interviews achtergronden Tone Andersen en cast
nr.4
foto: Bram Belloni
nieuws
volledig programma
21 & 22 nov 2012
meer nieuws op idfa.nl/dagkrant
30 november 19.00
Nema aviona za Zagreb (2012)
première en Q&A Louis van Gasteren EYE_IDFAKRANT_LVG_21-10-2012.indd 1
IJpromenade 1 1031 KT Amsterdam Info & tickets:
www.eyefilm.nl
01-11-12 10:52
Maak nieuwe filmvrienden in de Rialto Filmclub. Maandelijks op vrijdagochtend.
www.rialtofilm.nl Het hele jaar de nieuwste documentaires in aanwezigheid van de makers. AMOUR - Michael Haneke
INHOUDSOPGAVE
IDFA SPECIAAL 4:
HET MIDDEN-OOSTEN
Op het moment van schrijven verandert het nieuws over de ontwikkelingen in Israël en de Palestijnse gebieden per minuut. Maar de kans is niet denkbeeldig dat er over een jaar, als we op IDFA kijken naar een documentaire over de gebeurtenissen van november 2012, helemaal niet zo veel veranderd blijkt. Dat is het verschil tussen de actualiteit en een documentaire: reflectie, afstand, een bredere blik. In het jaar dat IDFA 25 jaar bestaat, moet je, met die bredere blik, helaas constateren dat het confl ict tussen Israël en Palestina al die tijd indrukwekkende, dramatische documentaires is blijven opleveren. Dit jaar vormt daarop geen uitzondering. Om in het Midden-Oosten documentaires te maken, moeten plaatselijke fi lmmakers beschikken over een grote hoeveelheid moed en doorzettingsvermogen. De positie van een kritische fi lmmaker in Iran blijkt daarbij niet erg anders dan die van een kritische fi lmmaker in Syrië, zoals het tweegesprek tussen Maziar Bahari en Orwa Nyrabia laat zien. Opgeven willen ze echter niet: het is te belangrijk om weerstand te bieden aan het mediageweld van overheidspropaganda en van westerse speelfi lms en televisieseries. Zie Michael Singhs essay over de westerse beeldvorming van Arabieren. En Tone Andersens portret van recentelijk door de Israëliërs vrijgelaten Palestijnse jongeren.
12
6
9
11
Waar het Layar-logo is te zien, kan met behulp van een Layar-app extra online inhoud op de pagina worden ontsloten.
IDFA DAILY ONLINE
De bezuinigingen laten niemand onberoerd. Dit jaar vindt u daarom de papieren Dagkrant niet langer elke dag in de bakken – in plaats daarvan publiceren we om de dag deze IDFA Speciaal. We verschijnen dus minder vaak, maar wel extra dik. En online blijven we net zo dagelijks als altijd, op de Online IDFA Dagkrant, via idfa.nl/dagkrant.
INHOUDSOPGAVE
5 Muziek in de Melkweg
12/13
Het Israëlisch-Palestijns confl ict in de documentaire.
Waarom armoede? Een heel lange documentaire.
15
25 jaar IDFA deel 4: 2003-2007 De waarheid van Ford Transit.
6/7
Tweegesprek tussen Maziar Bahari en Orwa Nyrabia: ‘Film kan een barst slaan in de duisternis’
9 Regisseur Michael Singh over Valentino’s
Ghost: ‘De werkelijkheid is enger dan een samenzwering.’ De keuze voor het keppeltje.
6/7
17 Extra Speciaal: de 25 Jaar IDFA Kwis! 12/13 19 IDFA 2012 in beeld.
11 Regisseur Tone Andersen over When the
Boys Return: ‘Iedereen leeft in angst.’ Bedoeïen wordt solar engineer. De bezoekers van My Afghanistan.
9
15
11
19
ZI E 1 9
IDFA – 3
Muziek Film Kunst Theater Design
Jouw gids voor kunst en cultuur. volkskrant.nl/events VK-ADV-Parade-2012-245x172,5.indd 1
9/26/2012 11:10:39 AM
Arab Camera Festival
Van 28 november t/m 2 december in LantarenVenster in Rotterdam: speelfilms en documentaires over de stand van de Arabische Lente. Met bijvoorbeeld de Tunesische documentaire Boxing With Her, over een meisje dat geobsedeerd is door Tunesisch vrouwenboksen.
Reken maar van jazz
Onze eigen Mr Baker (zie colofon) wees ons erop dat de meneer Baker uit Beware of Mr. Baker het helemaal niet leuk vindt als hij – zoals regelmatig en ook in de vorige IDFA Speciaal gebeurde –een heavy metal-drummer wordt genoemd. Ginger Baker is een jazzdrummer. Bij deze.
IDFA in de Bijlmer
Voor het eerst is IDFA ook te zien in het Bijlmer Parktheater in Amsterdam Zuidoost. Er zijn op donderdag drie films te zien: The Battle of the Jazz Guitarist, Uprising: Hip Hop & The LA Riots, en Charles Bradley: Soul of America. Voor meer informatie zie www.bijlmerparktheater.nl.
Block Party
Producent John MacFarlane van SBS Australia (links, naast Maartje Duin) wijst geïnteresseerden in de nieuwste documentaireontwikkelingen de weg tijdens een presentatie van het DocLab-project The Block: Stories from a Meeting Place in de Brakke Grond. foto: Felix Kalkman
IDFA naar Midden-Oosten
Voor het eerst gaat de Cinema Mondial Tour van IDFA en het International Film Festival Rotterdam ook op tournee door de Arabische wereld en Noord-Afrika. In de CMT worden films vertoond uit ontwikkelingslanden, die de festivals zelf hebben helpen financieren. Zoals de Syrische documentaire Dolls, a Woman From Damascus en The Invisble Policeman van de Palestijnse documentaireregisseur Laith El-Juneidi. De tournee is in oktober begonnen en doet in november onder meer Egypte en Jordanië aan.
Grote
sterren in Melkweg
Grote Nederlandse singer-songwriters voegen zich woensdagavond bij de nooit helemaal groot geworden ster Jody Stephens – het enige nog levende bandlid van de uit de jaren zeventig stammende cultgroep Big Star. Stephens wordt bijgestaan door The Posies-leden Jon Auer en Ken Stringfellow. Daarnaast storten ook Nederlandse artiesten zich op het door onder ander REM zeer gewaardeerde werk van Big Star: JB Meijers van De Dijk, Tim Knol, Jacob de Greeuw (Johan), Jelle Paulusma (Daryll-Ann), Denvis, Bella Hay en Pablo van der Poel van het aan de weg timmerende DeWolff. Het concert vindt plaats na afloop van de documentaire Big Star: Nothing Can Hurt Me om 19:00 uur in de Melkweg: Theaterzaal en Oude Zaal. Combikaarten kosten €20 en kaarten voor het concert alleen €15.
Verder praten
In Money for Nothing: Inside the Federal Reserve wordt de rol gereconstrueerd van de Amerikaanse centrale bank in de financiële crisis. Regisseur Jim Bruce en William R. White van de OECD (de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) praten na afloop van de onthullende documentaire na over deze machtige instelling. Woensdag om 13:30 uur in Tuschinski 2. ’s Middags is het een drukte van belang op het podium, na vertoning van Winter, Go Away! Dan praat NRC-verslaggever Michel Krielaars met de tien Russische filmstudenten die in hun thuisland anti-Poetin-activisten filmden ( 16.15 uur).
William R. White
Op donderdag komt onderzoeksjournalist Robert Chesal praten naar aanleiding van Mea Maxima Culpa: Silence in the House of God. Chesal, zelf ook slachtoffer van seksueel misbruik, onderzocht samen met NRC-journalist Joep Dohmen misbruik in de Rooms-Katholieke kerk door pedofiele priesters. Om 17:15 uur in Tuschinski 2.
Armoe in de Brakke Grond
U wist het misschien niet, maar van 25 november tot 2 december is het de internationale Why Poverty?-week. Wereldwijd zenden 68 omroepen tegelijk acht documentaires uit over het onderwerp. U kunt de films op donderdag alvast allemaal zien op IDFA, lekker makkelijk op één plek, in drie blokken – om 10:00 uur, 14:30 uur en 20:00 uur, in de Brakke Grond Expozaal.
