 22 stosuje się do umów sprzedaży i umów o świadczenie usług oraz do umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu, energii elektrycznej, KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

224

1. Art. 18 i 20 stosuje się do umów sprzedaży. Artykuły te nie mają zastosowania do umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu lub energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, dostarczanie centralnego ogrzewania lub dostarczanie treści cyfrowych, które nie są dostarczane na trwałym nośniku.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE dostarczanie centralnego ogrzewania lub dostarczanie treści cyfrowych. Art. 18. Dostarczenie.

1. O ile strony nie uzgodniły innego terminu dostarczenia, przedsiębiorca dostarcza towary poprzez przeniesienie fizycznego posiadania towarów lub kontroli nad nimi na konsumenta, bez zbędnej zwłoki, ale nie później niż 30 dni od zawarcia umowy.

2. W przypadku gdy przedsiębiorca nie spełnił swojego obowiązku dostarczenia towarów w terminie uzgodnionym z konsumentem lub w terminie określonym w ust. 1, konsument wzywa go do dostarczenia w dodatkowym terminie stosownym do okoliczności. Jeżeli przedsiębiorca nie dostarczył towarów w tym dodatkowym terminie, konsument ma prawo rozwiązać umowę. Akapit pierwszy nie ma zastosowania do umów sprzedaży, w przypadku gdy przedsiębiorca odmówił dostarczenia towarów lub w przypadku gdy uzgodniony termin dostarczenia ma istotne znaczenie z uwagi na wszystkie okoliczności związane z zawarciem umowy, lub w przypadku gdy konsument informuje przedsiębiorcę przed zawarciem umowy, że dostarczenie przed określonym dniem lub w określonym dniu ma istotne znaczenie. W takich przypadkach, jeżeli przedsiębiorca nie dostarczył towarów w terminie uzgodnionym z konsumentem lub w terminie określonym w ust. 1, konsument ma prawo do natychmiastowego rozwiązania umowy.

3. Po rozwiązaniu umowy przedsiębiorca bez zbędnej zwłoki dokonuje zwrotu całej kwoty zapłaconej w ramach umowy.

4. Oprócz rozwiązania umowy zgodnie z ust. 2 konsument może skorzystać z innych środków przewidzianych w prawie krajowym. Art. 19. Opłaty za korzystanie ze sposobów płatności.

W przypadku umów, zgodnie z którymi przedsiębiorca wysyła towary konsumentowi, ryzyko utraty lub uszkodzenia towarów przechodzi na konsumenta w chwili wejścia przez konsumenta lub osobę trzecią wskazaną przez konsumenta, inną niż przewoźnik, w KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 20. Przejście ryzyka.

225

Państwa członkowskie zakazują przedsiębiorcom pobierania od konsumentów, w związku ze stosowaniem określonych sposobów płatności, opłat, które są wyższe od kosztów poniesionych przez przedsiębiorców w związku z korzystaniem z tych sposobów.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE fizyczne posiadanie towarów. Jednakże ryzyko przechodzi na konsumenta z chwilą dostarczenia towarów przewoźnikowi, jeżeli konsument zlecił temu przewoźnikowi ich transport, a przedsiębiorca nie oferował takiej możliwości, bez uszczerbku dla praw konsumenta wobec przewoźnika. Art. 21. Porozumiewanie się z wykorzystaniem telefonu. Państwa członkowskie zapewniają, aby w przypadku gdy przedsiębiorca posiada linię telefoniczną przeznaczoną do telefonicznego kontaktowania się z nim w sprawie zawartej umowy, konsument – kontaktując się z przedsiębiorcą – nie był zobowiązany do płacenia taryfy wyższej niż taryfa podstawowa. Akapit pierwszy pozostaje bez uszczerbku dla prawa dostawców usług telekomunikacyjnych do pobierania opłat za te połączenia. Art. 22. Płatności dodatkowe. Zanim konsument zostanie związany umową lub ofertą, przedsiębiorca powinien uzyskać wyraźną zgodę konsumenta na każdą dodatkową płatność należną oprócz uzgodnionego wynagrodzenia za główne obowiązki umowne przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca nie otrzymał wyraźnej zgody konsumenta, lecz założył jej istnienie poprzez stosowanie domyślnych opcji, które konsument musi odrzucić w celu uniknięcia dodatkowej płatności, konsument ma prawo do zwrotu tej płatności.

Rozdział V. PRZEPISY OGÓLNE.

Art. 23. Egzekwowanie.

a) organy publiczne lub ich przedstawiciele; b) organizacje konsumenckie mające uzasadniony interes w ochronie konsumentów; KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Środki, o których mowa w ust. 1, obejmują przepisy, na mocy których jeden lub większa liczba następujących podmiotów może, zgodnie z prawem krajowym, wszcząć postępowanie na mocy prawa krajowego przed sądami lub właściwymi organami administracyjnymi, aby zapewnić stosowanie przepisów krajowych transponujących niniejszą dyrektywę:

226

1. Państwa członkowskie zapewniają odpowiednie i skuteczne środki zapewniające przestrzeganie niniejszej dyrektywy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE c) organizacje zawodowe mające uzasadniony interes w podejmowaniu działań. Art. 24. Sankcje.

1. Państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą oraz przyjmują wszystkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wdrożenia. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

2. Do dnia 13 grudnia 2013 r. państwa członkowskie przekazują Komisji ustanowione przepisy oraz niezwłocznie przekazują jej wszelkie późniejsze zmiany, które mają na nie wpływ. Art. 25. Bezwzględnie wiążący charakter dyrektywy. Jeżeli prawem właściwym dla umowy jest prawo państwa członkowskiego, konsumenci nie mogą zrzec się praw przyznanych na mocy krajowych środków transponujących niniejszą dyrektywę. Wszelkie postanowienia umowne pośrednio lub bezpośrednio znoszące lub ograniczające prawa wynikające z niniejszej dyrektywy nie są wiążące dla konsumenta. Art. 26. Informacja. Państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki w celu poinformowania konsumentów i przedsiębiorców o przepisach krajowych transponujących niniejszą dyrektywę oraz, w stosownych przypadkach, zachęcają przedsiębiorców i twórców kodeksów, określonych w art. 2 lit. g) dyrektywy 2005/29/WE, do informowania konsumentów o swoich kodeksach postępowania. Art. 27. Niezamówione świadczenia.

Strona

Art. 28. Transpozycja.

227

Konsument jest zwolniony z obowiązku jakiejkolwiek zapłaty w przypadkach niezamówionego dostarczania towarów, wody, gazu, energii elektrycznej, dostarczania centralnego ogrzewania lub dostarczania treści cyfrowych, lub niezamówionego świadczenia usług, zakazanych na mocy art. 5 ust. 5 i pkt 29 załącznika I do dyrektywy 2005/29/WE. W takich przypadkach brak odpowiedzi konsumenta na takie niezamówione dostarczanie towarów lub takie niezamówione świadczenie usług, nie stanowi zgody.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Państwa członkowskie przyjmą i opublikują, do dnia 13 grudnia 2013 r., przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy. Niezwłocznie przekazują Komisji tekst tych środków w formie dokumentów. Komisja korzysta z tych dokumentów do celu sporządzenia sprawozdania, o którym mowa w art. 30. Państwa członkowskie stosują te środki od dnia 13 czerwca 2014 r. Środki przyjęte przez państwa członkowskie zawierają odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie takie towarzyszy ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia określane są przez państwa członkowskie.

2. Przepisy niniejszej dyrektywy mają zastosowanie do umów zawartych po dniu 13 czerwca 2014 r. Art. 29. Wymogi w zakresie sprawozdawczości.

1. W przypadku gdy państwo członkowskie korzysta z którejkolwiek z opcji regulacyjnych, o których mowa w art. 3 ust. 4, art. 6 ust. 7, art. 6 ust. 8, art. 7 ust. 4, art. 8 ust. 6 i art. 9 ust. 3, informuje o tym, a także o wszelkich późniejszych zmianach, Komisję do dnia 13 grudnia 2013 r.

2. Komisja zapewnia, aby informacje, o których mowa w ust. 1, były łatwo dostępne dla konsumentów i przedsiębiorców, między innymi na specjalnie do tego przeznaczonej stronie internetowej.

3. Komisja przekazuje innym państwom członkowskim i Parlamentowi Europejskiemu informacje, o których mowa w ust. 1. Komisja przeprowadza konsultacje z zainteresowanymi stronami w sprawie tych informacji.

Strona

Do dnia 13 grudnia 2016 r. Komisja przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie ze stosowania niniejszej dyrektywy. Sprawozdanie to obejmuje w szczególności ocenę przepisów niniejszej dyrektywy odnoszących się do treści cyfrowych, w tym również prawa do odstąpienia od umowy. W razie potrzeby sprawozdaniu towarzyszą wnioski ustawodawcze w sprawie dostosowania niniejszej dyrektywy do zmian zachodzących w zakresie praw konsumenta.

228

Art. 30. Sprawozdanie Komisji i przegląd.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Rozdział VI. PRZEPISY KOŃCOWE.

Art. 31. Przepisy uchylające. Z dniem 13 czerwca 2014 r. traci moc dyrektywa 85/577/EWG oraz dyrektywa 97/7/WE, zmienione dyrektywą 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. dotyczącą sprzedaży konsumentom usług finansowych na odległość oraz dyrektywami 2005/29/WE i 2007/64/WE. Odesłania do uchylonych dyrektyw odczytuje się jako odesłania do niniejszej dyrektywy, zgodnie z tabelą korelacji zawartą w załączniku II. Art. 32. Zmiana w dyrektywie 93/13/EWG. W dyrektywie 93/13/EWG dodaje się artykuł w brzmieniu: "Artykuł 8a 1. W przypadku gdy państwo członkowskie przyjmuje przepisy zgodnie z art. 8, informuje ono Komisję o tych przepisach, jak również o wszelkich późniejszych zmianach, w szczególności w przypadku gdy przepisy te: rozszerzają zakres oceny nieuczciwego charakteru na postanowienia umowne wynegocjowane indywidualnie lub na relację ceny lub wynagrodzenia, - zawierają wykaz postanowień umownych, które są uznawane za nieuczciwe. 2. Komisja zapewnia, aby informacje, o których mowa w ust. 1, były łatwo dostępne dla konsumentów i przedsiębiorców, między innymi na specjalnie do tego przeznaczonej stronie internetowej. 3. Komisja przekazuje innym państwom członkowskim i Parlamentowi Europejskiemu informacje, o których mowa w ust. 1. Komisja przeprowadza konsultacje z zainteresowanymi stronami w sprawie tych informacji.". Art. 33. Zmiana w dyrektywie 1999/44/WE.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

"Artykuł 8a Wymogi dotyczące sprawozdawczości 1. W przypadku gdy, zgodnie z art. 8 ust. 2, państwo członkowskie przyjmuje surowsze przepisy w zakresie ochrony konsumentów niż te, które są przewidziane w art. 5 ust. 1-3 i w art. 7 ust. 1, informuje o tym, a także o wszelkich późniejszych zmianach, Komisję. 2. Komisja zapewnia, aby informacje, o których mowa w ust. 1, były łatwo dostępne dla konsumentów i przedsiębiorców, między innymi na specjalnie do tego przeznaczonej stronie internetowej. 3. Komisja przekazuje innym państwom członkowskim i Parlamentowi Europejskiemu informacje, o których mowa w ust. 1. Komisja przeprowadza konsultacje z zainteresowanymi stronami w sprawie tych informacji.".

229

W dyrektywie 1999/44/WE dodaje się artykuł w brzmieniu:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 34. Wejście w życie. Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Art. 35. Adresaci. Niniejsza dyrektywa skierowana jest do państw członkowskich.

Sporządzono w Strasburgu 25 października 2011 r. W imieniu Parlamentu Europejskiego J. Buzek Przewodniczący W imieniu Rady M. Dowgielewicz Przewodniczący

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Informacje dotyczące korzystania z prawa do odstąpienia od umowy A. Wzór pouczenia o odstąpieniu od umowy Prawo do odstąpienia od umowy Mają Państwo prawo odstąpić od niniejszej umowy w terminie 14 dni bez podania jakiejkolwiek przyczyny. Okres na odstąpienie od umowy wygasa po upływie 14 dni od dnia 1 Aby skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy, muszą Państwo poinformować nas 2 o swojej decyzji o odstąpieniu od niniejszej umowy w drodze jednoznacznego oświadczenia (na przykład pismo wysłane pocztą, faksem lub pocztą elektroniczną). Mogą Państwo skorzystać z wzoru formularza odstąpienia od umowy, jednak nie jest to obowiązkowe. 3 Aby zachować termin odstąpienia od umowy, wystarczy, aby wysłali Państwo informację dotyczącą wykonania przysługującego Państwu prawa do odstąpienia od umowy przed upływem terminu do odstąpienia od umowy. Skutki odstąpienia od umowy W przypadku odstąpienia od niniejszej umowy zwracamy Państwu wszystkie otrzymane od Państwa płatności, w tym koszty dostarczenia (z wyjątkiem dodatkowych kosztów wynikających z wybranego przez Państwa sposobu dostarczenia innego niż najtańszy standardowy sposób dostarczenia oferowany przez nas), bez zbędnej zwłoki, a w każdym przypadku nie później niż 14 dni od dnia, w którym zostaliśmy poinformowani o Państwa decyzji o wykonaniu prawa do odstąpienia od niniejszej umowy. Zwrotu płatności dokonamy przy użyciu takich samych sposobów płatności, jakie zostały przez Państwa użyte w początkowej transakcji, chyba że wyraźnie zgodziliście się Państwo na inne rozwiązanie; w każdym przypadku nie poniosą Państwo żadnych opłat w związku z tym zwrotem.4 5

230

Załącznik I

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

6 Instrukcje wypełniania: 1. Proszę wpisać jeden z następujących fragmentów tekstu w cudzysłowie: a) w przypadku umów o świadczenie usług lub umów, których przedmiotem jest dostarczanie wody, gazu lub energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, dostarczanie centralnego ogrzewania lub dostarczanie treści cyfrowych, które nie są dostarczane na trwałym nośniku: "zawarcia umowy"; b) w przypadku umowy sprzedaży: "w którym weszli Państwo w fizyczne posiadanie towarów lub w którym osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez Państwa weszła w fizyczne posiadanie towarów."; c) w przypadku umowy dotyczącej złożonego przez konsumenta jednego zamówienia obejmującego wiele towarów, które dostarczane są osobno: "w którym weszli Państwo w fizyczne posiadanie ostatniego z towarów lub w którym osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez Państwa weszła w fizyczne posiadanie ostatniego z towarów."; d) w przypadku umowy dotyczącej dostarczenia towaru towarów partiami lub w częściach: "w którym weszli Państwo w fizyczne posiadanie ostatniej partii lub części lub w którym osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez Państwa weszła w fizyczne posiadanie ostatniej partii lub części."; e) w przypadku umów o regularne dostarczanie towarów przez określony czas: "w którym weszli Państwo w fizyczne posiadanie pierwszego z towarów lub w którym osoba trzecia inna niż przewoźnik i wskazana przez Państwa weszła w fizyczne posiadanie pierwszego z towarów.". 2. Proszę wpisać Państwa nazwę/nazwisko, pełny adres pocztowy oraz, o ile są dostępne, Państwa numer telefonu, numer faksu i adres e-mail:. 3. Jeżeli umożliwiają Państwo konsumentowi wypełnienie i przesłanie informacji o odstąpieniu od umowy drogą elektroniczną na Państwa stronie internetowej, proszę wpisać, co następuje: "Mogą Państwo również wypełnić i przesłać formularz odstąpienia od umowy lub jakiekolwiek inne jednoznaczne oświadczenie drogą elektroniczną na naszej stronie internetowej [proszę wstawić adres strony internetowej]. Jeżeli skorzystają Państwo z tej możliwości, prześlemy Państwu niezwłocznie potwierdzenie odbioru informacji o odstąpieniu od umowy na trwałym nośniku (na przykład pocztą elektroniczną).". 4. W przypadku umów sprzedaży, w których nie zaproponowali Państwo odbioru towarów w przypadku odstąpienia od umowy, proszę wpisać, co następuje: "Możemy wstrzymać się ze zwrotem płatności do czasu otrzymania towarów lub do czasu dostarczenia nam dowodu ich odesłania, w zależności od tego, które zdarzenie nastąpi najwcześniej.". 5. Jeżeli konsument otrzymał towary w związku z umową: a) proszę wpisać: - "Odbierzemy towary."; lub - "Proszę odesłać lub przekazać nam towary lub … [proszę tutaj wpisać nazwę i pełny adres pocztowy, w przypadku gdy ma to zastosowanie, osoby upoważnionej przez Państwa do odbioru towarów], bez zbędnej zwłoki, a w każdym razie nie później niż 14 dni od dnia, w którym poinformowali nas Państwo o swoim odstąpieniu od niniejszej umowy. Termin jest zachowany, jeżeli odeślą Państwo towary przed upływem terminu 14 dni."; b) proszę wpisać: - "Ponosimy koszty zwrotu towarów."; - "Będą Państwo musieli ponieść bezpośrednie koszty zwrotu towarów."; - Jeżeli w przypadku umowy zawieranej na odległość nie oferują Państwo ponoszenia kosztów zwrotu towarów, a towary ze względu na swój charakter nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą: "Będą Państwo musieli ponieść bezpośrednie koszty

231

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zwrotu towarów: … EUR [proszę wpisać kwotę]"; lub jeżeli nie można w sposób racjonalny wcześniej obliczyć kosztów zwrotu towarów: "Będą Państwo musieli ponieść bezpośrednie koszty zwrotu towarów. Wysokość tych kosztów szacowana jest maksymalnie na kwotę około … EUR [proszę wpisać kwotę]."; lub - Jeżeli, w przypadku umów zawieranym poza lokalem przedsiębiorstwa, towary ze względu na swój charakter nie mogą zostać w zwykłym trybie odesłane pocztą, a dostarczono je do miejsca zamieszkania konsumenta w chwili zawarcia umowy: "Odbioru towarów dokonamy na nasz koszt."; oraz c) proszę wpisać: "Odpowiadają Państwo tylko za jakiekolwiek zmniejszenie wartości towarów wynikające z obchodzenia się z nimi w sposób inny niż było to konieczne do stwierdzenia charakteru, cech i sposobu działania towarów.". 6. W przypadku umów dotyczących świadczenia usług lub dostarczania wody, gazu lub energii elektrycznej, w przypadku gdy nie są one wystawione na sprzedaż w ograniczonej objętości lub w ustalonej ilości, lub dostarczania centralnego ogrzewania, proszę wpisać, co następuje: "Jeżeli zażądali Państwo rozpoczęcia świadczenia usług lub dostarczania wody/gazu/energii elektrycznej/centralnego ogrzewania [niepotrzebne skreślić] w okresie na odstąpienie od umowy, zapłacą nam Państwo kwotę proporcjonalną do zakresu świadczeń spełnionych do chwili, w której poinformowali nas Państwo o swoim odstąpieniu od niniejszej umowy, w porównaniu z całym zakresem umowy.". B. Wzór formularza odstąpienia od umowy (formularz ten należy wypełnić i odesłać tylko w przypadku chęci odstąpienia od umowy) - Adresat [w tym miejscu przedsiębiorca powinien wpisać nazwę przedsiębiorcy, pełny adres pocztowy oraz, o ile są dostępne, numer faksu i adres e-mail:]”: - Ja/My [*] niniejszym informuję/informujemy [*] o moim/naszym [*] odstąpieniu od umowy sprzedaży następujących towarów [*]/o świadczenie następującej usługi [*] - Data zamówienia [*]/odbioru [*] - Imię i nazwisko/Nazwa/nazwisko konsumenta(-ów) - Adres konsumenta(-ów) - Podpis konsumenta(-ów) (tylko jeżeli formularz jest przesyłany w wersji papierowej) - Data [*] Niepotrzebne skreślić.

Załącznik II

Strona

232

Patrz EUR-Lex

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. (Dz.U. Nr 47, poz. 211) tj. z dnia 26 czerwca 2003 r. (Dz.U. Nr 153, poz. 1503)

(zm. Dz.U. 2009 Nr 201, poz. 1540, Dz.U. 2007 Nr 171, poz. 1206, Dz.U. 2005 Nr 10, poz. 68, Dz.U. 2004 Nr 172, poz. 1804, Dz.U. 2004 Nr 162, poz. 1693, Dz.U. 2004 Nr 96, poz. 959, Dz.U. 2002 Nr 197, poz. 1661)

Rozdział 1. Przepisy ogólne.

Art. 1 [Zakres regulacji] Ustawa reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach - w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów.

Art. 2 [Przedsiębiorca] Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.

Art. 3 [Czyn nieuczciwej konkurencji]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku,

233

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym. Art. 4 [Osoby zagraniczne] Zagraniczne osoby fizyczne i prawne korzystają z uprawnień wynikających z przepisów ustawy na podstawie umów międzynarodowych obowiązujących Rzeczpospolitą Polską lub na zasadzie wzajemności.

Rozdział 2. Czyny nieuczciwej konkurencji.

