14 Sayfa Sorumlusu: Zübeyir Ergenekon — Furkan Demir— Muharrem Özel
YENÝASYA / 16 ÞUBAT 2010 SALI
BÝLÝÞÝM-TEKNOLOJÝ
BÝLGE KAPTAN
Ýzmit Çamlýktan Muhammed Emin kardeþimizin sorusu; Bilgisayarçöktüðündeformatatmak zorunlu mu? Baþka bir kurtarma yöntemivarmý?
sýl mý? CD üzerinden. Ýlâç: CD üzerinden çalýþan bir iþletim sistemi CD üzerinden çalýþan iþletim sistemiyle ilk olarak 2005 yýlýnda Linux tabanlý millî iþletim sistemimiz Pardus ile tanýþmýþtým. Pardus’un sitesinden pardus.org.tr “Çalýþan CD” adý vencelikle sorudaki yanlýþlýðý düzeltelim rilen versiyonunu indirip, CD’ye yazdýrýyorve sonrasýnda cevap vermeye çalýþalým. sunuz. Bilgisayarýnýzý CD’den baþlatmak üzeSorudaki yanlýþlýk “bilgisayarýn çökme- re ayarlýyorsunuz ve CD’yi bilgisasi” durumudur. Çöken bilgisayar deðildir, i- yarýnýza takýp, bilgisayarýnýzý çindeki iþletim sistemidir. Bilgisayarýnýzýn ye ni den baþ la tý yor su nuz. çökmesi, fiili bir durumdur ki, anakart yan- Karþýlaþtýðýnýz manzara, amasýndan diðer parçalarýn bozulmasýna kadar lýþýk olmadýðýnýz ve bir birçok durumda kullanýlmasý uygun olabilir. hay li þa þý ra ca ðý nýz bir Ýþletim sistemi: Bilgisayar donanýmýnýn du rum; bir çok iþ le mi doðrudan denetimi ve yönetiminden, temel rahatça yapabileceðiniz sistem iþlemlerinden ve uygulama yazýlýmlarý- hazýr bir iþletim sistemi ný çalýþtýrmaktan sorumlu olan sistem yazýlý- var karþýnýzda. Hem de mýdýr. (Kaynak: Vikipedi) “çöktü” diye düþündüÝþletim sistemi olarak Windows ürünleri ðünüz bilgisayarýnýzda pazardaki en yaygýn üründür. Yaygýn olma çalýþýyor. Linux kullasebeplerinden en önemlisi, donaným üretici- nýcýlarýnýn bu durum leri ile yaptýðý anlaþmalardýr. Bilgisayar satýn karþýsýnda þaþýrmayacaalan bir kiþinin baþka bir iþletim sistemiyle ta- ðý ný bi li yo ruz, çün kü nýþma özgürlüðü, bu anlaþmalar nedeniyle e- onlar bu durumdan zalinden alýnmaktadýr. Bu gidiþata “dur!” demek ten haberdar. isteyen, Pardus Kullanýcýlarý Derneði Baþkaný Pardus’ta “Çalýþan” ve Nihad Karslý’nýn, 2008 yýlýnda açmýþ olduðu “Kurulan” diye iki ayrý südâvâ 16 Aralýk 2009 tarihinde sonuçlandý. rüm vardýr. Buna ek olarak, Ankara 1. Tüketici Mahkemesi, Windows’a Ubuntu’nun http://www.udur dedi. Ürün ile beraber alýnmasý zorunlu buntu.org.tr/ubuntuindir/inhale getirilmiþ Windows’un tutar iadesine ka- dir adresinden Ubuntu’nun rar ver di.( 1 Ha be rin kay na ðý: http://go - normal versiyonunu indirip, o.gl/C8pf) açýlýþta Türkçe’yi seçip, “BilgiBu karar, Windows’un haksýz rekabetine sayarýnýzda herhangi bir deðikarþý yükselen etkili seslerden birisi oldu. So- þiklik yapmadan Ubuntu’yu rumuza cevap vermeden önce, cevabýmýza deneyin” seçeneðinin üzerine bir ön hazýrlýk sunalým istedik. gelip Enter’e bastýðýnýzda sistem açýlýr, Pardus için anlattýðým Cevabýmýz; gibi sistemi aynen kullanabilirsiniz. Bilgisayarýnýzda kullandýðýnýz iþletim siste- Ek olarak, bu sistemi kurmak isterseniz, mi, bilgisayarýnýza giren bir virüs ya da isteye- Masaüstü’nde bulunan “Install” kýsayolu ile kurek ya da istemeyerek sildiðiniz bir sistem ruluma baþlayabilirsiniz. dosyasý ya da baþka etmenler nedeniyle çöke(Not: