in perspectief nr.012010 by Esri Nederland

geografisch denken en

Th em d o e n a OBehe

INperspectief

nd er er en ho ud

een uitgave van ESRI Nederland nr. 012010

Op weg naar kostenbesparing en risicobeheersing Gemeentebreed geo-informatie gebruiken Organisatiebreed GIS is geo-informatie in de diepte

Asset management

meets

GIS

Colofon

In Perspectief is een uitgave van ESRI Nederland. Het magazine brengt actuele ontwikkelingen op het gebied van geografische informatie in Nederland. De focus ligt op praktijkvoorbeelden, trends en ontwikkelingen. Contact E: redactie@in-perspectief.nl T: +31 (0)10 217 07 00 I : www.in-perspectief.nl Redactie Harmen van Doorn Aan deze uitgave werkten mee: Marien de Bakker, Betty Bonn, Thomas Commandeur, Jan Willem van Eck, Wilfred Hermans, Corine Riem Vis, Marcel de Rink, Frits van der Schaaf, Rob van Swol, Bert Vermeij, Pim Versteeg, Marco Welleman, Frank de Zoeten, Juliette van Driel, Hendrik Westerbeek. Ontwerp Karen Stultiens Fotografie LENS!Fotografie > Marcel Krijger (tenzij anders vermeld) Vormgeving en druk LENS! (www.lenspuntnl.nl) ‘t Papierenhuys Oplage 4.500 exemplaren

gis voor...

GeoBusiness Nederland

Branchevereniging zet marktontwik-

Gemeenten

Gemeentebreed geo-informatie

Interview

gebruiken

Organisatiebreed GIS is geo-

Overheid

informatie in de diepte

keling en innovatie op de kaart

Asset management meets GIS

Defensie

Trainen in een geo-specifiek

nagebootste omgeving

GIS-diensten

Bouw & Infra

Provincie kan weer verder na

Op weg naar kostenbesparing en

Quick Scan

risicobeheersing

Solutions

Waterschappen

Onze relaties verder op weg helpen

Schouwproces verlicht

GIS-diensten

ESRI Nederland Support:

‘Vlot en nuttig’

GIS geeft Energie!

Een land in kaart brengen, net als

Napoleon

Geo en ICT

Overheid

Groningen gaat GIS’end verder

Adverteren ESRI Nederland biedt partners en relaties de mogelijkheid zich te profileren in In Perspectief. Vraag naar de advertentiemogelijkheden (voorwaarden, tarieven en aanleverspecificaties) via adverteren@ in-perspectief.nl.

Beheer en onderhoud

Beter inzicht in infrastructuur met GIS

Standaarden

Opinie

ESRI Nederland

Abonnementen Organisaties met een onderhoudscontract van ESRI Nederland krijgen In Perspectief kosteloos toegestuurd. Zonder onderhoudscontract is het ook mogelijk om In Perspectief te ontvangen. Een jaarabonnement kost 25 euro (excl. btw).

Disclaimer ESRI Nederland besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de artikelen in In Perspectief. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruikt kaarten beeldmateriaal blijft eigendom van de makers. Artikelen uit In Perspectief mogen alleen openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van ESRI Nederland.

nieuws Ook hulp Haïti met GIS in kaart

brengen

Gemeenten succesvol in publiceren

ruimtelijke plannen met PlanpROces

AGGN-dag over geo binnen het

wateronderzoek

Gegevensmagazijn voor de gemeente

ESRI tekent voor Open Standaarden

Overig

‘SDI 2.0’

Voorwoord

Standaarden

GIS geeft energie!

At your (GIS-)service

Beheer en onderhoud: wat merken

Economische crisis

Die mist trekt wel op?

Op de juiste plaats

In Personeel

Wetenschap, locatie en geo-ICT,

Golf veranderingen in geo-onderwijs

we ervan?

verleden, heden en toekomst

In the clouds

in perspectief, nummer één tweeduizendtien

INhoudsopgave Asset

Beter inzicht in

management

infrastructuur

meets GIS

met GIS

12 “Dat doet toch al watertanden naar meer?”

Schouwproces

Groningen gaat GIS’end

verlicht

verder

Plan Analyse

GIS

ERP

De Round Trip van Field Asset Management

Uw voordelen • Stakeholder compliance • Kostenbesparing • Verbetering customer service • Procesinnovatie Execute

Haal alles uit uw GIS!, Optimaliseer de ‘Round Trip’ of Field Service Operations Tensing biedt u de complete oplossing op het gebied van Asset Management. Als enige leverancier ter wereld combineren wij buitendienstautomatisering en GIS. Zo integreren wij onze expertise om uw operationele processen te ondersteunen. Wij noemen dit de ‘Round Trip’ en bieden u functionaliteit op het gebied van: Analyse & visualisatie van GIS-data (Automatisch) inplannen van uw buitendienst Tracking & Tracing / Fleet Management Voertuignavigatie Digitale werkorders Bekijken en bijwerken van asset informatie in het veld GIS-data uit het veld analyseren, bekijken en bijwerken Managementrapportage en –analyse Dataconversie Datamanagement

Tensing T: +31 (0)418 572 800 I: www.tensing.com E: info@tensing.com

Bezoek ons tijdens de ESRI GIS Conferentie op 22 & 23 september 2010 in De Doelen, Rotterdam.

51º 48' 01" N, 5º 14' 31" E

• • • • • • • • • •

Voorwoord

Beste lezer, De basisregistraties beginnen steeds relevanter te worden. Deze gegevens en asset management hebben veel met elkaar te maken. Vanuit verschillende invalshoeken: fysiek door beheer en onderhoud van de infrastructuur en het inwinnen, bijhouden en informatievoorziening van de gegevens zelf. Graag bieden wij u in deze In Perspectief een groot aantal artikelen aan die gaan over beide aspecten. De geo-wereld houdt zich sinds enkele jaren actiever bezig met de ontwikkelingen rondom de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT). We richten ons daarbij vooral op de datakant, terwijl het potentieel zich bevindt in een breder perspectief.

“Het potentieel bevindt zich in een breder perspectief.”

Juist in dat perspectief is mijn inziens veel winst te behalen. Door goede analyses op de data uit te voeren kun je efficiënter en effectiever werken. En door keuzes te maken wanneer onderhoud moet worden gepleegd op de fysieke infrastructuur, zoals wegen, riolering en parken. Dit leidt tot kostenbesparingen, een groenere omgang met het milieu en een veel veiliger gebruik van assets. Een aantal van de artikelen laat de eerste aanzet van toepassingen van dit gedachtegoed zien. Mijn ervaring is dat in de praktijk de focus nog te vaak ligt op het bijhouden van de data. Maar als dat goed geregeld is – en dat is het binnenkort – kunnen we met zijn allen grote slagen maken in asset management.

Frits van der Schaaf adjunct-directeur ESRI Nederland fvanderschaaf@esri.nl

Ook hulp Haïti met GIS in kaart brengen Begin dit jaar heeft Nederland

aan de getroffen bevolking. Met

Organization of Supreme Audit

ruim 110 miljoen euro geschon-

deze insteek ging de Algemene

Institutions (INTOSAI) bewust van

ken aan Haïti. Maar komt het geld

Rekenkamer samen met de Indo-

de toegevoegde waarde van geo-

daadwerkelijk terecht op de plek-

nesische rekenkamer en ITC enkele

informatie voor de transparantie,

ken waar hulp nodig is? Deze vraag

jaren geleden aan de slag met GIS

verantwoording en controle van

keert na dergelijke acties regelma-

in de provincie Aceh in Indonesië,

de (bestedingen van) geldstromen

tig terug.

