A krant september 2017

buurtkrant van het A-Kwartier

krant

jaargang 33 nummer 3 2017

Kunstenaar in de wijk: Trudy Kramer De geschiedenis van Pakhuis Libau Een zebra aan de Reitdiepskade

Politie: 0900-8844 Meldpunt overlast: 050 5875885 brugt.aanen@groningen.politie.nl Wijkpost Binnenstad voor klachten over uw woonomgeving: 050 3678910 of www.gemeente.groningen.nl/overlast-en-zorg-melden A-krant: De A-krant is een uitgave van buurtvereniging ‘Het A-Kwartier’ in Groningen en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 2200 exemplaren.

Bij een teveel aan kopij kan de redactie besluiten de kopij verkort, niet of pas in een volgend nummer te plaatsen. Ingezonden brieven worden niet anoniem geplaatst en de schrijver/ster is verantwoordelijk voor de inhoud.

Banknummer buurtvereniging: NL33 INGB 0005 031 398 t.n.v. Buurtvereniging Het A-Kwartier Buurtpand de Oude Drogisterij: Lage der A 4: Hans Imelman, 050 3125020 Hier is elke laatste zondag van de maand de Buurtborrel van 16.00-18.00 uur Website Buurtvereniging: www.a-kwartier.nl Wilt u op de hoogte blijven van de meest recente ontwikkelingen en activiteiten, meldt u dan aan voor het A-mailbulletin.

Stuur een mail naar hetakwartier@gmail.com o.v.v. ‘aanmelding A-mail bulletin’.

Post voor Het A-Kwartier en de A-krant Westerbinnensingel 49 9718 BS Groningen e-mail: hetakwartier@gmail.com Bestuur buurtvereniging Het A-Kwartier: Esther Klaver (voorzitter) Henk Cuperus (secretaris) Fleur Woudstra (activiteiten) Gerrit de Goede (penningmeester) Denies Margry Trinet Holtslag

06 - 46 13 36 35 06 - 30 60 89 29

06 - 28 92 24 77

Verspreiding van de A-krant: Wilbert Wolthers: 06 - 30 34 66 13 mail: wilbertwolthers@hotmail.com Hier kunt u zich ook aanmelden als u mee wilt helpen de A-krant te bezorgen.

van de redactie De scholen zijn weer begonnen, studenten waaieren uit over de stad. De meesten van ons zijn al lang weer aan het werk en de herfst-editie van de A-krant ligt op de mat. Kortom: de zomer is voorbij.

Misschien gaat u het vakantie-fotoboek (af)maken om het zomergevoel een beetje vast te houden. Of mijmert even weg bij de zonnige foto's van ZomerWelvaart of de 28e augustus in deze krant.

In deze krant vindt u naast de bekende rubrieken, zoals de column van Bob van Dijk en het gedicht van Sacha Landkroon, ook het vervolg van de Drie Dames in de Visserstraat met dit keer aandacht voor de vele winkeltjes en bedrijven die ooit aan de zuidkant van de straat zaten, de opening van een nieuwe bloemenzaak door twee buurtbewoners en een mooi gedegen portret van Pakhuis Libau aan de Hoge der A. Speciale aandacht voor kunstenaar Trudy Kramer die samen met haar partner Ger Siks sinds een jaar in het A-Kwartier woont en werkt.

Mocht u ook altijd gedacht hebben dat het ZEBRA-huis aan de Reitdiepskade zijn naam te danken heeft aan de horizontaal gestreepte gevel, dan zal het artikel op pagina 26 uw mening doen veranderen. Verder een verslag over buurtparticipatie ‘avant la lettre’ aan diezelfde Reitdiepskade, een verhaal van Tjitske Zuiderbaan over het Linhoffgasthuis aan de Oude Kijk in 't Jatstraat en de nodige 'allerleitjes' uit de buurt.

Mocht het vakantiegevoel echt zijn verdwenen, dan kunt u (na een stevige herfstwandeling) lekker op de bank in deze A-krant lezen. Laat die herfst maar komen!

colofon

• Omslagfoto: Zomerwelvaart aan de Hoge der A; foto boven: dansdemonstratie in de Oude Kijk in 't Jatstraat Medewerkers aan dit nummer: Francis van Dijk, Els Nauta, Dina Beukema, Esther Klaver, Fleur Woudstra, Jean Pierre Rawie Sacha Landkroon (gedicht)

Redactie: Denies Margry, Henk Cuperus, Bob van Dijk, Anja de Boer, Tjitske Zuiderbaan.

Han Santing: vormgeving & foto’s (tenzij anders vermeld) Kopij voor A-krant 2017|4 inzenden vóór 15 november 2017

Drukwerk: Drukkerij De Marge, Groningen 3

Trudy Kramer

Artisan au Quartier

Tekst & Foto: Bob van Dijk

T

rudy verhuisde in juli 2016 met echtgenoot (beeldend kunstenaar Ger Siks) naar de Westersingelflat. “Misschien wel een van de mooiste plekken van Groningen”, stond er op Funda vermeld en dat bleek geen loze reclamekreet. Altijd mooi licht zowel van de zuidals van de noordkant, wat natuurlijk erg belangrijk is voor haar werk.

Ze ging op achttienjarige leeftijd naar A.B.K. Minerva. Haar vader, een talentvol tekenaar, mocht van zijn ouders niet naar de kunstacademie. Hij werd directeur van de scheepswerf van zijn vader (Kramer & Booy in Kootstertille). Trudy kreeg aanmerkelijk meer vrijheid en benutte die ten volle. Ze was de jongste van zeven kinderen. Het was een van oorsprong streng religieus gezin. Gelukkig waren haar ouders bij de komst van het zevende kind al behoorlijk opvoedingsmoe.

Ze werd, zoals ze het zelf zegt, niet opgevoed, maar slechts een beetje ‘bijgeschaafd’. Door 5 vaders en 4 moeders én een gouvernante. Dat dan toch weer wel!

Ze leerde Ger tijdens haar studietijd kennen. Hij was haar eindexamen-contactdocent.

Welaan, dat contact is gebleven. Al 35 jaar zijn ze samen. Hun huwelijksfeest was 25 jaar geleden in De Sleutel, het café dat ze nu nog regelmatig met veel plezier bezoeken.

In 1983 hadden ze hun eerste gezamenlijke tentoonstelling bij galerie Wiek XX. In 1984 richtten ze samen met Matthijs Röling, Fritzi Harmsen van Beek, Wout Muller en Clary Mastenbroek de Fuji Art Association op. Tien jaar lang exposeerden de leden van dit genootschap, aangevuld met gastexposanten en dichters. In eerste instantie in Groningen en later ook in Amsterdam en Den Haag. De dichters C.O. Jellema en Jean Pierre Rawie verzorgden bij toerbeurt de openingen. Jellema schreef o.a. de introductie voor het boekje ‘36 gezichten’ dat bij de eerste tentoonstelling uitkwam.

Na tien jaar gingen de leden van de club ieder huns weegs. Ger en Trudy startten nieuwe projecten, onder andere een groepstentoonstelling in het Drents Museum. ‘Op petret’ was de titel, een samenwerking met de schilders Berend Groen en Herman van Hoogdalem en de fotografen Han de Graaf en Wladimir van der Burgh. Deze tentoonstelling leidde in 1999 tot een vast ‘podium’ in het tijdschrift Noorderbreedte: Noordelijke schrijversportretten. Dit duurde drie jaar.

5

Boven: de harde kern van de Fuji Art Association in de jaren tachtig in Japanse outfit met v.l.n.r. Wout Muller, Clary Mastenbroek, Ger Siks, Trudy Kramer en Matthijs Röling.

De naam Fuji verwijst naar de gelijknamige vulkaan in Japan.

Hierna volgde de door hen geïnitieerde tentoonstelling ‘12X12’, ook in het Drents Museum, waaraan ook onze (bijna) buurtgenoot Martin Tissing deelnam.

Inmiddels was Trudy in 1989 toegetreden tot het docentencorps van Academie Minerva en tot op de dag van vandaag geeft ze daar nog steeds schilder- en tekenlessen.

Diverse contacten in de schrijverswereld resulteerden in een initiatief van het echtpaar om in 2001 op Schiermonnikoog het eerste ‘Schrijvers om de Noord’festival te organiseren. Toen nog in samenwerking met Noorderbreedte (met Noordelijke schrijvers) en later in samenwerking met enthousiaste eilanders. Deze keer met vooral Nederlandse en Vlaamse schrijvers. Een bijzonder festival omdat het, voor zowel schrijvers als kunstenaars, een onbezoldigde aangelegenheid was.

