Πώς ορίζεται εκείνη η -σχεδόν μαγική- στιγμή που ένα σύνολο ατόμων καταφέρνει να υλοποιήσει το όραμα που έχει για ένα κοινό σκοπό; Και πώς αυτός ο ορισμός όταν παίρνει σάρκα και οστά σε επίπεδο δημιουργίας και προσωπικής έκφρασης, τελικά πραγματώνεται; Μία τέτοια «δυσκολία» αντιμετωπίζουν όσοι και όσες ασχολήθηκαν, ασχολούνται και θα ασχολούνται με το εγχείρημα που λέγεται Freequency. Ένα εγχείρημα που ξεκίνησε ως διαδικτυακός ραδιοφωνικός σταθμός (αποκλειστικά) και μετεξελίσσεται σε ένα δίαυλο επικοινωνίας μέσω του γραπτού λόγου και της ραδιοφωνικής έκφρασης. Η ανάγκη για αδιαμεσολάβητη και μη χειραγωγούμενη ενημέρωση που βασίζεται και ανοίγει στο πεδίο της Τέχνης (με όποια μορφή και αν εκφράζεται αυτή) και της πολιτικής αντίληψης των πραγμάτων, είναι η κινητήρια δύναμη των ανθρώπων που απαρτίζουν το εγχείρημα. Μία προσπάθεια για ένα πολυσυλλεκτικό Μέσο που δεν αντιλαμβάνεται την δημιουργία με όρους αγοραίους. Κριτήριό μας είναι το ενδιαφέρον που βρίσκουμε στην επικοινωνία, στη μουσική, στις παραστατικές τέχνες, στην πολιτική και στους ανθρώπους που είναι «κοινωνοί» αυτών των εννοιών. Η συνεργασία (μέσω της δικτύωσης) και η παρουσίαση ανάλογων εγχειρημάτων είτε στο κοινωνικό είτε στο καλλιτεχνικό πεδίο είναι για μας ζητούμενο και μία από τις συλλογικές απαντήσεις μας στις επιθέσεις που δεχόμαστε και θα δεχθούμε.
“...δεν θα καίγεται ο κόσμος γύρω μας, και εμείς θα ακούμε μουσική . ας καίμε τον κόσμο γύρω μας, μετά μουσικής” συντονισμός ύλης/επιμέλεια Ελβίρα Κρίθαρη Άρης Παναγόπουλος Γαβριήλ Φιλιππόπουλος Constant. Sphin. συντακτική ομάδα Ελβίρα Κρίθαρη ελισάβετ ξανθοπούλου Άρης Παναγόπουλος Αθηνά Παπαναγιώτου Νέλλη Σ. Αντώνης Σακελλάρης Ευγενία Τσαγκαράκη Γαβριήλ Φιλιππόπουλος BigAlejandro Jeffrey Andreoni Don Cook Constant. Sphin. UnDbild εξώφυλλο/οπισθόφυλλο Gonzalo Borondo φωτογραφία εξωφύλλου BigAlejandro δημιουργικό Άρης Παναγόπουλος μεταφράσεις Άννα Στερεοπούλου Θάλεια Τσιάκα
Σχέδιο εξωφύλλου: Athenas.Greek.January 2013 οπισθόφυλλου: Urban Gardener (Torun.Poland.July 2012) Φωτογραφία εξωφύλλου & εσωφύλλου: BigAlejandro
Ευχαριστούμε... τον Gonzalo Borondo για τα σχέδια τον Γιώργο Τριανταφυλλάκο για την ευγενική παραχώρηση των γραμματοσειρών τον ΚΜ για το σχέδιο του εισαγωγικού κειμένου στο ένθετο tail's tales την ελισάβετ για την βοήθειά της
περιεχόμενα γνωρίζοντας τον gonzalo borondo
6
liquid land - a documentary review
9
amour - ή όταν ο haneke αγάπησε λίγο την αστική τάξη του
12
συνέντευξη λένος χρηστίδης
16
άγγελος κυρίου // επίσκεψη στον πλανήτη του
20
they came to take our songs away?
26
συνέντευξη the black heart rebellion
32
_okupas_krakers_squatters μια παρουσίαση του κινήματος των καταλήψεων στις χώρες της ευρώπης
36
όταν το δικό μου γίνεται δικό μας το πείσμα του «μου» στο δημόσιο χώρο
48
η ελευθερία είναι θεραπευτική ένα κείμενο για την ψυχιατρική και πολιτική καταστολή
53
alexandria
58
tail’s tales [ένθετο] villa amalias: μικρή ανασκόπηση μιας μεγάλης μουσικής διαδρομής το diy και οι μπάντες της ιστορικής κατάληψης με μια σύντομη ματιά η κολεκτίβα church of ra
επίλογος σεμπρεβίβα
1
10
editorial
τέχνη_πολιτική_καιρός Μόνο και μόνο εξαιτίας της αναταραχής Μόνο και μόνο εξ'αιτίας της αναταραχής που όλο πλήθαινε στις πολιτείες μας με την πάλη των τάξεων μερικοί απο 'μας αποφασίσαμε τα χρόνια τούτα να μη μιλάμε πια για πολιτείες θαλασσινές, για χιόνια πάνω στη σκεπή, για τις γυναίκες, για τ' άρωμα των ώριμων μήλων στο κελάρι, για της σάρκας τις αισθήσεις για όλα όσα κάνουν τον άνθρωπο απαλό κι ανθρώπινο. Αλλά να μιλάμε πια μονάχα για την αναταραχή δηλαδή να γίνουμε μονόπλευροι, ξεροί, μπλεγμένοι στα γρανάζια της πολιτικής και στο στεγνό, “άπρεπο” λεξιλόγιο της διαλεκτικής οικονομίας. Έτσι που η τρομερή τούτη, πνιγερή συνύπαρξη χιονιού που πέφτει (δεν είναι μόνο παγωνιά, το ξέρουμε) εκμετάλλευσης του ανθρώπου, πλανεμένης σάρκας και ταξικής δικαιοσύνης, να μη γεννήσει μέσα μας την έγκριση για έναν κόσμο έτσι πολύπλευρο, την ηδονή απ' τις αντιφάσεις μιας ζωής τόσο ματωμένης. Καταλαβαίνετε. Μπέρτολτ Μπρεχτ (1934)
(για την αντιγραφή Αντώνης Σακελλάρης - ευχαριστούμε τη Λ.Κ. και το blog http://linkap8.blogspot.gr/)
Γνωρίζοντας τον Gonzalo Borondo
Retoker - Outdoor festival [Italy.August 2012]
6
Είχαμε την χαρά ένας πολύ αξιόλογος καλλιτέχνης (αυθαίρετος χαρακτηρισμός το «καλλιτέχνης») να μας επιτρέψει να χρησιμοποιήσουμε δύο από τα έργα του για τις ανάγκες του παρόντος τεύχους. Τα έργα αυτά βρίσκονται σε ένα τοίχο των Εξαρχείων και στην πρόσοψη ενός οικήματος στο Torun της Πολωνίας. Ο Gonzalo Borondo μας λύνει κάποιες πολύ μικρές και γρήγορες απορίες.
Γιατί επέλεξες τις συγκεκριμένες φιγούρες; Θα ήθελες να μας πεις (αν δεν είναι spoiler) αν πρόκειται περί συγκεκριμένων χαρακτήρων και ποιοί είναι αυτοί; Γενικά, πιστεύω πως οι ιδέες που αποτυπώνω στους τοίχους μέσω των έργων μου, γεννιούνται μέσα από μια σειρά αισθήσεων και συναισθημάτων, λίγο πολύ τυχαίων ή υποσυνείδητων. Αυτό όμως στη συνέχεια, θα μπορούσε να «μεταφραστεί» ως μια αντανάκλαση της σχέσης ανάμεσα στην υποκειμενική μου εμπειρία, σε μια δεδομένη στιγμή, και στο περιβάλλον γύρω μου. Στην περίπτωση του έργου μου στη γειτονιά των Εξαρχείων, νομίζω πως δε με ενδιάφερε σαν ιδέα να αποτυπώσω συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά περισσότερο ήθελα να μιλήσω για την ιδέα ενός συνόλου ατόμων και για μια απουσία δραματική στο εσωτερικό ενός τέτοιου συνόλου. Πιστεύω πως κατά κάποιον τρόπο, θα μπορούσε να αναφέρεται στην τωρινή κατάσταση της χώρας (κόκκινη, δυνατή και ζωντανή αν και «απούσα»), σε σχέση με τις άλλες χώρες, ιδιαίτερα τις δυτικές (μετρημένες και συγκρατημένες, μαύρες και θλιμμένες, αλλά παρούσες). Ποιά είναι η σχέση σου με τις gallery, με την έννοια των πιο «θεσμοθετημένων» δομών διάθεσης της τέχνης; Αισθάνεσαι περιορισμένος (σε μια gallery) σε σχέση με την ελευθερία που προσφέρει ένας τοίχος σε έναν δρόμο; Αυτόν τον καιρό, δουλεύω με κάποιες γκαλερί. Θα έλεγα, πως παρότι δεν συμφωνώ με τις πρακτικές του εμπορίου της τέχνης, μου φαίνεται ενδιαφέρουσα για την πραγματοποίηση ενός installation project (εγκατάστασης), η χρήση ενός εσωτερικού χώρου που θα παρέχει περισσότερο χρόνο και μέσα, σε σχέση με αυτά που σου επιτρέπει ένας δημόσιος χώρος. Από την άλλη, προσπαθώ να προχωρήσω ζώντας από τη δουλειά μου και για την ώρα δοκιμάζω να το κάνω μέσω των γκαλερί, παρόλο που γνωρίζω πως ίσως να μην είναι και ο καλύτερος τρόπος.
κατά κάποιον τρόπο αυτή είναι η δουλειά ενός καλλιτέχνη. Η επιλογή ενός μέρους στο δρόμο, η σύλληψη μιας ιδέας που θες να πραγματοποιήσεις σε αυτό το μέρος, το να σχεδιάσεις πώς θα το κάνεις, με μόνη βοήθεια τη δημιουργικότητα και τις ικανότητες σου. Πιστεύω πως υπάρχει ένα δυνατό στοιχείο αυτοπροσδιορισμού άρα και ελευθερίας της ατομικής έκφρασης σε όλο αυτό. Από την άλλη πλευρά, βλέποντάς το από την οπτική γωνία του θεατή, δεν είναι το ίδιο να πηγαίνεις σε μια γκαλερί ή σε ένα μουσείο περιμένοντας να δεις έναν καλλιτέχνη ή ένα έργο με την αντίδραση που μπορείς να έχεις μπροστά σε ένα έργο που βρίσκεται σε έναν ανοιχτό δημόσιο χώρο χωρίς να το περιμένεις, για να μην αναφερθώ στους οικονομικούς περιορισμούς, που θέτουν σε πολλές περιπτώσεις μουσεία και ιδρύματα. Πιστεύεις πως υπάρχει διαφορά μεταξύ της street art και του graffiti και αν ναι, ποιά θεωρείς ότι είναι αυτή; Ο ίδιος πώς αυτοπροσδιορίζεσαι; Ως καλλιτέχνης ή ως graffiti artist; Πιστεύω πω η βασική διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο είναι η πρόθεση με την οποία πραγματοποιούνται. Το graffiti, όπως το αντιλαμβανόμαστε σήμερα, δηλαδή κυρίως σαν μια κληρονομιά του νεοϋορκέζικου graffiti της δεκαετίας του ’70, είναι το σημάδι/το αποτύπωμα ενός ατόμου, μέσω της τυπογραφικής γλώσσας, που απευθύνεται κυρίως σε όλα τα υπόλοιπα άτομα που κάνουν graffiti ή που έχουν κάποια σχέση με αυτό. Επίσης, το ρίσκο και η παρανομία είναι πρακτικά βασικές προϋποθέσεις του graffiti. Η street art είναι ένας όρος που έχει εμφανιστεί το τελευταίο διάστημα, παρόλο που υπάρχει και πραγματοποιείται εδώ και πολλά χρόνια. Κατά τη γνώμη μου, είναι η καλλιτεχνική έκφραση ενός ή περισσότερων ατόμων που χρησιμοποιούν το δημόσιο χώρο σαν βάση/μέσο για να μεταδώσουν ένα συναίσθημα ή μια ιδέα. Και αυτή είναι η βασική διαφορά. Το κοινό στο οποίο απευθύνεται είναι ευρύτερο, κάτι που οφείλεται, ανάμεσα σε άλλα, στη χρήση μιας πιο παγκόσμιας γλώσσας. Προσωπικά, θεωρώ τον εαυτό μου πρώτα άνθρωπο και μετά καλλιτέχνη. Δεν μου αρέσει πολύ αυτή η λέξη και παρόλο που ξεκίνησα κάνοντας graffiti πιο συμβατικά και στη συνέχεια με τοποθέτησαν στο κίνημα/στη μόδα της street art, θα προτιμούσα να παραμείνω μακριά από ταξινομήσεις.
Νομίζω πως από τότε που ήμουν παιδί ψάχνω την ελευθερία μου και η αίσθηση της ελευθερίας που σου προσφέρει το να ζωγραφίζεις στο δρόμο είναι ασύγκριτη. Κάποιες φορές για να βρεις την ελευθερία σου πρέπει να ξεπεράσεις τα όρια που υπάρχουν και πιστεύω πως
7
Liquid Land flyer
8
LIQUID LAND - a documentary review by Don Cook New Orleans is a city of convergence, growth and destruction, birth and re-birth. Waterways, people, material goods, culture, languages, apocalyptic disasters, musical styles, and rituals come together to form this unique city. The birthplace of jazz it stands alone when compared to the more homogenized cities that span the United States. Nouvelle-Orleans was founded in 1708 by the French and was named after the Regent of France, Philip II, Duke of Orleans. From 1763 to 1800 the city was under Spanish rule, returning to the French in 1802, and as a result of the Louisiana Purchase of 1803, orchestrated by then U.S. President Thomas Jefferson, the city became an American city. A city with deep cultural heritage from Spain, France, and Africa and a growing population fueled by Irish, German, Haitian, and Cuban immigrants.
as failures to elements of the flood control system resulted in 80% of the city being submerged under water...people lost their lives, structures and institutions collapsed (some permanently), and the survivors' humanity, strength, perseverance, and patience were now being tested. Under extreme duress an individual, individuals, society as a whole and the institutions that support it will oscillate between acts of heroism to those of incompetent and inhumane failure...both were on full display for Katrina's aftermath.
New Orleans [Levee System]
New Orleans [Map]
Located on the banks of the Mississippi River, 105 miles inland from the Gulf of Mexico, a good portion of the city proper is located beneath sea level. This geographical attribute, along with the porous nature of the soil, provide the necessary ingredients for an incursion of frequent flood waters. Federally funded levees and flood walls built in the 1960's reduced the flood potential. Human ingenuity was no match for 2005's Hurricane Katrina
Five years later, in the fall of 2010, Swiss film maker Michelle Ettlin uses this historically and culturally rich city as a setting for her look into the post-Katrina world of New Orleans and its affect on the city's Experimental & Improvisational Music Scene. The result, LIQUID LAND, Ettlin's first feature film. Music is a human experience...an experience that can transcend the daily grind of one's life when created, experienced, and shared with others. Following Swiss musician Simon Berz and Dutch artist Kaspar Koenig as they stage a number of performances with local musicians, Ettlin captures the essence of an open, thoughtful, and free-minded music scene. Starting with Berz's and Koenig's instrument 9
Liquid Land_1
Liquid Land_2
Liquid Land_3
Liquid Land_4
Liquid Land_5
Liquid Land_6
creations from found garbage, referred to as NOWa (New Orleans Waste) instruments, the film adeptly blends a mixture of local landscapes, street scenes, interviews, and most of all engaging live improvisational performances. Initially focusing on Berz and Koenig , LIQUID LAND follows the two artists as they search for discarded sounds. Koenig appropriately refers to the NOWa instruments as giving a sense of a land's sound and soundscape. The film seamlessly moves away from the two “visitors� to the core of the film's narrative; one of individuals coming together to create and be in the moment. Featuring a who's-who of the New Orleans improvisational music scene, 10
Ettlin presents an array of live performances and interviews that tells a story of a tightly knit community. Throughout the film, street life scenes are juxtaposed with the improvisational performances creating an unusual, yet logical, virtual collaboration between these two worlds. Pointed insights from the performers about music, life, survival, community, rituals, geography are used to tie the music and images together to further develop Ettlin's story. Comments by Aurora Nealand and Bhob Rainey espouse moving beyond the written note to explore new sounds, new ways of creating, and discovering what you don't know while playing. Rainey questions why would you only
want to play that which you have learned. This is playing on the edge, playing in unstable and unpredictable moments, both figuratively and literally as the land of New Orleans is ever moving due to “land that is not solid land... water that is not water” as Nealand points out. This is a liquid land. Improvisational music is an art form. One that is best served up by accomplished musicians as it requires a high degree of interaction and interpretation, mastery of one's instrument, and a sense of adventure. Throughout the film this is adroitly displayed by the likes of Nealand (saxophone), Rainey (saxophone), Dave Easley (pedal steel), Helen Gillet (cello), James Singleton (bass), Justin Peake (drums), Jeff Albert (trombone), and Rob Cambre (guitar). Each of these accomplished musicians coax out of their instrument (and from those they are playing with) sounds that speak to the core of creativity and inspiration. Easley turns a pedal steel into a sitar, while producing one of the most memorable quotes in the film...“most of who will play with me are friends of mine...the others are friends I haven't met yet”. Gillet produces a dense cello soundscape with the use of looping technology. Her view of the post-Katrina world is one of “do it now” as it could all be gone tomorrow. Musicians who normally wouldn't have interacted were now coming together to keep the music alive. As Singleton points out, New Orleans is a city of tradition, a life of rituals, where there is a music for each ritual. Expanding on Gillet's “do it now” view, Singleton sees a strength to live in the post-Katrina city knowing that you are going to die...disasters bring one closer to death producing an intense will to live. He produces “music of the moment” with an intensity and skill like no other, using loops (as with Gillet) to enhance an evolving ever-changing sound sculpture. The West African influence ever present in New Orleans have instilled Justin Peake with a new found sense of rhythm.
He now communicates a rhythmic intricacy through simplicity. A nurturing environment, Peake sees a relaxed and permissive attitude towards the arts in the city, attracting and holding on to the creative artist. Armed with the quintessential New Orleans instrument, the trombone, Jeff Albert breaths a fluid sound that grounds the music, providing a familiar sound to what at times can be a chaotic cacophony of waves in the film's live performances. Cambre tugs on his guitar in the last performance of the film to produce a gritty, feedback ladened sound of harmonic richness. He draws an analogy between postKatrina living and improvised music where one was not sure how or where things would be going. For her first feature film release, Michelle Ettlin has done a commendable job in presenting this unique and engaging story to the viewer. Any fan of experimental/improvisational music, the creative process, and how the human spirit endures under duress will find LIQUID LAND to be well worth the view. LIQUID LAND is to be released February 2013 on DVD and will include a CD by Simon Berz. LIQUID LAND Credits: Directed, filmed, and edited by Michelle Ettlin Produced by Simon Berz, Badabum and Michelle Ettlin, Echolet Films Sound Recording by Klaus Hubner Sound Mix by Willy Strehler Noteworthy Links: • Official Liquid Land website • Liquid Land trailer • Michelle Ettlin • Simon Berz • Kaspar Koenig • Aurora Nealand • Bhob Rainey • Helen Gillet • James Singleton • Justin Peake • Jeff Albert • Simon Berz and Dave Easley perfomance • New Orleans 11
Amour – ή όταν ο Haneke αγάπησε λίγο την αστική τάξη του της Αθηνάς Παπαναγιώτου Είναι από εκείνες τις λίγες φορές, που δεν θεωρείς τίποτα άξιο να ειπωθεί. Και είναι ταυτόχρονα μια γνήσια αιτία να μιλήσεις. Κάθε φορά ένα κινηματογραφικό συμβάν.
Στην τελευταία κινηματογραφική του δημιουργία, που από πολλούς θεωρείται η ταινία της περασμένης χρονιάς, η κάμερα κοιτά τους αστούς ήρωές της, με τρυφερότητα πρωτόγνωρη για τη ματιά του Haneke.
Το βιογραφικό του Αυστριακού δε δείχνει να λατρεύει τους αστούς. Τους σφαγιάζει αναίτια (Funny Games), τους επιδεικνύει τρομαγμένους στα διαμερίσματά τους (Cach�) να τεμαχίζουν κοριτσάκια (Benny's Video), εκθέτει τη βαρβαρότητά τους (Das wei�e Band) και τη διαστροφή τους (La pianiste).
Σχεδόν ολόκληρη η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα νεοκλασικό, ευρύχωρο διαμέρισμα,στο κέντρο του Παρισιού, με πρωταγωνιστές ένα εύρωστο ηλικιωμένο ζευγάρι, που ενσαρκώνει την καλλιέργεια, τη λεπτότητα, την ευζωία, την πιο ποιοτική ίσως εκδοχή του είδους του. Με αυτή την πρώτη ύλη ο Haneke, κανονικά, θα είχε φέρει τη σφαγή και μια προβληματική με τη μορφή αλυσιδωτών εκρήξεων στην οθόνη. Αυτή τη φορά κράτησε απλά την προβληματική1, και την υστεροφημία των αστών του σχεδόν ανέπαφη.
Γενικότερα, ο Haneke δε φαίνεται να υμνεί το ανθρώπινο μεγαλείο. Σκαλίζει και τραβάει άγαρμπα τις πιο επαχθείς εκδοχές του ή τις πιο θλιβερές, και τις τρίβει πάνω στην κάμερα.
«Τα έργα μου προορίζονται να αποτελέσουν πολεμικές δηλώσεις εναντίον του αμερικανικού «βομβαρδιστικού» κινηματογράφου και της αποδυνάμωσης του θεατή. Είναι μια έκκληση για ένα κινηματογράφο των επίμονων ερωτήσεων, και όχι των επιφανειακών (μιας και είναι τόσο γρήγορες) απαντήσεων• για ένα κινηματογράφο, που αναζητά την αποσαφήνιση των αποστάσεων αντί της βίαιης εγγύτητας, την πρόκληση και το διάλογο, αντί της κατανάλωσης και της συναίνεσης.», Michael Haneke, Film als Katharsis: in Austria (in)felix: zum �sterreichischem Film der 80er Jahre, Francesco Bono, 1992 1
Ίσως, γιατί η αγάπη έχει ανάγκη και από πολλά ευρώ σε αποκλειστικές νοσοκόμες. Ίσως, γιατί πολλοί που την είδαν, μπήκαν στον πειρασμό να τη χαρακτηρίσουν την πιο αυτοβιογραφική ταινία του σκηνοθέτη. Ακόμα πιο εντυπωσιακή όμως, είναι η στροφή στο ύφος του. Η αισθητική του μπορεί να παραμένει λιτή σε όλα τα επίπεδα (διάλογοι, πλάνα, μουσική επένδυση), όμως το βλέμμα του έγινε πιο ρεαλιστικό από ποτέ. Η ασθένεια της Anne εξελίσσεται με τρόπο τόσο περιγραφικό και ακριβή, και οι επιπτώσεις της κατάστασής της, στη σχέση της με το σύντροφό της μοιάζουν τόσο τυπικές (για ένα ζευγάρι που έρχεται αντιμέτωπο με την αρρώστια), που αν έλειπε ο φιλοσοφικός προβληματισμός – πιο
έντονος από ποτέ κατά την άποψη μου στο έργο του Haneke – το έργο θα ανήκε οριακά στη μυθοπλασία. Ίσως τo τελευταίο αυτό συμπέρασμα να φαντάζει υπερβολικό, όμως η ιστορία ξεδιπλώνεται σχεδόν απόλυτα γραμμικά και με ακρίβεια ιατρικού εγχειριδίου (ασθένεια, συμπτωματολογία, βοηθητικός εξοπλισμός, διαχείριση του προβλήματος από τον ασθενή και το περιβάλλον του). Η κάμερά του ακολουθεί συχνά τους ηθοποιούς να κινούνται μέσα στο διαμέρισμα σε πραγματικούς χρόνους, με επιμονή και παρατήρηση που αρμόζει σε ντοκιμαντέρ και διερευνά τα σώματα και τα βλέμματά τους με αποπνικτική εγγύτητα. Με τον τρόπο αυτό, ο σκηνοθέτης καταφέρνει να κρατήσει παρόν και στο Amour ένα τόσο χαρακτηριστικό στοιχείο του κινηματογράφου
13
Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας. Οι άνθρωποί του στις δεδομένες συνθήκες της ζωής τους επιλέγουν βασανιστικά ελεύθερα τη στάση τους απέναντι στον Άλλο, τη ζωή και το θάνατο, χωρίς καμιά αξίωση επαγωγής, χωρίς κανένα υπερβατολογικό προσανατολισμό. Δεν είναι ηθικό ή ανήθικο να ανοίγεσαι άνευ όρων στον πόνο του συντρόφου σου ή να απομακρύνεσαι από αυτόν για να ζήσεις μια πιο εύκολη ζωή. Είναι όμως μια μοναδική, ιδιαίτερη επιλογή, που συγκροτεί τη δική σου ανθρώπινη οντότητα, τον δικό σου ανθρωποτύπο.