Yarý Türkçe bir sistem ile karþýlaþabilir. Bu durumda yapabilecekleriniz, kullan- caksýnýz, sisteminiz kurulduktan sonra yükledýðýnýz iþletim sistemine ve çökme sebebine nen dil paketleri sonucu sisteminiz görünür göre deðiþkenlik arz eder. Ortak nokta, verile- anlamda -kullanýmda ihtiyacýnýz olan görselrinizi kurtarabilme ihtimalinizin yüksek oldu- lerde- %90 gibi bir oranda Türkçe olacaktýr.) ðudur. Bu ihtimal, Linux sistemlerinde çok daha yüksektir. Linux sistemlerinin bir diðer CD üzerinden çalýþan iþletim sistemi avantajý, çökme kavramýný unutturacak kadar ile neler yapabilirsiniz? kararlý, virüslere karþý dayanýklý ve yapýlan haÝhtiyacýnýz olan birçok þeyi yapabilirsiniz. talara karþý hatalarýn telafisine büyük ölçüde Hazýr kurulu olarak gelen ofis programýnda müsaade eden bir yapýsý olmasýdýr. OpenOffice.Org- tüm ofis iþlemlerinizi yapaLinux tabanlý bir sistem ya da Windows ü- bilir, hazýrladýðýnýz dosyalarý diðer yaygýn olan rünleri kullanýyor olabilirsiniz, kurtarma aracý MS Office sürümlerine uyumlu olarak kaydeolarak ek bir iþletim sistemi kullanacaðýz. Na- debilirsiniz. Sistemde yüklü olan tasarým
Ö
programlarýný kullanarak tasarýmlar yapabilir, iþletim sisteminin yazýlým deposundan istediðiniz yazýlýmý ücretsiz olarak indirebilir, normal olarak kullanabilirsiniz. Müzik dinleyebilir, film izleyebilirsiniz. Ýnternete girebilir, banka þubenizi gönül rahatlýðýyla kullanabilirsiniz. “Gönül rahatlýðýyla” ifadesini kullanma sebebim, Linux sistemlerinin çok daha güvenli olmasýdýr. “Amerika Birleþik Devletleri’nin en etkili gazetelerinden olan The Washington Post, okurlarýný e-bankacýlýk hizmetlerini Linux sistemler ya da en azýndan Çalýþan CD’ler üzerinden yapmalarý için uyardý. Gazetede, Ýnternet ve bilgisayar güvenliði hakkýnda bir köþesi bulunan Brian Krebs, Windows sistemlerinin
açýklarýndan faydalanarak son dönemlerde yapýlan büyük soygunlardan da örnekler vererek okurlarýna ‘Windows’tan uzak durun’ dedi.” (Haberin kaynaðý;2- Tercümesi: http://goo.gl/EjCT 3- Aslý : http://goo.gl/fXAr ) Sistem üzerinde yaptýðýnýz hiçbir deðiþiklik kalýcý olmayacak, bilgisayarýnýzý CD’den tekrar baþlattýðýnýzda sýfýrlanmýþ olacaktýr. Bilgisayarýnýzý CD üzerinden açmanýzdaki asýl sebep, dosyalarýnýzý kurtarmaktý. Þaþkýnlýðýnýzýn biraz da olsa gittiðini düþünerek, Bilgisayar’dan diskinize girin, dosyalarýnýzýn silinme-
miþ olduðunu göreceksiniz. Diskinizin içindeki dosyalarý dýþarý aktarabilirsiniz. Dosyalarýnýzla beraber virüslerin de gelme ihtimali vardýr, virüsler Linux sistemlerinde kendi baþlarýna herhangi bir iþlem yapamazlar lakin aktarýlan dosyalarýnýzla beraber gelme ihtimali bulunan virüslerin format sonrasýnda sisteminize zarar verme ihtimali yüksektir. Bu yüzden, dosyalarýnýzý aktardýðýnýz diskinizi bilgisayarýnýza takmadan mutlaka güçlü bir anti virüs programý yükleyin ve diskinizi taktýðýnýzda ilk yapacaðýnýz iþ, virüs taramasý olsun. Virüslerin tehditlerine kulak asmamak, rahat yaþamak isterseniz de Linux tabanlý iþletim sistemleri tercih edebilirsiniz. Örnek; Pardus, Ubuntu. Dosyalarýnýzý kurtardýktan sonra, bilgisayarýnýzý formata