Wie heeft de langste?
Steeds maar kiezen, steeds maar van zaal naar zaal – het kan een mens te veel worden. Waarom dan niet op woensdag naar Amsterdam Stories USA van Rob Rombout en Rogier van Eck? Dan bent u in één keer zes uur onder de pannen. Om 16:15 uur in De Munt 13.
Amsterdam West
IDFA slaat de vleugels ook uit naar AmsterdamWest. In Podium Mozaïek wordt van donderdag 22 tot en met zondag 25 november een selectie uit het programma-aanbod vertoond. Donderdag zijn dat er drie: The World Before Her (19:30) en in een dubbelvoorstelling Voice of a Nation: my Journey Through Afghanistan en Camera/Woman (21:30). Meer info op www.podiummozaiek.nl.
De macht van muziek
Soms verandert muziek de wereld. Of, nou ja, een klein deel ervan. En daar worden dan weer documentaires over gemaakt. Zo beschrijft Uprising: Hip Hop & The LA Riots de rol van hiphop bij de Rodney King-rellen in Los Angeles. Mark Columbus gaat in The Battle of the Jazz Guitarist op zoek naar de invloed van zijn vader Maxwell Columbus op zijn omgeving. En Searching for Sugar Man laat zien hoe de muziek van de Mexicaans-Amerikaanse singer-songwriter Rodriguez mensen in ZuidAfrika inspireerde en hoop gaf. Donderdag vanaf 19:00 uur in de Melkweg Theaterzaal.
Go IDFA! 21&22 nov
9.00-1.00
Marie-Stella-Maris IDFA Café, Rembrandtplein gratis 10.00-23.00 The One Minutes Mini Cinema, Foyer Brakke Grond gratis 10.00-23.00 Tentoonstelling Expanding Cinema, Brakke Grond Tuinzaal gratis 12.00&14.00 Andere Tijden, Stadsarchief Vijzelstraat 32 gratis 12.00-20.00 Focus Forward & Doc Next Mini Cinema’s, Rembrandtplein gratis 16.00-16.30 Hi-TEA met Ally & Peter, Tuschinski VIP Lounge gratis 16.00-19.00 Videojukebox Tunes Changing The World, Mediaroom Melkweg gratis IDFA – 5
foto: Nichon Glerum
Afgelopen augustus werd producent Orwa Nyrabia, vaste gast op IDFA en vorig jaar jurylid van de Nederlandse competitie, in Syrië gearresteerd. Grote filmnamen als Martin Scorsese, Walter Salles, Michael Apted en de gebroeders Dardenne namen het voor hem op. In de gevangenis begreep Nyrabia dat er iets speelde. ‘Ik kreeg wat hints van mijn ondervragers. Ze vroegen me bijvoorbeeld waar ik die Robert De Niro van kende. Ze bleken geen idee te hebben wie hij was. Tot ik op The Godfather wees.’ Volgens Maziar Bahari, die in 2009 vastzat in Iran, is de stupiditeit en onwetendheid van ondervragers universeel. ‘Op mijn Facebookpagina was ik fan van Anton Tsjechov. Ze vroegen me wat mijn connectie was met Tsjechov, die zionistische spion!’ Hartelijk gelach. Dan vervolgt Nyrabia serieus: ‘Ze weten niets, ze baseren zich volkomen op wat er uit bekentenissen voortkomt. Als een gevangene gemarteld wordt en namen van ande-
6 – IDFA
ren noemt, dan pakken ze die ook op. Daaruit putten ze hun informatie. Media vertrouwen ze niet; de standpunten van de oppositie proberen te begrijpen is veel te moeilijk. Martelen is veel gemakkelijker.’ Omdat Nyrabia veel reist en internationaal samenwerkt werd hij beschuldigd van spionage en het financieren van terrorisme. ‘Als een van de velen hielp ik vluchtelingen. En die zien ze als familie van terroristen.’ Bahari beaamt: ‘Ze verbinden denkbeeldige stippen in hun hoofd. Ik schreef met honderdtachtig anderen een brief aan de Iraanse televisie, waarin we klaagden over hun gedrag tijdens de laatste verkiezingen. Mijn aanklagers vonden dat ik de hoogste leider bekritiseerde; de Iraanse televisie valt immers onder zijn verantwoordelijkheid.’
Menselijkheid Tijdens Nyrabia’s gevangenschap kwam voortdurend de film ter sprake die hij zou maken als hij vrijkwam. ‘Een van de ondervragers,
die bij vlagen wat menselijkheid toonde, keek me op een bepaald moment aan en zei: op een dag kom je vrij en portretteer je mij als degene die je handboeien omdeed.’ Toen die ondervrager Nyrabia ervan betichtte dagelijks reportages aan nieuwskanalen te leveren, probeerde deze het verschil tussen journalisten en filmmakers duidelijk te maken. ‘Ik legde uit dat een filmmaker zou opmerken dat de ondervrager zich afvraagt of wat hij doet goed of fout is. Hij bracht me terug naar mijn cel en dat was het voor die dag.’ ‘Hij had een geweten’, knikt Bahari. ‘Dat hebben ze allemaal, het zijn mensen.’ Die menselijkheid moet je volgens hem altijd voor ogen houden. ‘Autoritaire regimes floreren in duisternis. Als film een barst in die donkere kamer kan maken en wat licht kan binnenlaten, dan verandert hun perspectief enigszins. Ergens bezitten alle dictators en hun handlangers wat menselijkheid; we moeten ze helpen om die te vinden. Als je ze behandelt als de
slechte mensen die ze zijn, dan bereik je niets. Kijk naar Iran: 33 jaar geleden ontdeden we ons van een dictator en wat kregen we ervoor in de plaats? Een ergere dictator.’ De glimp van menselijkheid die Nyrabia in zijn ondervrager herkende, geeft hem de hoop dat ze ooit vreedzaam zullen kunnen samenleven. Aan de andere kant vreest hij dat er binnenkort een volledige oorlog zal uitbreken in Syrië. ‘En dan wordt hij vermoord of vermoordt hij anderen. Oorlog stopt de mogelijkheid om die barst te vinden waar Maziar het over heeft. Tijdens oorlog is er maar één barst: in de grond.’
Creatieve uitingen Bijna meteen borrelt zijn bewonderenswaardige optimisme weer op, zoals ook bij Bahari steeds gebeurt. Nyrabia vindt het van onschatbare waarde dat jongeren zich dankzij de revoluties in hun regio steeds vaker creatief uiten.
Maziar Bahari (links) en Orwa Nyrabia over filmen tegen totalitaire regimes
‘ Film kan
een barst slaan in de duisternis’
Zowel de Iraanse regisseur Maziar Bahari (Forced Confessions) als de Syrische producent Orwa Nyrabia werd in zijn geboorteland gearresteerd – officieel vanwege spionage. Mede door internationale campagnes van collega’s kwamen ze weer vrij. Zo bracht de filmwereld ze in de problemen en redde hen er ook weer uit. Nyrabia: ‘Filmmakers hebben invloed en macht en we laten niet over ons heen lopen.’ Wendy Koops
Forced Confessions
Het aantal films uit Syrië en Iran is enorm toegenomen. ‘Mensen hebben veel te zeggen’, knikt Bahari. ‘En het maken van films is gemakkelijker dan toen je nog elke drie minuten het negatief moest verwisselen. Nu kun je de wereld veranderen met een gammele Nokiatelefoon. Daarom kan het Westen burgers in totalitaire landen het best helpen door ongecensureerde informatiestromen te garanderen. Het probleem is alleen dat het Westen meestal met die foute regimes bevriend is.’ Zeer waar, vindt zijn gesprekspartner. Maar Nyrabia wijst er tegelijk op dat het Westen zich soms achter telecommunicatie verschuilt. ‘In mijn geboortestad Homs circuleert de grap: we worden aangevallen door tanks en ze sturen ons smartphones. Als je gebombardeerd wordt door gevechtsvliegtuigen, film je ze dan alleen? Dat is een lastig dilemma, zelfs voor een geweldloos iemand als ik. In het begin dachten we dat de wereld ons direct zou helpen, maar alles werd
eteen gebagatelliseerd. De wereld besloot af m te wachten en nu is het te laat.’