του, που ως τώρα του το χάριζε η βία: την ωμότητα. Μπροστά στη σκληρότητα ο Haneke επιλέγει για ακόμα μια φορά να κρατά με μανία τα μάτια του θεατή του ανοιχτά. Εδώ, ανοιχτά στη φθορά, την αρρώστια, το χαλασμένο, νεκρό σώμα, τη μόνη βεβαιότητα. Βέβαια, παρότι η δράση αποδίδεται τόσο περιγραφικά, η ρεαλιστική ματιά του Haneke διακόπτεται από σοβαρά ρήγματα. Το τέλος έρχεται στην αρχή, για να λείψει κάθε στοιχείο suspense. Το όνειρο και η φαντασία του Georges δίνουν δυνατές διακοπές στην εξέλιξη της δράσης, ενώ μια σειρά από ζωγραφικούς πίνακες που εναλλάσσονται, εμφανίζεται παράδοξα μετά την πιο δυνατή κατά την άποψη μου σκηνή της ταινίας: το απελπισμένο χαστούκι του Georges στην ανοϊκή πια σύντροφο του. Έτσι η Αγάπη του δε συνιστά μια λυρική ενατένιση της τρυφερότητας και της συντροφικότητας, αλλά ένα σκληρό βίωμα. Ο Haneke στο Amour δε δίνει ένα ιδεαλιστικό μοντέλο αγάπης. Μοιράζει ένα βίωμα. Η Αγάπη του αποτελεί ένα μανιφέστο του αθεϊστικού υπαρξισμού:
14
Αμέτρητες μικρές και μεγάλες επιλογές, από τις πρώτες σκηνές μέχρι και την τελευταία και από κάθε ήρωα, συνθέτουν ένα σκηνικό απόλυτης συνειδητότητας για κάθε πτυχή της ζωής: του βίου, της σχέσης με την οικογένεια, της αρρώστιας, της συντροφικότητας, του θανάτου.
Από την πλευρά του ηλικιωμένου Georges ένα τέλειο άνοιγμα στον Άλλο, αποτελούμενο από πράξεις επιλεγμένες. Και όταν ενώσεις αυτές τις επιλογές σ’ ένα συνεχές που καταλήγει στο θάνατο και περιέχει εξωφρενικές sequences, έχεις την Αγάπη. Τέλος, και ένα μικρό σχόλιο για την κοινωνία που δομείται γύρω από τον άξονα της αιώνιας, αρτιμελούς, παραγωγικής νεότητας: η διασκέδαση, ο έρωτας, τα σπίτια, τα ωροσκόπια στο τέλος των περιοδικών. Οφείλω μια αλήθεια μου: Το Amour (2012), δεν είναι η αγαπημένη μου του Haneke, που είναι από τους αγαπημένους μου. Βλέπω σε άλλες του ένα πεδίο πιο πρόσφορο να ευδοκιμήσει η οξύνοια του, το καυστικό διαπεραστικό του βλέμμα και η βαθειά γνώση του για τα ανθρώπινα. Το Funny Games ή το Benny’s Video είναι για μένα αναξιοπρεπή αριστουργήματα. Δοκίμια για τη βία και την ανθρώπινη φύση. Ίσως γι’ αυτό
δεν θα βραβεύονταν ποτέ με Χρυσό Φοίνικα. Και μια ανεπιτήδευτη ορμή όπως π.χ. στο Cach�, που πετάει κάποιες ταινίες του στα όρια του κινηματογράφου.
Amour Directed by Michael Haneke Starring Jean-Louis Trintignant, Emmanuelle Riva, Isabelle Huppert Released 2012
Το Amour (2012) είναι καλός, ακαδημαϊκός κινηματογράφος, όχι μόνο γιατί ο αυστριακός αποφάσισε να μην ανοίξει αυτή τη φορά την κλειδωμένη αστική ντουλάπα και να εκθέσει τα απόκρυφά της, αλλά γιατί παρόμοια άμβλυνε και τη φόρμα του. Ένα άνοιγμα – των χεριών – που σε αφήνει τρομακτικά εκτεθειμένο, ένα πλησίασμα – των σωμάτων – για να κατανοήσουν οι αφές τους, ένα ατελές κλείσιμο – των χεριών – για να μπουν – τα σώματα – το ένα μέσα στο άλλο. Ένα και ξεχωριστά ταυτόχρονα. Μια αγκαλιά δηλαδή πριν τον ύπνο, κατά τον ύπνο, μέχρι τον ύπνο. 10-02-2012 Αφιερωμένο στον Α., τον Κ. και τη συζήτησή μας για την Αγάπη Κάπου στην ανατολική μεσόγειο Α.Π.
15
Συνέντευξη Λένος Χρηστίδης του BigAlejandro
Έβλεπα το "Bororό" του Λένου Χρηστίδη (και μάλιστα με ιδιόχειρη αφιέρωση της Μαλβίναςτης Κάραλη ντε-στη μάνα μου) για πάρα πολλά χρόνια. Λίγο ότι δεν άντεχα την Μαλβίνα, λίγο ότι σαν παιδί είχα την διαρκή τάση απόρριψης των γονιών μου, πεισματικά δεν το διάβαζα. Ένα βαρετό βράδυ, αποφάσισα να το διαβάσω, κυρίως για να έχω και επιχειρήματα όταν υποστηρίζω ότι δεν είναι καλό, αλλά ως εκ θαύματος μου έκανε τρομερή εντύπωση, σκαρφάλωσε σε χρόνο dt στα αγαπημένα μου και από τότε ο Λένος Χρηστίδης έχει δικό του ράφι στην βιβλιοθήκη μου. Το "Bororό" λοιπόν ήταν το πρώτο του βιβλίο και από τότε έχει εκδώσει αρκετά μυθιστορήματα, μερικά θεατρικά(ένα εξ αυτών, το «Δυο Θεοί: Το Τέλος Του Κόσμου Σε Τέσσερις Πράξεις» τιμήθηκε με το Βραβείο Δραματουργίας «Κάρολος Κουν» το 2000 ενώ έπαιξε ενεργό ρόλο στη συγγραφή της ιστορικής μελέτης: «Ο ΠΑΓΟΣ ή Πώς να Απολαμβάνετε Τα Αγαθά Του Καπιταλισμού Χωρίς Να Χάνετε Από Τα Μάτια Σας Το Στρατηγικό Όραμα Της Αταξικής Κοινωνίας».
Μετά το Μόνολογκ του 2008 δεν έχετε εκδώσει κάτι. Ετοιμάζετε κάτι νέο; Με τι ασχολείστε αυτή τη περίοδο; Παρατηρώ τα τεκταινόμενα. Είναι τόσα πολλά που σχεδόν δεν έχω χρόνο για τίποτα άλλο. Από που αντλείτε τις ιδέες για τα βιβλία σας; Δε σας κρύβω πως διαβάζοντάς τα, νιώθω πως υπάρχουν αρκετές προσωπικές αναφορές στους κεντρικούς ήρωες.
16
Στο έργο σας διακρίνω κάποιες «εμμονές» ή πιο σωστά, κάποια επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Πιο συγκεκριμένα, συναντάμε συνέχεια ανοιχτή τηλεόραση στο mute, τους Ελληνάρες που βρίσκονται στους «δευτέρους ρόλους» ή τον κλειστό κύκλο της παρέας των πρωταγωνιστών που βιώνουν έντονα την διαφορετικότητα τους μέσα στην νεοελληνική πραγματικότητα. Σχετίζονται αυτά τα δυο; Ο άνθρωπος είναι ένα ον γεμάτο εμμονές. Από το πως προτιμάς τον καφέ σου μέχρι πως προτιμάς τα βιβλία που διαβάζεις - ή γράφεις. Οι εμμονές είναι που μας χαρακτηρίζουν. Και μας ξεχωρίζουν. Διαβάζετε λογοτεχνία; Υπάρχουν σύγχρονα βιβλία που να έχουν τραβήξει την προσοχή σας; Ακόμη, θα με ενδιέφερε να μάθω μερικά από τα all time αγαπημένα σας. Υπάρχουν τίτλοι στους οποίους να επιστρέφετε ξανά και ξανά; Διαβάζω του σκοτωμού, είναι ένα πολύ ωραίο χόμπι και σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στη μέση της βιβλιογραφίας του P. K. Dick και πιο συγκεκριμένα στο “Unteleported Man”. Τίτλοι και συγγραφείς, έτσι χωρίς πολύ σκέψη, ατάκτως εριμμένα, Μόμπι Ντικ, Λολίτα, Κατς-22, Κάφκα, Τομ Ρόμπινς, Λαβκραφτ, Εμπειρίκος, Ντάγκλας Άνταμς, Ο Μαιτρ κι η Μαργαρίτα, Συνασπισμός Ηλιθίων, Η Καρδιά Του Σκότους, Σκαρίμπας, Κέρουακ, Ντοστογιέφσκι και φυσικά Μπέκετ. Τελευταία ξαναδιάβασα τον Πόλεμο Με Τις Σαλαμάνδρες του Τσάπεκ. Πάρα πάρα πολύ επίκαιρο.
Λένος Χρηστίδης
17
Κάπου είχα διαβάσει πως «καλλιτέχνης» δεν γίνεσαι από περίσσευμα, αλλά κυρίως από έλλειψη. Σε ποια ηλικία αρχίσατε να γράφετε και πως πρόεκυψε; Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να γράφει κανείς. Λεφτά, δόξα, ψυχοθεραπεία. Γράφω ημερολόγιο από το γυμνάσιο. Τα υπόλοιπα είναι απλά μια λογική συνέχεια. Γύρω μας βιβλιοπωλεία κλείνουν, εκδοτικοί οίκοι μειώνουν τους κύκλους εργασιών τους, έρευνες λένε πως ο έλληνας πιο πολύ γράφει, παρά διαβάζει και το ίδιο το βιβλίο ευτελίζεται, ως ένα προϊόν που δίνεται δωρεάν με τις εφημερίδες. Πόσο εύκολο είναι να ζήσει κάποιος αποκλειστικά από την συγγραφή, χωρίς να αναλώνεται σε καθημερινή αρθρογραφία σε χίπστερ και λάιφ-στάιλ έντυπα; Δεν είναι εύκολο. Είναι αδύνατο. Αλλά πρέπει κάποτε να συμβιβαστούμε στην ιδέα ότι ζούμε σε μια χώρα που, αν και ευαγγελίζεται ότι είναι γενέτειρα του πολιτισμού και όλων ανεξαιρέτως των τεχνών, κατά βάσην η mainstream αντίληψη που εκδηλώνεται, φυσικά και σε κρατικό επίπεδο με τους διαδοχικούς απιστευπίθανους Υπουργούς Πολιτισμού, είναι ότι οι Τέχνες και η Παιδεία γενικά, είναι κάτι άχρηστες, ακατανόητες και «αδερφίστικες» καταστάσεις για αριστερούς άπλυτους τρομοκράτες. Υπό αυτές τις συνθήκες και μόνο που έχουμε αυτή τη συζήτηση είναι «κατάκτηση». Γιατί τα βάζετε τόσο συχνά με την «σύγχρονη Ελλάδα»; Στα βιβλία σας, γίνεται κριτική για την ελληνική μαγκιά, τον ρατσισμό και την αίσθηση υπεροχής και μοναδικότητας που έχουμε ως έθνος, αλλά και την βλακεία των ανθρώπων με στολές και την κοινωνική υποκρισία της επαρχίας. Αυτά είναι αυτά που φταίνε για την κατάσταση στην οποία έχουμε φτάσει σήμερα; 18
Έχετε ελπίδες ότι κάποια στιγμή θα αλλάξει η κατάσταση προς το καλύτερο; Δεν ξέρω γιατί τα βάζω με τη «σύγχρονη Ελλάδα». Ίσως η ελληνική μαγκιά, ο ρατσισμός, η αίσθηση υπεροχής και μοναδικότητας που έχουμε ως έθνος, αλλά και η βλακεία των ανθρώπων με στολές και η κοινωνική υποκρισία της επαρχίας έχουν να κάνουν κάτι μ' αυτό. Ελπίδα για καλύτερο αύριο; Μόλις την αποκτήσω θα ιδρύσω κόμμα και θα σας σώσω όλους. Γιατί είναι τόσο άσχημα τα πράγματα; Εννοώ, τι δεν πήγε καλά; Γιατί δεν έχουμε καταφέρει να καταλάβουμε πως δεν μπορούμε να παρκάρουμε πάνω στα πεζοδρόμια, να πετάμε τα σκουπίδια μας όπου βρούμε και να βάζουμε την μουσική όσο δυνατά γουστάρουμε όποια ώρα και αν είναι; Όλα αυτά που αναφέρετε είναι ζητήματα παιδείας. Όπως προείπα, στη χώρα μας δεν υπάρχει (κρατικό) ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο θέμα. Κοιτώντας την κοινωνία του σήμερα βλέπετε διαφορές από την Ελλάδα των 80’s και των 90’s; Έχει καταφέρει ο Έλληνας να δει λίγο πέρα από το προσωπικό του συμφέρον και να συλλάβει την γενικότερη εικόνα; Όχι, δεν έχει καταφέρει να δει τίποτα. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως αλλαγές υπάρχουν, πως κάποια βήματα προς τα μπροστά έχουν γίνει. Μια μεγάλη μερίδα του κόσμου έχει αρχίσει να παίρνει πρωτοβουλίες, να αυτό-οργανώνεται σε τοπικές συνελεύσεις ανά γειτονιά, να ενημερώνεται από το ίντερνετ και όχι από την τηλεόραση. Ακόμα και το ότι για πρώτη φορά χρειάστηκε να συνεργαστούν Πα.Σο.Κ και Ν.Δ. για να κάνουν από κοινού κυβέρνηση-πράγμα που πριν
πέντε χρόνια θα 'ταν γέννημα της φαντασίας του πιο σουρεαλιστή λογοτέχνη-μιας και δεν τους στήριξε ο κόσμος, δεν λέει κάτι; Συνεργάστηκαν γιατί δεν υπήρχε άλλος τρόπος για να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα που πάντα εκπροσωπούν. Αν μπορούσαν -και όσο μπορούσαν- να τα εκπροσωπήσουν μόνοι τους, όπως έκαναν μέχρι πριν 3 χρόνια, θα το έκαναν. Δεν άλλαξαν νοοτροπία, ούτε αυτοί ούτε οι ψηφοφόροι τους. Αν μ' ένα μαγικό τρόπο, η οικονομία επέστρεφε στις παλιές καλές εποχές του κότερου και του λάιφ-στάιλ και οι μισθοί και οι συντάξεις επανέρχονταν ή τριπλασιάζονταν, η ΝουΔού και η Πασοκάρα θα χτυπάγανε σαραντάρια. Μουσική ακούτε; Έχετε κάποιους αγαπημένους δίσκους καλλιτέχνες; Μου αρέσουν ιδιαίτερα οι κλασικοί συνθέτες της αρχαιότητος. Dylan, Zeppelin, Stones, Ramones, garage, punk, post-punk. Δε κλάσικς. Ποια είναι η σχέση σας με τον ερώτα; Λογοτεχνικά μιλώντας φαίνεστε τουλάχιστον αδιάφορος για τις ερωτικές σχέσεις ενώ πρωταγωνιστούν οι φιλικές και κυρίως μεταξύ των ανδρών. Δίνετε πιο μεγάλη βαρύτητα στην φιλία από ότι στον ερώτα; Και τέλος θα διαβάσουμε ποτέ κανένα love story από τον Λένο Χρηστίδη; Νομίζω ότι κάνετε λάθος. Όλοι μου οι χαρακτήρες έχουν ερωτική ζωή και μάλιστα (αυτοί που εκτιμώ) περίπλοκη και -άρα- υγιή, απλά δεν τη βάζω στο πρώτο πλάνο, αυτό είναι δουλειά άλλων συναδέλφων. Προσπαθώ να καταγράφω καταστάσεις που -φαινομενικά- κατανοώ και ελέγχω. Η φιλία είναι ένα θέμα που έχω «σπουδάσει». Η διαδικασία της ερωτικής συμπεριφοράς μου είναι ακόμα εν πολλοίς ακατανόητη -και ελπίζω να μείνει έτσι.
19
Άγγελος κυρίου //επίσκεψη στον πλανήτη του* της ελισάβετ ξανθοπούλου
*παράφραση της ηχογράφησης επίσκεψη στο πλανήτη σου, από το ηχογράφημα με τίτλο αυτοδιάθεση
15:10//Κυριακή 13 Ιανουαρίου// «Ποιοί έγραφαν αυτά τα τραγούδια, πού ζούσαν, με τι έμοιαζαν;» Χρήστος Βακαλόπουλος, Η Γραμμή του Ορίζοντος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1991
Ανάμεσα σε αφίξεις και αναχωρήσεις τρένων, ανακοινώσεις από μεγάφωνα, ιστορίες ανθρώπων που ζητούν λεφτά και τηλεφωνήματα, έλαβε χώρα η κουβέντα με τον Άγγελο κυρίου. Μια κουβέντα που θα μπορούσε να αρχίσει όταν τελείωσε ή δέκα λεπτά από την έναρξή της, με το αφοπλιστικό: «Τίποτα. Απλά μου αρέσει..». Προσπαθώντας, κατά τη διάρκειά της, να αποτρέψω τον εαυτό μου από το να υποπέσει στην υπερβολή της φράσης «ο σημαντικότερος δημιουργός της γενιάς του». Αλλά γιατί όχι; Τα πράγματα έχουν αξία γι’ αυτούς που τους αρέσουν.
Θεωρώ ότι δε γράφω μουσική. Δηλαδή δεν είμαι μουσικός. Τώρα, αν το θεωρεί κάποιος άλλος…Δεν ξέρω αν έχει νόημα αυτό που σκέφτεσαι, αυτό που είσαι, αυτό που σκέφτεται ο άλλος. Πρέπει να βγαίνεις λίγο από το δέρμα ίσως. Κάνω ηχογραφήσεις. Συνδυάζω ήχους και λέξεις. Αυτό. Πολύ απλά. Θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος ότι είναι κάποιο είδος προστασίας, ότι προστατεύω τον εαυτό μου με αυτό που λέω. Ότι από ανασφάλεια το κρατώ χαμηλά. Όχι, ευτυχώς για μένα, ευτυχώς ή δυστυχώς για οποιονδήποτε άλλο, είναι τελείως έτσι. Το βλέπω σαν κάτι πολύ καθημερινό. Μερικές φορές, είναι βράδυ πριν κοιμηθείς και το σκέφτεσαι να πλύνεις τα δόντια σου, βαριέσαι. Ε, αυτό δεν μου έχει συμβεί ποτέ με τις ηχογραφήσεις. Να σκέφτομαι ότι πρέπει να το κάνω. Δεν πιέζομαι, δεν το πουλάω. Είναι ευτυχία.
ηχογραφούσα σπίτι, αλλά όχι με τον τρόπο που το κάνω τώρα. Στην αρχή φαινόταν αστείο, το είχα για αστείο. Δεν το έδινα να το ακούσει κανείς. Θεωρούσα ότι δεν απασχολούσε κανέναν άλλον. Με γέμιζε εμένα και μου έφτανε. Το έκανα, το άκουγα, περνούσα καλά και ως εκεί. Ποτέ δεν έχω στείλει κάπου τις ηχογραφήσεις σε site, δημοσιογράφους κτλ - να μου πουν τη γνώμη τους. Ξεκίνησε με το να τα δίνω σε φίλους Έφτιαχνα κάποια cd και τα έδινα Πρωτοχρονιά, Χριστούγεννα σαν δώρο. Ένας φίλος, μου είχε πει: «ωραίο είναι, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο ενδιαφέρει περισσότερο κόσμο». Ενδιαφέρει, δεν ενδιαφέρει δεν μ’ ένοιαζε να το βγάλω. Το είχα για μένα, για λογαριασμό μου, αλλά και ακόμα έτσι είναι. Αργότερα πείστηκα να ανεβάσω κάτι στο myspace. Τώρα το μοιράζομαι, αυτό έχει αλλάξει. Σε συγκρότημα θα ήθελα να παίζω. Δεν ξέρω μπορεί να ήμουν πιο καλά, σαν άνθρωπος, αν ήμουν σε συγκρότημα. Είναι από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορεί να συμβούν σε κάποιον, που του αρέσει να ασχολείται με τους ήχους, που γράφει. Να είσαι με κάποιους άλλους και να κάνετε μαζί ένα πράγμα, να το μοιράζεστε.
Δεν υπάρχει ιστορία πίσω από τις ηχογραφήσεις. Είναι συνδυασμός πραγμάτων και γεγονότων της στιγμής, δεν υπάρχει προεργασία. Πολύ σπάνια γίνεται ηχογράφηση για ένα πρόσωπο ή μία κατάσταση. Συνήθως είναι: είμαστε εδώ για καφέ και μας μιλάει απέναντι στην τέντα η κυρία, κάπως έτσι. Αλλά αυτή η κυρία στην τέντα είναι από την προηγούμενη μέρα. Δεν βγαίνει ασυνάρτητα για μένα. Συχνά κάνω συνδυασμούς ηχογραφήσεων. Δηλαδή συνδυασμοί πάνω στους συνδυασμούς. Μπλέκονται οι ηχογραφήσεις και αυτό είναι το νόημα. Πολλές μπορεί να τις ξεχνάω και να μπαίνουν σε άλλες. Ή κάτι που δεν μου έλεγε Ξεκίνησα τις ηχογραφήσεις στο κενό που δεν την προηγούμενη φορά, το συνδυάζω στην έπαιζα με το συγκρότημα (σημ. έπαιζε μπάσο επόμενη. Μπαίνει και δένει απόλυτα, δένει στο συγκρότημα MrCantfind). Και πιο παλιά κόμπο. Δεν λύνεται με τίποτα και μου αρέσει 21
πάρα πολύ. Ενώ πριν μπορεί να το πετούσα. Συνήθως δεν πετάω τίποτα. Δυσκολεύομαι να πετάω πράγματα. Το σπίτι μου είναι λίγο κομματάκια. Προσπαθώ να πετάω πλέον. Από την άλλη, μου αρέσει να κρατάω πράγματα στις τσέπες. Μου άρεσε πάντα αυτό, να βγάζεις από τις τσέπες λαστιχάκι, σοκολατάκι, στυλό. Στην Όλγα Ρόμπαρντς του Βακαλόπουλου, σε μια σκηνή ο Τσάκωνας ή ο Τσιώλης, δεν θυμάμαι καλά, πάει να αδειάσει
τις τσέπες του και βγάζει λαστιχάκια, κλειδιά, διάφορα πράγματα...τι γαμάτο! Το πιο τέλειο που υπάρχουν αυτοί οι άνθρωποι…ο Τσιώλης, ο Βακαλόπουλος… Δεν είχα στο μυαλό μου ποτέ να κάνω live. Το ένα έφερε το άλλο. Νομίζω ότι πάντα έτσι συμβαίνει, για όλους. Ήρθαν έτσι τα πράγματα. Και εντύπωση μου κάνει. Το live είναι διαφορετικό, δεν ξέρω πόσο μπορεί να συνεχιστεί. Ενώ ξέρω ότι μπορώ να ηχογραφώ 22
για πάντα ας πούμε, δεν είμαι σίγουρος αν θέλω να συνεχίσω να κάνω live. Κάποιες φορές έχει ενδιαφέρον. Συνήθως, κατά 90%, με ρίχνει απίστευτα μετά. Δεν έχω βρει ακριβώς πώς θέλω να το κάνω και να με ικανοποιεί. Το ψάχνω. Το μόνο live που έκανα και ένιωσα λίγο διαφορετικά ήταν αυτό με τα παραμύθια (σημ. Αδελφός και Αδελφή, φεστιβάλ GrimmKnot) που δεν ήταν δικό μου κείμενο απλά το άλλαξα λίγο, αφαίρεσα, εμπλούτισα, το χώρεσα.
Η ροή μου, είναι αυτό που ανεβάζω στο blog. Αυτό είναι το κανονικό στο κεφάλι μου. Βγαίνει, το κατεβάζει όποιος θέλει, το ακούει, δεν το ακούει, το διαβάζει. Το προωθώ με τον τρόπο που θέλω εγώ, μόνος μου. Κάποιους τους αφορά αυτό που κάνω. Ακόμα και ένας είναι σημαντικός. Ωραία, σε κάθε περίπτωση. Και οι λίγοι και οι πολλοί. Μου δίνει χαρά όποιος μου λέει ότι του αρέσει αυτό που κάνω.
Εντάξει δεν χρειάζεται να τους βάλουμε όλους… να μην βάλουμε κανέναν. Όσους γνώρισα, τους γνώρισα ως ανθρώπους που ασχολούνται με την μουσική. Από εκεί ήρθαμε σε επαφή, μιλήσαμε, βγήκαμε, γνωριστήκαμε, γίναμε φίλοι. Κανονικά, πολύ κανονικά. Όπως γνωρίζεις οποιοδήποτε άνθρωπο στη ζωή σου. Μπορεί να γνωρίσεις κάποιον στο τρένο και να κάνετε παρέα αν μένετε κοντά. Δεν έχει νόημα να πω τι σημαίνει η κάθε ηχογράφηση. Ή μάλλον έχει νόημα να πω τι σημαίνει για μένα, αλλά την ίδια ακριβώς βαρύτητα, μη σου πω και μεγαλύτερη, έχει να πεις εσύ τι σημαίνει για σένα. Γι’ αυτό δεν θέλω να φαίνεται ακριβώς τι λέω. Δεν τα λέω και καθαρά ούτως ή άλλως. Όχι επίτηδες, δεν έχω καλή άρθρωση. Ο καθένας βγάζει το δικό του νόημα. Τώρα βέβαια είναι λίγο μαλακία αυτό, όρεξη έχει ο καθένας. Αλλά είναι ωραίο να μπαίνεις στο άλλο και να βάζεις το δικό σου. Να βάζεις και δικά σου μέσα, που λέει και ο big fat lips (σημ. στην ηχογράφηση με τίτλο big fat lips in his own words). Εκεί λέει για ένα τραγούδι των Stone Roses, ότι του αρέσουν τα τραγούδια που σου αφήνουν χώρο για να μπεις. Κι εγώ την ίδια άποψη έχω. Στο δικό μου, μ’ αρέσει που προέκυψε να γίνεται με αυτό τον τρόπο. Είναι λίγο θολό και το παίρνει ο άλλος όπως θέλει.