De entree was gratis. Optredens van dichters werden aangevuld door, meest noordelijke, musici.

De festivals, zes inmiddels, werden een doorslaand succes. Zelfs de meest gerenommeerde schrijvers keken verbaasd naar de grote hoeveelheid bezoekers.

De eerste manifestatie werd aangevuld met een tentoonstelling van schrijversportretten in de Got Tjark.

Portretten die Trudy in deze jaren van verschillende schrijvers maakte vonden hun weg naar het Koninklijk Letterkundig museum in Den Haag. Daar werd net in die tijd een nationale schrijversportettengalerij ingericht.

De catalogus bij deze permanente tentoonstelling toont Trudy als ‘topscoorder’. Van haar hand zijn er de meeste portretten in Den Haag. Twaalf stuks maar liefst. Jean Pierre Rawie, Rutger Kopland, Anna Enquist, ze zijn allemaal in dit museum te bekijken.

Trudy woont nu een jaar in ons A-Kwartier en is daar dik tevreden mee. Ook Trooper, haar blonde labrador, is zeer content met zijn nieuwe uitlaatplek. Het uitzicht vanuit de woonkamer op Noorderplantsoen, Reitdiep en Noorderhaven is een heuse ‘beleving’, zoals dat zo modieus heet.

Lesgeven en eigen werk, afgewisseld met het rustgevende kijken vanaf het balkon naar passerende schepen en bootjes. “Watching life go by”, zoals ze zelf zegt. ’t Kon minder, nietwaar?

Boven: portret Anna Enquist, daaronder Rutger Kopland Pagina rechts: Jean Pierre Rawie

6

Trudy Kramer, Buitenpost 1959

A.B.K. Minerva, Tekenen en schilderen 1977-1982 Eerstegraads bevoegdheid tekenen & kunstgeschiedenis '82-'85 Docent tekenen en schilderen Minerva 1989-heden Illustreert (kinder)boeken Diverse tentoonstellingen in binnen-en buitenland Werk in vele privĂŠ- en museumcollecties www.trudykramer.nl www.schrijversomdenoord.nl

AA-KWARTIER

Ik heb dit pand in deze buurt uitsluitend voor beperkte tijd, tot ik verhuis of overlijd en op mijn beurt verdwijn, gehuurd.

De buurt is minstens evenzeer het onvervreemdbare domein van allen die er niet meer zijn, de buurtbewoners van weleer.

Ik hoor hun voetstap, waar ik ga, als weerklank van de mijne gaan ’s nachts in de Visserstraat, de Laan en langs de kades van de Aa. De tijden schuiven door elkaar, terwijl ik lopend door de wijk naar de vertrouwde gevels kijk; mijn biotoop - nog hoeveel jaar.

Jean Pierre Rawie, uit de bundel: De tijd vliegt, maar de dagen gaan te traag

7

Edwin Silver • Oude Kijk in ‘t Jatstraat 53a • 9712EC Groningen • 06-20 68 76 92

• De Kei-week is van start gegaan met prachtig zomerweer en ook de Zomerwelvaart mocht wat dat betreft niet klagen: veel zon, af en toe een bui en (volgens het Dagblad) 10.000 bezoekers!

• De gemeente Groningen wil een aantrekkelijke binnenstad die toegankelijk, veilig en bereikbaar is. Het huidige ‘oerwoud’ aan borden draagt hier niet aan bij. De palen waar de bebording aan is bevestigd, vormen een obstakel in de openbare ruimte, die de bewegingsruimte van voetgangers beperkt. Een te groot aantal borden in de openbare ruimte leidt tot een rommelig straatbeeld en het teveel aan informatie kan ook leiden tot verkeersonveilige situaties. Ook is er bij de huidige verkeersbebording op sommige locaties sprake van onduidelijkheid (denk hierbij aan een fietsverbod dat wordt gedoogd).

Naar aanleiding van bovenstaande punten, is besloten om eens kritisch te kijken naar de bebording in de binnenstad. Inmiddels is er door een projectgroep bestaande uit o.a. verkeerskundigen en toezichthouders een voorstel gemaakt om het aantal borden in de binnenstad te reduceren. Bij de totstandkoming van dit voorstel is de expertise van de politie betrokken en zijn diverse belanghebbenden vooraf geïnformeerd over dit project, waaronder de Groninger City Club (GCC), de VVV en de Fietsersbond. Ook het bestuur van het A-Kwartier is uitgenodigd om te reageren op de plannen. Diverse buurtbewoners hebben daartoe hun opmerkingen, vragen en adviezen aangeleverd.

• Vanaf september 2017 rijden er geen bussen meer door de A-straat, Brugstraat en Munnekeholm. Deze straten worden opnieuw ingericht om zo de verblijfskwaliteit te verbeteren. Om de plannen voor de A-straat, Brugstraat en Munnekeholm succesvol te maken, is het nodig om ook in aanliggende straten een aantal wijzigingen uit te voeren.

Er wordt in de plannen dan ook voorgesteld om: 1) de Hoge der A beter 'befietsbaar' te maken, en af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer ter hoogte van de Turftorenstraat.

9

2) de Kleine der A en Reitemakersrijge beter te verbinden met het Zuiderdiep, zodat ook dit een aantrekkelijkere fietsroute wordt.

3) de Westerhavenstraat beter befietsbaar te maken en een goede verbinding te realiseren richting Museumbrug / aansluiting met Pottebakkersrijge.

• Het doel is fietsers goede, alternatieve fietsroutes te bieden in de westelijke binnenstad, in plaats van de route door de drukke A-straat, Brugstraat en Munnekeholm.

Fietsers zullen zich meer spreiden, waardoor de druk op de A-straat en Brugstraat afneemt.

Het verder uitwerken van die plannen doet de gemeente gelukkig niet alleen, maar samen met mensen uit de omgeving. Voor deze drie deelprojecten heeft het bestuur buurtbewoners voorgedragen die mee willen denken en ontwerpen. Het plan is om per deelgebied een kleine werkgroep op te richten. Dit zal tot uiterlijk het einde van het jaar zijn. Het streven is na de zomer met het proces te starten en rond november een definitief ontwerp te hebben.

• De gemeente Groningen gaat vanaf september actief controleren bij kamerverhuurpanden die onder de overgangstermijn vielen, na de vaststelling van de huivestingsverordening in 2015. In de verordening is geregeld dat kamerverhuurpanden met drie of meer bewoners, een onttrekkingsvergunning nodig hebben. Op 1 juli liep de overgangstermijn af. Tot die datum konden eigenaren vanuit de overgangsregeling nog een onttrekkingsvergunning aanvragen. Destijds kregen 1500 eigenaren die deze vergunning nog niet hadden, een brief. Wethouder Roeland van der Schaaf: “Uiteindelijk heeft 10%, zo’n 150 eigenaren, niet gereageerd. Zij kunnen na de zomer controle en eventueel handhaving verwachten.”

• De ambitie van de gemeente is om ‘meer’ contact met het water te krijgen door de kwaliteit van de ruimte op en aan het water te verbeteren. Dit gaat samen met de ‘vergroting’ van de binnenstad, door de voetganger meer ruimte te geven. Maar ook door bijvoorbeeld het gebruik van de Diepenring te stimuleren, overleg te voeren met het WCG over het aantal ligplaatsen voor wonen, én door het aanzicht en de doorvaarbaar10

heid van de Noorderhaven te verbeteren.

Om 3 locaties aan de Diepenring te transformeren naar hoogwaardige plekken moeten er ca. 20 woonboten worden verplaatst. Daarvoor is er een verkenning uitgevoerd naar nieuwe liggebieden. In overleg met huidige bewoners die wel willen verplaatsen, wordt gekeken wat voor hen de beste ligplaats is. Het gaat om de oude BIM-locatie, voor de Schouwburg en bij de nieuwe Kattendiepbrug.

Voor de Noorderhaven komen andere regels.

De haven is te vol wat de doorvaarbaarheid belemmert, de veiligheid is niet optimaal en veel bewoners zijn langdurig weg. Daarnaast verandert de wetgeving per 1 januari 2018: een drijvend bouwwerk moet dan ook voldoen aan het bouwbesluit en er is een omgevingsvergunning nodig.

Ongeveer een kwart van de schepen is kamerverhuur. Omdat de staat van onderhoud slecht is, wordt de kamerverhuur op woonboten en schepen eveneens aangepakt. Ook ten aanzien van welstand moet er een kwaliteitsslag worden gemaakt. Dit betekent dat er heldere basisregels worden opgesteld.