één van de door de tsunami getrof-

voor rampgebieden. Onlangs is een

Het verantwoorden en controleren

fen gebieden. Doel was om na te

flyer verspreid over het gebruik van

van de besteding van geschonken

gaan hoe geografische informatie

geo-informatie voor de transpa-

geld is mogelijk met behulp van

gebruikt kan worden bij het con-

rantie, verantwoording en controle

GIS. Deze geldstromen zijn immers

troleren van huizenprojecten.

van de hulp aan Haïti.

geografische bewegingen van bron

Op basis van deze succesvolle pi-

naar bestemming, die op een be-

lot werd de internationale koepel

E-mail voor meer informatie naar

paalde locatie hulp mogelijk maken

van

overheid@esri.nl

rekenkamers,

International

Gemeenten succesvol in publiceren ruimtelijke plannen met PlanpROces die nu al geheel digitaal aan het

taken binnen het digitale planpro-

werk is en haar plannen digitaal

ces uit te voeren.

heeft gepubliceerd. Daar waar op dit moment zo’n 60 procent van

Lees meer op www.planproces.ro.

alle Nederlandse gemeenten één of meerdere ruimtelijk plannen

AUTEUR: Vincent Sieben | Grontmij

digitaal heeft gepubliceerd, is dit

E-MAIL: vincent.sieben@grontmij.nl

Ruimtelijke plannen, waaronder be-

percentage onder PlanpROces ge-

stemmingsplannen, moeten sinds

bruikers stukken hoger. Van de

1 januari dit jaar digitaal worden

PlanpROces-gebruikers heeft bijna

opgesteld en gepubliceerd. Plan-

75 procent één of meerdere ruimte-

pROces is voor deze wettelijke

lijk plannen digitaal gepubliceerd.

verplichting één van de leidende

AGGN-dag over geo binnen het wateronderzoek

applicaties in de markt. Een groot

PlanpROces gaat verder dan alleen

aantal organisaties is in de afgelo-

de wettelijke verplichting. Het op-

pen maanden door Dezta en Gront-

stellen en publiceren van plannen

De AGGN is de eerstvolgende GIS-

mij in samenwerking met ESRI Ne-

is immers een kortdurende activi-

triptrip, 8 juni, te gast bij KWR Wa-

derland begeleid bij de invoering

teit waarna het beheer vele jaren

tercycle Research Institute in Nieu-

van deze digitale verplichting.

in beslag zal nemen. PlanpROces

wegein. Het thema richt zich op de

Dat PlanpROces succesvol is blijkt

stelt de RO-medewerker in staat

toepassing van geo binnen het wa-

wel uit het grote aantal gemeenten

om op een overzichtelijke wijze alle

teronderzoek.

GISnieuws

Gegevensmagazijn voor de gemeente

ESRI Nederland Solutions heeft de

Dit levert een compleet en inte-

krijgen. Het gebruik van GeoBasis

ontwikkeling van GeoBasis, een

graal gegevensbestand op voor

levert dus minder fouten op en is

geografisch

gegevensmagazijn,

dienstverlening, interne en externe

beheerextensiever.

afgerond. Het product omvat ge-

informatievoorziening en voor GIS-

meentelijke gegevens en interfaces

analyses. De opzet van RSGB houdt

E-mail voor meer informatie naar

voor het laden en actualiseren van

rekening met bescherming van per-

gemeenten@esri.nl

brongegevens. GeoBasis is geba-

soonsgebonden informatie, autori-

seerd op EGEM-richtlijnen en volle-

satie maakt het daarnaast mogelijk

dig geschikt om te worden ingezet

om rechtstreeks raadplegen van

in een services georiënteerde archi-

persoonsgebonden informatie te

tectuur (SOA).

beperken tot daartoe geautoriseerde medewerkers.

Het gegevensmodel van GeoBasis

Met GeoBasis kan een gemeente

bestaat uit het volledige RSGB2-

een flink deel van de handmatige

model (personen, bedrijven, WOZ,

handelingen automatiseren die no-

BAG, Kadaster, groot- en kleinscha-

dig zijn om gegevensverzamelingen

lige topografie), bestemmingsplan-

op een gestandaardiseerde ma-

nen, luchtfoto’s en Wkpb gegevens.

nier in de centrale geo-database te

ESRI tekent voor Open Standaarden Organisaties willen informatie uit

hebben

integratievraagstukken,

OGC). In Nederland is ESRI Neder-

verschillende applicaties steeds vaker

waarbij GIS niet wordt gezien als een

land lid van de NEN Normcommissie

combineren. De sleutel (gezamen-

stand-alone product, maar als geïn-

(naast het lidmaatschap dat via het

lijke deler) van de informatie is vaak

tegreerde component. Informatie uit

Bedrijvenplatform loopt).

de locatie. Integratie is dus mogelijk.

allerlei andere systemen (zoals SAS,

Het Actieplan NOiV refereert naar

Open Standaarden bieden een cru-

SAP, asset managementsystemen)

de ‘pas toe of leg uit’-lijst met open

ciaal kader dat mogelijk maakt om

moet geografisch beheerd, geana-

standaarden. Alle standaarden waar

deze informatie te combineren. Het

lyseerd en gepresenteerd kunnen

geo-informatie in voor komt, wor-

ArcGIS-platform van ESRI, het leiden-

worden. Marcel de Rink van ESRI

den ondersteund door ESRI. Voor-

de softwarepakket voor het werken

Nederland licht toe: “Deze uitwis-

beeld is de WUS-interface. Binnen

met geografische informatie, vol-

seling is alleen mogelijk met Open

het geo-domein wordt deze nog

doet aan deze standaarden. Onlangs

Standaarden en we zien specifieke

niet vaak gebruikt, maar wel voor

heeft ESRI hier opnieuw een commit-

business partners die deze standaar-

SAP-koppelingen. Daarnaast wordt

ment over uitgesproken door het Le-

den gebruiken om applicaties mee

tevens een groot aantal standaarden

veranciers Manifest Open Standaar-

te bouwen: het werkt echt.” ESRI is

van het OGC ondersteund.

den te ondertekenen.

tevens actief in diverse ISO en OGC-

Open Standaarden zijn altijd al be-

werkgroepen, architecture boards en

E-mail voor meer informatie naar

langrijk geweest voor ESRI. Klanten

zelfs in het Board of Directors (van

mderink@esri.nl 7

Call for papers

www.gisconferentie.nl

KraChtige verbinding Vele organisaties dragen, dankzij hun GIS-toepassingen, bij aan een efficiënt en duurzaam gebruik van ons milieu. Voorbeelden zijn er legio. In de sector logistiek wordt, door de inzet van GIS, op transportkosten bespaard en de uitstoot van CO2 verminderd. De beste locaties voor windmolenparken, warmtekoude-opslag of geothermische energie worden gevonden met behulp van geografische analyses. Voor grote energiebedrijven is het beheer van de omvangrijke kabel- en leidingnetwerken in GIS van cruciaal belang.

deel uw energie! Wat geeft u energie? Met deze Call for Papers nodigen wij u van harte uit om dit jaar een bijdrage te leveren aan de GIS Conferentie. Uw presentatie kan gaan over concrete gebruikerservaringen in uw markt, een interessant GIS-project of andere innovatieve toepassingen met een vleugje nieuwe technologie. We waarderen het zeer als u een onderwerp aandraagt dat anderen zal inspireren. De invulling van het programma bepalen we aan de hand van de ingezonden papers in samenspraak met de programma-adviescommissie.

GIS en energie zijn met elkaar verbonden. De GIS Conferentie laat zich in 2010 door die krachtige verbinding inspireren. Werken met GIS geeft energie! De GIS Conferentie vindt plaats op woensdag 22 en donderdag 23 september 2010 in de Doelen in Rotterdam. Tijdens de plenaire sessies geven boeiende sprekers vanuit verschillende invalshoeken hun visie op het thema ‘GIS geeft energie’. In de middag kunnen deelnemers kiezen uit een gevarieerd aanbod aan parallelsessies met actuele presentaties uit de praktijk, úw praktijk.

Uw deelname maakt de GIS Conferentie 2010 bij uitstek hét evenement om energie van te krijgen: van elkaar leren, geïnspireerd worden en nieuwkomers in de GIS-wereld enthousiasmeren. E-mail uw voorstel voor een presentatie (met titel, samenvatting en persoonsgegevens) vóór 1 juni 2010 naar gisconferentie@esri.nl!

