NOR HARATCH
Journal trihebdomadaire en langue arménienne
Հինգշաբթի Յուլիս 26
2012
Jeudi 26 Juillet
Téléphone : 01 55 32 06 72 contact@norharatch.com Գ.տարի | Թիւ 394| Գինը՝ 1,50 եւրօ
3e année | No 394| Prix unitaire : 1,50 €
Ա Ր Ց Ա Խ - ՀԱ ՅԱՍՏԱ Ն
ԱՐՑԱԽԻ ՆԱԽԱԳԱՀԱԿԱՆ ԸՆՏՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐԷՆ ՎԵՐՋՆԱԿԱՆ ԹԻՒԵՐ Ինչպէս գրած էինք մեր նախորդ թիւով,թէեւանցեալանգամէննուազ ձայներով,այնուամենայնիւ՝մեծտար բերութեամբ (66,7%) Արցախի նա խագահվերընտրուածէպաշտօնավա րողնախագահը՝ԲակօՍահակեան։Լեռ նայինՂարաբաղիՀանրապետութեան Կեդրոնական ընտրական յանձնա ժողովի վերջնական արդիւնքներուն համաձայն՝ ԼՂՀի 99.227 ընտրողնե րէն՝ քուէարկութեան մասնակցած են 72.958 հոգի։ Բակօ Սահակեանի ի նպաստքուէարկածէ47.095հոգի,Վի տալիԲալասանեանի`22.967,Արկադի Սողոմոնեանի՝593:2.302քուէաթեր թիկանվաւերնկատուածեն:Անճշդու թեանցտոկոսնէ`4%:
որ կը վերաբերի գրողհրապարա կախօս, ներքին գործոց նախկին նա խարար, երեւանի նախկին քաղաքա պետ Վանօ Սիրադեղեանը «հայրենիք վերադարձնելուառաջարկ»ին։Ստորա գրահաւաքի գլխաւոր նախաձեռնողն է՝լրագրողուհիՎարդՍիմոնեան,որուն ետինկանգնածքաղաքականորոշու ժեր կան, անշուշտ։ Մասնաւորաբար, անցեալ շաբաթ՝ ստորագրահաւաքին միացածէնաեւ«Ազատդեմոկրատներ» կուսակցութիւնը,որունղեկավարները վերջերսանջատուածենՀՀշէնեւ«Հայ ազգայինգոնկրէս»դաշինքէն։ Յիշեցնենք,որ12տարիէիվեր՝Վանօ Սիրադեղեանկըփնտռուի՝ծրագրուած սպանութեանցկազմակերպմանմեղադ րանքով։ՌոբերտՔոչարեանի՝իշխանու թեանգալէնետք՝1998ին,Վ.Սիրադե ղեանիդէմքրէականդատբացուեցաւ, իսկ 2000ին՝ Ազգային Ժողովը զինքը
ԱՄԵՐԻԿԵԱՆ ԳՈՆԿՐԷՍԸ ԿԸ ՄԵՐԺԷ ԹՈՒՐՔԻՈՅ ՄԵՆԱՇՆՈՐՀՈՒՄՆԵՐ ՆԱԽԱՏԵՍՈՂ ԲԱՆԱՁԵՒԸ
Միացեալ նահանգներու ներկա յացուցիչներու Տունը, Յուլիս 23ի իր նիստին մերժած է այն բանաձե ւը, որ Միացեալ նահանգներու բնիկ ցեղախումբերու հակակշիռին տակ գտնուողշրջաններունհետառեւտրա կանմենաշնորհումներկընախատեսէր Թուրքիոյհամար: Միացեալ նահանգներու Գոնկրէսի Հայկական հարցերու համախմբումի համանախագահՖրենքՓալոն,ինչպէս նաեւ ճան Սարպէյնս ու Գերոլայն Մըլոնի բանաձեւին դէմ տպաւորիչ
ԷԴՈՒԱՐԴ ՆԱԼԲԱՆԴԵԱՆ ՓԱՐԻԶԻ ՄԷՋ
Արտաքին գործոց նախարար էդ ւ արդ նալբանդեան, Յուլիս 24ին, երկօրեայ այցելութեան մը համար Փարիզ ժամանեց: Ինչպէս կը յայտա րարէր Արտաքին գործոց նախարա րութեանմամուլի,տեղեկատւութեան եւ հանրութեան հետ կապի վար չութիւնը,նախատեսուածէինհանդի պումներՖրանսայիԱրտաքինԳործոց նախարարԼօռանՖապիիւսիեւպաշ տօնատարայլանձերուհետ:
Ձախին՝ Ճան Սարպէյնս, աջ կողմը, վերը՝ Ֆրենք Փալոն եւ Գերոլայն Մըլոնի
Վանօ Սիրադեղեան
զրկեց երեսփոսանական անձեռնմխե լիութենէն։Այդտարիէնիվեր՝Սիրադե ղեանմիջազգայինհետախուզմանմէջ է։ներքինգործոցնախկիննախարա րինուղղուածմեղադրանքներէնգլխա ՎԱՆՕ ՍԻՐԱԴԵՂԵԱՆԷՆ՝ ւորըայնէ,որան՝1992իամրան,զին եալյանցախումբմըկազմաւորածէ՝Ար ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ մէնՏէրՍահակեանիգլխաւորութեամբ, ՎՏԱՐԱՆԴԻԻ ԿԵՐՊԱՐ ՄԸ որուն կը յանձնարարուէր իրագործել տարբեր յարձակումներ եւ սպանու ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ՓՈՐՁ թիւններ: Մասնաւորաբար, Վանօ Սի «Դիմագիրք»ին (Facebook) վրայ րադեղեանին վերագրուած է Աշտա «ելք» անուանումով խումբ մը նա րակի շրջանի նախագահ Յովհաննէս (Շար. էջ 3) խաձեռնած է ստորագրահաւաքի մը,
ելոյթներունեցածենքննարկմանըն թացքին: Ողջունելով ներկայացուցիչներու տանայսորոշումը՝ԱմերիկայիՀայԴա տի յանձնախումբի գործադիր վարիչ ԱրամՀամբարեանյայտարարածէ,թէ Թուրքիոյհամակիրներայսբանաձեւը առաջկըմղէին՝ստեղծելուհամարայն տպաւորութիւնը, թէ Անգարա նեցուկ կը կանգնի Միացեալ նահանգներու բնիկցեղախումբերուն,մինչմիւսկող մէ՝ Թուրքիա կը շարունակէ ուրանալ Հայկական Ցեղասպանութիւնը, տար րական իրաւունքներ կը զլանայ իր երկրիփոքրամասնութեանց,կըշարու նակէհալածելՔիւրտերըեւգրաւուած կըպահէհիւսիսայինԿիպրոսը:
2 | ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 2012, Յուլիս 26
THE GENEX ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՎԵՐԱԲԵՐԵԱԼ ԺԱՊԱՒԷՆԻ ՄԸ ՆԱԽԱԳԻԾ
ԸստԳալիֆորնիոյմերպաշտօնակից «Ասպարէզ»ին,ԱՄնումէջ2013ինպի տի սկսին Հայոց Ցեղասպանութեան նիւթով շարժանկարի մը արտադրու թեան նախնական աշխատանքները։ «Տըճենեքս»(The Genex)խորագրով ֆիլմին նախագծին մասին յայտնած են բեմադիր Սեւատա, բեմագիրար տադրող Ալըն Քեթց եւ արտադրող ԿարպիսԹիթիզեան։Ըստանոնց՝այս շարժանկարըպիտիըլլայամերիկեան էքշընթրիլըր տեսակի ժապաւէն մը, որ Սելլի Սոլոմոնի պատմութիւնն է: 2013ին,սոյնժապաւէնիիրագործման նպատակով՝ծանօթդերասաններուհե տապնդումըպիտիկատարուի:Ինչպէս որպատմութիւնը՝նկարահանումները նոյնպէս նախատեսուածեննիւեորքի,Ֆրէզ նոյիեւերեւանիմէջ: Սեւատա Հայաստանի մէջ բեմադ րածէքանիմըկարճաչափֆիլմեր,ի շարսորոնց՝եռամաս«ԻբրեւՍկիզբ», «Միքոշ»եւ«ՏըՌոփ»ժապաւէնները։ ԻնչկըվերաբերիԿարպիսԹիթիզեանի, ան մշտապէս նեցուկ կանգնած է՝ Սփիւռքէն,ՀայաստանէնեւԱրցախէն արուեստագէտներու, յատկապէս՝ Լոս Անճըլըսիմէջ«Հորիզոն»հեռատեսիլի աշխատանքներուն:Կ.Թիթիզեանար տադրած է բազմաթիւ ժապաւէններ, իշարսորոնցդերասանՄիքայէլՊօ ղոսեանիգլխաւորկատարմամբֆիլմ մը։
NOR HARATCH
Journal trihebdomadaire en langue arménienne 83, rue d'Hauteville, 75010 Paris Téléphones : 01 55 32 06 72 09 52 14 33 69 contact@norharatch.com abonnement@norharatch.com Journal édité par SARL Nor Haratch Directeur de publication : Jiraïr Jolakian CPPAP : 1110 I 90193 ISSN : 2105-7672 Imprimé et distribué par SAS Inter Routage 49-55, rue des Écoles, 93321 Aubervilliers Cedex Prix d'Abonnement annuel (France) : 220 € Prix d'Abonnement annuel (Hors France) : 270 € Pour les virements bancaires : Société Générale - Paris Saint Vincent Paul IBAN-FR76 3000 3033 2000 0205 8187 329 BIC : SOGEFRPP
ՄԱԿ ԿԸ ԴԱՏԱՊԱՐՏԷ ԱԶԷՐՊԱՅՃԱՆԻ ՍՊԱՌԱԶԻՆՈՒՄԸ ԳԼԽՈՒ ՊՏՈՅՏ ՊԱՏՃԱՌՈՂ ԹԻՒԵՐ