Consumentisme De vroegere macht van televisiezenders en omroepbazen is volgens de filmmakers verschoven naar andere media. Gelukkig maar, want volgens Nyrabia verlangt de doorsneeomroep ‘een aangrijpend persoonlijk verhaal met veel actie en de garantie dat iedere extreem domme Europeaan na een uur het verhaal achter de hele Syrische revolutie begrijpt. Succesvolle films zijn tegenwoordig vaak actueel en kortstondig. Maar daarvoor hebben we het nieuws al; films moeten een intermenselijke ervaring bieden die ook onze kleinkinderen nog iets zegt. Films moeten de kijker niet iets voorkauwen, maar iets laten ontdekken.’ Storytelling werkt tegenwoordig anders, stelt Bahari: uit een bombardement van informatie stellen we ons eigen verhaal samen. ‘Inmid-
dels vind ik het daarom minder belangrijk of een film goed is; het gaat erom verhalen in de wereld te brengen. Al zie je er maar een paar minuten van, het wordt toch toegevoegd aan die informatiestroom in je hoofd.’ Hij verwijst naar het filmpje over Neda, het meisje dat tijdens de Groene Revolutie in Iran werd doodgeschoten. Beelden die in ons collectieve geheugen zijn opgenomen. ‘Degene die dat filmde had op dat moment geen idee van het effect. Terwijl het de Iraanse regering misschien wel meer geschaad heeft dan wat dan ook.’
Macht Terug naar de campagnes die voor hun vrijlating zijn gehouden. ‘Het was enorm verbazend en roerend om te zien hoe groot de internationale solidariteit was’, zegt Nyrabia. ‘Natuurlijk weet ik dat veel mensen zich, met mij als voorbeeld, wilden uiten over wat er in Syrië gebeurde. Wat ik tegen iedereen die
heeft meegeholpen wil zeggen is: waarom doen we dit niet iedere dag? Er zou iets uit moeten voortkomen – we moeten niet stoppen bij het vrij krijgen van Maziar en Orwa.’ Instemming van Bahari; ‘Toen ik hoorde van Orwa’s verdwijning heb ik meteen een wederzijdse vriend gemaild dat we duidelijk moeten maken dat ze van filmmakers moeten afblijven. Dat is de boodschap: don’t fuck with filmmakers. Het is belangrijk dat filmmakers weten dat mensen zich niet stilhouden als zij worden opgepakt. Internationale documentairemakers moeten solidair met elkaar zijn. Festivals als IDFA zijn enorm belangrijk, die hebben zowel mij als Orwa fantastisch geholpen.’ Nyrabia: ‘Maar we kunnen meer. We hebben invloed en macht en we laten niet over ons heen lopen.’ Forced Confessions – Maziar Bahari. Wo 21 13:30 uur Brakke Grond Rode Zaal; za 24 12:15 Tuschinski 4.
IDFA – 7
TALENT
ONTWIKKELEN
MOET JE SAMEN
Het Kilimanjaro Film Institute (KFI) in Tanzania leidt jongeren, die geen geld hebben om hun talenten verder te ontwikkelen, op tot editor, regisseur of cameraman. De jongeren ontwikkelen niet alleen technische, maar ook sociale vaardigheden. Zo worden ze klaargestoomd voor de arbeidsmarkt. Stichting DOEN ondersteunt het KFI uit de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij omdat het jonge mediatalenten een toekomst geeft. Ze krijgen toegang tot de mediawereld in Tanzania en met de kwalitatieve lokale producties wordt het huidige televisie- en filmaanbod in Oost Afrika vergroot. Voor meer informatie over de projecten van DOEN kijk op www.doen.nl
ned2idfa_dagkrant_wo21.pdf
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
1
10/19/12
12:13 PM
Michael Singh over Valentino’s Ghost
‘ In de VS is de islam een abnormale godsdienst’
In de film Valentino’s Ghost neemt Michael Singh de beeldvorming van moslims in de VS kritisch onder de loep. Waarom speelt de Arabier altijd de rol van terrorist? ‘Wás het maar een samenzwering. De onwetendheid is juist veel enger.’
In 1921 vertolkte Hollywoodacteur Rudolph Valentino hét sekssymbool van die tijd: de rol van sprookjesachtige sjeik in de gelijknamige stomme film. Arabieren waren toen romantische helden, die in wapperende gewaden per kameel hun zanderige land verdedigden. Dat beeld kantelde zodra westerse landen economische belangen kregen in het Midden-Oosten, stelt de essayfilm Valentino’s Ghost. De sjeiks werden barbaren die niet terugdeinsden voor gruwelijkheden. En sinds 9/11 is de Arabier in Hollywood meestal een terrorist. Regisseur Michael Singh werkte met coproducer Catherine Jordan maar liefst tien jaar aan het verzamelen en editen van het overvloedige beeldmateriaal. Aanvankelijk zegde omroep PBS samenwerking toe, maar toen kort erna 9/11 plaatsvond trok deze zich terug: de tijd was even niet rijp voor een film die begrip voor Arabieren bepleitte. Dat bevestigde het idee van Singh alleen maar meer. Hij stuitte op het onderwerp omdat hij steeds meer grappen en vooroordelen hoorde over Arabieren en moslims, in zijn omgeving maar ook op tv. De onwetendheid over de islam verbaasde Singh, die deels opgroeide in India: ‘Daar is een groot deel van de bevolking islamitisch – de normaalste zaak van de wereld. Maar in de VS is het een abnormale godsdienst.’
KORT
Cap of keppel In Nederland anno 2012 kan iemand die openlijk Joods is niet zelden groezelige reacties verwachten. Dat stelt Bram, die net als iedere puber zijn identiteit wil vormgeven, voor een
foto: Nadine Maas
Valentino’s Ghost – Michael Singh. Wo 21 13:45 Tuschinski 1.
dilemma. Als gezonde Hollandse polderjongen gaat hij naar Ajax, waar de supporters met Israëlische vlaggen zwaaien en de tegenstanders scanderen dat ‘alle Joden aan het gas’ moeten. Thuis leert hij Hebreeuws. Zal Bram uit de kast komen en met een keppeltje over straat durven? (PvdG) Cap or Kippah – Susanne Engels.
Wo 21 15:15 Tuschinski 4; zo 25 14:30 Tuschinski 4.