22 EN 23 SEPTEMBER 2010 - DE DOELEN - ROTTERDAM

GIS ConferentIe 2010 Foto’s: Eric Laycock

Gemeentebreed geo-informatie gebruiken Organisatiebreed werken met geo-informa-

maximale halen uit de beschikbare GIS-

tie is steeds vaker de norm bij gemeenten.

mogelijkheden binnen de aanwezige pro-

Dat is niet verwonderlijk, want ook de lo-

cessen – vind ik dat wij op een schamele 3

kale overheid moet meer locatiegebonden

staan”, aldus de GIS-coördinator.

informatie verwerken, opslaan en ontslui-

Ter Haar is blij dat de ELA juist nu is af-

ten. GIS speelt daardoor in alle facetten van

gesloten. “Het komt precies mooi uit met

werkprocessen een belangrijkere en cen-

het project BAG. De geavanceerde editing-

tralere rol. De Gemeentebrede GIS Licentie

tools van ArcInfo, die voor de BAG nodig

maakt het makkelijker om geo-informatie

zijn, konden we voorheen niet gebruiken.”

binnen de organisatie die plek te geven die

GIS wordt door de gemeente Maasdriel nu

het verdient.

al breder ingezet. De BAG-beheerder en

Gis voor gemeenten

de RO-gegevensbeheerder werken sinds Eén van de gemeenten die onlangs met

kort met ArcGIS. En de collega’s van mi-

ESRI Nederland een Gemeentebrede GIS Li-

lieu krijgen binnenkort de beschikking

centie (een Enterprise License Agreement,

over ArcView voor de geavanceerde buf-

ELA, voor gemeenten) heeft afgesloten is

fering. GeoWeb werd al organisatiebreed

de gemeente Maasdriel. Er gaan sindsdien

gebruikt, voornamelijk voor raadpleging

veel deuren open, ervaart John ter Haar,

van luchtfoto’s, cyclorama’s, (proto BAG-)

GIS-coördinator en in zijn eentje de ‘af-

adressen, kadastrale percelen en eigen-

deling’ geo-informatie van de gemeente

dommen, en er zijn diverse themalagen.

Maasdriel. “Met deze overeenkomst bespaart mijn gemeente flink op de kosten

Ontwikkelen GIS-niveau

voor softwareonderhoud. Bovendien geeft

De Gemeentebrede GIS Licentie maakt de

het ons bijna onbeperkt de beschikking

licentiering voor gemeenten veel duidelij-

over de software van het ESRI-platform,

ker en eenvoudiger. De vrije toegang tot

voorheen was het meeste voor ons onbe-

software helpt bovendien om het GIS-ni-

reikbaar. We hoeven nu geen rekening

veau te ontwikkelen. Kleine investeringen

meer met inkoopprocedures en kosten te

in kennis leveren al gauw een veel hoger

houden.”

niveau op. Voor kleine en middelgrote gemeenten, waaronder ook de gemeente

Juist nu!

Maasdriel, zijn deze kansen een belangrijk

Voor de gemeente Maasdriel is de ELA een

gegeven. Ter Haar kan de Gemeentebrede

uitkomst, want Ter Haar vindt de rol van GIS

GIS Licentie dan ook aanbevelen. “De uit-

nog wat magertjes. Desktop GIS werd tot

daging is dan wel om de kennis die in huis

voor kort voornamelijk gebruikt door twee

is te ontwikkelen en er te houden!”

specialisten, waaronder Ter Haar zelf. De andere specialist is Gegevensbeheer IBOR (Integraal Beheer objecten in de Openbare

AUTEUR: Harmen van Doorn

Ruimte). Ter Haar: “Op een schaal van 1

E-MAIL: gemeenten@esri.nl

tot en met 10 – waarbij 10 staat voor het 11

OPINIE

Beter inzicht in infrastructuur met GIS

GIS en asset management: een ijzersterke combinatie op een stevig fundament.

Foto: ESRI Nederland

Een goede infrastructuur is van cru-

Beheer en onderhoud streeft – af-

het beheer en onderhoud wordt

ciaal belang. Een infrastructuur die

hankelijk van de markt – na dat iets

gebruik gemaakt van specifieke ap-

up-and-running is, is nog van veel

beschikbaar is, voldoende capaciteit

plicaties. (Enterprise) Asset Manage-

fundamenteler belang. Goed beheer

kan leveren, dat het veilig is, en dat

ment-systemen (EAM). In dit soort

en onderhoud zorgt er voor dat de

alles tegen acceptabele kosten. Dat

systemen worden allerlei gegevens

infrastructuur up-and-running blijft.

is goed zichtbaar in de energiesec-

over de toestand of status van een

Bedrijven en organisaties die infra-

tor. Het beheren en onderhouden

asset vastgelegd: bijvoorbeeld wan-

structuur bezitten, zorgen via effec-

van kabels en leidingnetwerken is

neer er voor het laatst is geïnspec-

tiefasset management ervoor dat die

onmisbaar om mensen en machines

teerd en wat de uitkomst van die

infrastructuur blijft doen waar het

van elektriciteit en water te voor-

inspectie was. EAM-systemen ken-

voor het bedoeld is.

zien. Een ander goed voorbeeld vor-

nen over het algemeen ook functi-

men telefoonnetwerken: essentieel

onaliteit voor het bepalen wanneer

Beheer en onderhoud is relevant

voor bereikbaarheid en communica-

het eerstvolgende onderhoud uitge-

voor alle sectoren en zorgt er zo voor

tie.

voerd moet worden en het aanma-

dat de samenleving op bepaalde ba-

ken van een werkopdracht om dit

sisvoorzieningen kan rekenen. Be-

GIS en EAM

heer en onderhoud is van toepassing

De bedrijfsmiddelen van de ge-

op bijvoorbeeld de infrastructuur:

noemde voorbeelden liggen in prin-

Nieuwe mogelijkheden

autowegen, vaarwegen en spoor-

cipe altijd op een vaste locatie in de

Geografische informatiesystemen en

wegen. Dit is noodzakelijk om trans-

ruimte: een weg, terrein, kabel of

asset managementsystemen hebben

port en logistiek mogelijk te maken.

telefoonmast. Het ligt dan ook voor

beide hun eigen rol en vullen elkaar

Een ander voorbeeld is de openbare

de hand dat de informatie die op de

daarom goed aan. Een GIS legt de

ruimte, fabrieksterreinen en kan-

bedrijfsmiddelen (ook wel assets ge-

locatie van de asset vast, inclusief

toorpanden: dit is van wezenlijk be-

noemd) van toepassing is vaak wor-

lang voor leefbaar wonen en prettig

den vastgelegd in een een GIS.

de statische gegevens. Het EAM-

werken.

Voor het daadwerkelijk plannen van

systeem richt zich veelal op de meer

dan te gaan uit voeren.

bijbehorende

eigenschappen:

dynamische en/of statusgegevens.

GIS en asset management, beter zo!

Door gebruik te maken van de unieke eigenschappen van beide applica-

In een geografisch informatiesys-

kan hij zich een beeld vormen van

ties ontstaan nieuwe mogelijkheden

temen ligt de locatie van een asset

de omgeving waarin de asset zich

die elkaar heel duidelijk versterken.

vast met de vaste eigenschappen,

bevindt. Meer informatie uit het

Een greep uit de mogelijkheden

het EAM-systeem richt zich meer op

EAM-systeem is bereikbaar door

staan vermeld in het kader.

de dynamische gegevens. De unieke

op een asset in de kaart te klikken.

eigenschappen van beide applicaties

Hierdoor hoeft er niet door een hele

De voordelen van de combinatie

scheppen nieuwe mogelijkheden.

boomstructuur met administratieve

geografische informatiesystemen en

Een greep uit de mogelijkheden:

indelingen heen genavigeerd te

asset managementsystemen wordt

worden maar kan direct de asset

in de praktijk al volop toegepast bij

Effectief werken

uiteenlopende organisaties die infra-

Beheer en onderhoud kan altijd ef-

structuur beheren of onderhouden.

fectiever. Een asset die onderhou-

In het veld

De voordelen van deze integratie

den moet worden is onderdeel van

Zonder problemen de juiste asset

worden onderschreven door leve-

een groter geheel. Interessant is

identificeren en statusgegevens op-

ranciers van EAM-systemen doordat

welke assets er in de buurt liggen en

nemen. Ook voor de inspecteur in

zij standaard koppelingen en/of in-

of deze binnenkort ook onderhoud

het veld geldt dat een kaart meer

tegraties aanbieden, of dat â&#x20AC;&#x2DC;derde

behoeven. Zo ja, dan kunnen deze

zegt dan duizend woorden. Door

partijenâ&#x20AC;&#x2122; componenten aanbieden

ook gelijk mee worden genomen.

hem van een kaartgeoriĂŤnteerde

die gebaseerd zijn op de open archi-

Op deze manier kan eenvoudig tijd

toepassing te voorzien kan hij nauw-

tecturen en standaarden van zowel

en geld bespaard worden, boven-

keuriger werken en kunnen de ge-

GIS als EAM-systemen.

dien is het goed voor het milieu.

gevens terugvloeien naar de juiste

Deze informatie is eenvoudig te be-

systemen.

worden aangeduid.

palen met een GIS-bufferanalyse.