hazýrlayabilirsiniz. Eðer Linux tabanlý bir iþletim sistemi kullanýyor olsaydýnýz; vi rüs ge rek çe siy le çök me i le karþýlaþma ihtimaliniz milyonda bir gibi küçük bir ihtimal olacaktý -bu ihtimal de bilgisayarýnýzda bulunan virüse sizin yetki vermenizle ortaya çýkabilir- sistem dosyalarýnda yaptýðýnýz hatalý deðiþiklikler ya da iste(me)yerek sili nen sis tem dos ya la rý ný kurtarma/düzenleme/yeniden oluþturma ya da hazýr oluþturulmuþ dosyalarla hatalý olanlarý deðiþtirme, eksikleri bulup ekleme gibi iþlem ler ya pa bi le cek ti niz. Windows’ta sistem dosyalarýna müdahale etme þansýnýz düþük olduðu gibi, arkadaþýnýzýn sistem dosyasýný alýp kullanma þansýnýz da bir o kadar düþük ihtimal. Windows ürünleri kurulurken, kurulan sistem sadece sizin bilgisayarýnýza özgü hale getirilmektedir. Bu sebeble, arkadaþýnýzýn dosyalarýnýn sizin dosyalarýnýzla uyuþmasý düþük bir ihtimaldir. Windows ürünlerinde sistemi kurtarmanýz bir hayal kadar uzak iken Linux sistemlerinde kelebeðin kozasýndan çýkmasýna benzer, belki biraz zorlanabilirsiniz lakin güzellikler sizi bekliyor olacaktýr. Bilge Kaptan’ýn bilgeliði, sormaktan geliyor. Bilmediðini bilmek ve bilen birisine sorabilmek, küçük/büyük ayýrt etmeksizin... Büyük bir erdemdir. Geleceði, bilgeliktir... Sorularýnýzý, bilgekaptan@hakperest.org adresine gönderebilirsiniz. Dipnotlar: 1- http://www.habertux.com/2009/12/14/mahkemewindowsa-dur-dedi 2- http://www.ozgurlukicin.com/haber/washingtonposttan-uyari/ 3- http://vo i ces.was hing ton post.com/se cu rity fix/2009/10/avoid-windows-malware-bank-on.html
BUNLARI UNUTMAYIN n risaleinurgencliksoleni.org adresindeki ziyaretçi defterine þölen ile ilgili görüþlerinizi yazabileceðinizi ve yine ayný adreste yer alan banner kodlarýný sitenize ekleyerek þölen tanýtýmýna katkýda bulunabileceðinizi… n www.yeniasya.com.tr sayfasýnýn üst kýsmýnda yer alan haber bandýnda Sentez Haber’deki haberleri takip edebileceðinizi… n Ali Ferþadoðlu’nun Avustralya Notlarýnýn tamamýný www.yeniasya.com.tr’daki dizi menüsünden ulaþabileceðinizi…
BUNLARI BÝLÝYOR MUSUNUZ
Gmail’in yeni hizmeti Buzz da nedir?
Sinop Ýli, Saraydüzü Ýlçesi, Fakýlý köyü sýnýrlarý içinde bulunan taþýnmaza Enerji Piyasasý Düzenleme Kurumu tarafýndan kamulaþtýrma bedelinin tespiti ve tescili davasý açýlmýþ olmasý nedeniyle, teblið tarihinden itibaren 30 gün içinde kamulaþtýrma iþlemine idare yargýda iptal veya adli yargýda maddi hatalara karþý düzeltim davasýný kamulaþtýrmayý yapan Enerji Piyasasý Düzenleme Kurumu'na karþý açabileceðiniz, idari yargýda dava açtýðýnýzý ve yürütmeyi durdurmasý kararý aldýðýnýzý belgeleyemediðiniz takdirde kamulaþtýrma iþleminin kesinleþeceði, mahkememizce tespit edilecek kamulaþtýrma bedeli üzerinden Hazine adýna tescil edileceði, mahkemece kararlaþtýrýlacak kamulaþtýrma bedelinin hak sahipleri adýna Ziraat Bankasý Boyabat Þubesine yatýrýlacaðý ve taþýnmaz malýn deðeri ve dava ile ilgili delillerinizi teblið tarihinden itibaren 10 gün içinde mahkememize yazýlý olarak bildirmeniz, aksi takdirde yargýlamanýn yokluðunuzda devam edeceði ve karar verileceði ÝHTAREN ÝLAN olunur.
