!!made in athens:Layout 1
8/9/12
8:15 PM
Page 21
>
σιώδη χαρακτηριστικά της αρχαίας αρχιτεκτονικής, όπως το περιορισµένο µέγεθος και την αντιληπτή µικρή κλίµακα ακόµη και των µεγάλων µνηµείων, την ακρίβεια των αναλογιών, την ενότητα αφ’ ενός κατασκευής και µορφής και αφ’ ετέρου δοµής και ρυθµού, την οργανικότητα των παρεκκλίσεων από την τυποποίηση, τη συγκράτηση της διακόσµησης, τη χρήση του χρώµατος… Το έτος 1833 σηµαίνει την έναρξη της διαδικασίας πολεοδοµικού σχεδιασµού της Αθήνας, που είχε επιλεγεί ως πρωτεύουσα για το συµβολικό βάρος της, παρ’ όλο που τότε ήταν µόνο µια ερειπωµένη πολίχνη κάτω από την Ακρόπολη. Τα ιδιοτελή και µυωπικά συµφέροντα των Αθηναίων εµποδίζουν την εφαρµογή του διορατικού και εκφραστικού νεοκλασικού σχεδίου των Σταµατίου Κλεάνθη και Eduard Schaubert. Σε µια κοινωνία που απωθεί κάθε προγραµµατισµό, δηλαδή κάθε συλλογική/ κοινωνική δέσµευση, η θέση της αρχιτεκτονικής είναι αβέβαιη. Η συµβολή της απωθείται ακόµη περισσότερο στο βαθµό που αποτελεί παράγοντα οργάνωσης, άρα παγίωσης σχέσεων. Έτσι ο σχεδιασµός µετατρέπεται σε αλυσιτελή πρακτική και εν τέλει αυτο-ηττάται. Η ίδια νοοτροπία εµποδίζει µέχρι σήµερα κάθε σοβαρή προσπάθεια πολεοδοµικού σχεδιασµού. Το έδαφος είναι ασταθές. Οι ξένοι αρχιτέκτονες συντελούν αποφασιστικά στην ανοικοδόµηση της Αθήνας σε ενιαίο νεοκλασικό ύφος, τη διεθνή αρχιτεκτονική γλώσσα της εποχής. ∆ηµιουργείται σταδιακά µια εν πολλοίς συγχρονική πόλη ανάµεσα στην κλασική αρχαιότητα και την (τότε) σύγχρονη εποχή. Η αρχιτεκτονική της πατά στο κοινό έδαφος. Ο Karl Friedrich Schinkel, χωρίς να έχει επισκεφθεί τον τόπο, προσδιορίζει σε κείµενο της 24ης Ιανουαρίου 1833, έπειτα από ερώτηµα του διαδόχου Μαξιµιλιανού της Βαυαρίας, «την ιδεώδη για την Αθήνα αρχιτεκτονική». ∆ιατυπώνει τις αρχές µιας ελεύθερης οργανικής αρχιτεκτονικής µε ροµαντική χροιά, που, αντί για την επανάληψη γνωστών προτύπων, θα επέτρεπε µια πραγµατική «συνέχιση της ιστορίας». Εκφράζεται σαφώς εναντίον µιας αρχιτεκτονικής «κατά τα προ πολλού τετριµµένα νεοϊταλικά ή νεογαλλικά πρότυπα, όπου η παρεξηγηµένη έννοια της συµµετρίας προξενεί τόσην ανία και προσποίηση» και επιµένει στο ότι «ο αρχιτέκτων θα όφειλε να εµβαθύνει στη φύση του τρόπου ζωής και της τοποθεσίας και να αξιοποιήσει για το έργο του τα πάµπολλα πλεονεκτήµατά της».7 Σχεδιάζει τα βασιλικά ανάκτορα πάνω στην Ακρόπολη ως σύνθεση χαµηλών πτερύγων γύρω από αίθρια που περιβάλλει τα αρχαία µνηµεία, αποκαθαρµένα από τις προσθήκες των αιώνων.
21
Κυριάκος Κρόκος και Γιώργος Μακρής, Νέο Μουσείο Ακροπόλεως. Γενικό τοπογραφικό. 1990. Kyriakos Krokos and Yiorgos Makris, The New Acropolis Museum (project). Site plan. 1990.
mitment, the position of architecture was uncertain. Its contribution was repulsed even more to the extent that it constitutes a factor for organisation, and therefore consolidation, of relationships.Thus, planning was transformed into an ineffectual practice and ultimately became self-defeating. The same mindset impedes any serious effort in town planning to this day. The ground is unstable. Foreign architects made a decisive contribution to rebuilding Athens in a uniformly neo-Classical style, in the international architectural language of the times. Gradually, a mostly modern city arose between classical antiquity and what was (then) contemporary modernity. Its architecture rested on common ground. Without ever visiting Greece, Karl Friedrich Schinkel authored a document on 24 January 1833 on “the ideal architecture for Athens”, in response to a query by Crown Prince Maximilian of Bavaria. It sets out the principles of a unconstrained organic kind of architecture, tinged with Romanticism, which, instead of merely reproducing familiar models, would allow for a true
4. Maro Kardamitsi-Adami, 'The first Greek engineers', Technika Chronika 4, October – December 1988, pp. 63-8. 5. Georgios Panetsos, 'The formation of Athenian neo-Classicism', in Charalambos Bouras, M.B. Sakellariou, Konstantinos Sp. Staikos, Evie Touloupa, Athens, From the Classical Period to the Present Day (5th century B.C.-A.D. 2000), Athens 2000, p. 402. 6. Αlexander Τzonis and Alcestis Rodi, Greece. – (Modern architectures in History), London 2012, p. 11. 7. Georgios Panetsos, ibid, pp. 406-7.