Betrouwbare data

AUTEUR: Frank de Zoeten E-MAIL: fdezoeten@esri.nl

Voorbereidingen

De combinatie GIS en EAM levert

Ook is het vaak handig om de hoe-

ook voordelen op op het gebied van

veelheden van de onderhoudswerk-

data consistentie. Door de systemen

zaamheden vooraf te weten. Deze

te koppelen komen, helaas, vaak ver-

kunnen eenvoudig met een selectie

schillen boven water in de zin dat as-

in de GIS-kaart worden bepaald.

sets in het ene systeem wel bestaan

Stel: slechts een deel van een vlak

en in het andere niet en vice versa.

behoeft onderhoud en er moet be-

Of dat nummeringen of coderingen

paald worden om hoeveel vierkante

niet consequent zijn toegepast. Het

meter het gaat.

goed inrichten en implementeren van de combinatie GIS en EAM leidt

Beeld vormen

tot

Door de beheerder deze informatie

waardoor ook beheer en onderhoud

in kaartvorm aan te laten bieden

weer beter uitgevoerd kan worden.

betrouwbaardere

informatie

Gis voor overheid

Asset management meets GIS Over de invloed van prestatiecontracten op de informatiehuishouding bij Rijkswaterstaat.

Goede (vaar)wegen. Daar moet Rijkswaterstaat voor zorgen. Steeds vaker worden voor het beheer en onderhoud van de infrastructuur aannemers verantwoordelijk gemaakt. Aan de andere kant is er data die – net als de (vaar)wegen zelf – ook beheerd en onderhouden moet worden. Het is zaak om deze twee werelden op elkaar aan te laten sluiten. Het één kan niet goed worden uitgevoerd zonder het ander. Vooral wanneer meerdere partijen betrokken zijn, is het goed regelen hiervan cruciaal. 15

Bij Rijkswaterstaat is het credo ‘de

Voor het goed uitvoeren van deze

recte dataset ligt echter nog steeds

markt, tenzij’ al enige jaren leidend

contracten zullen gegevens van het

bij Rijkswaterstaat.

als inkoopstrategie. Dit betekent

wegonderhoud verwerkt moeten

zoveel als: ‘waarom zelf activitei-

worden in de verschillende specia-

Om deze informatie op een juiste

ten uitvoeren als de markt het ook

listische systemen. Dit zijn systemen

wijze te kunnen gebruiken, hoort

kan doen? Onder invloed hiervan

die van oudsher gescheiden zijn

het te ondersteunen proces hel-

zijn met externe partijen zogehe-

geweest, omdat ze vanuit verschil-

der te zijn. Wanneer bekend is met

ten prestatiecontracten opgesteld.

lende werkvelden ontwikkeld zijn.

welke informatie de aannemer en

Deze contracten richten zich op

Concreet gaat het hier om assetma-

Rijkswaterstaat aan de slag kun-

het verantwoordelijk maken van

nagementsystemen die extern zijn

nen, moeten de definities van de

aannemers voor werkzaamheden

ingekocht en vanuit de financieel

objecten in zowel het asset manage-

binnen de door Rijkswaterstaat be-

administratieve hoek komen, zoals

mentsysteem en het GIS-systeem

paalde kaders.

Ultimo, Maximo, Infor EAM en SAP.

afgestemd te worden. Dit maakt

En de door Rijkswaterstaat zelf op

onderlinge

In eerdere contracten werd volledig

ArcGIS-gebaseerde

ontwikkelde

mogelijk. Uitgangspunt bij deze sys-

vastgelegd welke werkzaamheden

geografische

objectbeheersyste-

temen is dat ze hun eigen datamo-

de aannemer moest uitvoeren. Bij-

men, zoals KernGIS en Beheerkaart

del hebben en op serviceniveau met

voorbeeld: twee keer per week de

Nat.

elkaar praten. Verschil tussen defi-

prullenbakken legen op de rust-

informatie-uitwisseling

nities van een weg(deel) in het as-

plaats langs de A12. Nu stelt Rijks-

Duidelijk proces

setmanagementsysteem en GIS zou

waterstaat randvoorwaarden waar-

Dit gegeven stelt de volgende uit-

ervoor zorgen dat deze niet verge-

binnen het beheer plaats moet

daging aan de orde. Naast het com-

leken kunnen worden. Afhankelijk

vinden. De aannemer zorgt ervoor

bineren van werkzaamheden en

van de informatie en functionaliteit

dat de prullenbakken nooit vol zijn.

het op elkaar afstemmen van werk-

in het werkproces vormen gemeen-

Aannemers krijgen zo ruimte om

processen, is het ook zaak om de

schappelijke objecten de sleutels tus-

zelf te bepalen hoe en wanneer

onderliggende systemen, die deze

sen de systemen.

deze prullenbakken worden ge-

werkprocessen ondersteunen, te in-

leegd. Of dat er meer vuilnis in de

tegreren of te laten samenwerken.

Naast het ‘informatie’-aspect is het

prullenbak kan.

Het risico dat verschillende systemen

‘applicatie’-aspect vanuit het werk-

op dezelfde vraag verschillende ant-

proces een voorwaarde om een kop-

Ook de data afstemmen!

woorden geven, is niet aanvaard-

peling te kunnen maken. Sommige

Onderdeel van deze prestatiecon-

baar. Alle systemen moeten up-to-

software voorziet enkel in het tonen

tracten is dat de contractant niet

date zijn. Ook is het niet handig om

op de kaart van de assets met de mo-

alleen verplicht is onderhoud te

deze aannemer op meerdere plek-

gelijkheid om informatie uit het as-

voeren op de (vaar)wegen van

ken de informatie te laten bijwer-

set managementsysteem op te vra-

Rijkswaterstaat, maar ook dat hij

ken. De verantwoordelijkheid voor

gen. Zowel op kantoor (desktop) als

verantwoordelijk is voor het door-

het bijwerken van onderhoudsgege-

mobiele schouw. Andere software is

voeren van de gegevens over het

vens leggen de prestatiecontracten

in staat om tevens via de GIS-centri-

onderhoud op deze wegen in de

bij aannemers neer. De uiteindelijke

sche portal assetdata te kunnen edi-

verschillende onderhoudssystemen.

veantwoordelijkheid voor een cor-

ten (volgens de regels van het asset

“Relatie tussen business en eisen aan technische infrastructuur moet duidelijk zijn.” Thomas Commandeur

managementsysteem; objecten te

oplossingen

zijn

dienen andere functies te worden

kunnen selecteren in het GIS en hier

aangegeven. Hierbij dient tevens als

ondersteund als: onderlinge syn-

een workorder van te maken; of een

toets duidelijk te zijn waarom we iets

chronisatie, selecteren van meerdere

koppeling te maken naar een Docu-

willen.

assets en ‘inschieten als workorder’.

moeten

helder

ment Informatie Systeem (met bij-

Hiervoor zijn IT-standaarden nodig.

voorbeeld technische tekeningen).

Standaarden

Kenmerkend voor deze IT-standaar-

Kenmerkend is de ondersteuning

Rijkswaterstaat vindt gebruik van

den (waaronder gebruik van SOAP-

van één of meerdere werkprocessen

standaarden erg belangrijk. Vaak is

services) is ketenintegratie. Deze

vanuit beide systemen.

het echter niet duidelijk welke stan-

standaarden zijn dus niet functioneel

daarden in welke situatie gebruikt

van aard zoals de OGC-services (kaart

Hanteer een raamwerk!

dienen te worden. Vanuit dit Archi-

tonen en feature-informatie tonen/

Voor het inzichtelijk maken van het

tectuur Raamwerk, wat gehanteerd

vertrekken), maar definiëren op wel-

overzicht, de ‘Big Picture’, moeten

wordt bij Rijkswaterstaat, is dit wel

ke manier een vraag aan de server

de relaties duidelijk zijn tussen wat

mogelijk. De business case staat

gesteld wordt en welk antwoord de

de business wil en welke eisen ge-

voorop en hieruit worden de infor-

service terug moet geven. Indien het

steld moeten worden aan de techni-

matie, applicatie en technische eisen

proces niet helder beschreven is, kan

sche infrastructuur. In het schema is

en oplossingsrichtingen beschreven.

de service niet goed geconfigureerd

deze case volgens het IAF-raamwerk

De aanpak loopt in het schema van

worden. Het proces met benodigde

(Architectuur Raamwerk) gepositio-

linksboven naar rechtsonder.

informatie staat bij deze standaar-

neerd.

den dus centraal en sluit aan op het OGC-standaarden zijn bijvoorbeeld

bovengenoemde schema. Indien het

Het totaaloverzicht dient helder ge-

nodig om kaarten in GIS te tonen.

proces niet in detail bekend is, kun-

formuleerd te zijn. De aandachts-

Echter voor toepassingen om het

nen deze standaarden niet op een

punten,

business proces te ondersteunen,

juiste manier worden ingezet en kan

oplossingsrichtingen

vertraging optreden. Forum Standaardisatie en NOIV verplichten en stimuleren het gebruik van deze open standaarden. Deze business case toont weer dat de business van Rijkswaterstaat baat heeft bij gebruik van deze open standaarden. AUTEURS: Thomas Commandeur Rijkswaterstaat en Marcel de Rink | ESRI Nederland De inhoud van dit artikel beschrijft een aantal accenten uit dit architectuur raamwerk (IAF). De benadering start bij de business (linksboven) en resulteert in techniek (rechtsonder). Dit IAF-raamwerk toont de ‘big picture’ voor deze business case.