Աւելի քան ամիս մը առաջ, ՄԱԿի լսարանին առջեւ՝ Արտաքին գործոց նախարար էդուարդ նալբանդեան կը դատապարտէր Ազէրպայճանի ռազ մականամավարկիտպաւորիչեւմտա հոգիչաճըեւդիտելկուտարայդերե ւոյթիններկայացուցածսպառնալիքը՝ տարածաշրջանին կայունութեան եւ ապահովութեանտեսանկիւնէն: ՄԱԿի ընդհ. քարտուղարը՝ Պան ՔիՄուն,Յուլիս23ինբաշխուածտե ղակագրինմէջ,ինքալնոյնձեւովկըդա տապարտէՊաքուիսպառազինմանխօլ արշաւը:Անթէեւառանցգործածելու այսբառամթերքը,կըթուէընկալեալ ուժերու(forces conventionnelles)մասին եւրոպականհամաձայնագրերուբռնա բարմանպարագաներըԱզէրպայճանի կողմէ«դէպիսպառազինում՝բացայայ տօրէնվտանգաւորիրերթ»ինմէջ:
Մ Ի Ջ Ա Զ Գ Ա ՅԻՆ ԼՈՒՐԵՐ
ՍՈՒՐԻԱ
ԱՊՍՏԱՄԲՆԵՐԸ ՀՈՂ ԿԸ ՇԱՀԻՆ ՀԱԼԷՊԻ ՄԷՋ ՄինչնախագահՊաշարալԱսատի ուժերըսկսածենհետզհետէիրենցհա կակշռինտակառնելԴամասկոսը,ան դին՝Յուլիս24ին,Հալէպիբազմաթիւ թաղամասերապստամբներունձեռքը անցած են: Կ՚ըսուէր թէ Սուրիոյ բա նակինկողմէղրկուողօժանդակուժե րըչէինկրնարտեղհասնիլ,բախելով ապստամբներու արգելակման: Ըստ Մարդկայինիրաւանցսուրիականդի տարանին՝միայնՅուլիս24ին՝ամբողջ երկրինտարածքինմեռեալներութիւը կըգերազանցէր80ը,որոնց49ըպարզ քաղաքացիներէին: *** Կայնաեւշատմտահոգիչայլհարց մը, որ Սուրիոյ քիմիական զէնքերու պարագան է: 1970ական թուական ներուն,ռուսականօժանդակութեամբ սկսած քիմիական զէնքերու ար տադրութիւնըեւստեղծուածզինանո ցը այսօր կատարեալ սպառնալիք մը կըհանդիսանան:Մէկկողմէնկայայն վտանգը, թէ սուրիական իշխանու
Արդարեւ,2012Յունուար1էնիվեր, Ազէրպայճանլայնօրէնգլածանցածէ միջազգայնօրէնճշդուածսահմանները, յատկապէս հրասայլերու, հրետազօր քի, յարձակման ուղղաթիռներու եւ ռազմական զրահապատ կառքերու թիւերունմէջ:Պարզօրինակմըտալու համար,մինչհրասայլերութիւըսահ մանափակուածէ220ով,Ազէրպայճան ունի381հրասայլ:նոյնպէս՝հրետանիի պարագային.արտօնուածթիւնէ285, ազէրպայճանական բանակը տէր է 516հրետանիի:Միայն2011ինարդէն, անոնց թիւը աւելցած է 47 նորերով: նոյննէնաեւուղղաթիռներուեւզրա հաւորներու պարագան: Մինչ անոնք արդէնլայնօրէնկըգերազանցէինար տօնուածսահմանները,2011ին5նոր ուղղաթիռներեկածենմիանալնախ կիններուն, ինչպէս նաեւ՝ 106 զրա հապատկառքեր(այսկառքերութիւը կըհասնի287ի,փոխանակարտօնեալ՝ 220ին): եզրափակելուհամարնշենք,որ2012 ին Ազէրպայճանի ռազմական ամա վարկըկազմածէ3,47միլիառտոլար: թիւնները զանգուածային ոչնչացման այսզէնքերըկրնանգործածելիրենց իսկբնակիչներունդէմ,եւմիւսկողմէն ալ այն մտավախութիւնը, թէ Ասատի վարչակարգին անկման պարագային, անոնքկրնանցրուիլաջուձախ,իյնա լովանբաղձալիձեռքերումէջ: քանի ՄԸ ՏոՂոՎ
ՀԱՐԻՐԻԻ սպանութեան կապակ ցութեամբկեղծվկայութիւնկատարած անձ մը ցոյց տրուած է լիբանան եան հեռատեսիլէն, Յուլիս 22ին: Ան յայտնաբերուած եւ ձերբակալուած է Սուրիոյ ապստամբներուն կողմէ: են թականխոստացածէիրգիտցածբո լոր «գաղտնիք»ները բացայայտել: Կ՚ըսուէրթէԱսատիլրահաւաքգործա կալութեանաշխատակիցներէնէ: «ՖՐԱնՍՍՈՒԱՐ»ի համար հասած է վերջակէտը դնելու պահը: Գրաւոր մամուլիանունմըեւսկ՚անհետանայ, անուն մը որուն սիւնակներուն մէջ ճաճանչած են Ժոզէֆ Քէսէլի, Լիւ սիէն Պոտարի կամ ԺանՓօլ Սարթրի նման անձնաւորութիւններու ստորա գրութիւնները:Թերթը70ականթուա կաններէն ի վեր անկումի մէջ էր: 2009ին,ռուսմիլիառատէրԱ.Փուկա չեւիբերածնեցուկնալբանիչծառայեց՝ խուսափելուհամարանխուսափելիէն:
2012, Յուլիս 26
ՎԱՆՕ ՍԻՐԱԴԵՂԵԱՆԷՆ՝ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ… (Շար. Ա. էջէն)
կան ուսումնարանի դերասանական բաժինը,որմէետքսկսածէաշխատիլ Կապանիպետականթատրոնինմէջ: Այնուհետեւ երկար տարիներ ան աշխատածէ«Սունդուկեան»,Գիւմրիի «ՎարդանԱճէմեան»,երեւանի«Հրաչ եայ Ղափլանեան», Սօս Սարգսեանի գլխաւորած «Համազգային» թատ րոններունմէջ: Կեանքի վերջին տարիներուն ան «Պարոնեան» երաժշտական երգի ծականթատրոնիդերասանուհիէր: Կալիա նովենց հայկական շար ժանկարբերածէհայկնոջկերպարը, անոր տառապանքներն ու լուռ հե ծեծանքները:
Սուքիասեանի սպանութեան պատուի րումը,Հայաստանիերկաթուղիիվար չութեան պետ Համբարձում Ղանդիլ եանի,իրվարորդՅակոբՈւնիկեանիեւ ուղեւոր Ժորա Իսահակեանի սպանու թեանկազմակերպումը,ՀՀդատախա զութեանքննչականվարչութեանպետ Արթուր Յակոբեանի դէմ մահափորձի նախապատրաստումն ու կազմակեր պումը։Յատկանշականէ,որինք՝Վանօ Սիրադեղեան,երբեքչէհերքածայսմե ղադրանքները,այլմիայնհեռատեսիլի իրծանօթհարցազրոյցինմէջըսածէ, թէինքչիփափաքիրբոլորինփոխարէն «քաւութեաննոխազ»դառնալ։ Յուլիս20ին,ԱԻՄինախագահՊա րոյր Հայրիկեան, լրագրողներու հետ հանդիպման ժամանակ անդրադառ նալով վերոնշեալ ստորագրահաւա քին, ըսած է. “Ընդհանրապէս, որեւէ արտաքսեալ կամ փախած Հայի վե րադարձ ես ցանկալի երեւոյթ եմ հա Կալիա Նովենց մարում: ես կողմ եմ, որպէսզի Վանօ Անստանձնածէաւելիքան50դեր՝ Սիրադեղեանըոչթէվերադառնայ,այլ մէջտեղգայ:եթէպէտքէ՝դատուի,եթէ թատրոնի,ռատիօբեմադրութիւններու, վաղեմութեան ժամկէտ կայ՝ ազատ հարիւրէ աւելի կրկնօրինակումներու մէջ:Բայցայսբոլորիկողքին,դերասա ւի”: նուհիինմեծագոյններկայութիւնըշար ժանկարիմէջեղածէ,ուրաննկարա Ռ. ՔՈՉԱՐԵԱՆ ւածէ«Բարեւ,եսեմ»,«Մենքենք, ՕԳՈՍՏՈՍԻՆ ՄԱՐՍԻԼԻԱ՞ հանո մեր սարերը», «Այս խաչմերուկում», «Հին օրերի երգը», «նահապետ», ԿՈՒ ԳԱՅ «Չորրորդինքնիշխանութիւն»թեր «Մեր մանկութեան տանգօն», «Գի թըգրէթէ,Հայաստանիքաղաքական քորը»,«Սպիտականուրջներ»,«Կտոր շրջանակներումէջվերջերսշրջողլու մըերկինք»,մօտերեքտասնեակշար րերուհամաձայն,նախկիննախագահ ժանկարներումէջ: ՌոբերտՔոչարեանՕգոստոսիսկիզբը Մարսիլիա կու գայ: Ան հանդիպում կ՚ունենայ գործարար շրջանակները ՀԱՅԱՍՏԱՆ ներկայացնողերեսփոխաններուհետ: երեսփոխաններէն զատ այղ հան ՍՈՒՐԻԱՅԷՆ դիպումինկըմասնակցիննաեւներկա յիտեղականղեկավարներէնմիքանին, ՀԱՍՆՈՂՆԵՐՈՒՆ ՀԱՄԱՐ որոնքիրենցքաղաքականասպարէզը ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԿԱՊԻ սկսածենՔոչարեանիօրով:
ՄԱՀ՝ ԾԱՆՕԹ ԴԵՐԱՍԱՆՈՒՀԻ ԿԱԼԻԱ ՆՈՎԵՆՑԻ
Յուլիս 22ին, 75 տարեկանին, յետ ծանրհիւանդութեան՝մահացածէհայ թատրոնիեւշարժանկարիծանօթդե րասանուհիԿալիանովենց: Անոր ստեղծագործական կեն սագրութիւնըսկսածէ1958ին`աւար տելով երեւանի պետական թատերա
ՅԱՏՈՒԿ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿ
| ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 3
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐՈՎ ԱՆՁՆԱՍՊԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ
Գերմանական Deutsche Welle թերթը Հայաստանի մէջ՝ տնտեսական պատ ճառներով անձնասպանութիւններու թիւիաճիննուիրուածյօդուածմըհրա պարակածէ:Թերթըկըգրէթէ,վերջին կէս տարուան ընթացքին արձանա գրուած47անձնասպանութիւններըեր կուանգամաւելիեն,քան2011ինոյն ժամանակահատուածին արձանագ րուածները։ Յղում ընելով Հայկական ընկերաբանական ընկերակցութեան նախագահ Գէորգ Պօղոսեանին՝ յօդ ւածինմէջկընշուի,որաշխարհիմէջ կատարուողանձնասպանութեանցթիւը ամէնտարիգրեթէկայունկըմնայ,սա կայնեթէորեւէերկրիմէջնշանակալից աճնկատուի,այդկըվկայէընկերային դաշտինմէջտեղիունեցողփոփոխու թեանցմասին։Հայաստանիպարագան կը վերաբերի այս վերջինին, քանի երկրինմէջգործազրկութիւնըկըկազմէ 40%,ինչորԱՊՀերկիրներումէջամե նէնբարձրցուցանիշներէնէ։Որոշտո ւեալներուհամաձայն՝արտասահմանի մէջաշխատողներըներկայիսաւելիքիչ դրամ կ՚ուղարկեն Հայաստանի իրենց ազգականներուն։երկրինբնակչութեան 30%ըկ՚ապրիչքաւորութեանմէջ,իսկ երիտասարդութեան մեծամասնութիւ նըիրապագանչիտեսներՀայաստանի մէջ։2011ինՀայաստանիմէջանձնաս պանութեան650փորձկատարուածէ, որոնցմէ195իպարագային՝կարելիչէ եղածփրկելկատարողները.ասոնցմեծ մասըգործազուրկներեղածեն,կ՚եզրա կացնէգերմանականթերթը։ կան վերապատրաստման մէջ եւ յե տագային՝ համապատասխան աշխա տանքկըգտնեն: ԺամանածՍուրիահայերունաշխա տանքապահովելունպատակով,ներ կայիս կը գործէ յատուկ գրասենեակ մը, որ թէ՛ կ՚արձանագրէ Հայաստան հասածՍուրիահայերըեւանոնցտըւ եալները կը փոխանցէ ձեռնարկու թիւններուն,եւթէկ՚արձանագրէայն ձեռնարկութիւնները, որոնք մասնա գէտներուկարիքըունին,կամկրնան վերապատրաստել ժամանածներ եւ անոնց օգնել աշխատանք գտնելու գծով: Գրասենեակի հեռաձայնի թիւն է՝ +374(10)574812, իսկելգիրիհասցէն՝
Սուրիոյ իրադարձութիւններուն պատճառով, ապրելու եւ աշխատելու համար Հայաստան տեղափոխուելու ստիպուածՍուրիահայերուորպէսթիւ կը տրուի 2էն 3 հազար: Կ՚ըսուի թէ անոնքիրենցարհեստներունմէջվար պետ են, մասնագէտներ են: Անոնցմէ ոմանքարդէնսկսածենաշխատիլՀա յաստանիձեռնարկութիւններունմէջ: Որոշ ձեռնարկութիւններ ալ Սու րիահայերուն կ՚օգնեն մասնագիտա toarmenia@gmail.com
4 | ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 2012, Յուլիս 26
ՊՈՒՐՃ ՀԱՄՈՒՏ, 37 °. ՕՍՄԱՆԵԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԳԱՆՁԵՐՈՒ ՀԵՏՔԵՐՈՎ Վահէ Թաշճեան Հաւանաբար շատեր նոյն այս զգա ցումը ունեցած են. կ՚ապրիս ծննդա վայրէդ հեռու ու շատ տարբեր ըն կերային միջավայրի մը մէջ եւ ամէն անգամ որ առիթը ներկայանայ վե րադառնալու ծննդավայրդ, կը սկսիս մտածել, ծրագրել թէ ինչեր ու ինչեր պիտի ընես այնտեղ՝ մէյ մը որ հասնիս։ Խանդավառ ես գալիք ճամբորդու թեամբդ, երեւակայութիւնդ թեւեր կ՚առնէ, կը սկսիս մտքիդ մէջ ծրագիր ներ կազմել՝ հին ու նոր բարեկամնե րու հետ հանդիպումներու, ծանօթ ու անծանօթ վայրեր այցելութիւններու, հարազատ ու համադամ ճաշեր ուտե լու, եւայլն։ Կը հասնիս ծննդավայրդ ... ու յանկարծ դէմ առ դէմ կ՚ելլես նոյն վայրին ժխտական կողմերուն, որոնք կարծես մոռցուած էին սկզբնական խանդավառութեանդ մթնոլորտին մէջ։ Յիշողութենէդ վրիպած այս բաները կրնան ըլլալ ծննդավայրիդ ահռելի աղմուկը, երթեւեկային աննկարագրե լի խճողումը, սարսափելի տաքն ու խո նաւութիւնը եւ վստահաբար տակաւին ուրիշ բաներ։ Հետեւանքը այն կ՚ըլլայ որ ծրագրածներէդ քիչեր կ՚իրականաց նես եւ այդ քիչով ալ բաւարարուած ու գոհ՝ կը վերադառնաս երկիրդ։ Կարծես նոյն այս զգացումներով Պէրլինէն Պէյրութ ճամբայ ելած էի։ Լիբանանեան երկու շաբաթեայ այցե լութեանս նպատակներէն մէկն էր՝ Յու շամատեան կայքէջին համար Օսման- եան կայսրութեան օրերէն մնացած հայկական յիշողութեան առարկաներ հաւաքելը։ Աւելի քան մէկ տարի է որ մեր կայքը կը գործէ եւ մեր նպատակն է՝ յօդուածներու, լուսանկարներու, ձայ նագրութիւններու ու բազմամետիա այլ գործիքներու ճամբով վերականգնել օսմանեան Հայերու անցեալի հարուստ ժառանգութիւնը։ Այս նպատակով ալ, անցեալ Փետրուարին երբ դարձեալ Լիբանան էի, Հայկազեան Համալսա րանի տնօրէն Վեր. Փօլ Հայտոսթեանին եւ նոյն համալսարանի Հայկական Սփիւռքի Ուսումնասիրութեան Կեդրո նի տնօրէն Անդրանիկ Տագէսեանին հետ միասին որոշեցինք այս ամառ կազմակերպել երեք օրերու վրայ երկա
րող ձեռնարկ մը՝ Պուրճ Համուտի Հայ Աւետարանական Շամլեան-Թաթիկեան երկրորդական վարժարանին մէջ։ Ձեռ նարկը Յուշամատեանի եւ Հայկազ- եան համալսարանին միջեւ համագոր ծակցութիւն մը պիտի ըլլար։ Այսպէս, մեր խումբը առտուայ ժամերէն մինչեւ երեկոյ պիտի նստէր այստեղ եւ պի տի սպասէինք որ Հայեր ներկայանա յին մեզի՝ իրենց հետ բերելով յիշողու թեան առարկաներ։ Մեր խումբը նոյն այս նիւթերը պիտի լուսանկարէր ու վերադարձնէր իրենց տէրերուն։ Ձեռ նարկին շուրջ հետաքրքրութիւն ստեղ ծելու համար տպեցինք նաեւ յատուկ թռուցիկներ, որոնք բաժնուեցան հայ կական եկեղեցիներու ու դպրոցներու մէջ։ Նաեւ ես ու Էլքը Հարթմաննը՝ կինս ու Յուշամատեան միութեան նախագա հուհին, պիտի ներկայացնէինք երկու դասախօսութիւն՝ նիւթ ունենալով մեր կայքէջը։ Ահաւասիկ այս էր ծրագիրը երբ հասանք Լիբանան։ Խանդավառող նա խաձեռնութիւն, որուն արդէն սկսած էինք հաւատալ ու յոյսեր կապել դեռ Լի բանան չհասած։ Եւ արդէն սկսած էինք մոռնալ երկրին միւս կողմերը՝ տիրող քաղաքական անկայուն վիճակը, ահաւոր տաքն ու խոնաւութիւնը, Սու րիոյ մէջ տեղի ունեցող պատ երազմ ին բազ մակողմանի ազդեցու թիւնները, տնտեսական տագնապը։ Ասոնք բո լորն ալ ճնշիչ ներկայու թիւններ էին ամառնա յին այդ օրերու Լիբանա նին մէջ։ Հակասութիւնը մեծ էր. եկած էինք Լիբանանի հայութեան մօտ հեռաւոր անցեալի մը հետքերով, երբ նոյն ժամանակ նոյն երկրին եւ անոր ժո ղովուրդին ներկան այնքան ալ փայ լուն չէր։ Յուլիս 5 եւ առաջին մեծ յուսա խաբութիւնը։ Այդ օրը նախատեսուած է Յուշամատեանի մասին դասախօ սութիւն մը Պէյրութի Հայկազեան հա