Art. 5 [Symbol przedsiębiorstwa] Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

Art. 6 [Nazwisko przedsiębiorcy]

1. Jeżeli oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia, przedsiębiorca ten powinien podjąć środki mające na celu usunięcie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd osób trzecich. 2. Na żądanie zainteresowanego sąd wyda orzeczenie nakazujące przedsiębiorcy, który później zaczął używać tego oznaczenia, podjęcie stosownych środków zapobiegających, polegających w szczególności na wprowadzeniu zmian w oznaczeniu przedsiębiorstwa, ograniczeniu zakresu terytorialnego używania oznaczenia lub jego używaniu w określony sposób.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Jeżeli wskutek likwidacji, podziału lub przekształcenia przedsiębiorstwa powstanie wątpliwość, który z przedsiębiorców ma prawo używać oznaczenia przedsiębiorstwa zlikwidowanego, podzielonego lub przekształconego, należy ustalić takie oznaczenia, które

234

Art. 7 [Oznaczenia po podziale]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zapobiegną wprowadzeniu w błąd osób trzecich. 2. W razie sporu sąd, na żądanie zainteresowanego przedsiębiorcy, ustali oznaczenia przedsiębiorstw, uwzględniając interesy stron oraz inne okoliczności sprawy. Art. 8 [Nazwy geograficzne] Czynem nieuczciwej konkurencji jest opatrywanie towarów lub usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym wskazującym bezpośrednio albo pośrednio na kraj, region lub miejscowość ich pochodzenia albo używanie takiego oznaczenia w działalności handlowej, reklamie, listach handlowych, rachunkach lub innych dokumentach.

Art. 9 [Nazwy regionalne] 1. Jeżeli towar lub usługa w miejscu pochodzenia korzysta z ochrony, a z pochodzeniem z określonego regionu lub miejscowości są związane ich szczególne cechy lub właściwości, czynem nieuczciwej konkurencji jest fałszywe lub oszukańcze używanie takich chronionych oznaczeń geograficznych i chronionych nazw pochodzenia.

2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także używanie oznaczeń i nazw, o których mowa w ust. 1, nawet z dodatkiem "rodzaj", "typ", "metoda" albo równoznacznym. Art. 10 [Oznaczenie produktu]

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich. 2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest również wprowadzenie do obrotu towarów w opakowaniu mogącym wywołać skutki określone w ust. 1, chyba że zastosowanie takiego opakowania jest uzasadnione względami technicznymi.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy.

235

Art. 11 [Tajemnice przedsiębiorstwa]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

2. Przepis ust. 1 stosuje się również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego - przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy. 3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się wobec tego, kto od nieuprawnionego nabył, w dobrej wierze, na podstawie odpłatnej czynności prawnej, informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa. Sąd może zobowiązać nabywcę do zapłaty stosownego wynagrodzenia za korzystanie z nich, nie dłużej jednak niż do ustania stanu tajemnicy. 4. Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Art. 12 [Ingerencja w stosunki umowne]

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy. 2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także nakłanianie klientów przedsiębiorcy lub innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy. 3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do, podejmowanych przez związki zawodowe, działań zgodnych z przepisami o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.

2. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność. Jeżeli KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu.

236

Art. 13 [Kopiowanie produktu]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE naśladowanie cech funkcjonalnych gotowego produktu wymaga uwzględnienia jego charakterystycznej formy, co może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, naśladowca jest zobowiązany odpowiednio oznaczyć produkt. Art. 14 [Nieprawdziwe informacje]

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub innym przedsiębiorcy albo przedsiębiorstwie, w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody. 2. Wiadomościami, o których mowa w ust. 1, są nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd informacje, w szczególności o: 1) osobach kierujących przedsiębiorstwem; 2) wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach; 3) stosowanych cenach; 4) sytuacji gospodarczej lub prawnej. 3. Rozpowszechnianiem wiadomości, o których mowa w ust. 1, jest również posługiwanie się: 1) nieprzysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi informacjami o kwalifikacjach pracowników; 2) nieprawdziwymi atestami; 3) nierzetelnymi wynikami badań; 4) nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów lub usług. Art. 15 [Dostęp do rynku]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Czyn, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, może polegać w szczególności na: 1) ograniczeniu w istotny sposób lub wyłączeniu możliwości dokonywania przez klienta zakupu u innego przedsiębiorcy;

237

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez: 1) sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców; 2) nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców; 3) rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów; 4) pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży; 5) działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2) stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucenie klientom przez podmioty trzecie konieczności dokonania zakupu u danego przedsiębiorcy lub u przedsiębiorcy, z którym dany przedsiębiorca pozostaje w związku gospodarczym; 3) emisji, oferowaniu oraz realizacji znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane przez jednego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców pozostających w związku gospodarczym, w okolicznościach wskazanych w pkt 1 lub 2. 3. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także utrudnianie małym przedsiębiorcom, w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178, z 2000 r. Nr 86, poz. 958 i Nr 114, poz. 1193, z 2001 r. Nr 49, poz. 509, Nr 67, poz. 679, Nr 102, poz. 1115 i Nr 147, poz. 1643, z 2002 r. Nr 1, poz. 2, Nr 115, poz. 995 i Nr 130, poz. 1112 oraz z 2003 r. Nr 86, poz. 789 i Nr 128, poz. 1176), dostępu do rynku przez sprzedaż towarów lub usług w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 400 m2 po cenie nieuwzględniającej marży handlowej, z zastrzeżeniem ust. 5. 4. Utrudnianiem dostępu do rynku, o którym mowa w ust. 3, jest również: 1) emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi, oferowanych poniżej ich wartości nominalnej; 2) emitowanie oraz realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi o cenie przewyższającej wartość nominalną znaku. 5. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji sprzedaż, o której mowa w ust. 3, jeżeli jest dokonywana w ramach: 1) wyprzedaży posezonowej, dokonywanej dwa razy w roku na koniec sezonu letniego i zimowego, trwającej każdorazowo nie dłużej niż miesiąc; 2) wyprzedaży ze względu na upływający termin przydatności towarów do spożycia lub upływającą datę minimalnej trwałości; 3) likwidacji obiektu handlowego, o ile sprzedaż taka trwa nie dłużej niż 3 miesiące od dnia podania do publicznej wiadomości informacji o likwidacji tego obiektu, a w przypadku likwidacji wszystkich obiektów handlowych przedsiębiorcy w związku z zaprzestaniem przez niego działalności handlowej - nie dłużej niż rok. Art. 15a [Przekupstwo] Czynem nieuczciwej konkurencji polegającym na przekupstwie osoby pełniącej funkcję publiczną jest określone w art. 229 Kodeksu karnego zachowanie osoby fizycznej:

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest wytwarzanie, import, dystrybucja, sprzedaż, najem KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 15b [Urządzenia niedozwolone]

238

1) będącej przedsiębiorcą; 2) działającej na rzecz przedsiębiorcy w ramach uprawnienia do jego reprezentowania albo podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania nad nim kontroli; 3) działającej na rzecz przedsiębiorcy, za zgodą osoby, o której mowa w pkt 2.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE lub oddawanie do używania pod innym tytułem prawnym oraz posiadanie, w celach zarobkowych, urządzeń niedozwolonych, w rozumieniu przepisów o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym. 2. Czynem nieuczciwej konkurencji jest także instalacja, serwis lub wymiana urządzeń niedozwolonych, w celach zarobkowych, oraz wykorzystywanie przekazu informacji handlowej do promocji tych urządzeń lub związanych z nimi usług. Art. 16 [Reklama]

1. Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności: 1) reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka; 2) reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi; 3) reklama odwołująca się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci; 4) wypowiedź, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji; 5) reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji. 6) (skreślony)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Reklama umożliwiająca bezpośrednio lub pośrednio rozpoznanie konkurenta albo towarów lub usług oferowanych przez konkurenta, zwana dalej "reklamą porównawczą", stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami. Reklama porównawcza nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, jeżeli łącznie spełnia następujące przesłanki: 1) nie jest reklamą wprowadzającą w błąd, o której mowa w ust. 1 pkt 2; 2) w sposób rzetelny i dający się zweryfikować na podstawie obiektywnych kryteriów porównuje towary lub usługi zaspokajające te same potrzeby lub przeznaczone do tego samego celu; 3) w sposób obiektywny porównuje jedną lub kilka istotnych, charakterystycznych, sprawdzalnych i typowych cech tych towarów i usług, do których może należeć także cena; 4) nie powoduje na rynku pomyłek w rozróżnieniu między reklamującym a jego konkurentem, ani między ich towarami albo usługami, znakami towarowymi, oznaczeniami przedsiębiorstwa lub innymi oznaczeniami odróżniającymi; 5) nie dyskredytuje towarów, usług, działalności, znaków towarowych, oznaczeń przedsiębiorstwa lub innych oznaczeń odróżniających, a także okoliczności dotyczących

239

2. Przy ocenie reklamy wprowadzającej w błąd należy uwzględnić wszystkie jej elementy, zwłaszcza dotyczące ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy lub konserwacji reklamowanych towarów lub usług, a także zachowania się klienta.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE konkurenta; 6) w odniesieniu do towarów z chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia odnosi się zawsze do towarów z takim samym oznaczeniem; 7) nie wykorzystuje w nieuczciwy sposób renomy znaku towarowego, oznaczenia przedsiębiorstwa lub innego oznaczenia odróżniającego konkurenta ani też chronionego oznaczenia geograficznego lub chronionej nazwy pochodzenia produktów konkurencyjnych; 8) nie przedstawia towaru lub usługi jako imitacji czy naśladownictwa towaru lub usługi opatrzonych chronionym znakiem towarowym, chronionym oznaczeniem geograficznym lub chronioną nazwą pochodzenia albo innym oznaczeniem odróżniającym. 4. Reklama porównawcza związana z ofertą specjalną powinna, w zależności od jej warunków, jasno i jednoznacznie wskazywać datę wygaśnięcia tej oferty lub zawierać informację, że oferta jest ważna do czasu wyczerpania zapasu towarów bądź zaprzestania wykonywania usług, a jeżeli oferta specjalna jeszcze nie obowiązuje, powinna wskazywać również datę, od której specjalna cena lub inne szczególne warunki oferty będą obowiązywały. Art. 17 [Rozwinięcie] Czynu nieuczciwej konkurencji, w rozumieniu art. 16, dopuszcza się również agencja reklamowa albo inny przedsiębiorca, który reklamę opracował.

Art. 17a [Sprzedaż premiowana]

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest sprzedaż konsumentom towarów lub usług połączona z przyznaniem wszystkim albo niektórym nabywcom towarów lub usług nieodpłatnej premii, w postaci towarów lub usług odmiennych od stanowiących przedmiot sprzedaży, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji sprzedaż, o której mowa w ust. 1, jeżeli premie stanowią towary lub usługi: 1) o niewielkiej wartości lub próbki towaru; 2) wygrane w loteriach promocyjnych, organizowanych na podstawie przepisów o grach hazardowych, lub konkursach, których wynik nie zależy od przypadku.

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 17c [System sprzedaży lawinowej]

240

Art. 17b (uchylony)7)

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE polegającego na proponowaniu nabywania towarów lub usług poprzez składanie nabywcom tych towarów lub usług obietnicy uzyskania korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji, które to osoby uzyskałyby podobne korzyści materialne wskutek nakłonienia kolejnych osób do udziału w systemie. 2. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji organizowanie systemu sprzedaży, o którym mowa w ust. 1, jeśli spełnione zostaną następujące warunki: 1) korzyści materialne uzyskiwane z uczestnictwa w systemie sprzedaży pochodzą ze środków uzyskiwanych z zakupu lub ze sprzedaży dóbr i usług po cenie, której wartość nie może rażąco przekraczać rzeczywistej wartości rynkowej tych dóbr i usług; 2) osoba rezygnująca z udziału w systemie sprzedaży ma prawo do odprzedaży organizatorowi systemu za co najmniej 90% ceny zakupu wszystkich nabytych od organizatora nadających się do sprzedaży towarów, materiałów informacyjnoinstruktażowych, próbek towarów lub zestawów prezentacyjnych zakupionych w przeciągu 6 miesięcy poprzedzających datę złożenia rezygnacji organizatorowi systemu sprzedaży. Art. 17d [Nadmierna sprzedaż marek właściciela] Czynem nieuczciwej konkurencji jest wprowadzanie do obrotu przez sieci sklepów dyskontowych towarów w ilości przewyższającej 20% wartości obrotów z markami stanowiącymi własność właściciela sieci lub podmiotów zależnych.

Art. 17e (uchylony)8)

Rozdział 3. Odpowiedzialność cywilna.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: 1) zaniechania niedozwolonych działań; 2) usunięcia skutków niedozwolonych działań; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych; 5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych; 6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego - jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

241

Art. 18 [Roszczenia]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

2. Sąd, na wniosek uprawnionego, może orzec również o wyrobach, ich opakowaniach, materiałach reklamowych i innych przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji. W szczególności sąd może orzec ich zniszczenie lub zaliczenie na poczet odszkodowania. Art. 18a [Ciężar dowodu] Ciężar dowodu prawdziwości oznaczeń lub informacji umieszczanych na towarach albo ich opakowaniach lub wypowiedzi zawartych w reklamie spoczywa na osobie, której zarzuca się czyn nieuczciwej konkurencji związany z wprowadzeniem w błąd.

Art. 19 [Legitymacja czynna]

1. 9) Z roszczeniami wymienionymi w art. 18 ust. 1 pkt 1-3 i 6 mogą wystąpić: 1) (skreślony) 2) krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców; 3) (uchylony) 4) (skreślony) 2. Przepis ust. 1 nie ma zastosowania do czynów nieuczciwej konkurencji określonych w art. 5-7, art. 11, art. 14 i art. 15a. Art. 20 [Przedawnienie] Roszczenia z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie co do każdego naruszenia. Przepis art. 442 Kodeksu cywilnego stosuje się odpowiednio.

Art. 21 (uchylony} Art. 22 [Bezzasadne powództwo]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Pozwany, u którego na skutek wniesienia powództwa, o którym mowa w ust. 1, powstała szkoda, może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

242

1. W razie wniesienia oczywiście bezzasadnego powództwa z tytułu nieuczciwej konkurencji, sąd, na wniosek pozwanego, może nakazać powodowi złożenie jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Rozdział 3a (skreślony) (skreślony)

Art. 22a (skreślony)

Art. 22b (skreślony)

Art. 22c (skreślony)

Art. 22d (skreślony)

Art. 22e (skreślony)

Art. 22f (skreślony)

Art. 22g (skreślony)

Rozdział 4. Przepisy karne.

2. Tej samej karze podlega, kto, uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

243

Art. 23 [Naruszenie tajemnicy]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej. Art. 24 [Kopiowanie produktu] Kto, za pomocą technicznych środków reprodukcji, kopiuje zewnętrzną postać produktu lub tak skopiowany wprowadza do obrotu, stwarzając tym możliwość wprowadzenia klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, czym wyrządza poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Art. 24a [Organizacja, kierownictwo sprzedażą lawinową] Kto organizuje system sprzedaży lawinowej lub takim systemem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Art. 24b (uchylony)

Art. 25 [Mylące oznaczenie produktu]

1. Kto, oznaczając lub wbrew obowiązkowi nie oznaczając towarów albo usług, wprowadza klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów lub usług albo nie informuje o ryzyku, jakie wiąże się z korzystaniem z nich, i naraża w ten sposób klientów na szkodę, podlega karze aresztu albo grzywny. 2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy lub sprzedaży, o której mowa w art. 17a. Art. 26 [Nieprawdziwe informacje]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Tej samej karze podlega, kto, w celu przysporzenia korzyści majątkowej lub osobistej sobie, swojemu przedsiębiorstwu lub osobom trzecim, rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd wiadomości o swoim przedsiębiorstwie lub przedsiębiorcy, w

244

1. Kto rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd wiadomości o przedsiębiorstwie, w szczególności o osobach kierujących przedsiębiorstwem, wytwarzanych towarach, świadczonych usługach lub stosowanych cenach albo o sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorstwa, w celu szkodzenia przedsiębiorcy, podlega karze aresztu albo grzywny.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE szczególności o osobach kierujących przedsiębiorstwem, wytwarzanych towarach, świadczonych usługach lub stosowanych cenach albo o sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa.

Art. 27 [Ściganie na wniosek]

1. Ściganie przewidzianych w niniejszej ustawie przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, a wykroczeń - na żądanie pokrzywdzonego. 1a. (uchylony) 2. Z żądaniem ścigania wykroczenia przewidzianego w art. 25 mogą wystąpić także podmioty, o których mowa w art. 19 ust. 1.

Rozdział 5. Zmiany w przepisach obowiązujących.

Art. 28 (pominięty)

Art. 29 (pominięty)

Rozdział 6. Przepisy końcowe.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 31 [Wejście w życie] Ustawa wchodzi w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 28, który wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1995 r.

245

Art. 30 [Derogacja] Traci moc ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 1930 r. Nr 56, poz. 467).

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Odnośnik 1 Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich:

Strona

246

1) dyrektywy 84/450/EWG z dnia 10 września 1984 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd (Dz.Urz. WE L 250 z 19.09.1984), 2) dyrektywy 97/55/WE z dnia 6 października 1997 r. zmieniającej dyrektywę 84/450/EWG dotyczącą reklamy wprowadzającej w błąd w celu włączenia do niej reklamy porównawczej (Dz.Urz. WE L 290 z 23.10.1997). Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie - z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej - wydanie specjalne.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego z dnia 27 lipca 2002 r. (Dz.U. Nr 141, poz. 1176)

(zm. Dz.U. 2011 Nr 80, poz. 432, Dz.U. 2011 Nr 34, poz. 169, Dz.U. 2009 Nr 115, poz. 960, Dz.U. 2004 Nr 96, poz. 959)

Rozdział 1. Sprzedaż konsumencka. Art. 1 [Zakres stosowania]

1. Ustawę stosuje się do dokonywanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaży rzeczy ruchomej osobie fizycznej, która nabywa tę rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą (towar konsumpcyjny). 2. Ustawy nie stosuje się do sprzedaży energii elektrycznej, jak również do gazu i wody, chyba że są sprzedawane w ograniczonej ilości lub w określonej objętości. 3. Ustawy nie stosuje się do sprzedaży egzekucyjnej oraz sprzedaży dokonywanej w postępowaniu upadłościowym albo innym postępowaniu sądowym. 4. Do sprzedaży konsumenckiej nie stosuje się przepisów art. 556-581 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19, poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985 r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85, poz. 388 i Nr 105, poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz. 1040, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 271, Nr 74, poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191, z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz. 733, Nr 130, poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984).

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Sprzedawca jest obowiązany podać do wiadomości kupującego cenę oferowanego towaru konsumpcyjnego oraz jego cenę jednostkową (cenę za jednostkę miary), chyba że wyrażają się one tą samą kwotą. Przy sprzedaży towaru konsumpcyjnego oferowanego luzem jest

247

Art. 2 [Potwierdzenie zawarcia umowy]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wymagane podanie jedynie ceny jednostkowej. Taki sam sposób podawania cen powinien być stosowany w reklamie. 2. Przy sprzedaży na raty, na przedpłaty, na zamówienie, według wzoru lub na próbę oraz sprzedaży za cenę powyżej dwóch tysięcy złotych sprzedawca jest obowiązany potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia zawartej umowy. 3. W pozostałych przypadkach, na żądanie kupującego, sprzedawca wydaje pisemne potwierdzenie zawarcia umowy, zawierające oznaczenie sprzedawcy z jego adresem, datę sprzedaży oraz określenie towaru konsumpcyjnego, jego ilość i cenę. Art. 3 [Obowiązek udzielenia jasnych informacji] 1. Sprzedawca dokonujący sprzedaży w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany udzielić kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru konsumpcyjnego. W szczególności należy podać: nazwę towaru, określenie producenta lub importera, znak zgodności wymagany przez odrębne przepisy, informacje o dopuszczeniu do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej oraz, stosownie do rodzaju towaru, określenie jego energochłonności, a także inne dane wskazane w odrębnych przepisach.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, powinny znajdować się na towarze konsumpcyjnym lub być z nim trwale połączone, w przypadku gdy towar jest sprzedawany w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie. W pozostałych przypadkach sprzedawca jest obowiązany umieścić w miejscu sprzedaży towaru informację, która może zostać ograniczona do nazwy towaru i jego głównej cechy użytkowej oraz wskazania producenta lub importera. 3. Sprzedawca jest obowiązany zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne umożliwiające dokonanie wyboru towaru konsumpcyjnego i sprawdzenie jego jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów.

6. Informacje lub dokumenty, o których mowa w ust. 1 i 5, powinny być sporządzone w języku polskim lub, o ile rodzaj informacji na to pozwala, w powszechnie zrozumiałej formie KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

5. Sprzedawca jest obowiązany wydać kupującemu wraz z towarem konsumpcyjnym wszystkie elementy jego wyposażenia oraz instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy.

248

4. Na żądanie kupującego sprzedawca jest obowiązany wyjaśnić znaczenie poszczególnych postanowień umowy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE graficznej. Wymogu używania języka polskiego nie stosuje się do nazw własnych, znaków towarowych, nazw handlowych, oznaczeń pochodzenia towarów oraz zwyczajowo stosowanej terminologii naukowej i technicznej. Art. 4 [Zgodność z umową towaru konsumpcyjnego]

1. Sprzedawca odpowiada wobec kupującego, jeżeli towar konsumpcyjny w chwili jego wydania jest niezgodny z umową; w przypadku stwierdzenia niezgodności przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru domniemywa się, że istniała ona w chwili wydania. 2. W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru konsumpcyjnego domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru. 3. W przypadkach nieobjętych ust. 2 domniemywa się, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany, oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela; w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować. 4. Na równi z zapewnieniem producenta traktuje się zapewnienie osoby, która wprowadza towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, oraz osoby, która podaje się za producenta przez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 6 [Nieprawidłowości w montażu i uruchomieniu] Za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową uważa się również nieprawidłowość w jego zamontowaniu i uruchomieniu, jeżeli czynności te zostały wykonane w ramach umowy sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę, za którą ponosi on odpowiedzialność, albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży.