E-MAIL: thomas.commandeur@rws.nl mderink@esri.nl 17

geo en ict

Groningen gaat G Een nieuw systeem introduceren is niet eenvoudig. Technisch gezien werkt alles al snel perfect; de uitdagingen zitten hem vaak in het organisatorische deel. Nadat de eventuele werkprocessen op het nieuwe systeem zijn ingericht, is het belangrijk om medewerkers te trainen en te stimuleren. Hun kennis, vaardigheden en motivatie zijn de basis voor een succesvolle implementatie. De provincie Groningen kan erover meepraten.

Beeld: provincie Groningen

De GIS-viewer waarin gegevens over de lichtmasten worden getoond. De ondergrond verwijst naar data uit een centrale database.

De provincie Groningen wil het GIS-gebruik

de beleidsterreinen zelf.”

in haar organisatie flink vergroten. Harald

De provincie Groningen beschikte tot op

Görtz ondersteunt in zijn rol als teamleider

heden over veel verschillende applicaties;

voor de GIS-afdeling medewerkers van ande-

onder meer één voor wegen kanaalbe-

re afdelingen over de GIS-technische kant van

heer, één voor wegdekschade en één voor

hun werkzaamheden. Hij vertaalt de wensen

lichtmasten. Informatie was daardoor enkel

van afdelingen in functionaliteit. “We willen

beschikbaar op de afdeling die de gegevens

naar een centrale database toe. Informatie

bijhield. Wouter Stoit adviseert afdelingen

kan dan eenvoudiger gedeeld worden met

in het gebruik van IT en documentatie-in-

andere afdelingen binnen de provincie, ter-

formatievraagstukken. “We wilden toe naar

wijl de gegevens bijgehouden worden door

een systeem waarbij iedere medewerker de

GIS’end verder voor hem of haar belangrijke gegevens zou

gebruikelijke werkproces wordt opgeno-

kunnen raadplegen - zo integraal mogelijk.”

men.” Stoit en Görtz hebben het management

Groningen heeft gekozen voor een geleide-

verantwoordelijk gesteld voor de kwaliteit

lijke invoer van de centrale database. Deze

van de gegevens uit het beheerareaal. Het

geoportal is sinds begin maart actief. Stoit:

technisch beheer ligt bij henzelf.

“We kunnen er aangeven wat we willen ontsluiten, en wat alleen voor intern gebruik is.”

Progressie In de afgelopen 2 jaar is al veel progressie ge-

GIS-denken

boekt. “Er is een eenvoudige viewer gelan-

Stoit en Görtz merken dat de organisatie GIS

ceerd die mensen weten te vinden. Er kun-

ook ziet zitten. “Medewerkers zijn er blij mee

nen makkelijk kaartlagen over elkaar heen

en betrekken GIS inmiddels uit eigen bewe-

gelegd worden.” Harald Görtz geeft aan wat

ging bij het opzetten van nieuwe projecten

het voordeel is dat in het beheer en onder-

en nieuwe registraties. De medewerkers van

houd van bijvoorbeeld de provinciale infra-

verschillende beleidsterreinen weten elkaar

structuur GIS-gegevens worden gebruikt.

ook steeds beter te vinden. Dat is de bedoe-

“Voorheen kon een lichtmast dwars door

ling; gegevens van andere afdelingen gebrui-

een weiland lopen, omdat er al een weg lag

ken als die toch al beschikbaar zijn, en alleen

die echter nog niet zichtbaar was op de ba-

die gegevens bijhouden die bij jouw discipli-

siskaart. Nu verwijst de ondergrond naar een

ne horen.”

bestand dat regelmatig wordt bijgehouden.

Niettemin zorgt de komst van GIS ervoor dat

De provincie wil weten welke masten van de

er veel verandert. Zo moeten de medewer-

provincie zijn en welke van de gemeente. Dat

kers naast andere werkzaamheden nu het

is belangrijk vanwege de kosten voor elektri-

GIS-denken leren beheersen. Wouter Stoit:

citeit en onderhoud.”

“Het bewustzijn over wat met GIS kan, is

Het wordt binnen de organisatie algemeen

groot onder de beleidsmedewerkers; een

erkend dat kaarten een belangrijke rol spe-

beeld zegt immers meer. Maar medewerkers

len. Het GIS-team gaat dit jaar toch actiever

beseffen niet altijd dat ze alle gegevens die

opereren binnen de organisatie. Görtz: “We

ze in GIS zetten ook moeten onderhouden,

organiseren sessies waar de beleidsmedewer-

en dat andere beleidsterreinen hun gege-

ker of projectleider van een discipline samen

vens soms heel goed kunnen gebruiken.” De

met de GIS’er kijkt naar de manier waarop het

afdelingen moeten hun gegevens dus goed

werk het beste in GIS gedaan kan worden. Zo

bijwerken.

train je dwars door de organisatie dezelfde

Het proces vergt wat van de gebruikers:

vaardigheden met succes. Gebruikers moeten

vaardigheden om met het systeem te kun-

hun gegevens zelf actief onderhouden, dat is

nen werken, en discipline om consequent de

de graadmeter.”

gegevens in het systeem bij te houden. Harald Görtz: “De beleidsmedewerkers moeten er zelf voor zorgen dat hun inhoudelijke gegevens in GIS komen en dat het in hun

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: overheid@esri.nl 19

Gis diensten

Provincie kan weer verder na Quick Scan

ESRI Nederland (Solutions) biedt diverse vormen van ad-

Eén van de voordelen van de Quick Scan-methode is dat

vies en ondersteuning aan. Eén van deze GIS-diensten is

in een korte doorlooptijd een helder en zeer bruikbaar

consultancy. Jort Engels wordt regelmatig ingezet om or-

beeld is ontstaat van de geo-gegevenshuishouding: waar

ganisaties verder te helpen bij hun GIS-werkzaamheden.

liggen de aandachtsgebieden, wat zijn de knelpunten

Onlangs deed hij een doeltreffende Quick Scan bij de pro-

en risico’s, wat zijn de belangrijkste verbeterpunten. De

vincie Fryslân.

toegevoegde waarde van ESRI Nederland Solutions zit verder onder meer in haar specialistische kennis van GIS

De Quick Scan is gericht op het inzichtelijk maken van

en geo, aangevuld met kennis en ervaringen bij andere

de huidige toestand van het geogegevensbeheer van de

overheden en relevante kennis van weten regelgeving.

provincie. De business consultants van ESRI Nederland Solutions hebben kennis van de gegevenshuishouding

Kortom: na de scan kreeg de provincie Fryslân een goed

bij overheden en zijn op de hoogte van ontwikkelingen

beeld van de afdeling BGI zelf en hoe dit verhoudt tot

rondom relevante weten regelgeving.

andere overheden en belangrijke ontwikkelingen op be-

Het team geo-informatie van de afdeling Beleids- en

leidsgebied. Met de conclusies en adviezen die daaruit

Geo-Informatie (BGI) van de provincie Fryslân richt

volgden, kon de provincie weer succesvol zijn in het uit-

zich op interne klanten (beleidsafdelingen) en ex-

voeren van hun doelstellingen.

terne klanten (adviesbureaus, andere overheden). Ze voert werkzaamheden uit die te maken hebben met advisering, analyse, kaartvervaardiging, bestandsop-