Η γνωριμία με άλλους μουσικούς έγινε στο περιβάλλον που άνοιξε με το internet. Τα τελευταία χρόνια, μετά το 2004-5, είχαμε πιο γρήγορες συνδέσεις, η επικοινωνία ήταν πιο άμεση και εύκολη. Ανέβασα κομμάτια, ανέβαζαν όλοι. Τότε έμπαινες, άκουγες και ήταν γαμάτο. Συνεχίζει να είναι και δεν θα σταματήσει ποτέ να είναι. Έτσι έγιναν οι γνωριμίες. Πολύ τυχαία. Τα παιδιά από την Knot (gallery), ο big fat lips που είναι πολύ φίλος και ο Γιώργος (κτίρια τη νύχτα), ο sister overdrive.
Έχω χάσει την αίσθηση της Αθήνας που είχα, όταν ήμουν μικρός. Είχα μια πολύ συγκεκριμένη μυρωδιά, την οποία έχω χάσει και ελπίζω να την ξαναβρώ• τώρα που έκοψα το τσιγάρο. Αν οφείλεται σε αυτό και δεν οφείλεται στο ότι συνήθισα. Ήρθα στην Αθήνα, γιατί έμεναν όλοι οι φίλοι μου εδώ. Αν έμεναν στο χωριό μου, θα έμενα στο χωριό μου. Η συνέχεια είναι τελείως διαφορετική. Θα φύγω από την Αθήνα, όταν τα πράγματα που με ενοχλούν είναι περισσότερα από αυτά που μου αρέσουν. Όταν συμβαίνει αυτό, οφείλεις να φεύγεις. Από την άλλη, υπάρχουν πράγματα που σ’ αρέσουν και αξίζουν, οπότε μήπως χρειάζεται να κάτσεις και να τα ανατρέψεις με κάποιους τρόπους; Να μείνεις. Εντάξει, μια πόλη είναι. Δεν μου αρέσει να μυθοποιώ και τα πράγματα. Ούτε ανθρώπους 23
μου αρέσει να μυθοποιώ, ούτε πόλεις, ούτε τίποτα. Μ’ αρέσει να παίρνω τα πράγματα στην πιο απλή τους μορφή. Κάποιος θα μπορούσε να πει, σχετικά με τις ηχογραφήσεις, ότι μπλέκονται πολύ, ότι είναι περίπλοκες. Εγώ δεν το βλέπω καθόλου έτσι. Τώρα είμαστε εδώ και ακούμε τι γίνεται γύρω μας . Ο καθένας, ακόμα και αυτός που δεν ακούει καθόλου μουσική μπορεί να ακούσει απίστευτα πράγματα, απίστευτους ήχους. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν ακούω μουσική, δεν φοράω ακουστικά, στο δρόμο. Δεν είχα ποτέ τρελή όρεξη για ταξίδια. Φυσικά είναι πολύ ωραία να ταξιδεύεις, αλλά δεν αποτελεί άμεση προτεραιότητά μου. Προτιμώ να είναι δυνατό το κάθε τώρα με οτιδήποτε. Να ακούγεται το κουταλάκι του καφέ, αυτό με απασχολεί πιο πολύ παρά να πάω
24
στο Βερολίνο. Όχι πως τα καταφέρνω. Θα ήθελα πιο πολύ να δω την Ελλάδα. Να δω πως ζουν οι άνθρωποι με τους οποίους μιλάω την ίδια γλώσσα. Αυτό με προκαλεί. Αν είχα ξεπεράσει αυτό, μπορεί να είχα πηδήξει και σε άλλες γλώσσες. Το ιδανικό για μένα θα ήταν να μην μένω μόνιμα στην Αθήνα. Η betty loop loop είναι ένας σύνδεσμος δύο ανθρώπων, εμένα και του Γιώργου (κτίρια τη νύχτα). Και αυτό ήρθε πολύ χαλαρά. Βγήκε αυθόρμητα να παίξουμε μαζί με αφορμή μια συναυλία. Καθίσαμε και βγάλαμε τα κομμάτια σε ενάμισι μήνα. Πριν τρία χρόνια αυτό. Μακάρι να συμβαίνουν τέτοια πράγματα σε όσους παίζουν και ασχολούνται με τους ήχους. Να γνωρίζουν ανθρώπους και να κάνουν πράγματα μαζί, χαλαρά, αυθόρμητα, απλά. Γράφω αυτό, κάνω ένα live, μαζεύομαι ωραία και το βγάζω. Έχει ένα αποτέλεσμα που μας
αρέσει ή δεν μας αρέσει. Το ευχαριστιόμαστε ή δεν το ευχαριστιόμαστε. Και αντίστοιχα γι’ αυτούς που το παρακολουθούν. Να μη το βλέπεις καλλιτεχνικά είναι από τα πράγματα που σε απελευθερώνουν. Να το βλέπεις απλά, ανθρώπινα, καθημερινά.
Συχνές επισκέψεις στο angeloskyriou.blogspot.gr
:)
To room metal…τίποτα. Είχα κάνει μικρός εκπομπή σε ένα τοπικό ραδιόφωνο. Ήταν πολύ ωραία, ήθελα να το ξανακάνω και δεν τύχαινε. Και πάλι σκέφτομαι γιατί να μη ζούμε την εποχή μας. Κάνω εκπομπή, όποτε έχω διάθεση, και ενημερώνω αυτούς που θέλουν να το ακούσουν. Μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή, για όση ώρα θέλω, μπορεί να βάλω ένα κομμάτι και να βγω, μπορεί να κάτσω όλη μέρα και να παίζω. Το internet σου δίνει αυτή τη δυνατότητα. Μπορεί να θέλει να σε ακούσει ένας άνθρωπος, κανένας άνθρωπος, εσύ μόνος σου. Έπαιζα μουσική ούτως ή άλλος για μένα, απλά δεν μιλούσα. Τώρα μιλάω, ας μιλάω και μόνος μου.
και προσδιορίζεται κάπως. Αυτό το πράγμα έχει ένα κοινό απ’ όλες τις κατευθύνσεις. Είτε καλλιτέχνης είσαι, είτε μανάβης, είτε ο Καστοριάδης. Το άλλο ρεύμα, η γενική εικόνα, «η χώρα πνίγεται», είναι ο αέρας που τα φώτα τον ακολουθούν. Κάποιοι το παίρνουν πιο χαλαρά, το βλέπω. Νιώθω ότι έχω ανάγκη να έχω επαφή με τέτοιους ανθρώπους, γιατί κι εγώ νιώθω στο ρεύμα.
Το internet δεν είναι κάτι καινούριο. Η ανακάλυψη έχει γίνει και εξελίσσεται όπως όλα τα πράγματα. Δεν μπορείς να κλείνεις τα μάτια και να σταυρώνεις τα χέρια. Μερικές φορές σκέφτομαι αν είναι προϊόν της φάσης εθελοτυφλώ ή της φάσης τυφλώνομαι. Εγώ το βρίσκω γαμώ. Και δεν πιστεύω αυτή την παπάρα για τον όγκο των πληροφοριών. Κάνε και εσύ μια προσπάθεια, κάνε τις επιλογές σου, μην γκρινιάζεις στο facebook. Είναι αστείο όταν βρίζουν το facebook, μέσα από το ίδιο το facebook. Παράλογο, εντελώς αντιφατικό. Αν νιώθεις ότι δέχεσαι τεράστιο όγκο, βάλε φίλτρο. Αφού δέχεσαι, δέχεσαι. Άμα δέχομαι αέρα, πάω πίσω από την κολώνα. Άμα κάθομαι στο ίδιο σημείο, τον δέχομαι όλο, άρα τον απολαμβάνω. Δεν μπορώ να γκρινιάζω, ενώ το απολαμβάνω. Νιώθω ότι έχω ανάγκη να γνωρίζω ανθρώπους που είναι χαλαροί και δεν είναι μέρος όλου του πράγματος. Ο καθένας φυσικά έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, αλλά υπάρχει ένα κύμα. Πιάνει όλα τα υπο-κύματα ή υπο-ρεύματα. Αν είναι φως αυτά, το άλλο είναι αέρας. Ο καθένας έχει την ιδιότητά του 25
They came to take our songs away? του Constant. Sphin. «Κάθε πάθος συνορεύει με το χαοτικό αλλά το πάθος του συλλέκτη συνορεύει με το χάος των αναμνήσεων» Walter Benjamin, 1931
Όλα ξεκίνησαν από τη συνειρμική διαπίστωση ότι φαίνεται να ενδιέφερε αλλά και να ενδιαφέρει ακόμα, και μάλιστα ίσως περισσότερο λόγω «κρίσης», το ποια είναι η εικόνα που έχουν οι «έξω από δω» για «εμάς» ή τουλάχιστον κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς κρίνοντας από σχετικά ρεπορτάζ που εμφανίζονται κατά καιρούς στα «κυρίαρχα ΜΜΕ». Με αυτή την αφορμή λοιπόν ακολουθεί η υλοποίηση μιας παλιάς ιδέας για μία επιλογή διασκευών ελληνόφωνων τραγουδιών (εκτός ορισμένων εξαιρέσεων) από ανθρώπους διασκορπισμένους σε όλες σχεδόν τις ηπείρους του πλανήτη και με έμφαση στη χρονική περίοδο από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι το τέλος του ημερολογίου των Μάγιας.
Για αρχή, είναι μάλλον προφανές ότι δε μπορεί να μη γίνει αναφορά στην μπερδεμένης πατρότητος «Μισιρλού» (που σημαίνει «Αιγύπτια»), όσο και αν είναι παγκοσμίως γνωστή, τουλάχιστον από την εκτέλεση του πατέρα της surf μουσικής (Βοστονέζου ΛιβανοΠολωνο-Λευκορώσικης καταγωγής) Dick Dale από το 1962, διασκευή που αποτέλεσε και την αρχή μιας χιονοστοιβάδας surf παραλλαγών τόσο πριν όσο και μετά τη συμμετοχή της συγκεκριμένης ορχηστρικής εκδοχής στο soundtrack και τη χαρακτηριστική σκηνή του Pulp Fiction (1994). Όσον αφορά σε ποικιλία άλλου ύφους, υπάρχουν οι Λονδρέζοι Gallon Drunk που επιδίδονται σε ένα σκοτεινό ξεχαρβάλωμα (1991), οι Kronos Quartet από το Seattle που στρεβλώνουν με τα κλασικά τους όργανα και τη συνοδεία ντραμς (2000) αλλά και ο folk ακτιβιστής Pete Seeger που χωρίς να ξέρει τους στίχους ενορχηστρώνει λιτά με χορωδιακού τύπου υποστήριξη (live, 1963, Carnegie Hall, Νέα Υόρκη). Αμερικανοί πάντως επίσης, όλοι τους από την Καλιφόρνια, και οι Agent Orange που έβαλαν μια πιο punk πινελιά στη δική τους εκδοχή (1981) και οι μεταλάδες Dark Angel που το χρησιμοποίησαν ως εισαγωγή στο "Psychosexuality" (album "Time Does Not Heal", 1991, με αυτοκόλλητο "9 songs, 67 minutes, 246 riffs" στο εξώφυλλο!) και οι Black Eyed Peas που το σάμπλαραν σκληρά στα "Pump It" (2005) και "Pump It Harder" (2009). Το αχανές αυτό κεφάλαιο δεν τελειώνει εδώ (βλ. π.χ. 4misirlou.blogspot.gr για μερικές εκατοντάδες Μισιρλούδες!) αλλά προς το παρόν ας επισημάνουμε ακόμα μόνο την drum'n'bass εκδοχή του (κατοικοεδρεύοντος στη Γαλλία) Αλγερινού Rachid Taha ("Jungle Fiction", 1995).
26
Στην κατηγορία των διασκευών σε ρεμπέτικα, σε πολλούς θα είναι πλέον γνωστό το τότε λογοκριμένο «Είμαι πρεζάκιας (πρέζα όταν πιεις)» (πρώτη εκτέλεση: Ρόζα Εσκενάζυ), που οι επανασυνδεδεμένοι Μελβουρνο-Λονδρέζοι Dead Can Dance παίζουν ως τώρα μόνο ζωντανά στο Anastasis tour, με τον Brendan Perry να το τραγουδάει με ιδιαίτερη προφορά (εξάλλου τον Σεπτέμβρη του 2012 είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε από κοντά). Ενώ βρισκόμαστε και πάλι εν αναμονή των πολυεθνικών σεβνταpunk-ηδων Kultur Shock που τα χώνουν με το «Η φωνή του αργιλέ» («Πέντε χρόνια δικασμένος», Βαγγέλης Παπάζογλου, 1934) ως "Mano Mi Hermano" στο album τους We came to take your jobs away του 2006, και του οποίου το εξώφυλλο τουλάχιστον νοηματικά σχετίζεται με το έργο They take our jobs της (εκ Βουλγαρίας ερχόμενης στη Νέα Υόρκη) σχεδιάστριας Luba Lukova, να σταθούμε και στην εξής φαινομενικά άσχετη ιστορία: ο «ηγέτης» τους Gino Srdjan Yevdjevich είναι πρώην Γιουγκοσλάβος pop star που κάποια στιγμή ανάρχεψε και μετά την πολιορκία του Σεράγεβο ('92-'94) μετεγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ με τη βοήθεια της Joan Baez• με λίγο σπρώξιμο από τον μπασίστα των Nirvana, τον Krist Novoselic που και ο ίδιος είναι παιδί Κροατών μεταναστών, και μια εισαγωγή από τον Jello Biafra των Dead Kennedys, ο Yevdjevich κατέληξε να τραγουδά και να γράφει τα τραγούδια της μπάντας για την Kool Arrow, την εταιρεία του Billy Gould που παίζει μπάσο στους Faith No More.
πλέον) δεν αρκέστηκαν να διασκευάσουν ορχηστρικά το παραπάνω τραγούδι το 2009 που κυκλοφόρησε και σε single 78 στροφών(!) στη the Leaf Label, αλλά συνέχισαν με άλλα δυο τραγούδια στην επόμενη κυκλοφορία τους το 2011, το «Μάνα θέλω έναν άντρα» και το "The Loser (Ξεφτίλης)". Από την ελευθέρου κατεβάσματος εξαιρετική συλλογή On a steady diet of hash, bread & salt (2012) του soundeyet.blogspot.gr είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις ένα κομμάτι μέσα σε τόση ποικιλία, οπότε θα σταθούμε μόνο στους Mike Cooper (ένας Βρετανός στη Ρώμη) & Viv Corringham (για τη Βρετανίδα με τωρινή έδρα τη Minneapolis, βλ. και Talking To Charos - Rembetika) που επίσης προσφέρουν άνευ αντιτίμου το Rembetronika στο archive.org, και στους Andy Moor (Βρετανός) και Yannis Kyriakides (ΒρετανοΚύπριος) που τελικά το 2010 κυκλοφόρησαν το Rebetika στην Unsounds (εταιρεία με έδρα το Άμστερνταμ στην οποία είναι συνιδιοκτήτες κιόλας), και που μας επισκέφτηκαν το Οκτώβρη του 2011.
Οι πιο folk A Hawk and a Hacksaw (αυτοί δεν ήρθαν τελικά τον Μάη του 2012) προερχόμενοι από την πολιτεία του New Mexico (κάτοικοι Βουδαπέστης 27
Η περίφημη διάλεξη του Μάνου Χατζιδάκι για το ρεμπέτικο, αποτελεί το συνδετικό κρίκο που οδηγεί στο οσκαρικό «Τα Παιδιά του Πειραιά» που διασκεύασαν οι δημοφιλείς στην Ελλάδα Pink Martini (Portland, Oregon) υπό τον τίτλο "Never on Sunday" (στο Sympatique, 1997) και δεν παρέλειψαν να συμπεριλάβουν στο setlist τους και κατά τον ερχομό τους στα μέρη μας το 2012. Το καρικατουρίστικα φολκλορικό medley στο Muppet Show που από το «Ποτέ την Κυριακή» πάει στο "Zorba the Greek" με PIGS που χορεύουν, με σπασίματα πιάτων, μπουζούκι και μπαζούκα(!), κάνει τη σύνδεση με το Μίκη Θεοδωράκη. Έτσι λοιπόν φτάνουμε και στο soundtrack του «Ζ» από όπου οι (σχετιζόμενοι με ελληνικά τελωνεία και με τη Βαρβάκειο αγορά) Savage Republic από το Los Angeles διάλεξαν να διασκευάσουν το απαγορευμένο "O Andonis" (Film Noir 7'', 1983) και το "Pios Den Mila Yia Ti Lambri" (Jamahiriya Democratique et Populaire de Sauvage, 1988). Πολλές φορές έχει βγάλει κατά δω ο δρόμος και τους the Walkabouts από το Seattle και τη Ljubljana (sold out η συναυλία τους το 2012 στην Αθήνα) οπότε δε θα πρέπει να παραξενεύει το ορχηστρικό τους "Train Leaves At Eight" (2000) βασιζόμενο σε εκτέλεση χωρίς στίχους που υπήρχε σε κασέτα του Chris Eckman. Τους Deerhoof πάλι από το San Francisco δεν τους πιάνεις πουθενά, οπότε να αρκεστούμε στο ότι επανεκτέλεσαν το “Let's dance the jet” (Deerhoof vs. Evil, 2011) από την κωμωδία “The Day the Fish Came Out” («Όταν τα ψάρια βγήκαν στη στεριά», 1967) του Μιχάλη Κακογιάννη. Πριν από όλα αυτά όμως ήταν οι the Beatles που ηχογράφησαν ζωντανά στο BBC (1963) το "the Honeymoon Song" (που κυκλοφόρησε το 1994!), δηλαδή τη μουσική του «Αν θυμηθείς τ' όνειρό μου» που υπήρχε στην ταινία Honeymoon (1959) του Michael Powell, με αγγλικούς στίχους.
Είναι μάλλον ταιριαστό σε αυτό το σημείο να γίνει λόγος για τον Θανάση Αλατά που δεν είναι τόσο διάσημος όσα τα «Χατζιδάκια» και τα «Θοδωράκια», έχει όμως κερδίσει 2 Grammy για Best Rap / Sung Collaboration και Best Rap Song! Είναι ο άνθρωπος πίσω από το εισαγωγικό riff του «Κάποια μέρα στην Αθήνα», τραγούδι από το 1976 του progressive ψυχεδελικού συγκροτήματος Τα 4 Επίπεδα Της Ύπαρξης. Η αιτία της βράβευσης ήταν η χρήση της εισαγωγής αυτής ως sample από τους Jay Z, Rihanna, Kanye West το 2009 στο "Run This Town", το οποίο έγινε αγνώριστο από τη metalcore μπάντα Miss May I (συλλογή Punk goes Pop 3, Fearless Records, 2010). Αφού λοιπόν σκλήρυνε το μουσικό ύφος, ευκαιρία να γίνει αναφορά στους Grave Digger που συμπεριέλαβαν μία εν Ελλάδι ζωντανή ηχογράφηση του "Hellas Hellas" στο the Dark of the Sun EP τους εν έτει 1997 και που είναι διασκευή στο «Ελλάς» του Σταμάτη Μεσημέρη με τη φωνή του Βασίλη Παπακωνσταντίνου (να σημειώσουμε ότι το κομμάτι υπήρχε και στο setlist των Γερμανών στην πρόσφατη επίσκεψή τους το 2011). Ακόμα λιγότερο αναμενόμενο αυτό που έκαναν οι Σουηδοί Dream Evil μεταλοποιώντας το "My Number One" με το οποίο η (γεννημένη και μεγαλωμένη στο Γκέτεμποργκ) Έλενα Παπαρίζου κέρδισε στο διαγωνισμό της Eurovision 2005. Ποιος να το φανταζόταν ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο το 2006 με τις guest συμμετοχές του Snowy Shaw και του Κ. Καραμητρούδη a.k.a. Gus G και μάλιστα σε αγγλόφωνη σύνθεση Χρήστου Δάντη και Ναταλίας Γερμανού! Μιας και ήδη αναφέρθηκε ακροθιγώς κάτι περί ελληνικής καταγωγής, ας αποτελέσει αυτό την επόμενη κατηγορία, ξεκινώντας από τους Second Coming. Σχηματίστηκαν στο L.A. και με νέα βάση το Seattle κυκλοφόρησαν το 1998 το ομώνυμο δεύτερο album τους, στο οποίο περιέχεται η "Afilotimi" που τραγούδησε ο Στράτος Διονυσίου σε μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου.
29
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι διατήρησαν τους στίχους στα ελληνικά και ότι η διασκευή στην ουσία λαμβάνει χώρα εμβόλιμα στη μέση του κομματιού αλλά δεν είναι εντελώς επιβεβαιωμένο αν το πρωτάκουσαν σε σουβλατζίδικο όπως θρυλείται! Το σίγουρο πάντως είναι ότι σχετίζονταν στενά με τους Alice in Chains και μάλιστα ένα διάστημα ο μακαρίτης Layne Staley συγκατοικούσε με το μέλος τους ονόματι Johnny Bacolas. Ο ΓιάννηςΣωτήρης, όπως ονομάζεται κανονικά, το 2011 (αφού έκανε παραγωγή στο "Ophelia" των INK από την Αλεξανδρούπολη και cameo εμφάνιση στο video clip τους), βάλθηκε να μπασταρδέψει ετερόκλητα στοιχεία στη δικιά του εκδοχή για «Το Άγαλμα» (μουσική: Μίμης Πλέσσας, στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος, φωνή: Γιάννης Πουλόπουλος) έχοντας ως τραγουδιστή τον Γιώργο Σαρρή των Ζιγκ-Ζαγκ! Μια άλλη συνεργασία των Μ. Πλέσσα / Λ. Παπαδόπουλου η οποία βρέθηκε στο διάβα Αμερικανίδας δεύτερης γενιάς (με πατέρα από Πόντο και μητέρα από Μάνη) είναι το «Άνοιξε Πέτρα» που τραγούδησε η Μαρινέλλα. Η εν λόγω Αμερικανίδα είναι η Διαμάντω Ξυνογαλά, γνωστή ανά τον κόσμο ως Diamanda Galas, γεννημένη στο San Diego της California και μετεγκατεστημένη στη Νέα Υόρκη το 1989. Το tour που την έφερε και μέχρι την Ελλάδα το 2009 ονομαζόταν «Τα Φιλιά σου είναι Φωτιά» από την ομότιτλη επιτυχία του Μανώλη Αγγελόπουλου και συνυπήρχε στο setlist μαζί με το «Καίγομαι Καίγομαι» (μουσική: Σταύρος Ξαρχάκος, στίχοι: Νίκος Γκάτσος, φωνή: Σωτηρία Λεονάρδου, από την ταινία «Ρεμπέτικο» του Κώστα Φέρρη, 1983) που βρισκόταν ήδη ηχογραφημένο ζωντανά στο Malediction and Prayer (1998, live album από τη διεθνή περιοδεία Νοεμβρίου 1996 – Ιουνίου 1997). Για την περίπτωση πάντως των the Fall και του "Greenway" (Ersatz GB, 2011) που βασίζεται στο "Gameboy" (Kings of Feta, 2005) των Anorimoi με νέους αγγλικούς στίχους του Mark E. Smith και τίτλο που συμπίπτει με το επώνυμο του εν ενεργεία κιθαρίστα τους, το γεγονός ότι 30
η πληκτρού Eleni/Elena/Elenor Poulou (τρίτη σύζυγος του "always different, always the same") κατάγεται από το Περιστέρι (σύμφωνα με τον Χρήστο Δασκαλόπουλο) συνδέει κάπως το παζλ. Σχετικά με την ελληνική διασύνδεση για την καταπληκτική ορχηστρική διασκευή «"I Remember A Time When Once You Used To Love Me" (μουσική: Γιάννης Σπανός), ο λόγος στον καθηγητή Γιάννη Βαρουφάκη(!), για κάποιους aka Μπαρουφάκης: «Τρία χρόνια μετά, το 1991, μιλούσα με φοιτητές μου στο Πανεπιστήμιο του Sydney και τους ανέφερα την ιστορία αυτή. Φαίνεται ότι τους άρεσε. Μου το θύμισαν το 1994 στέλνοντάς μου ένα CD με τίτλο Praise (το συγκρότημά τους λέγεται Dirty Three). Ήταν το soundtrack μιας ομώνυμης (καλής low budget) ταινίας όπου το βασικό κομμάτι (μια πολύ βαριά ροκιά) είναι διασκευή τού… «Μια φορά θυμάμαι μ’ αγαπούσες» της Αρλέτας. Όταν τελικά είδα την ταινία, δεν πίστευα στα μάτια μου. Η σκηνή με το ζευγάρι των aborigines είχε παρεισφρήσει στην ταινία – όχι όπως την έζησα αλλά αρκετά πιστά. Στο τέλος της ταινίας μάλιστα, εκεί που πέφτουν οι τίτλοι, είχαν βάλει το original τραγούδι να συνοδεύει τους θεατές προς την έξοδο.» (protagon.gr) Πλησιάζοντας προς το τέλος του παρόντος άρθρου, το κλίμα γίνεται κάπως πιο εύθυμο. Για τους Ιάπωνες Δ's (=pyramidos) μάλλον δε χρειάζονται συστάσεις αν και δεν τιμήθηκαν δεόντως από άποψη αριθμητικής προσέλευσης στην ξεχωριστή συναυλία τους στην Αθήνα το 2012 στο πλαίσιο της Βαλκανικής τουρνέ που έκαναν. Θα περιοριστούμε στην καταγραφή των ελληνόφωνων διασκευών τους και όσοι έχασαν, έχασαν (χορό της κοιλιάς και όχι μόνο)! Δεν παρέλειψαν ούτε αυτοί τη «Μισιρλού» αλλά καταπιάστηκαν και με τη «Μαρία με τα κίτρινα», ενώ με τη συμμετοχή της Momo-chan είπαν το "opa nina (Σήκω χόρεψε κουκλί μου)" από Στέλιο Καζαντζίδη και μας αποτελείωσαν με το «Τσικουλάτα» (Mastika, 2012)!