B: 6607
KISACA Google Buzz, facebook gibi bir sosyal paylaþým servisi. Servis, Gmail üzerinden çalýþýyor. Servisin dikkat çekici özellikleri arasýnda yayýnlarýn ve yorumlarýn ânýnda görüntülenmesi ve sayfayý yenilemeye gerek kalmamasý ile kullanýcýnýn konumuna yakýn etiketlenmiþ paylaþýmlarý süzerek kullanýcýya göstermesi gibi özellikler yer alýyor. Servisin Gmail kullanýcýlarýnýn %1’ine açýldýðý ifade ediliyor. Google Takýmýnýn bu servis ile sosyal paylaþým servisleri alanýnda etkili bir yere gelmek istediði yorumlarý yapýlýyor. Google bu yeni hizmeti ile internet ile alâkalý bütün cihazlarý sosyal aðlarla buluþturmayý planlýyor. Kullanýcýlar ‘Facebook gibi dev bir sosyal paylaþým platformu varken Buzz ona yetiþebilir mi?’ sorusunun cevabýný merak etseler de bu cevabý almanýn en güvenilir yolu beklemek olacak herhalde.
bilisim@yeniasya.com.tr
Zararlý yazýlýmlardan korunma yollarý UMUT AVCI umut.avci@windowslive.com
eçen haftaki yazýmýzda zararlý yazýlým nedir ve virüsler ile zararlý yazýlýmlar arasýndaki fark nedir konularýný izah etmeye çalýþmýþtýk. Bu haftaki yazýmýzda zararlý yazýlýmlardan korunmanýn yollarý nelerdir bakalým. Ge nel lik le Mic ro soft Win dows Ýþ le tim Sis tem’lerini kullanan kullanýcýlar hedef durumundadýr. Çünkü bu iþletim sistemi diðer iþletim sistemlerinden (Linux, Mac OSX vs.) daha çok kullanýcý kitlesine sahiptir. Bu iþletim sisteminde bulunan açýklar diðerlerinden daha çok ve kötüye kullanýlmasý durumunda saldýrýlara kötü kiþilerce maruz kalmasý kaçýnýlmazdýr. Ýþletim sistemimizdeki açýklarýn veya kullandýðýmýz programlarýn zarar verecek hatalarý bulunabilir. Kötü niyetli kiþiler tarafýndan fark edilirse bilgisayarýmýzda yavaþlama, hata verme, bilgi çalýnmasý ve veri kayýplarý gibi istenmeyen sonuçlar oluþabilir. Bu hatalarý düzeltmek için yazýlýmý üreten þahýs veya firma, bulunan hatalarý düzeltmeye çalýþýr. Bunlarýn en etkin yollarýndan biri bulunan hatalarý rapor etmektir. Yani bulunan hatalarýn giderilmesi için güncelleme yoluna gidilmelidir. Lisanslý sürüm kullanýmýna gelelim, bir iþletim sistemini veya programlarý lisanslý kullanmak ne kadar etkili bakalým. Lisanssýz yazýlým kullananlar, yazýlým hatalarýna karþý çýkarýlan güncellemelerden çoðu kez yararlanamazlar. Yazýlýmýn ‘crack’ þeklini kullananlar bu yazýlýmý düzenleyen ‘cracker’ tarafýndan içerisine yerleþtirilmiþ bir yazýlým hakkýnda fikir sahibi olmalarý zordur. Bu da güvenlik açýklýðýna sebebiyet verir. Korunma amaçlý olan Anti-virüs ve Anti-spyware programlarý kurarak ‘anti-virüs programý kurdum bir þeycikler olmaz bilgisayarýma ve verilerime. Ne de olsa en iyi anti-virüsü kullanýyorum’ diyerek tehlikelerden kurtulduðumuzu düþünmek yanlýþtýr. Unutulmamalýdýr; anti-virüsler dahi yüzde yüz bir koruma saðlayamamaktadýr. Her anti-virüs ve anti-spyware yazýlýmýnýn tüm virüsleri bulmasý söz konusu deðildir. Yeni yayýlan virüslerin farkýna