AUTEUR: Harmen van Doorn

bouw en –beheer, geo-ontwikkeling en technisch/

E-MAIL: solutions@esri.nl

functioneel beheer. De afdeling BGI is op zoek naar meer grip op processen en gegevens rondom geoinformatie. De Quick Scan van ESRI Nederland Solutions heeft meer inzicht opgeleverd in hoe te handelen. Buiten het team geo-informatie wordt bij enkele andere afdelingen gebruik gemaakt van GIS als procesondersteunend middel. Het team geo-informatie staat hen bij in operationeel werk en advisering. Voor veel andere beleidsafdelingen wordt GIS-werk volledig uitgevoerd door het team, meestal omdat betreffende afdeling geen medewerker in dienst heeft die met GIS uit de voeten kan. De Quick Scan is bedoeld om de huidige en gewenste situatie helder en duidelijk in kaart te brengen. Aanbevelingen op korte en lange termijn helpen de organisatie bij de visievorming en om de gewenste situatie te bereiken. Hierin is rekening gehouden met relevante ontwikkelingen in de sector en een grondige analyse van de huidige situatie. Dit resulteerde voor de provincie Fryslân in acht ontwikkelingen op korte termijn en vier ontwikkelingen op lange termijn. 20

De provincie Fryslân is op zoek naar meer grip op processen en gegevens rondom geo-informatie.

GIS geeft Energie!

Column

Verheugt u zich ook zo op de zomer? Na die weerbarstige wintermaanden ben ik echt toe aan een extra portie energie. Ik merk het ook aan de mensen om me heen. Met enige gretigheid worden nieuwe projecten geïnitieerd en successen al vol enthousiasme gevierd. Bijvoorbeeld de GIS Tech 2010, waarin de nieuwe release ArcGIS 10 velen wist te inspireren. Alleen al het zien van de nieuwe 3D-functionaliteit, waarbij je precies de effecten van de zon op de vierkante meters schaduw bij hoogbouw kunt visualiseren en analyseren. Dat doet toch al watertanden naar meer? De jaarlijkse ESRI International User Conference in San Diego

“Dat doet toch al watertanden naar meer?”

geeft ook altijd zo’n enorme energieboost! Volgens goed Amerikaans gebruik gaan, bij elke getoonde nieuwe feature op het podium, alle 13.000 internationale deelnemers in juli volledig uit hun dak. Dit jaar mogen studenten van de Hogeschool Utrecht er ‘the Dutch Living GeoLab’ presenteren. Dit is een virtuele game, gebaseerd op ArcGIS, waarin crisissituaties op interactieve wijze worden nagespeeld. Doelgroep: scholieren en overige bezoekers van het Geofort. Bent u nieuwsgierig geworden? U krijgt een herkansing tijdens onze GIS Conferentie 2010 in september. De voorbereidingen daarvoor zijn alweer in volle gang. Dit jaar met het passende thema ‘GIS geeft Energie’! Energierijke voorbeelden zijn er vast weer in overvloed. Denk hierbij aan medewerkers van het Tropeninstituut die malaria bestrijden in Afrikaanse landen of de provincie Noord-Brabant en de gemeente Arnhem die vol enthousiasme GIS al echt organisatiebreed inzetten. En niet te vergeten onze gezamenlijke deelname aan de 10 km loop van de Rotterdamse Marathon en de toertocht tijdens de Tour de France in Rotterdam. Het thema zet aan tot denken; waar krijgt u zelf energie van als u werkt met geo-informatie? En hoe heeft GIS u geholpen bij het succesvol volbrengen van uw missie? Wij zijn er klaar voor om geïnspireerd te worden door uw verhaal. Laat ons niet langer gissen en deel uw energieboost!

AUTEUR: Corine Riem Vis | ESRI Nederland E-MAIL: criemvis@esri.nl 21

OPINIE

‘SDI 2.0’ Interbestuurlijke informatie-uitwisseling anno 2010.

Soms moet ik glimlachen als ik terugdenk aan de tijd dat we GIS introduceerden bij de provincie. We waren toch vooral aan het digitaliseren. Toen leek het een idee-fixe; organisaties die hun omvangrijke geografische bestanden via snelle netwerkverbindingen met elkaar delen. Nu is het realiteit. Met het op stoom komen van PDOK, ProGideon en

onvoorziene toepassingen. Dat ons nog hele mooie en

andere INSPIRE-gerelateerde initiatieven krijgt de Na-

verrassende dingen te wachten staat, voorspellen inno-

tionale Geo-Informatie Infrastructuur (NGII) vorm en

vaties als Layar.

inhoud. Er is een prachtig speelveld met tientallen bronhoudende organisaties die hun geo-informatie in de

Standaarden en meer

vorm van webservices ontsluiten. Onderzoekers, plan-

Het snel groeiende gebruik stelt wel eisen aan de SDI-

ners, beleidsmakers en bestuurders hebben een haast

infrastructuur. Bronhouders moeten in de eerste plaats

onuitputtelijke diversiteit aan informatiebronnen tot

beschikken over een softwareframework voor het in-

hun beschikking.

richten en beheren van ‘high quality’-services, conform internationale standaarden (OGC, ISO). SDI’s zijn geba-

Perspectief…

seerd op het ‘publish–find–bind’-model: beschrijven van

Ruimtelijke data-infrastructuren (of Spatial Data Infra-

bronnen met ISO-metadata (publish); ontsluiten van

structure’s – SDI’s) blijken een prachtig raamwerk om de

bronnen via het SDI netwerk met behulp van OGC Ca-

kennis die er is over onze leefomgeving voor iedereen

talog Services (find); OGC-webservices, te gebruiken via

toegankelijk te maken. Het aardige van het SDI-concept

‘service aware’-clients (bind). De werking van dit model

is de toepasbaarheid op verschillende schaalniveaus: re-

vereist een correcte toepassing van open standaarden

gionaal, nationaal en internationaal. Maar ook binnen

en specificaties. OGC-gecertificeerde softwarecompo-

een bepaald werkveld is het te gebruiken. Een SDI ver-

nenten geven de beste garanties.

gemakkelijkt de interbestuurlijke informatie-uitwisseling en bevordert zo de samenwerking tussen overheids-

Echter, het is essentieel om ons te realiseren dat de we-

partijen. Dat leidt tot een efficiëntere overheid, betere

reld van de geo-standaarden niet de wereld van het

dienstverlening en meer kwaliteit.

massamedium internet is. Daar spelen andere technieken eerste viool. Uitgangspunt is dat data onderdeel is

Samenwerking op basis van gedeelde informatie is vitaal

van een informatieketen, waarin (in de context van een

voor een duurzame inrichting van Nederland. Ruimte is

proces) data met elkaar wordt gecombineerd. Dat cre-

schaars, we moeten er zorgvuldig mee omgaan en alle

ëert de meerwaarde voor de gebruiker. Moderne tech-

belangen wegen. GIS-analyses in de context van een SDI

nologieën als SOAP en REST-interfaces maken dat moge-

vormen hier het instrument bij uitstek.

lijk. Tevens dient informatie eenvoudig en aansprekend gepresenteerd te worden. Interfaces als Silverlight en

Maar daar houdt een SDI niet op. De wellicht grootste,

Flash zijn hiervoor een rijke aanvulling op ‘traditionele’

maar nu nog verborgen meerwaarde, ligt in allerlei la-

SDI-services en zijn een mooie katalysator voor ‘value

tente toepassingen. Het netwerk van SDI-services biedt

added’-services.

interessante perspectieven voor de ontwikkeling en exploitatie van ‘value added’-services door het bedrijfs-

Robuuste achterkant

leven. Het wenkend perspectief van een SDI is dat het

Afnemers van services hebben verwachtingen ten aan-

aanbod van services mogelijkheden opent voor nieuwe,

zien van kwaliteit, bedrijfszekerheid en serviceniveau.

Gooi het maar in de cloud

Dat impliceert voor bronhouders de eis dat zij aandacht

prijsmodellen kosten voor het gebruik van een service in

moeten besteden aan kwaliteitsmanagement.

rekening te brengen.