249

Art. 5 [Wyłączenie związania zapewnieniem] Sprzedawca nie jest związany zapewnieniem, o którym mowa w art. 4, jeżeli wykazał, że zapewnienia tego nie znał ani, oceniając rozsądnie, znać nie mógł albo że nie mogło ono mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy, albo też że jego treść sprostowano przed zawarciem umowy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Art. 7 [Wiadome niezgodności] Sprzedawca nie odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową, gdy kupujący w chwili zawarcia umowy o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. To samo odnosi się do niezgodności, która wynikła z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez kupującego.

Art. 8 [Uprawnienia kupującego]

1. Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową, kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru zgodnego z umową oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia. 2. Nieodpłatność naprawy i wymiany w rozumieniu ust. 1 oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. 3. Jeżeli sprzedawca, który otrzymał od kupującego żądanie określone w ust. 1, nie ustosunkował się do tego żądania w terminie 14 dni, uważa się, że uznał je za uzasadnione. 4. Jeżeli kupujący, z przyczyn określonych w ust. 1, nie może żądać naprawy ani wymiany albo jeżeli sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności, ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy; od umowy nie może odstąpić, gdy niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jest nieistotna. Przy określaniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany uwzględnia się rodzaj towaru i cel jego nabycia.

2. Minister właściwy do spraw gospodarki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Kupujący traci uprawnienia przewidziane w art. 8, jeżeli przed upływem dwóch miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową nie zawiadomi o tym sprzedawcy. Do zachowania terminu wystarczy wysłanie zawiadomienia przed jego upływem.

250

Art. 9 [Terminy]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE rolnictwa po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów określi, w drodze rozporządzenia, dla towarów żywnościowych krótsze terminy zawiadomienia, mając na względzie trwałość tych towarów. Art. 10 [Przedawnienie roszczeń kupującego]

1. Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową jedynie w przypadku jej stwierdzenia przed upływem dwóch lat od wydania tego towaru kupującemu; termin ten biegnie na nowo w razie wymiany towaru. Jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana, strony mogą ten termin skrócić, jednakże nie poniżej jednego roku. 2. Roszczenia kupującego określone w art. 8 przedawniają się z upływem roku od stwierdzenia przez kupującego niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową; przedawnienie nie może się skończyć przed upływem terminu określonego w ust. 1. W takim samym terminie wygasa uprawnienie do odstąpienia od umowy. 3. Zawiadomienie sprzedawcy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową przerywa bieg przedawnienia. Przedawnienie nie biegnie w czasie wykonywania naprawy lub wymiany oraz prowadzenia przez strony, nie dłużej jednak niż przez trzy miesiące, rokowań w celu ugodowego załatwienia sprawy. 4. Upływ powyższych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, jeżeli sprzedawca w chwili zawarcia umowy wiedział o niezgodności i nie zwrócił na to uwagi kupującego. Art. 11 [Obligatoryjność stosowania ustawy] Uprawnień unormowanych w niniejszej ustawie nie można wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy zawartej przed zawiadomieniem sprzedawcy o niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową. W szczególności nie można tego dokonać przez oświadczenie kupującego, że wie o wszelkich niezgodnościach towaru z umową.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. W przypadku zaspokojenia roszczeń wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedawca może dochodzić odszkodowania od któregokolwiek z poprzednich sprzedawców, jeżeli wskutek jego działania lub zaniechania towar był niezgodny z umową sprzedaży konsumenckiej. Do odpowiedzialności odszkodowawczej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań.

251

Art. 12 [Roszczenie zwrotne]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Roszczenie zwrotne przewidziane w ust. 1 przedawnia się z upływem sześciu miesięcy; staje się wymagalne z chwilą zaspokojenia kupującego, nie później jednak niż w dniu, w którym sprzedawca obowiązany był to uczynić. Art. 13 [Udzielenie gwarancji]

1. Udzielenie kupującemu gwarancji następuje bez odrębnej opłaty przez oświadczenie gwaranta, zamieszczone w dokumencie gwarancyjnym lub reklamie, odnoszących się do towaru konsumpcyjnego; określa ono obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy właściwość sprzedanego towaru nie odpowiada właściwości wskazanej w tym oświadczeniu. Nie uważa się za gwarancję oświadczenia, które nie kształtuje obowiązków gwaranta. 2. Sprzedawca udzielający gwarancji wydaje kupującemu wraz z towarem dokument gwarancyjny; powinien także sprawdzić zgodność znajdujących się na towarze oznaczeń z danymi zawartymi w dokumencie gwarancyjnym oraz stan plomb i innych umieszczonych na towarze zabezpieczeń. 3. Oświadczenie gwaranta powinno być sformułowane zgodnie z wymogami określonymi w art. 3 ust. 1 zdanie pierwsze. 4. W dokumencie gwarancyjnym należy zamieścić podstawowe dane potrzebne do dochodzenia roszczeń z gwarancji, w tym w szczególności nazwę i adres gwaranta lub jego przedstawiciela w Rzeczypospolitej Polskiej, czas trwania i terytorialny zasięg ochrony gwarancyjnej. Ponadto powinno być w nim zawarte stwierdzenie, że gwarancja na sprzedany towar konsumpcyjny nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z niezgodności towaru z umową. 5. Uchybienie wymogom, o których mowa w ust. 2 i 4 oraz art. 3 ust. 1 zdanie pierwsze, nie wpływa na ważność gwarancji i nie pozbawia kupującego wynikających z niej uprawnień.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 14 W ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z 1971 r. Nr 27, poz. 252, z 1976 r. Nr 19, poz. 122, z 1982 r. Nr 11, poz. 81, Nr 19, poz. 147 i Nr 30, poz. 210, z 1984 r. Nr 45, poz. 242, z 1985 r. Nr 22, poz. 99, z 1989 r. Nr 3, poz. 11, z 1990 r. Nr 34, poz. 198, Nr 55, poz. 321 i Nr 79, poz. 464, z 1991 r. Nr 107, poz. 464 i Nr 115, poz. 496, z 1993 r. Nr 17, poz. 78, z 1994 r. Nr 27, poz. 96, Nr 85, poz. 388 i Nr 105,

252

Rozdział 2. Zmiany w przepisach obowiązujących i przepis końcowy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE poz. 509, z 1995 r. Nr 83, poz. 417, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, Nr 139, poz. 646 i Nr 149, poz. 703, z 1997 r. Nr 43, poz. 272, Nr 115, poz. 741, Nr 117, poz. 751 i Nr 157, poz. 1040, z 1998 r. Nr 106, poz. 668 i Nr 117, poz. 758, z 1999 r. Nr 52, poz. 532, z 2000 r. Nr 22, poz. 271, Nr 74, poz. 855 i 857, Nr 88, poz. 983 i Nr 114, poz. 1191, z 2001 r. Nr 11, poz. 91, Nr 71, poz. 733, Nr 130, poz. 1450 i Nr 145, poz. 1638 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984) wprowadza się następujące zmiany: 1) po art. 535 dodaje się art. 5351 w brzmieniu: ,, Art. 5351. Przepisy niniejszego działu stosuje się do sprzedaży konsumenckiej w takim zakresie, w jakim sprzedaż ta nie jest uregulowana odrębnymi przepisami. "; 2) skreśla się art. 5551; 3) po art. 605 dodaje się art. 6051 w brzmieniu: ,, Art. 6051. Jeżeli umowa dostawy jest zawierana w zakresie działalności przedsiębiorstwa dostawcy, a odbiorcą jest osoba fizyczna, która nabywa rzeczy w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, do umowy tej stosuje się przepisy o sprzedaży konsumenckiej. "; 4) po art. 627 dodaje się art. 6271 w brzmieniu: ,, Art. 6271. Do umowy zawartej, w zakresie działalności przedsiębiorstwa przyjmującego zamówienie, z osobą fizyczną, która zamawia dzieło, będące rzeczą ruchomą, w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży konsumenckiej. "; 5) po art. 770 dodaje się art. 7701 w brzmieniu: ,, Art. 7701. Do umowy sprzedaży rzeczy ruchomej, zawartej przez komisanta z osobą fizyczną, która nabywa rzecz w celu niezwiązanym z jej działalnością gospodarczą ani zawodową, stosuje się przepisy o sprzedaży konsumenckiej. " Art. 15 [Wejście w życie] Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.

Odnośnik 1 Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 99/44/WE z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz.Urz. WE L 171 z 07.07.1999).

Strona

253

Dane dotyczące ogłoszenia aktów prawa Unii Europejskiej, zamieszczone w niniejszej ustawie - z dniem uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej dotyczą ogłoszenia tych aktów w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej - wydanie specjalne.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 16 lutego 2007 r. (Dz.U. Nr 50, poz. 331)

(zm. Dz.U. 2011 Nr 34, poz. 173, Dz.U. 2009 Nr 157, poz. 1241, Dz.U. 2009 Nr 18, poz. 97, Dz.U. 2008 Nr 227, poz. 1505, Dz.U. 2008 Nr 223, poz. 1458, Dz.U. 2008 Nr 157, poz. 976, Dz.U. 2007 Nr 171, poz. 1206, Dz.U. 2007 Nr 99, poz. 660)

Dział I. Przepisy ogólne.

Art. 1 [Cele i zakres ustawy]

1. Ustawa określa warunki rozwoju i ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. 2. Ustawa reguluje zasady i tryb przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję oraz praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów, a także antykonkurencyjnym koncentracjom przedsiębiorców i ich związków, jeżeli te praktyki lub koncentracje wywołują lub mogą wywoływać skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Ustawa określa także organy właściwe w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. Art. 2 [Własność intelektualna]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Ustawę stosuje się do zawieranych między przedsiębiorcami: 1) umów, w szczególności licencji, a także innych niż umowy praktyk wykonywania praw, o których mowa w ust. 1; 2) umów dotyczących nieujawnionych do wiadomości publicznej: a) informacji technicznych lub technologicznych, b) zasad organizacji i zarządzania - co do których podjęto działania zmierzające do zapobieżenia ich ujawnieniu, jeżeli skutkiem tych umów jest nieuzasadnione ograniczenie swobody działalności gospodarczej stron lub

254

1. Ustawa nie narusza praw przysługujących na podstawie przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej i przemysłowej, w szczególności przepisów o ochronie wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych, topografii układów scalonych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych, praw autorskich i praw pokrewnych.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE istotne ograniczenie konkurencji na rynku. Art. 3 [Wyłączenia] Przepisów ustawy nie stosuje się do ograniczeń konkurencji dopuszczonych na podstawie odrębnych ustaw.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1) przedsiębiorcy - rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, a także: a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu, c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13, d) związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów; 2) związkach przedsiębiorców - rozumie się przez to izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające przedsiębiorców, o których mowa w pkt 1, jak również związki tych organizacji; 3) przedsiębiorcy dominującym - rozumie się przez to przedsiębiorcę, który posiada kontrolę, w rozumieniu pkt 4, nad innym przedsiębiorcą; 4) przejęciu kontroli - rozumie się przez to wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców; uprawnienia takie tworzą w szczególności: a) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, także jako zastawnik albo użytkownik, bądź w zarządzie innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami, b) uprawnienie do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), także na podstawie porozumień z innymi osobami, c) członkowie jego zarządu lub rady nadzorczej stanowią więcej niż połowę członków zarządu innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), d) dysponowanie bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej albo na walnym zgromadzeniu spółdzielni zależnej, także na podstawie porozumień z innymi osobami, e) prawo do całego albo do części mienia innego przedsiębiorcy (przedsiębiorcy zależnego), f) umowa przewidująca zarządzanie innym przedsiębiorcą (przedsiębiorcą zależnym) lub

255

Art. 4 [Słowniczek] Ilekroć w ustawie jest mowa o:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

przekazywanie zysku przez takiego przedsiębiorcę; 5) porozumieniach - rozumie się przez to: a) umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów, b) uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki, c) uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych; 6) porozumieniach dystrybucyjnych - rozumie się przez to porozumienia zawierane między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu, których celem jest zakup towarów dokonywany z zamiarem ich dalszej odsprzedaży; 7) towarach - rozumie się przez to rzeczy, jak również energię, papiery wartościowe i inne prawa majątkowe, usługi, a także roboty budowlane; 8) cenach - rozumie się przez to ceny, jak również opłaty o charakterze cen, marże handlowe, prowizje i narzuty do cen; 9) rynku właściwym - rozumie się przez to rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji; 10) pozycji dominującej - rozumie się przez to pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów; domniemywa się, że przedsiębiorca ma pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40%; 11) konkurentach - rozumie się przez to przedsiębiorców, którzy wprowadzają lub mogą wprowadzać albo nabywają lub mogą nabywać, w tym samym czasie, towary na rynku właściwym; 12) konsumencie - rozumie się przez to konsumenta w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.); 13) organizacjach konsumenckich - rozumie się przez to niezależne od przedsiębiorców i ich związków organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów; organizacje konsumenckie mogą prowadzić działalność gospodarczą na zasadach ogólnych, o ile dochód z działalności służy wyłącznie realizacji celów statutowych; 14) grupie kapitałowej - rozumie się przez to wszystkich przedsiębiorców, którzy są kontrolowani w sposób bezpośredni lub pośredni przez jednego przedsiębiorcę, w tym również tego przedsiębiorcę; 15) przychodzie - rozumie się przez to przychód uzyskany w roku podatkowym poprzedzającym dzień wszczęcia postępowania na podstawie ustawy, w rozumieniu obowiązujących przedsiębiorcę przepisów o podatku dochodowym; 16) przeciętnym wynagrodzeniu - rozumie się przez to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego dzień wydania decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów; 17) tajemnicy przedsiębiorstwa - rozumie się przez to tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z późn. zm.); 18) Prezesie Urzędu - rozumie się przez to Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów; 19) Traktacie WE - rozumie się przez to Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską

256

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE (Dz.Urz. WE C 325 z 24.12.2002); 20) rozporządzeniu nr 1/2003/WE - rozumie się przez to rozporządzenie Rady nr 1/2003/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu WE (Dz.Urz. UE L 1 z 04.01.2003, str. 1; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 08, t. 02, str. 205); 21) rozporządzeniu nr 139/2004/WE - rozumie się przez to rozporządzenie Rady nr 139/2004/WE z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorców (Dz.Urz. UE L 024 z 29.01.2004, str. 1; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 08, t. 03, str. 40); 22) rozporządzeniu nr 2006/2004/WE - rozumie się przez to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/2004/WE z dnia 27 października 2004 r. w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów ("Rozporządzenie w sprawie współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów") (Dz.Urz. UE L 364 z 9.12.2004). Art. 5 [Wartość euro] Wartość euro, o której mowa w przepisach ustawy, podlega przeliczeniu na złote według kursu średniego walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roku kalendarzowego poprzedzającego rok zgłoszenia zamiaru koncentracji lub nałożenia kary.

Dział II. Zakaz praktyk ograniczających konkurencję. Rozdział 1. Zakaz porozumień ograniczających konkurencję.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na: 1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów; 2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji; 3) podziale rynków zbytu lub zakupu; 4) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji; 5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy; 6) ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem;

257

Art. 6 [Definicja i katalog]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny. 2. Porozumienia, o których mowa w ust. 1, są w całości lub w odpowiedniej części nieważne, z zastrzeżeniem art. 7 i 8. Art. 7 [Wyłączenia]

1. Zakazu, o którym mowa w art. 6 ust. 1, nie stosuje się do porozumień zawieranych między: 1) konkurentami, których łączny udział w rynku w roku kalendarzowym poprzedzającym zawarcie porozumienia nie przekracza 5%; 2) przedsiębiorcami, którzy nie są konkurentami, jeżeli udział w rynku posiadany przez któregokolwiek z nich w roku kalendarzowym poprzedzającym zawarcie porozumienia nie przekracza 10%. 2. Przepisów ust. 1 nie stosuje się do przypadków określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i 7. Art. 8 [Katalog]

1. Zakazu, o którym mowa w art. 6 ust. 1, nie stosuje się do porozumień, które jednocześnie: 1) przyczyniają się do polepszenia produkcji, dystrybucji towarów lub do postępu technicznego lub gospodarczego; 2) zapewniają nabywcy lub użytkownikowi odpowiednią część wynikających z porozumień korzyści; 3) nie nakładają na zainteresowanych przedsiębiorców ograniczeń, które nie są niezbędne do osiągnięcia tych celów; 4) nie stwarzają tym przedsiębiorcom możliwości wyeliminowania konkurencji na rynku właściwym w zakresie znacznej części określonych towarów.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, wyłączyć określone rodzaje porozumień spełniające przesłanki, o których mowa w ust. 1, spod zakazu, o którym mowa w art. 6 ust. 1, biorąc pod uwagę korzyści, jakie mogą przynieść określone rodzaje porozumień. W rozporządzeniu Rada Ministrów określi: 1) warunki, jakie muszą być spełnione, aby porozumienie mogło być uznane za wyłączone spod zakazu; 2) klauzule, których występowanie w porozumieniu stanowi naruszenie art. 6; 3) okres obowiązywania wyłączenia oraz może określić klauzule, których występowania

258

2. Ciężar udowodnienia okoliczności, o których mowa w ust. 1, spoczywa na przedsiębiorcy.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE w porozumieniu nie uznaje się za naruszenie art. 6.

Rozdział 2. Zakaz nadużywania pozycji dominującej.

Art. 9 [Katalog]

1. Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców. 2. Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na: 1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów; 2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub konsumentów; 3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji; 4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy; 5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji; 6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści; 7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych. 3. Czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części nieważne.

Strona

Art. 10 [Skutki praktyk] Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i nakazującą zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 6 lub 9 ustawy lub art. 81 lub 82 Traktatu WE.

259

Rozdział 3. Decyzje w sprawach praktyk ograniczających konkurencję.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 11 [Ustanie naruszeń]

1. Nie wydaje się decyzji, o której mowa w art. 10, jeżeli zachowanie rynkowe przedsiębiorcy przestało naruszać zakazy określone w art. 6 lub 9 ustawy lub w art. 81 lub 82 Traktatu WE. 2. W przypadku określonym w ust. 1 Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania. 3. Ciężar udowodnienia okoliczności, o których mowa w ust. 1, spoczywa na przedsiębiorcy. Art. 12 [Decyzja zobowiązująca do wykonania zobowiązań]

1. Jeżeli w toku postępowania antymonopolowego zostanie uprawdopodobnione - na podstawie okoliczności sprawy, informacji zawartych w zawiadomieniu lub będących podstawą wszczęcia postępowania z urzędu - że został naruszony zakaz, o którym mowa w art. 6 lub 9 ustawy lub w art. 81 lub 82 Traktatu WE, a przedsiębiorca, któremu jest zarzucane naruszenie tego zakazu, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, zobowiązać przedsiębiorcę do wykonania tych zobowiązań. 2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić termin wykonania zobowiązań. 3. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu nakłada na przedsiębiorcę obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązań. 4. W przypadku wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, nie stosuje się art. 10 i 11 oraz art. 106 ust. 1 pkt 1 i 2, z zastrzeżeniem ust. 7.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

6. Prezes Urzędu może, za zgodą przedsiębiorcy, z urzędu, uchylić decyzję, o której mowa w ust. 1, w przypadku gdy nastąpiła zmiana okoliczności mających istotny wpływ na wydanie decyzji.

260

5. Prezes Urzędu może, z urzędu, uchylić decyzję, o której mowa w ust. 1, w przypadku gdy: 1) została ona wydana w oparciu o nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty; 2) przedsiębiorca nie wykonuje zobowiązań lub obowiązków, o których mowa w ust. 1-3.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 7. W przypadku uchylenia decyzji Prezes Urzędu orzeka co do istoty sprawy.

Dział III. Koncentracje przedsiębiorców.

Rozdział 1. Kontrola koncentracji.

Art. 13 [Zgłoszenie zamiaru]

1. Zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu, jeżeli: 1) łączny światowy obrót przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 1 000 000 000 euro lub 2) łączny obrót na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji w roku obrotowym poprzedzającym rok zgłoszenia przekracza równowartość 50 000 000 euro. 2. Obowiązek wynikający z ust. 1 dotyczy zamiaru: 1) połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców; 2) przejęcia - przez nabycie lub objęcie akcji, innych papierów wartościowych, udziałów lub w jakikolwiek inny sposób - bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej przedsiębiorców; 3) utworzenia przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy; 4) nabycia przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy (całości lub części przedsiębiorstwa), jeżeli obrót realizowany przez to mienie w którymkolwiek z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej równowartość 10 000 000 euro.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1) jeżeli obrót przedsiębiorcy, nad którym ma nastąpić przejęcie kontroli, zgodnie z art. 13 ust. 2 pkt 2, nie przekroczył na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w żadnym z dwóch lat obrotowych poprzedzających zgłoszenie równowartości 10 000 000 euro; 2) polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez instytucję finansową akcji albo udziałów w celu ich odsprzedaży, jeżeli przedmiotem działalności gospodarczej tej instytucji jest prowadzone na własny lub cudzy rachunek inwestowanie w akcje albo udziały innych przedsiębiorców, pod warunkiem, że odsprzedaż ta nastąpi przed upływem roku od dnia nabycia lub objęcia, oraz że:

261

Art. 14 [Wyłączenia] Nie podlega zgłoszeniu zamiar koncentracji:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE a) instytucja ta nie wykonuje praw z tych akcji albo udziałów, z wyjątkiem prawa do dywidendy, lub b) wykonuje te prawa wyłącznie w celu przygotowania odsprzedaży całości lub części przedsiębiorstwa, jego majątku lub tych akcji albo udziałów; 3) polegającej na czasowym nabyciu lub objęciu przez przedsiębiorcę akcji lub udziałów w celu zabezpieczenia wierzytelności, pod warunkiem że nie będzie on wykonywał praw z tych akcji lub udziałów, z wyłączeniem prawa do ich sprzedaży; 4) następującej w toku postępowania upadłościowego, z wyłączeniem przypadków, gdy zamierzający przejąć kontrolę jest konkurentem albo należy do grupy kapitałowej, do której należą konkurenci przedsiębiorcy przejmowanego; 5) przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej. Art. 15 [Przedsiębiorca zależny] Dokonanie koncentracji przez przedsiębiorcę zależnego uważa się za jej dokonanie przez przedsiębiorcę dominującego.