Με συνοπτικές διαδικασίες οδηγούμαστε στο φινάλε χωρίς να εξετάσουμε το πώς δυο μάλλον άγνωστες Γιαπωνέζες λένε «Μιλώ για σένα» του Θανάση Παπακωνσταντίνου και παρόμοιες περιπτώσεις, αλλά απλά αναφέροντας το "Alibi" της Alannah Myles «Δι' ευχών» Χαρούλας Αλεξίου (μουσική: Νίκος Αντύπας, στίχοι: Λίνα Νικολακοπούλου, 1992) και το «Ντιρλαντά» του Καλύμνιου Παντελή Γκινή από Dana international (το Ισραήλ πιο «προχώ» από την Αιγύπτια Dalida με τους Ιταλούς γονείς;).
Κλείνουμε την αυλαία ενθυμούμενοι το ταιριαστό, αν και κάπως συνομωσιολογικού τύπου, γουστόζικο παρόλα αυτά, λογοπαίγνιο που έκανε ο μακαρίτης Μανώλης Ρασούλης: "it's all Greek to me ή όλα είναι ελληνικά", Lana Del Ray «Video Games» (2011) VS. Ελένη Βιτάλη «Δρόμοι Που Αγάπησα» (1991)! Και αν χρειαστεί, ίσως και να επανέλθουμε...
PS: thanx to E., Apolost, Scum, Jim, Α. Α., Α. Κ., Soc!
Luba Lukova
31
Συνέντευξη The Black Heart Rebellion των Άρη Παναγόπουλου και Γαβριήλ Φιλιππόπουλου
Δεν είναι πολλές οι φορές που ακούς έναν δίσκο και ψάχνεις το σαγόνι σου στο πάτωμα. Όταν όμως γίνεται αυτό σου δημιουργείται η ανάγκη να μιλήσεις με τον δημιουργό του. Έτσι έγινε και με τους The Black Heart Rebellion. Έπρεπε να μιλήσουμε μαζί τους, όχι μόνο για την μουσική, αλλά και για την καλλιτεχνική τους έκφραση γενικότερα. Βουαλά.
TBHR live @ Tokyo 29.11.2012 - Photo by Ruben Persoons
Αν ζητάγαμε ένα «βιογραφικό» από τους Black Heart Rebellion, τι θα έγραφε μέσα; Πρώτα απ’ όλα, έχουμε παίξει σε πολλά τοπικά underground live. Νομίζω ότι φτάνουν γύρω στις 150 οι ζωντανές εμφανίσεις μας σε διάφορα μέρη, όπως σε υπόγεια, μπαρ, φεστιβάλ και άλλα. Δεύτερον, ότι έχουμε κάνει ήδη τρεις ευρωπαϊκές περιοδείες και έχουμε γυρίσει όλη την ήπειρο. Στην πρώτη ήμασταν με τη βέλγικη μπάντα Officer Jones and His Patrol Car Problems. Στις επόμενες δύο περιοδεύσαμε μόνοι μας, ανά την Ευρώπη. Το 2009 επεκτείναμε την περιοδεία λίγο πιο μακριά και παίξαμε στην Ιαπωνία. Επίσης, έχουμε κυκλοφορήσει αρκετούς δίσκους. Ο πρώτος μας δίσκος ήταν ένα spilt άλμπουμ με μια άλλη βέλγικη μπάντα που 32
λέγεται Autumn Delay. Το καλοκαίρι του 2008 ηχογραφήσαμε τον πρώτο μας full length, το "Monolοgue". Μετά από αυτή την κυκλοφορία, πήραμε το χρόνο μας για να γράψουμε το νέο μας δίσκο "Har Nevo". Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι και η ηχογράφηση δυο split δίσκων με τους Πορτογάλους punk rockers Adorno και τα ιερά τέρατα, τους Βέλγους Amenra. Τέλος, όταν πρωτοξεκινήσαμε να γράφουμε το "Har Nevo", είχαμε την ευκαιρία να γράψουμε και να εκτελέσουμε τη μουσική για το θεατρικό έργο "Medea". Αυτό ήταν μια παραγωγή της θεατρικής ομάδας In Vitro, που έχει ως βάση την Αμβέρσα.
2008, χρονιά κυκλοφορίας του Monologue και 2013 αυτή του Har Nevo. Τι μεσολάβησε; Μετά το "Monolοgue", προέκυψε αναπόφευκτα το ερώτημα, πού θα κινηθούμε μουσικά. Θα συνεχίζαμε να κάνουμε μουσική όπως και πριν ή θα προσπαθούσαμε να επεκτείνουμε τα μουσικά μας όρια; Είχαμε πάρα πολλές μακροσκελείς συζητήσεις για τον ήχο που θα είχε το καινούριο μας άλμπουμ, τι συναισθήματα θα περίκλειε η μουσική μας, αν θα έπρεπε να συμπεριλάβουμε νέα μουσικά όργανα και άλλα. Δεν ήταν μια εύκολη διαδικασία. Γράφαμε μουσικά κομμάτια, μας άρεσαν, και την επόμενη μέρα τα πετούσαμε, γιατί τελικά κάποιος από μας δεν ήταν τόσο ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα. Έτσι, συζητήσαμε κι άλλο, μιλήσαμε για τις μπάντες που μας επηρέασαν πολύ και προσπαθήσαμε να δώσουμε μορφή στη νέα κατεύθυνση που θα παίρναμε, χωρίς όμως να χάσουμε αυτό που μας καθόριζε ως TBHR. Γιατί μας πήρε πέντε χρόνια να το ολοκληρώσουμε; Θέλαμε να πάρουμε όσο
χρόνο χρειαζόμασταν, για να τελειοποιήσουμε τα καινούρια τραγούδια. Η αλλαγή μεταξύ των δύο ολοκληρωμένων σας κυκλοφοριών, είναι ότι τα πράγματα έχουν «μαυρίσει» επικίνδυνα, κάτι που μας αρέσει πάρα πολύ. Είναι κάτι που οφείλεται και στην παρέα με Amenra Syndrome-Kingdom; Δε νομίζω πως η μουσική μας έγινε απαραίτητα πιο σκοτεινή, προσπαθήσαμε να προσθέσουμε νέες επιρροές, νέα όργανα και επίσης να πειραματιστούμε λίγο περισσότερο με τα φωνητικά μας. Νομίζω πως η κύρια διαφορά σε σχέση με τον ήχο του "Monolοgue", είναι ότι έχουμε επικεντρωθεί σε πιο μυστικιστικούς ήχους στα ντραμς, που σου προκαλούν ένα πιο απόκοσμο συναίσθημα. Έχει ακόμα δυνατά και έντονα μέρη, αλλά πιο σαφή και προσδιορισμένα. Υπάρχει μια σύνδεση με την κολεκτίβα της "Church of Ra", αλλά εκφράζεται με ένα διαφορετικό στυλ δουλειάς και γραψίματος. Είτε μοιραζόμαστε ιδέες μεταξύ μας, είτε παίρνουμε
TBHR - Photo by Mathieu Vandekerckhove
33
κάποιου είδους «καθοδήγηση» από τους άλλους μουσικούς. Για παράδειγμα, ο Collin (H van Eeckhout, Amenra) στήριξε πολύ τη νέα κατεύθυνσή μας και βοήθησε να ξεπεράσουμε τα όριά μας. Ακούγοντας την μουσική σας, μας έρχονται στο μυαλό διάφορα μουσικά ερεθίσματα. Εσείς οι ίδιοι πού κατατάσσετε την μουσική σας υφολογικά; Είναι δύσκολη ερώτηση αυτή. Ο καθένας μας έχει τις δικές του επιρροές και προσπάθησε να τις ενσωματώσει στα καινούρια τραγούδια. Κάθε φορά που μας γίνεται αυτή η ερώτηση, παλεύουμε να βρούμε μια καλή απάντηση, αλλά μέχρι και σήμερα δεν τα έχουμε καταφέρει. Ξεκινήσαμε στη hardcore/punk σκηνή και πιστεύω πως ακόμα υπάρχει κάπου, σαν επιρροή στη μουσική μας, αλλά εν τω μεταξύ, εξελιχθήκαμε τόσο πολύ και προσθέσαμε τόσα πολλά στοιχεία, με αποτέλεσμα να έχουμε μια γκάμα διαφορετικών στυλ. Κάποιοι περιγράφουν τη μουσική μας σαν apocalyptic blues, και πιστεύω πως αυτή η περιγραφή έχει μια βάση. Εκτός από τις διαφορές στο μουσικό ύφος που παρατηρήσαμε πιο πάνω, διαφορές υπάρχουν και στα artwork των δύο full length δίσκων σας. Ο πρώτος είχε μία αστική αλλά σκοτεινή λογική, ενώ το Har Nevo μία πιο ατμοσφαιρική και «περίεργη». Τι είδους πλάσμα είναι αυτό στη μέση του δάσους; Για την ακρίβεια, είναι ένα prop από τη θεατρική παραγωγή "Medea". Είναι το δέρμα και το κεφάλι ενός αρσενικού προβάτου, που μπορέσαμε να το χρησιμοποιήσουμε για το artwork μας. Αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε στο νέο μας artwork, είναι να ενσωματώσουμε όλα όσα κάναμε τα προηγούμενα χρόνια που μας οδήγησαν στο "Har Nevo". Είναι, επίσης, τα σετ τηλεοράσεων τα οποία συνηθίζαμε να χρησιμοποιούμε στα live. Το νέο artwork δηλώνει τη νέα μας κατεύθυνση. Θέλαμε να κάνουμε ένα δίσκο αληθινό, που να βγαίνει από μέσα μας. Όπως το επισημάνατε, έχει 34
ένα πιο ατμοσφαιρικό συναίσθημα και αυτό προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε. Εξελιχθήκαμε σαν συγκρότημα. Επίσης βλέπουμε την εξής ιδιαιτερότητα: Έχετε τα tracklist στα εξώφυλλα των δίσκων σας και μάλιστα σε περίοπτη θέση. Πώς και αυτό; Προσπαθούμε να κρατάμε το artwork όσο πιο καθαρό γίνεται. Αν κοιτάξεις και τις υπόλοιπες κυκλοφορίες των TBHR, θα παρατηρήσεις το ίδιο. Είναι σημαντικό οι εικόνες να λένε μια ιστορία από μόνες τους, και δεν χρειάζεται να καταστρέφεται αυτό, βάζοντας κείμενο πάνω τους. Πάντα ψάχναμε μια λύση που να μην καταστρέφει την τέχνη. Στο παρελθόν χρησιμοποιούσαμε stickers για τα tracklist και για άλλες πληροφορίες, για να λύσουμε αυτό το πρόβλημα. Αυτή τη φορά, δοκιμάσαμε κάτι που λέγεται obi, ένα χάρτινο κάλυμμα γύρω από το άλμπουμ. Ποια η σχέση και η εμπλοκή των Black Heart Rebellion με την «σέχτα» της Church of Ra; Η Church of Ra είναι μία κολεκτίβα μουσικών που τα μέλη της σχετίζονται μέσω των συγκροτημάτων τους. Για παράδειγμα, ο Tim (Bryon, Black Heart Rebellion) παίζει τύμπανα στους Kingdom και στους Hessian. Οι Kingdom συνδέονται με τους Amenra, καθώς ο Collin (H van Eeckhout) και ο Ture παίζουν και στις δύο μπάντες. Και πάει κάπως έτσι, αλλά δεν μένει μόνο σε αυτό. Βοηθούμε ο ένας τον άλλο, κανονίζοντας και βοηθώντας στο στήσιμο των συναυλιών μας, μοιραζόμαστε τα προβάδικα, όπως και ότι ο Valentijn (Goethals) και ο Tomas δημιουργούν τα artwork των υπολοίπων. Παρακολουθείτε την κοινωνικοπολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη και κυρίως στο Νότο; Σας επηρεάζει καθόλου σαν καλλιτεχνικές οντότητες; Έχουμε ο καθένας τη γνώμη του, για το τι συμβαίνει στην Ευρώπη σήμερα. Για το πώς αλλάζουν τα πράγματα σε πολιτικό, οικονομικό
και οικολογικό επίπεδο. Αλλά δεν είμαστε μια πολιτική μπάντα. Ο Pieter γράφει αρκετά προσωπικούς στίχους και όλοι βάζουμε τα δικά μας συναισθήματα στη μουσική μας. Δεν υπερασπιζόμαστε καμιά θέση. Από την μικρή έρευνα που έχουμε κάνει, παρατηρήσαμε ότι είστε στην λογική της κολεκτιβοποίησης των μουσικών καλλιτεχνών. Πιστεύουμε ότι στις μέρες μας, ίσως, ο πιο «σωστός» τρόπος προώθησης της καλλιτεχνικής δημιουργίας είναι η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια. Ποια είναι η θέση σας; Πιστεύετε ότι η στροφή που παρατηρείται προς αυτή την κατεύθυνση, είναι μια ανάγκη της εποχής ή απλά μια ακόμα μόδα της μουσικής βιομηχανίας; Πιστεύουμε πολύ στην ηθική και την αξία του D.I.Y. Όπως είπα, ξεκινήσαμε από την hardcore/punk σκηνή. Επειδή το Βέλγιο είναι μια πολύ μικρή χώρα και η μουσική σκηνή του επίσης, δεν είναι πολύ δύσκολο να γνωρίσεις κόσμο και συγκροτήματα. Διοργανώνουμε συναυλίες ο ένας για τον άλλο. Χρησιμοποιούμε κοινούς εξοπλισμούς. Μοιραζόμαστε τις διαδρομές στις περιοδείες. Νομίζω, αυτό μας βοήθησε να αναπτυχθούμε αρκετά γρήγορα. Επιπλέον, διοργανώσαμε τις τρεις ευρωπαϊκές περιοδείες μόνοι μας. Μέσω του MySpace ήρθαμε σε επαφή με διοργανωτές, άλλα συγκροτήματα και ανθρώπους που ασχολούνται με τη διοργάνωση συναυλιών. Η underground punk σκηνή είναι ένας γρήγορος τρόπος για να δημιουργήσεις ένα καλό δίκτυο με ανθρώπους και συγκροτήματα, που τους αρέσουν τα ίδια πράγματα. Είμαι αρκετά σίγουρος, ότι δε θα είχαμε προχωρήσει τόσο πολύ χωρίς τη βοήθεια πολλών ανθρώπων. Για εμένα, είναι σημαντικό να συνεχίσουν τα συγκροτήματα να αλληλοβοηθιούνται. Αν δεν έχεις αλληλοϋποστήριξη, νομίζω πως είναι αρκετά δύσκολο να τα καταφέρεις. Νομίζω ότι είναι κάτι που συνδέεται με την εναλλακτική σκηνή.
Στο Βέλγιο, έχουμε τη μόδα των talent show και των ροκ διαγωνισμών. Αυτό σίγουρα δίνει την ευκαιρία σε νέους μουσικούς να απευθυνθούν σε μεγαλύτερο κοινό. Αλλά υπάρχει και ο κίνδυνος να ξεχαστείς πολύ εύκολα. Πιστεύω πως αυτό καταστρέφει πολλές καλές μπάντες. Τελευταίες λέξεις δικές σας. Σας ευχαριστώ για το ενδιαφέρον που έχετε για το συγκρότημά μας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους όσοι μας στηρίζουν και μας ακολουθούν όλα αυτά τα χρόνια, που αγοράζουν τους δίσκους μας, που έρχονται στις συναυλίες μας. Αλήθεια το εκτιμούμε πολύ.
Har Nevo Release Show @ Vooruit Ghent [photo from TBHR FaceBook page
35
_Okupas_Krakers_Squatters_ Μια παρουσίαση του κινήματος των καταλήψεων σε χώρες της Ευρώπης_ του Αντώνη Σακελλάρη «Σεβόμενος τον νόμο, τον οποίο παραβιάζει η αστυνομία, δεν πρόκειται να βγω από αυτό το σπίτι παρά μόνο αν εξαναγκαστώ δια της βίας» Georges Cochon, ηγέτης του κινήματος των αντι-ιδιοκτητών, 19111
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο για το ζήτημα των καταλήψεων σε όλο τον κόσμο, συναντά κανείς ορισμένα εντυπωσιακά νούμερα2 : • Στη Βομβάη τα 6 από τα 12 εκατομμύρια κατοίκους της θεωρούνται καταληψίες ιδιοκτησίας. • Στη Νότια Αφρική 7,7 εκατομμύρια πολίτες διαμένουν επί δεκαετίες σε κατειλημμένες εκτάσεις. • Στις Φιλιππίνες, από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο μέχρι σήμερα, εκατομμύρια κατοίκων μένουν σε παραγκουπόλεις μέσα σε κατειλημμένες εκτάσεις, τις λεγόμενες Barong-Barong. • Ο συγγραφέας Robert Newirth υποστηρίζει ότι το ένα έβδομο του παγκόσμιου πληθυσμού,ή ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι λογίζονται ως καταληψίες3. Κατάληψη (αγγλ. squat) θεωρείται η κατοχή και χρήση δημόσιου ή ιδιωτικού ακινήτου από ανθρώπους που δεν είναι ιδιοκτήτες του. Στις περισσότερες δυτικές χώρες η κατάληψη δημόσιου ή ιδιωτικού κτηρίου θεωρείται ποινικό αδίκημα που προσβάλλει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, αλλά και την έννομη τάξη. Σε κάποιες χώρες όμως, η κατάληψη ιδιωτικού κτηρίου ακόμα θεωρείται αστική διαφορά μεταξύ του ιδιοκτήτη και των ατόμων που κάνουν κατάληψη της ιδιοκτησίας του4. Η πρακτική της κατάληψης κατοικιών και άλλων κτηρίων ανάγεται στον 19ο αιώνα, με τις
Georges Cochon: http://fra.anarchopedia.org/Georges_Cochon Squatting: http://en.wikipedia.org/wiki/Squatting 3 Neuwirth, R., Shadow Cities: A Billion Squatters, A New Urban World, Routledge 2004 4 Μία, εκατό, χιλιάδες καταλήψεις http://blog.stigalaria.org/7087/ 5 Ο αιώνας των ανατροπών, Εκδόσεις Οξύ, 2004 6 Hans Pruijt, “Squatting in Europe”, Erasmus Editions, 2004, http://www.eur.nl/fsw/staff/homepages/pruijt/publications/sq_eur/ 1 2
36
κοινωνικές καταλήψεις που ήταν εμπνευσμένες από τον χριστιανισμό και τον σοσιαλισμό και στηρίζονταν στο δικαίωμα στη στέγη, όμως πήρε νέες μορφές κατά τη δεκαετία του '60, με την άνοδο των νεανικών κινημάτων αντικουλτούρας που αμφισβητούν τον «αστικό» τρόπο ζωής5. Ο Hans Pruijt, κοινωνιολόγος και καθηγητής στο πανεπιστήμιο Erasmus του Rotterdam, προχωρά στην παρακάτω μεθοδολογική διάκριση των ειδών κατάληψης: 1. Καταλήψεις ανάγκης (καταλήψεις στέγης) 2. Καταλήψεις, ως μια εναλλακτική πολιτική στέγασης (άνθρωποι που καταλαμβάνουν κτήρια για τη στέγασή τους, καθώς αδυνατούν να περιμένουν τη σειρά τους σε δημοτικές ή κρατικές επετηρίδες εύρεσης κατοικίας) 3. Επιχειρησιακές καταλήψεις (Entrepreneur squatting - καταλήψεις κτηρίων από ανθρώπους μιας κοινότητας, ώστε να εξυπηρετηθούν οι κοινοτικές ανάγκες για πολιτισμό, διασκέδαση, κοινωνικές παροχές, κ.α.) 4. Καταλήψεις συντήρησης (Rehab squatting - καταλήψεις ιδιωτικών κτηρίων από τοπικές και κρατικές αρχές με στόχο τη συντήρηση ή αναπαλαίωση των κτηρίων) 5. Πολιτικές καταλήψεις (καταλήψεις κτηρίων από πολιτικές ομάδες, με σκοπό να δημιουργηθούν αστικές εστίες διαμαρτυρίας και αντιπληροφόρησης ή ανοιχτά κοινωνικά κέντρα με σαφή πολιτικά χαρακτηριστικά)6
Στο παρόν άρθρο θα γίνει μια προσπάθεια καταγραφής των πολιτικών (κυρίως) καταλήψεων που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία 50 χρόνια στην Ευρώπη. Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια πολύ συνοπτική παρουσίαση των βασικότερων αντίστοιχων εγχειρημάτων στον ευρωπαϊκό χώρο, των συνθηκών που επικρατούσαν στις χώρες όπου αναπτύχθηκαν κινήματα καταλήψεων, της ιστορίας και της εξέλιξης των σημαντικότερων εξ’ αυτών. Μια πρώτη έρευνα σχετικά με τις πολιτικές καταλήψεις ανά τον κόσμο φανερώνει το εύρος, το πλήθος και τη διαφορετικότητα σχετικών κινηματικών δράσεων. Για να καλυφθεί επαρκώς ένα θέμα όπως το συγκεκριμένο θα απαιτούνταν πολλοί μήνες έρευνας και πολλές τυπωμένες σελίδες. Αυτή η παρουσίαση σίγουρα έχει κενά, θεμελιώδεις παραλείψεις και λάθη. Ακόμα και για την καταγραφή του συνόλου των εγχειρημάτων πολιτικών καταλήψεων στην
Ευρώπη θα χρειαζόταν πολλαπλάσιος χώρος και χρόνος. Πολλές χώρες με αντίστοιχη κινηματική παράδοση έχουν παραλειφθεί και πολλές θεμελιώδεις πολιτικές καταλήψεις δε χώρεσαν στις παρακάτω σελίδες. Ευελπιστούμε όμως ότι το παρακάτω κείμενο (και οι αναφερόμενες πηγές) θα αποτελέσει μια καλή αφετηρία για την περαιτέρω έρευνα από τους αναγνώστες. Ιταλία: Κατά τη δεκαετία του 70, την εποχή της ανόδου της ιταλικής αυτονομίας και της ριζοσπαστικής αριστεράς, σε όλη την Ιταλία αναπτύχθηκαν τα λεγόμενα Κοινωνικά Κέντρα (Centri Sociali). Οι πρώτες καταλήψεις έγιναν από τις αυτόνομες ομάδες Lotta Continua7 και Potere Operaio8. Το πολυετές ιταλικό «Θερμό Φθινόπωρο»9 της δεκαετίας του 70 βρήκε ερείσματα σε εγκαταλελειμμένα κτίρια των ιταλικών πόλεων, κυρίως του βιομηχανικού βορρά, όπου οι μεγάλες προλεταριακές μάζες είχαν επιλέξει την ευθεία σύγκρουση με το κρυφοφασιστικό ιταλικό καθεστώς.10
Από το album "Ο Καταληψίας"
Lotta continua: http://libcom.org/history/cultural-revolution-lotta-continua Potere Operaio: http://libcom.org/tags/potere-operaio 9 http://www.rebelnet.gr/articles/view/From-Operaismo-to-Autonomist-Marxism 10 Mία, εκατό, χιλιάδες καταλήψεις: http://blog.stigalaria.org/7056/ 7 8
37
Οι ριζοσπαστικές ομάδες έδωσαν ζωή και πολιτικό περιεχόμενο στα άδεια κτίρια, τα οποία το ιταλικό κατεστημένο πολέμησε με λύσσα, απέτυχε να καταστείλει και πρόσφατα άρχισε να επιδοτεί σαν πολιτιστικά κέντρα. Τα αυτοδιαχειριζόμενα κοινωνικά κέντρα ή C.S.O.A. (Centro Sociale Occupato Autogestito)11 συνεχίζουν να υπάρχουν και να ακμάζουν σε όλη την ιταλική επικράτεια. Ο πολιτικός τους προσανατολισμός διαφέρει και κυμαίνεται από την αναρχία μέχρι και την ήπια αριστερά της ανυπακοής των Τute Bianche12 και των Ya Basta Association13 . Από το κίνημα των ιταλικών καταλήψεων ξεπήδησε η (ακόμα) κραταιά ιταλική πανκ-σκα σκηνή, με μπάντες όπως οι Los Fastidios, Klasse Kriminale, Banda Bassotti, Negazione, Wretched, Raw Power, και Cripple Bastards. Τέλος, στην Ιταλία βρίσκονται και οι μοναδικές ίσως φασιστικές καταλήψεις στην Ευρώπη, όπως η διαβόητη Casa Pound14 στη Ρώμη. Ισπανία: Oι ρίζες του κινήματος των καταλήψεων στην Ισπανία πρέπει να αναζητηθούν στον Ισπανικό εμφύλιο, αλλά και στις ιδιαίτερες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες που διαμόρφωσε το τεράστιο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Φράνκο. Μετά την άνοδο στην εξουσία της συμμαχίας δημοκρατών, αριστερών και αναρχικών το 1936, μεγάλη μερίδα του πληθυσμού της ισπανικής υπαίθρου, ο οποίος διαβιούσε κάτω από άθλιες συνθήκες και στα όρια της βιολογικής επιβίωσης, προχώρησε σε καταλήψεις των κτημάτων των μεγαλοτσιφλικάδων και στη μετατροπή τους σε αγροτικές κολεκτίβες. Η ήττα των δημοκρατών από τους φασίστες είχε ως αποτέλεσμα την ανακατάληψη της γης από τους προύχοντες και την εκ νέου εξαθλίωση του αγροτικού πληθυσμού. Μεγάλα κομμάτια αυτού του πληθυσμού ακολούθησαν το δρόμο της εσωτερικής μετανάστευσης, καταδιωγμένα