(1) Om te beginnen de datakwaliteit. Gebruikers vinden

Met de groei van het aantal (potentiele) gebruikers in

services in de SDI Catalog die aansluiten op hun vraag-

een SDI neemt het belang van goede beveiliging en toe-

stelling. De metadata beschrijft de inhoud van de ser-

gangsrestricties, al dan niet gerelateerd aan licenties,

vice (data). Voor de gebruiker is van belang dat hij erop

toe. Bronhouders willen de toegangsrestricties kunnen

kan vertrouwen dat de aangeboden content blijvend

stellen op het niveau van de service of op het niveau

voldoet aan dat wat in de metadata is beschreven. Dat

van de onderliggende data. Aansluitend koppelen geo-

betekent dat de aanbieder van de service voorzieningen

grafische condities toegangsrestricties aan bepaalde

moet treffen die de gestelde datakwaliteit waarborgen.

gebieden; niet elke gebruiker mag bij de data van alle

Technische faciliteiten als een geodatabase met topo-

gebieden.

logische regels, data constraints en versiemanagement helpen daarbij. In het verlengde daarvan vragen de in-

Licentiemanagement, beveiliging en afrekenen vormen

richting van de processen rond het data- en servicema-

een samenhangend stelsel.

nagement de juiste aandacht.

Broker

(2) Vervolgens de ‘technische kwaliteit’ van de service. Dit betekent dat het enkel inrichten van een aantal services op basis van (voorgeschreven) open standaarden

Find

Publisch

niet volstaat, maar dat de infrastructuur voldoende robuust moet zijn om te voorzien in een hoog service-level. Schaalbaarheid – zodat ook bij grote aantallen gelijktijdige gebruikers de performance op peil blijft – en be-

User

Provider Bind

trouwbaarheid zijn cruciaal. Hiervoor is het van belang om eenmaal geregistreerde services constant te monito-

SDI’s zijn gebaseerd op het ‘publish–find–bind’-model.

ren. Zodra een service niet meer functioneert volgens de gestelde performance en beschikbaarheidsnormen, zal

SDI 2.0 – de mapservice voorbij

de systeembeheerder moeten kunnen ingrijpen.

Een volwassen SDI als mechanisme voor de uitwisseling van informatie tussen overheidsorganisaties en van de

Toegang

overheid naar de samenleving stelt dus aanvullende ei-

(3) Aanbieders willen hun data kunnen beveiligen, au-

sen aan de infrastructuur. Eisen op het gebied van bevei-

toriseren en eventueel ook afrekenen. Niet alle servi-

liging en kwaliteit. Als bronhouders daarin slagen ligt er

ces zijn voor alle afnemers gratis en vrij toegankelijk.

een wereld aan onbegrensde mogelijkheden open.

De service-infrastructuur zal dus toegangscontrole, licentiemanagement en betalen voor gebruik moeten verzorgen. De aanbieder van services wil een eigen li-

AUTEUR: Bert Vermeij

centiemodel kunnen inrichten. Onder welke condities

E-MAIL: bvermeij@esri.nl

zijn services toegankelijk? Aansluitend op de licenties wil de aanbieder mogelijkheden om volgens flexibele 23

opinie

At your (GIS-)service

Gecontroleerd en vraaggestuurd gebruik van GIS-services nu werkelijkheid. Jazeker, licentiemodellen en afrekenmodellen zijn technisch gezien zeer goed mogelijk. Het behoeft weinig uitleg dat de organisatie hieromheen uiteraard goed geregeld moet worden. Dit artikel gaat in op de software en het beheer.

Standaarden In een omgeving waar services beveiligd en onder verrekenmodellen beschikbaar kunnen worden gemaakt, is het gebruik van standaarden een vereiste. Alle systemen moeten immers mee kunnen doen. De IT levert de beveiligingsstandaarden (dezelfde waarmee we op kantoor inloggen). Is dit voldoende voor GIS-services? Dit blijkt niet altijd het geval. Het OGC heeft daarom een conceptspecificatie OGC Geo RM (Rights Management) ontwikkeld. Hierin staat naast beveiliging tevens het verstrekken van GIS-services onder licenties centraal.

Om transparant te kunnen zijn moeten overheden informatie eenvoudig kunnen ontsluiten. Intern, maar ook voor de burger. Het aanbieden van deze informatie via webservices moet beheersbaar zijn en zich kunnen richten op specifieke doelgroepen. Beveiligde services zijn hiervoor de oplossing. Een voorbeeldwens komt voort uit de samenwerking tussen overheden (bijvoorbeeld de PDOK-context). Hier wordt aangegeven dat licentiemanagement en afrekenmodellen ingezet moeten kunnen worden bij GIS-webservices. Maar, krijgen we dit voor elkaar? En zo ja, hoe? 24

Er zijn diverse (optionele) Geo Right Management-mogelijkheden.

Aanvullend

Indien de gebruiker erbij wil, kan de leverancier van de

Momenteel bieden ESRI Nederland en Conterra (business

service via een webapplicatie (bijvoorbeeld Geoportal Ex-

partner van ESRI) deze implementatie van zowel beveili-

tension) een licentie verkrijgen en deze bron gebruiken.

ging en aanbieden van services onder een licentie aan in

Een licentie kan kosteloos zijn om bijvoorbeeld inzicht te

hun software. De gebruiker kan hiermee niet alleen een

krijgen in wie welke bron gebruikt. Een bron kan ook via

service wel of niet beschikbaar stellen, maar heeft ook de

een verrekenmodel aangeboden worden. Bijvoorbeeld

keuze uit welke lagen beschikbaar worden gesteld; vanaf

eenmalig of per eenheid (in te stellen of aantal features,

welke schaal wordt aangeboden (bijvoorbeeld lucht-

hit of megabyte). Daarbij is er elk moment inzage moge-

foto’s); of de kaart beschikbaar komt, of dat je ook een

lijk in het verbruik van de bezoeker, of het verbruik van

identify kan uitvoeren; naast OGC-services kunnen te-

de gebruikersgroep waar hij deel van uitmaakt.

vens ArcGIS-services beveiligd worden zoals processingservices. Daarnaast kunnen met extra maatwerk ook spe-

Belangrijk uitgangspunt bij deze oplossing is de organisa-

cifieke objecten wel of niet ontsloten worden en is een

tie rond het beheer. Deze oplossing gaat er vanuit dat de

keuze mogelijk over welke attributen van features wel en

klant met een database werkt en daaruit diverse soorten

niet ontsloten mogen worden.

services ontsluit. De volgende editie van In Perspectief gaat in op de organisatie rondom het beveiligd aanbie-

Beveiliging

den van webservices.

Het model hiernaast geeft aan hoe de licensing plaatsvindt. De gebruiker is bekend in bijvoorbeeld een LDAPsysteem. Hierbij is bekend of deze gebruiker geautori-

AUTEUR: Marcel de Rink

seerd is om bij bepaalde bronnen te mogen (zie hiernaast).

E-MAIL: mderink@esri.nl

Twee mogelijke Geo Right Management-toepassingen Intern gebruik

regio’s te zien. Alleen een beveili-

worden en deze wordt vervolgens

Wanneer een organisatie opge-

ging kan dit al oplossen. De license-

ontsloten. Aangezien de verstrek-

deeld is in diverse regio’s kunnen de

manager kan vervolgens inzicht ver-

ker de mogelijkheid heeft sommige

gegevens die de regio beheert in de

schaffen wie welke data raadpleegt

data en functionaliteit volgens bo-

centrale geodatabase ge-edit wor-

binnen de organisatie.

venstaande mogelijkheden te ver-

den. Een regio moet echter wel in staat zijn om informatie van andere

strekken, biedt dit grote voordelen

Extern gebruik

in het beheer en flexibiliteit binnen

Wanneer een gemeente informatie

de informatieverstrekking. Extern,

aan de ene aannemer ter beschik-

maar bijvoorbeeld ook intern.

king wil stellen voor werkzaamheden en andere informatie aan een

Wilt u meer informatie of een

andere aannemer, dan kan dat van-

demo? Neem contact op met Marcel

uit dezelfde database. Momenteel

de Rink via mderink@esri.nl.

zie je nog dat er een aparte export uit een database klaargezet moet 25

Gis voor defensie

Trainen in een geo-specifiek nagebootste omgeving

Beelden: ministerie van Defensie

De techniek is er steeds meer geschikt voor. Defensie oefent daarom vaker in gesimuleerde omgevingen. De meeste data hiervoor levert de Dienst Geografie Koninklijke Landmacht (DGKL) aan en is afkomstig uit een GIS-database. Het is een leeromgeving waarin militairen op effectieve wijze opgeleid en getraind worden. 26

Ze wanen zich even in Uruzgan. Naast bewegende men-

Geo-specifiek

sen tekenen ook de typische contouren van het Afghaan-

Simulaties worden al heel wat jaren door Defensie ge-

se landschap zich af. De militairen worden getraind in een

bruikt. De technieken hiervoor zijn in die tijd enorm ver-

gesimuleerde omgeving. Geconcentreerd kijken ze op

beterd. Dit richtte zich vroeger vooral op geo-typische

hun beeldscherm naar de reacties van de bevolking op

gebieden. Door inzet van nieuwe technieken kunnen mis-

hun aanwezigheid. Defensie gebruikt simulatie als effici-

siegebieden nu beter en nauwkeuriger in kaart gebracht

ënt trainingsmiddel om in een virtuele omgeving realis-

worden. Dit schept mogelijkheden om simulaties geo-

tisch te trainen.

specifiek te maken. Dus niet meer oefenen in het soort gebied, maar in het specifieke gebied.