մալսարանին մէջ։ Ես ու Էլքըն պիտի խօսինք մեր կայքէջին մասին։ Բայց անկարող ենք սրահին մէջ զետեղուած մեծ պաստառին վրայ մեր կայքէջը ցոյց տալու։ Պատճա՞ռ. ամբողջ Լիբանանի մէջ երկու օրէ ի վեր համացանցի գիծը խանգարուած է ու դադրած է գործելէ։ Այնպէս որ պիտի խօսինք կայքէջի մը մասին առանց որ կարելի ըլլայ կայքէջը կենդանի կերպով ցոյց տալ։ Դրական կողմը այն է, որ եկած են 50է աւելի ներկաներ, որոնք հետաքրքրութեամբ կ՚ունկնդրեն մեր դասախօսութիւնը։ Քանի մը օր ետք նոյն դասախօսու թեան կրկնութիւնը տեղի կ՚ունենայ այս անգամ Պուրճ Համուտի մէջ՝ հայ կաթողիկէ Մեսրոպեան վարժարանի սրահին մէջ։ Նոյնքան ներկաներ եւ նոյն հետաքրքրութիւնը։ Future TV-ի հայկական բաժինը ու Ռատիօ Սեւանը նոյնպէս հարցազրոյցներ կ՚ունենան մեր հետ։ Այս բոլորը տեղի կ՚ունենան աւելի շատ մթնոլորտը պատրաստելու հա մար բուն օրուան՝ Յուլիս 10ին, այ սինքն Շամլեան Թաթիկեան դպրոցին մէջ ծայր առնելիք մեր ձեռնարկին անդրանիկ օրուան։ Այդ Երեքշաբթին չափազանց տաք առաւօտ մըն է։ Անթի լիասէն պէտք է ուղղուինք Պուրճ Հա մուտ։ Նախորդող գիշերը յուսախաբու թիւն մը եւս կ՚ապրինք, երբ կ՚իմանանք որ ծովեզերեայ մայրուղին՝ երկու վայ րերը զիրար միացնող միակ ճանապար հը, պիտի փակուի բողոքի ցոյցի մը պատճառով։ Այսպիսի պայմաններու մէջ անկարելի պիտի ըլլայ կէսօրէն առաջ Պուրճ Համուտ հասնիլը։ Բայց
ցոյցը տեղի չունենար ու ճիշդ ժամուն կը հասնինք Պուրճ Համուտ։ Դպրոցին տնօրէնութիւնը մեզի տրամադրած է կոկիկ սենեակ մը, ուր արդէն նստած է Անդրանիկ Տագէսեանը։ Շուտով մե զի կը միանան նաեւ մեր հետ կամաւոր աշխատող երկու ուսանողուհիներ՝ Սա
2012, Յուլիս 26
նահինը եւ Արինը։ Աշխատանքի վերջին օրը մեր հետ կամաւոր պիտի աշխա տէին նաեւ Լոռին եւ Շողերը։ Առաջին «յաճախորդ»ները չեն ու շանար, իրենց հետ բերելով յիշողու թեան առաջին գանձերը։ Անոնց մէջ կայ փոքրիկ զանգակ մը, որ Մարաշէն աղջնակի մը խաղալիքը եղած է։ Ան իր հետ փոխադրած է այս առարկան գաղթի ճամբաներէն ու զայն բերած է մինչեւ Լիբանան, ուր կը պահպա նուի ընտանիքին շառաւիղներուն կող մէ։ Բերուած առարկաներուն մէջ կայ նաեւ Սիսէն Աստուածաշունչ մը։ Առա ջին լուսանկարներն ու առարկաները ոգեւորութեամբ կը լուսանկարենք ու կը թուայնացնենք, ապա կը յանձնենք իրենց տէրերուն։ Արդէն կէսօր է։ Ջերմաստիճանը 37°։ Մեր սենեակին մէջ թէեւ ելեկտրական երեք հովահարներ զետեղուած են, բայց կը տաքնանք ու կը քրտնինք։ Ի՞նչպէս դիմադրել պուրճ համուտեան ամառնային այս խոնաւութեան։ Սեն- եակին մէջ մնացած են միայն մեր խումբին անդամները։ Համոզուած ենք որ կէսօրուայ այս պահը աշխատան քային դադար մը պիտի ըլլայ։ Մտքիս մէջ արդէն ծրագիրներ կը կազմեմ թէ Պուրճ Համուտի ո՞ր խանութէն եւ ի՞նչ տեսակի համադամ սանտուիչներ պի տի ապսպրեմ։ Տակաւին չեմ վճռած սուճուխի (երշիկ - «ՆՅ») եւ սխտորով հաւի սանտուիչներուն միջեւ։ Երկուքն ալ շատ կարօտցած եմ։ Ճիշդ այդ պա հուն ներս կը մտնէ Ծովիկը, քիչ ետքը՝ Կարօն։ Երկուքն ալ ընկերներ են։ Երբ կը տեսնեն մեր «անգործութիւն»ը, իրենց ձեռքի հեռաձայնները անմի ջապէս կը հանեն, կը սկսին աջ ու ձախ հեռաձայնել, հարցնել բարեկամներու թէ կը ճանչնա՞ն մեզ շահագրգռող նիւ թերու տէր անձեր։ Կը գտնեն 3-4 ան ձեր, ամէն անգամ հեռաձայնը ինծի կը փոխանցեն, որպէսզի անոնց հետ հա մաձայնիմ, նիւթերը մեր մօտ բերելու ձեւեր գտնեմ։ Ժամանակը կ՚անցնի, համադամ սանտուիչները ստիպուած եմ մոռ նալ… Արագ քայլերով ներս կը մտնէ պառաւ կին մը՝ Վ. Ա., ձեռքին բռնած մեր ծանուցման թռուցիկը։ Ընտանիքը Սիսէն է, ինք ամբողջ կեանքը ապրած է Պուրճ Համուտի Նոր Սիս թաղամասը։ Սակաւախօս է։ Հետը բերած է սքան չելի երկու լուսանկարներ. մէկը՝ Սի սի մէջ իր ամբողջ ընտանիքն է, իսկ միւսը՝ Ատանայի մէջ լուսանկարուած մայրն է՝ իր երկու քոյրերուն հետ։ Սո վորական հարցումներ կ՚ուղղենք լու սանկարներուն մէջ երեւցող անձերուն
ինքնութեան մասին, նոյն ժամանակ ալ պատկերները կը թուայնացնենք։ Նկարներուն մէջ երեւցողներէն շատեր սպաննուած են 1915ին, տիկին Վ. Ա. կը կրէ ընտանիքին այդ անմեղ զոհերէն մէկուն անունը, ուրիշ անդամներ Առա ջին Համաշխարհային պատերազմէն ետք մեկնած են Արժանթին եւ Պրազիլ։ Այն տպաւորութիւնը ունինք, որ տի կին Վ. Ա.ի համար ծանր է այս բոլորին մասին վերստին խօսիլը։ Կը փութայ մեկնելու։ Կ՚աճապարենք իրեն վե րադարձնել լուսանկարները։ «Ես ի՞նչ պիտի ընեմ այլեւս, թող մնայ ձեր քով», կը պատասխանէ ան։ Պապանձած ենք, շնորհակալութեան խօսքեր անգամ չենք կրնար արտասանել։ Նոյն արագ քայլերով կը մեկնի ան… Իրարու կը նա յինք, յուզիչ պահ մըն է բոլորիս համար։ Երկու լուսանկարներ, երկու նշխարներ առանձին կը մնան սեղանին վրայ, բո լորս անոնց շուրջ, իսկ անոնց տիրու հին մեկնած է արդէն, անվերադարձ. կարծես տիկին Վ. Ա. տարիներ է կը սպասէր մեզի, այս պահուն, երբ պիտի յանձնէր մեզի ընտանեկան իր այս մա սունքները ու… հեռանար։ Բարեբախտաբար քիչ յետոյ կու գան Շողերն ու Մովսէսը եւ մեզի դուրս կը հանեն այս ճնշող վիճակէն։ Երկուքն ալ Յուշամատեան կայքէջին բարեկամ ներն են, Լիբանանէն են, իսկ ներկայիս կ՚ապրին Պրիւսէլ։ Հետերնին բերած են Կարոյեաններու՝ Մովսէսին մօր ըն տանիքին, ընտանեկան ալպոմը՝ Պէյ լանի եւ Քիրիքխանի մէջ, 1920ական եւ 1930ական թուականներուն լու սանկարուած հարուստ պատկերնե րով։ Մովսէս հետը բերած է նաեւ Կա րոյեաններու պատկանող զանազան առարկաներ։ Այս երկու վայրերը մաս կազմած են Ալէքսանտրէթի սան ճաքին (ներկայիս Հաթայ) եւ միայն 1939 թուականին ամբողջ տարածքը միացած է Թուրքիոյ։ Կարոյեաննե րը հազարաւոր այլ Հայերու նման կը ձգեն իրենց հայրենի բնակավայրը ու բնակութիւն կը հաստատեն Լիբանա նի մէջ։ Մովսէս կը փորձէ լուսանկա ներուն բացատրութիւնները անձամբ տալ։ Դժուար առաքելութիւն մը։ Տեղտեղ դարձեալ օգնութեան կը հասնի առձեռն հեռաձայնը, երբ Մովսէս այս ճամբով կը դիմէ իր ծերունի մօրաք րոջ ու անկէ բացատրութիւններ կը խնդրէ։ Յայտնապէս պատասխանները չեն բաւարարեր Մովսէսը, որ վճռած է այդ օրը ընտանեկան ալպոմին բո լոր «գաղտնիք»ները մեզի փոխանցել։ Մօրաքրոջմէն յուսախաբ, ան նոր հե ռաձայն մը կ՚ընէ ու այս անգամ վճռա
| ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 5