C.SO.A.: http://it.wikipedia.org/wiki/Centro_sociale_autogestito Tute Bianche: http://www.ardin.gr/?q=node/1502 13 Ya Basta Association: http://beautifultrouble.org/practitioner/ya-basta-association/ 14 Casa Pound: http://www.levga.gr/2012/09/casapound-italia-21.html 15 Παραγκουπόλεις: http://en.wikipedia.org/wiki/Shanty_town 16 Movida: http://en.wikipedia.org/wiki/La_Movida_Madrilena 11
12
38
από τη φτώχεια και τα τάγματα θανάτου των φρανκιστών, και βρήκαν καταφύγιο στις πόλεις. Αυτό το πελώριο κύμα μετανάστευσης εκατομμυρίων ισπανών δημιούργησε ένα καινούργιο πρόβλημα: τη στέγασή τους. Οι πόλεις δεν είχαν την υποδομή για να υποδεχτούν τους νέους κατοίκους τους, επομένως αυτοί κατέφυγαν για άλλη μια φορά στις καταλήψεις. Αυτή τη φορά όμως καταλάμβαναν κατά χιλιάδες εκτάσεις στα περίχωρα των πόλεων, όπου στήθηκαν, κατά τη δεκαετία του 60, αχανείς παραγκουπόλεις15. Οι εκτάσεις αυτές ανήκαν στη βασιλική οικογένεια, στο κράτος ή σε μεγαλογαιοκτήμονες. Οι παραγκουπόλεις των περιχώρων στη συνέχεια υποδέχτηκαν ένα νέο κύμα μετανάστευσης από όλη τη Λατινική Αμερική, που μαστιζόταν από τη φτώχεια και την ιμπεριαλιστική βία. Η κληρονομιά αυτή, που ενυπήρχε στα συλλογικά βιώματα του ισπανικού λαού, αποτέλεσε τη μαγιά για το ξέσπασμα του κινήματος των καταλήψεων στις ισπανικές πόλεις κατά τη δεκαετία του ‘80. Με το θάνατο του Φράνκο, η ισπανική νεολαία εκμεταλλεύτηκε την πρωτόγνωρη ελευθερία και έψαχνε συνεχώς νέους τρόπους έκφρασης. Η εξάπλωση του πανκ κινήματος βοήθησε στην εκ νέου ανάδυση της άλλοτε κραταιής αναρχικής κληρονομιάς που 40 χρόνια ολοκληρωτισμού δεν μπόρεσαν να ξεριζώσουν. Τα προβλήματα στέγασης και τα υψηλά ενοίκια παρέμεναν. Έτσι ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 70 να καταλαμβάνονται από νέους τα πρώτα κτήρια στις ισπανικές πόλεις. Πολύ σύντομα το φαινόμενο πήρε τεράστιες διαστάσεις, με αποτέλεσμα κάθε μεγάλη ισπανική πόλη να αριθμεί δεκάδες καταλήψεις. Μέσα σε αυτό το κίνημα άνθησε και η νέα καλλιτεχνική έκφραση, που έχει προσδώσει το ανεξίτηλο στίγμα της στην ισπανική τέχνη εδώ και τρεις δεκαετίες (βλ. κίνημα “Movida”16). Πολλά γνωστά ισπανικά συγκροτήματα, όπως οι Ojos de Brujo, οι Sin Dios και οι Kolumna
Spain
Kukutza [Bilbao]
39
Durutti, συνδέονται άμεσα με το κίνημα των καταλήψεων. Οι καταλήψεις στην Ισπανία διακρίνονται στις ocupas και τις okupas. Οι πρώτες είναι οι καταλήψεις στέγης ή καταλήψεις ανάγκης, οι οποίες δεν έχουν πολιτικά χαρακτηριστικά, ενώ οι δεύτερες είναι τα αυτοδιαχειριζόμενα πολιτιστικά κέντρα με σαφή αντιεξουσιαστικό προσανατολισμό, οι καταλήψεις πολιτικής δήλωσης17. Σύμβολο του κινήματος okupa στην Καταλονία είναι η κατάληψη Can Masdeu18. Το 2001 μια ομάδα ακτιβιστών κατέλαβε και αναγέννησε ένα εγκαταλελειμμένο νοσοκομείο λεπρών λίγο έξω από τη Βαρκελώνη. Το Can Masdeu στεγάζει δεκάδες ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Υπάρχουν χώροι οργανικής καλλιέργειας, καλλιτεχνικές ομάδες και οικολογικοί σύλλογοι19. Το 2002 ξεκίνησε μια προσπάθεια αστυνομικής εκδίωξης των καταληψιών, η οποία όμως δεν τελεσφόρησε εξαιτίας της επίμονης αλλά παθητικής αντίστασής τους. Αντίστοιχο παράδειγμα από τη Χώρα των Βάσκων είναι η κατάληψη Kukutza στο κέντρο του Μπιλμπάο. Για πάνω από μία δεκαετία στο αυτοδιαχειριζόμενο κέντρο Kukutza στέγαζαν τις δράσεις τους εκατοντάδες ακτιβιστές και δεκάδες συλλογικότητες και ομάδες20. Το 2012, οι κρατικές δυνάμεις εξαπέλυσαν επίθεση για να εκκενώσουν το κατειλημμένο κτήριο. Ακολούθησαν τρεις μέρες μαχών και διαδηλώσεων σε όλη την πόλη21. Οι περίοικοι, που είχαν άριστες σχέσεις με την Kukutza υπερασπίστηκαν το αυτοδιαχειριζόμενο εγχείρημα, όμως οι βασκικές αρχές, χρησιμοποιώντας εκατοντάδες αστυνομικών, την αντιτρομοκρατική υπηρεσία και στρατιωτικά ελικόπτερα κατάφεραν να εκδιώξουν τους καταληψίες. Την ίδια μέρα το κτήριο κατεδαφίστηκε. Μεγάλη Βρετανία: Σύμφωνα με μια εκπομπή του BBC, το κίνημα των καταλήψεων έχει
The Other Occupy Movement, The New Inquiry: http://thenewinquiry.com/essays/the-other-occupy-movement/ Can Masdeu: http://www.canmasdeu.net 19 Una kasa en las afueras, εκπομπή του TVE, http://www.youtube.com/watch?v=btSfomWx5NI 20 Kukutza video: http://www.youtube.com/watch?v=e2VieT5ksyo 21 Cronica de 3 dias de Kukutza: http://www.youtube.com/watch?v=W6InPkrqIgQ 22 “Who says I can’t squat”, Eκπομπή του ΒΒC: http://www.bbc.co.uk/worldservice/documentaries/2011/07/110726_global_perspective_who_says_i_cant_squat.shtml 23 Mία, εκατό, χιλιάδες καταλήψεις: http://blog.stigalaria.org/7087/ 24 Levellers: http://en.wikipedia.org/wiki/Levellers 17
18
40
μακρά ιστορία και ρίζες που εντοπίζονται στις αγροτικές εξεγέρσεις του 14ου και 17ου αιώνα22. Ανάμεσα στα αιτήματα των εξεγερμένων αγροτών ήταν η εκμετάλλευση από τους ίδιους τους καλλιεργητές των κτημάτων που ανήκαν σε ευγενείς μεγαλογαιοκτήμονες23. Η παράδοση αυτή μετατράπηκε σε αναγκαιότητα για τη βρετανική κοινωνία των εκατομμυρίων αστέγων μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η φτώχεια, η κοινωνική εξαθλίωση και η εξάπλωση του αναρχικού και πανκ κινήματος, αλλά και του κινήματος των Levellers24, στη θατσερική Βρετανία της δεκαετίας του 80 συνετέλεσαν στη διάδοση της πρακτικής των καταλήψεων άδειων κτηρίων που χρησιμοποιήθηκαν είτε για στέγαση είτε για λόγους αντικουλτούρας25. Η ακμή του κινήματος των βρετανών squatters, στις αρχές της δεκαετίας του '80, συνέπεσε με την εμφάνιση της αναρχοπάνκ σκηνής. Συγκροτήματα όπως οι Crass, οι Chumbawamba, οι Amebix, οι Discharge και πολλοί άλλοι, μέσω της μουσικής αλλά και της γενικότερης στάσης τους, εναντιώθηκαν έμπρακτα στην εμπορευματοποίηση των πρώτων πανκ συγκροτημάτων (Punk is dead - Crass) και στην απολίτικη προβολή καταναλωτικών προτύπων μέσα από ένα καταρχήν αντισυστημικό lifestyle. Η βρετανική κυβέρνηση υπολόγιζε σε 20.000 τους καταληψίες το 201126. Οι κρατικές αρχές, ήδη από τη δεκαετία του 80, καταδίωκαν τις καταλήψεις. Ιδιαίτερα όμως από την ψήφιση του Criminal Justice Act27 το 1994 (το οποίο ποινικοποιούσε τα ελεύθερα rave, προς όφελος των ιδιόκτητων club), αλλά και με την ψήφιση νεότερων νομοθετικών διαταγμάτων που μετατρέπουν την κατάληψη από αστική διαφορά σε ποινικό αδίκημα, οι διώξεις εντείνονται συνέχεια28. Σήμερα, οι καταλήψεις αντέχουν λίγο καιρό στην κρατική πίεση. Όμως υπάρχουν κάποιες λαμπρές εξαιρέσεις29: μεταξύ τους, η κατάληψη
56a30 στο νότιο Λονδίνο, που έκλεισε πρόσφατα 20 χρόνια ζωής. Στο Cardiff της Ουαλίας το 2012, μία αναρχική ομάδα, οι Gremlins κατέλαβαν ένα εγκαταλελειμμένο κτήριο bowling και το μετονόμασαν σε Gremlin Alley Social Center31. Μετά από λίγους μήνες, οι Gremlins κατέλαβαν για λίγο καιρό ένα παλιό και αχρησιμοποίητο ξενοδοχείο και ανακοίνωσαν ότι το παραδίδουν ξανά στην κοινότητα της πόλης. Γερμανία: Η γερμανική ριζοσπαστική αριστερά και αυτονομία προχώρησε στις πρώτες καταλήψεις κτηρίων στα τέλη της δεκαετίας του 70. Σύντομα, οι πολιτικές καταλήψεις εξαπλώθηκαν σε όλη τη Γερμανία, καθώς το κίνημα ενισχύθηκε από τους χίππις και τους πανκς32. Εξαιτίας των πολύ ακριβών ενοικίων, οι καταλήψεις στη Γερμανία αποτέλεσαν
μία πρακτική λύση στο ολοένα αυξανόμενο πρόβλημα της στέγασης των νέων κυρίως Γερμανών. Ενώ το εναλλακτικό κίνηµα αυξάνονταν µε ταχείς ρυθµούς, οι αστικές –πολεοδομικές πολιτικές του Βερολίνου κατέπεσαν σε μια πραγματική κρίση. Η έλλειψη στέγης – µόνο το 1980 περίπου 80.000 άτοµα καταγράφηκαν ότι αναζητούσαν διαμερίσματα – δεν ήταν απλώς το αποτέλεσµα των εδαφικών συνόρων που εμπόδιζαν την «παραμεθόρια πόλη» να επεκταθεί. Ήταν περισσότερο µια υπόθεση δηµόσιων προγραμμάτων ανάπλασης που ευνοούσαν την κερδοσκοπική στρατηγική του να διατηρούνται άδεια τα διαμερίσματα33. Οι πρώτες καταλήψεις έγιναν στο Kreuzberg του Βερολίνου. Όμως μετά από λίγα χρόνια καταλήψεις βρίσκονταν και στη μικρότερη πόλη της Γερμανίας34. Με την ενοποίηση Δυτικής και
Germany http://www.bbc.co.uk/programmes/b017cfv4 http://www.bbc.co.uk/news/magazine-14030336 27 Criminal Justice Act: http://www.urban75.org/legal/cja.html 28 http://www.squashcampaign.org/ 29 Squatting in London: http://www.youtube.com/watch?v=jR0Jl_T_BXw 30 56a: http://www.56a.org.uk/ 31 http://bristol.indymedia.org/article/711053 32 Καταλήψεις σπιτιών στη Δυτική Ευρώπη, Εκδόσεις Κομμούνα 33 Andrej Holm & Armin Kuhn, Καταλήψεις και Αστική Ανανέωση http://bit.ly/ZxITb0 34 Ο Καταληψίας, ο εικονογραφημένος αγώνας των καταλήψεων στη δυτική Γερμανία, Εκδόσεις Κομμούνα, 1982 25 26
41
L'�lectron libre [Paris]
Ανατολικής Γερμανίας, πολλά από τα αχανή ανατολικογερμανικά εργοστάσια εγκαταλείφθηκαν και κάποια από αυτά καταλήφθηκαν από συλλογικότητες που τα μετέτρεψαν σε εναλλακτικούς πολυχώρους ή/ και αυτοδιαχειριζόμενες κατοικίες δεκάδων ανθρώπων. Μια ιδιαίτερη πτυχή του κινήματος των squatters στη Γερμανία είναι τα λεγόμενα Wagenplatze. Τα Wagenplatze είναι καταλήψεις με βαγόνια (wag-on= βαγόνι, platz=χώρος). “Οι καταλήψεις με βαγόνια από την πρώτη στιγμή είχαν άμεση σύνδεση με το υπόλοιπο κίνημα, με τα κατειλημμένα σπίτια, τις κομμούνες, τις κολεκτίβες. Αρχικά, έκαναν την εμφάνισή τους σε συνδυασμό με φεστιβάλ μουσικής που οργανώνονταν από το κίνημα της αυτονομίας. Πολύς κόσμος που συμμετείχε στα φεστιβάλ αυτά έμενε στην ουσία σε ανακατασκευασμένα βαγόνια από τσίρκο, τα οποία είχαν τη μορφή περιπτέρων, καθόλη τη διάρκεια των εκδηλώσεων. Απ’ ό,τι φαίνεται, αργότερα, αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος στέγασης καθιερώθηκε για
ορισμένα κομμάτια του κινήματος ως ιδανική λύση για την κάλυψη των στεγαστικών (και όχι μόνο) αναγκών τους ενώ συνεχίζει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το κίνημα μέχρι και σήμερα”35. Ισλανδία: Η πρώτη πολιτική κατάληψη στην Ισλανδία έγινε το 2009, λίγο καιρό μετά την οικονομική κατάρρευση της χώρας και την εξέγερση των Ισλανδών. Μια αναρχική ομάδα κατέλαβε ένα άδειο κτήριο στο κέντρο του Ρέικιαβικ με σκοπό να το μετατρέψουν σε χώρο αντικουλτούρας και αντιπληροφόρησης. Σύμφωνα με το μανιφέστο τους, «Ο καπιταλισμός επιτρέπει στις τράπεζες να γίνουν ιδιοκτήτριες σπιτιών που μένουν αχρησιμοποίητα και σαπίζουν, μέχρι να αντικατασταθούν από ακόμα ένα εμπορικό κέντρο. Και το κάνουν αυτό με χρήματα που δεν υπάρχουν, φορτώνοντας τα χρέη τους σε ανθρώπους που πια δεν έχουν σπίτια». Η κατάληψη της Vatnsstigur 4 διήρκησε μόλις πέντε μέρες. Παρά την ολόψυχη και στην
Κορκοκίου Άρτεμις & Σκρουμπέλου Κατερίνα, Wagenplatze, Οι καταλήψεις με βαγόνια και φορτηγά στη Γερμανία, 2012, http://www.scribd.com/doc/120489965/WAGENPLATZE
35
42
πράξη στήριξη της κοινότητας, η ισλανδική αστυνομία επενέβη, την άδειασε, και συνέλαβε τους καταληψίες. Από τότε όμως ακολούθησαν πολλαπλάσιες καταλήψεις στο Ρέικιαβικ36. Γαλλία: Παρότι στη Γαλλία των πολύ ακριβών ενοικίων, των εκατομμυρίων φτωχών μεταναστών και γηγενών, αλλά και του επαναστατικού παρελθόντος θα περίμενε κανείς ότι το κίνημα των καταλήψεων θα ήταν εκτεταμένο, αυτό δε συμβαίνει στην πραγματικότητα. Αν και από τη δεκαετία του ‘80 μέχρι σήμερα υπήρξαν και υπάρχουν αρκετές καταλήψεις σε πολλές πόλεις της Γαλλίας, το συγκεκριμένο κίνημα παραμένει αναλογικά φτωχότερο σε σύγκριση με τους αριθμούς που συναντώνται στην υπόλοιπη Ευρώπη. Τα αίτια ίσως μπορούν να βρεθούν στο ρεφορμισμό της γαλλικής αριστεράς, στη συρρίκνωση του αναρχικού κινήματος, στην υποχώρηση του πανκ lifestyle μπροστά στην εξάπλωση της χιπ χοπ και της ρέγγε και στην σκληρή καθημερινή καταστολή που βιώνουν οι μετανάστες στα γκέτο. Μία αξιοσημείωτη πτυχή του κινήματος των καταλήψεων στη Γαλλία είναι οι καλλιτεχνικές καταλήψεις. Τη δεκαετία του 80 πολλές καλλιτεχνικές συλλογικότητες, όπως η Art-Cloche37, άρχισαν να καταλαμβάνουν δημόσια κτήρια σε αναπτυσσόμενες και ακριβές περιοχές, προκειμένου να στεγάσουν την ανάγκη έκφρασης των καλλιτεχνών που βρίσκονταν εκτός των mainstream κυκλωμάτων τέχνης. Το κίνημα των καλλιτεχνικών καταλήψεων ενισχύθηκε και εμπλουτίστηκε από τις χιλιάδες καλλιτεχνών που συνέρρευσαν στη Γαλλία από την ανατολική Ευρώπη μετά την πτώση του τείχους. Οι πιο εντυπωσιακές περιπτώσεις καταλήψεων ήταν η Galerie Matignon, δίπλα στην κατοικία του πρωθυπουργού, το Lycee Diderot, που αποτελούσε την έδρα 300 καλλιτεχνών μέχρι το 1998, όταν και εκκενώθηκε από την αστυνομία
και το L'�lectron libre, ένας ψυχεδελικός καλλιτεχνικός πολυχώρος που το 2001 δέχτηκε περισσότερους από 40.000 επισκέπτες. Οι γαλλικές αρχές, βλέποντας ότι οι συγκεκριμένες καταλήψεις αποτελούν πόλο έλξης τουριστών και συμβάλλουν στην αναμόρφωση πρώην αναβαθμισμένων περιοχών, τηρούν μία σχετικά ανεκτική στάση απέναντί τους. Ελβετία: Στη Βέρνη, τη Λωζάννη, τη Ζυρίχη και τη Γενεύη υπάρχουν αρκετές καταλήψεις. Οι περισσότερες από αυτές έχουν αναρχικό ή αριστερό πολιτικό προσανατολισμό, δε λείπουν όμως και οι καταλήψεις στέγης χωρίς σαφή πολιτικά χαρακτηριστικά. Το πιο γνωστό εγχείρημα παρέμενε επί πολλά χρόνια η κατάληψη δύο κτηρίων επί του Βουλεβάρτου των Φιλοσόφων στη Γενεύη από την οργάνωση RHINO (“Retour des Habitants dans les Immeubles Non-Occup�s” - Επιστροφή Κατοίκων στα Ακατοίκητα Κτήρια ). Την οργάνωση αποτελούν κυρίως αριστεροί φοιτητές καλών τεχνών. Το 2007 το ελβετικό κράτος εκκένωσε τα δύο κτήρια, μετά από αστυνομική επέμβαση και διέλυσε τη RHINO. Τα μέλη της προσέφυγαν στο ευρωπαϊκό δικαστήριο δικαιωμάτων του Ανθρώπου και δικαιώθηκαν το 201138. Φινλανδία: Το Sosiaalikeskus Satama παραχωρήθηκε το 2007 από το δημοτικό συμβούλιο του Ελσίνκι στο κίνημα των Φιλανδών καταληψιών. Είχαν προηγηθεί δεκαετίες καταλήψεων σε όλη την πρωτεύουσα της Φινλανδίας, συγκρούσεων και εκκενώσεων. Ήταν ένας τρόπος να διοχετευθεί το ανεξέλεγκτο κίνημα σε έναν ελεγχόμενο χώρο. Πολλές από τις ομάδες αριστερών, ακτιβιστών, αναρχικών, αντιρατσιστών και οικολόγων αποδέχτηκαν την κυβερνητική προσφορά και στεγάστηκαν στις εκατοντάδες τετραγωνικών μέτρων του παραχωρημένου κτηρίου. Το διαμόρφωσαν και φιλοξένησαν πολλές δραστηριότητες
«Μπορεί να αλλάξει Κεμάλ», Εκπομπή του Omnia TV, http://omniatv.com/videos/potmos/video/1366 http://fr.wikipedia.org/wiki/Art-Cloche Υπόθεση RHINO: http://www.eurolitigation.eu/2011/10/ecthr-supports-squatters-rhino-v.html
36 37 38
43
Riots for Ungdomhuset 2007
(συναυλίες, συζητήσεις, σεμινάρια.). Όμως, το φινλανδικό κράτος μετά από 4 χρόνια εισέβαλε στο Sosiaalikeskus Satama, το εκκένωσε και συνέλαβε αρκετούς από τους καταληψίες. Σαν πρόσχημα χρησιμοποιήθηκαν οι Ρομά που είχαν βρει καταφύγιο στο κτήριο και κάποιες καταγγελίες για διακίνηση ναρκωτικών39. Δανία: Το κίνημα των καταλήψεων στη Δανία γιγαντώθηκε τη δεκαετία του ‘80, όμως η πρώτη κατάληψη (και ίσως η πιο διάσημη σε όλη την Ευρώπη) έχει ήδη μια ιστορία 4 δεκαετιών. Η πιο γνωστή κατάληψη στην Κοπεγχάγη είναι η Christiania40, μία πρώην στρατιωτική ζώνη έκτασης 34 εκταρίων, που το 1971 καταλήφθηκε από κατοίκους των γύρω περιοχών, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν χώρος παιχνιδιού για τα παιδιά τους. Σύντομα τους κατοίκους άρχισαν να πλαισιώνουν άνθρωποι που δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στα υψηλά ενοίκια της Κοπεγχάγης, αριστεροί, provo41, αλλά και χίππις που βρήκαν στην Christiania ένα χώρο διαμονής, διασκέδασης και ελεύθερης κατανάλωσης ναρκωτικών. Αρχικά, η χρήση και η διακίνηση ναρκωτικών ήταν ελεύθερες
στην αχανή κατάληψη, όμως οι συνεχείς θάνατοι από χρήση έκαναν τους καταληψίες να αναθεωρήσουν τη στάση τους και να επιτρέπουν τη διακίνηση μόνο των “μαλακών” ναρκωτικών. Η κυβέρνηση της Δανίας πολλές φορές προσπάθησε να εκκενώσει την Christiania και να εκμεταλλευτεί την έκταση – φιλέτο. Τελευταία αντίστοιχη προσπάθεια ήταν αυτή του 2007, οπότε ξέσπασαν εκτεταμένες μάχες σε όλη την έκταση της κατάληψης μεταξύ της αστυνομίας, κατοίκων και αλληλέγγυων. Από τότε το Δανέζικο κράτος επιδεικνύει μία ανοχή απέναντι στην εναλλακτική κοινότητα της Christiania, η οποία πλέον αποτελεί έναν must-see αξιοθέατο για όλους τους ψαγμένους και μη τουριστικούς οδηγούς... Η σύντομη παρουσίαση του κινήματος των καταλήψεων στη Δανία θα ήταν ελλιπής χωρίς να γίνει αναφορά σε δύο ημερομηνίες – ορόσημα: Τις μάχες του Ryesgade το 1986 και του Ungdomshuset το 2007. Το Ryesgade 58 ήταν μία κατάληψη με τρία χρόνια ζωής. Πολύ σύντομα έγινε το ανεπίσημο κέντρο του κινήματος των Δανών squatters. Τα μεσάνυχτα της 14ης Σεπτέμβρη του
Sosiaalikeskus Satama: http://en.wikipedia.org/wiki/Sosiaalikeskus_Satama Christiania: http://en.wikipedia.org/wiki/Freetown_Christiania 41 Provo: http://en.wikipedia.org/wiki/Provo_(movement) 39 40
44
1986, η αστυνομία προσπάθησε να εισβάλει στην κατάληψη. Οι έμπειροι καταληψίες αντιστάθηκαν και κατάφεραν να απωθήσουν τις κρατικές δυνάμεις πετώντας τους πέτρες, βεγγαλικά, μολότοφ και τουαλέτες (από τότε το ρίξιμο τουαλέτας στους μπάτσους θεωρείται ένα σύμβολο για τη μάχη ενάντια στην κρατική καταστολή). Σύντομα οι καταληψίες ενισχύθηκαν από χιλιάδες αναρχικούς και ακτιβιστές. Μετά από μια μάχη που κράτησε 9 μέρες και επεκτάθηκε, με οδοφράγματα και ανοιχτές συγκρούσεις σε όλη την Κοπεγχάγη, το κράτος κατάφερε να σπάσει την κατάληψη42. Το Ungdomshuset43 («το σπίτι της νεολαίας») δημιουργήθηκε το 1982. Πολύ σύντομα έγινε η έδρα της underground σκηνής της Κοπεγχάγης, αλλά και ένα σημαντικό πρόβλημα για το κράτος, τις δυνάμεις καταστολής και τους φασίστες. Οι δυναμικές διαμαρτυρίες και οι αντισυγκεντρώσεις στους νεοναζί οργανώνονταν σε μεγάλο βαθμό από το Ungdomshuset. Ήταν, επομένως, εύλογη και αναμενόμενη η συνεχής προσπάθεια της κυβέρνησης να διαλύσει την πιο ισχυρή εστία αντίστασης στο κέντρο της Κοπεγχάγης44. Οι κρατικές δυνάμεις και η ιδιοκτήτρια του κτηρίου εταιρία Human A/S (?) ξεκίνησαν την απόπειρα εκκένωσης την 1η Μαρτίου 2007. Μετά από 4 μέρες σκληρών μαχών, στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν ελικόπτερα και ειδικές δυνάμεις του στρατού, το κτήριο κατεδαφίστηκε, ώστε η εταιρία να εκμεταλλευτεί το οικόπεδο – φιλέτο.