Voor de varende vloot is Groningen momenteel geen aantrekkelijke stad voor overnachting. Daarom is het streven om voor de diepenring meer stedelijke recreatiemogelijkheden te creëren.

Voor dit jaar staat op de agenda: het bestemmingsplan, welstand en handhaving o.a. ook in de Woonschepenhaven. In 2018: uitvoering van de historische haven in Hoogkerk, planvoorbereiding liggebied Eemskanaal en verhuizingen aan de diepenring.

• Kijk voor meer informatie over de toekomst van het A-Kwartier ook eens op de website https://gemeente.groningen.nl/toekomstvisie-a-kwartier. Op deze gemeentelijke projectwebsite voor het A-Kwartier vindt u onder andere (een verwijzing naar) de visie, de berichten uit het A-Kwartier, het bestemmingsplan en ontwerpen/verbeeldingen.

• Klachten over afval, overlast, vergunningen kun je het meest eenvoudige indienen bij het Klantencontactcentrum (KCC) van de gemeente Groningen. Het KCC is bereikbaar via het algemene telefoonnummer 14050 en via het emailadres info@groningen.nl.

Zoals gebruikelijk houden we je op de hoogte van de ontwikkelingen via Facebook, Twitter en het A-mail bulletin!

11

A-agent Anneke Bob van Dijk et A-Krantredactielid (m/v) legt graag contacten op straat.

Je weet maar nooit of er een verhaal in zit. Het lid (m/v) ergert zich weer eens een puist aan het voortdurend onbeboete stoepparkeren van een, eufemistisch uitgedrukt, projectontwikkelaar, voorheen in de Oude Kijk, nu aan de Vischmarkt die zich slechts pleegt te verplaatsen per exclusieve witte exemplaren van een Duits automerk dat 'beloning' betekent, en spreekt daar een agente over aan op de Vischmarkt.

Blijkt dat nu toevallig onze eigen A-Kwartier-buurtagent Anneke te zijn, zomaar in het wild!

Nou, dat kletst samen lekker weg, al bij de eerste keer. “Wil je misschien een exemplaar van de A-Krant om op de hoogte te bijven van ‘jouw’ buurt?”, en op zo’n verzoek -beslist geen omkoping- wordt gretig gereageerd. Het redactielid bezorgt hoogstpersoonlijk een exemplaar op de Rademarkt. De afloop met de projectontwikkelaar blijft in het ongewisse overigens.

Enkele weken later vertrekken genoemd lid en partner, doodmoe na ingrijpende verbouwingen en groot onderhoud van hun wel heel bijzondere woonstee, ‘s avonds hun stek en gaan lekker in Eelderwolde dikkedakken, mét logies. Totdat de telefoon gaat, afgeschermd nummer. “Met de politie, Anneke hier. Jullie deur zit niet op slot hoor.”

Wat blijkt: Anneke kwam even gezellig neuzen snuffelen na dat leuke contact op de markt; doet ze vaker tijdens de dienst, hoe sociaal! Allemachtig, hoe toevallig.

Het redactielid (man of vrouw blijft in het midden) belt alle buren-met-sleutel maar die zijn kennelijk ook dikkedakken. Dan maar in godesnaam, met enig alcohol in d’ad’ren, per auto zeer voorzichtig zelf de sleutel gaan hanteren. “Als we maar geen politie tegenkomen” flitst het door het hoofd van Het Lid Zonder Geslacht. “En áls het dan zo moet zijn, laat het dan toch echt alsjeblieft niet Anneke zijn.

Ik zou me doodschamen!”

Met grote dank aan wijkagent Anneke van de politie. “Vigilat ut Quiescant” : hij/zij (m/v) waakt opdat u kunt rusten.

13

In de Roos

Kwaliteitsbloemisten in de binnenstad

e wonen al tien jaar in de Visserstraat en bij het verschijnen van deze A-krant is het nieuwe bloemenatelier ‘In de Roos’ aan de Vismarkt 40 van Henk van der Veen e n Jelmar Boterhoek nét geopend.

Ik spreek met Henk als ik half juli in hun mooie huis in de Visserstraat ben. Ze zijn dan druk aan het verbouwen in de kelder van woonwinkel ‘Laif & Nuver’, ondertussen de andere bloemengalerie aan het Overwinningsplein draaiende houdend.

Henk vertelt dat ze deze bloemenwinkel in 2001 hebben overgenomen en dat het al 16 jaar goed draait. Ze maken veel bijzondere bloemstukken, onder andere voor het Noord Nederlands Orkest en MartiniPlaza. Samen met een stilist zorgen ze ervoor dat locaties fraai worden ingericht.

Ze zijn inmiddels een begrip in Groningen: vanuit Stad en Ommeland komen klanten naar ‘In de Roos’. Niet alleen voor bruidsboeketten, rouwbloemen of andere stukken, maar ook voor de mooie glas- en keramiekcollectie.

Er zitten niet zo veel bloemisten in de stad. En dus is het niet verwonderlijk dat veel klanten in de loop der jaren vroegen of ze niet een bloemenwinkel in de binnenstad konden openen. Henk en Jelmar wilden dat wel, maar het vinden van een geschikte locatie bleek nog niet gemakkelijk.

Totdat de eigenaren van ‘Laif & Nuver’ vroegen wat ze er van dachten om van hun souterrain een nieuw bloemenfiliaal te maken.

14

Dit blijkt een verrassende ruimte te zijn, die ze zó inrichten dat de speciale sfeer van ‘In de Roos’ voelbaar blijft.

Henk is niet altijd bloemenman geweest. Hij was bloembinder maar begon op zijn 22ste aan de Toneelacademie Maastricht (die hij overigens niet afmaakte). Stond in Rotterdam op de planken, maar er omdat er niet voldoende werk was pakte hij daarnaast zijn passie in het bloemenambacht weer op. Inmiddels doet hij dat fulltime.

Hij is blij dat hij nu al zestien jaar zijn creativiteit kwijt kan in de zaak, want: “Het moet wel leuk zijn wat je doet”, zo drukt hij me een paar keer op het hart.

In de winkel hebben Henk en Jelmar veel aandacht voor duurzaamheid en fair trade. Ze letten er op dat hun producten niet door kinderhanden of met gebruik van veel gif worden gemaakt. Naar verwachting krijgt ‘In de Roos’ dit jaar de erkenning van duurzame bloemist.

De winkel op het Overwinningsplein blijft het hoofdfiliaal. Er wordt een nieuwe medewerker aangetrokken en Henk en Jelmar verdelen hun taken over de twee locaties.

Bovendien zorgen ze er zo voor dat de binnenstad niet extra wordt belast met onnodig vrachtverkeer. Kijk, en dat vind ík nou weer leuk!

DESIGN MEUBELEN VERLENGDE VISSCHERSTRAAT 1 9718 JA GRONINGEN TELEFOON 050 - 314 36 22 MOBIEL 06 - 30 899 191 INFO@HOEKJEGRONINGEN.NL

WWW.HOEKJEGRONINGEN.NL

15

Hoge der A 5 Tekst: Anja de Boer

de geschiedenis van

Pakhuis Libau

foto: Ton van der Wal, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, juni 1966

foto: Anja de Boer

Voor de gluurburen onder ons ook in deze editie weer even een kijkje in, en een verhaal over een heel bijzonder pand in onze buurt: pakhuis Libau aan de Hoge der A. Zoals zoveel pakhuizen draagt ook dit de naam van een (haven)stad. Libau is de Duitse naam van de havenstad Liepaja in Letland.

Martha de Jong (links), archeoloog in dienst van Stichting Libau, heeft speciaal voor dit artikel een uitgebreide rondleiding gegeven door het pand waar ze werkt.

Het is dat Libau dit jaar niet meedoet aan de monumentendag anders zou ik dat iedereen aanraden. Volgend jaar zijn ze er wel weer bij dus grijp dan je kans. Deelname aan de open dag mag je ook wel verwachten van de twee stichtingen die er momenteel zijn gehuisvest: Stichting Monumentenwacht Groningen en het Libau Steunpunt Monumenten. Mocht je als (aankomend) eigenaar van een monument advies willen inwinnen over je pand, dan kun je hier terecht. Ze werken ook voor de Gemeente Groningen en de Provincie. En ze hebben het druk, want er staan nogal wat monumenten in Groningen en Provincie, al of niet met bevingsschade.

