!!made in athens:Layout 1
8/9/12
8:19 PM
Page 85
>
να είχαν µείνει εκεί». Πρόκειται για µία από τις πιο σπάνιες και µυστηριώδεις συνθέσεις της ελληνιστικής περιόδου µε ακατάστατες µικροσκοπικές ψηφιδωτές φιγούρες από αποφάγια και υπολείµµατα φαγητού – «ειδών ειδών σκουπίδια που ξεγελούσανε το µάτι» τα περιγράφει ο Φώτης Κόντογλου. Η υπόθεση που προτείνουµε εδώ είναι να ανάγουµε το δάπεδο του «ασάρωτου οίκου» σε µοντέλο της «ασάρωτης πόλης» (14), δηλαδή της πόλης που διαφοροποιείται από την ορθοκανονική αστικοποίηση της µοντέρνας πολεοδοµίας και δεν υπέστη διαδικασίες tabula rasa. Περιττεύει να υπογραµµίσω ότι στον πυρήνα της «ασάρωτης πόλης» βρίσκεται η αρχή της εντροπίας (15), προς την οποία κινούνται τα χαρακτηριστικά του δηµόσιου χώρου. Να γιατί δεν πρέπει να θεωρήσουµε το µοντέλο αυτό σαν µια ρήξη ή ένα ατύχηµα της κανονιστικής τάξης της δυτικής πόλης, αλλά σαν έναν ελάσσονα άτοπο τόπο ο οποίος συνιστά τη µήτρα του δηµόσιου χώρου της. Η εικόνα του ψηφιδωτού µετατίθεται από το νόµο του οίκου (οικο-νοµία) στην πόλη, όπου πηγάζει η πολιτική: ο χώρος των πολλών που συνυπάρχουν και γι' αυτό ακριβώς προϋποθέτει µια πιθανή σύγκρουση µεταξύ τους. Η µεταφορά αυτή από τον «ασάρωτο οίκο» στην «ασάρωτη πόλη» µάς υποχρεώνει σε µια επιπλέον διευκρίνηση: σύµφωνα µε τη βρετανίδα ανθρωπολόγο Mary Douglas (16), στις κοινωνίες που κυριαρχούν τα συστήµατα κανόνων ταξινόµησης, η έννοια του βρόµικου (άρα και του «ασάρωτου») είναι µια «ταξινοµική ανωµαλία» η οποία προέρχεται από το υπόλοιπο και το περίσσευµα της ταξινοµηµένης ύλης. Μιας τέτοιας µορφής εντροπία είναι στην κυριολεξία «ύλη εκτός τόπου». Υπ’ αυτήν την έννοια καθετί που παραµένει «ασάρωτο» και απορρίπτεται (είτε σε υλική και περιβαλλοντική µορφή είτε σε κοινωνική) προκαλεί µια κάποια δυσκολία κατανόησης και συνιστά το µιαρό, το ρυπαρό, αυτό που ελλοχεύει κινδύνους. Αυτή η «ταξινοµική ανωµαλία» της Αθήνας είναι περισσότερο αναγνωρίσιµη στον δηµόσιο χώρο ο οποίος αποτελεί κατεξοχήν πεδίο έκφρασης των περιβαλλοντικών ανταγωνισµών και των κοινωνικών απωθήσεων. Η διατήρηση της ορατότητας αυτών των απωθήσεων µπορεί να αποδειχθεί χρήσιµη στο σηµείο αυτό. Εκεί στοχεύει εξάλλου µια σειρά καλλιτεχνών και οµάδων που δραστηριοποιούνται στην Αθήνα από το δεύτερο µισό
85
∆ηµήτρης Αληθινός, Εικαστική δράση, Γραφή στο χώρο, Αθήνα 1979. Dimitris Alithinos, Artistic intervention. Writing in place, Athens 1979.
nomy) to the city, from whence politics flow: the space of many people, who coexist and, for this reason, premise a potential conflict between them. This transposition from the “asarotos oekos” to the “asaroti polis” obliges us to make one additional clarification. according to British anthropologist, Mary Douglas (16), in societies dominated by systems with rules of classification, the concept of dirt (and thus of unswept or “Asarotos”) is a taxonomic anomaly, which arises from the remnants and surplus of classified matter. Such a form of entropy is literally “matter out of place”. In this sense, anything that remains “asarotos – unswept” and rejected (either in material and environmental form or in social form), causes a certain difficulty in comprehension and constitutes a pollution, something unclean, abject, wherein danger lurks. This “taxonomic anomaly” of Athens is easier to recognise in public space, which constitutes the field of expression par excellence of environmental competition and social repulsion. Maintaining visibility of these repulsions may prove to be useful at this point. That is, in any case, the goal of a series of artists and groups, active in Athens during the second half of the 1990s (17), placing their work amongst the “everyday practices” of the city, which rescue from obscurity and bring to the surface social conflicts and environmental differences. Within the same framework, we can also place the gradual increase of interest in public space by a series of social movements and networks. For example alone, I will refer to the issue of the home-
14. Sarono means “to clean, to sweep (the floor) […] Etymology: <later Greek saro (-oo) < anc. Gr. sairo” […] comp. anc. Germ. dweran, “to twirl abruptly, to mix”: Yiorgos Babiniotis, Dictionary of the Modern Greek Language, Athens 1998, p. 1,591. 15. For the concept of entropy, see: Robert Smithson, “A Tour of the Monuments of Passaic”, Artforum, December 1967 and “Entropy Made Visible” (1973), republished in Jack Flam (ed.), Robert Smithson: The Collected Writings, op.cit. Compare also to Rudolf Arnheim, Entropy and art (1971), Greek translation Iakovos Potamianos, Thessaloniki 2003 and Yve-Alain Bois, Rosalind Krauss, “A User’s Guide to Entropy”, October, 78, 1996, reissued in Formless: A User’s Guide, New York, 1997. 16. Mary Douglas, Purity and Danger. An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo (1966), Greek translation by Aigli Hatzouli, Athens 2007.