Art. 16 [Łaczny obrót]

1. Obrót, o którym mowa w art. 13 ust. 1, obejmuje obrót zarówno przedsiębiorców bezpośrednio uczestniczących w koncentracji, jak i pozostałych przedsiębiorców należących do grup kapitałowych, do których należą przedsiębiorcy bezpośrednio uczestniczący w koncentracji. 2. Obrót, o którym mowa w art. 14 pkt 1, obejmuje obrót zarówno przedsiębiorcy, nad którym ma zostać przejęta kontrola, jak i jego przedsiębiorców zależnych. Art. 17 [Delegacja] Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób obliczania obrotu, o którym mowa w art. 13 i art. 14 pkt 1, uwzględniając specyfikę działalności prowadzonej przez przedsiębiorców, a w szczególności zasady rachunkowości odnoszące się do poszczególnych kategorii przedsiębiorców, w tym do banków, ubezpieczycieli i funduszy inwestycyjnych.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 18 [Dozwolone koncentracje] Prezes Urzędu, w drodze decyzji, wydaje zgodę na dokonanie koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku nie zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku.

262

Rozdział 2. Decyzje w sprawach koncentracji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Art. 19 [Dozwolenie warunkowe]

1. Prezes Urzędu, w drodze decyzji, wydaje zgodę na dokonanie koncentracji, gdy - po spełnieniu przez przedsiębiorców zamierzających dokonać koncentracji warunków określonych w ust. 2 - konkurencja na rynku nie zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku. 2. Prezes Urzędu może na przedsiębiorcę lub przedsiębiorców zamierzających dokonać koncentracji nałożyć obowiązek lub przyjąć ich zobowiązanie, w szczególności do: 1) zbycia całości lub części majątku jednego lub kilku przedsiębiorców, 2) wyzbycia się kontroli nad określonym przedsiębiorcą lub przedsiębiorcami, w szczególności przez zbycie określonego pakietu akcji lub udziałów, lub odwołania z funkcji członka organu zarządzającego lub nadzorczego jednego lub kilku przedsiębiorców, 3) udzielenia licencji praw wyłącznych konkurentowi - określając w decyzji, o której mowa w ust. 1, termin spełnienia warunków. 3. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu nakłada na przedsiębiorcę lub przedsiębiorców obowiązek składania, w wyznaczonym terminie, informacji o realizacji tych warunków. Art. 20 [Zakaz i wyjątek]

1. Prezes Urzędu zakazuje, w drodze decyzji, dokonania koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku. 2. Prezes Urzędu wydaje, w drodze decyzji, zgodę na dokonanie koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku zostanie istotnie ograniczona, w szczególności przez powstanie lub umocnienie pozycji dominującej na rynku, w przypadku gdy odstąpienie od zakazu koncentracji jest uzasadnione, a w szczególności: 1) przyczyni się ona do rozwoju ekonomicznego lub postępu technicznego; 2) może ona wywrzeć pozytywny wpływ na gospodarkę narodową.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Prezes Urzędu może uchylić decyzje, o których mowa w art. 18, art. 19 ust. 1 i w art. 20 ust. 2, jeżeli zostały one oparte na nierzetelnych informacjach, za które są odpowiedzialni przedsiębiorcy uczestniczący w koncentracji, lub jeżeli przedsiębiorcy nie spełniają warunków, o których mowa w art. 19 ust. 2 i 3. W przypadku uchylenia decyzji Prezes

263

Art. 21 [Nierzetelna informacja]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Urzędu orzeka co do istoty sprawy. 2. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w ust. 1, koncentracja została już dokonana, a przywrócenie konkurencji na rynku nie jest możliwe w inny sposób, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, określając termin jej wykonania na warunkach określonych w decyzji, nakazać w szczególności: 1) podział połączonego przedsiębiorcy na warunkach określonych w decyzji; 2) zbycie całości lub części majątku przedsiębiorcy; 3) zbycie udziałów lub akcji zapewniających kontrolę nad przedsiębiorcą lub przedsiębiorcami lub rozwiązanie spółki, nad którą przedsiębiorcy sprawują wspólną kontrolę. 3. Decyzja, o której mowa w ust. 2, nie może być wydana po upływie 5 lat od dnia dokonania koncentracji. 4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio w przypadku niezgłoszenia Prezesowi Urzędu zamiaru koncentracji, o którym mowa w art. 13 ust. 1, oraz w przypadku niewykonania decyzji o zakazie koncentracji. Art. 22 [Wygaśnięcie decyzji]

1. Decyzje, o których mowa w art. 18 i art. 19 ust. 1 lub art. 20 ust. 2, wygasają, jeżeli w terminie 2 lat od dnia ich wydania koncentracja nie została dokonana. 2. Prezes Urzędu może, na wniosek przedsiębiorcy uczestniczącego w koncentracji, przedłużyć, w drodze postanowienia, termin, o którym mowa w ust. 1, o rok, jeżeli przedsiębiorca wykaże, że nie nastąpiła zmiana okoliczności, w wyniku której koncentracja może spowodować istotne ograniczenie konkurencji na rynku. 3. Przed wydaniem postanowienia o przedłużeniu terminu, o którym mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może przeprowadzić postępowanie wyjaśniające.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 23 [Termin dla instytucji finansowej] Prezes Urzędu na wniosek instytucji finansowej może przedłużyć, w drodze decyzji, termin, o którym mowa w art. 14 pkt 2, jeżeli instytucja ta udowodni, że odsprzedaż akcji albo udziałów nie była w praktyce możliwa lub uzasadniona ekonomicznie przed upływem roku od dnia ich nabycia.

264

4. W przypadku wydania postanowienia o odmowie przedłużenia terminu, o którym mowa w ust. 1, dokonanie koncentracji po upływie tego terminu wymaga zgłoszenia zamiaru koncentracji Prezesowi Urzędu i uzyskania zgody na jej dokonanie na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Dział IV. Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Rozdział 1. Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów.

Art. 24 [Bezprawne działanie przedsiębiorcy]

1. Zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. 2. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: 1) stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.); 2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; 3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji. 3. Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów.

Strona

Rozdział 2. Decyzje w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

265

Art. 25 [Rozszerzenie ochrony konsumentów] Ochrona zbiorowych interesów konsumentów przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przepisów ustawy nie stosuje się do spraw o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Art. 26 [Decyzje Prezesa Urzędu]

1. Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakazującą zaniechanie jej stosowania, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazu określonego w art. 24. 2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Może również nakazać publikację decyzji w całości lub w części na koszt przedsiębiorcy. Art. 27 [Zaprzestanie stosowania niedozwolonych praktyk]

1. Nie wydaje się decyzji, o której mowa w art. 26, jeżeli przedsiębiorca zaprzestał stosowania praktyki, o której mowa w art. 24. 2. W przypadku określonym w ust. 1 Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzającą zaniechanie jej stosowania. 3. Ciężar udowodnienia okoliczności, o których mowa w ust. 1, spoczywa na przedsiębiorcy. 4. Przepis art. 26 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić termin wykonania zobowiązań. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Jeżeli w toku postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów zostanie uprawdopodobnione - na podstawie okoliczności sprawy, informacji zawartych w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 100 ust. 1, lub innych informacji będących podstawą wszczęcia postępowania - że przedsiębiorca stosuje praktykę, o której mowa w art. 24, a przedsiębiorca, któremu jest zarzucane naruszenie tego przepisu, zobowiąże się do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieżenia tym naruszeniom, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek wykonania tych zobowiązań.

266

Art. 28 [Obowiązek wykonania zobowiązań]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

3. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu nakłada na przedsiębiorcę obowiązek składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązań. 4. W przypadku wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, art. 26 i 27 oraz art. 106 ust. 1 pkt 4 nie stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 7. 5. Prezes Urzędu może, z urzędu, uchylić decyzję, o której mowa w ust. 1, w przypadku gdy: 1) została ona wydana w oparciu o nieprawdziwe, niekompletne lub wprowadzające w błąd informacje lub dokumenty; 2) przedsiębiorca nie wykonuje zobowiązań lub obowiązków, o których mowa w ust. 1-3. 6. Prezes Urzędu może, za zgodą przedsiębiorcy, z urzędu uchylić decyzję, o której mowa w ust. 1, w przypadku gdy nastąpiła zmiana okoliczności, mających istotny wpływ na wydanie decyzji. 7. W przypadku uchylenia decyzji Prezes Urzędu orzeka co do istoty sprawy.

Dział V. Organizacja ochrony konkurencji i konsumentów.

Rozdział 1. Prezes Urzędu.

Art. 29 [Pozycja; powołanie i odwołanie]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Prezes Urzędu jest: 1) organem wykonującym zadania nałożone na władze państw członkowskich Unii Europejskiej na podstawie art. 84 i art. 85 Traktatu WE. W szczególności Prezes Urzędu jest właściwym organem ochrony konkurencji w rozumieniu art. 35 rozporządzenia nr 1/2003/WE;

267

1. Prezes Urzędu jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. Prezes Rady Ministrów sprawuje nadzór nad działalnością Prezesa Urzędu.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2) jednolitym urzędem łącznikowym w rozumieniu przepisów rozporządzenia nr 2006/2004/WE oraz, w zakresie swoich ustawowych kompetencji, jest właściwym organem, o którym mowa w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 2006/2004/WE. 3. Prezes Rady Ministrów powołuje Prezesa Urzędu spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. 3a. Stanowisko Prezesa Urzędu może zajmować osoba, która: 1) posiada tytuł zawodowy magistra lub równorzędny; 2) jest obywatelem polskim; 3) korzysta z pełni praw publicznych; 4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe; 5) posiada kompetencje kierownicze; 6) posiada co najmniej 6-letni staż pracy, w tym co najmniej 3-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym; 7) posiada wykształcenie i wiedzę z zakresu spraw należących do właściwości Prezesa Urzędu. 3b.Informację o naborze na stanowisko Prezesa Urzędu ogłasza się przez umieszczenie ogłoszenia w miejscu powszechnie dostępnym w siedzibie Urzędu oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu i Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Ogłoszenie powinno zawierać: 1) nazwę i adres Urzędu; 2) określenie stanowiska; 3) wymagania związane ze stanowiskiem wynikające z przepisów prawa; 4) zakres zadań wykonywanych na stanowisku; 5) wskazanie wymaganych dokumentów; 6) termin i miejsce składania dokumentów; 7) informację o metodach i technikach naboru. 3c. Termin, o którym mowa w ust. 3b pkt 6, nie może być krótszy niż 10 dni od dnia opublikowania ogłoszenia w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3e. Ocena wiedzy i kompetencji kierowniczych, o których mowa w ust. 3d, może być dokonana na zlecenie zespołu przez osobę niebędącą członkiem zespołu, która posiada odpowiednie kwalifikacje do dokonania tej oceny.

268

3d. Nabór na stanowisko Prezesa Urzędu przeprowadza zespół, powołany przez Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, liczący co najmniej 3 osoby, których wiedza i doświadczenie dają rękojmię wyłonienia najlepszych kandydatów. W toku naboru ocenia się doświadczenie zawodowe kandydata, wiedzę niezbędną do wykonywania zadań na stanowisku, na które jest przeprowadzany nabór, oraz kompetencje kierownicze.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

3f. Członek zespołu oraz osoba, o której mowa w ust. 3e, mają obowiązek zachowania w tajemnicy informacji dotyczących osób ubiegających się o stanowisko, uzyskanych w trakcie naboru. 3g. W toku naboru zespół wyłania nie więcej niż 3 kandydatów, których przedstawia Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. 3h. Z przeprowadzonego naboru zespół sporządza protokół zawierający: 1) nazwę i adres Urzędu; 2) określenie stanowiska, na które był prowadzony nabór, oraz liczbę kandydatów; 3) imiona, nazwiska i adresy nie więcej niż 3 najlepszych kandydatów uszeregowanych według poziomu spełniania przez nich wymagań określonych w ogłoszeniu o naborze; 4) informację o zastosowanych metodach i technikach naboru; 5) uzasadnienie dokonanego wyboru albo powody niewyłonienia kandydata; 6) skład zespołu. 3i. Wynik naboru ogłasza się niezwłocznie przez umieszczenie informacji w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu i Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Informacja o wyniku naboru zawiera: 1) nazwę i adres Urzędu; 2) określenie stanowiska, na które był prowadzony nabór; 3) imiona, nazwiska wybranych kandydatów oraz ich miejsca zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego albo informację o niewyłonieniu kandydata. 3j. Umieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów ogłoszenia o naborze oraz o wyniku tego naboru jest bezpłatne. 4. Prezes Rady Ministrów odwołuje Prezesa Urzędu. Prezes Urzędu pełni obowiązki do dnia powołania jego następcy. 5. (uchylony) 6. Prezes Urzędu wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zwanego dalej "Urzędem".

Art. 30 [Wiceprezesi] KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

8. (uchylony)

269

7. (uchylony)

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

1. Prezes Rady Ministrów powołuje wiceprezesów Urzędu spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Prezes Rady Ministrów odwołuje wiceprezesów Urzędu na wniosek Prezesa Urzędu. 2. Zespół przeprowadzający nabór na stanowiska, o których mowa w ust. 1, powołuje Prezes Urzędu. 3. Do sposobu przeprowadzania naboru na stanowiska, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 29 ust. 3a-3j.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1) sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy; 2) wydawanie decyzji w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, w sprawach koncentracji przedsiębiorców oraz w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a także innych decyzji przewidzianych w ustawie; 3) prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców; 4) przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej; 5) współpraca z krajowymi i międzynarodowymi organami i organizacjami, do których zakresu działania należy ochrona konkurencji i konsumentów; 6) wykonywanie zadań i kompetencji organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu nr 1/2003/WE oraz w rozporządzeniu nr 139/2004/WE; 7) wykonywanie zadań i kompetencji właściwego organu oraz jednolitego urzędu łącznikowego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określonych w rozporządzeniu nr 2006/2004/WE; 8) opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów; 9) przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej; 10) współpraca z organami samorządu terytorialnego, w zakresie wynikającym z rządowej polityki konsumenckiej; 11) inicjowanie badań towarów, wykonywanych przez organizacje konsumenckie; 12) opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o ochronie konkurencji i konsumentów; 13) występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów; 14) realizacja zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie współpracy i wymiany informacji w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów oraz pomocy publicznej; 15) gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, w szczególności przez zamieszczanie decyzji Prezesa Urzędu na stronie internetowej Urzędu; 16) współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie

270

Art. 31 [Zadania] Do zakresu działania Prezesa Urzędu należy:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych; 17) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub ustawach odrębnych. Art. 32 [Dziennik Urzędowy UOKiK]

1. Prezes Urzędu wydaje Dziennik Urzędowy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 2. W Dzienniku Urzędowym Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów mogą być w całości lub w części publikowane: 1) decyzje i postanowienia Prezesa Urzędu, 2) orzeczenia Sądu Okręgowego w Warszawie - sądu ochrony konkurencji i konsumentów, zwanego dalej "sądem ochrony konkurencji i konsumentów", 3) orzeczenia Sądu Apelacyjnego w sprawach dotyczących apelacji od orzeczeń sądu ochrony konkurencji i konsumentów, 4) orzeczenia Sądu Najwyższego w sprawach dotyczących skarg kasacyjnych od orzeczeń Sądu Apelacyjnego - lub ich sentencje. 3. Publikacji, o których mowa w ust. 2, dokonuje się z pominięciem informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, jak również innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów. 4. W Dzienniku Urzędowym Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zamieszcza się również informacje, komunikaty, ogłoszenia, wyjaśnienia i interpretacje mające istotne znaczenie dla stosowania przepisów w sprawach objętych zakresem działania Prezesa Urzędu. Art. 33 [Delegatury]

1. W skład Urzędu wchodzi Centrala w Warszawie oraz delegatury Urzędu w Bydgoszczy, w Gdańsku, w Katowicach, w Krakowie, w Lublinie, w Łodzi, w Poznaniu, w Warszawie i we Wrocławiu.

4. Delegatury Urzędu oprócz spraw należących do ich właściwości mogą załatwiać inne sprawy przekazane im przez Prezesa Urzędu. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, właściwość miejscową i rzeczową delegatur Urzędu w sprawach z zakresu działania Prezesa Urzędu, uwzględniając charakter i liczbę spraw występujących na danym terenie.

271

2. Delegaturami Urzędu kierują dyrektorzy delegatur.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 5. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes Urzędu może sprawę należącą do właściwości delegatury przejąć lub przekazać do załatwienia innej delegaturze Urzędu albo sprawę należącą do swojej właściwości przekazać do załatwienia wskazanej delegaturze. 6. Decyzje i postanowienia w sprawach z zakresu właściwości delegatur oraz w sprawach przekazanych do załatwienia przez Prezesa Urzędu na podstawie ust. 5 dyrektorzy delegatur wydają w imieniu Prezesa Urzędu. Art. 34 [Statut] Organizację Urzędu określa statut nadany, w drodze zarządzenia, przez Prezesa Rady Ministrów.

Art. 35 [Inspekcja Handlowa]

1. (uchylony) 2. (uchylony) 3. Prezes Urzędu może zlecić Inspekcji Handlowej przeprowadzenie kontroli lub realizację innych zadań należących do zakresu jego działania. 4. (uchylony) Art. 36 (uchylony)

Rozdział 2. Samorząd terytorialny i organizacje konsumenckie.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 38 [Zadania samorządu] Zadaniem samorządu terytorialnego w zakresie ochrony praw konsumentów jest prowadzenie edukacji konsumenckiej, w szczególności przez

272

Art. 37 [Instytucje] Zadania w dziedzinie ochrony interesów konsumentów w zakresie określonym ustawą oraz odrębnymi przepisami wykonują również: samorząd terytorialny, a także organizacje konsumenckie i inne instytucje, do których statutowych lub ustawowych zadań należy ochrona interesów konsumentów.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE wprowadzenie elementów wiedzy konsumenckiej do programów nauczania w szkołach publicznych.

Art. 39 [Rzecznik konsumentów]

1. Zadania samorządu powiatowego w zakresie ochrony praw konsumentów wykonuje powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów, zwany dalej "rzecznikiem konsumentów". 2. Powiaty mogą, w drodze porozumienia, utworzyć jedno wspólne stanowisko rzecznika konsumentów. Art. 40 [Rzecznik konsumentów; nawiązanie stosunku pracy]

1. Z rzecznikiem konsumentów stosunek pracy nawiązuje starosta lub w miastach na prawach powiatu prezydent miasta. 2. Rzecznikiem konsumentów może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie, w szczególności prawnicze lub ekonomiczne, i co najmniej pięcioletnią praktykę zawodową. 3. Rzecznik konsumentów jest bezpośrednio podporządkowany staroście (prezydentowi miasta). 4. Rzecznika konsumentów wyodrębnia się organizacyjnie w strukturze starostwa powiatowego (urzędu miasta), a w powiatach powyżej 100 tys. mieszkańców i w miastach na prawach powiatu rzecznik konsumentów może wykonywać swoje zadania przy pomocy wyodrębnionego biura. 5. W pozostałym zakresie dotyczącym statusu prawnego rzecznika konsumentów stosuje się przepisy ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458).

Strona

Art. 42 [Zadania Rzecznika]

273

Art. 41 (uchylony)

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Do zadań rzecznika konsumentów w szczególności należy: 1) zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów; 2) składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów; 3) występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów; 4) współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu, organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi; 5) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub w przepisach odrębnych. 2. Rzecznik konsumentów może w szczególności wytaczać powództwa na rzecz konsumentów oraz wstępować, za ich zgodą, do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów. 3. Rzecznik konsumentów w sprawach o wykroczenia na szkodę konsumentów jest oskarżycielem publicznym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.). 4. Przedsiębiorca, do którego zwrócił się rzecznik konsumentów, działając na podstawie ust. 1 pkt 3, jest obowiązany udzielić rzecznikowi wyjaśnień i informacji będących przedmiotem wystąpienia oraz ustosunkować się do uwag i opinii rzecznika. 5. Do rzecznika konsumentów stosuje się odpowiednio przepis art. 63 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Art. 43 [Sprawozdanie roczne]

1. Rzecznik konsumentów, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, przedkłada staroście (prezydentowi miasta) do zatwierdzenia roczne sprawozdanie ze swojej działalności w roku poprzednim oraz przekazuje je właściwej miejscowo delegaturze Urzędu. 2. (uchylony)

Strona

Art. 44 [Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów]

274

3. Rzecznik konsumentów jest obowiązany przekazywać na bieżąco delegaturom Urzędu wnioski i sygnalizować problemy dotyczące ochrony konsumentów, które wymagają podjęcia działań przez organy administracji rządowej.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Przy Prezesie Urzędu działa Krajowa Rada Rzeczników Konsumentów, zwana dalej "Radą". 2. Rada jest stałym organem opiniodawczo-doradczym Prezesa Urzędu w zakresie spraw związanych z ochroną praw konsumentów na szczeblu samorządu powiatowego. 3. Do zadań Rady należy w szczególności: 1) przedstawianie propozycji dotyczących kierunków zmian legislacyjnych w przepisach dotyczących ochrony praw konsumentów; 2) wyrażanie opinii w przedmiocie projektów aktów prawnych lub kierunków rządowej polityki konsumenckiej; 3) wyrażanie opinii w innych sprawach z zakresu ochrony konsumentów przedłożonych Radzie przez Prezesa Urzędu; 4) przekazywanie informacji dotyczących ochrony konsumentów, w zakresie wskazanym przez Prezesa Urzędu. 4. W skład Rady wchodzi dziewięciu rzeczników konsumentów, po jednym z obszaru właściwości miejscowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 5. Członków Rady powołuje i odwołuje Prezes Urzędu. Powołanie następuje na wniosek dyrektorów delegatur, o których mowa w ust. 4, za pisemną zgodą rekomendowanych rzeczników konsumentów. W przypadku odwołania z funkcji rzecznika konsumentów, członkostwo w Radzie wygasa. 6. Obsługę administracyjną Rady zapewnia Urząd. 7. Urząd zwraca członkom Rady koszty przejazdów na posiedzenia Rady, na zasadach określonych w przepisach w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. 8. Tryb pracy Rady określa regulamin ustalony przez Prezesa Urzędu.