Valentino’s Ghost Beeld: Bas van der Schot & Farhad Foroutanian
buiten beeld
Dan kun je kwaad op Arabische wijze een schoen naar de tv gooien, zegt Singh, ‘maar hoe vaak kun je dat doen?’ Met de film wil Singh kijkers bewust maken van de ‘hersenspoeling’ die onze beeldcultuur met zich meebrengt. De film ontwikkelt zich van mediakritische verkenning naar politiek pamflet over de algehele demonisering van moslims, terug te leiden naar Israëlisch-Amerikaans politiek beleid. ‘Als je diepgravend onderzoek doet, kom je onvermijdelijk uit bij politiek’, verklaart Singh. De verhaallijn over het Israëlische lobbybureau in Washington moet volgens Singh uit de film worden verwijderd als hij de film in de VS wil uitbrengen: tv-zenders daar vrezen dat belangrijke geldschieters zich zullen terugtrekken. Daarmee wordt die kwestie juist bevestigd, zegt Singh. De film dreigt op dat punt aan te schuren tegen samenzweringstheorieën, maar Singh verwerpt dat: ‘Wás het maar een samenzwering, dan was er een bepaalde groep met een plan. De werkelijkheid is veel enger: die drijft op onwetendheid, die leidt tot angst en haat. Uiteindelijk bepaalt die sfeer het Amerikaanse buitenlands beleid. Dat is het gevaar.’ (OvD)
IDFA – 9
heerlijke noodle- en rijstgerechten salades | vers geperste sappen wijn | sake | (japans) bier
amstelstraat 8 (hoek rembrandtplein) | amsterdam zon-don : 12.00-22.00 | vrij-zat : 12.00-23.00 BR
OU
WE
RS
GR
AC
HT
het wagamama.nl IJ
T
GRACH
TRA
AT
LINDEN
CEN
TRA
PR
AL
MAR NIXS
IN
SH
EN
AT RSTRA
WESTE
STA
TIO
N
DR
IKK
AD
ACH
T
E
AAN
SGR
PIET H
EI
HT GRAC
M
RAADHUISSTRAAT
CHT
T
GRA
DS LAN
E
AT RA ER
NIE
UW
NTR op IDFA
Café de Jaren kin Ro
r. nst ele Do e uw Nie
AT
IDFA
AT LST RA EGE
S
T STRAA VIJSEL
SPI
AN
T TRAA PERS
CH
ICT Is óók een kunsT
10
T
TRAA
ATIS ARPH
S
Oosterpark
11 B VAN
Sarphatipark
Herengracht 209209209209 T +31 4233288 www.vbvbbs.nl Herengracht Herengracht Herengracht T +31 T20 +31 T20 +31 20 4233288 20 4233288 4233288 www.vbvbbs.nl www.vbvbbs.nl www.vbvbbs.nl 1016 BE Amsterdam F +31 4233286 info@vbvbbs.nl 1016 1016 BE 1016 BE Amsterdam BE Amsterdam Amsterdam F +31 F20 +31 F20 +31 20 4233286 20 4233286 4233286 info@vbvbbs.nl info@vbvbbs.nl info@vbvbbs.nl
T
AT
TRA
ICT BV
RAA
S WOU
1016 BE Amsterdam F +31 20 F4233286 info@vbvb.nl 1016 BE Amsterdam +31 4233286 info@vbvb.nl 1016 1016 BE 1016 BE Amsterdam BE Amsterdam Amsterdam F +31 F20 F 20 4233286 20 4233286 4233286 info@vbvb.nl info@vbvb.nl info@vbvb.nl T+31 A20 A+31 R T S P Y T +31 20 4233288 U RT C ICT BV ICT ICT BV ICT BVBV www.vbvb.nl ALBE
UTST
VAN
IDFA, Stadsschouwburg Amsterdam, Stadsschouwburg Utrecht, Luxor Theater Rotterdam, Paradiso, ArchitectuurTLokaal, Holland Festival, DeLaMar, Orkater, Herengracht 209 +31 20 4233288 www.vbvb.nl Vrede van Utrecht, Scheltema voor actuele kunst, Dans Theater e.v.a. Herengracht 209 T +31 4233288 www.vbvb.nl Herengracht Herengracht Herengracht 209209 209 T Nederlands +31 T20 +31 T20 +31 20 4233288 20 4233288 4233288 www.vbvb.nl www.vbvb.nl www.vbvb.nl
WIBA
T RAA EST
L AER
STADHOUDERSK ADE seCTor dé ICT parTner voor de CulTurele
R LG
GE
SIN
TEL
GS
A2
H
AC
NAMS
4
RIN
BINNE
TE
TRAAT
A5
8
www.caFEdEjaREN.Nl 6 HTSES
LEIDSEPLEIN
AN
WEES
NiEuwE dOElENsTRaaT 20 | 020 625 57 71
A9
WE
E
NLA ntr.nl/uurvandewolf.nl
UTREC
A4
RT
DD
5
OPEN FROM 9.30 TO 1 aM / 2 aM
L
AA
ENT
Rembrandtplein
A
EV
De opvolger vanRKakiemon EPO DO de nieuwe film vanTSuzanne Raes K Beware of Mr. Baker PLAportret van ’s werelds beste drummer NTA Searching for Sugerman GE Mgrootste over de onbekende popmuzikant I
Staalstraat
Flowermarket
E
EN TT KA
COFFEE | DRINKS | LUNCH | DINNER
Muntplein
S EID
BU
9
sPaciOus / liGhT caFé REsTauRaNT
2
R ST
RG
aT ThE hEaRT OF ThE idFa
HERENGRACHT
A
© 2012 - wagamama is a registered trademark of wagamama ltd
ST
PRINSENGRACHT
CHT
NGR
OZE
OOSTERDOK
KEIZERSGRACHT
JNB
BLOE
‘STRAKS LEIDT DEZE GENERATIE:
WAT GEBEURT ER DAN? ’
Op de Westelijke Jordaanoever worden met regelmaat stenengooiende tieners door het Israëlische leger gevangengenomen, ontdekte Tone Andersen. De Noorse filmde recent vrijgelaten jongens bij hun pogingen hun leven weer op te pakken. ‘Iedereen leeft in angst.’
In When the Boys Return filmt Tone Andersen Palestijnse tienerjongens die vlak na hun vrijlating in een praatgroep hun traumatische ervaringen verwerken. Andersen: ‘Ik wil laten zien hoe enorm groot de impact is op het leven van die kinderen, hun familie en de maatschappij als geheel. Er worden hier mensen- en kinderrechten geschonden.’ De Noorse regisseur kijkt ook verder: ‘Dit overkomt een nieuwe generatie die opgroeit onder bezetting, constant in angst leeft en systematisch gevangengenomen kan worden. Soms kort, maar ook maanden of zelfs jarenlang. Straks is deze generatie aan de leiding, wat gebeurt er dan?’ Via hulporganisatie YMCA kreeg de filmmaakster een voet tussen de deur bij maatschappelijk werker Nader Khallaf en zijn jongerenpraatgroep. ‘Ik heb de jongens vier maanden mogen filmen, vanaf het moment dat ze vrijkwamen. Ik ontmoette hen natuurlijk pas bij de opnames, dus ik sprak daarvoor al uitvoerig met andere kinderen die ooit hetzelfde hadden meegemaakt.’ Khallaf, die samen met drie van ´zijn´ jongens het festival bezoekt, legt uit waarom die gespreksgroepen zo heilzaam zijn: ‘De meeste
foto: Bram Belloni
DE BEZOEKER
MUNT 10, 19 NOVEMBER, 21.32 UUR
MY AFGHANISTAN LIFE IN THE FORBIDDEN ZONE Geerte van de Groep, 60, trainer leraren Ewout Schikker, 61, eigenaar drukkerij
‘Buitengewoon interessant’, vindt Geerte van de Groep My Afghanistan - Life in the Forbidden Zone, waarin Afghaanse burgers hun dagelijkse leven fi lmden. ‘Ik kan me ontzettend goed voorstellen dat je je land ook op deze manier wilt laten zien. Dat het meer is dan stof en militairen.’ Ze vergelijkt het met wat nu in de Gazastrook gebeurt. ‘De gewone mensen zijn altijd weer slachtoffer van politieke intriges en machtswellustelingen. Terwijl ieder mens lekker wil leven.’
jongens hebben traumatische dingen meegemaakt en hebben moeite zich te uiten. Hier leren ze praten met elkaar. Bovendien is het een effectieve manier om te reflecteren op wat hen overkomen is. Het opgepakt worden, de zware verhoren, onder druk gezet worden; het is zo heftig. Erover praten is moeilijk, zeker in een gemeenschap waar het gevoel heerst dat in opstand zijn belangrijk is.’ De 22−jarige Mahran Yousef Lafi werd op zijn veertiende en zestiende gevangengenomen door het Israëlische leger. Hij heeft naar eigen zeggen veel gehad aan de gesprekken. ‘Nader behandelde me als een soort grote broer. Door onze gesprekken ben ik niet bang meer om me te uiten. En ik kan altijd teruggaan als ik ergens mee zit.’ Andersen besloot het Israëlische leger zelf overigens buiten beschouwing te laten. ‘Ik vond hun kant voor deze fi lm minder belangrijk. Het ging me om wat het systematisch gevangennemen van kinderen doet voor de toekomstige generatie van dit land, om de lange termijneffecten. En om de wereld te laten zien hoe de situatie hier is.’ (MN) When the Boys Return – Tone Andersen. Do 22 20:00 uur Munt 9; vr 23 21:00 uur Munt 10.