Wat nou precies het verschil is tussen deze twee stichtingen? Wel, Stichting Libau heeft als doelstelling de bevordering en instandhouding van de bouwkundige en landschappelijke schoonheid in de provincies Groningen en Drenthe. Stichting Monumentenwacht Groningen inspecteert de onderhoudstoestand van monumenten in de provincie Groningen. Er wordt onderling personeel geleend van elkaar.

Dan gaan we meteen over naar een leuk weetje: rond 1300 was pakhuis Libau een van de eerste stenen huizen in de stad. Het pand bestaat uit een voorhuis, een middenhuis en een achterhuis. Toen het voorhuis net was gebouwd was het een vrijstaand huis, bestaande uit 2 lagen met een kelder eronder. Het midden- en achterhuis bestonden nog niet. De verdiepingen in het middeleeuwse huis waren anders dan tegenwoordig. Het plafond van de begane grond bijvoorbeeld, was veel hoger. Dat kunnen we zien aan de sporen van de 17

foto: Anja de Boer

schouw in de linkerzijgevel.

Het pand had een woon/werk functie, de kelder en begane grond werden bewoond. De zolders, die minder hoog waren, werden gebruikt voor opslag.

Wat nu de kelder is, lag oorspronkelijk op maaiveld en aan de onderkant half verdiept, omdat de grond naar achteren toe omhoog liep. Dat is nog steeds zo, maar omdat het maaiveld door de jaren heen aanzienlijk is verhoogd ondermeer door vuilnis, ligt de kelder nu volledig onder de grond. Aan de achterkant van het pand kun je vanuit de huidige tweede verdieping zo de tuin instappen.

De stad Groningen hoorde in de 13e eeuw al bij het Duitse Hanzeverbond. Wat er in die tijd in Libau werd opgeslagen en verhandeld is niet bekend.

Wat ook niet bekend is zijn de eigenaren van destijds. Wat betreft de eigenaren kunnen we terugzoeken tot rond 1640. De man die in 1643 de eigenaar van het pand was heet Derck Harmens. Wat voor beroep hij had wordt niet duidelijk maar afgaande op de kaart van Haubois zal hij bierbrouwer zijn geweest(Egbert Haubois leefde van 1608 tot 1653 en was een Nederlands cartograaf en ontwikkelaar van een van de eerste kaarten van de stad Groningen).

Op de kaart is namelijk duidelijk een putstoel met een verhoogde houten goot te zien. Een putstoel zegt u? Dat is een inrichting om oppervlaktewater uit een (stads)gracht te putten, de goot werd gebruikt Boven: Restant van de schouw op de om het water het pand binnen te halen. Het water begane grond.

Onder: Pakhuis Libau op de kaart van van de Drentse A was van zo'n goede kwaliteit dat Haubois uit 1645. er aan de Der A nĂłg 11 brouwerijen stonden waar Pagina 19, midden: Overlijdensakte van Jacob Nauta uit 1754: "Heeft gewoont aan de het Groningse kluunbier werd gebrouwen. In de 14e Oost Kant van De a..." en 15e eeuw was het water nog redelijk schoon.

Onder: Veenborg Vaartwijk in Westerbroek, het buiten van graanhandelaar Willem Jacob Maar hoe meer inwoners de stad kreeg, hoe meer Hesselink. de diepen vervuilden door huishoudelijk afvalwater.

Speciaal voor schippers waren aan de A, het Schuitendiep en de Noorderhaven bij de bruggen openbare gemakken gemaakt. Zo voorkwamen ze dat fecaliĂŤn in het oppervlaktewater terechtkwamen. Gelukkig werd het water wat voor de bierbereiding werd gebruikt eerst 18

gekookt. De brouwers woonden op de begane grond en gebruikten de zolders voor opslag.

De kelder werd meestal verhuurd. De bevolking aan het Hoge der A was dus een mengelmoes van de stadselite op de begane grond en het arme gepeupel in de kelderwoningen en de achterbouw die via stegen bereikbaar waren.

De bierbrouwers hoorden bij deze elite; qua rijkdom konden ze zicht meten met de top van de stad. Op de Haubois-kaart valt ook te zien dat er tussen 1300 en 1640 een middenhuis en een achterhuis aan het voorhuis zijn gebouwd en we kunnen wel stellen dat het vanaf die tijd een komen en gaan was van nieuwe eigenaren. Ook het middenhuis en achterhuis werden afzonderlijk van elkaar vaak van eigenaar verwisseld.

In de 18e eeuw is het pand in bezit van de familie Nauta. Vader Jacob Hinrick Nauta was een volksvertegenwoordiger (een zogenaamde taalman) van de stad Groningen. Dat was best een belangrijke baan. Als taalman had je een grote juridische kennis en werd je bij belangrijke zaken door de burgemeester geraadpleegd. Er bestond toen nog geen algemeen kiesrecht; een kiescollege koos de burgemeester en de raadsmannen. En wie zat er in dat kiescollege? Juist, onze Jacob. De gilden hadden een heeel grote invloed op dit college. Op deze manier zorgden de rijken ervoor dat de armen geen invloed hadden op de magistratuur van de stad.

Jacob woonde met zijn gezin in Libau. Zijn dochter en zus worden later de eigenaars.

In 1792 koopt graanhandelaar Willem Jacob Hesselink het voorste deel van het pand. Tot rond 1800 had het pakhuis een gotische voorgevel wat te vergelijken valt met die van het scheepvaartmuseum aan de Brugstraat. Kort na aankoop laat de familie de voorgevel vervangen door de huidige gevel.

Vanaf die tijd is het pand alleen nog in gebruik als pakhuis. De achterbouw die via de Haaksgang nog wel toegankelijk is, is dan een tijdje eigendom van de familie Haak, vandaar dus de naam. Het middendeel is in gebruik als zogenaamd darepakhuis. Dit is een ruimte waarin granen werden ontsmet met zwaveldampen. De arbeiders die dit klusje deden leefden meestal niet lang‌ Het achterhuis was in gebruik als paardenstal en woning. De graanhandel op de Oostzee 19

is op dat moment zeer lucratief en Hesselink zit daarom goed in de slappe was. Hij koopt en verbouwt veenborg Vaartwijk in Westerbroek en bezit meerdere pakhuizen in de stad.

Naar alle waarschijnlijkheid geeft hij zijn pakhuizen de naam van de bestemming van de schepen. Voor Pakhuis Libau is dit vrijwel zeker, want als Hesselinks erfgenamen het pakhuis verkopen heet het Libau, de oude Duitse naam voor de havenstad Liepaja in Letland.

foto: Anja de Boer

De volgende eigenaren van Libau waren ook graanhandelaren. Zij kochten de panden achter het pakhuis erbij. Het darepakhuis werd gesloopt en op dezelfde plek werd in 1882 een nieuw pakhuis gebouwd. In het nieuwe pakhuis hing een groot hijswiel van het Groninger type. Hiermee kon de hijsinstallatie binnenin het pand worden bediend.

Vandaag de dag is dit hijswiel nog in volle glorie zichtbaar.

In de jaren 20 was het de beurt aan de NoordNederlandse Zakkenhandel om zich in Libau te vestigen. Iedereen die jute zakken wilde huren kon hier te kust en te keur. Deze handel was in 1922 opgezet door de heer M.G. Boot. Hij had al allerlei zaakjes lopen in Amsterdam onder de naam Le Mair's Handel Maatschappij maar zag in Groningen ook nog wel wat mogelijkheden. Vijf jaar later verhuist de zakkenverhuur naar de Hoornse Diep en sinds 1957 zit het bedrijf aan het Eemskanaal waar het sinds 1970 door het leven gaat onder de naam NNZ IndustriĂŤle verpakkingen BV. Voor degenen die nog eens zakken wil huren.

Boven: Hijsinstallatie op de bovenverdieping van Pakhuis Libau.

Onder: Advertentie in het NvhN 9-3-1929 voor zaadhandel Van Munster.

Terug naar Libau en buurpakhuis Eem (nu nummer 6) van waaruit de snode jongens van zaadhandel B.H. van Munster vanaf 1927 over de hele wereld handel drijven. Wanneer je vandaag de dag een kijkje neemt op zolder, kun je de vastgeplakte karwijzaadjes op de geteerde balken zien zitten. In de twintiger jaren kwam er een noviteit in het pand, 20

namelijk een toilet. Oftewel een 'privaat met faecaliĂŤnafvoer'. Deze plee zat linksvoor in het pand. Het tonnenstelsel waarbij stadsbewoners de tonnen met menselijke ontlasting een paar keer per week buiten de deur zetten om te worden afgevoerd, werd toen afgeschaft.