2. Organizacje, o których mowa w ust. 1, mają w szczególności prawo do: KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Organizacje konsumenckie reprezentują interesy konsumentów wobec organów administracji rządowej i samorządowej i mogą uczestniczyć w realizacji rządowej polityki konsumenckiej.

275

Art. 45 [Organizacje konsumenckie]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1) wyrażania opinii o projektach aktów prawnych i innych dokumentów dotyczących praw i interesów konsumentów; 2) opracowywania i upowszechniania konsumenckich programów edukacyjnych; 3) wykonywania testów produktów i usług oraz publikowania ich wyników; 4) wydawania czasopism, opracowań badawczych, broszur i ulotek; 5) prowadzenia nieodpłatnego poradnictwa konsumenckiego oraz udzielania nieodpłatnej pomocy konsumentom w dochodzeniu ich roszczeń, chyba że statut organizacji stanowi, że działalność ta jest wykonywana odpłatnie; 6) udziału w pracach normalizacyjnych; 7) realizowania zadań państwowych w dziedzinie ochrony konsumentów, zlecanych przez organy administracji rządowej i samorządowej; 8) ubiegania się o dotacje ze środków publicznych na realizację zadań, o których mowa w pkt 7. 3. Organy administracji rządowej i samorządowej są obowiązane do zasięgania opinii organizacji konsumenckich w sprawach dotyczących kierunków działania na rzecz ochrony interesów konsumentów. Art. 46 [Dotacje] Wysokość rocznych dotacji celowych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, przekazywanych z budżetu państwa na realizację zadań, o których mowa w art. 45 ust. 2 pkt 7, jest ustalana w ustawie budżetowej w części budżetu państwa, której dysponentem jest Prezes Urzędu.

Dział VI. Postępowanie przed Prezesem Urzędu.

Rozdział 1. Przepisy ogólne.

2. Postępowanie wyjaśniające może poprzedzać wszczęcie postępowania antymonopolowego KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Postępowanie przed Prezesem Urzędu jest prowadzone jako postępowanie wyjaśniające, postępowanie antymonopolowe lub postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

276

Art. 47 [Rodzaje]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE lub postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Art. 48 [Postępowanie wyjaśniające]

1. Prezes Urzędu może wszcząć z urzędu, w drodze postanowienia, postępowanie wyjaśniające, jeżeli okoliczności wskazują na możliwość naruszenia przepisów ustawy, w sprawach dotyczących określonej gałęzi gospodarki, w sprawach dotyczących ochrony interesów konsumentów oraz w innych przypadkach, gdy ustawa tak stanowi. 2. Postępowanie wyjaśniające może mieć na celu w szczególności: 1) wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy uzasadniające wszczęcie postępowania antymonopolowego, w tym, czy sprawa ma charakter antymonopolowy; 2) wstępne ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów; 3) badanie rynku, w tym określenie jego struktury i stopnia koncentracji; 4) wstępne ustalenie istnienia obowiązku zgłoszenia zamiaru koncentracji; 5) ustalenie, czy miało miejsce naruszenie chronionych prawem interesów konsumentów uzasadniające podjęcie działań określonych w odrębnych ustawach. 3. Zakończenie postępowania wyjaśniającego następuje w drodze postanowienia. 4. Postępowanie wyjaśniające nie powinno trwać dłużej niż 30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych - nie dłużej niż 60 dni od dnia jego wszczęcia. 5. W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 3, przepisu ust. 4 oraz art. 35 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) nie stosuje się. Art. 49 [Postępowanie antymonopolowe]

Art. 50 [Żądanie informacji]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Postępowanie antymonopolowe w sprawach koncentracji wszczyna się na wniosek lub z urzędu.

277

1. Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz w sprawach nakładania kar pieniężnych wszczyna się z urzędu.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Przedsiębiorcy są obowiązani do przekazywania wszelkich koniecznych informacji i dokumentów na żądanie Prezesa Urzędu. 2. Żądanie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać: 1) wskazanie zakresu informacji; 2) wskazanie celu żądania; 3) wskazanie terminu udzielenia informacji; 4) pouczenie o sankcjach za nieudzielenie informacji lub za udzielenie informacji nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd. 3. Każdy ma prawo składania na piśmie - z własnej inicjatywy lub na prośbę Prezesa Urzędu - wyjaśnień dotyczących istotnych okoliczności sprawy. Art. 51 [Dowód z dokumentu]

1. Dowodem z dokumentu w postępowaniu przed Prezesem Urzędu może być tylko oryginał dokumentu lub jego kopia poświadczona przez organ administracji publicznej, notariusza, adwokata, radcę prawnego lub upoważnionego pracownika przedsiębiorcy. 2. Dowodem w postępowaniu przed Prezesem Urzędu jest dokument sporządzony w języku polskim, z zastrzeżeniem ust. 3. 3. Jeżeli dokument został sporządzony w języku obcym, należy przedłożyć także poświadczone przez tłumacza przysięgłego tłumaczenie na język polski tego dokumentu albo jego części mającej stanowić dowód w sprawie. Art. 52 [Dowód ze świadków]

1. Strona, powołująca się na dowód ze świadków, jest obowiązana wskazać fakty, które mają być potwierdzone zeznaniami poszczególnych świadków, oraz podać dane umożliwiające prawidłowe wezwanie świadka.

Strona

Art. 53 [Protokół zeznania]

278

2. Prezes Urzędu, wzywając świadka, podaje w wezwaniu imię, nazwisko i miejsce zamieszkania wezwanego, miejsce i czas składania wyjaśnień, określa strony i przedmiot sprawy oraz wskazuje przepisy o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Zeznanie świadka, po spisaniu do protokołu, będzie mu odczytane i, stosownie do okoliczności, na podstawie jego uwag uzupełnione lub sprostowane. 2. Protokół przesłuchania świadka podpisuje świadek i prowadzący przesłuchanie pracownik Urzędu. Art. 54 [Biegli]

1. W sprawach wymagających wiadomości specjalnych Prezes Urzędu, po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru, może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. 2. Biegłym, w rozumieniu ust. 1, może być również osoba prawna wyspecjalizowana w danej dziedzinie. Art. 55 [Wyłączenie biegłego] Strona może żądać wyłączenia biegłego z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia pracownika Urzędu, do ukończenia czynności biegłego. Strona składająca wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności jest obowiązana uprawdopodobnić, że przyczyna uzasadniająca wyłączenie powstała później lub że wcześniej nie była jej znana.

Art. 56 [Okazanie akt biegłemu] Prezes Urzędu może zarządzić okazanie biegłemu akt sprawy i przedmiotu oględzin. Przepisy art. 71 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

Art. 57 [Opinia biegłego]

1. Opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie. 2. Biegli mogą złożyć opinię łączną.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Prezes Urzędu przyznaje biegłym wynagrodzenie według przepisów o kosztach prowadzenia dowodu z opinii biegłego w postępowaniu sądowym, z zastrzeżeniem ust. 3.

279

Art. 58 [Wynagrodzenie biegłego]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Prezes Urzędu może nałożyć na stronę, która złożyła wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, obowiązek wpłacenia zaliczki na poczet wydatków biegłego. 3. Jeżeli nie wydano decyzji stwierdzającej stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję albo naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, koszty wynagrodzenia biegłego ponosi Skarb Państwa. Art. 59 [Opinia instytutu naukowego]

1. Prezes Urzędu może zwrócić się o wydanie opinii do jednostki naukowej w rozumieniu przepisów o zasadach finansowania nauki. 2. W opinii jednostka wskazuje osobę albo osoby, które przeprowadziły badania i wydały opinię. 3. Przepisy art. 54-58 stosuje się odpowiednio. Art. 60 [Rozprawa]

1. Prezes Urzędu może w toku postępowania przeprowadzić rozprawę. 2. Rozprawa, o której mowa w ust. 1, jest jawna, z zastrzeżeniem ust. 4. 3. Prezes Urzędu może wezwać na rozprawę i przesłuchać strony, świadków oraz zasięgnąć opinii biegłych.

1) sąd, który ma przeprowadzić dowód; KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 61 [Pomoc sądowa] Prezes Urzędu może zwrócić się o przesłuchanie świadków lub o zasięgnięcie opinii biegłych do właściwego miejscowo sądu rejonowego, jeżeli przemawia za tym charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub znaczną wysokość kosztów przeprowadzenia dowodu. Prezes Urzędu, zwracając się do sądu o przeprowadzenie dowodu, wydaje postanowienie, w którym określa:

280

4. Rozprawa, o której mowa w ust. 1, jest niejawna, jeżeli są podczas niej rozpatrywane informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa, jak również inne tajemnice podlegające ochronie na podstawie odrębnych przepisów. Przepisy art. 153 i 154 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego stosuje się odpowiednio.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2) środek dowodowy; 3) fakty podlegające stwierdzeniu. Art. 62 (uchylony)

Art. 63 (skreślony)

Art. 64 (uchylony)

Art. 65 (uchylony)

Art. 66 (uchylony)

Art. 67 (uchylony)

Art. 68 (uchylony)

Art. 69 [Ochrona tajemnic przedsiębiorstwa]

1. Prezes Urzędu, na wniosek lub z urzędu, może, w drodze postanowienia, w niezbędnym zakresie ograniczyć prawo wglądu do materiału dowodowego załączonego do akt sprawy, jeżeli udostępnienie tego materiału groziłoby ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów. 2. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 1, dotyczy również materiałów włączonych do postępowania na podstawie art. 73 ust. 5.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

4. Składający wniosek o ograniczenie prawa wglądu do materiału dowodowego przedkłada Prezesowi Urzędu również wersję dokumentu niezawierającą informacji objętych ograniczeniem, o którym mowa w ust. 1, ze stosowną adnotacją.

281

3. Na postanowienie wydane na podstawie ust. 1 przysługuje zażalenie.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 5. Stronom udostępnia się wersję dokumentu niezawierającą informacji objętych ograniczeniem, o którym mowa w ust. 1, ze stosowną adnotacją. Art. 70 [Poufność informacji]

1. Wszelkie informacje i dowody uzyskane przez Prezesa Urzędu w trybie art. 109, w tym informacje o wystąpieniu przedsiębiorcy o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie, nie podlegają udostępnieniu, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. 2. Prezes Urzędu udostępnia stronom informacje i dowody, o których mowa w ust. 1, przed wydaniem decyzji. 3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku, gdy przedsiębiorca występujący o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie wyrazi pisemną zgodę na udostępnienie informacji i dowodów, o których mowa w ust. 1. Art. 71 [Poufność informacji]

1. Pracownicy Urzędu są obowiązani do ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa, jak również innych informacji, podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów, o których powzięli wiadomość w toku postępowania. 2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do informacji powszechnie dostępnych, informacji o wszczęciu postępowania oraz informacji o wydaniu decyzji kończących postępowanie i ich ustaleniach. 3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również do pracowników Inspekcji Handlowej oraz innych osób biorących udział w kontroli, o których mowa w art. 105a ust. 2.

1. Informacje uzyskane w toku postępowania nie mogą być wykorzystane w innych postępowaniach prowadzonych na podstawie odrębnych przepisów, z zastrzeżeniem ust. 2-4. KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 73 [Wykorzystanie uzyskanych informacji]

282

Art. 72 [Udostępnienie danych] Organy administracji publicznej są obowiązane do udostępniania Prezesowi Urzędu znajdujących się w ich posiadaniu akt oraz informacji istotnych dla postępowania toczącego się przed Prezesem Urzędu.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy: 1) postępowania karnego prowadzonego w trybie publicznoskargowym lub postępowania karno-skarbowego; 2) innych postępowań prowadzonych przez Prezesa Urzędu; 3) wymiany informacji z Komisją Europejską i organami ochrony konkurencji państw członkowskich Unii Europejskiej na podstawie rozporządzenia nr 1/2003/WE; 4) wymiany informacji z Komisją Europejską i właściwymi organami państw członkowskich Unii Europejskiej na podstawie rozporządzenia nr 2006/2004/WE; 5) przekazywania właściwym organom informacji, które mogą wskazywać na naruszenie odrębnych przepisów. 3. Prezes Urzędu udostępnia organom regulacyjnym w dziedzinie rynku usług telekomunikacyjnych i pocztowych oraz gospodarki paliwami i energią, zwanym dalej "organami regulacyjnymi", informacje, w tym wyniki badań i analiz rynkowych, niezbędne w postępowaniach prowadzonych przez te organy, z wyjątkiem informacji: 1) co do których obowiązek zachowania poufności wynika z zobowiązań międzynarodowych, w szczególności informacji uzyskanych w toku postępowań wszczętych na podstawie art. 81 lub 82 Traktatu WE; 2) uzyskanych od przedsiębiorcy w związku z zastosowaniem art. 109 ustawy. 4. Organy regulacyjne są obowiązane do ochrony informacji uzyskanych na podstawie ust. 3, w szczególności informacje te nie mogą być wykorzystane w postępowaniach innych niż prowadzone przez organy regulacyjne. Przepisy art. 69 i 71 stosuje się odpowiednio. 5. Informacje uzyskane w toku postępowania od organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego Unii Europejskiej mogą być wykorzystane w toku tego postępowania na warunkach, na jakich zostały przekazane przez ten organ, włączając w to niewykorzystanie informacji do nałożenia sankcji na określone osoby. 6. Prezes Urzędu zawiadamia strony o zaliczeniu w poczet dowodów informacji uzyskanych w trakcie innego prowadzonego przez niego postępowania. Art. 74 [Prawo do ustosunkowania się przez strony] Prezes Urzędu, wydając decyzję kończącą postępowanie, uwzględnia tylko zarzuty, do których strony mogły się ustosunkować.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Prezes Urzędu umarza postępowanie, w drodze postanowienia, w przypadku: 1) wycofania zgłoszenia zamiaru koncentracji przedsiębiorców;

283

Art. 75 [Umorzenie postępowania]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2) nienałożenia kary pieniężnej, o której mowa w art. 106 ust. 2, art. 107 i 108; 3) przejęcia sprawy przez Komisję Europejską na podstawie przepisów prawa wspólnotowego. 2. Prezes Urzędu może, w drodze postanowienia, umorzyć postępowanie w przypadku rozstrzygnięcia sprawy przez właściwy organ ochrony konkurencji państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Art. 76 [Termin wszczęcia] Nie wszczyna się, z zastrzeżeniem art. 93 i 105, postępowania, jeżeli upłynęło 5 lat od końca roku, w którym: 1) dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy; 2) uprawomocniła się decyzja o nałożeniu kary pieniężnej. Art. 77 [Koszty postępowania]

1. Jeżeli w wyniku postępowania Prezes Urzędu stwierdził naruszenie przepisów ustawy, przedsiębiorca, który dopuścił się tego naruszenia, jest obowiązany ponieść koszty postępowania. 2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes Urzędu może nałożyć na stronę obowiązek zwrotu tylko części kosztów albo nie obciążać jej kosztami. Art. 78 [Zwrot kosztów] Prezes Urzędu może, niezależnie od wyniku sprawy, nałożyć na stronę obowiązek zwrotu kosztów wywołanych jej niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem, a w szczególności kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów.

Art. 81 [Odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów] KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 80 [Postanowienie o kosztach] Prezes Urzędu rozstrzyga o kosztach, w drodze postanowienia, które może być zamieszczone w decyzji kończącej postępowanie.

284

Art. 79 [Koszty] Koszty niezbędnych opinii biegłych i jednostek naukowych w rozumieniu przepisów o zasadach finansowania nauki w sprawach dotyczących koncentracji ponoszą przedsiębiorcy uczestniczący w koncentracji.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

1. Od decyzji Prezesa Urzędu przysługuje odwołanie do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie dwutygodniowym od dnia jej doręczenia. 2. W przypadku wniesienia odwołania od decyzji Prezes Urzędu przekazuje je niezwłocznie wraz z aktami sprawy do sądu ochrony konkurencji i konsumentów. 3. Jeżeli Prezes Urzędu uzna odwołanie za słuszne, może - nie przekazując akt sądowi uchylić albo zmienić swoją decyzję w całości lub w części, o czym bezzwłocznie powiadamia stronę, przesyłając jej nową decyzję, od której stronie przysługuje odwołanie. Uchylając albo zmieniając decyzję, Prezes Urzędu stwierdza jednocześnie, czy decyzja ta została wydana bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa. 4. Przed przekazaniem odwołania do sądu ochrony konkurencji i konsumentów lub uchyleniem albo zmianą decyzji na podstawie ust. 3, Prezes Urzędu może również, w uzasadnionych przypadkach, przeprowadzić dodatkowe czynności, zmierzające do wyjaśnienia zarzutów podniesionych w odwołaniu. 5. Do postanowień Prezesa Urzędu, na które przysługuje zażalenie, przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio, z tym że zażalenie wnosi się w terminie tygodnia od dnia doręczenia postanowienia. Art. 82 [Wyłączenie KPA]

1. Od decyzji Prezesa Urzędu stronie nie przysługują środki prawne wzruszenia decyzji przewidziane w Kodeksie postępowania administracyjnego, dotyczące wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności decyzji. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do postanowień Prezesa Urzędu.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 84 [Stosowanie KPC] W sprawach dotyczących dowodów w postępowaniu przed Prezesem Urzędu w zakresie nieuregulowanym w niniejszym rozdziale stosuje się odpowiednio art. 227-315 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.

285

Art. 83 [Zastosowanie KPA] W sprawach nieuregulowanych w ustawie do postępowania przed Prezesem Urzędu stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, z zastrzeżeniem art. 84.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Art. 85 [Kary pieniężne] Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio w sprawach nakładania kar pieniężnych za naruszenie przepisów ustawy.

Rozdział 2. Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję.

Art. 86 [Wniosek o wszczęcie postępowania]

1. Każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję wraz z uzasadnieniem. 2. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, może zawierać w szczególności: 1) wskazanie przedsiębiorcy, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję; 2) opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia; 3) wskazanie przepisu ustawy lub Traktatu WE, którego naruszenie zarzuca zgłaszający zawiadomienie; 4) uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy lub Traktatu WE; 5) dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie. 3. Do zawiadomienia dołącza się wszelkie dokumenty, które mogą stanowić dowód naruszenia przepisów ustawy. 4. Prezes Urzędu przekazuje zgłaszającemu zawiadomienie, w terminie określonym w art. 35-37 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego, informację na piśmie o sposobie rozpatrzenia zawiadomienia wraz z uzasadnieniem.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Prezes Urzędu, zgodnie z art. 11 ust. 6 rozporządzenia nr 1/2003/WE, nie wszczyna postępowania antymonopolowego, w przypadku gdy: 1) Komisja Europejska prowadzi postępowanie w tej samej sprawie; 2) sprawa została rozstrzygnięta przez Komisję Europejską.

286

Art. 87 [Odmowa wszczęcia postępowania]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Prezes Urzędu, zgodnie z art. 13 rozporządzenia nr 1/2003/WE, może nie wszcząć postępowania antymonopolowego, w przypadku gdy: 1) właściwy organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej prowadzi postępowanie w tej samej sprawie; 2) sprawa została rozstrzygnięta przez właściwy organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. 3. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, Prezes Urzędu wszczął postępowanie antymonopolowe w sprawie, może, w drodze postanowienia, zawiesić postępowanie do czasu wydania rozstrzygnięcia przez właściwy organ ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Art. 88 [Strona]

1. Stroną postępowania jest każdy, wobec kogo zostało wszczęte postępowanie w sprawie praktyk ograniczających konkurencję. 2. Prezes Urzędu wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania antymonopolowego i zawiadamia o tym strony. Art. 89 [Decyzja o zaniechaniu niektórych działań]

1. Jeżeli w toku postępowania antymonopolowego zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie zarzucanej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla konkurencji, Prezes Urzędu przed zakończeniem postępowania antymonopolowego może, w drodze decyzji, zobowiązać przedsiębiorcę, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki, do zaniechania określonych działań w celu zapobieżenia tym zagrożeniom. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Przed wydaniem decyzji stronie nie przysługuje prawo do wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego.