կան ձայնով կ՚ըսէ. “Մամաս ի՞նչ կ՚ընէ կոր։ Ա՛ռ իրեն եւ հոս բե՛ր”։ Շատ կարճ ժամանակ ետք մայրը կը հասնի։ Ան իր քրոջմէն յարաբերաբար երիտասարդ է, բայց եւ այնպէս կը յաջողի լու սանկարներուն մէջ երեւցող դէմքերուն անուններ տալ, ինչպէս նաեւ անձնա կան յուշեր աւելցնել։ Կարոյեաններու անձնական ալպոմին ընդմէջէն կա րելի է վերականգնել սովորական ըն տանիքի մը կեանքը. ամուսնութիւն, ծնունդ, դաշտահանդէս, ընտանեկան խրախճանքներ, ապա գաղթի տխուր պահերը, Լիբանանի մէջ նոր կեանքի մը սկիզբը։ Մեր յաջորդ ժամադրութիւնը Յու լիս 12ին է։ Ծայրէ ծայր խճողուած օր մը կ՚ըլլայ։ Մարդիկ կը ներկայանան իրենց հետ բերելով լուսանկարներ՝ Մալաթիայէն, Ատանայէն, Մարաշէն, Ուրֆայէն, Նիկտէէն, Կեսարիայէն, ու րիշ մը կը բերէ հայատառ թրքերէն Աստուածաշունչ մը, որ տպուած է Պո լիս, իսկ տէրը զայն իր հետ բերած է Մարաշէն։ Կու գայ նաեւ Պ. Ե.ը, որ ըն կեր մըն է եւ մեզի կը յանձնէ հինգ հատ հին լուսանկարներ, որոնցմէ մէկը Օս մանեան բանակի տարազով հայ երկու զինուորներ են։ Պ. Ե. բոլոր լուսանկար ները մեզի կը նուիրէ ու կ՚աւելցնէ. “Երանի քանի մը տարի կանուխ եկած ըլլայիք։ Ահագին այլ լուսանկարներ ու հին թուղթեր արդէն թափեցի”։ Զար մացած ենք, բայց այսպիսի նիւթեր թափելու խօսքեր արդէն քանի մը օրէ ի վեր կը լսենք։ Պ. Ե.ի պարագային առնուազն քանի մը լուսանկարներ փրկուած են։ Յետոյ կը հանդիպիմ Ս.ին։ Ձեռքին ունի տոպրակ մը եւ վարանոտ կ՚ըսէ. “Շատ վստահ չեմ որ ասոնք ձեզ կը հետաքրքրեն, բայց մէյ մը նայէ”։ Տոպրակին մէջ դիզուած են ոլորուն հաստ թուղթեր՝ 40է աւելի։ Մէկ հատը
6 | ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 2012, Յուլիս 26 դուրս կը հանեմ եւ նոյն ժամանակ ալ մտիկ կ՚ընեմ Ս.ի բացատրութիւնները։ Մեծ հայրը Կեսարիոյ մէջ եղած է գորգի գործարանատէր։ Քաղաքէն գաղթելու ժամանակ հետը դուրս հանած է նաեւ գորգ կարելու նմոյշները, նախատի պարները։ Եւ ասոնք հիմա ձեռքերուս մէջ են։ Հիանալի մասունքներ հին ար հեստէ մը մնացած։ Հաստ թուղթերու վրայ գունաւոր ու գեղեցիկ գծուած են արեւելեան գորգի բազմաթիւ նմոյշներ։ Այս գլուխ գործոցով մեր աշխատան քային օրը կրնայինք բաւարարուած համարել, բայց կէսօրէ ետք մեզի կը սպասէր հաճելի այլ անակնկալ մը։ Դարձեալ ջերմաստիճանը հասած է 37°ի։ Պուրճ Համուտի ամէնէն տաք ժամերն են։ Թաքսի մը կը մտնէ դպրո ցին բակը։ Արեւուն տակ շողշողացող ինքնաշարժէն դուրս կու գայ մանրա հասակ կին մը, քրտինքներու մէջ թաթ խուած, ու կ՚ըսէ. “եկէ՛ք, օգնեցէ՛ք, այս տաքուն խենթութիւն էր գալը, բայց Յուշամատեանին համար եկայ…”։ Բոլորս կնոջ շուրջն ենք։ Թաքսիին սնտուկը բանալ կու տայ եւ այնտե ղէն դուրս կը հանենք ճամբորդական խոշոր ճամպրուկ մը, զոր կը բերենք ու կը տեղաւորենք մեր աշխատասեն- եակը։ Յաջորդող ժամերը եւ մինչեւ երեկոյեան պիտի անցնէինք տիկին Յ. Խ.ին ու անոր բերած գանձերուն հետ։ Շրջապատէն լսած էր մեր մասին, հա ւաքած էր Խարբերդի իր պապերէն
մնացած ժառանգութիւնը, անոնց վրայ աւելցուցած էր դրացիներէ ու ազգա կաններէ հաւաքուած այլ առարկաներ ու այս բոլորը բերած՝ Պուրճ Համուտի մեր նստավայրը։ Գանձը հարուստ է, յաճախ 19րդ դարու առարկաներ են, բոլորն ալ սքանչելիօրէն պահպան- ւած. հին լուսանկարներ, թափուներ
(թրքերէն՝ անշարժ գոյքի սեփակա նատիրութեան փաստաթուղթեր - «ՆՅ»), 1654 թուականէն սկսեալ ըն տանեկան ծառ մը, Խարբերդէն հարսա նեկան հագուստ մը, Վանէն արծաթեայ գօտի մը, կնոջական գդակ մը՝ իր զա նազան յարդարանքներով, Խարբերդէն մետաքսեայ փէշ մը, վզկապ մը, տպա ծոյ կտաւ մը, մկրտութեան տուփ մը։ Երրորդ օրը այլեւս գանձերու հետքե րով սովորական դարձած օր մըն է։ Ա. Ֆ. մեզի կը նուիրէ Սիս ծնած իր մօր հար սանեկան օժիտէն մնացած կտաւեայ երկու հագուստներ։ Մեր մօտ բերուած առարկաներուն շարքին կան Տարսոնի Սէնթ Փօլ գոլէճէն շրջանաւարտ Հայու մը՝ շուրջ 60 սմ. երկարութեամբ վկա յականը, Թոմարզայէն բերուած հա մեմ աղացող ջաղացք մը, Պէյլանէն, Ուրֆայէն եւ Սիսէն բերուած պղնձե ղէններ։ Նուէր կը ստանանք նաեւ Կիւ
րինի գործ շալ մը։ Բոլոր այս նիւթերը իրենց մանրապատմութիւնները ունին։ Կ՚արձանագրենք զանոնք կարելի բոլոր մանրամասնութիւններով։ Գօտիի մը, շալի մը, հարսանեկան հագուստի մը, լուսանկարի մը, Աստուածաշունչի մը
պատմութիւններուն ընդմէջէն կարելի է վերականգնել ամբողջ ընտանիքի մը եւ ինչու չէ նաեւ ամբողջ գիւղի մը, քա ղաքի մը ու համայնքի մը անցած ուղին։ Փաստօրէն իւրաքանչիւր առարկայ իր մէջ կուտակուած ունի կեանքի երթ մը, ընտանեկան պատմութիւն մը, որոնց արմատները կ՚երկարին մինչեւ հայրե նի բնակավայրը, ապա վրայ կը հասնի Մեծ Եղեռնը, առարկան իր տէրերուն նման կը տեղափոխուի, տէրերէն շա տեր կը սպաննուին, իսկ ուրիշներու նման անիկա ալ կը վերապրի ու վեր ջապէս բնակութիւն կը հաստատէ Լի բանանի մէջ։ Երեք օրեր տեւած մեր ձեռնարկը աւարտած է արդէն։ Հրաժեշտ կ՚առ նենք Պուրճ Համուտէն ու Լիբանանէն՝ մեր այս նախաձեռնութիւնը մօտիկ ապագային կրկնելու վճռակամու թեամբ։ Օսմանեան հայկական գանձեր գտնելու մեր այս առաջին գործողու թիւնը յաջողութիւն մըն էր։ Ոչ միայն մե ծաթիւ նիւթեր հաւաքած ենք, այլ նաեւ շատերու մօտ յաջողած ենք արթնցնել այսպիսի ժառանգութիւններ փնտռելու գաղափարը, անոնց կարեւորութիւնը։ Համոզուած ենք որ Լիբանանի պէս վայ րի մը մէջ (նոյն բանը վստահաբար կա րելի է ըսել նաեւ Սուրիոյ) գրեթէ ամէն ընտանիքի մօտ կարելի է գտնել հայրե նի տունէն բերուած նշխար մը։ Շատեր կրնան առարկել որ անցեալի նիւթեր հաւաքելու այս նախաձեռնութիւնը պէտք էր կատարուէր տասնամեակներ առաջ։ Այո՛, մենք ալ համաձայն ենք։ Բայց մեր երեք օրերու փորձառութիւնը բաւարար էր համոզուելու, որ հիմա ալ ուշ չէ։ Կան տակաւին թաքնուած գան ձեր. պէտք է պեղել, գիտակցութեան հրաւիրել անոնց տէրերը, ցանկագրել, թուայնացնել, արձանագրել իւրաքան չիւրին պատմութիւնը եւ մանաւանդ այս նիւթերը անմահացնելու, յաւերժ պահպանելու ձեւեր գտնել։ Լիբանանէն մեր մեկնումէն ետք իմա ցանք որ ջերմաստիճանը 40°ի հասած է, Սուրիոյ մէջ շարունակուող պատերազ մը աւելի սաստկացած է, հազարաւոր գաղթականներ Լիբանան խուժած են։ Իսկ մեր փնտռած գանձերը տակաւին հոն են, լիբանանահայ բազմաթիւ ըն տանիքներու մօտ։ Նոյն ժամանակ գի տենք որ թափելու գործընթացը կը շա րունակուի եւ թերեւս նաեւ այլ աղէտ ներ կրնան մէկընդմիշտ ոչնչացնել Օս մանեան կայսրութեան Հայերուն՝ մեր նախահայրերուն ժառանգութեան ու պատմութեան խորհրդանիշները հան դիսացող այս գանձերը։ Վ. Թ.