Na de oorlog blijft het pakhuis in gebruik voor graanopslag. Maar omdat er niet meer in het pand wordt geĂŻnvesteerd raakt Libau voor deze functie achterhaald. Langzaam vervalt het pand, een jammerlijk lot wat veel pakhuizen in de stad treft. Warmolt Brouwer, de eerste directeur van Stichting Stadsherstel Groningen trekt zich dat lot aan en koopt de beide pakhuizen Eem en Libau en laat ze omvormen tot werk/woonhuizen. Tegelijkertijd doet hij een degelijk onderzoek naar de historie van beide panden. Hetgeen tegenwoordig bekend is over Libau mag grotendeels op zijn conto worden gezet. In 1983 verkoopt Brouwer het pand aan Paul van der Maas die er een zeefdrukkerij begint en zijn bedrijf de naam van het pakhuis geeft: Zeefdrukkerij Libau. In 1994 kocht de Provinciale Schoonheidscommissie het pand en nam het in gebruik als kantoorruimte. Ook zij noemden zich vervolgens naar het pand. Het is dan ook een prachtige, tot de verbeelding sprekende naam met een mondiaal karakter, net als het pakhuis.

foto: Ton van der Wal, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, juni 1966

21

< foto's re-enactment: Antrude Oudman

23

De Linhoff Tekst & Foto's: Tjitske Zuiderbaan

Ruim twee jaar geleden kwam ik in de Linhoff wonen. Het seniorenhofje van de Elisabeth Linhoffstichting aan de Oude Kijk in ’t Jatstraat. Ik ontvluchtte mijn vorige woning vanwege de cokesnuivende en dealende bovenbuurman die dag en nacht zijn eigen technocomposities uit de luidsprekers liet knetteren. Tot overmaat van ramp nam hij een bulterriër die de boel bij elkaar blafte als baasje weer eens vergat hem uit te laten.

Er wonen zo’n 10 mannen en 20 vrouwen in het hofje. In de jaren 50, toen het hofje werd gebouwd, mochten er alleen armlastige alleenstaande vrouwen wonen. Adrie van der Kamp, met haar 95 jaar de oudste bewoonster en mijn buurvrouw, heeft dat nog meegemaakt.

"Toen ik hier kwam was ik de jongste, het waren allemaal oude vrouwen. Nu ben ik de oudste, dat is het grootste verschil. We hadden af en toe een feestje, met een partytent hier in de tuin. En met kerst hadden we een gezellig samenzijn." Er woonden en wonen markante stadsfiguren zoals de vroegere eigenaar van café De Wolthoorn.

Als ik uit mijn werk kom kijk ik altijd even of Adrie in haar stoel zit. Zijn overdag haar gordijnen dicht, dan maak ik me ongerust.

Ze doet me aan mijn moeder van 92 denken.

Zie ik Adrie zo zitten dan trek ik me het lot van deze achterblijvers aan. Ze zijn zo veel alleen.

Elke dag spelt mijn moeder de Volkskrant. Wat zou ze graag discussiëren over wat er nu weer is ontworpen op de politieke tekentafel en wat niet aan de praktijk is getoetst. Maar er is niemand. Schuldgevoel bekruipt me wanneer ik dat besef en steevast neem ik me voor mijn moeder en mijn buuf vaker te bezoeken. Het komt er niet van. De waan van alledag is mijn zwakke excuus.

Eerst woonde Adrie aan de straatkant. "Maar daar stonden die junks altijd en er werd ge24

deald voor de deur. Dat vond ik niet prettig." Ze wilde ook liever uitzicht op de tuin en verhuisde naar haar huidige plekje. De centrale ligging van het hofje deed Adrie als rasechte Stadjer deugd. "Hele afstanden heb ik gelopen. Nu kom ik niet verder dan Albert Heijn op de Vismarkt.

Daar ga ik 's morgens naartoe.

Dan zijn de studenten nog niet wakker. Die zetten hun fietsen voor de helling waar ik met mijn rollator tegenop moet." De zomer, wanneer de studenten er niet zijn, vindt Adrie dan ook een prettige tijd. Toch mag er van haar wel wat meer leven in de brouwerij. "Vroeger had je Hennie die hier woonde, die speelde accordeon. Als je zei: speel eens wat Hennie, dan deed hij dat. Hij kon alles spelen. Soms was er herrie onderling, maar daar bemoeide ik me niet mee." Tegenwoordig ziet Adrie vanuit haar stoel eigenlijk alleen maar de wekelijkse bezoeken van mijn vriendje. "Dat is een leuke man. Wat een mooie kop met haar heeft hij. Je boft maar met hem, en hij met jou." Ze bemoeit zich misschien dan wel weinig met de andere bewoners, dát ontgaat haar niet!

De Linhoff van de Maria Elisabeth Linhoff Stichting, Oude Kijk in ’t Jatstraat 61.

Er zijn op dit moment twee appartementen beschikbaar voor 60+’ers met een smalle beurs.

Het hofje is bestemd voor eenpersoonshuishoudens. De woningen zitten aan de Muurstraat.

De appartementen hebben een oppervlakte van rond de 48 m2 en bestaan uit een woonkamer met open keuken, badkamer en 1 slaapkamer. Bijna alle verdiepingen zijn met de lift toegankelijk. Er is een gezamenlijke binnentuin en een dakterras.

Het hofje is vanaf 19.00 uur ’s avonds afgesloten met een hek en het geheel wordt beheerd door een conciërge. Op dinsdagochtenden is er koffieochtend in de moderne soos.

Dan worden bewonerszaken besproken met de conciërge.

De huurprijs ligt onder de ¤400,00 per maand (prijspeil 2017).

Nutsvoorzieningen en servicekosten zijn rond de ¤120,00 per maand.

Doelgroep/verhuurcriteria: • Ouderen boven de 60

• Inkomen onder de inkomensgrens voor de huurtoeslag voor 2017 ¤22.200- bruto per jaar

• Er vindt ballotage plaats

25

de geschiedenis van mijn huis

ZEBRA IN DE KELDER Tekst & Foto: Bob van Dijk

Binair en non-binair zijn deze zomer in de komkommertijd hot issues: in de genderneutrale gekte van de Randstad staat binair voor de klassieke mannetje/vrouwtje indeling, en nonbinair voor alles dat daar niet aan voldoet. In plaats van “geachte dames en heren” schijnen we nu “beste binairen en non-binairen” te moeten zeggen. Maar in de computerwereld kennen we deze dwaasheid niet: binair staat nog altijd voor 'nulletje-eentje'.

Boven: het Zebra-huis op Reitdiepskade 4 Pagina rechts: Nobelprijswinnaar professor Frits Zernike (18881966) en Zebra-ontwerper Willem Louis van der Poel (1926) Onder: Het souterrain van Reitdiepskade 4 met daarin ondergebracht de Zebra-computer in 1959.

26

Wat dit van doen heeft met een huis? Bij de Reitdiepskade nummer 4 alles! Bij een goed glas Verdicchio dei Castelli di Jesi in de achtertuin vertelt eigenaar Gerrit van Werven over de historie van zijn fraai, bijzonder hoog en groot grachtenpand dat hij in 1993 verwierf. Zijn huis met de kenmerkende witte horizontale stucwerkstrepen staat bekend als het ZEBRA-huis, maar dat is niet vanwege die strepen. Feit is dat in 1959 in het souterrain van dit pand, vanaf 1946 eigendom van de RUG waarin gevestigd het Mathematisch Centrum, de eerste computer van Groningen en mogelijk wel van heel Nederland geïnstalleerd werd, onder toeziend

oog van professor Frits Zernike (foto). De naam van deze computer werd bedacht door de echtgenote van ontwerper Willem Louis van der Poel: Zeer Eenvoudig Binair Reken Apparaat. Kom er maar eens op! De computer, 32 kB groot en 150.000 gulden in aanschaf, was in Engeland gebouwd nadat Philips er geen brood in zag; gemiste kans. Karakteristieken van de ZEBRA: traag maar betrouwbaar, en goed voor lange reeksen.

Over de naam ZEBRA geeft Van der Poel zelf nog een andere verklaring: "The Zebra computer does have something to do with the striped beast. Instructions in Zebra were written on every second line to give the opportunity to fetch the instruction and then fetch the operand in the intermediate time. So we regarded it as a striped beast where the instructions were written on the white stripes and the data on the black stripes".