4. W przypadku wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, nie stosuje się art. 106 ust. 1 pkt 1 i KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

3. Prezes Urzędu może przedłużyć, w drodze decyzji, czas obowiązywania decyzji, o której mowa w ust. 1. Przepis ust. 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

287

2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu określa czas jej obowiązywania. Decyzja ta obowiązuje nie dłużej niż do czasu wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Art. 90 [Rygor natychmiastowej wykonalności] Prezes Urzędu może nadać rygor natychmiastowej wykonalności decyzji w całości lub w części, jeżeli wymaga tego ochrona konkurencji lub ważny interes konsumentów.

Art. 91 [Przeszukanie lokalu]

1. Jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że w lokalu mieszkalnym lub w jakimkolwiek innym pomieszczeniu, nieruchomości lub środku transportu są przechowywane przedmioty, akta, księgi, dokumenty i inne informatyczne nośniki danych w rozumieniu przepisów o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, mogące mieć wpływ na ustalenie stanu faktycznego istotnego dla prowadzonego postępowania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów może, na wniosek Prezesa Urzędu, udzielić zgody na przeprowadzenie przeszukania, w tym na dokonanie zajęcia przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie, przez funkcjonariuszy Policji. Przepisy art. 105c ust. 2-4 stosuje się odpowiednio. 2. W przeszukaniu, o którym mowa w ust. 1, bierze również udział upoważniony pracownik Urzędu lub inne osoby, o których mowa w art. 105a ust. 2. 3. Policja, na polecenie sądu ochrony konkurencji i konsumentów, przeprowadza czynności, o których mowa w ust. 1. Art. 92 [Termin zakończenia] Postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję powinno być zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. Przepisy art. 35-38 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio.

Strona

288

Art. 93 [Termin wszczęcia] Nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk ograniczających konkurencję, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Rozdział 3. Postępowanie antymonopolowe w sprawach koncentracji.

Art. 94 [Zgłaszający zamiar koncentracji]

1. Stroną postępowania jest każdy, kto zgłasza, zgodnie z ust. 2, zamiar koncentracji. 2. Zgłoszenia zamiaru koncentracji dokonują: 1) wspólnie łączący się przedsiębiorcy - w przypadku, o którym mowa w art. 13 ust. 2 pkt 1; 2) przedsiębiorca przejmujący kontrolę - w przypadku, o którym mowa w art. 13 ust. 2 pkt 2; 3) wspólnie wszyscy przedsiębiorcy biorący udział w utworzeniu wspólnego przedsiębiorcy - w przypadku, o którym mowa w art. 13 ust. 2 pkt 3; 4) przedsiębiorca nabywający część mienia innego przedsiębiorcy - w przypadku, o którym mowa w art. 13 ust. 2 pkt 4. 3. W przypadku gdy koncentracji dokonuje przedsiębiorca dominujący za pośrednictwem co najmniej dwóch przedsiębiorców zależnych, zgłoszenia zamiaru tej koncentracji dokonuje przedsiębiorca dominujący. 4. Od wniosków o wszczęcie postępowania antymonopolowego w sprawach koncentracji przedsiębiorcy uiszczają opłaty. Jeżeli wraz ze złożonym wnioskiem nie zostanie uiszczona opłata, Prezes Urzędu wzywa wnioskodawcę do uiszczenia opłaty w terminie 7 dni, z pouczeniem, że nieuiszczenie opłaty spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. 5. Opłaty, o których mowa w ust. 4, stanowią dochód budżetu państwa.

Strona

Art. 95 [Braki zgłoszenia]

289

6. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia: 1) szczegółowe warunki, jakim powinno odpowiadać zgłoszenie zamiaru koncentracji, w tym wykaz informacji i dokumentów, które powinno ono zawierać, uwzględniając specyfikę działalności prowadzonej przez różne rodzaje przedsiębiorców, w szczególności przez instytucje finansowe; 2) wysokość opłat, o których mowa w ust. 4, oraz tryb ich uiszczania, mając na uwadze, aby nie stanowiły one bariery dla przedsiębiorców w zakresie dokonywania koncentracji.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Prezes Urzędu: 1) zwraca zgłoszenie zamiaru koncentracji przedsiębiorców, jeżeli zamiar koncentracji nie podlega zgłoszeniu na podstawie art. 13 w związku z art. 14; 2) może zwrócić, w terminie 14 dni, zgłoszenie zamiaru koncentracji przedsiębiorców, jeżeli nie spełnia ono warunków, jakim powinno odpowiadać; 3) może wezwać zgłaszającego zamiar koncentracji do usunięcia wskazanych braków w zgłoszeniu lub uzupełnienia w nim niezbędnych informacji w wyznaczonym terminie; 4) może zwrócić zgłoszenie zamiaru koncentracji przedsiębiorców, jeżeli pomimo wezwania na podstawie pkt 3 zgłaszający zamiar koncentracji nie usuwa wskazanych braków lub nie uzupełnia informacji w wyznaczonym terminie. 2. Prezes Urzędu może przedstawić przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom uczestniczącym w koncentracji warunki, o których mowa w art. 19 ust. 2, wyznaczając termin na ustosunkowanie się do zgłoszonej propozycji; brak odpowiedzi lub odpowiedź negatywna powoduje wydanie decyzji, o której mowa w art. 20 ust. 1. Art. 96 [Termin zakończenia]

1. Postępowanie antymonopolowe w sprawach koncentracji powinno być zakończone nie później niż w terminie 2 miesięcy od dnia jego wszczęcia. 2. W przypadku przedstawienia przez przedsiębiorcę warunków określonych w art. 19 ust. 2 termin, o którym mowa w ust. 1, ulega przedłużeniu o 14 dni. 3. Do terminów określonych w ust. 1 i 2 nie wlicza się okresów oczekiwania na dokonanie zgłoszenia przez pozostałych uczestników koncentracji, a także okresów na usunięcie braków lub uzupełnienie informacji, o których mowa w art. 95 ust. 1 pkt 3, lub ustosunkowanie się do przedstawionych przez Prezesa Urzędu warunków, o których mowa w art. 19 ust. 2, oraz okresów oczekiwania na uiszczenie opłaty, o której mowa w art. 94 ust. 4. Art. 97 [Zawieszenie skutków]

Strona

2. Czynność prawna, na podstawie której ma nastąpić koncentracja, może być dokonana pod warunkiem wydania przez Prezesa Urzędu, w drodze decyzji, zgody na dokonanie koncentracji lub upływu terminów, o których mowa w art. 96.

290

1. Przedsiębiorcy, których zamiar koncentracji podlega zgłoszeniu, są obowiązani do wstrzymania się od dokonania koncentracji do czasu wydania przez Prezesa Urzędu decyzji lub upływu terminu, w jakim decyzja powinna zostać wydana.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 98 [Zawieszenie skutków] Nie stanowi naruszenia obowiązku, o którym mowa w art. 97 ust. 1, realizacja publicznej oferty kupna lub zamiany akcji, zgłoszonej Prezesowi Urzędu na podstawie art. 13 ust. 1, jeżeli nabywca nie korzysta z prawa głosu wynikającego z nabytych akcji lub czyni to wyłącznie w celu utrzymania pełnej wartości swej inwestycji kapitałowej lub dla zapobieżenia poważnej szkodzie, jaka może powstać u przedsiębiorców uczestniczących w koncentracji.

Art. 99 [Podziały przedsiębiorstwa i spółki] W przypadku niewykonania decyzji, o której mowa w art. 21 ust. 1 lub 4, Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, dokonać podziału przedsiębiorcy. Do podziału spółki stosuje się odpowiednio przepisy art. 528-550 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.). Prezesowi Urzędu przysługują kompetencje organów spółek uczestniczących w podziale. Prezes Urzędu może ponadto wystąpić do sądu o stwierdzenie nieważności umowy lub podjęcie innych środków prawnych zmierzających do przywrócenia stanu poprzedniego.

Rozdział 4. Postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Art. 100 [Wniosek o wszczęcie postępowania]

1. Każdy może zgłosić Prezesowi Urzędu na piśmie zawiadomienie dotyczące podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. 2. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1, może także zgłosić zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach członkowskich Unii Europejskiej do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania, opublikowaną w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, jeżeli cel jej działania uzasadnia zgłoszenie przez nią zawiadomienia dotyczącego naruszenia wynikającego z niezgodnych z prawem zaniechań lub działań podjętych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zagrażających zbiorowym interesom konsumentów w państwie członkowskim, w którym organizacja ta ma swoją siedzibę.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 101 [Strona postępowania]

291

3. Przepisy art. 86 ust. 2-4 stosuje się odpowiednio.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Stroną postępowania jest każdy, wobec kogo zostało wszczęte postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. 2. Prezes Urzędu wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i zawiadamia o tym strony. Art. 102 [Zawarcie ugody] W postępowaniu w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów może być zawarta ugoda, jeżeli przemawia za tym charakter sprawy, a ugoda nie zmierza do obejścia prawa lub nie narusza interesu publicznego lub słusznego interesu konsumentów.

Art. 103 [Rygor natychmiastowej wykonalności] Prezes Urzędu może nadać decyzji w całości lub w części rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli wymaga tego ważny interes konsumentów.

Art. 104 [Terminy zamknięcia postępowania] Postępowanie w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów powinno się zakończyć nie później niż w ciągu dwóch miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Przepisy art. 35-38 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio.

Art. 105 [Przedawnienie] Nie wszczyna się postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, jeżeli od końca roku, w którym zaprzestano ich stosowania, upłynął rok.

Rozdział 5. Kontrola w toku postępowania przed Prezesem Urzędu.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. W toku postępowania przed Prezesem Urzędu może być przeprowadzona przez upoważnionego pracownika Urzędu lub Inspekcji Handlowej, zwanego dalej "kontrolującym", kontrola u każdego przedsiębiorcy, zwanego dalej "kontrolowanym", w zakresie objętym tym postępowaniem.

292

Art. 105a [Upoważnienie do kontroli]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

2. Prezes Urzędu może upoważnić do udziału w kontroli: 1) pracownika organu ochrony konkurencji państwa członkowskiego Unii Europejskiej w przypadku, o którym mowa w art. 22 rozporządzenia nr 1/2003/WE; 2) pracownika organu wnioskującego w rozumieniu art. 3 pkt f rozporządzenia nr 2006/2004/WE w przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 3 tego rozporządzenia; 3) osoby posiadające wiadomości specjalne, jeżeli do przeprowadzenia kontroli niezbędne są tego rodzaju wiadomości. 3. W sprawach z zakresu właściwości delegatur oraz w sprawach przekazanych do załatwienia delegaturom przez Prezesa Urzędu, na podstawie art. 33 ust. 4 i 5, pracownicy delegatur przeprowadzają kontrolę na podstawie upoważnienia dyrektora delegatury wydanego w imieniu Prezesa Urzędu. 4. Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli powinno zawierać: 1) oznaczenie organu kontroli; 2) wskazanie podstawy prawnej; 3) datę i miejsce wystawienia; 4) imię, nazwisko i stanowisko kontrolującego oraz numer jego legitymacji służbowej, a w przypadku upoważnienia do udziału w kontroli osób, o których mowa w ust. 2 - imiona i nazwiska tych osób oraz numer paszportu lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość; 5) oznaczenie kontrolowanego; 6) określenie przedmiotu i zakresu kontroli; 7) określenie daty rozpoczęcia kontroli i przewidywanej daty jej zakończenia; 8) podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji; 9) pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego. 5. Upoważnienie do przeprowadzenia kontroli, o której mowa w ust. 1, wydają odpowiednio: Prezes Urzędu, a na wniosek Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej - wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

7. W razie nieobecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej, upoważnienie do przeprowadzenia kontroli oraz legitymacja służbowa, dowód osobisty, paszport lub inny dokument potwierdzający tożsamość mogą być okazane innemu pracownikowi kontrolowanego, który może być uznany za osobę, o której mowa w art. 97 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny lub przywołanemu świadkowi, którym powinien być funkcjonariusz publiczny, niebędący jednak pracownikiem organu przeprowadzającego kontrolę. W takim przypadku upoważnienie doręcza się niezwłocznie kontrolowanemu, nie

293

6. Kontrolujący doręcza kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej upoważnienie do przeprowadzenia kontroli oraz okazuje legitymację służbową, a osoby upoważnione do udziału w kontroli, o których mowa w ust. 3, dowód osobisty, paszport lub inny dokument potwierdzający tożsamość.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE później jednak niż trzeciego dnia od wszczęcia kontroli. Art. 105b [Uprawnienia kontrolującego]

1. Kontrolujący ma prawo: 1) wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego; 2) żądania udostępnienia akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju dokumentów i nośników informacji związanych z przedmiotem kontroli oraz ich odpisów i wyciągów, a także sporządzania z nich notatek; 3) żądania od osób, o których mowa w art. 105d ust. 1, ustnych wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli. 2. Osobie upoważnionej do udziału w kontroli, na podstawie art. 105a ust. 2, przysługują uprawnienia kontrolującego w zakresie wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu kontrolowanego oraz dostępu do akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju dokumentów i nośników informacji związanych z przedmiotem kontroli oraz ich odpisów i wyciągów, a także do sporządzania z nich notatek, oraz uprawnienie do udziału wraz z kontrolującym w przeszukaniu, o którym mowa w art. 91 i 105c. 3. W toku kontroli kontrolujący może korzystać z pomocy funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub Policji. Organy kontroli państwowej lub Policja wykonują czynności na polecenie kontrolującego. 4. W uzasadnionych przypadkach przebieg kontroli lub poszczególne czynności w jej toku, po uprzednim poinformowaniu kontrolowanego, mogą być utrwalane przy pomocy urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk. Informatyczne nośniki danych w rozumieniu przepisów o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, na których zarejestrowano przebieg kontroli lub poszczególne czynności w jej toku, stanowią załącznik do protokołu kontroli. Art. 105c [Przeszukanie pomieszczeń]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie poważnego naruszenia przepisów ustawy, w szczególności wtedy, gdy mogłoby dojść do zatarcia dowodów, z wnioskiem, o którym mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może wystąpić przed wszczęciem postępowania antymonopolowego.

294

1. Kontrolujący w toku kontroli może również dokonać przeszukania pomieszczeń lub rzeczy, za zgodą sądu ochrony konkurencji i konsumentów, udzieloną na wniosek Prezesa Urzędu.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 3. Sąd ochrony konkurencji i konsumentów wydaje w ciągu 48 godzin postanowienie w sprawie, o której mowa w ust. 1. Na postanowienie sądu ochrony konkurencji i konsumentów nie przysługuje zażalenie. 4. W sprawach nieuregulowanych w ustawie przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego mające zastosowanie do przeszukania stosuje się odpowiednio. Art. 105d [Obowiązek udzielania informacji]

1. Kontrolowany, osoba przez niego upoważniona, posiadacz lokalu mieszkalnego, pomieszczenia, nieruchomości lub środka transportu, o których mowa w art. 91 ust. 1, są obowiązani do: 1) udzielenia żądanych informacji; 2) umożliwienia wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz środków transportu; 3) udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów lub innych nośników informacji. 2. Osoby, o których mowa w ust. 1, mogą odmówić udzielenia informacji lub współdziałania w toku kontroli tylko wtedy, gdy naraziłoby to je lub ich małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwo oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osoby pozostające w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu, na odpowiedzialność karną. Prawo odmowy udzielenia informacji lub współdziałania w toku kontroli trwa po ustaniu małżeństwa lub rozwiązaniu stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli.

2. Kontrolowany dokonuje potwierdzenia za zgodność z oryginałem sporządzonych kopii dokumentów i wydruków. W przypadku odmowy potwierdzenia za zgodność z oryginałem KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Kontrolowany zapewnia kontrolującemu oraz osobom upoważnionym do udziału w kontroli warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, a w szczególności: 1) sporządza we własnym zakresie kopie dokumentów, w tym wydruki z nośników informacji, a także informatycznych nośników danych, wskazanych przez kontrolującego; 2) zapewnia w miarę możliwości samodzielne zamknięte pomieszczenie, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia kontroli; 3) zapewnia wydzielone miejsce do przechowywania dokumentów i zabezpieczonych przedmiotów; 4) udostępnia środki łączności, którymi dysponuje, w zakresie niezbędnym do wykonywania czynności kontrolnych.

295

Art. 105e [Ułatwienia w kontroli]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE potwierdza je kontrolujący, o czym czyni wzmiankę w protokole kontroli. Art. 105f [Dowody]

1. Kontrolujący lub osoby upoważnione do udziału w kontroli ustalają stan faktyczny na podstawie dowodów zebranych w toku kontroli, a w szczególności dokumentów, przedmiotów, oględzin oraz ustnych lub pisemnych wyjaśnień i oświadczeń oraz innych nośników informacji. 2. Dowody, o których mowa w ust. 1, mogą zostać zabezpieczone przez: 1) pozostawienie ich w wydzielonym lub oddzielnym, zamkniętym i opieczętowanym pomieszczeniu u kontrolowanego; 2) złożenie, za pokwitowaniem udzielonym kontrolowanemu, na przechowanie w pomieszczeniu Urzędu lub wojewódzkiego inspektoratu Inspekcji Handlowej. Art. 105g [Wezwanie do wydania przedmiotów]

1. Prezes Urzędu w toku kontroli, o której mowa w art. 105a ust. 1, może wydać postanowienie o zajęciu akt, ksiąg, wszelkiego rodzaju dokumentów lub informatycznych nośników danych w rozumieniu przepisów o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz innych przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie, na czas niezbędny do przeprowadzenia kontroli, jednakże nie dłuższy niż 7 dni. 2. Osobę posiadającą przedmioty, o których mowa w ust. 1, kontrolujący wzywa do wydania ich dobrowolnie, a w razie odmowy można przeprowadzić ich odebranie w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 3. Na postanowienie o zajęciu przedmiotów zażalenie przysługuje osobom, których prawa zostały naruszone. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia.

1. Przedmioty podlegające zajęciu, o którym mowa w art. 105g ust. 1, wydane, odebrane lub KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 105h [Zajęcie przedmiotów]

296

4. Do zabezpieczenia na miejscu kontroli, w celu wykonywania czynności w toku kontroli, akt, ksiąg, innych wszelkiego rodzaju dokumentów lub nośników informacji oraz innych przedmiotów mogących stanowić dowód w sprawie, jak również pomieszczeń kontrolowanego, w których znajdują się te dokumenty lub przedmioty, nie stosuje się przepisów ust. 1-3.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE znalezione w czasie kontroli, należy po dokonaniu oględzin i sporządzeniu protokołu zatrzymania zabrać albo oddać na przechowanie osobie godnej zaufania z zaznaczeniem obowiązku ich przedstawienia na każde żądanie organu prowadzącego postępowanie. 2. Protokół zatrzymania rzeczy powinien zawierać oznaczenie sprawy, z którą zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie ma związek, oraz podanie dokładnej godziny rozpoczęcia i zakończenia czynności, dokładną listę zatrzymanych rzeczy i, w miarę potrzeby, ich opis, a ponadto wskazanie postanowienia Prezesa Urzędu o zajęciu. Protokół podpisuje dokonujący zajęcia i przedstawiciel kontrolowanego. 3. Dokonujący zajęcia przedmiotów, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany do natychmiastowego wręczenia osobom zainteresowanym pokwitowania stwierdzającego, jakie przedmioty i przez kogo zostały zatrzymane, oraz do niezwłocznego powiadomienia przedsiębiorcy, którego przedmioty zostały zajęte. 4. Zatrzymane przedmioty należy zwrócić niezwłocznie po stwierdzeniu, że są zbędne dla prowadzonego postępowania, albo po uchyleniu przez sąd ochrony konkurencji i konsumentów postanowienia o zajęciu przedmiotów, jednak nie później niż po upływie terminu, o którym mowa w art. 105g ust. 1. Art. 105i [Kontrola na wniosek Komisji Europejskiej] Bez wszczynania odrębnego postępowania Prezes Urzędu może przeprowadzić kontrolę, w tym dokonać przeszukania na podstawie art. 91 lub art. 105c: 1) na wniosek Komisji Europejskiej, jeżeli przedsiębiorca lub osoba uprawniona do jego reprezentowania albo posiadacz lokalu mieszkalnego, pomieszczenia, nieruchomości lub środka transportu, o których mowa w art. 91 ust. 1, sprzeciwiają się przeprowadzeniu przez Komisję Europejską kontroli w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów rozporządzenia nr 1/2003/WE lub rozporządzenia nr 139/2004/WE; 2) na wniosek Komisji Europejskiej lub organu ochrony konkurencji innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej w przypadku, o którym mowa w art. 22 rozporządzenia nr 1/2003/WE oraz art. 12 rozporządzenia nr 139/2004/WE. Art. 105j [Protokół kontroli]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Protokół kontroli powinien zawierać w szczególności: 1) wskazanie nazwy albo imienia i nazwiska oraz adresu kontrolowanego; 2) datę rozpoczęcia i zakończenia kontroli; 3) imię, nazwisko i stanowisko służbowe kontrolującego; 4) określenie przedmiotu i zakresu kontroli; 5) opis stanu faktycznego ustalonego w trakcie kontroli;

297

1. Przebieg przeprowadzonej kontroli kontrolujący przedstawia w protokole kontroli.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 6) opis załączników; 7) informację o pouczeniu kontrolowanego o prawie zgłaszania zastrzeżeń do protokołu oraz o prawie odmowy podpisania protokołu. 3. Materiał dowodowy zgromadzony w toku kontroli stanowi załącznik do protokołu kontroli. Art. 105k [Podpisanie protokołu]

1. Protokół kontroli podpisują kontrolujący i kontrolowany. 2. Przed podpisaniem protokołu kontrolowany może, w terminie 7 dni od przedstawienia mu go do podpisu, złożyć na piśmie zastrzeżenia do tego protokołu. 3. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, o których mowa w ust. 2, kontrolujący dokonuje ich analizy i, w razie potrzeby, podejmuje dodatkowe czynności kontrolne, a w przypadku stwierdzenia zasadności zastrzeżeń zmienia lub uzupełnia odpowiednią część protokołu w formie aneksu do protokołu. 4. W razie nieuwzględnienia zastrzeżeń w całości lub w części kontrolujący informuje o tym kontrolowanego na piśmie. 5. O odmowie podpisania protokołu kontrolujący czyni wzmiankę w protokole. 6. Protokół sporządza się w dwóch egzemplarzach, z których jeden pozostawia się kontrolowanemu, z wyłączeniem materiału dowodowego pozostającego w posiadaniu kontrolowanego.