Νορβηγία: Όπως σε όλη την υπόλοιπη βόρεια Ευρώπη, το κίνημα των squatters στη Νορβηγία αναπτύχθηκε κυρίως κατά τη δεκαετία του 80. Βασικοί παράγοντες για αυτή την ανάπτυξη ήταν τα ακριβά ενοίκια, η ανάδυση του πανκ κινήματος και η εξάπλωση των αντιεξουσιαστικών πρακτικών. Η κατάληψη – ορόσημο του Όσλο είναι εδώ και τρεις δεκαετίες το Blitz45. Καταλήφθηκε από αναρχικούς και
πανκς το 1982 και πάντα αποτελούσε ένα αγκάθι για το κράτος και τους παρακρατικούς. Επί 30 χρόνια, με επίκεντρο το Blitz, οργανώθηκαν οι πιο δυναμικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας ενάντια στον καπιταλισμό και την καταστολή. Διαλύθηκαν συγκεντρώσεις των νεοναζί και των συντηρητικών καθώς και συνέδρια των σοσιαλδημοκρατών. Το 2007 η αστυνομία εισέβαλε στο Blitz και συνέλαβε δεκάδες άτομα, χρησιμοποιώντας ως ενοχοποιητικά στοιχεία εργαλεία, κράνη και άδεια μπουκάλια. Φαίνεται ότι αυτή η πρακτική είναι ανάμεσα στα sos των εγχειριδίων της Europol46. Ολλανδία: Μέχρι το 2010, ένα κτήριο μπορούσε να κατέχεται και να χρησιμοποιείται νόμιμα από οποιονδήποτε, με την προϋπόθεση ότι παρέμενε αχρησιμοποίητο για πάνω από 12 μήνες. Η ανεκτική ολλανδική νομοθεσία έδωσε τεράστια ώθηση στο κίνημα των squatters στη δεκαετία του 70 και του 80. Υπολογίζεται ότι κατά τη δεκαετία του ’80 100.000 κτήρια στην Ολλανδία ήταν κατειλημμένα47. Δεκάδες καταλήψεις στέγης, αλλά και κατειλημμένα αυτοδιαχειριζόμενα στέκια και κέντρα εμφανίστηκαν σε όλες τις πόλεις της Ολλανδίας. Θεσμοθετήθηκε το “kraakspreekuur”, τακτικές συναντήσεις, υπό την άτυπη προστασία προοδευτικών δημοτικών συμβουλίων, κατά τις οποίες πεπειραμένοι squatters μοιράζονταν την τεχνογνωσία τους σε άτομα και ομάδες που ήθελαν να προχωρήσουν σε κατάληψη κάποιου κτηρίου, προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν για λόγους στέγασης, τους λεγόμενους krakers. Όμως, παρά τα νομικά όπλα υπέρ των καταληψιών, οι ολλανδικές αρχές από τα τέλη της δεκαετίας του 90 εξαπέλυσαν μια εκτεταμένη εκστρατεία εναντίον των ιδιωτικών και δημόσιων κτηρίων που τελούσαν υπό κατάληψη. Δεκάδες καταλήψεις στέγης και πολιτικά στέκια εκκενώθηκαν και πολλοί καταληψίες οδηγήθηκαν στη φυλακή. Η
Μπορεί να αλλάξει Κεμάλ, Εκπομπή του Omnia TV, http://omniatv.com/videos/potmos/video/1366 Ungdomshuset: http://en.wikipedia.org/wiki/Ungdomshuset 69, A documentary about Ungdomshuset Squat, Copenhagen, http://www.youtube.com/watch?v=cJ8KyYI1XcE 45 Blitz: http://www.blitz.no/ 46 Blitz: http://en.wikipedia.org/wiki/Blitz_(movement) 47 Άρθρο για τις καταλήψεις στην Ολλανδία: http://www.expatica.com/nl/leisure/arts_culture/anarchists-to-activists-a-history-of-dutch-squatting-62_12257.html 42 43
44
45
Ολλανδία
Blitz [Oslo]
46
συντηρητική μεταστροφή της ολλανδικής κυβέρνησης και ολόκληρης της ολλανδικής κοινωνίας, αλλά και η κατακόρυφη αύξηση της ακροδεξιάς οδήγησε και στην αναπόφευκτη αλλαγή της νομοθεσίας. Η διάταξη που επέτρεπε τη de facto χρήση κτηρίων από μη ιδιοκτήτες καταργήθηκε. Παρόλα αυτά, δεκάδες καταλήψεις συνεχίζουν να υπάρχουν και να αντιστέκονται48.
«Ξαφνικά, η κανονική και υπόκωφη βουή της κυκλοφορίας διακόπτεται από μιαν ακαθόριστη αναταραχή. Βήματα, φωνές, κραυγές θόρυβοι μετάλλου και γυαλιού. Η ροή των αυτοκινήτων σταματά, σχηματίζονται ομάδες, η κινούμενη μάζα πληθαίνει και κομμάτια από πανί, χαρτί και ξύλο μιλούν για λογαριασμό τους. Και για την πόλη τους. Απέναντι, οι αιώνιοι κρανοφόροι, η τάξη στην άκρη του ροπάλου, το βήμα κοφτό και σε λίγο η έφοδος, η βία, η άρνηση. Πότε το αέριο, πότε το αίμα, πότε ο υπόκωφος κρότος ενός πυροβόλου. Και πάντα, κάτω από αυτές τις διάφορες μορφές, η σύγκρουση. Ανάμεσα σε αυτούς που μιλούν για δικό τους λογαριασμό και σε εκείνους που μιλούν για λογαριασμό των άλλων που διατάζουν. Ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν να αλλάξουν τη ζωή και σε εκείνους που θέλουν να αποκαταστήσουν αυτή την υπόκωφη βουή μιας κανονικής κυκλοφορίας στον καθημερινό ρυθμό των πραγμάτων που συμβαίνουν χωρίς να συμβούν.» Μανουέλ Καστέλς, «Πόλη και κοινωνικοί αγώνες»49
Barcelona
48 49
http://en.squat.net/2012/07/16/netherlands-squatting-not-dead-yet/ «Καταλήψεις σπιτιών στη Δυτική Ευρώπη» Εκδόσεις Κομμούνα
47
Όταν το δικό μου γίνεται δικό μας Το πείσμα του «μου» στο δημόσιο χώρο κείμενο & φωτογραφίες της Ευγενίας Τσαγκαράκη
Μεγαλώσαμε χρησιμοποιώντας πολύ τις κτητικές αντωνυμίες: «Αυτή είναι η μαμά μου», «Δώσε πίσω το παιχνίδι μου», «Πρέπει να γυρίσω νωρίς σπίτι μου απόψε», «Στη γειτονιά μου δεν έχει παιδική χαρά». Τόσες φράσεις, τόσα «μου» και τόσα «εγώ» μας προσδιορίζουν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Τόσα που τελικά αποτελεί υπέρβαση ενός ανθρώπου να μοιραστεί. Να πει «αυτό είναι δικό μας» χωρίς να εννοεί ότι το αγοράσαμε μαζί. Να προσφέρει χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. (εικ.01) Κι όμως παραμένει τόσο δύσκολο να μη ζηλέψουμε αυτό που είναι του διπλανού μας. Με έναν αυτόματο τρόπο το μυαλό χοροπηδά από δυσαρέσκεια όταν το «μου» του άλλου δεν είναι και δικό του. Σε τελική ανάλυση «γιατί εσύ μένεις σε ρετιρέ και εγώ στον πρώτο;». «Γιατί είσαι στο πάρκο μου εσύ που δεν γεννήθηκες εδώ;».
Που τελειώνει ο δημόσιος χώρος; Σχηματικά μπορούμε να πούμε πως η Αθήνα και ευρύτερα κάθε πόλη απαρτίζεται από κτήρια κατοικιών, επαγγελματικών χώρων, δημόσια κτήρια, μνημεία ιστορικής σημασίας και εκείνους τους ενδιάμεσους –μετέωρους χώρους που θεωρητικά ανήκουν σε όλους τους κατοίκους της πόλης. Κατά περίπτωση λαμβάνουν διαφορετικά ονόματα. Άλλες φορές τους λέμε πάρκα, άλλες πλατείες, άλλες απλά δημόσιους χώρους. Χώροι που προορίζονται βάσει πολεοδομικού και χωροταξικού προγράμματος να ομορφαίνουν την πόλη, να εξυπηρετούν τις ανάγκες των εκάστοτε κοινοτήτων και να γίνονται φορείς έκφρασης των «θέλω» και των διεκδικήσεών τους.
Οι μεγαλουπόλεις του σήμερα, αποτελούν τόπους άγριους, ανοίκειους και κατά περιπτώσεις απάνθρωπους. Για τους λόγους που συμβαίνει αυτό θα μπορούσαμε να συζητούμε μέρες και παρόλα αυτά να έχουμε κι άλλα να πούμε. Εγώ μόνο σ’ αυτές τις κτητικές αντωνυμίες που τις κατακλύζουν θέλω να σταθώ. Γιατί είναι αυτές που εν τέλει μπλοκάρουν τη μορφή και τη λειτουργία των πόλεων. Κάπου εδώ θ’ αρχίσω να μιλώ ως άνθρωπος που ζει στην Αθήνα του 2013 και ίσως λίγο και ως αρχιτέκτων. εικ. 01: Συλλογικό μαγείρεμα σούπας στην Ακαδημία Πλάτωνος [Χειμώνας 2011]
48
Το γεγονός ότι αυτοί οι χώροι είναι ταυτόχρονα όλων και κανενός δημιουργεί σύγχυση και τριβές μεταξύ των χρηστών τους. Προφανώς. Δεν είναι «μου» κανενός. Όχι μόνο γιατί δεν φέρουν τίτλους ιδιοκτησίας. Περισσότερο διότι τελικά δεν επιτελούν το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν. Παραμένουν κενοί χρήσεων, νοημάτων και ζωής. Άψυχες δομές που στέκουν απλά για να γεμίζουν το βλέμμα των περαστικών. Δεν αρκεί μια πλατεία, ένας πεζόδρομος να είναι καλοφτιαγμένα και καλοσχεδιασμένα. Οφείλουν να επιτελούν το σκοπό τους και όχι τη ματαιοδοξία των σχεδιαστών και οραματιστών τους. Οι πλατείες γεμίζουν από τα παιδιά που τρέχουν και τους κατοίκους που συνδιαλέγονται. Όχι από τα γυαλιστερά μάρμαρα και τα εντυπωσιακά σιντριβάνια. (εικ. 02)
Είναι αυτή η συλλογική φύση του δημόσιου χώρου που μορφώνει συλλογικές ταυτότητες και τελικά αποδεσμεύει το χώρο από τις κτητικές αντωνυμίες. Που κάνει τον κοινό χώρο «μου» όλων. Ένα μεγάλο «μας». H έννοια του δημόσιου δεν περιορίζεται μόνο στους ανοιχτούς δημόσιους χώρους. Δεν τελειώνει εκεί. Αγκαλιάζει και όλα εκείνα τα κτήρια που στέκονται σαν άψυχα σώματα στον αστικό ιστό . Τα κτήρια που ενώ έχουν ένα τυπικό τίτλο ιδιοκτησίας παραμένουν αδειανά, άμοιρα χρήσεων, έρμαια στα σχόλια των περαστικών «τόσο ωραίο κτήριο... μα γιατί δεν το φτιάχνουν;», «γιατί δεν το κάνουν κάτι;». Παγωμένοι οι περαστικοί. Παγωμένα και τα κτήρια. Αδειανά κελύφη μιας ζωής που κάποτε φιλοξένησαν, μιας αίγλης που ήρθε και έφυγε απότομα, όρθια απλά για να μας υπενθυμίζουν την αποδόμηση που προκαλεί το «μου» στον αστικό χώρο. (εικ. 03) Έχω πολλές φορές αναρωτηθεί για τη μοίρα των αδειανών κτιρίων της Αθήνας. Των
εικ. 02: Μουσουλμανική Ανοιχτή προσευχή στα προπύλαια (13.000 άτομα) [15.11.2010]
εντυπωσιακών νεοκλασικών, των γοητευτικών κτισμάτων του μεσοπολέμου, των διάσπαρτων δειγμάτων του μοντέρνου κινήματος. Τα μισά από αυτά σε κακά χάλια να περιμένουν τον ιδιοκτήτη τους να βρει λεφτά να τα φτιάξει, το κράτος να ενδιαφερθεί για την πολιτιστική τους αξία, τους κατοίκους να σταματήσουν να κοιτούν με παράπονο και νοσταλγία περασμένων μεγαλείων. Η αξία τους δεν κρύβεται στο τι ήταν. Η αξία τους παραμένει συμβολική λόγω μορφής αλλά κρίνεται στην χρήση τους. Τα άδεια κτήρια στον αστικό ιστό, σε μια πόλη όπως η Αθήνα που ακόμα και σήμερα δεν έχει καταφέρει να καλύψει ούτε καν τις στεγαστικές ανάγκες των κατοίκων της, είναι νεκρά. Παραμένουν διάφανες αόρατες οθόνες που δεν προσφέρουν τίποτα στη ζωή της πόλης. (εικ. 04)
49
εικ. 03: Κατάληψη βίλας Ζωγράφου [Άνοιξη 2011]
εικ. 04: Κατάληψη εφετείου [Φθινόπωρο 2010]
50
Μόνο που μερικές φορές οι διάφανες οθόνες αποκτούν χρώμα και ξαφνικά γίνονται ορατές. Αυτό συμβαίνει μόλις κάποιοι κοιτάξουν λίγο παραπάνω αυτά τα άδεια κτήρια και δουν σε εκείνα αυτό το «κάτι». Αυτό που κρίνουν ότι έχει ανάγκη η συλλογικότητα στην οποία ανήκουν, η κοινότητα στην οποία ζουν. Να δράσουν με γνώμονα τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι τα συμφέροντα κάποιων λίγων. Κι έτσι το γοητευτικό νεοκλασικό αποκτά ένα «μου», μια νέα ταυτότητα. Γίνεται «κάποιων». Άλλοι αρχίζουν να το βλέπουν με αγάπη. Επιτέλους είναι ανοιχτό γι’ αυτούς. Ήταν για
ενώ οι αρχές το αντιμετωπίζουν ως απειλή για τη «δημόσια τάξη». «Μα επιτέλους ποιοι είναι αυτοί που είναι εκεί μέσα και τι κάνουν». «Ποιός τους έδωσε την άδεια να μπουν; Δεν είναι δικό τους». «Μα επιτέλους να αναλάβει κάποιος να πάρει πίσω το κτήριο και να το κάνει... ένα σχολείο!». Κι ας έχουμε άλλα τέσσερα στη γειτονιά... χωρίς δασκάλους. Κι ας είναι το κτήριο ακατάλληλο... Το δομημένο περιβάλλον δεν είναι το πρόβλημα. Αυτό θα είναι εκεί όσο εμείς του επιτρέπουμε να είναι. Όσο εμείς το θέλουμε να είναι δομημένο. Το πρόβλημα έγκειται στην κτήση και χρήση των δομών που παραμένουν σε χειμερία νάρκη. Έχει αλήθεια σημασία ποιός ξυπνάει ένα κτήριο
εικ. 05: Λαχανόκηπος βίλας Ζωγράφου [Άνοιξη 2011]
χρόνια το στοιχειωμένο σπίτι της γειτονιάς και τώρα μπορούν να συχνάζουν στα δωμάτια του και να μαγειρεύουν συλλογικά στην κουζίνα του τις Κυριακές. Επιτέλους κάποιοι το φροντίζουν. Δεν πέφτουν άλλο οι σοβάδες και δεν τρίζουν τη νύχτα τα ανοιχτά παντζούρια. Επιτέλους έχουν ένα χώρο να μαζεύονται, να συζητούν και να παίρνουν αποφάσεις για τη διαχείριση της γειτονιάς τους. Για όλα τα μικρά - μεγάλα πράματα που διαφεύγουν από τα μάτια των υπεύθυνων. (εικ. 05) Απ’ την άλλη, εκείνοι που έμαθαν να μη μοιράζονται αυτό που τους περισσεύει, βλέπουν το ανοιχτό πλέον κτήριο με δυσπιστία και φόβο,
από τη χειμερία νάρκη; Ναι. Όσο η χρήση εξυπηρετεί το «μας» και όχι το «μου», για μένα είναι καλά. Όσο η χρήση παραμένει ανοιχτή στο μεγάλο σύνολο και όχι τη μικρή ομάδα, εγώ είμαι καλά. (εικ. 06) Προτιμώ να ζω σε μια πόλη ζωντανή, όπου τα κτήρια χρησιμοποιούνται ακόμα κι αν τους λείπει λίγος σοβάς. Με γειτονιές που οι κάτοικοί τους δρουν συλλογικά με τόπο αναφοράς ένα συμβολικό κτήριο, παρά σε ένα αποστειρωμένο ομοιογενοποιημένο περιβάλλον όπου οι παλιές βιομηχανίες γίνονται εντυπωσιακά πανάκριβα διαμερίσματα τύπου loft ενώ το υπάρχον κτηριακό απόθεμα και τα διατηρητέα νεοκλασικά παραμένουν σε ερειπειώδη 51
κατάσταση μέχρι να πέσουν από φυσική φθορά, αφού τα τελευταία τουλάχιστον δεν μπορούν παρά να αποκατασταθούν στην πρότερη τους μορφή βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας. Για να δώσουν φυσικά τη θέση τους σε εμπορικά κέντρα και χώρους στάθμευσης οχημάτων που εξυπηρετούν το «δημόσιο συμφέρον» και θα φέρουν «ανάπτυξη» αφήνοντας στην άκρη την όποια κοινωνική ανάγκη για έκφραση και δημιουργία.