In het kort nog even de oudste geschiedenis van het pand. Het is gebouwd in 1886 daar waar oorspronkelijk de oude waterpoort van 1600 heeft gestaan. Er woonde een 27

foto: Sam rentmeester

De ZEBRA-computer (overigens voorafgegaan door een traag prototype genaamd Schildpad) heeft tot 1964 in het souterrain gedraaid. Zonder enig historisch besef werd hij gesloopt en vervangen door de 400 maal snellere (180 kB) en twintigmaal duurdere Telefunken TR4 die elders in de Hortusbuurt onderdak vond. Het Mathematisch Instituut aan de Reitdiepskade veranderde in Slavisch Instituut en werd sterk verwaarloosd in 1993 verkocht aan de huidige eigenaar.

Hij trof een ondergelopen kelder aan, systeemplafonds met tl-balken en stapels exemplaren van de Pravda. Gerrit van Werven heeft de plafonds weer in originele staat teruggebracht en de drie hoofdwoonlagen (bel-etage en twee verdiepingen) gerestaureerd. Elke etage heeft een eigen karakter met andere motieven. De brandtrap aan de achterzijde, verplicht vanwege de RUG, functioneert nog wel maar is nu tevens gastheer voor weelderig groeiend groen.

hoogleraar, tevens lid van de Raad van State tot 1898. Daarna werd het tot 1918 een tehuis voor welgestelde oudere dames, twee op elke hoofdverdieping (elke dame had wel 50 m2 tot haar beschikking). Op zolder huisden de meiden en de lakens; in het souterrain waren de keuken en de voorraadkasten. In 1918 kwam er weer een hoogleraar annex lid van de Raad van State, gevolgd door een handelaar wiens naambordje (helaas slecht leesbaar) bij de schilderbeurt dit jaar tevoorschijn kwam. Zoals gezegd werd de RUG eigenaar in 1946.

Ter ere aan de ZEBRA-computer heeft Gerrit van Werven dit jaar een toepasselijk kunstwerk op de gevel laten aanbrengen: een geschilderd portret van een zebra als trompe lâ&#x20AC;&#x2122;oeuil, van de hand van de Utrechtse Iris Beckers (foto). Kijkt u maar eens omhoog, en dan nĂłg verder omhoog om het nieuwe verguldsel op de ornamenten te ontdekken.

Het A-Kwartier heeft er weer een nieuwe bezienswaardigheid bij. Dankjewel, Gerrit!

foto: Bernd Stalman

Op zondag 10 september was het weer zover: de jaarlijkse boottocht op de Leviathan, de 100 jaar oude Groninger boltjalk van Marjolein en Gerrit de Goede.

Zo'n 20 liefhebbers hadden zich aangemeld en in Wierumerschouw kwam er nog een verlate deelneemster bij en zo was het feest compleet. Een feest inderdaad, want het was prachtig weer, iedereen praatte met iedereen en in Garnwerd werd er traditiegetrouw aangelegd om een dorpswandeling te maken en ons te laven aan spijs en drank zoals het hoort.

Vervolgens werd er doorgevaren naar Aduarderzijl ('zijl' is Gronings voor sluis) om vandaar terug te gaan. Grootse hulde aan Marjolein, Gerrit & Sieger voor de warme sfeer en de perfecte verzorging.

Kortom, volgend jaar weer! (HC)

29

Loudspeaker Systems *DUFAY *DES PREZ *OCKEGHEM Bass Reflex with Field Coil units DC supply and FCCSS technology

LIMM Acoustics - Handmade High Fidelity Herman Siersema Lage der A 9B 9718 BJ, Groningen By appointment - Op afspraak sier12@xs4all.nl

E

en lange kade is het niet, de Reitdiepskade. Meer een kadetje. Ja écht: zo moet je dat tegenwoordig schrijven. Vijf huizen genummerd 1-5 (er is nóg een voordeur met brievenbus, maar dit is een fantoomdeur: hier stond het in 1940 gebombardeerde pand nummer 6) en een schip dat bijna in zijn volle lengte voor die huizen ligt, nummer 1001 (duizendnummers betekenen vaak, ook in andere steden zoals Amsterdam, dat het een woonschip-met-vaste-ligplaats betreft.)

Dát kadetje dus, klein maar fijn. Met interessante bewoners, absoluut. Ze wonen er al minstens 25 jaar en staan in goed contact met elkaar: de postpakketbezorger kan zijn spullen altijd wel kwijt, en de huissleutels zijn ook bij elkaar ondergebracht voor calamiteiten en gemak. Maar ze lopen de deur niet bij elkaar plat. Wederzijds worden wat verjaardagen gevierd en een krantenabonnement gedeeld. Tot zo ver.

Maar dan is er nog het beroemde maar niet algemeen bekende gezamenlijke jaarlijks kadeuitje. Ooit in 1996 ontstaan als eenmalig aardigheidje om een der bewoners een hart onder de riem te steken na diens hartaanval. Die ene eenmalige gezellige samenkomstdag beviel zo goed dat het een jaarlijkse traditie werd, nu al onafgebroken gedurende 22 jaar. Elk huis organiseert bij toerbeurt de dag en stelt een cultureel dagprogramma samen in de buurt of verder weg. Om elk jaar Tekst: Bob van Dijk nóg weer origineler uit de bus te komen -inmiddels is Stad & Ommeland wel helemaal afgestruind- verplaatst het reisdoel zich soms een aardig eind uit uit de buurt, van over de Duitse grens tot in de Flevopolders.

Dit jaar ging het zelfs helemaal naar Haarlem. >>

KADE(UI)TJE

31

De culinaire cadeaushop Grote Kromme Elleboog 8 telefoon 050 31 88 451 www.leuklekker.nl

EETCAFÉ HAVENZICHT Dagschotels v.a. € 7,50 tot € 15,00 Keuken open: 17.00 tot 21.00 uur Lage der A 37 Groningen 050 - 3126621 / 06 23140333 cafehavenzicht@ziggo.nl www.havenzichtgroningen.nl

Ook een aantal oud-bewoners doet fanatiek mee; het totaal aantal deelnemers bedraagt een kleine twintig, waardoor het uit kan om af en toe een touringcar in te huren voor de hele dag; de chauffeur van de Uithuizermeedster Vervoers Onderneming UVO kan bijna vriend des kades genoemd worden.

Na een dag interessant-doen, waarbij overigens goed geluncht wordt met dan reeds een stevig glas wijn (“cultuur moet zwemmen” is het burenmotto) gaan de kade-gourmands uitgebreid dikkedakken (Bommeliaans voor gastronomisch eten) in het betere soort etablissement.

Een nieuw fenomeen is de laatste jaren daarbij traditie geworden: De Biecht Bij Elkaar. In soms diepgaande verhalen doet ieder verslag van de gebeurtenissen afgelopen jaar. Dan leer je elkaar pas beter kennen! Tot slot van de dag wordt de strijd geleverd wie volgend jaar het fenomeen mag/moet organiseren, waarna de bedenkradertjes bij het slachtoffer al meteen gaan draaien: nóg bijzonderder, nóg onbekender, nóg lekkerder eten.

De lat ligt steeds hoger, maar leuk blijft het!

Galerie Erika Stulp Oude Kijk in ‘t Jatstraat 62

geopend: donderdag, vrijdag, zaterdag: 14.00 - 17.00 eerste zondag van de maand: 14.00 - 17.00 050 318 4651 / 06 361 67 86 www.erikastulp.nl erikastulp@live.nl

Vismarkt 33 Groningen (boven DA drogisterij) 06 5757 9694 www.maibeauty.nl

33

in d e Vis s e r s tra at

foto: Dina Beukema

Els Nauta woont al haar hele leven in de Visserstraat. Samen met Francis van Dijk en Dina Beukema wandelt zij door haar verleden. Dit is alweer het derde deel van dit feuilleton: de drukke nering aan de zuidzijde van de straat in de naoorlogse jaren.

Voor de toevallige en onwetende passant lijkt de Visserstraat van nu een rustige en enigszins ingeslapen straat, maar dat was vroeger wel anders. De straat was ooit een aaneenschakeling van winkels, bedrijfjes en cafeetjes.

Als ik begin met de zuidkant was er op nummer 6: de kroeg van Lammegienus Sprenger, waar bij belangrijke straatgebeurtenissen vergaderd werd en als de vrouwen de kinderen naar bed brachten waren de mannen legaal nog even aan het doorvergaderen. Op nummer 8 de groentezaak van de familie Poelman, op nr. 10 de begrafenisondernemer Gasman en zijn zus de onderwijzeres, op 12 schoenmaker Koetze, even verder op 16 slijterij Groenier met aan de overkant hun distilleerderij.