Beklemmend
Intiem
‘Door mensen zelf te laten fi lmen beleef je prachtig mee hoe het er daar aan toegaat’, vindt haar man Ewout Schikker. ‘Erg mooi en intiem. Hij had ook precies de goede lengte. Ik ben nogal onrustig, dus op een gegeven moment wil ik weg. Nu absoluut niet.’ Heel sterk voelden ze de angst waarin de Afghanen leven. Van de Groep: ‘In een scène roept een kind: “Mijn vader en mijn kleine broertje zijn nog buiten, ik weet niet waar ze zijn!” Ondertussen hoor je schieten; je wordt die oorlog bijna ingezogen. Ineens besef je hoe beangstigend en beklemmend een oorlog is.’ (WK)
DRAAIT ER NOG WAT LEUKS?
HET ZONNETJE IN HUIS
foto: Nichon Glerum
Een opleiding voor vrouwen: een slecht plan. Tenminste, wanneer je man bent en wilt dat ze zich zonder morren schikt naar je wensen. En wanneer je het liefste hebt dat alles bij het oude blijft. Een opleiding voor vrouwen: een uitstekend plan. Tenminste, wanneer je minister bent in een ontwikkelingsland en de economie een impuls wilt geven op het gebied van milieuvriendelijke technologie. Het goede van vrouwen is, dat ze blijven. Want ze laten hun kinderen niet in de steek. Een opleiding voor vrouwen: een dilemma. Tenminste, wanneer je Rafea bent, een bedoeïen die zomaar de kans krijgt om zichzelf ontwikkelen en daarmee te werken aan de toekomst van haar dochters, terwijl haar man, haar familie en de
rest van het dorp haar op alle mogelijke manieren proberen tegen te houden. Rafea heeft maar een paar jaar school gehad, maar ze is niet dom. Ze reist naar India om op de Barefoot Academy te worden opgeleid tot solar engineer. Haar man lijkt eerst in te stemmen, maar begint haar al snel te chanteren met haar kinderen. Maar wanneer ze voortijdig terugkeert, wacht hem een verrassing. Rafea laat niet meer met zich sollen. (SK) Rafea: Solar Mama – Jehane Noujaim, Mona Eldaief. Wo 21, 18:30, Tuschinski 2; do 22, 10:00 Brakke Grond Expozaal; vr 23, 14:30, Brakke Grond Rode Zaal.
IDFA – 11
THEMA ISRAËL – PALESTINA
E P O N E LEV N A A K L U V
FA D I P O L E E U R ACT A A J 5 2 L A LICT F N O C S N J I LEST A P H C S I L Ë ISR A
Vanaf de eerste editie van IDFA is de politieke situatie in Israël een jaarlijks terugkerend onderwerp op het festival. En om de zoveel tijd is het ineens weer uiterst actueel. Zoals deze week. Maar haalt het ook wat uit, al die films? Sasja Koetsier
Honderden recreanten bevolken het terrein van Gan HaShlosha National Park: een mix van joden, christenen en moslims uit alle hoeken van de wereld. Het is bijna niet voor te stellen dat dit zich afspeelt in het land dat opnieuw de nieuwspagina’s vult met raketbeschietingen en luchtaanvallen. Maar aan de paradijselijke vrede die in Garden of Eden rondom de Sahne-warmwaterbron lijkt te heersen, wordt halverwege de fi lm al getornd. In een vergadering van het management komt ter sprake dat het imago van het park moet worden opgepoetst. Reden daarvoor: de doelgroep beklaagt zich over de aanwezigheid van Arabieren. Terwijl de nieuwsanalyses de geopolitieke gevolgen proberen te duiden van het opnieuw in alle hevigheid opgelaaide Israëlisch-Palestijnse confl ict, herinneren documentaires je fijntjes aan het feit dat er op dit kleine lapje grond aan de Middellandse Zee ook gewoon mensen wonen. Mensen voor wie deze situatie hun alledaagse realiteit bepaalt.
HINDERLIJKE PESTKOP In Hebron komen twee verhalen ruw met elkaar in botsing. Ten eerste het verhaal van de achthonderd Joodse kolonisten die zich in de stad gevestigd hebben en hun kinderen
12 – IDFA
grootbrengen met de belofte van een toekomst zonder Arabieren. Soldier on the Roof laat zien tot welke offers zij bereid zijn in het licht van hun utopie: een leven onder voortdurende bewaking door gewapende soldaten, scheidingsmuren en controleposten. Palestijnen zijn er ook – alom zelfs, want Hebron ligt midden op de Westelijke Jordaanoever – maar zij komen alleen in beeld op de manier waarop de kolonisten ze dagelijks zien: als stenengooier, als hinderlijke pestkop of als verdachte die op straat wordt gefouilleerd door Israëlische soldaten. Het is een sterke keuze die voelbaar maakt hoezeer het leven van deze mensen zich afspeelt in een eigen wereld die volkomen is geïsoleerd van de werkelijkheid die hen aan alle kanten omringt. When the Boys Return laat precies de andere kant van dit verhaal zien: dat van schooljongens die voor hun betrokkenheid bij relletjes in Israëlische cellen belanden en moreel gebroken terugkeren. Een hulpverlener laat hen in groepssessies praten over hun ervaringen en helpt de jongens weer een perspectief op hun eigen toekomst te formuleren. Maar hun persoonlijke en directe confrontatie met de repressie van het leger heeft de jongens zo woedend gemaakt, dat er weinig ruimte overblijft voor een ander doel dan het
beëindigen van de bezetting. En ze zijn bereid daarvoor elk risico te nemen: ‘Als je eenmaal naar de gevangenis bent geweest, maken de volgende duizend keer niet meer uit.’
RAKETTEN EN BOMMEN Stenen, kogels, raketten en bommen vormen al decennia de voornaamste middelen van communicatie tussen twee werelden die elkaars realiteit betwisten. Onbegrip, vernedering en pijn maken een toenadering bijna onvoorstelbaar. De parallel tussen de Israëlische behandeling van Palestijnse burgers en het Apartheidsregime in ZuidAfrika is vaker getrokken, maar One Day After Peace geeft een constructieve draai aan die vergelijking. Want Zuid-Afrika leverde niet alleen het schoolvoorbeeld van racistische segregatie, maar ontwierp met haar Commissie van Waarheid en Verzoening ook een model om een samenleving die door wederzijds geweld uiteen is getrokken, weer samen te smeden. Een Israëlische vrouw die haar zoon verloor, steekt in deze aangrijpende fi lm haar licht op bij Zuid-Afrikanen van beide kampen en komt erachter dat vergeven geen gemakkelijke opgave is.
NEGATIEVE STEREOTYPEN Deze kleine, persoonlijke verhalen kunnen weer niet verklaren waarom dit interne confl ict keer op keer de hele wereld bezighoudt. Maar de Indiaas-Amerikaanse Michael Singh toont in Valentino’s Ghost aan de hand van talloze voorbeelden wel, hoe de Amerikaanse massamedia een hele serie van negatieve stereotypen van de Arabier hebben geschapen; beeldvorming die, volgens Singh, vooral bedoeld is om de Amerikaanse lobby voor de Israëlische bezettingspolitiek van draagvlak te voorzien. Hoe die beeldvorming uitpakt voor moslimgemeenschappen in de Verenigde Staten zelf, wordt in The Education of
N E E P Mohammad Hussein op effectieve wijze in beeld gebracht. De bondgenoten van het andere kamp stemmen nog minder vrolijk. Dat de Palestijnse bevolking via Hamas afhankelijk is van steun vanuit Syrië en Iran doet de hoop op een vreedzame oplossing verdampen. Heb je met zulke vrienden überhaupt nog een vijand nodig? Op het vlak van mensenrechten valt van deze regimes in elk geval weinig leerzaams te verwachten. Zo kun je in A Play for Freedom, Forced Confessions en Morning Fears, Night Chants censuur en repressie aan het werk zien in Iran en Syrië. Ondanks de intimidatie door de staat proberen de kunstenaars die in deze fi lms worden geportretteerd een vorm te vinden voor het uitdrukken van hun gedachten.