Το κείμενο γράφτηκε το Φεβρουάριο του 2013 μετά τη συντονισμένη κατασταλτική επιχείρηση της αστυνομίας σε καταλήψεις και αυτοργανωμένους χώρους στην Αθήνα. *
εικ. 06: Δέλτα Φαλήρου - Απλωμένα ρούχα [Χειμώνας 2010]
52
Η Ελευθερία είναι θεραπευτική1 Ένα κείμενο για την ψυχιατρική και πολιτική καταστολή της Νέλλης Σ. […]Ήταν που απλά είχα την ατυχία να χάσω τον σύντροφό μου σε ατύχημα το περασμένο καλοκαίρι και καθώς η ψυχή μου δε μπορούσε να αντέξει τον πόνο, βυθιζόμουν όλο και περισσότερο μέσα της.[…] Ο πραγματικός εφιάλτης άρχισε μια νύχτα, όταν ο πατέρας μου, αφού έκανε ένα τηλεφώνημα, με έπιασε ξαφνικά και με καθήλωσε στο έδαφος κρατώντας μου τα χέρια πίσω. Εγώ χτυπιόμουν και τον ρωτούσα κλαίγοντας “γιατί μπαμπά μου το κάνεις αυτό?” αλλά αυτός δεν μου έλεγε τι συμβαίνει. Σε λίγη ώρα είχαν φτάσει δυο μπάτσοι στο σπίτι και με πήραν χωρίς δεύτερη κουβέντα, για να με πάνε στο νοσοκομείο. Ένιωθα ότι το τέλος μου είναι κοντά. Με είχε πιάσει πανικός και ήθελα να το σκάσω. Στο νοσοκομείο […] μου έδωσαν ένα χάπι και χωρίς να μου λένε τι είναι επέμεναν να το πάρω. Το έβαλα στο στόμα μου αλλά το έφτυσα αμέσως. […] Έτρεξα στην πόρτα. Εκλιπαρούσα τον κόσμο για βοήθεια αλλά κανείς δεν έδινε σημασία. Με πιάσανε οι γονείς μου και με οδήγησαν συρτή στη ψυχιατρική μονάδα “βραχείας νοσηλείας”. Εκεί μου δώσανε με το ζόρι ένα χάπι και 'γω το ξανάφτυσα και το 'βαλα στα πόδια. […] Με ξανάπιασαν όμως και αυτή τη φορά με οδήγησαν στα “οξέα περιστατικά”. Μόλις πέρασα την πόρτα αυτής της μονάδας, η οποία άνοιγε με κωδικό ασφαλείας, ήξερα ότι “εδώ είναι φυλακή”. […] Μου 'δώσαν κι άλλο χάπι. Εγώ αρνήθηκα να το πάρω και έκανα να σηκωθώ. Τότε με έπιασαν δύο νοσηλευτές και με πήγαν σε ένα άδειο δωμάτιο με βαριές πόρτες, την απομόνωση. Εκεί αφού με καθήλωσαν στο έδαφος, μου κατέβασαν το παντελόνι και μου καθίσαν μια ένεση. Με άφησαν εκεί κλειδωμένη για το υπόλοιπο της νύχτας, ενώ με παρακολουθούσαν μέσα από τις δύο(!) κάμερες που είχε το δωμάτιο. Κουλουριάστηκα σε μια γωνιά και σοκαρισμένη έκλαιγα ασταμάτητα, μέχρι που άρχισαν να δρουν τα ισχυρά ηρεμιστικά της ένεσης και κοιμήθηκα2[…] Στη Γερμανία, την περίοδο της Αναγέννησης ένα νέο αντικείμενο έκανε την εμφάνισή του στο φανταστικό τοπίο της και σύντομα θα κατείχε προνομιακή θέση σε αυτό: είναι το πλοίο των τρελών, το Narrenschiff, ένα παράξενο καράβι που αργοπλέει κατά μήκος των ήρεμων ποταμών της Ρηνανίας και των φλαμανδικών καναλιών3. Τα πλεούμενα αυτά μετέφεραν από τη μία πόλη στην άλλη το φορτίο των παραφρόνων τους. Οι πόλεις πρόθυμα τους
1
εκδίωκαν από την περιφέρειά τους, επιλέγοντας είτε να τους εξορίσουν σε απόμακρες εξοχές, είτε να τους εμπιστευτούν σε κάποια ομάδα πλανόδιων εμπόρων ή προσκυνητών. Άλλωστε, στις περισσότερες πόλεις της Ευρώπης υπάρχουν, καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, χώροι κράτησης προορισμένοι για τους παράφρονες. Πολλές είναι και οι πόλεις, οι οποίες υπήρξαν τόποι προσκυνήματος και όπου παρατηρούνταν
Ρήση του Franco Basaglia (προφέρεται Φράνκο Μπαζάλια)
«ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ: Η νέα ιερά εξέταση, βιο-κοινωνικός έλεγχος και η υπέρτατη καταστολή (ιδωμένα από πρώτο χέρι)», http://drasiantidrasi.blogspot.gr/2012/08/blog-post_31.html 3 Μισέλ Φουκώ, «Ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή», Εκδ. Καλέντης, Μτφ. Π.Μπουρλάκης 2
53
αυξημένη εισροή ψυχασθενών που αναζητούσαν τα λογικά τους (Σαιν Ματυρέν του Λαρσάν, Σαιντ Ιλντεβέρ του Γκουρναί, Μπεζανσόν, Γκέελ). Για τον Φουκώ, αυτός ο πλους αναπτύσσει ουσιαστικά την οριακή κατάσταση του τρελού: είναι η κατάσταση που συμβολίζεται και πραγματοποιείται από το «προνόμιο» που του παραχωρούν, να τον κλείνουν έξω από τις πύλες της πόλης. Η εκδίωξή του μακριά από την πόλη μέσα σε ένα πλοίο πραγματώνει μια από τις πιο αντιφατικές μορφές του κοινωνικού αποκλεισμού: ο παράφρονας είναι φυλακισμένος καταμεσής του πιο ελεύθερου, του πιο ανοιχτού από όλους τους δρόμους, του πελάγους. Ο εγκλεισμός, λοιπόν, των παραφρόνων τον 17ο αιώνα αποτέλεσε την αιτία εμφάνισης πελώριων ιδρυμάτων και αυθαίρετων μέτρων φυλάκισης. Μια χρονολογία που αποτελεί ορόσημο είναι το 1656, ημερομηνία ίδρυσης του Γενικού Νοσοκομείου στο Παρίσι. Αν και φαινομενικά μοιάζει με ένα απλό γεγονός, η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική: το Γενικό Νοσοκομείο δεν είναι ιατρικό ίδρυμα4. Είναι μια ημιδικαστική δομή, ένα είδος διοικητικής οντότητας η οποία αποφασίζει, δικάζει και εκτελεί. Είναι απόλυτη κυριαρχία του διοικητή, χωρίς δικαίωμα έφεσης, και με εκτελεστικές αρμοδιότητες έναντι των οποίων τίποτε δεν μπορεί να υπερτερήσει. Το Γενικό Νοσοκομείο είναι μια παράξενη εξουσία που εγκαθιστά ο βασιλιάς, ανάμεσα στην αστυνομία και στη δικαιοσύνη, στα όρια του νόμου: η τρίτη τάξη της καταστολής. Σήμερα, οι χρήστες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή επιζώντες της ψυχιατρικής, όπως αυτοαποκαλούνται πολλοί από αυτούς, έχουν να αφηγηθούν συγκλονιστικές ιστορίες για την καταστολή που βίωσαν στα ψυχιατρικά ιδρύματα της χώρας5. Η ψυχιατρική καταστολή,
4 5
54
idem «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ: Η νέα ιερά εξέταση, βιο-κοινωνικός έλεγχος και η υπέρτατη καταστολή (ιδωμένα από πρώτο χέρι)», http://drasiantidrasi.blogspot.gr/2012/08/blog-post_31.html
Ιερώνυμος Μπος - Το Πλοίο των Τρελών
η περιοριστική παρέμβαση προς τους ψυχικά ασθενείς αφορά καθηλώσεις, φυσικούς και μηχανικούς περιορισμούς, απομονώσεις, φαρμακευτική καταστολή. Τα νοσηλευτικά εγχειρίδια αποσιωπούν τους κινδύνους και την δυνητική θνησιμότητα σαν αποτέλεσμα των φυσικών περιορισμών, κάτι που είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό, δεδομένου ότι το νοσηλευτικό
προσωπικό είναι αυτό που προβαίνει στην καθήλωση και είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση των ασθενών6. Κάθε κλειστό ίδρυμα, όπως είναι το ψυχιατρείο, λειτουργεί σα μια μικρή, απομονωμένη, αυταρχική κοινωνία. Επικρατούν συνθήκες κοινωνικής αποστέρησης και αποκλεισμού, κλειστές πόρτες, φτωχό περιβάλλον, ελλείψεις βασικών αγαθών, ανικανοποίητες βασικές ανθρώπινες ανάγκες και πλήρης εξάρτηση. Οι ασθενείς δεν αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι με προσωπική ιστορία και εξατομικευμένες ανάγκες, αλλά αδιαφοροποίητοι ως μάζα. Το προσωπικό πρώτης γραμμής αναπτύσσει στάσεις αυταρχικές, εξουσιαστικές και τιμωρητικές προς τους ψυχικά ασθενείς. Δημιουργείται έτσι μια ατμόσφαιρα που αναιρεί τις ηθικές αναστολές και λειτουργεί ως ενεργοποιός μηχανισμός της βίας, που εκδηλώνεται ως κατάχρηση εξουσίας, κακομεταχείριση, εκμετάλλευση, παραμέληση και κακοποίηση7. Στο ψυχιατρείο άλλωστε, η κουλτούρα των φαρμάκων είναι κυρίαρχη. Βασικό ρόλο σε αυτό έχουν παίξει οι φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες σε συνεργασία με τη βιολογική ψυχιατρική έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια τεράστια αγορά (μία μόνο εταιρεία μπορεί να έχει ετήσιο τζίρο πάνω από 24 δισ. δολάρια). Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς την τεράστια βιομηχανία που έχει στηθεί και η οποία ουσιαστικά «ποινικοποιεί» κοινωνικές συμπεριφορές που κρίνονται -πολύ συχνά αυθαίρετα- ως «μη κανονικές». Μια μελαγχολία μπορεί να βαφτιστεί κατάθλιψη, το να είσαι ντροπαλός, «κοινωνική φοβία». Ειδικά για άτομα ήδη χαρακτηρισμένα ως «ψυχικά ασθενείς» οποιαδήποτε συμπεριφορά παρεκκλίνει από τις προσταγές του γιατρού ή των γονιών (αυθορμητισμός, υπερβολική χαρά, ανυπακοή σε εντολές, θυμός) μπορεί
να θεωρηθούν υποτροπή της ασθένειας. Όλες αυτές οι «παθήσεις» συνοδεύονται από την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Ο κατάλογος εμπλουτίζεται διαρκώς με νέες διαταραχές, ενώ παράλληλα ο φόβος της κοινωνίας για το διαφορετικό, για ο,τιδήποτε παρεκκλίνει από την «κανονικότητα» συνεχίζει να εγκλωβίζει ανθρώπους και οικογένειες στη σιωπή και στο στίγμα της «τρέλας». Ενάντια στο κατεστημένο σύστημα της ψυχιατρικής της καταστολής, του εγκλεισμού, της ασύστολης χορήγησης φαρμάκων βρέθηκε το κίνημα της Αντιψυχιατρικής. Η ιστορία της Αντιψυχιατρικής αρχίζει στο Λονδίνο τη δεκαετία του ’60. Μια ομάδα ψυχιάτρων και ψυχαναλυτών αντιπαραθέτουν τις εμπειρίες τους και αναφέρονται στον Νίτσε, στον Κίρκεγκορ, στον Χάιντεγκερ, στον Σαρτρ και στον Φουκώ. Δύο σημαντικές φυσιογνωμίες, ο άγγλος Ρ. Λανγκ και ο σκοτσέζος Ντ. Κούπερ θα υπογράψουν το 1967 τη «Βίβλο» της Αντιψυχιατρικής, το «Ψυχιατρική και Αντιψυχιατρική». Οι αντιψυχίατροι σαν αντίδραση στο κατεστημένο της κλασικής ψυχιατρικής θα δημιουργήσουν εναλλακτικά κέντρα υποδοχής ασθενών (households). Δε χρησιμοποιούν ούτε θεραπευτική αγωγή, ούτε ηλεκτροσόκ, μόνο ένα ταξίδι με συνοδεία μέσα στην τρέλα, που θα περιγράψει αργότερα ο Κεν Λοουτς στην ταινία “Family Life”8. Αυτός όμως που θεωρείται σημαίνουσα μορφή της Αντιψυχιατρικής είναι ο ιταλός καθηγητής Ψυχιατρικής Franco Basaglia. Ως φοιτητής συμμετείχε σε αντιφασιστικές οργανώσεις και φυλακίστηκε. Μετά από μία δεκατριάχρονη καριέρα ως καθηγητής πανεπιστημίου, αποφάσισε να αναλάβει τη διεύθυνση του Ψυχιατρείου της Γκορίτσια, όπου ξεκίνησε έναν αγώνα κατάργησης των καταπιεστικών μηχανισμών διοίκησης αλλά και των θεραπευτικών πρακτικών. Άνοιξε τις πόρτες,
Τετράδια Ψυχιατρικής,Τριμηνιαία περιοδική έκδοση της επιστημονικής ένωσης του ΨΝΑ, Ιανουάριος, Φεβρουάριος, Μάρτιος , Νο 105, «Φυσικοί περιορισμοί ψυχικά ασθενών» 7 Ιστορίες (και καθημερινής) τρέλας, Ντ. Δασκαλοπούλου, http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=121533 8 «Ο Αιώνας των ανατροπών», Εκδ. Οξύ. 6
55
ιδεολογικό αλλά και πρακτικό σημείο αναφοράς του κινήματος του Μάη του '68.
Ιερώνυμος Μπος - Η Εγχείρηση για την Πέτρα (Η Θεραπεία της Τρέλας)
έριξε τα κάγκελα, κατήργησε τα ηλεκτροσόκ και οργάνωσε το Ψυχιατρείο με αρχές «Θεραπευτικής Κοινότητας». Το 1971 ανέλαβε τη διεύθυνση του Ψυχιατρείου της Τεργέστης με 1.200 ασθενείς, το οποίο κατήργησε μετά από οκτώ χρόνια, δημιουργώντας στην κοινότητα ένα πλήρες δίκτυο υπηρεσιών. Έτσι συνετέλεσε αποφασιστικά ώστε να ψηφιστεί ο νόμος «180» που θεσμοθετούσε την κατάργηση των ψυχιατρείων στην Ιταλία. Φίλος και συνεργάτης του Ζαν-Πωλ Σαρτρ, αποτέλεσε το βασικό
9
56
Για τον Basaglia ο εγκλεισμός έχει μια πολιτική λειτουργία. Στοχεύει στον κοινωνικό έλεγχο όλων των στρωμάτων που αρνούνται ή αδυνατούν να προσαρμοστούν στον εκάστοτε καταμερισμό της εργασίας. «Το ψυχιατρικό ίδρυμα καθαυτό, λέει, στον ίδιο τον βίαιο, καταπιεστικό και διαχωριστικό χαρακτήρα του, έχει μια πιο απόκρυφη λειτουργία, κοινωνική και πολιτική: ο ψυχικά ασθενής, που νοσηλεύεται και καταστρέφεται μέσα στα ψυχιατρεία μας, δεν αποκαλύπτεται μόνο ως το αντικείμενο της βίας ενός ιδρύματος που έχει ως αποστολή την υπεράσπιση των υγιών από την τρέλα. Ούτε μόνο ως το αντικείμενο της βίας μιας κοινωνίας που απορρίπτει την ψυχική αρρώστια. Αλλά είναι ταυτόχρονα, ο φτωχός, ο απόκληρος, ο οποίος, ακριβώς στο βαθμό που δεν έχει την διαπραγματευτική δύναμη για να αντιταχθεί σε αυτή τη βία, υποκύπτει οριστικά στην εξουσία του ιδρύματος που έχει ως αποστολή τον έλεγχό του9. Το ψυχιατρικό ίδρυμα εγκαθιδρύθηκε πάνω στην καταστολή, την καταπίεση, την αυθαίρετη επιβολή της εξουσίας, που εκτείνονται από τη διάγνωση-δημιουργία «μη κανονικών» συμπεριφορών (άρα και «ασθενειών»), έως την ένταξη σε ένα ψυχο-παθολογικό πλαίσιο, την ακούσια νοσηλεία, μέχρι όλες τις μορφές της βίας και του αποκλεισμού. Η εξουσία του
«Η κληρονομιά του Franco Basaglia 30 χρόνια μετά...», Θ. Μεγαλοοικονόμου, http://www.psyspirosi.gr/2009-05-05-19-53-07/372--franco-basaglia-30-.html
γιατρού να μελετήσει και να αποφασίσει την «πάθηση» και την «θεραπεία» του «ασθενή» είναι απόλυτη. Μέσα σε ένα περιβάλλον εγκλεισμού και βίας, όμως, όπου το άτομο απεκδύεται όλων των χαρακτηριστικών, των συναισθημάτων, των βιωμάτων του, ποιος μπορεί να είναι σίγουρος πως οι εξάρσεις, τα ξεσπάσματά του, οφείλονται στην πάθησή του και όχι σε αυτόν τον ίδιο τον εγκλεισμό; Ποιος μπορεί να αποφασίσει εάν αυτά τα ξεσπάσματα δεν είναι «αντιδράσεις νόμιμες απέναντι σε μια εξουσία που δεν αφήνει ούτε μια εναλλακτική λύση, πέρα από κείνη της ανώμαλης συμπεριφοράς ή της ολοκληρωτικής εκμηδένισης»10; Το πρόβλημα παραμένει πάντα το ίδιο και ο παραλληλισμός είναι αναπόφευκτος: ο ψυχίατρος που δρα αυθαίρετα ως αυθεντία και η εξουσία που καταπιέζει και δημιουργεί την σκλαβιά. Για τον Basaglia ο πυρήνας του προβλήματος είναι το ίδιο πολιτικό ζήτημα. Ο ψυχίατρος, όπως και η εξουσία, παράγει
τους νόμους που επιτρέπουν την συνέχιση της ύπαρξής του και αποκλείει και καταστέλλει όσους επιχειρούν να ζήσουν έξω από τη νόρμα που αυτός έχει εγκαθιδρύσει. Ο εγκλεισμός και η καταστολή είναι τα βασικά εργαλεία για την επίτευξη και την αναπαραγωγή αυτού του κατεστημένου, ψυχιατρικού και πολιτικού. Ο εγκλεισμός ως μαζικό γεγονός που εντοπίζεται σε όλη την Ευρώπη από τον 17ο αιώνα είναι αντικείμενο της «αστυνομίας»11. Της αστυνομίας με το ακριβές νόημα που της δίνουν κατά την κλασική εποχή: το σύνολο των μέτρων που καθιστούν την εργασία εφικτή και αναγκαία για όλους όσοι δε θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς αυτήν. Το ερώτημα που θα διατυπώσει ο Βολταίρος, το είχαν ήδη θέσει οι σύγχρονοι του Κολμπέρ: «Τι; Αφότου επικράτησες στο σώμα του λαού, δεν έχεις βρει ακόμη το μυστικό πώς να υποχρεώνεις όλους τους πλούσιους να βάλουν τους φτωχούς να δουλεύουν; Άρα δεν ξέρεις ούτε τα στοιχειώδη της αστυνομίας»12.
Μερικές ώρες αφότου ολοκληρώθηκε το κείμενο, μάθαμε ότι «έφυγε» ο Γ. Γιαννουλόπουλος, ο ακούραστος Αγωνιστής ενάντια στην Ψυχιατρική Βία και μέλος της Πανελλαδικής Επιτροπής (πρώην) Χρηστών και Επιζώντων της Ψυχιατρικής. Στο blog “Αριστοτέλους 1713» θα βρείτε μια παλαιότερη ομιλία του που είχε τίτλο “Μας αφορά όλους”.
Ψυχιατρείο Χανίων από το aristotelous17.wordpress.com
«Η ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ», Franco Basaglia, http://www.psyspirosi.gr/2009-03-13-13-10-53/166-2009-04-27-21-02-39.html 11 Μισέλ Φουκώ, «Ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή», Εκδ. Καλέντης, Μτφ. Π. Μπουρλάκης 12 Voltaire, Oeuvres completes, Garnier XXIII, 377 13 http://aristotelous17.wordpress.com/ 10
57
Alexandria by Jeffrey Andreoni
All knowledge that is not accessible to all of humanity will be used by those who have access to oppress those who don't, therefore all such knowledge, no matter how valuable the possessors of it believe it to be, has no value to the oppressed and therefore will be destroyed by those who cannot access it. Jeffrey Andreoni
The internet knows no boundaries as far as you know. But how far can you know if you can’t see the boundaries? The limit of knowledge that can be gained from the internet is quickly being limited by those who fear its becoming limitless. The “world wide web” is becoming a melange of national webs with national boundaries imposed on something that knows no nationality.
You might have noticed that some videos on the internet don’t allow you to see them because of your geographical location. This is becoming more common as content providers come under attack from copyright holders seeking to maximize their profits by controlling who sees “their” content, when they see it and where. In the television age this was easy to do, the transmissions seen on TV only went in one direction and consumers didn’t have the ability to also produce content whereas now they do, in fact there is a name for these people: Prosumers. 58
Sure, there were pirates during the radio and TV age, some of the most famous being in Italy where pirate DJs would drive around in vans broadcasting in different areas of the city to avoid detection by the authorities. These were people that were able to infiltrate the “closed” radio and TV channels that were reserved for “official” broadcasters: broadcasters that bought licenses from the state, or in some cases by the states themselves. I say “official” because governments, which are supposedly charged with allocating public resources fairly, restricted the public from using the airwaves except for a few local “public access” stations that were severely underfunded and never allowed any national broadcasting rights. The internet changed all that, the internet, following Pierre Levy’s theory of Superlanguage, has made the inevitable jump to a many-to-many communication scheme. Levy believes that communication began as a one-to-one act, which then became one-to-many (TV and radio age), and has finally arrived at a many-to-many structure where groups of people are able to communicate to other groups of people without the need of an intermediary. Obviously the intermediaries are not happy with this arrangement! This previous information dispersal system, that of the TV, was ideal for vetting news that governments and corporations didn’t want in the public sphere. And since all countries were doing this vetting, there was no chance of getting any real news from outside of the country; unless it came from spies! Way back in 1993, I was first connected to the internet and in 1995 I bought my first Kodak webcam for $89! I was still in highschool and my friends and I were chatting with complete strangers in countries like Korea. The internet was our playground, yet we still played a lot sports outside. We were going to poorly made websites to learn how to make things like fake IDs (in the US you can’t drink until you are 21!). We were amateur hackers. We made a web radio station for five people to hear us checking to see if they could hear us. We learned more about the outside world than we ever imagined possible and we didn’t think twice about having our IP addresses traced. There were no boundaries! It was the beginning of Zygmunt Bauman’s Liquid Modernity. Slowly some barriers began to spring up. ISP’s began doing the dirty work of the same governments and corporations that kept TV and radio broadcasting out of the hands of the public. They began imposing the same structure, the only structure they understand, onto something they couldn’t even begin to comprehend. It’s like trying to put up a dam to separate the Atlantic ocean, but I see it more as divide et impera. 59
Slowly the boundaries are closing in, starting with nations. Imposing national boundaries on something that the entire globe created should be illegal, but it’s not. What is becoming illegal is sharing information. Finally we are at a point in history where we can put our collective knowledge in one place where everyone can access it, but some people are afraid of this liquidity. The fact that you could be anywhere in the world and have access to the same information as everyone else frightens some people into thinking that they’ll lose their informational advantage without which they wouldn’t be able to exploit the ignorant. However, ignorance doesn’t mean the lack of knowledge, the ignorant are just as rational, intelligent and analytical as everyone else, they just make ignorant decisions because they haven’t had access to all the information as everyone else; they were deprived of it! This allows them to be exploited, having their resources or their very own person used for destructive purposes. “Ignorant” is derived from from gnosis, which is a term for knowledge gained through experience. I like this idea because it is inclusive, if you share the experience you can gain the knowledge, sort of a DIY approach! In Latin the term ignorare came to mean "not to know, to be unacquainted; take no notice of, pay no attention to.” Which is kind of exclusionary, it sounds like the knowledge is right there in front of you but you don’t see it. In English it now means “Lacking knowledge or awareness in general; uneducated or unsophisticated.” So at a certain point there was a semantic shift and the onus for “knowing”, was placed on the seeker whereas originally the task was for knowledge to reach you! The internet is recalibrating this paradigm, it is putting knowledge and people on equal terms but the barriers that are being put in place are trying to direct you to information, which will only clog your neural pathways and will not lead you to gnosis. The flow of information is constant. It is flowing like a liquid. Words flow like water through a stream or perhaps like photons through a fiber optic cable. Words are the blood cells of the texts we read and legislation like SOPA and ACTA are cholesterol in the arteries of information and Aaron Swartz acted as a cholesterol absorption inhibitor by attempting to open the flow of academic texts into the bloodstream.
60
Blood travels at different speeds in all different types of vessels. Fastest in arteries, slower in arterioles, very slow in capillaries, and then faster in venules, and faster again in veins. Information, like blood, travels at all different speeds. Sometimes viral, like a YouTube video and sometimes slower like an email FWD, but without the flow we’re liable to have our collective digital brain suffer from Cerebral hypoxia, or oxygen deprivation. I like to think of the internet as one giant brain and every computer is a brain cell and unless all the synapses are connecting freely and randomly then our collective brain will cease to grow and develop and we will, as individuals, cease to produce knowledge. Text comes from the Latin textus, meaning a “woven thing”, coming from the root word texere, which means “to weave” because a thought is like a thread and the tongue is like a needle stitching together the fabric of society and the poet is the weaver of these textiles. Texture also comes from texere, which comes from the Greek techne, meaning art, trade or skill which comes from the proto indo european root *teks- meaning “to fabricate, especially by working with an ax.” The first texts were written in stone, probably using an ax or other such tool. Stonemasons didn’t know how to read. They were deprived of this knowledge. They were “unaware.” Most likely they were slaves as well, meaning they had to produce information for others which they themselves could not access. Marble, like blood is also found in veins. People are all born like slabs of marble and each experience in life chips off a little piece, making us into a sculpture; making us into ourselves. We are all pieces of artwork waiting for the ebb and flow of experience to polish us to a shine. The texts that Aaron Swartz was trying to liberate were not created by him. They were created by academics who work for universities that we create and fund. These underpaid academics create texts for people who can afford to buy them. Subscriptions to academic journals sometimes costs tens of thousands of dollars. We have no access to these journals. They were created with our money and should be free but they aren’t. The information in these journals should be available to all, but they are not. The research is often used to create products and services that are sold to us and that is why they are so valuable. In the short term, this value is financial. In the long term this value is actually negative because the information that is deprived us will create a stagnation, will stop the flow of information throughout the different vessels, leaving us “lacking in knowledge, awareness in general and uneducated.” How can you put a price on that? How can put a monetary value on the burning of the library at Alexandria? How can you put a price on the dark ages? Whatever short term financial gains there are to be made by blocking the flow of information they are insignificant when compared to the costs that the human race must bear. We can handle bank bailouts, we can handle revolutions, but we can’t handle another dark age.
61
Συνεχίζοντας την προσπάθεια καταγραφής των εκφάνσεων του DIY κινήματος, στο παρόν ένθετο, γίνεται μια περιεκτική αναδρομή στις μπάντες, τους ανθρώπους και τις συνθήκες που συνδιαμορφώσαν το κεφάλαιο μουσική της Villa Amalias, καθώς και μια παρουσίαση της ιδιαίτερης κολεκτίβας Church of Ra. Δύο διαφορετικές μεταξύ τους περιπτώσεις (γεωγραφικά & πολιτικά) που ωστόσο κινούνται παράλληλα. Τίποτα δεν τελείωσε!
Σχέδιο by ΚΜ
Villa Amalias: Μικρή ανασκόπηση μιας μεγάλης μουσικής διαδρομής Το DIY και οι μπάντες της ιστορικής κατάληψης με μια σύντομη ματιά UnDbild
Villa Amalias
1
Η Villa Amalias, που εκκενώθηκε από την αστυνομία στις 20 Δεκέμβρη 2012 και επανακαταλήφθηκε για λίγο στις 9 Ιανουαρίου 2013, είναι μια κατάληψη με μακρά και πλούσια ιστορία σχεδόν 23 ετών, που δεν εξαντλείται σε μια απλή καταγραφή, ούτε της πολιτικής και κινηματικής της πορείας, αλλά ούτε και της πολιτιστικής της παραγωγής, που είναι εξίσου σημαντική. Πρόκειται για μια ιστορία πολυδιάστατη και ενδιαφέρουσα, ακριβώς επειδή ξετυλίχτηκε σε παράλληλα επίπεδα που είναι αλληλένδετα μεταξύ τους και σίγουρα δύσκολο να διαχωριστούν, και μια ιστορία που εξάλλου δεν έχει τελειώσει ακόμα. H Villa Amalias, πέρα από στεγαστικό εγχείρημα αυτοοργανωμένης μορφής και εκτός από πολιτική κατάληψη με αντιεξουσιαστικά και αντιιεραρχικά χαρακτηριστικά, για τα οποία μπήκε στο στόχαστρο της κρατικής καταστολής επανειλημμένα μέχρι τα πρόσφατα γεγονότα, υπήρξε και βασικός-αν όχι ο βασικότεροςπυρήνας αντιεμπορευματικής κουλτούρας, και ιδιαίτερα μουσικής, στην Ελλάδα. Η παρούσα σύντομη ανασκόπηση αποπειράται ένα γρήγορο ταξίδι στο μουσικό παρελθόν της κατάληψης, που ανέδειξε σε μεγάλο βαθμό το ελληνικό DIY, με την πιο ουσιαστική έννοια του όρου.
μπάντες που προϋπήρχαν και είχαν ήδη με αρκετούς τρόπους προλειάνει το έδαφος για ό,τι θα ακολουθούσε. Συγκροτήματα όπως οι Ξεχασμένη Προφητεία, οι Χαοτικό Τέλος, οι Αρνητική Στάση και οι Άκρως Αντίθετοι δημιουργήθηκαν το 1989 στην Αθήνα και θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στα πρώτα χρόνια της κατάληψης. Σε μουσικό επίπεδο, διαφοροποίησαν τον ήχο τους από το punk που προϋπήρχε, κλίνοντας προς το hardcore και τον ήχο βρετανικών συγκροτημάτων όπως οι Antisect, Amebix, Discharge, Chaos UK άλλα και της αμερικάνικης hardcore σκηνής. Οι Ξεχασμένη Προφητεία –στους οποίους συμμετείχαν μέλη των παλιότερων Χαοτική Απειλή που έπαιξαν στην Χαριλάου Τρικούπη, μια από τις πρώτες καταλήψεις στην Ελλάδα- δεν έπαιξαν «επίσημα» σε εκείνη την πρώτη κατάληψη στην λεωφόρο Αμαλίας, παρ' όλα αυτά το κομμάτι τους «Το Μεγάλο Σπίτι» συνόδευε την Villa Amalias έκτοτε. Τα Κοινωνικά Απόβλητα έπαιξαν στην παλιά Αμαλίας το 1989, λίγο πριν διαλυθούν την επόμενη χρονιά.