Dina weet nog dat haar oom en opa in de jeneverstokerij werkten en ik herinner me dat er nog met vaten over de straat heen en weer gerold werd. Van een werknemer die er boven woonde en voor het naar bed gaan nog een controle deed, was bekend dat die nog even een slokje nam voor het naar bed gaan.

Ik moest, als mijn ouders een verjaardag vierden, vaak naar Groenier (toen ik de oude foto van de winkeldeur weer zag kwam die me nog bekend voor) om voor de tantes een paar maatjes bessenjenever en voor de ooms een paar maatjes jenever of brandewijn te halen.

34

Op nummer 18 zat Smit, elektriciĂŤn en lampenwinkel, op 20 bloemenzaak Akkerman. Tussen deze twee was een ruime onderdoorgang naar een grote binnenplaats. Wij noemden dat De Poort en wat kon je daar prachtig spelen. Slager Assink woonde boven De Poort en had evenals Groenier een groot kolenhok op de binnenplaats; je kon er wel met drie kinderen in kruipen en moeders blij! Akkerman werkte er aan zijn bloemstukken en we kwamen wel eens met een bloemetje thuis dat we gevonden hadden.

Over de kolenhokken hoorde ik dat er in de oorlog onderduikers in hebben gezeten. Het was me altijd al een raadsel hoe daar middenin de straat die ruimte zat en waarom wij dat De Poort noemden. Daar moest toch wel geschiedenis achter zitten; tot ik speurend op nota bene een oude placemat waar een kaart uit 1575 op afgedrukt stond, ontdekte dat die ruimte er toen al was. Op de kaart van Haubois gekeken, die jonger is en ja, het was er nog en een tuin erachter op de plek van nu de Harmonie; na nog wat naspeuren kon het wel eens een oefenterrein van een garnizoen geweest zijn (van een borgheer?) En in mijn herinnering was er aan de zuidkant van De Poort een rij brede deuren; konden dat stallen geweest zijn? In mijn jeugd waren daarin kleine werkplaatsjes. Op nr. 22 wasserij De Vlijt van de familie van Glansbeek (schoner kan toch niet). Zij waren rooms en wij waren hervormd, dus: verboden te spelen met die kinderen van slechte mensen. We gingen lekker wel met ze mee naar de St. Martinuskerk en ouwehoerden met het wijwater tot het op was en je kon er ook lekker rennen. In elk gezin waren wel meer dan 5 kinderen, dus een zwerm aan speelkameraadjes en omdat we de hele binnenstad tot onze beschikking hadden zorgden we er zelf wel voor met wie we omgingen.

Ik woonde met mijn oudere zussen en broers op nr. 24a en bakker Staghouwer op nr. 26.

Met ook 5 kinderen, voor elke leeftijd een kameraadje; elke morgen wakker worden in de geur van vers brood, en daarna hoorden we het dekselgeklapper van de bakkerskar waar de bakker brood mee ging bezorgen. Spelen Pagina links: De deur van de voormalige slijterij op hun zolder, daar lagen eetpapier, stukken Groenier op nummer 16. Daarnaast: etiket voor kokos en grote plakken chocolade; in heel wat Groeniers limonade Valencia. stukken massee (borsthoning, bokkenvet, Boven: Op de kaart uit 1575 is goed De Poort zichtbaar met een doorgang naar de tuin van de jodenvet, kattensnauw: een verdwenen knabHarmonie. bellekkernij; red.) waren onze tanden te zien.

Onder: Advertentie uit het NvhN 1957 t.g.v. het Wat een verleiding voor die tijd. En wat een 50-jarig bestaan van wasserij De Vlijt.

35

fijn spel was: je nam een grote mond vol meel en dan deed je wie het verst kon blazen. Ja, de bakker was niet altijd blij met ons en stuurde zijn knecht achter ons aan. Maar wat hebben we met elkaar gespeeld; een jeugd lang. We hadden vaak straf, dus huisarrest en dat gaf helemaal niets want we konden door het dakraam op hun plat dak komen en dan kropen we door het daklicht dat een van de vriendjes openhield en belandden op hun zolder; zo ging dat heen en weer. Hier heb ik de beste herinneringen aan. Paard en wagen van de molenaar die het meel aan de bakker bezorgde stond aan de stoep en het paard voor onze voordeur. Daar was mijn moeder niet blij mee: dat paard deed vaak zâ&#x20AC;&#x2122;n plas als-ie moest wachten tot alle zakken uitgeladen waren. Ja, en dan daalde moeders daarna maar weer de trap af om onze voordeur en het trottoir te spoelen met sop en bezem, want ja, een paard doet een beste plas en staat hoog op de benen. Naast de bakker woonden diaconessen, spannende mevrouwen, ze zagen er verkleed uit. Ze waren wel lief, we aasden er altijd op om een boodschap voor hen te doen, want ze gaven lekker snoep en soms wel een stuiver. Die hadden we maar 5 minuten; zo gauw we konden gingen we naar het snoepwinkeltje van Lucie Scheer aan de overkant om een vierkante drop of een stroopsoldaatje te kopen. Nr. 30 was de winkel van Timan: sigaren, sigaretten en bibliotheek. Op nr. 34 was slagerij Fakkert, daar gingen we niet Boven: Brokken massee. graag heen, we kregen nooit iets! Op nr. 38 en 40 was een Onder: Advertentie van bakker Staggroot portiek met links de winkel van Van Ingen en rechts houwer op nummer 26 (NvhN 1976).

Mulders loodgietersbedrijf. Achter in het portiek woonde Pagina 37, boven: Het Zeijlsgasthuis in 1966 (foto: Ton van der Wal, Rijks- juffrouw Pronk die een machientje had waarmee ze laddienst voor het Cultureel Erfgoed). ders in nylonkousen kon ophalen. We waren altijd bang dat Onder: Hier en daar zijn nog sporen haar ogen eruit vielen, want die puilden zo erg uit. Het was zichtbaar van de vroegere winkels zoals de geschilderde reclame voor een ziekte begreep ik later. Op nr. 42 kruidenier HaverENC sigaren en cigarettes voor 12,5 ct dings, op nr. 44 kachelsmid Drent; daar haalden we voor op de muur bij nummer 1.

Rechts: Uit Groninger adressenboek moeders kachelzwart en micaruitjes voor in de haard. Die ca. 1955: namen en beroepen. peuterde ik er vaak uit om dan buiten met een vergrootglas in de zon een fikkie te maken en dat stonk op een bepaalde manier lekker. Het lukte ook op fietshandvaten en zadels. Boven Drent woonde meneer Kerstholt, die de eerste was die 36

een tv-toestel had. Oh wat een wonder, elke woensdagmiddag stonden we met een rij kinderen voor zijn deur met een paar centen voor in een potje, om naar de kinderuitzending te kijken en naar tante Hannie te zwaaien.

Nr. 50: het Zeijlsgasthuis dat al in 1646 gesticht is door Berend Jansen Seilmaker; hij bestemde het voor 5 weduwen die vrij wonen en ook een toelage kregen.

Daar woonden in mijn jeugd nog wat simpele oudjes; we braken daar in en als je de lange gang in liep en aanklopte, hoorde je: “Is doar eine”? “Neeee”, zeiden we dan en op: “Oh, dan is ’t goud”, renden we de deur weer uit; wat een lol. Kan je dat nog uitleggen aan een jongere van nu?

Vaak werd er 'deurtje gebeld' aan het buurgasthuis op nr. 52 en 54: het Wytsens of Schoonbeekgasthuis, in 1701 gesticht in de Laan en in 1911 geruild tegen deze panden in de Visserstraat.

Dit is sinds 1981 geen gasthuis meer. Op nr. 58 was nog een tabakshandelaar Blaauw, die ook bibliotheek hield. Deze woonde boven z’n zaak en haalde de krant op niet zo’n mooie manier: bij een controle op het dak viel-ie erg ongelukkig in het belendende gangetje en stierf daar. Daar waren we als kinderen erg van onder de indruk natuurlijk.

Er werd wat afgerookt, want in het stukje straat verderop zat nog een sigarenwinkel en alle drie hadden in de straat een bestaan en dit is nog maar de zuidkant van de straat.

Van deze bedrijven is niks meer terug te vinden, maar gelukkig herinner ik het me nog.

37

www.sksg.nl

De allerbeste kinderopvang.