CYNISCHE CONCLUSIE Hoezeer de nationale en internationale politiek rondom dit onderwerp wordt bepaald door andere dan pragmatische overwegingen, wordt intussen duidelijk in de onthullende documentaire The Gatekeepers. Zes mannen, die ooit allemaal aan het hoofd van de Israëlische binnenlandse dienst Shin Bet stonden, geven naast een inkijkje in de praktijk van terrorismebestrijding ook hun visie op de huidige situatie van Israël. Voor een buitenstaander is het behoorlijk verrassend om te horen dat de bezetting door de geïnterviewden feitelijk als een onhoudbare poli-
tiek wordt beoordeeld. Maar misschien is dat wel veel minder verbazingwekkend dan het lijkt, en betekent het alleen maar dat een oplossing uit politieke hoek nog wel eens heel lang op zich kan laten wachten. Tot zover de tamelijk cynische conclusie van een paar dagen IDFA-documentaires.
CAMERA ALS WAPEN Nadat je gedesillusioneerd bent afgedropen naar huis, troost het festival je dan wel met een klein cadeautje. Ter ere van IDFA’s verjaardag kun je de publieksprijswinnaar van vorig jaar online bekijken, gratis en voor niets. Emad Burnats 5 Broken Cameras laat zien dat een camera wel degelijk een wapen kan zijn in de strijd tegen onrecht. En dat burgerlijke ongehoorzaamheid op de lange duur waarschijnlijk effectiever is dan een Hamas-raket. Maar dat vereist geduld. Ook volgend jaar zullen er dus weer nieuwe fi lms zijn, met nieuwe verhalen over een ongetwijfeld nog steeds voortdurend confl ict.
The Garden of Eden – Ran Tal. Do 22, 10:45, Tuschinski 5. Soldier on the Roof – Esther Hertog. Do 22, 15:45, Munt 12; Za 24, 23:00, Tuschinski 3. When The Boys Return – Tone Andersen. Do 22, 20:00, Munt 9; vr 23, 21:00, Munt 10. One Day After Peace – Erez Laufer, Miri Laufer. Vr 23, 13:30, Munt 10. Valentino’s Ghost – Michael Singh. Wo 21, 13:45, Tuschinski 1. The Education of Mohammad Hussein – Heidi Ewing, Rachel Grady. Vr 23, 17:45, Tuschinski 3. A Play for Freedom – Niko Apel. Wo 21, 11:30, Munt 9; za 24, 12:45, Tuschinski 5; Zo 25, 14:00, Tuschinski 5.
Forced Confessions – Maziar Bahari. Wo 21, 13:30, Brakke Grond Rode Zaal; Za 24, 12:15, Tuschinski 4. Morning Fears, Night Chants – Roula Ladqani, Salma Aldairy. Wo 21, 13:30, Brakke Grond Rode Zaal; Za 24, 12:15, Tuschinski 4. The Gatekeepers – Dror Moreh. Wo 21, 12:00, Tuschinski 5; vr 23, 22:30, Tuschinski 1. 5 Broken Cameras – Emad Burnat, Guy Davidi. Te zien op IDFA’s YouTube-kanaal: http://www.youtube.com/movie?v=7-AMTuhp-nQ
IDFA – 13
feliciteert IDFA met het 25-jarig jubileum en wenst alle makers, omroepen en producenten een goed festival
MAKE IT HAPPEN BECOME A FILMMAKER
21 november Karsu Mercedes Stalenhoef
Kill your Darling Jaap van Hoewijk
IKON / Pieter van Huystee Film
NCRV / Zeppers Film & TV
Blind Fortune Ramon Gieling
Mookie Neske Beks
IKON / Pieter van Huystee Film
NCRV / Zuidenwind Filmproductions
The Only Son Simonka de Jong
All of Me Susan Koenen
BOS / IDTV Docs
NCRV / Hollandse Helden
The Diaries of an Elephant Janina Pigaht
Father Wanted Annelies Kruk
VPRO / Selfmade Films
NCRV / Hollandse Helden
Alone in the World Denise JanzĂŠe
Jan’s Mom Anneloor van Heemstra
NCRV / Recht zo die gaat producties
NCRV / Hollandse Helden
Almost 18 Ingeborg Jansen
Taking the Plunge Michiel Brongers
HUMAN / IE films
NCRV / Selfmade Films
ďŹ lmmaking digitaljournalism audioproduction interactiveanimation gamedesign webdesign 3Dgraphics TAKE NEXT IN 2013 APRILP NOW! SIGN U
TEL: 020-6228790 TEL: 010-4117951 mor e info: w w w.sae.edu
22 november Wrong Time Wrong Place John Appel
The Successor of Kakiemon Suzanne Raes
HUMAN / Cobos Films
NTR / Submarine
The Hunt Niek Koppen
Procedure 769 Jaap van Hoewijk
NTR / Ryninks Films
NCRV / Jura Filmprodukties
Blind Fortune Ramon Gieling
DELETE Janetta Ubbels
IKON / Pieter van Huystee Film
NTR / Bananaz
The Diaries of an Elephant Janina Pigaht
The Hide Out Astrid Bussink
VPRO / Selfmade Films
KRO
Rawer Anneloek Sollart
Jan’s Mom Anneloor van Heemstra
NCRV / Basalt Film
NCRV / Hollandse Helden
Alone in the World Denise JanzĂŠe
Little Mo Sjoerd Oostrik
NCRV / Recht zo die gaat producties
VPRO / BALDR Film
The Unplaceables RenĂŠ Hazekamp
Sarah’s Night Anne Kleisen
RTV Rijnmond / Riverpark Films
BOS / Blackframe
C.K. Barbara Visser
Sounds for Mazin Ingrid Kamerling
VPRO / De Familie
EO / Hollandse Helden
WINNAAR GOUDEN KALF VOOR BESTE LANGE DOCUMENTAIRE
De Regels van Matthijs Nu te zien in de filmtheaters
9at
www.cinemadelicatessen.nl adv_IDFA_Cinemadelicatessen.indd 3
06-11-2012 16:19
Buffet van Odette Eten voor IDFA bezoekers
22 november: Dutch Docs Conquer the World, IDFA Jubileum Congres, Mediafondsprijs Kids & Docs 2012 uitreiking beste jeugddocumentaire Mediafonds supports IDFA Media Talks, debatten en nagesprekken Lees: 609 cultuur en media #12 - veel aandacht voor documentaire www.mediafonds.nl
IDFA CONGRESS
Prinsengracht 598 tel. 020 423 60 34 info@buffet-amsterdam.nl
De Regels van Matthijs TOM TYKWER WITH
een film van Marc Schmidt NICK FRASER
KAROLINA LIDIN TDFOBSJP SFHJF DBNFSB HFMVJE .BSD 4DINJEU t NPOUBHF ,BUBSJOB 5ÊSMFS /$& t DBNFSB "BHF )PMMBOEFS t NV[JFL +BTQFS #PFLF t TMBHXFSL QSFQBSFE QJBOP %BOJFM $SPTT TUFN EBHCPFLGSBHNFOUFO (FSBSEKBO 3JKOEFST t HFMVJETPOUXFSQ NJYBHF 1BVM (JFT t UJUFMT BOJNBUJFT 3PHšSJP -JSB t CFFMECFXFSLJOH 'MPSFOUJKO #PT VJUWPFSFOE QSPEVDUJF 3FOTLF .FFSUFOT &MJOF WBO 8FFT t QSPEVDUJF /$37 :PMBOEF WBO EFS #MJK t FJOESFEBDUJF /$37 +FMMF 1FUFS EF 3VJUFS t QSPEVDFOU 4JNPOF WBO EFO #SPFL *OHFCPSH +BOTFO HFQSPEVDFFSE EPPS *OEVTUSJPVT &NQJSF #BTBMUmMN JTN /$37 t EF[F QSPEVDUJF LXBN UPU TUBOE NFU TUFVO WBO IFU 4UJNVMFSJOHTGPOET /FEFSMBOETF $VMUVSFMF .FEJBQSPEVDUJFT
Deze documentaires zouden niet bestaan zonder het Mediafonds. Voorkom de voorgenomen opheffing, teken de petitie op mediafondsmoetblijven.petities.nl
www.buffet-amsterdam.nl
These documentaries would not have been realised without the support of the Dutch Cultural Media Fund. Help to avoid the proposed dissolution, sign the petition on mediafondsmoetblijven.petities.nl
Lunch â‚Ź 17,50 Avond â‚Ź 25,00
XXX EFSFHFMTWBONBUUIJKT OM
Dagelijks wisselend lunch- en 3-gangen avondmenu, inclusief een glas Cava.