çoðu zaman varamadýðý için, kullanýcý tehlike içinde kaldýðýný çok geç anlamaktadýr. Kimi virüsler bir kere bilgisayara bulaþýnca popüler anti-virüs yazýlýmlarýný tanýyýp bunlarý da kullanýcýya fark ettirmeden etkisiz hale getirebilirler. Þimdi diyeceksiniz ki bizde anti-virüs programlarýna güvenmeyelim de ne yapalým? Üretici firma günlük veya haftalýk virüs veritabanýný güncellemektedir. Güncelleme yoluna gidilerek daha üst seviye bir güvenlik saðlanmýþ olur. Bir de gelelim en iyi anti-virüs, anti-spyware tartýþmasýna. En popüler anti-virüs þudur budur diyoruz, en popüler en iyi midir? Piyasadaki anti-virüslere baktýðýmýzda þunu görüyoruz, virüs yazýlýmcýlarý tanýnan anti-virüs programlarýnýn zaaflarýný bilmeleri bir nevi iþlerini kolaylaþtýrýyor. Hiç duyulmamýþ bir anti-virüs programlarýna güvenimiz nasýl olacak peki? Serbest piyasadaki anti-virüs programlarýnýn, hangisinin en güvenilir ve en iyi olduðunu bilmemiz güçtür. Microsoft’un hazýrladýðý ‘Security Essentials ve Win dows De fen der’ gü ven lik ya zý lý mý vi rüs, spyware ve Truva atlarý gibi zararlý yazýlýmlara karþý etkin bir koruma oluþturmaktadýr. Yazýmýzýn baþýnda da dediðimiz gibi Microsoft Ýþletim Sistemi en çok kullanýlan iþletim sistemi olmasý haliyle Microsoft’un hazýrladýðý güvenlik yazýlýmlarýný kullanmakta fayda var. Windows Defender Link: http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?FamilyID=435bfce7-da2b-4a6a-afa4f7f14e605a0d&displaylang=tr Security Essentials Link: http://www.microsoft.com/Security-essentials/resources.aspx?mkt=en-us Microsoft’un güvenlik hakkýnda yazýlan makalelerini de takip etmeli ve alýnan tedbirlerde geç kalýnmasýný istemiyorsak, tedbirleri zamanýnda uygulamalýyýz kanaatimce. Microsoft’un aylýk veya acil tehtidlerde güncelleþtirmelerini sürekli almalýyýz. Güncelleme ve güvenlik hakkýnda bilgilendirmeleri þu adresten takip edebilirsiniz; http://www.microsoft.com/turkiye/download/default.mspx
G
BÝLÝÞÝM - HABER
Þ
ýk ve kibar tasarýmlarý ile dikkatlerimizi çeken ‘küçük boyutlu mouse’lerin saðlýðýmýza zararlý olduðunu biliyor muydunuz? Erciyes Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mahmut Mutlu, “Özellikle uzun süreli mouse kullanýmýnda ellerimiz olumsuz etkilenir. Burada önemli olan, bilgisayar kullanýmýnýn sürekliliðini azaltmak ve özellikle küçük mouselardan uzak durmak. Çünkü, uzun süreli kullanýmýnda küçük mouselar el sinirlerini hafif, orta ve ileri seviyede etkileyebiliyor. Sinirlerde duyu kaybýndan baþlayan olay ileri seviyede felce kadar gidebiliyor. Destekli mouse kullanmayý öneriyorum. Böylece mouse kullanýmýnda el bileklerimiz çok fazla zarar görmeyecektir. Büyük mouselar ele tam olarak oturduklarý için küçük olanlarý kadar büyük bir olumsuz etkileri olmayabiliyor. Fakat küçük mouselar elin rahatlýðý ve sinirlerin parmaklara ulaþýmý açýsýndan iyi sonuç vermiyor” ifadeleriyle bu duruma dikkat çekti.