SKSG laat kinderen zichzelf zijn.

Kinderopvang is samenspel. Tussen u en onze mensen, de school en de samenleving.

Verantwoorde en veilige kinderopvang met aandacht voor de ontwikkeling van uw kind. Daar bent u naar op zoek.

Vertrouwd en bij u in de buurt.

Loop gerust eens bij ons binnen of bel voor een vrijblijvende afspraak: 050 317 13 90 SKSG Hummelhuis (0-4 jaar) Spilsluizen 3, 050 313 19 62 Gastouderopvang (0-13 jaar) 050 317 13 91

SKSG Kastanjeplein (0-13 jaar) + de enige Peuterspeelzaal in het centrum Nieuwstad 12, 050 313 98 28

Uw kind in vertrouwde handen Heresingel 10, 9711 ES Groningen t 050 317 13 90 e klantenservice@sksg.nl i www.sksg.nl

u it de b uu rt • In september opent in de Grote Kromme Elleboog Bellami, bar à manger zijn deuren, het nieuwe drink/eet-etablissement van Sebastiaan & Maeyke Schokker-Schooljan (van voorheen B&B Piconsuite). En wel in het pand waar eerder Jean-Michel Hengge ons verwende in 'Muller'. Je kunt er straks borrelen met een lekker hapje erbij, maar ook dineren.

foto: Bob van Dijk

• Voor de Plantsoenbrug is op verzoek van een bewoner razendsnel (hulde gemeente, hulde Floris Schurer!) binnen enkele weken een zogenaamd verdrijvingskruis aangebracht op het wegdek, opdat wachtende automobilisten en fietsers daar niet gaan staan bij open brug zodat verkeer vanaf de Reitdiepskade ongehinderd voortgang kan vinden. U ziet: het loont om een actieve straatgenoot te hebben als contactpersoon naar de gemeente! (zie ook oproep pagina 40)

foto: Bob van Dijk

• Op maandagavond 16 oktober om 20:00 uur start op woonschip Jozephina aan de Reitdiepskade het jaarlijks Grootscheeps Scheepsdictee, nu alweer voor de 9de maal.

Presentator is Paul Herruer, klassiekemuziekrecensent bij o.a. het DvhN. U raadt het thema al: een Paul na aan het hart liggend componist die drieste avonturen in de Lage Landen beleeft. Deelname ¤5,- opgave: badijk@gmail.com • De stadsschaapskudde van herder Bouke Arends denderde weer door Stad en zorgde op 31 juli voor een mooi ouderwets beeld op de Lage der A en Reitdiepskade. Voor de 300 schapen zit hun taak om het groen in de gemeente kort te houden er bijna op. Eind september gaat de kudde weer terug naar de thuisbasis Bargerveen bij Emmen.

39

foto: Jos Waalkens

• Het bruine, lekker ouderwetse café De Witte Raaf in de AKerkstraat leek definitief gesloten maar is nu eigendom van oud-Oogradioman Erik Verschragen, kreeg een nieuwe verfbeurt en is begin september heropend. De nieuwe uitbater wil zoveel mogelijk het oude karakter van het café bewaren.

• Elders in deze A-krant kunt u lezen hoe bewoners van de Reitdiepskade jaarlijks de onderlinge burenband bestendigen, en goed voorbeeld doet goed volgen. Jorien Waterman, Monique Spaltman en Ariane van Empel, drie bewoners van de Turftorenstraat organiseerden 2 september j.l. een barbecue voor straatgenoten. Om samen lekker te eten en een goed glas te heffen, maar vooral ook om elkaar beter te leren kennen.

Een prima initiatief dat volgende jaren hopelijk wordt gecontinueerd.

foto: Anneke van Gelder

• Elders in Stad draait het al goed: per straat één betrokken bewoner die graag ogen & oren voor zijn straat wil zijn en daarover wil communiceren met de gemeente en het bestuur van het A-Kwartier. Deze persoon kan bijvoorbeeld klachten over lawaai, vervuiling en parkeren verzamelen, of omgekeerd positieve zaken aandragen zoals de wens om geveltuintjes te maken.

Een mooi voorbeeld is het hierboven genoemde verdrijvingskruis voor de Plantsoenbrug.

Voelt u zich betrokken bij uw woonomgeving en uw buren, en wilt u een klein beetje tijd hiervoor vrijmaken en straatvertegenwoordiger worden, laat het dan weten aan de secretaris Henk Cuperus via e-mail henkcuperus1949@gmail.com. Uw straat kan er alleen maar leuker door worden!

• Een gezelschap van ruim 200 leden, oud-leden en genodigden van studentenvereniging RKSV Albertus Magnus trok op 14 juli met vaandels en bestuur voorop door het A-Kwartier. Aanleiding was de viering van het 24e verenigingsjubileum. Startpunt was de sociëteit aan de Brugstraat en doel de Nieuwe Kerk aan de Nieuwe Boteringestraat waar de officiële opening van de (2 weken durende) feestelijkheden plaatsvond.

• Op 10 augustus organiseerde de gemeente Groningen voor medewerkers uit de backoffice een wijksafari om hen te laten zien wat wijkgericht werken betekent. De ambtenaren trokken op de fiets door de stad en lieten zich door onze voorzitter Esther Klaver en stadsdeelcoordinator Ron Torenbosch informeren over de ontwikkelingen in de Vishoek/Hoekstraat/Muurstraat.

40

dichter bij toen

iets moest dicht, vond philip in de lente van ‘83 - maar wat daar heeft vandaag de dag geen hond nog een idee van dertig jaar later gingen de peeskamers voor eeuwig op slot

dat er die dagen geen interventie kwam in Nicaragua is evident maar desondanks werd er gedemonstreerd en op dit moment lijkt een ingreep ergens onafwendbaar

nu is alles daar nieuw en complex op een laag natte aarde bij schemer in amper één najaar verrezen

het waait er steeds, en als het stil is hoor je de echo van eenden die tussen lisdodden dichters overstemden; hun habitats eigenaardig gelijkend

schrijvers dezes was twee maanden geleden verwekt toen in precies deze steeg een zekere jan met papier en wat plaksel van start ging en zei wat ik nu eigenlijk wil zeggen:

nee tegen de doodstraf, nee tegen iedereen, tot hier en niet verder!

nooit beleefde herinneringen aan een oma die verbeten loopt met in haar linkerhand iets onherkenbaars en rechts zo’n onsloopbare boodschappentas

41

sacha landkroon

zet je een mes in de buurt, zet je een mes in de wereld

Lutkenieuwstraat 1984, foto: Elmer Spaargaren, coll. RHC Groninger Archieven

ca. 1968 (foto: collectie Harm Renkema)

jan zegt nee

activiteiten buurtvereniging

• Zondag 29 okober: 16.00-18.00 uur: Herfst-buurtborrel in de Oude Drogisterij • Zondag 12 november: 13.30-15.45 uur: Wijnproeverij in de Oude Drogisterij Ook dit jaar komt wijnspecialist Enrico van Gall & Gall weer voor Het A-Kwartier een speciaal op de feestdagen afgestemde wijnproeverij houden. Deelnemers krijgen informatie over de ter plekke te proeven wijnen gecombineerd met passende hapjes.

Let op: de wijnproeverij is uitsluitend toegankelijk voor diegenen die zich vóór 1 november per e-mail bij hetakwartier@gmail.com hebben aangemeld én daarbij ook meteen hebben b etaald. Kosten: ¤18 p.p. voor leden of donateurs van de buurtvereniging of met een geldige collegekaart, ¤23 voor niet-leden.

Deelname op volgorde van betaling op NL33 INGB 0005 031 398 tnv Het A-Kwartier onder vermelding van ‘Wijnproeverij’.

Helaas kunnen wij u niet terugbetalen indien u onverhoopt niet verschijnt.

Aansluitend: 16.00-18.00 uur: Buurtborrel in de Oude Drogisterij.

• Zondag 26 november: 16.00-18.00 uur: Marokkaanse buurtborrel in de Oude Drogisterij 42

Word ook lid van Buurtvereniging Het A-Kwartier en beslis mee over uw wijk

Contributie: ¤ 12,50 voor een eenpersoonshuishouden

¤ 17,50 voor een huishouden van 2 of meer personen

E-mail uw gegevens (naam, adres en postcode) naar: hetakwartier@gmail.com o.v.v. ‘Lidmaatschap A-Kwartier’

Nieuwe leden krijgen als welkomsgeschenk de A-Kwartierverjaardagskalender

www.margovandersluis.nl