Prijs geldt op vertoon van IDFA pas. Reserveer: 020-4236034 of sms naar 06-15693338
SUPPORTED BY
25 JAAR IDFA DEEL 4: 2003-2007
REWRITING HISTORY
HOE HANY ABU-ASSAD DE WAARHEID LOOG
Najaar 2002 kwam aan het licht dat de PalestijnsNederlandse fi lmmaker Hany Abu-Assad voor zijn documentaire Ford Transit enkele cruciale scènes, die de alledaagse realiteit in Israël/Palestina leken te tonen, had geënsceneerd. Abu-Assad verdedigde zich door te stellen dat de gewraakte scènes weliswaar (na)gespeeld waren, maar als zodanig de werkelijkheid adequater weergaven dan cinéma vérité. Hij was zich derhalve van geen kwaad bewust: ‘Al mijn documentaires hebben fictieve elementen, zoals mijn speelfi lms documentaire elementen bevatten’. Coproducent VPRO nam daar geen genoegen mee en trok de fi lm terug van het Nederlands Film Festival. In 2005 revancheerde Hany Abu-Assad zich met Paradise Now, over twee Palestijnse jongemannen die zich voorbereiden op een zelfmoordaanslag. De speelfilm, naar een scenario van Bero Beyer en Abu-Assad zelf, kreeg een Oscar-nominatie, een Golden Globe en Gouden Kalveren voor beste lange speelfilm en montage. Abu-Assad omschreef Paradise Now als ‘een artistieke benadering van een politiek probleem’. Critici prezen ditmaal juist de realistische en registrerende stijl. De omstreden (pseudo)documentaire Ford Transit werd bij deze gelegenheid alsnog in de Nederlandse bioscoop uitgebracht – daarom mag deze fi lm uit 2002 mee in onze terugblik op 2003-2007. De lering die iedere documentairemaker hieruit mag trekken, is dat het verstandig is bij politiek beladen onderwerpen eerlijk van tevoren aan te geven in hoeverre de geschiedenis is geregistreerd en in hoeverre hij door de fi lmmaker is geschreven. (PvdG) Ford Transit – Hany Abu-Assad. Vr 23, 15:45, Tuschinski 6
HOGE HEREN VAN DE DIRECT
CINEMA
Nog niet eens zo lang geleden, maar toch al legendarisch: het bezoek van vier grand old men van de Direct Cinema: Richard Leacock, Robert Drew, Albert Maysles en Frederick Wiseman. De toen zeventigers en tachtigers gaven een masterclass, die vooral uitdraaide op het ophalen van bijzondere herinneringen. In deze samenstelling zullen we de heren nooit meer zien: Richard Leacock overleed in maart 2011 op 89-jarige leeftijd. De anderen zijn still going strong: Robert Drew is inmiddels 88, Albert Maysles bijna 86 en Frederick Wiseman 82.
foto: Felix Kalkman
NIKOLAUS GEYRHALTER OVER OUR DAILY BREAD
‘VERANTWOORD ETEN IS NOG STEEDS DUUR’ In 2005 liet de film Our Daily Bread bij festivalbezoekers diepe indruk achter. De poëtische, zwijgzame beelden van voedselproductie deden menig filmliefhebber zich achter de oren krabben over de eigen eetgewoonten.
foto: Bram Belloni
Twee jaar lang filmde Oostenrijker Nikolaus Geyrhalter uiteenlopende plekken in onze geïndustrialiseerde voedselketen. Zonder commentaar, muziek of interviews mocht de festivalbezoeker toezien hoe een rund onder stroom werd gezet en even later, efficiënt in tweeën gezaagd, aan een slachthaak kwam te bungelen. En wie herinnert zich niet het beeld van de duizenden donzige kuikentjes die op een lopende band hun lot tegemoet rolden? De film werd op IDFA destijds gewaardeerd met de Special Jury Award. Het was een onderwerp dat in 2005 aansloot bij de tijdgeest, zegt Geyrhalter nu. ‘Er waren toen wel meer fi lms over de voedselindustrie’. Of de fi lm nu, zeven jaar later, een meetbaar effect heeft gehad op onze productiemethodes is moeilijk te peilen – wel is er een duidelijke trend om bewuster te eten en heeft de keus voor biologische producten een bredere voedingsbodem gekregen. De plofkip is de oorlog verklaard, pepernoten zijn opeens van biologische snit en behalve zwarte piet komt
er geen slaaf meer te pas aan de productie van verantwoorde chocoladeletters. Toch ziet Geyrhalter geen reden om echt optimistisch te zijn: ‘Dat is nu eenmaal mijn vak’, lacht hij. Toegegeven, in 2012 is het aanbod in biologische producten een stuk groter dan toen. ‘Toch blijft het een luxe aangelegenheid: verantwoord geproduceerd voedsel is nog steeds erg duur’. Hij volgt de ontwikkelingen in de voedselproductie niet meer echt. ‘Films zijn als kinderen: ze groeien op en leiden dan een eigen leven’. Nu maakt hij een complexe fi lm over de betekenis van mens-zijn. Hij fi lmt verlaten dorpen, ruïnes, gebarsten asfalt en onderzoekt wat de waarde is van onze habitat als wij ontbreken. Wat Our Daily Bread heeft opgeleverd? ‘Sommige vrienden zijn na het zien van de film vegetariër geworden, dat wel.’ Hij vermoedt dat de discussie over de bron van ons eten zal blijven voortduren: ‘Het is een onderwerp dat nu eenmaal dicht bij ons staat en waar we allemaal mee te maken hebben.’ Zelf eet Geyrhalter wel vlees, maar het liefst van biologische aard en zo min mogelijk. Dan zijn de donzige kuikentjes tenminste niet voor niets gestorven. (OvD) Our Daily Bread – Nikolaus Geyrhalter. Vr 23, 13:30 uur, Tuschinski 6 (mogelijk in aanwezigheid van de regisseur)
IDFA – 15
QUIZ
Een jubileum is niet compleet zonder jubileumkwis. Vijfentwintig vragen over vijfentwintig jaar IDFA, die met elkaar een interessante terugblik vormen op een soms roerige geschiedenis. Vul de kwis in en mail je antwoorden uiterlijk zaterdag 24 november naar info@idfa.nl. De goede antwoorden verschijnen 25 november op idfa.nl/dagkrant.
16 – IDFA
Onder de inzenders wordt de met hedendaagse klassiekers gevulde ‘25 jaar IDFA’ dvd-box verloot. Met daarin 5 Broken Cameras (Emad Burnat en Guy Davidi, 2011), Armadillo (Janus Metz, 2010), Colony (Carter Gunn en Ross McDonnell, 2009), Planet of Snail (Seung-Jun Yi, 2011) en Stand van de sterren (Leonard Retel Helmrich, 2010).
THEMA ?