Strona

298

Art. 105l [Odesłanie] Do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, stosuje się przepisy rozdziału 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, z późn. zm.).

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Dział VII. Kary pieniężne.

Art. 106 [Wysokość kar]

1. Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie: 1) dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 6, w zakresie niewyłączonym na podstawie art. 7 i 8, lub naruszenia zakazu określonego w art. 9; 2) dopuścił się naruszenia art. 81 lub 82 Traktatu WE; 3) dokonał koncentracji bez uzyskania zgody Prezesa Urzędu; 4) dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24. 2. Prezes Urzędu może również nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 50 000 000 euro, jeżeli przedsiębiorca ten choćby nieumyślnie: 1) we wniosku, o którym mowa w art. 23, lub w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 94 ust. 2, podał nieprawdziwe dane; 2) nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 12 ust. 3, art. 19 ust. 3 lub art. 50 bądź udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji; 3) nie współdziała w toku kontroli prowadzonej w ramach postępowania na podstawie art. 105a, z zastrzeżeniem art. 105d ust. 2. 3. W przypadku gdy przedsiębiorca powstał w wyniku połączenia lub przekształcenia innych przedsiębiorców, obliczając wysokość jego przychodu, o którym mowa w ust. 1, uwzględnia się przychód osiągnięty przez tych przedsiębiorców w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 107 [Kary za zwłokę] Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorców, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość do 10 000 euro za każdy dzień zwłoki w wykonaniu decyzji wydanych na podstawie art. 10, art. 12 ust. 1, art. 19 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ust. 2 i 4, art. 26, art. 28 ust. 1 oraz art. 89 ust. 1 i 3, postanowień wydanych na podstawie art. 105g ust. 1 lub wyroków sądowych w sprawach z zakresu

299

4. W przypadku gdy przedsiębiorca nie osiągnął przychodu w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, Prezes Urzędu może ustalić karę pieniężną w wysokości do dwustukrotności przeciętnego wynagrodzenia.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE praktyk ograniczających konkurencję, praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz koncentracji; karę pieniężną nakłada się, licząc od daty wskazanej w decyzji.

Art. 108 [Kary dla kierowników]

1. Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć na osobę pełniącą funkcję kierowniczą lub wchodzącą w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości do pięćdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli osoba ta umyślnie albo nieumyślnie: 1) nie wykonała decyzji, postanowień lub wyroków, o których mowa w art. 107; 2) nie zgłosiła zamiaru koncentracji, o którym mowa w art. 13; 3) nie udzieliła informacji lub udzieliła nierzetelnych lub wprowadzających w błąd informacji żądanych przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 50. 2. Prezes Urzędu może nałożyć karę pieniężną, o której mowa w ust. 1, na: 1) osobę upoważnioną przez kontrolowanego, o której mowa w art. 105a ust. 6, posiadacza lokalu mieszkalnego, pomieszczenia, nieruchomości lub środka transportu, o których mowa w art. 91 ust. 1 oraz osoby, o których mowa w art. 105a ust. 7 za: a) nieudzielenie informacji lub udzielenie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji żądanych przez Prezesa Urzędu, b) brak współdziałania w toku kontroli prowadzonej w ramach postępowania na podstawie art. 105a; 2) świadków za nieuzasadnioną odmowę zeznań.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Prezes Urzędu, z zastrzeżeniem ust. 4, odstępuje od nałożenia kary, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 1 lub 2, na przedsiębiorcę biorącego udział w porozumieniu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lub art. 81 Traktatu WE, jeżeli przedsiębiorca ten spełnia łącznie następujące warunki: 1) jako pierwszy z uczestników porozumienia: a) dostarczy Prezesowi Urzędu informację o istnieniu zakazanego porozumienia, wystarczającą do wszczęcia postępowania antymonopolowego, lub b) przedstawi Prezesowi Urzędu, z własnej inicjatywy, dowód umożliwiający wydanie decyzji, o której mowa w art. 10 lub 11 - jeżeli Prezes Urzędu nie posiadał w tym czasie informacji i dowodów wystarczających do wszczęcia postępowania antymonopolowego lub wydania decyzji, o której mowa w art. 10 lub 11; 2) współpracuje z Prezesem Urzędu w toku postępowania w pełnym zakresie, dostarczając niezwłocznie wszelkich dowodów, którymi dysponuje, albo którymi może dysponować, i udzielając niezwłocznie wszelkich informacji związanych ze sprawą, z własnej inicjatywy lub na żądanie Prezesa Urzędu; 3) zaprzestał uczestnictwa w porozumieniu nie później niż w dniu poinformowania Prezesa Urzędu o istnieniu porozumienia lub przedstawienia dowodu, o którym mowa w

300

Art. 109 [Odstąpienie od wymierzenia kary]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE pkt 1 lit. b; 4) nie był inicjatorem zawarcia porozumienia i nie nakłaniał innych przedsiębiorców do uczestnictwa w porozumieniu. 2. Jeżeli przedsiębiorca uczestniczący w porozumieniu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lub art. 81 Traktatu WE, nie spełnia warunków, o których mowa w ust. 1, Prezes Urzędu obniża karę, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 1 lub 2, nakładaną na tego przedsiębiorcę, jeżeli spełnia on łącznie następujące warunki: 1) przedstawi Prezesowi Urzędu, z własnej inicjatywy, dowód, który w istotny sposób przyczyni się do wydania decyzji, o której mowa w art. 10 lub 11; 2) zaprzestał uczestnictwa w porozumieniu nie później niż w momencie przedstawienia dowodu, o którym mowa w pkt 1. 3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, Prezes Urzędu, z zastrzeżeniem art. 110, nakłada karę: 1) w wysokości nie większej niż 5% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary - na przedsiębiorcę, który jako pierwszy spełnił warunki, o których mowa w ust. 2; 2) w wysokości nie większej niż 7% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary - na przedsiębiorcę, który jako drugi spełnił warunki, o których mowa w ust. 2; 3) w wysokości nie większej niż 8% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary - na pozostałych przedsiębiorców, którzy spełnili warunki, o których mowa w ust. 2. 4. W przypadku gdy przedsiębiorca spełnia warunki określone w ust. 1 pkt 1 lit. b oraz pkt 24, Prezes Urzędu nakłada karę w wysokości określonej w ust. 3 pkt 1, w przypadku gdy inny przedsiębiorca biorący udział w porozumieniu spełnił wcześniej warunki określone w ust. 1 pkt 1 lit. a oraz pkt 2-4. 5. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców o odstąpienie od wymierzenia kary lub jej obniżenie, w tym w szczególności: 1) sposób przyjmowania oraz rozpatrywania wniosków przedsiębiorców o odstąpienie od wymierzenia kary lub jej obniżenie, 2) sposób zawiadamiania przedsiębiorców o stanowisku Prezesa Urzędu - mając na uwadze konieczność zapewnienia możliwości dokonania rzetelnej oceny spełnienia przez przedsiębiorców warunków, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz właściwego zakwalifikowania wniosków.

1. W przypadku gdy przedsiębiorca powstał w wyniku połączenia lub przekształcenia innych przedsiębiorców, obliczając wysokość jego przychodu, o którym mowa w art. 109 ust. 3, KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

301

Art. 110 [Kara dla przedsiębiorcy]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE uwzględnia się przychód osiągnięty przez tych przedsiębiorców w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. 2. W przypadku gdy przedsiębiorca nie osiągnął przychodu w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, Prezes Urzędu nakłada karę w wysokości do: 1) pięćdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia - na przedsiębiorcę, który jako pierwszy spełnił warunki, o których mowa w art. 109 ust. 2; 2) siedemdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia - na przedsiębiorcę, który jako drugi spełnił warunki, o których mowa w art. 109 ust. 2; 3) osiemdziesięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia - na pozostałych przedsiębiorców, którzy spełnili warunki, o których mowa w art. 109 ust. 2. Art. 111 [Elementy wysokości kar pieniężnych] Przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych, o których mowa w art. 106-108, należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy.

Art. 112 [Uiszczanie]

1. Kary pieniężne, o których mowa w art. 106-108, są płatne z dochodu po opodatkowaniu lub innej formy nadwyżki dochodów nad wydatkami zmniejszonej o podatki. 2. Środki finansowe pochodzące z kar pieniężnych, o których mowa w art. 106-108, stanowią dochód budżetu państwa. 3. Karę pieniężną uiszcza się w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji Prezesa Urzędu. 4. W razie upływu terminu, o którym mowa w ust. 3, kara pieniężna podlega ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. 5. W przypadku nieterminowego uiszczenia kary pieniężnej odsetek nie pobiera się.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Prezes Urzędu może na wniosek przedsiębiorcy lub osób, o których mowa w art. 108, w drodze postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie, odroczyć uiszczenie kary pieniężnej albo rozłożyć ją na raty ze względu na ważny interes wnioskodawcy.

302

Art. 113 [Odroczenie kary, rozłożenie na raty]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. Prezes Urzędu może uchylić, w drodze postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie, odroczenie uiszczenia kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty, jeżeli ujawniły się nowe lub poprzednio nieznane okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia.

Dział VIII. Przepis karny.

Art. 114 [Nieudzielenie wyjaśnień]

1. Kto, wbrew przepisowi art. 42 ust. 4, narusza obowiązek udzielenia rzecznikowi konsumentów wyjaśnień i informacji będących przedmiotem wystąpienia rzecznika lub obowiązek ustosunkowania się do uwag i opinii rzecznika, podlega karze grzywny, nie mniejszej niż 2 000 zł. 2. Orzekanie w sprawach o czyny określone w ust. 1 następuje w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Dział IX. Przepisy zmieniające, przejściowe i końcowe.

Art. 115 W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.) w art. 47928 w § 1 pkt 2 otrzymuje brzmienie: ,, 2) zażaleń na postanowienia wydawane przez Prezesa Urzędu w postępowaniach prowadzonych na podstawie przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów lub przepisów odrębnych, ".

Strona

,, 3. Do prowadzenia działalności, o której mowa w ust. 1, nie mają zastosowania przepisy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie ochrony konkurencji. ".

303

Art. 116 W ustawie z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych (Dz.U. z 2004 r. Nr 4, poz. 27 i Nr 273, poz. 2703 oraz z 2005 r. Nr 132, poz. 1111 i Nr 178, poz. 1479) w art. 4 ust. 3 otrzymuje brzmienie:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 117 W ustawie z dnia 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji (Dz.U. Nr 44, poz. 202, z późn. zm.) uchyla się rozdział 5.

Art. 118 W ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) art. 20a otrzymuje brzmienie: ,, Art. 20a. Z zastrzeżeniem art. 20b, wniosek o wpis sąd rejestrowy rozpoznaje nie później niż w terminie 14 dni od daty jego złożenia. Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wezwania do usunięcia przeszkody do dokonania wpisu, wniosek powinien być rozpoznany w ciągu 7 dni od usunięcia przeszkody przez wnioskodawcę, co nie uchybia terminom określonym w przepisach szczególnych. Jeżeli rozpoznanie wniosku wymaga wysłuchania uczestników postępowania albo przeprowadzenia rozprawy, należy rozpoznać go nie później niż w ciągu miesiąca. "; 2) po art. 20a dodaje się art. 20b w brzmieniu: ,, Art. 20b. W przypadku gdy wpis do rejestru uzależniony jest od zgody Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na dokonanie koncentracji, udzielonej na podstawie przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, sąd wyda postanowienie o wpisie do rejestru, na podstawie decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o wydaniu zgody na dokonanie koncentracji albo, gdy przedsiębiorca złożył oświadczenie, pod rygorem odpowiedzialności karnej, że zamiar koncentracji nie podlegał obowiązkowi zgłoszenia. ". Art. 119 W ustawie z dnia 10 września 1999 r. o niektórych umowach kompensacyjnych zawieranych w związku z umowami dostaw na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz.U. Nr 80, poz. 903, z późn. zm.) art. 25 otrzymuje brzmienie: ,, Art. 25. Do umów offsetowych zawieranych w związku z umową dostawy na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa nie stosuje się przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. ".

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

,, 4. Do umów dotyczących zadań określonych w przepisach rozporządzenia nr 79/65/EWG z dnia 15 czerwca 1965 r. ustanawiającego sieć zbierania danych rachunkowych o dochodach z działalności gospodarczej gospodarstw rolnych w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (Dz.Urz. EWG P 109 z 23.06.1965) nie stosuje się przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2006 r. Nr 164, poz. 1163, Nr 170, poz. 1217 i Nr 227, poz. 1658). ".

304

Art. 120 W ustawie z dnia 29 listopada 2000 r. o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (Dz.U. z 2001 r. Nr 3, poz. 20 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959) w art. 5 ust. 4 otrzymuje brzmienie:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 121 W ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r. o restrukturyzacji hutnictwa żelaza i stali (Dz.U. Nr 111, poz. 1196, z późn. zm.) w art. 22 ust. 3 otrzymuje brzmienie: ,, 3. Zamiar połączenia, o którym mowa w ust. 1, nie podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. ". Art. 122 W ustawie z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533, z późn. zm.) w art. 99 w ust. 3 pkt 2 otrzymuje brzmienie: ,, 2) prowadzi na terenie województwa więcej niż 1% aptek ogólnodostępnych albo podmioty przez niego kontrolowane w sposób bezpośredni lub pośredni, w szczególności podmioty zależne w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, prowadzą łącznie więcej niż 1% aptek na terenie województwa; ". Art. 123 W ustawie z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (Dz.U. z 2006 r. Nr 100, poz. 696, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 198 ust. 6 otrzymuje brzmienie: ,, 6. W przypadkach wskazujących na naruszenie przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes Urzędu może skierować sprawę do organu właściwego do spraw ochrony konkurencji i konsumentów, a jeżeli podjął decyzję o wycofaniu taryfy lub o wstrzymaniu stosowania taryfy, decyzja Prezesa Urzędu pozostaje w mocy do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez ten organ. "; 2) w art. 203 ust. 1 otrzymuje brzmienie: ,, 1. Do przewozu lotniczego stosuje się przepisy o ochronie konkurencji i konsumentów, z wyjątkiem spraw uregulowanych inaczej w ustawie oraz w umowach i w przepisach międzynarodowych. "; 3) w art. 205a ust. 3 otrzymuje brzmienie: ,, 3. Przepisy ust. 1 i 2 nie naruszają zadań i kompetencji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, o których mowa w przepisach o ochronie konkurencji i konsumentów. ".

Strona

,, 4. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli usługodawca przejął kontrolę nad usługobiorcą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. ".

305

Art. 124 W ustawie z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. Nr 144, poz. 1204 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959 i Nr 173, poz. 1808) w art. 14 ust. 4 otrzymuje brzmienie:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 125 W ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 124, poz. 1151, z późn. zm.) w art. 19 w ust. 2 pkt 9 otrzymuje brzmienie: ,, 9) Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w zakresie wykonywania przez niego zadań określonych w przepisach o ochronie konkurencji i konsumentów; ". Art. 126 W ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 1 ust. 3 otrzymuje brzmienie: ,, 3. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2004 r. Nr 253, poz. 2531, z późn. zm.). "; 2) w art. 21 ust. 2 otrzymuje brzmienie: ,, 2. Przez pojęcie rynku właściwego rozumie się rynek właściwy w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów. ". Art. 127 W ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. o kinematografii (Dz.U. Nr 132, poz. 1111 oraz z 2006 r. Nr 249, poz. 1832) w art. 19 ust. 6 otrzymuje brzmienie: ,, 6. Podmiot kontrolowany w ramach grupy kapitałowej w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów przez podmiot, o którym mowa w ust. 1-5, dokonuje wpłaty na rzecz Instytutu w wysokości 1,5% przychodu uzyskanego z tytułów, o których mowa w ust. 1-5. W takim przypadku podmiot kontrolujący może od kwoty należnej Instytutowi z tytułu, o którym mowa w ust. 1-5, odliczyć, w danym okresie rozliczeniowym, kwoty faktycznie wpłacone na rzecz Instytutu z tego tytułu, w tym samym okresie rozliczeniowym, przez podmiot kontrolowany w ramach grupy kapitałowej. ". Art. 128 W ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (Dz.U. Nr 183, poz. 1537 oraz z 2006 r. Nr 157, poz. 1119 i Nr 170, poz. 1217) w art. 23 ust. 2 otrzymuje brzmienie:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 129 W ustawie z dnia 24 sierpnia 2006 r. o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych (Dz.U. Nr 170, poz. 1217 i Nr 249, poz. 1832 oraz z 2007 r. Nr 17, poz. 96) po art. 4 dodaje się art. 4a w brzmieniu:

306

,, 2. Komisja lub jej upoważniony przedstawiciel może również przekazywać i otrzymywać informacje, w tym opinie od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów niezbędne do zapewnienia prawidłowego wykonywania zadań w zakresie nadzoru, w tym zadań określonych w przepisach o ochronie konkurencji i konsumentów. ".

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE ,, Art. 4a. Przepisów ustawy nie stosuje się do Prezesa i wiceprezesów Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. ". Art. 130 [Wysokość kary] Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, o którym mowa w art. 111, uwzględnia się również okoliczność naruszenia przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 oraz z 2006 r. Nr 157, poz. 1119, Nr 170, poz. 1217 i Nr 249, poz. 1834).

Art. 131 [Sprawy w toku]

1. Do postępowań wszczętych na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów i niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. 2. Postępowania antymonopolowe w sprawach koncentracji, wszczęte na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, umarza się w przypadku, gdy zamiar koncentracji nie podlega obowiązkowi zgłoszenia na podstawie przepisów niniejszej ustawy. 3. Wnioski o wszczęcie postępowań w sprawach praktyk ograniczających konkurencję oraz w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, złożone na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, na podstawie których nie zostało wszczęte postępowanie antymonopolowe w sprawach praktyk ograniczających konkurencję lub postępowanie w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, traktuje się jako zawiadomienia dotyczące podejrzenia stosowania tych praktyk, w rozumieniu przepisów niniejszej ustawy.

Art. 134 [Nowe warunki płacowe dla rzeczników konsumentów] KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 133 [Kontynuacja członkostwa w Radzie] Członkowie Krajowej Rady Rzeczników Konsumenckich utworzonej na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zachowują członkostwo w Radzie po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, na zasadach w niej określonych.

307

Art. 132 [Dotychczasowy Prezes Urzędu] Do czasu powołania Prezesa Urzędu w trybie określonym w art. 29 funkcję tę pełni Prezes Urzędu powołany w trybie przepisów dotychczasowych.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

1. Rzecznicy konsumentów powołani na podstawie przepisów dotychczasowych pełnią funkcje do czasu ich odwołania w trybie art. 40 niniejszej ustawy. 2. Dotychczasowe warunki pracy i płacy rzecznika konsumentów zachowują moc do czasu określenia przez starostę nowych warunków pracy i płacy rzecznika konsumentów. Art. 135 [Skutki prawne przekształcenia]

1. Z dniem wejścia w życie ustawy Urząd wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów utworzonego na podstawie dotychczasowych przepisów. 2. Z dniem wejścia w życie ustawy mienie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów utworzonego na podstawie dotychczasowych przepisów staje się, z mocy prawa, mieniem Urzędu. 3. Przejście praw i mienia Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów utworzonego na podstawie dotychczasowych przepisów na Urząd następuje nieodpłatnie oraz jest wolne od podatków i opłat. 4. Z dniem wejścia w życie ustawy pracownicy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów utworzonego na podstawie dotychczasowych przepisów stają się, z mocy prawa, pracownikami Urzędu. Art. 136 [Obowiązywanie aktów wykonawczych]

Strona

2. Przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 7 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zachowują moc do czasu ich wygaśnięcia.

308

1. Przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 16, art. 28 ust. 3, art. 57 ust. 6, art. 77 ust. 6, art. 94 ust. 5, art. 103a ust. 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zachowują moc do czasu wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 17, art. 33 ust. 3, art. 63 ust. 5, art. 94 ust. 6, art. 109 ust. 5 niniejszej ustawy, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy od dnia jej wejścia w życie, z zastrzeżeniem ust. 2.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 137 [Derogacja] Traci moc ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 oraz z 2006 r. Nr 157, poz. 1119, Nr 170, poz. 1217 i Nr 249, poz. 1834).

Art. 138 [Wejście w życie] Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia. Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z dnia 23 sierpnia 2007 r. (Dz.U. Nr 171, poz. 1206)

Rozdział 1. Przepisy ogólne.