2012, Յուլիս 26
| ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 7
Կազմ ակ երպ իչներ ը հիւրընկա լած էին երեք թուրք լրագրողներու` ՇԱՐԺԱՐՈՒԵՍՏԻ ՀԱՅ ԵՒ ԹՈՒՐՔ Պերքէ Կէօլ («Ալթեազը» ամսագիր), նայ Այտէմիր («Ռատիքալ» օրա ԵՐԻՏԱՍԱՐԴ ԳՈՐԾԻՉՆԵՐԸ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ Շէ թերթ), Օլքան Էօզեուրթ («Սապահ» թերթ), որոնք լուսաբանած են «Ոսկէ ՈՒՆԵՑԱԾ ԵՆ ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԷՋ ծիրան»ի եւ «Հայաստան-Թուրքիա շարժարուեստի հիմնադրոյթներ»ուն Յուլիս 9էն 11, Երեւանի «Ոսկէ Գագիկ Յարութիւնեան, համա-ար ամբողջ ընթացքը: ծիրան» շարժարուեստի միջազգա տադրող՝ Սօնա Գրիգորեան եւ Էօզլէմ Առ ի տեղեկութիւն՝ «Հայաս յին փառատօնի շրջածիրին մէջ տե Սարըեըլտըզ, (Հայաստան / Թուրքիա) տան-Թուրքիա շարժարուեստի հիմ ղի ունեցած է «Հայաստան-Թուրքիա կին ոպլ ատֆորմ »ի (շարժ ար ուես 7. «Սալըմ Ապտիւլ-քարիմ», բե նադրույթներ»ը սկիզբ առած է տի հիմնադրոյթներ - «ՆՅ») կամ մադիր՝ Աշոտ Մկրտչեան, արտադրող՝ 2008ին, «Անատոլու Քիւլթիւր»ի եւ «Ոսկէ ծիրան»ի միջեւ գործակցու ՀԹԿՊ աշխատաժողովը, որուն՝ եր Անահիտ Մկրտչեան (Հայաստան) թեան իբրեւ արդիւնք` նպատակ ու կու դրացի երկիրներէն մասնակցած են 9 գործիչներ: ՀԹԿՊ նախընտրա 8. «Լուռ շիրիմներ», համա-բե նենալով ստեղծելու ընդհանուր ցանց կան յանձնաժողովը 25 դիմումներէն մադիր/համա-արտադրող Զէյնէլ Քոչ եւ մը, որուն միջոցով երկու երկիրներու ընտրած է շարժանկարի 9 նախագիծ Ճենք Օրտուլու (Թուրքիա) շարժարուեստի-բեմադիրները պիտի կարենան գործակցել եւ միասնաբար (4ը՝ Թուրքիայէն եւ 5ը՝ Հայաստանէն) 9. «Ծիածան», բեմադիր՝ Տէրիա ժապաւէններ ստեղծել: Հիմնադրու մրցակցելու 10.000 ԱՄՆ տոլարի հա Տուրմազ, արտադրող՝ Եոէլ Մարենտա մէն ի վեր՝ ՀԹՊԿ-ն աջակցած է մար: շարժարուեստի հայ եւ թուրք բեմադիր (Թուրքիա) ներու 12 ժապաւէններու ստեղծման: Մասնակից նախագիծերն են` Եռօր եայ աշխ ատ աժող ովի ըն Վերջին երկու տարիներու ըն 1. «Հին սօսիի ճիւղ», բեմադիր՝ Մա թացքին ներկայացուած են դեռ անա րիամ Օհանեան, արտադրող՝ Թունա ւարտ երկու շարժանկարներ` «Հո թացքին ՀԹՊԿ-ին աջակցած է ԱՄՆյակապ է, շատ հրաշալի- Ամերիկա ու ՄԶԳ-ն (Միջազգային զարգացման Եըլմազ (Հայաստան) յէն Պիթլիս» (բեմադիր՝ Լուսին Տինք, գրասենեակ) կողմէ գանձատրուող 2. «Երկխօսութիւն», բեմադիր/ար արտադրող՝ Սոնէր Ալփէր) եւ «Յետ «Աջակցութիւն Հայաստան-Թուրքիա տադրող Արսէն Առաքելեան (Հայաս դէպի Կիւրիւն» (բեմադիր՝ Ատրինէ յարաբերութեանց բարելաւման» ծրա Գրիգորեան, ար գիրը, որ կը գործէ «Եւրասիա գոր տադրող՝ Քարա ծակցութիւն» հիմնադրամի, Մարդկա Մարսթըն)։ Ատ յին զարգացման միջազգային կեդ կէ բացի, տե րոնի, Երեւանի մամուլի ակումբի եւ ղի ունեցած են Հայաստանի արդիւնաբերողներու եւ ա ն հ ա տ ա կ ա ն գործարարներու (գործատուներու) հանդ իպ ումներ միութեան, ինչպէս նաեւ Թուրքիոյ մէջ շարժ ար ուեստ ի գտնուող շարք մը գործընկերներու կող հայ եւ թուրք մէ՝ ներառեալ «Անատոլու Քիւլթիւր»ը: գ ո ր ծ ի չ ն ե ր ո ւ եւ դաս ընթ ա *** ցավարներու մի ջեւ, ինչպէս նաեւ ԱՄՆ-ու ՄԶԳ-ն եւ առեւտրային ընկե ընթ երցու ած է րակցութեան (consortium) անդամները դասախօսութիւն կ՚աջակցին «Հայաստան-Թուրքիա» մը՝ Եւր ոպ այի յարաբերութեանց բարելաւման` խթա մէջ շարժարուեստի արտադրութեան նելով քաղաքացիական հասարակու տան) 3. «Փնտռելով Մանուկը», բեմադիր՝ գանձատրման հայթայթման եւ աջակ թեան գործակցութիւնը, հիմնելով գոր Էրտալ Պիլիճի, արտադրող՝ Տիլէք Այ ցութեան վերաբերեալ։ Այնուհետեւ ծարարներու եւ արհեստավարժներու մասնակիցները ՀԹԿՊ դատակազմի ցանցեր եւ զարգացնելով արդէն եղած տըն (Թուրքիա) անդամներուն ներկայացուցած են գործակցութեան օրինակները, ինչպէս նաեւ սատարելով երկու ժողովուրդնե 4. «Մանուկի ճամբորդութիւնը», իրենց նախագծերը։ րու միջեւ փոխըմբռնման ձեւաւորման բեմադիր՝ Էօզլէմ Սարըեըլտըզ, ար տադրող՝ Օսման Շիշման (Թուրքիա) Յուլիս 11ին, աշխատաժողովը եզ եւ խորացման՝ տարածաշրջանին մէջ րափակող մրցանակաբաշխութեան խաղաղութեան եւ տնտեսական հա 5. «Իմ եւ քո կիրակին», բեմադիր/ ընթացքին յաղթական ճանչցուած է մարկման հասնելու նպատակով: արտադրող՝ Գագիկ Ղազարէ (Հայաս «Մանուկին ճամբորդութիւնը» նա Տեղեկատւութիւնը տարածած է «Ոս տան) խագծին հեղինակ՝ Էօզլէմ Սարըեըլտըզ, որ արժանացած է 10.000 ԱՄՆ տոլար կէ ծիրան» շարժարուեստի փառատօնի մամլոյ ծառայութիւնը: 6. «Մի կեանք, մի սէր», բեմադիր՝ մրցանակին:
8 | ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 2012, Յուլիս 26
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹԻՒՆ Հանրապ ետութ եան Նախ ագահ կրնայ ընտրուիլ երեսունհինգ տարին լրացած, վերջին տասը տարուան մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան քա ղաքացի հանդիսացող, վերջին տասը տարին Հանրապետութեան մէջ մշտա պէս բնակող եւ ընտրական իրաւունք ունեցող իւրաքանչիւր ոք: Նոյն անձը չի կրնար երկու անգա մէ աւելի անընդմէջ ընտրուիլ Հանրա պետութեան Նախագահի պաշտօնին: Յօդուած 51. Հանրապետութեան Նախագահը կ՚ընտրուի Սահմանադ րութեամբ եւ օրէնքով սահմանուած կարգով: Հանր ապ ետութ եան Նախ ագա հի ընտրութիւնը կը կատարուի անոր լիազօրութեանց աւարտէն յիսուն օր առաջ: Հանր ապ ետութ եան Նախ ագահ կ՚ընտրուի այն թեկնածուն, որուն ի նպաստ քուէարկած է բոլոր թեկ նածուներուն ի նպաստ քուէարկած ընտրողներու թիւի կէսէն աւելին: Եթէ քուէարկուած է երկուքէ աւե լի թեկնածու, եւ անոնցմէ ոչ մէկուն ի նպաստ քուէարկած են անհրաժեշտ թիւով ընտրողներ, ապա քուէար կութենէն ետք՝ տասնչորսերորդ օրը, կը կատարուի Հանրապետութեան Նախագահի ընտրութեան երկրորդ փուլ: Հանրապետութեան Նախագահի ընտրութեան երկրորդ փուլին կրնան մասնակցիլ այն երկու թեկնածուները, որոնց ի նպաստ քուէարկած են աւելի մեծ թիւով ընտրողներ: Երկրորդ փու լին Հանրապետութեան Նախագահ կ՚ընտրուի այն թեկնածուն, որուն ի նպաստ քուէարկած են աւելի մեծ թի ւով ընտրողներ: Մէկ թեկնածու քուէարկելու պա րագային ան կ՚ընտրուի, եթէ անոր ի նպաստ քուէարկած է քուէարկութեան մասնակիցներու կէսէն աւելին: Եթէ Հանրապետութեան Նախագահի ընտրութեան արդիւնքներուն վերաբեր- եալ Սահմանադրական Դատարանը բողոք կ՚ընդունի քննութեան, ապա որոշում պէտք է կայացնէ դիմումը ստանալէն յետոյ՝ տասնօրեայ ժամկէ տի մէջ, իսկ սոյն յօդուածով սահման- ւած ժամկէտները կը հաշւուին դա տարանի որոշումին ուժի մէջ մտնելու պահէն:
Եթէ Հանրապետութեան Նախագահ չ՚ընտրուիր, ապա կը նշանակուի նոր ընտրութիւն, իսկ քուէարկութիւնը կը կատարուի նոր ընտրութիւն նշանակե լէն յետոյ՝ քառասուներորդ օրը: Հանրապետութեան Նախագահն իր պաշտօնը կը ստանձնէ Հանրապետու թեան նախորդ Նախագահի լիազօրու թեանց աւարտին օրը: Նոր կամ արտակարգ ընտրու թեան միջոցով ընտրուած Հանրա պետութեան Նախագահը պաշտօնը կը ստանձնէ ընտրութենէն ետք՝ քսա ներորդ օրը: Յօդուած 52. Հանրապետութեան Նախագահի թեկնածուներէն մէկուն համար անյաղթահարելի խոչընդոտներ յառաջանալու պարագային Հանրա պետութեան Նախագահի ընտրութիւնը կը յետաձգուի երկշաբաթեայ ժամկէ տով: Անյաղթահարելի ճանչցուած խո չընդոտները չվերանալու պարագային կը նշանակուի նոր ընտրութիւն, իսկ քուէարկութիւնը կը կատարուի նշուած երկշաբաթեայ ժամկէտը լրանալէն յե տոյ՝ քառասուներորդ օրը: Մինչեւ քուէարկութեան օրը թեկնա ծուներէն մէկուն մահուան պարագա յին նոր ընտրութիւն կը նշանակուի, իսկ քուէարկութիւնը կը կատարուի նոր ընտրութիւն նշանակելէն յետոյ՝ քառասուներորդ օրը: Յօդուած 53. Հանրապետութեան Նախագահի հրաժարականի, մա հուան, լիազօրութեանց կատարման անկարելիութեան կամ Սահմանա- դրութեան 57րդ յօդուածով սահման- ւած կարգով զայն պաշտօնանկ ընելու պարագային կը նշանակուի Հանրա պետութեան Նախագահի արտակարգ ընտրութիւն, իսկ քուէարկութիւնը կը կատարուի Հանրապետութեան Նա խագահի պաշտօնին թափուր մնալէն յետոյ՝ քառասուներորդ օրը: Յօդուած 53.1. Ռազմական եւ ար տակարգ դրութեան ատեն Հանրա պետութեան Նախագահի ընտրութիւն չի կատարուիր, իսկ Հանրապետու թեան Նախագահը կը շարունակէ իր լիազօրութեանց իրականացումը: Այս պարագային, ռազմական կամ արտա կարգ դրութեան աւարտէն ետք՝ քա ռասուներորդ օրը, կը կատարուի Հան րապետութեան Նախագահի ընտրու
թիւն:
Յօդուած 54. Հանրապետութեան Նախագահը պաշտօնը կը ստանձնէ օրէնքով սահմանուած կարգով՝ Ազ գային ժողովի յատուկ նիստին, ժո ղովուրդին տրուած հետեւեալ եր դումով. «Ստանձնելով Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահի պաշ տօնը՝ կ՚երդնում, անվերապահօրէն կատարել Սահմանադրութեան պա հանջները՝ յարգել մարդու եւ քաղաքա ցիի իրաւունքներն ու ազատութիւննե րը, ապահովել Հանրապետութեան ան կախութիւնը, տարածքային ամբողջա կանութիւնը եւ անվտանգութիւնը՝ ի փառս Հայաստանի Հանրապետու թեան եւ ի բարօրութիւն Հայաստանի Հանրապետութեան ժողովուրդին»: Յօդուած 55. Հանրապետութեան Նախագահը՝ 1) ուղերձով կը դիմէ ժողովուրդին եւ Ազգային ժողովին: 2) Ազգային ժողովի ընդունած օրէնքն ստանալէն յետոյ՝ քսանմէ կօրեայ ժամկէտի մէջ կը ստորագրէ եւ կը հրապարակէ զայն: Այդ ժամկէտին մէջ կրնայ Ազգա յին ժողովի ընդունած օրէնքն առար կութիւններով, առաջարկութիւններով վերադարձնել Ազգային ժողովին՝ նոր քննարկում պահանջելով: Հնգօրեայ ժամկէտի մէջ կը ստորագրէ եւ կը հրա պարակէ Ազգային ժողովի՝ վերստին ընդունած օրէնքը: 3) Սահմանադրութեան 74.1րդ յօդ- ւածով նախատեսուած պարագա ներուն ու կարգով կ՚արձակէ Ազգային ժողովը եւ արտակարգ ընտրութիւն կը նշանակէ: 4) Ազգային ժողովին մէջ պատգա մաւորական տեղերու բաշխման եւ պատգամաւորական խմբակցութեանց հետ խորհրդակցութեանց հիման վրայ վարչապետ կը նշանակէ պատգա մաւորներու մեծամասնութեան վստա հութիւնը վայելող անձը, իսկ եթէ այդ հնարաւոր չէ, ապա աւելի մեծ թիւով պատգամաւորներու վստահութիւնը վայելող անձը: Հանր ապ ետութ եան Նախ ագահ ը վարչապետ կը նշանակէ կառավա րութեան հրաժարականի ընդունու մէն ետք՝ տասնօրեայ ժամկէտի մէջ: Կառավարութիւնը կը կազմաւորուի վարչապետի նշանակումէն ետք՝ քսանօրեայ ժամկէտի մէջ: Հանրապ ետութ եան Նախ ագահ ը վարչապետին առաջարկով կը նշա նակէ եւ կ՚ազատէ կառավարութեան անդամները: (Շար. 7)
2012, Յուլիս 26
Սուրէն Չէքիճեան
- Պիտի չպատրաստուի՞ս, Սալբիին քով պիտի ելլենք ընթրիքի։ - Շատ լաւ, - ըսի եւ ելայ փոխուելու։ Վեր ելլելէ առաջ քասէթը գրպանս սա հեցուցի։ Գէորգին տունը շատ լաւ կահա- ւորուած էր, բոլոր կարասիները գոյնով եւ ոճով իրարու կը յարմարէին, մտա ծեցի որ հաւանաբար մէկը բերած էին տունին տէքորը ընելու համար։ Երբ տեղաւորուեցանք՝ Սալբիէն խնդրեցի որ հետս բերած քասէթս դնէ, ան շատ զարմացաւ բայց անմիջապէս կատարեց խնդրանքս։ Երաժշտութիւնը հազիւ սկսած էր երբ Գէորգը Սալբիին սաստեց։ - Ատ ի՞նչ տեսակ քասէթ դրիր, քիչ մը ուրախ բան մը դիր, քու սիրած երգերդ ախորժակս կը փախցնեն։ - Ատիկա Վարդանը հետը բերաւ, ինք ուզեց որ դնեմ։ - Ան ալ քեզմէ ետ չի մնար, խելքս չի հասնիր որ ի՞նչ կը հասկնաք այս մե լամաղձոտ երգերէն։ - Հոգիիս թելերուն հետ կը խաղայ, - ըսի, - երբեմն պէտք ունիմ, երբ հոգիս ալեկոծի՝ երաժշտութիւնը զայն կը հան դարտեցնէ։ Սալբիին աչք ըրի, ան ժպտեցաւ։ - Լաւ, լաւ, - ըսաւ Գէորգը, - օղի մը լեցնե՞մ քեզի, ճաշէն առաջ, ախորժակ կը բանայ։ - Այո։ - Անժէ՛լ, քեզի ի՞նչ կրնամ հրամցնել։ - Ճերմակ գինի, խնդրեմ։ - Սիրով։ Կնի՛կ դուն ի՞նչ պիտի խմես։ - Ես ալ ճերմակ գինի կը խմեմ, - ըսաւ Սալբին։ Գէորգը խմիչքները բերաւ, Սալբին մեզ սեղան հրաւիրեց, որուն վրայ ահա գին մէզէներ կային, գլխաւորաբար ձուկ եւ ուրիշ ծովային կենդանիներ։ - Սալբի՛, այս ի՞նչ աղուոր բաներ պատրաստեր ես, ամէն սիրած բաներս կան, շատ շնորհակալ եմ, - ըսի։ - Բարի եկար, ուրախ եմ որ սիրած բաներդ են, մամային հարցուցի եւ անոր համեմատ գնումները ըրի։ Ամէն ինչ շատ համով էր, երբ որ օղիի գաւաթը պարպեցի, ուզեցի գարեջուրով շարունակել։ - Վստա՞հ ես, - ըսաւ Գէորգը, - լաւ չէ խառնելը։
- Օղին «ափերաթիֆ»ն է, դուն ըսիր որ ախորժակ կը բանայ, անիկա իր գոր ծը ըրաւ, հիմա այս համեղ ուտելիքնե րուն հետ կ՚ուզեմ գարեջուր խմել, որով հետեւ խմելու մեծ փափաք ունիմ։ Գէորգը զուարճացած ելաւ, երկու շիշ գարեջուր բերաւ, եւ շատ գեղեցիկ գա րեջուրի գաւաթ մը։ Ես շատ կը սիրեմ այդ ապակիէ, ծանր, խոշոր գաւաթ ները։ Գարեջուրը լեցուցի եւ բաժակս բարձրացուցի։ - Սեղաննիդ մի՛շտ, կենացնուդ, - բա ժակները իրարու զարկինք եւ խմեցինք, - պռաւօ Գէորգ շատ գեղեցիկ տուն մը շտկած էք, շատ հաճելի է հոս եւ ես լաւ կը զգամ այստեղ։ Պէտք է ըսեմ որ ատի կա քիչ կը պատահի։ - Ուրախ եմ որ եկաք, - ըսաւ Գէոր գը քիչ մը պաշտօնական ձեւով, իսկ Սալբիին դէմքը կը փայլէր։ Բաժակս բարձրացուցի իրեն եւ ան ալ իր բա ժակը բարձրացուց եւ խմեցինք։ Անկէ ետք լեզու կտրուեցայ, եւ անընդհատ խօսեցայ։ Լէօ Ֆէրրէն եւ «քունեմ կեան քը» կեցուածքը իր արդիւնքը տուաւ, կապանքներէս ազատուեցայ։ - Պզտիկ եղբայրս է, Գէորգը, - ըսի Ան ժէլին, - բայց ինձմէ աւելի չափահաս է, այն իմաստով որ կեանքը կարգի դրած է, եւ գիտէ ինչ կ՚ընէ։ Ես այդ բախտա ւորութիւնը չեմ կրցած ունենալ տա կաւին, հակառակ որ մեծ թուանշանը հասայ, եւ այլեւս երիտասարդ չեմ նը- կատուիր, բայց բնաւ տարբեր չեմ զգար, ընդհակառակը աւելի փափաք ունիմ նոր բաներ փորձելու, Պարոյր Սեւակին ըսածին պէս «ծերանում եմ սակայն խելքի չեմ գալիս»։ - «Բախտաւորութիւնը չեմ ունեցած» ըսիր, - ըսաւ Անժէլը, - բայց այդ մէկը բախտի հետ կապ չունի, քու առած որո շումներէդ կախեալ է եւ երկրորդ, շա տեր իրենք զիրենք բախտաւոր պիտի զգային այս ընտանիքին մէջ ծնած ըլ լալու համար։ Գէորգը եւ Սալբին զարմացած նայ- ւածք մը փոխանակեցին, ես շատ լաւ տրամադրութեան մէջ էի եւ Անժէլին ըսածները փոխանակ զիս նեղացնելու խթան եղան որ աւելի սրամիտ դառնամ։ - Ապրի՛ս շատ ճիշդ է ըսածդ եթէ մա կերեսին նայիս, սակայն բախտը չես կրնար անտեսել, - ըսի - ես եւ Գէորգը
| ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 9