1. Waar komt het in 1988 opgerichte IDFA uit voort? a) Educatief filmfestival Festikon Utrecht b) Nederlands Film Festival c) Filmfestival Arnhem Alternatief 2. Welke bekende aan IDFA gerelateerde figuur stierf in 1989? a) Simon van Collem b) Joris Ivens c) Jaap van de Merwe 3. Welke beroemde kunstenaar was het onderwerp van de Joris Ivens Award-winnaar in 1990? a) Picasso b) Christo c) Dalí 4. Wat was de eerste documentairefi lm die Peter en Petra Lataster maakten in 1991? a) De verleiding b) Het verlies c) De bekoring
11. Welke premier was bij de opening van IDFA in 1998 zowel aanwezig als onderwerp van de openingsfi lm? a) Gerhard Schröder b) Michel Rocard c) Wim Kok 12. Welk lied werd in 1999 massaal meegeschreeuwd rond het Leidseplein – en dit jaar inmiddels weer? a) De bestemming van Marco Borsato b) Kon ik maar even bij je zijn van Gordon c) Zij gelooft in mij van André Hazes 13. Wat werd in het jaar 2000 opgezet in de schaduw van IDFA? a) Shadow Festival b) Festival Appelsap c) Amsterdam Fantastic Film Festival
9. Welke band (van wie een ex-lid tijdens deze editie van IDFA optreedt) stond in 1996 nummer 2 op de UK Top 100 Hits? a) Thake That b) The Chemical Brothers c) The Fugees 10. Wat was de echte naam van de in 1997 overleden naamgever van het Jan Vrijmanfonds? a) Jan Dorenbos b) Jan Hulsebos c) Jan Vreebos
19. Welke korte afstudeerdocumentaire maakte deel uit van het door Jiska Rickels gemaakte 4 Elements, dat IDFA 2006 opende? a) Underground b) Untertage c) Ondermijnd
21. Welke gebeurtenis in 2008 was onderwerp van een twee jaar later op IDFA verschenen documentaire van Lei Jianjun? a) De kredietcrisis b) De verkiezing van Barack Obama tot president c) De Olympische Spelen in Beijing
6. Welke Top10-samensteller debuteerde in 1993 op IDFA? a) Werner Herzog b) Victor Kossakovsky c) Jørgen Leth
8. Welke prijs won de op IDFA vertoonde documentaire Anne Frank Remembered in 1995? a) Oscar voor Beste Documentaire b) Emmy Award c) Beide
18. Nikolaus Geyrhalter is dit festival op IDFA met Donauspital – SMZ Ost, over een van Europa’s grootste ziekenhuizen. Met welke andere fi lm, die in 2006 tot beste Europese documentaire werd verkozen, bezocht hij in 2005 het festival? a) Our Daily Bread b) Our Weekly Water c) Our Monthly Milk
20. In 2007 werd een speciaal onderdeel gewijd aan een fi lmstijl, die ook op dit festival in documentaires is vertegenwoordigd (zie de IDFA Speciaal 2). Welke was dat? a) Direct cinema b) 3D c) Animatie
5. Welke historische gebeurtenis wordt geïllustreerd door de documentaire Mit Verlust ist zu rechnen uit 1992 van Ulrich Seidl? a) De val van de IJzeren Gordijn b) De vrijlating van Nelson Mandela c) De inval van Koeweit door Irak
7. Welke beroemde Noord-Europese voetballer brak in 1994 door bij een Amsterdamse voetbalvereniging? a) Stefan Pettersson b) Jon Dahl Tomasson c) Jari Litmanen
17. Wat was het centrale thema van het festival van 2004, met bijbehorend legendarisch bezoek? a) Direct Cinema b) Midden-Oosten c) Green Screen
14. Wat viel op aan de twee belangrijkste winnaars van IDFA in het jaar waarin 9/11 en de strijd tegen terrorisme het wereldnieuws domineerden? a) Het waren een heel persoonlijke en een nepdocumentaire. b) Het waren een heel komische en een nepdocumentaire. c) Het waren een voetbal- en een nepdocumentaire. 15. Welke omvangrijke gast ontbrak opvallend op IDFA 2002? a) Victor Kossakovsky b) Michael Moore c) Peter Wintonick 16. Welke ingrijpende gebeurtenis – beschreven in het dit jaar opnieuw op IDFA vertoonde Inside Job – sleepte in 2008 de wereldeconomie in een vrije val? a) Het faillissement van Lehman Brothers b) Het faillissement van IceSave c) Het faillissement van Vallejo, Californië
22. Waarvoor organiseerde IDFA in 2009 een petitie? a) De vrijlating van regisseur Maziar Bahari b) De vrijlating van regisseur Roman Polanski c) De opsluiting van regisseur Roman Polanski 23. Welke Nederlandse regisseur won in 2010 twee prijzen voor de laatste fi lm in zijn drieluik over een familie in een voormalige Nederlandse kolonie? a) Leonard Retel Helmrich b) John Appel c) Niek Koppen 24. De screening van de openingsfi lm van IDFA 2011 was even onzeker doordat de hoofdpersoon uit die fi lm een rechtszaak dreigde aan te spannen. Wat was de naam van die zakenman? a) Mads Brügger b) Willem Tijssen c) Monsieur Gilbert 25. Hoelang bestaat IDFA dit jaar? a) te lang b) nog lang niet lang genoeg c) een Chinees
IDFA – 17
MOVIESTHATMATTER@IDFA Op zondag 18 november presenteert Movies that Matter in Pathé Tuschinski drie fascinerende documentaires, gevolgd door nagesprekken met internationale gasten. Noord-Korea belicht in Camp 14: Total Control Zone
GROOTSE COLLECTIE DOCUMENTAIRES
Beleef de revolutie in Jemen in The Reluctant Revolutionary Inonesische mijnwerkers in de hoofdrol in Where Heaven Meets Hell
ZOnDAg 18 nOVEMbER / VAnAF 12 uuR / TuScHInSkI 2 Reserveer kaarten via: www.idfa.nl
Dutch Documentary Collection: films uit heden en verleden
Voor meer informatie: www.moviesthatmatter.nl
beeldengeluid.nl
Het beste van hedendaagse Europese en niet-westerse cinema.
Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid bewaart meer dan een eeuw Nederlandse audiovisuele geschiedenis, waaronder films van Nederlandse documentairemakers. Jaarlijks nodigt Beeld en Geluid een gerenommeerde hedendaagse documentairemaker uit voor een opdrachtfilm, geïnspireerd op het archief van Beeld en Geluid. In 2012 zijn Petra Lataster-Czisch & Peter Lataster deze documentairemakers IN FOCUS. De opdrachtfilm WIJ is samen met een selectie van 11 films uit hun oeuvre - alle Engels ondertiteld - uitgebracht op een vierdelige dvdbox in de reeks Dutch Documentary Collection. De dvd-box is verkrijgbaar in de IDFA shop en via beeldengeluid.nl/webshop.
www.rialtofilm.nl Het hele jaar de nieuwste documentaires in aanwezigheid van de makers. DIE KINDER VON NAPF - Alice Schmid
Doc Next Mini Cinema Doc Next @ IDFA brings you fresh short documentaries by young European D-I-Y media-makers. Doc Next films are little stories with a great effect: about neighbourhood gangs and old granddads, from local heroes to critical video remixes about media and politics.
Doc Next Mini Cinema: visit for free! Doc Next films are screened daily during IDFA 2012 in the Mini Cinema on the Rembrandtplein. Come in for alternative images of Europe. www.docnextnetwork.org
Still from the video: Hometown glory, Exposure, UK, 2011
Foto’s: Bram Belloni, Felix Kalkman, Nichon Glerum, Nadine Maas
De Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan spreekt met publiek bij de première van The Baby.
Spannende tijden voor filmmakers en producenten tijdens het FORUM: tot en met woensdag kunnen projecten nog worden gepitcht aan mogelijke financiers.
Huisarts Berend Nikkels, wielerjournalist Mark Misèrus en regisseur Arto Halonen praten eerlijk en uitgebreid door over doping, na afloop van de film When Heroes Lie.
Rick Springfield betovert zijn enthousiaste volgelingen met akoestische uitvoeringen van zijn nummers – een gelukkige enkeling krijgt na afloop zelfs een knuffel.
Publiek doet lekker mee en dat moet ook wel, tijdens de conferentie over Interactive Documentary in de Brakke Grond.
Fotograaf Rineke Dijkstra wordt door Bart Rutten, conservator van het Stedelijk Museum, geïnterviewd over haar werk, te zien in het kader van Stedelijk@IDFA.
IDFA – 19