Λίγο πριν την αρχή κι όταν αυτή έγινε Η ιστορία της Villa Amalias, όπως είναι ίσως λίγο-πολύ γνωστό πια, ξεκινάει στα τέλη του 1989, όταν καταλήφθηκε ένα εγκαταλειμμένο κτίριο, ιδιοκτησίας του ιδρύματος Ωνάση, στην λεωφόρο Αμαλίας 56 από μια παρέα νεαρών πανκ. Εκεί, αν και η κατάληψη του συγκεκριμένου κτιρίου δεν διάρκεσε πολύ μέχρι αυτό να εκκενωθεί, πρόλαβαν κι οργανώθηκαν συναυλίες από Ανάσα Στάχτη
2
Ξεχασμένη Προφητεία - Forgotten Prophecy
Mushroom Attack
3
Poster για τα 22 χρόνια της Villa Amalias
Λίγο νωρίτερα από όλα αυτά είχαν προηγηθεί κάποιες σημαντικές μπάντες, κυρίως punk, που είχαν διαμορφώσει μια πρώτη «underground σκηνή» τόσο στην Αθήνα, όσο και στην Θεσσαλονίκη αλλά και την Πάτρα. Οι Stress, οι Ex Humans, οι Panx Romana αλλά και οι Αντί..., οι Αδιέξοδο, οι Απόγνωση και οι γνωστοί Γενιά του Χάους, σχήματα που φτιάχτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '80 στην Αθήνα, έγραφαν μουσική με πολιτικοποιημένο, αντιεξουσιαστικό ελληνικό στίχο και έπαιζαν σε μια σειρά από μαγαζιά που τότε -πριν την ύπαρξη αυτοοργανωμένων χώρων- αποτελούσαν τις σκηνές που φιλοξενούσαν τέτοιες μπάντες. Λίγο μετά τα μέσα της δεκαετίας του '80 έκαναν την πρώτη τους εμφάνιση και οι Αντίδραση. Στο μεταξύ, στην Θεσσαλονίκη, υπήρχαν οι Γκρόβερ, οι Εκτός Ελέγχου και λίγο αργότερα οι Πίσσα και Πούπουλα. Στην Πάτρα έπαιζαν από τα μέσα της δεκαετίας του '80 οι Όρα Μηδέν και 4
οι Χαοτική Διάσταση. Κάποιες πρώτες αλλά σημαντικές κυκλοφορίες από αυτά τα γκρουπ, σήμαναν την γέννηση ενός καινούριου μουσικού ιδιώματος για τα ελληνικά δεδομένα. Ο ίδιος περίπου κόσμος που ξεκίνησε την πρώτη κατάληψη μπήκε τον Μάρτιο του 1990 στο κτίριο των οδών Αχαρνών και Χέυδεν, κρατώντας το όνομα που υποδήλωνε την συνέχεια του εγχειρήματος. Άμεσα ξεκίνησαν να διοργανώνονται συναυλίες, καθώς ένα από τα βασικά μελήματα των καταληψιών στο καινούριο κτίριο ήταν η διαμόρφωση του συναυλιακού χώρου που διατηρήθηκε και τα επόμενα χρόνια. Μερικές από τις μπάντες που πρωτοεμφανίστηκαν στην Villa Amalias υπήρχαν και αυτές από πριν και μάλιστα αρκετές με σημαντική επιρροή στην hardcorepunk σκηνή της εποχής, πανελλαδικά.
στην Villa, ενδεικτικά οι: Petunia Pig, με πιο «εναλλακτικό» ήχο, οι Ισοπέδωση που έπαιζαν hardcore/thrash και οι Death Courier, από το 1987, με αναφορές στο death metal. Συγκροτήματα, ωστόσο, έρχονταν να παίξουν από όλη την Ελλάδα και η συναυλιακή δραστηριότητα της κατάληψης για τα πρώτα τρία χρόνια ήταν πολύ έντονη, με τουλάχιστον ένα live κάθε βδομάδα, αν όχι περισσότερα. Ακόμα και συγκροτήματα από το εξωτερικό όπως οι Oi Polloi, οι Doom, oι WWK, αργότερα οι εντυπωσιακοί Bagger κ.ά. έκαναν ιστορικές εμφανίσεις στον ίδιο χώρο.
Stress - Athens Burning front cover
Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι Ναυτία, που φτιάχτηκαν στην Θεσσαλονίκη το 1988, είχαν κυκλοφορήσει 2 demo και είχαν ήδη κάνει περιοδεία στην Ευρώπη (κάτι που επανέλαβαν, ανοίγοντας τον δρόμο και σε άλλους). Οι Ναυτία έπαιζαν τακτικά στο κατειλημμένο στέκι της Φιλοσοφικής, στον χώρο του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης όπου διοργάνωνε συναυλίες η ομάδα 3x4, από το 1989 έως και το 1993 περίπου, προτού μετονομαστεί σε ομάδα 3-2. Στο χώρο εκείνο έπαιζαν ακόμα οι προαναφερθέντες Πίσσα και Πούπουλα, οι Εκτός Ελέγχου κ.ά. Το 1990 στην πόλη δημιουργούνται και οι Βανδαλούπ, που συνέχισαν για πολλά χρόνια. Αξιόλογη μπάντα από τη Θεσσαλονίκη που έπαιξε στην Villa Amalias ήταν επίσης οι Γκούλαγκ, που είχαν δημιουργηθεί από το 1985, όπως και οι Πανικός, με σημαντικό ρόλο στην σκηνή της Θεσσαλονίκης από τα τέλη της δεκαετίας του '80. Οι Ναυτία, αλλά και οι Πανικός, αποτελούσαν πρότυπα hardcore ήχου, μαζί με άλλες μπάντες που έπαιζαν εκείνη την πρώτη περίοδο στην Villa Amalias. Οι Μάστιγα, που δημιουργήθηκαν το 1991 και οι Τrisatanic Diavolator κατέβαιναν και αυτοί συχνά από την Θεσσαλονίκη για συναυλίες.
Στην Αθήνα, πέρα από τις προαναφερθείσες, μπάντες που πρωτοπορούσαν στο νεοφερμένο hardcore ήχο ήταν, μεταξύ άλλων, οι Βιομηχανική Αυτοκτονία, που είχαν δημιουργηθεί από το 1988 και, μετά την διάλυσή τους το 1991, μέλη τους συμμετείχαν στους Ανθρώπινος Λήθαργος (μια από τις πρώτες αθηναϊκές hardcore μπάντες που έπαιξαν στην Ευρώπη). Οι Αδέσποτοι (πρώην Αυτοκαταστροφή), οι Πορφυρία, οι Αναβίωση, οι Νεκρική Σιγή και οι Ρήγμα, έπαιζαν μεταξύ πολλών άλλων- που είναι δυστυχώς αδύνατον να καταγραφούν όλοι εδώ. Οι πολύ γνωστοί πια Deus X Machina στις αρχές τους -φτιάχτηκαν το 1989 με πρώην
Και από Πάτρα προέρχονταν ενδιαφέροντα σχήματα που έπαιξαν μετέπειτα σε συναυλίες Stress - Athens Burning back cover
5
μέλη των Αδιέξοδο- πέρασαν και εκείνοι από το «συναυλιάδικο» της κατάληψης (μέχρι περίπου το 1992). Οι Απολίτιστοι έπαιζαν anarchopunk ενώ οι Ανωμαλία 18 πειραματίζονταν πιο πολύ σε σχέση με το κλασικό punk.
Αντίθετα, η κατάληψη ήταν ανοιχτή και σε άλλα σχήματα, που αφενός θεωρούνταν κοντινά στην αισθητική και την πολιτική αντίληψή της, αφετέρου όμως, ανήκαν μάλλον περισσότερο στην τότε αναδυόμενη «εναλλακτική» ελληνική σκηνή παρά σε αυτήν που ονομάστηκε Δισκογραφικά, σε αυτή την πρώτη περίοδο οι αργότερα “DIY” . Έτσι, για τα πρώτα δυο χρόνια κυκλοφορίες ήταν λίγες αλλά ουσιαστικές- συχνά σχεδόν, συναυλίες στον χώρο έκαναν και μάλιστα με τη μορφή του split lp: Το “Love γκρουπ σαν τους Closer, τους Make Believe Is Our Strongest Weapon” των Αρνητική και τους Honeydive, τους Echo Tattoo και τους Στάση με τους Kismet HC από την Αγγλία Τerminal Curve, αρκετοί από τους οποίους που κυκλοφόρησε το 1990, το split lp των έπαιζαν και σε λαϊβάδικα όπως το «AN Club» ή Ξεχασμένη Προφητεία με τους Ολλανδούς το «Ρόδον». Αυτό όμως θα άλλαζε σύντομα. Mushroom Attack του 1991, αλλά και το ιστορικό πλέον split των Αντί... με τα Μόνο DIY - Αντίσταση Κοινωνικά Απόβλητα που είχε προηγηθεί το στην εμπορευματοποίηση 1990. Σημαντικό (μετέπειτα) split lp ήταν και το “Destroy the Sickness” των Πανικός με τους Το 1993 υπήρξε σταθμός για την μουσική στην Γερμανούς WWK, το 1996. Villa Αmalias. Ήταν η χρονιά που με συλλογική απόφαση η κατάληψη αποφάσισε ότι οι μπάντες Την πρώτη αυτή εποχή, στην Villa Amalias δεν που θα έπαιζαν από εκεί και πέρα στο σπίτι θα έπαιζαν μόνο μπάντες που ταυτίστηκαν με λειτουργούσαν με αντιεμπορευματική λογική, το ελληνικό DIY, όπως οι προαναφερθείσες. δεν θα έπαιζαν δηλαδή σε μαγαζιά. Αυτό
Διατάραξη Οικιακής Ειρήνης LP [1996]
6
ήταν μια σημαντική εξέλιξη σε σχέση με την προηγούμενη κατάσταση, γιατί προϋπέθετε και πιο ενεργή συμμετοχή κάθε μπάντας στις διαδικασίες της αυτοοργανωμένης μουσικής κοινότητας. Η Villa έγινε χώρος συνειδητής αντιεμπορευματικής καλλιτεχνικής δημιουργίας, απέναντι στην ολοένα και πιο εμπορευματοποιούμενη «εναλλακτική» εγχώρια παραγωγή. Μέχρι το 1996 υπήρχε είσοδος στις συναυλίες για λόγους κάλυψης στοιχειωδών εξόδων για τα μηχανήματα, που και αυτή όμως καταργήθηκε μετά.
οι Ναυτία το 1992- το ομώνυμο lp που κυκλοφόρησαν οι Ανάσα Στάχτη εγκαινίασε την πρώτη επίσημη κυκλοφορία DIY από την κατάληψη, ως Do It Yourself Recordsμε ελάχιστο αντίτιμο- και ακολούθησαν και άλλες μπάντες, ενώ ως τότε τα γκρουπ κυκλοφορούσαν δουλειές σε ανεξάρτητες εταιρείες όπως η WipeOut. Από το 1993-'94 και μετά, πέρασαν πολλές ακόμα δραστήριες μπάντες: οι επανενωμένοι Birthward, οι Ψύχωση, οι Απορία, οι Σύγκρουση, οι Ατομική Σχάση, οι Όλεθρος, οι
Γενιά Του Χάους live
Παλιές μπάντες διαλύθηκαν (Ναυτία, Αρνητική Στάση, Άκρως Αντίθετοι, Ανθρώπινος Λήθαργος) και άλλες γεννήθηκαν, κάποιες με μέλη από παλιές, όπως οι Ανάσα Στάχτη, που φτιάχτηκαν αρχικά από πρώην μέλη των Χαοτικό Τέλος, Ισοπέδωση, Σκατόψυχων. Το 1994 μάλιστα, με μοναδικό ιστορικό προηγούμενο τον δίσκο «Ευρωπαϊκή Αναγέννηση»-που είχαν βγάλει μόνοι τους
Κρίκος, οι Πυρηνικός Χειμώνας, οι Χειμερία Νάρκη (με πρώην μέλη των Χαοτικό Τέλος και Νεκρική Σιγή) αλλά και οι αγγλόφωνοι Shit Hit the Fan (με πρώην μέλη των Deus X Machina, Εcstatic και Petunia Pig). Οι τελευταίοι, μαζί με τους Ανάσα Στάχτη, Ψύχωση, Μίασμα, Πανικός και Μάστιγα συμμετείχαν στην ιστορική πρώτη συλλογή της Villa Amalias, την οποία έβγαλε μαζί με την κατάληψη Villa 7
Αρνητική Στάση - Love is our strongest weapon
Βαρβάρα της Θεσσαλονίκης: το LP του 1996 «Διατάραξη Οικιακής Ειρήνης» (ο τίτλος παρέπεμπε στην πρώτη κατηγορία που απαγγέλθηκε στους καταληψίες).
Μετά το 1998, άρχισαν να παίζουν οι Χάσμα που συνέχισαν μέχρι το 2010 και οι Ανατέλλων Τρόμος, που προήλθαν από προηγούμενες μπάντες και υπήρχαν μέχρι το 2002- δυο ακόμα σχήματα με σημαντικές DIY κυκλοφορίες. Από το 2003 καινούριος κόσμος έφερε και άλλα είδη, όπως οι Kill The Cat, που έπαιζαν ska-punk.Οι Bαλπουργία Νύχτα, οι 925, οι Τimetrap, τα Μαύρα Πρόβατα, οι Ξένη Γη, οι Low Stone Nothing, οι Πορεία στο Περιθώριο, οι Αμοκ, τα Μεθυσμένα Ξωτικά αλλά και οι Straitjacket Fit από την Πάτρα, ήταν με άλλους στην δεύτερη συλλογή της Villa Amalias («Διατάραξη Κοινής Συνείδησης», 2006) που βγήκε μαζί με συλλογικότητες από Καβάλα και Πάτρα. Ακόμα, τότε δραστηριοποιήθηκε και η ομάδα Hit & Rap με στόχο την προώθηση της Hip Hop και Rap μουσικής (Παραβάτες, Άγνωστος Χειμώνας (Ψυχόδραμα '07) κ.ά.).
Ναυτία - Ευρωπαική Αναγέννηση
8
Μπάντες που έπαιξαν τα τελευταία χρόνια σαν τους Reality Bites, τους Νο Logo, τους Antimob, τους Ατοπία, τους Blacklisted, τους Chernobill Attack, τους Πανδημία, τους Conspiracy of Denial, τους Waxing Gibbous, τους Jagernaut κ.ά. έδωσαν το δικό τους στίγμα σε ένα χώρο που εξέθρεψε ολόκληρες γενιές με μια κουλτούρα έντιμου πολιτικού και καλλιτεχνικού ύφους και ήθους. Ακόμα και αν την παρούσα στιγμή η Villa Amalias δεν είναι κατάληψη, η τεράστια κληρονομιά της και η δυναμική που έβαλε σε κίνηση μέσα στα χρόνια, είναι σίγουρο ότι θα εμπνεύσουν και θα προετοιμάσουν την πορεία της μελλοντικής DIY μουσικής έκφρασης.
Όλα συνεχίζονται.
*
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους φίλους που βοήθησαν στην συγγραφή αυτού του κειμένου, για τις διευκρινήσεις τους και την πολύτιμη βοήθειά τους.
Villa Wall
9
H κολεκτίβα Church of Ra του Γαβριήλ Φιλιππόπουλου
“when I reach your land. will you be out there? I buried the day in that field. and grew my past there. reach. when I reach out my hand. will you be near then? buried myself in that field. I hoped to find you there. when I call out your name. will you appear then? or will it stay silent and will i die alone again? I carried the void. down deep in me. reach. when will I reach. the new morning. the new day. and we will meet. death. the harvest of blood. in our blood. in our eyes. give us. a lamp before our feet. a light before our eyes. give us courage. to live. a life dead inside. there is no end. that we will not reach.” Amenra - de dodenakker
amenra pic. by s. temmerman
Η ενασχόληση με τα «σκοτεινά» κομμάτια της τέχνης πάντα είχαν μία ιδιαίτερη έλξη πάνω στο μέταλ ακροατήριο. Ειδικά, όταν η καλλιτεχνική έκφραση έμπαινε, διέσχιζε και εν τέλει διερρήγνυε το υποσυνείδητο του κάθε δέκτη. Σε εντελώς προσωπική βάση, θεωρώ πως αυτή η μουσική οφείλει να είναι επικίνδυνη και απρόβλεπτη. Και φυσικά να προβοκάρει. Είτε με την επιλογή εικόνων, είτε με το ίδιο το καλλιτεχνικό «προϊόν», είτε ακόμα και με τον τρόπο που επιλέγουν να λειτουργήσουν οι μουσικοί μέσα στο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο που ζουν. Όλα αυτά τα στοιχεία θα μας απασχολήσουν στην περίπτωση της “Church of Ra”, της κολεκτίβας (ή καλύτερα σέχτας;) μουσικών και συγκροτημάτων από το Βέλγιο. Συγκλονιστικές μπάντες όπως οι Amenra, Kingdom, Syndrome, Hessian (κυρίως), The Black Heart Rebellion, Oathbreaker, Blind
To Faith, Rise and Fall (δευτερευόντως), δραστηριοποιούνται στην σκηνή της Γάνδης και του Κόρτραϊκ. Την καλύτερη απάντηση για το τι σημαίνει Church of Ra, μας την έδωσε ο Emeriek (Verhoye) των The Black Heart Rebellion στη συνέντευξη που μπορείτε να διαβάσετε στη σελίδα 32: «…Η Church of Ra είναι μία κολεκτίβα μουσικών που τα μέλη της σχετίζονται μέσω των συγκροτημάτων τους. Για παράδειγμα, ο Tim (Bryon, Black Heart Rebellion) παίζει τύμπανα στους Kingdom και στους Hessian. Οι Kingdom συνδέονται με τους Amenra καθώς ο Colin (H. Van Eeckhout) και ο Ture παίζουν και στις δύο μπάντες. Και πάει κάπως έτσι, αλλά δεν μένει μόνο σε αυτό. Βοηθούμε ο ένας τον άλλο, κανονίζοντας και βοηθώντας στο στήσιμο των συναυλιών μας, μοιραζόμαστε τα προβάδικα, όπως και ότι ο Valentijn (Goethals) και ο Tomas δημιουργούν τα artwork των υπολοίπων…».
11
Συνεργασία και αλληλεγγύη μεταξύ καλλιτεχνών. Λέξεις άγνωστες και κακές για μεγάλη μερίδα της κοινωνίας και κατ’ επέκταση και των μουσικών. Μία συνεργασία που δεν αποφέρει κέρδη (εδώ γελάμε, καθώς όλοι οι μουσικοί του underground έχουν και την «κανονική» ζωή που τους προσφέρει τα προς το ζην), αλλά παραγωγή μνημειωδών έργων με εμπλοκή όλων. Αυτό, φυσικά, δεν βάζει σε δεύτερη μοίρα τις ατομικές εμπνεύσεις και αναζητήσεις των εμπλεκομένων, καθώς εκθέσεις installation και φωτογραφιών έχουν ήδη παρουσιαστεί. «Μερικές ιστορίες πρέπει να ειπωθούν σε διαφορετικές γλώσσες» (σ.σ. συνέντευξη των Amenra στον Μ. Κληρονόμο όπως δημοσιεύθηκε στο rocking.gr, 19/09/2012). Και αυτές οι ιστορίες είναι ακραίες και συναισθηματικές σε σημείο εμμονής. Μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε, πως τα έργα της Church of Ra είναι ίσως από τα πιο έντονα και προκλητικά που έχει γνωρίσει η Ευρωπαϊκή ήπειρος, σε επίπεδο μουσικής δημιουργίας. Κεφάλαιο Αmenra Χωρίς καμία διάθεση να ξεχωρίσει κάποιο από τα υπόλοιπα κομμάτια της «σέχτας», οι Amenra είναι κάτι σαν το συνδετικό κρίκο και το ιδιαίτερο σημείο του παζλ, που ενώνει και τροφοδοτεί σχεδόν μία ολόκληρη σκηνή. Κινούμενοι σε post/sludge μονοπάτια, η αντίληψή τους είναι σχεδόν αποκαλυπτική και σίγουρα «ενοχλητική» στην αστική οπτική. Ο frontman της μπάντας Colin H. Van Eeckhout, στο πλαίσιο μίας έκθεσης, που έγινε στο κελάρι του μοναστηριού “St. Lucas” στη Γάνδη, (μπορείτε να δείτε όλο το installation καθώς και live εμφανίσεις στο “Church of Ra DVD”) με προσωπικές του δημιουργίες, δίνει το στίγμα. Μία κοινωνία που έχει φτάσει σε τέτοιο επίπεδο σήψης και διαφθοράς, όπου όλα τα έμβια όντα πρέπει να εξανδραποδιστούν και να θυσιαστούν στο βωμό του κέρδους και της διαστρεβλωμένης αντίληψης της θρησκείας. Η εικόνα με το κουφάρι του κορακιού σταυρωμένο είναι δηλωτική. 12
C H van Eeckhout, ‘Calvary’ Photos by Stefaan Temmerman
Κακοποίηση της ζωής μέσα από τις απάνθρωπες πρακτικές του «σύγχρονου» τρόπου ζωής. Όπως και της ψυχής. Εκεί ακριβώς που στοχεύουν οι Amenra (όπως και όλοι οι υπόλοιποι). Μέσα από μία ειλικρινή, βίαιη και επίπονη κατάθεση (ή καλύτερα αποκήρυξη) των τετριμμένων. Είναι δύσκολο να βρεις πληροφορίες για την κολεκτίβα για τον εξής απλούστατο λόγο: η ύπαρξή της είναι απόλυτα συνυφασμένη με την ύπαρξη των μελών της. Κάθε μικρό ή μεγάλο κομμάτι αυτής, κατασκευάζει μία αλληλουχία γεγονότων και δημιουργιών, που τα «σημάδια» της βρίσκονται καμουφλαρισμένα, εκεί, έτοιμα να τα ανακαλύψεις [όπως το official site της Church of Ra που είναι και το επίσημο των Amenra (;) ]. Θέλετε κάτι τέτοιο; Church of Ra Amenra Official Tumblr Kingdom Official FaceBook Syndrome Official FaceBook Oathbreaker Official FaceBook Hessian Official FaceBook
cor exhibition taken from amenra's facebook page
kingdom pic. by s. temmerman c-o-r 2011
hessian and oathbreaker pic. by s. temmerman
13
Σεμπρεβίβα* Γράφω, γιατί είναι αβάσταχτη σήμερα η λευκότητα του χαρτιού. Θυμίζει το άσπρο σου κρεβάτι με το λευκό σατέν, τα κάτασπρα κρίνα τριγύρω, τα κουφέτα που δεν ήταν του γάμου σου. Τα χλωμά μας πρόσωπα -και το δικό σου ατάραχο. Στις συστάδες των χρόνων που ίσως μας φορτωθούν, καμιά πρωτοχρονιά δεν θα είναι όπως εκείνες. Σε όλες μετρούσαμε αντίστροφα, -κανείς δεν φανταζόταν ότι μετράει κι αντίστροφα ο χρόνος- αλλά ήμασταν παρέα. Όπως εκείνη του μιλένιουμ, που μας βρήκε δίπλα στον κάδο σκουπιδιών της Καζανόβα. Αν τότε ξέραμε πως απομένουν μόνο δεκατρείς, θα βγάζαμε τα ηχεία στο μπαλκόνι και θα καίγαμε όλα τα βεγγαλικά μέχρι να γίνει ο Πειραιάς παρανάλωμα. Αλλά σάμπως, θα πεις, αυτό δεν έκανες; «Γιατί μου κάνετε κηδεία;» ρώτησες. «Είσαστε με τα καλά σας;» Προτιμούσες πάρτι. Και εμείς κάτσαμε όλοι μαζί, κάπου θα ‘σουνα κι εσύ ανάμεσα στον άπειρο κόσμο που μαζεύτηκε να χαιρετίσει, και λέγαμε, λέγαμε για σένα, αλλά δεν σε θάβαμε... Δεν θάψαμε εσένα Θόδωρε. Θάψαμε αυτά, που τα σκέπαζε η θάλασσα της Πλατειάμμου με κύματα τσουνάμι. Αυτά, που κρύβονταν μέσα στις βάρκες όταν παίζαμε κρυφτό, κάθε βράδυ έξω από το σπίτι της θείας Γιαννούλας. Αυτά, που γνώριζαν όλα τα καψουροτράγουδα της υφηλίου. Αυτά, που έσερναν το καραπιπερίμ, που ήταν οι μέρες τους ένα αδιάκοπο γλέντι. Αυτά, που έδιναν σήμα στον παιδικό ασύρματο για να γίνει το ντου στο αρχηγείο του εχθρού. Αυτά, που ήταν ακόρεστα από χάχανα, μασκαρέματα και φάρσες που μας έβαζε να κάνουμε ο Μηνάς. Σήμερα κηδέψαμε τα παιδικά μας χρόνια. Καλό ταξίδι φίλε μου. Ελβίρα, Αθήνα 18.2.2013 Υ.Γ. Η απώλεια είναι εκτός από παράγοντας θλίψης, και ένας της συνειδητοποίησης. Κατανόησης των ορίων του φθαρτού, αλλά και του απεριορίστου των εσωτερικών διεργασιών που γεννά η αρχή της ύπαρξης και η παύση της, για αυτούς ας πούμε που θα βρεθούν στα μαιευτήρια και στα κοιμητήρια, να την παρατηρήσουν. Αυτή η γνώση, η πιο κοινή και άχρονη και όμως δυσαπόκτητη, καθαρίζει από τα περιττά και μισαλλόδοξα το ενδιάμεσο μονοπάτι∙ ο δρόμος, που ενώνει μια αρχή με την άκρη της, είναι επίτηδες πλατύς για να χωράει κόσμο. Οι πορείες μας ας είναι μαζικές. Εκείνο που (πρέπει να) μένει από τον σπαραγμό, είναι η συντροφικότητα: η μόνη που εγγυάται νίκες. Ακόμα και νίκες απέναντι στο θάνατο -ή μάλλον κυρίως τέτοιες. *η σεμπρεβίβα φυτρώνει μόνο στα Κύθηρα, ανάμεσα στα βράχια και τις πέτρες, εκεί που φαίνεται πως δεν μπορεί να ανθίσει κανένα άλλο λουλούδι. Το όνομά της σημαίνει «πάντα ζωντανή».