նոյն ծնողներէն սերած ենք, նոյնիսկ նոյն դպրոցը յաճախած ենք, բայց իրարմէ բոլորովին տարբեր խառնուածք ունինք։ Անոր համար կեանքը հետաքրքրական է, քանի որ ապագան միշտ յղի է կարելիու թիւններով՝ քան երբ ամէն ինչ դասաւո րուած է եւ գիտես թէ տասը տարի ետք ո՞ւր պիտի ըլլաս եւ ի՞նչ պիտի ընես։ - Սակայն դուն, երբ ապագային կը նայիս անձկութեան կը մատնուիս, այդ ի մտի ունենալով ըսածներդ սրամտութեան տպաւորութիւնը կը թողուն, - ըսաւ Անժէլը։ - Այո՛, մատդ վէրքին վրայ դրիր, արուեստագէտը անապահով էակ մըն է, երախայի պէս է, միշտ գուրգուրանքի եւ սիրոյ կը կարօտի։ Այս մասին հե ռատեսիլի հարցազրոյցի մը ընթացքին զարմանալի յայտնութիւն մը ըրաւ աշ խարհահռչակ անգլիացի դերասան Լո րընս Օլիվիէն, որ յիսուն տարի բեմերու եւ ֆիլմերու փնտռուած դերասան եղած է, ըսաւ որ մինչեւ այսօր բեմ ելլելէ առաջ «ստամոքսին մէջ թիթեռնիկներ կ՚ունե նայ». անգլերէն դարձուածք մըն է որ բեմ ելլելէն առաջ վախին կ՚ակնարկէ։ - Բայց ինչո՞ւ համար այդ անապահով կեանքը պիտի ապրիս, երբ որ կրնաս աւելի հանգիստ կեանք մը ունենալ, - հետապնդեց Անժէլը։ - Ինչո՞ւ մարդիկ անկարգելով օդա նաւէն կը ցատկեն, առանձին աշխարհի շուրջը կը նաւարկեն, կամ այլ վտանգա ւոր բաներ կը փորձեն։ Մարդ արարածը հակամէտ է արկածախնդրութիւններ ունենալու եւ շատ անգամ քայլեր կ՚առ նէ ոչ թէ դրամ շահելու՝ այլ իր ներքին իղձերուն գոհացում տալու համար։ Յե տոյ չմոռնանք որ անորոշութիւնը երկու արդիւնք կրնայ ունենալ, մենք միշտ հա կամէտ ենք գէշ կողմը տեսնելու, բայց լաւ կողմ ալ կրնայ ունենալ, երբ որ ազատ ես կրնայ նաեւ հրաշալի բան մը պատահիլ քեզի, եւ այդ առիթը չես ունե նար եթէ լուրջ պարտաւորութիւններու տակ ես արդէն։ Նոյնիսկ այդ յոյսը կը բաւէ խանդավառելու իմ հոգիս։ Անժէլը վերջապէս դադրեցաւ հա կաճառելէ, ոչ թէ որովհետեւ համոզեցի զինքը, այլ քանի որ Գէորգը եւ Սալբին մեծ հետաքրքրութեամբ կը հետեւէին մեր խօսակցութեան, եւ եթէ շարու նակէր, այն տպաւորութիւնը պիտի ձգէր՝ թէ իմ բնաւորութեանս ծանօթ չէր։ Գէորգը քիչ մը յուսախաբ եղաւ, քանի որ իրեն համար զուարճալի էր մեր վէճը։ Քանի մը վայրկեան լռութիւն տիրեց, մինչ այդ Լէօ Ֆէրրէին քասէթին մէկ երեսը վերջացաւ, ելայ եւ դարձուցի երկրորդ երեսը։ (Շար.68)
10 | ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 2012, Յուլիս 26 ԲԱՌԱՄԹեՐՔ
ՊԱՀՈՒԱԾ ԲԱՌ-8 կ ռ ա ց ն ա ց շ ն ա տ ա մ թ ն ա կ ա զ ե
ն ո ք ղ ա ն ց ծ կ փ մ ա ղ ա տ ն ա շ է ն
ի ւ տ շ պ ա ր ք ր ա ւ ւ ր ծ ի գ ա կ ա փ
ք ն ի ա ո ն մ ն ա ր ո ա ի մ ո ք ա ւ ո ր
ա ա ա կ ռ ր հ ա տ թ ս զ կ ր ա ւ ի ւ ն կ
ն յ ր ա ն ա ո ր ա ա ւ ա ա ա բ տ ս ա փ ա
ա ն ւ ի ր ա տ տ դ մ ո ն զ կ ք ո ա ե ա ն
փ ո ր մ ա յ ս ր ո ո ք ն ե ն ւ ւ տ կ ա ք
շ ն պ ա տ ա կ ե ո ւ գ ի ա մ ն ն ն ն ա լ
ա ի ն ա փ ո ր տ տ ւ մ խ ն ց ո կ ա դ ե ն
ն ն լ կ ր ո ղ ո ո ա ա ա լ խ ւ կ ն ե ր ն
կ ե ա ե ղ ե ր դ դ ճ կ տ ե ե ա ո կ ղ ա յ
ի ց ս մ ր տ ն ն ա ա ա ք ս ր ս ն ր ձ ս ն
ւ ն ո ա յ ա ա յ ն ր ն ի ա ա տ ա ղ ի տ ա
ն ա ւ տ յ ա փ պ ց ր ց ն պ մ պ ե պ ր ց ջ
տ ց ն ա տ ա մ ր ա ա ք ա ր ա դ ն ա ր դ ր
ս յ ա յ տ ա ր ա ր կ ր տ ա կ ա մ դ ո ա շ
ա ի ր ա ջ ա ք կ յ ն ն ա դ յ ա ա ւ ա ն դ
պ յ ա ճ ա խ ր դ ա ր պ ա ս լ ե ք ա ղ ո ց
ն ի կ ա ղ ե շ ա ղ կ ա պ ց ի ս ր ի կ ր ե
Պահուած բառը՝ «երկրակեղեւի մէջէն» (6 տառ) այեր անդամ անկիւն անցք ասուն ատամ արիւն արմատ արմատական աւազան աւանդ աւիւն դասարան դատարկ դարպաս
դարպասել*(2) դեղձ դեղձան դմակ դուքս եզական եզակի եղերդ երամակ երաստ երկիր երկրացի յաճախ յաճախանք
յամայր յամր յայտարար յանդուգն նախնիք նափորտ նկար(2) նուաստ նպաստ նպաստաւոր նպատակ շաղկապ շեղակի շնատամ
շուառն շպար շրջան ողորկ որոտում ունայն ուսեալ ուսում ուսումնական տանիք տառատոկ տեսանկիւն տիար տնանկ
1. Վերի սիւնակներուն մէջ նշուած բառերը՝ աղիւսակէն ներս կրնան կարդացուիլ հորիզոնականգիծերուվրայ՝ձախէնաջուաջէնձախ,եւուղղահայեացուշեղակի գիծերուվրայ՝վերէնվարուվարէնվեր։ 2.եթէբառինքովընշուածէ«2»,անաղիւսակինմէջտեղգտածէ2անգամ։ 3.Աստղանիշովբառերըբացատրուածեն«Բառամթերք»ինմէջ։ 4.Աղիւսակինմէջբառերուխաչաձեւմանպարագային՝միեւնոյնտառըկըգործածուի մէկէաւելիբառերումէջ։ 5.Դիւրութեանհամար՝կարելիէսկսիլընդգծելովկամջնջելովերկարբառերը։ 6. Տուեալ բոլոր բառերը ընդգծելէ կամ ջնջելէ վերջ՝ աւելցած տառերով պէտք է կազմելպահանջուածպատասխանը։
այեր օդ,մթնոլորտ(յուն.aér) ասուն խօսուն,բանական աւիւն կենսունակութեանթափ, ոգեւորութիւն,եռանդ դարպասել 1.քծնիլ,2.կինհետա պնդելքաղցրբառերով,սիրահետել դեղձան պայծառդեղինգոյնի,ոս կեգոյն,խարտեաշ դմակ ոչխարիճարպոտպոչ դուքս բարձրաստիճանազնուական՝ իշխանէնցածեւկոմսէնբարձր եղերդ(ն) բանջարմը՝վայրիհա զար, սեւ ծաղիկներով, դառնահամ արմատով. դառնիճ (Cichorium intybus), զոր կը գործածուի իբրեւ սուրճիխառնուրդկամդեղանիւթ (ցիկորի),ճարճատուկ երաստ խումբ,դաս,ժողով,ատեան յաճախանք 1.մղձաւանջդարձած մտածում,2.յաճախում,այցելութիւն յամայր երկար(ատեւ),օր՝յամայր ամս«շատտարիներ» յայտարար կոտորակիստորինթիւ նափորտ(ն) եպիսկոպոսականու րար(վերնաշապիկ)՝յունարէնէ շնատամ սուր՝պատռողակռայ, ժանիք շուառն շաւառ(ն)՝ցորենիծղօտը շպար դէմքիարդուզարդիներկ տառատոկ 1.լայնզինուորական վերարկու, 2. թաղիքէ վերարկու, այծենակաճ տնանկ անտուն,չքաւոր ցարասի մանրատերեւթուփ փանաք(ի) չնչին,նուաստ,անարգ փարելի փաղաքշանքիարժանի քաղոց Հայոց5րդամիսը
տնաշէն տոհմ տունկ ցանկապատ ցանցառ ցանցենի ցարասի ցիրուցան ցլամարտ փակագիծ փանաքի
փաստ փաստաթուղթ փարթամ փարելի փրկանք քաղոց քաջարի քաւոր քղանցք քնար քնարական
Թիւ 7 Պահուած բառին պատասխանը՝
ՏՐՈՒՊ
2012, Յուլիս 26
| ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 11
12 | ՆՈՐ ՅԱՌԱՋ | 2012, Յուլիս 26 ՎՐԻՊԱԿ Յուլիս 21ի մեր թիւի (392) 4րդ էջին լոյս տեսած՝ «Հարցազրոյց “Հայագիտական Շաբաթ”ի կազմա կերպիչներուն հետ» նիւթի ներածա կանին վերջին տողը պէտք է կար դալ՝ «…ու Անի Օսմանճեանի հետ» եւ ոչ թէ՝ Անի Մոմճեանի:
REPRISE DES ACTIVITÉS 2012–2013 Mercredi 19 Septembre 3 jours d’inscriptions en septembre : Mercredi 12 et Samedi 15 : 14h30 à 18h Vendredi 14 : 17h à 19h LANGUE ARMÉNIENNE (16 niveaux) de l’Eveil au langage au BAC 2013 BTS et pour adultes Attention futurs bacheliers, l’arménien s’étudie tout au long de la scolarité. CIVILISATION ARMÉNIENNE (2 niveaux) de l’Heure du conte à Eveil à l’identité et à la culture Nouveauté : Cours pour lycéens (BAC) MUSIQUE Piano – Violon – Guitare – Solfège DANSE ARMÉNIENNE (10 disciplines) de l’Initiation aux classes mixtes. De l’Académique (sur audition) à la danse de scène, au folklore et pour Jeunes gens. ARTS (4 niveaux) du Dessin à la peinture autour des arts plastiques Nouveauté : cours pour adultes ECHECS (2 niveaux) cours et tournois Egalement : MEDIAS RADIO sur AYP FM tous les mercredis de 10h20 à 11h30 BIBLIOTHEQUE DE PRET en langue arménienne pour adultes DIFFUSION LIVRES en langues arménienne et française Renseignements: tél 01 43 76 55 89 mca.alfortville@gmail.com