Art. 1 [Zakres przedmiotowy] Ustawa określa nieuczciwe praktyki rynkowe w działalności gospodarczej i zawodowej oraz zasady przeciwdziałania tym praktykom w interesie konsumentów i w interesie publicznym.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1) przedsiębiorcy - rozumie się przez to osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową, nawet jeżeli działalność ta nie ma charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osoby działające w ich imieniu lub na ich rzecz; 2) konsumencie - rozumie się przez to konsumenta w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.); 3) produkcie - rozumie się przez to każdy towar lub usługę, w tym nieruchomości, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych; 4) praktykach rynkowych - rozumie się przez to działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta; 5) kodeksie dobrych praktyk - rozumie się przez to zbiór zasad postępowania, a w szczególności norm etycznych i zawodowych, przedsiębiorców, którzy zobowiązali się do ich przestrzegania w odniesieniu do jednej lub większej liczby praktyk rynkowych; 6) propozycji nabycia produktu - rozumie się przez to informację handlową określającą cechy produktu oraz jego cenę, w sposób właściwy dla użytego środka komunikowania się z konsumentami, która bezpośrednio wpływa bądź może wpływać na podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej umowy; 7) decyzji dotyczącej umowy - rozumie się przez to podejmowaną przez konsumenta decyzję, co do tego, czy, w jaki sposób i na jakich warunkach dokona zakupu, zapłaci za produkt w całości lub w części, zatrzyma produkt, rozporządzi nim lub wykona uprawnienie umowne związane z produktem, bez względu na to, czy konsument postanowi dokonać określonej czynności, czy też powstrzymać się od jej dokonania; 8) przeciętnym konsumencie - rozumie się przez to konsumenta, który jest dostatecznie

309

Art. 2 [Objaśnienie pojęć] Ilekroć w ustawie jest mowa o:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE dobrze poinformowany, uważny i ostrożny; oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa; 9) państwie członkowskim - rozumie się przez to państwo członkowskie Unii Europejskiej lub państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronę umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym; 10) systemie konsorcyjnym - rozumie się przez to prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów, utworzonej w celu sfinansowania zakupu produktu na rzecz uczestników grupy.

Rozdział 2. Nieuczciwe praktyki rynkowe.

Art. 3 [Zakaz stosowania] Zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych.

Art. 4 [Zakres pojęcia nieuczciwej praktyki rynkowej]

1. Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. 2. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, jeżeli działania te spełniają przesłanki określone w ust. 1.

1. Praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

Art. 5 [Działania wprowadzające w błąd]

310

3. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. 2. Wprowadzającym w błąd działaniem może być w szczególności: 1) rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji; 2) rozpowszechnianie prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd; 3) działanie związane z wprowadzeniem produktu na rynek, które może wprowadzać w błąd w zakresie produktów lub ich opakowań, znaków towarowych, nazw handlowych lub innych oznaczeń indywidualizujących przedsiębiorcę lub jego produkty, w szczególności reklama porównawcza w rozumieniu art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z późn. zm.); 4) nieprzestrzeganie kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił, jeżeli przedsiębiorca ten informuje w ramach praktyki rynkowej, że jest związany kodeksem dobrych praktyk. 3. Wprowadzające w błąd działanie może w szczególności dotyczyć: 1) istnienia produktu, jego rodzaju lub dostępności; 2) cech produktu, w szczególności jego pochodzenia geograficznego lub handlowego, ilości, jakości, sposobu wykonania, składników, daty produkcji, przydatności, możliwości i spodziewanych wyników zastosowania produktu, wyposażenia dodatkowego, testów i wyników badań lub kontroli przeprowadzanych na produkcie, zezwoleń, nagród lub wyróżnień uzyskanych przez produkt, ryzyka i korzyści związanych z produktem; 3) obowiązków przedsiębiorcy związanych z produktem, w tym usług serwisowych i procedury reklamacyjnej, dostawy, niezbędnych usług i części; 4) praw konsumenta, w szczególności prawa do naprawy lub wymiany produktu na nowy albo prawa do obniżenia ceny lub do odstąpienia od umowy; 5) ceny, sposobu obliczania ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej; 6) rodzaju sprzedaży, powodów stosowania przez przedsiębiorcę praktyki rynkowej, oświadczeń i symboli dotyczących bezpośredniego lub pośredniego sponsorowania, informacji dotyczących sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy lub jego przedstawiciela, w tym jego imienia i nazwiska (nazwy) i majątku, kwalifikacji, statusu, posiadanych zezwoleń, członkostwa lub powiązań oraz praw własności przemysłowej i intelektualnej lub nagród i wyróżnień. 4. Przy ocenie, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez działanie, należy uwzględnić wszystkie jej elementy oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1. Praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

311

Art. 6 [Zaniechanie wprowadzające w błąd]

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 2. W razie wątpliwości za istotne informacje, o których mowa w ust. 1, uważa się informacje, które przedsiębiorca stosujący praktykę rynkową jest obowiązany podać konsumentom na podstawie odrębnych przepisów. 3. Wprowadzającym w błąd zaniechaniem może w być w szczególności: 1) zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu; 2) nieujawnienie handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. 4. W przypadku propozycji nabycia produktu, za istotne informacje, o których mowa w ust. 1, uznaje się w szczególności: 1) istotne cechy produktu w takim zakresie, w jakim jest to właściwe dla danego środka komunikowania się z konsumentami i produktu; 2) imię, nazwisko (nazwę) i adres przedsiębiorcy (siedzibę) oraz przedsiębiorcy, na którego rzecz działa; 3) cenę uwzględniającą podatki lub, w przypadku gdy charakter produktu nie pozwala w sposób racjonalny na wcześniejsze obliczenie ceny, sposób, w jaki cena jest obliczana, jak również wszelkie dodatkowe opłaty za transport, dostawę lub usługi pocztowe lub, w sytuacji gdy wcześniejsze obliczenie tych opłat nie jest w sposób racjonalny możliwe, informację o możliwości powstania takich dodatkowych kosztów; 4) uzgodnienia dotyczące sposobu płatności, dostawy lub wykonania produktu oraz procedury rozpatrywania reklamacji; 5) informacje o istnieniu prawa do odstąpienia od umowy lub rozwiązania umowy, jeżeli prawo takie wynika z ustawy lub umowy. 5. Przy ocenie, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez zaniechanie, należy uwzględnić wszystkie jej elementy oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji. 6. W przypadku gdy ze specyfiki środka komunikowania się z konsumentami stosowanego dla danej praktyki rynkowej wynikają ograniczenia przestrzenne lub czasowe, ograniczenia te i wszystkie środki podjęte przez przedsiębiorcę w celu udostępnienia informacji konsumentom w inny sposób uwzględnia się przy ocenie, czy doszło do pominięcia informacji.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

1) podawanie przez przedsiębiorcę informacji, że zobowiązał się on do przestrzegania kodeksu dobrych praktyk, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 2) posługiwanie się certyfikatem, znakiem jakości lub równorzędnym oznaczeniem, nie mając do tego uprawnienia; 3) twierdzenie, że kodeks dobrych praktyk został zatwierdzony przez organ publiczny lub inny organ, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;

312

Art. 7 [Katalog nieuczciwych praktyk] Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące praktyki rynkowe wprowadzające w błąd:

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

4) twierdzenie, że: a) przedsiębiorca uzyskał stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego, b) praktyki rynkowe lub produkt zostały zatwierdzone, zaaprobowane lub uzyskały inne stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego - przy jednoczesnym niespełnieniu warunków zatwierdzenia, aprobaty lub warunków niezbędnych do uzyskania innego stosownego uprawnienia; 5) reklama przynęta, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, że przedsiębiorca może mieć uzasadnione podstawy, aby sądzić, że nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić u innego przedsiębiorcy dostawy tych lub równorzędnych produktów po takiej cenie, przez taki okres i w takich ilościach, jakie są uzasadnione, biorąc pod uwagę produkt, zakres reklamy produktu i oferowaną cenę; 6) reklama przynęta i zamiana, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, a następnie odmowie pokazania konsumentom reklamowanego produktu lub odmowie przyjęcia zamówień na produkt lub dostarczenia go w racjonalnym terminie lub demonstrowaniu wadliwej próbki produktu, z zamiarem promowania innego produktu; 7) twierdzenie, że produkt będzie dostępny jedynie przez bardzo ograniczony czas lub że będzie on dostępny na określonych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeżeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji dotyczącej umowy i pozbawienia go możliwości świadomego wyboru produktu; 8) zobowiązanie się do zapewnienia usług serwisowych konsumentom, z którymi przedsiębiorca przed zawarciem umowy komunikował się w języku niebędącym językiem urzędowym państwa członkowskiego, na którego terytorium przedsiębiorca ma swoją siedzibę, a następnie udostępnienie takich usług jedynie w innym języku, bez wyraźnego poinformowania o tym konsumenta przed zawarciem przez niego umowy; 9) twierdzenie lub wywoływanie wrażenia, że sprzedaż produktu jest zgodna z prawem, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 10) prezentowanie uprawnień przysługujących konsumentom z mocy prawa, jako cechy wyróżniającej ofertę przedsiębiorcy; 11) kryptoreklama, która polega na wykorzystywaniu treści publicystycznych w środkach masowego przekazu w celu promocji produktu w sytuacji gdy przedsiębiorca zapłacił za tę promocję, a nie wynika to wyraźnie z treści lub z obrazów lub dźwięków łatwo rozpoznawalnych przez konsumenta; 12) przedstawianie nierzetelnych informacji dotyczących rodzaju i stopnia ryzyka, na jakie będzie narażone bezpieczeństwo osobiste konsumenta lub jego rodziny, w przypadku gdy nie nabędzie produktu; 13) reklamowanie produktu podobnego do produktu innego przedsiębiorcy w sposób celowo sugerujący konsumentowi, że produkt ten został wykonany przez tego samego przedsiębiorcę, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 14) zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu piramida, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów; 15) twierdzenie, że przedsiębiorca wkrótce zakończy działalność lub zmieni miejsce jej wykonywania, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 16) twierdzenie, że nabycie produktu jest w stanie zwiększyć szansę na wygraną w grach losowych; 17) twierdzenie, że produkt jest w stanie leczyć choroby, zaburzenia lub wady rozwojowe, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 18) przekazywanie nierzetelnych informacji dotyczących warunków rynkowych lub

313

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE dostępności produktu, z zamiarem nakłonienia konsumenta do zakupu produktu na warunkach mniej korzystnych niż warunki rynkowe; 19) twierdzenie, w ramach praktyki rynkowej, że organizowany jest konkurs lub promocja z nagrodami, a następnie nieprzyznanie opisanych nagród lub ich odpowiedniego ekwiwalentu; 20) prezentowanie produktu jako "gratis", "darmowy", "bezpłatny" lub w podobny sposób, jeżeli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność, z wyjątkiem bezpośrednich kosztów związanych z odpowiedzią na praktykę rynkową, odbiorem lub dostarczeniem produktu; 21) umieszczanie w materiałach marketingowych faktury lub podobnego dokumentu, sugerującego obowiązek zapłaty, który wywołuje u konsumenta wrażenie, że już zamówił reklamowany produkt, mimo że tego nie zrobił; 22) twierdzenie lub stwarzanie wrażenia, że sprzedawca nie działa w celu związanym z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, lub podawanie się za konsumenta, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 23) wywoływanie u konsumenta wrażenia, że usługi serwisowe dotyczące danego produktu są dostępne w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, w którym produkt ten został sprzedany, jeżeli jest to niezgodne z prawdą. Art. 8 [Agresywna praktyka rynkowa]

1. Praktykę rynkową uznaje się za agresywną, jeżeli przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu, i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Strona

3. Przy ocenie, czy praktyka rynkowa jest agresywna, należy uwzględnić wszystkie jej cechy i okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, a w szczególności: 1) czas, miejsce, rodzaj lub uciążliwość danej praktyki; 2) celowe wykorzystanie przez przedsiębiorcę przymusowego położenia konsumenta lub innych okoliczności na tyle poważnych, że ograniczają one zdolność konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy; 3) uciążliwe lub niewspółmierne bariery pozaumowne, które przedsiębiorca wykorzystuje, aby przeszkodzić konsumentowi w wykonaniu jego praw umownych, w tym prawa do odstąpienia i wypowiedzenia umowy lub do rezygnacji na rzecz innego produktu lub przedsiębiorcy; 4) groźby podjęcia działania niezgodnego z prawem lub użycie obraźliwych sformułowań bądź sposobów zachowania.

314

2. Za niedopuszczalny nacisk uważa się każdy rodzaj wykorzystania przewagi wobec konsumenta, w szczególności użycie lub groźbę użycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w sposób znacznie ograniczający zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 9 [Katalog praktyk agresywnych] Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące agresywne praktyki rynkowe: 1) wywoływanie wrażenia, że konsument nie może opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez zawarcia umowy; 2) składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, nawet jeżeli nie przebywa on tam z zamiarem stałego pobytu, ignorując prośbę konsumenta o jego opuszczenie lub zaprzestanie takich wizyt, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy; 3) uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy; 4) żądanie od konsumenta zgłaszającego roszczenie, w związku z umową ubezpieczenia, przedstawienia dokumentów, których w sposób racjonalny nie można uznać za istotne dla ustalenia zasadności roszczenia, lub nieudzielanie odpowiedzi na stosowną korespondencję, w celu nakłonienia konsumenta do odstąpienia od zamiaru wykonania jego praw wynikających z umowy ubezpieczenia; 5) umieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych produktów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych produktów; 6) żądanie natychmiastowej lub odroczonej zapłaty za produkty bądź zwrotu lub przechowania produktów, które zostały dostarczone przez przedsiębiorcę, ale nie zostały zamówione przez konsumenta, z wyjątkiem sytuacji, gdy produkt jest produktem zastępczym dostarczonym zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. Nr 22, poz. 271, z późn. zm.); 7) informowanie konsumenta o tym, że jeżeli nie nabędzie produktu, przedsiębiorcy może grozić utrata pracy lub środków do życia; 8) wywoływanie wrażenia, że konsument już uzyskał, uzyska bezwarunkowo lub po wykonaniu określonej czynności nagrodę lub inną porównywalną korzyść, gdy w rzeczywistości nagroda lub inna porównywalna korzyść nie istnieje lub uzyskanie nagrody lub innej porównywalnej korzyści uzależnione jest od wpłacenia przez konsumenta określonej kwoty pieniędzy lub poniesienia innych kosztów. Art. 10 [System konsorcyjny]

Art. 11 [Kodeks dobrych praktyk, sprzeczny z prawem]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

2. Nieuczciwą praktyką rynkową jest również organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym.

315

1. Nieuczciwą praktyką rynkową jest prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Nieuczciwą praktyką rynkową jest stosowanie kodeksu dobrych praktyk, którego postanowienia są sprzeczne z prawem. 2. Nieuczciwej praktyki rynkowej dopuszcza się twórca kodeksu dobrych praktyk, którego postanowienia są sprzeczne z prawem. 3. W razie wątpliwości za twórcę kodeksu dobrych praktyk uważa się każdy podmiot, w szczególności przedsiębiorcę lub związek przedsiębiorców, odpowiedzialny za przygotowanie i wprowadzenie w życie lub nadzór nad przestrzeganiem kodeksu dobrych praktyk.

Rozdział 3. Odpowiedzialność cywilna.

Art. 12 [Roszczenia konsumenckie, podmioty uprawnione]

1. W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: 1) zaniechania tej praktyki; 2) usunięcia skutków tej praktyki; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu; 5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.

Strona

Art. 13 [Ciężar dowodu] Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej.

316

2. Z roszczeniami, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 3 i 5, mogą również wystąpić: 1) Rzecznik Praw Obywatelskich; 2) Rzecznik Ubezpieczonych; 3) krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów; 4) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Art. 14 [Przedawnienie roszczeń] Roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1-3 i 5, ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech. Bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie, co do każdego naruszenia.

Rozdział 4. Przepisy karne.

Art. 15 [Sankcje za agresywną praktykę rynkową]

1. Kto stosuje agresywną praktykę rynkową, podlega karze grzywny. 2. W sprawach o czyny, o których mowa w ust. 1, orzekanie następuje w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.). Art. 16 [Sankcje za nieuczciwą praktykę rynkową]

1. Kto stosuje nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu produktu w systemie konsorcyjnym, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 2. Tej samej karze podlega, kto stosuje nieuczciwą praktykę rynkową polegającą na organizowaniu grupy konsumentów, o której mowa w ust. 1.

Art. 17 [Wniosek o ściganie; żądanie ścigania]

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

4. Karom określonym w ust. 1-3 podlega także ten, kto dopuszcza się czynów w nich określonych, działając w imieniu lub w interesie przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą określoną w art. 10 ust. 1 lub 2.

317

3. Jeżeli wartość mienia zgromadzonego w celu finansowania zakupów w systemie konsorcyjnym jest wielka, sprawca czynu określonego w ust. 1 lub 2, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE 1. Ściganie przewidzianych w ustawie przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, a wykroczenia na żądanie pokrzywdzonego. 2. Z wnioskiem o ściganie przestępstw określonych w art. 16 mogą wystąpić także podmioty, o których mowa w art. 12 ust. 2. 3. Z żądaniem ścigania wykroczenia określonego w art. 15 mogą wystąpić także podmioty, o których mowa w art. 12 ust. 2.

Rozdział 5. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepis przejściowy i końcowy.

Art. 18 W ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany: 1) art. 1 otrzymuje brzmienie: ,, Art. 1. Ustawa reguluje zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej, w szczególności produkcji przemysłowej i rolnej, budownictwie, handlu i usługach - w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów. "; 2) uchyla się art. 17b; 3) uchyla się art. 17e; 4) w art. 19 w ust. 1 uchyla się pkt 3; 5) uchyla się art. 24b; 6) w art. 25 ust. 2 otrzymuje brzmienie: ,, 2. Tej samej karze podlega, kto dopuszcza się czynu nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy lub sprzedaży, o której mowa w art. 17a. "; 7) w art. 27 uchyla się ust. 1a. Art. 19 W ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U. Nr 124, poz. 1153, z późn. zm.) w art. 26:

,, 7. Do Rzecznika Ubezpieczonych stosuje się odpowiednio przepis art. 63 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.). ". KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

,, 4a. Rzecznik może wytaczać powództwo na rzecz konsumentów w sprawach dotyczących nieuczciwej praktyki rynkowej dotyczącej działalności ubezpieczeniowej, jak również za zgodą powoda wziąć udział w toczącym się już postępowaniu. W takim przypadku stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze. "; 2) dodaje się ust. 7 w brzmieniu:

318

1) po ust. 4 dodaje się ust. 4a w brzmieniu:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

Art. 20 W ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 i Nr 99, poz. 660) wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 24 ust. 2 otrzymuje brzmienie: ,, 2. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: 1) stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296, z późn. zm.); 2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; 3) nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji. "; 2) art. 25 otrzymuje brzmienie: ,, Art. 25. Ochrona zbiorowych interesów konsumentów przewidziana w ustawie nie wyłącza ochrony wynikającej z innych ustaw, w szczególności z przepisów o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przepisów ustawy nie stosuje się do spraw o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. ".

Strona

319

Art. 21 [Wejście w życie] Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

INTERDYSCYPLINARNE KOŁO MYŚLI PRAWNEJ SAPERE AUDE

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE działające przy Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego ul. Krakowskie Przedmieście 26/28 00-927 Warszawa

ikmp.sapereaude@gmail.com https://www.facebook.com/IKMPSapereAude/

prof. UW dr. hab. Robert Jastrzębski doc. dr Jarosław Maćkowiak dr Adam Krzywoń dr Rafał Morek dr Aleksander Gubrynowicz dr Jarosław Turłukowski dr Ewa Wojtaszek – Mik dr Marcin Warchoł.

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

       

320

Do grona Opiekunów Interdyscyplinarnego Koła Myśli Prawnej SAPERE AUDE należą:

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE Obecny skład Zarządu IKMP SAPERE AUDE:    

Prezes - Marta Sobiecka Wiceprezes - Mikołaj Ślęzak Sekretarz - Hubert Cebeliński Skarbnik - Patryk Stelmach

Obecny skład Komisji Rewizyjnej IKMP SAPERE AUDE:   

Przewodniczący - Marcin Białczak Członek - Maciej Loroff Członek - Dawid Poniewierski

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE zostało założone 3 grudnia 2012 roku. Misją IKMP SAPERE AUDE jest: 1. Pogłębianie wiedzy Członków i Sympatyków Koła w dziedzinie szeroko rozumianej myśli prawnej, w szczególności w zakresie teorii legislacji, nauk historyczno prawnych, ustroju państwa, prawa prywatnego oraz interdyscyplinarnych związków między prawem a gospodarką, administracją, polityką i kulturą. 2. Umożliwienie Członkom Koła rozwoju naukowego. 3. Szerzenie atmosfery koleżeństwa wśród członków Koła. 4. Popularyzacja interdyscyplinarnego spojrzenia na prawo. 5. Przygotowanie studentów do udziału w życiu publicznym. 6. Uzupełnianie kursu uniwersyteckiego o praktyczne umiejętności związane z wykonywaniem zawodu prawnika. IKMP SAPERE AUDE realizuje swoje cele poprzez: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Regularne spotkania naukowe w postaci seminariów, konferencji, warsztatów. Prowadzenie strony internetowej. Prowadzenie projektów badawczych i publikowanie prac naukowych. Kontakty naukowe ze środowiskami naukowymi i prawniczymi. Współpracę z innymi organizacjami studenckimi. Organizację innych przedsięwzięć związanych z działalnością i celami Koła.

oferujemy pierwsze szersze spojrzenie na prawo łączymy różne gałęzie prawa całościowo dyskutujemy nad problemem jesteśmy zorientowani na praktykę oferujemy ciekawe warsztaty, konferencje, spotkania tematyczne oraz spacery umożliwiamy publikację artykułów naukowych

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

     

321

Dlaczego warto należeć do IKMP SAPERE AUDE?

Strona

322

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje

Strona

323

Interdyscyplinarne Koło Myśli Prawnej SAPERE AUDE

KONKURENCJA – zasady, ochrona, instytucje