Vorig jaar is door TNO een virtuele versie van de provincie

‘Train as you fight’ is een principe dat voor Defensie erg

Uruzgan ter beschikking gesteld. Deze terreindatabase

belangrijk is. Ook al is een gesimuleerde omgeving nog

omvat een gebied van ongeveer 1600 vierkante kilometer

steeds iets anders dan live (wanneer veel meer gevergd

waar vanuit de lucht of vanaf de grond, het terrein kan

wordt van de militair), het krijgt steeds meer live-ken-

worden verkend. Nog belangrijker is het kunnen vooroe-

merken. Welleman: “In het simulatiecentrum ziet het er

fenen in Nederland in de wijze van optreden, individueel

overzichtelijk en georganiseerd uit, maar als de militairen

of in teamverband in de Afghaanse provincie Uruzgan of

trainen is de spanning voelbaar.”

toekomstige gebieden. Met behulp van de bijgeleverde viewer is het mogelijk om vooraf vanuit verschillende

Er worden tactieken geleerd, geoefend en beproefd. Zo-

invalshoeken een goed inzicht in het terrein te krijgen.

wel individueel als in teamverband binnen dezelfde disci-

Tevens worden hoogte- en locatiegegevens getoond. De

pline. Maar ook interdisciplinair wordt in de nagebootste

eisen die aan terreindatabases voor trainingen op het

omgeving geoefend. Naast data uit de praktijk wordt in-

land worden gesteld zijn doorgaans extreem hoog. Voor

telligentie in het systeem gebracht, zodat de situaties die

de juiste beleving is het bijvoorbeeld noodzakelijk dat

de militairen oefenen zoveel mogelijk overeenkomen met

niet alleen de omgeving maar ook de scenario’s realistisch

de praktijk. Ook voor commandanten valt hier winst te

overkomen.

halen. Zij willen graag vanuit Command & Control weten hoe het gebied eruit ziet. Voor hen is het terrein visueel

Marco Welleman is werkzaam bij het Simulatiecentrum

geworden. Zo kunnen zij hun situational awareness ver-

Landoptreden van het Opleidings- & Trainingscentrum

groten.

Operatiën. Vanuit zijn functie als hoofd componentenmanagement is hij verantwoordelijk voor het laten ontwik-

Effectief

kelen en beheren van simulatieonderdelen zoals terrein-

Marco Welleman benadrukt dat de simulatie-trainingen

databases en 3D-modellen. Hij legt uit: “Op deze manier

geen vervanging (kunnen) zijn van live oefenen. “Ze dra-

kunnen militairen al wennen aan het gebied voor ze er

gen bij aan het succesvoller optreden van een individu of

überhaupt zijn. Dat is heel belangrijk. Op het moment dat

team en uiteindelijk dus van een missie.” Het leereffect

ze daar aankomen, weten ze al hoe de omgeving er uit-

wordt vergroot. Specifieke vaardigheden en tactisch in-

ziet en kunnen ze zich gelijk richten op de missie en an-

zicht zijn in veel kortere tijd te leren, omdat in korte tijd

dere nieuwe dingen die op hen afkomen.” In combinatie

dezelfde oefening verschillende keren kan worden her-

met het reguliere programma vormt dit een uitstekende

haald en een grotere diversiteit aan scenario’s kan wor-

voorbereiding op een missie.

den getraind.

Door inzet van nieuwe technieken kunnen missiegebieden nu beter en nauwkeuriger in kaart gebracht worden.

Door simulatoren te gebruiken kunnen alle stappen,

Space 2’. Binnenkort geldt dit ook voor 11 Luchtmobiele

handelingen, en processen van individuen en eenheden

Brigade in Schaarsbergen. Daarmee beschikken comman-

nauwkeurig gevolgd worden door opleiders en trainers.

danten op eigen locatie over goede realistische trainings-

Na afloop van een opdracht kan aan de hand van de beel-

mogelijkheden.

den op het scherm het optreden geëvalueerd worden.

Voor de toekomst wil het simulatiecentrum sneller virtuele omgevingen kunnen (laten) maken van satellietbeel-

Verder is de veiligheid tijdens het leren natuurlijk gewaar-

den gecombineerd met hoogte-data. In de weg daarnaar

borgd. Ten slotte zorgen de nieuwste toepassingen - het

toe timmert het centrum aan de weg om binnen Defensie

geo-specifiek maken van een simulatieomgeving - ervoor

iedereen overtuigd te krijgen van de meerwaarde die het

dat militairen tijdens hun voorbereiding kennis met het

biedt. Daarin heeft Welleman een duidelijk standpunt:

gebied kunnen maken, al voor ze er geweest zijn.

“Het is een feit dat simulatoren die de Landmacht gebruikt, onmisbaar zijn bij een goede voorbereiding op het

Onmisbaar

live oefenen en uitvoeren van missies.”

Serious Gaming is op de kazerne’s in Amersfoort en in ’t Harde al volop in gebruik. En ook 13 & 43 Gemechaniseerde Brigade kunnen op hun locaties Oirschot en Havelte

AUTEUR: Harmen van Doorn

gebruik maken van ‘Steel Beasts Pro’ en ‘Virtual Battle

E-MAIL: defensie@esri.nl

Geo-specifieke simulaties Voor militairen is betrouwbare en actuele informatie over

dakpannen en een muur aan zijn bakstenen. Ook moeten

het geplande missie- / oefengebied van groot belang. Het

fysische eigenschappen overeenkomen met de werkelijk-

virtuele missiegebied in simulatoren zal een waardevolle

heid. Heeft het veel geregend, dan moet dat van invloed

aanvulling voor de militair zijn in zijn opleidings- en trai-

zijn op de begaanbaarheid van het terrein. Dat betekent

ningstraject en hem bovendien al vroegtijdig een goede

dat de snelheid van voertuigen en personeel wordt be-

situational awareness geven, al voor de daadwerkelijke

perkt. Een ander voorbeeld is de schade die ontstaat aan

inzet.

huizen of wegen bij het uitbrengen van vuur, denk daarbij

Om simulaties zo reëel mogelijk te maken kunnen terrei-

aan een huis dat instort of een bomkrater in de weg.

neigenschappen zoals bodemgesteldheid, weersinvloe-

De vergelijkingen beperken zich niet alleen tot geogra-

den, begroeiing en bebouwing op elke situatie aangepast

fische interactie, ook de reactie van de lokale bevolking

worden. Zo ondervinden de militairen tijdens het trainen

of mogelijke Opposing Militant Forces is afhankelijk van

met de Serious Games ‘Steel Beast Pro’ en ‘Virtual Battle

het handelen van de ‘speler’. Wanneer het gedrag van

Space 2’ dat optreden in het Afghaanse winterlandschap

bijvoorbeeld de bevolking automatisch is dan spreken we

met sneeuw en bergen veel invloed heeft op rij-eigen-

over Artificial Intelligence. Hoe beter de AI is voorgepro-

schappen en zichtmogelijkheden van hun voertuig.

grammeerd hoe realistischer dit overkomt op de trainee.

Niet alleen alle wegen, gebouwen en vegetatie moeten qua vorm en locatie overeen komen met de werkelijkheid, ook moet het model of object de juiste textuur

AUTEUR: Marco Welleman

hebben. Dat is het fotografische ‘behang’ over een

ministerie van Defensie

3D-model. Daarmee is een dak herkenbaar aan zijn

E-MAIL: m.welleman@mindef.nl

Trimble Yuma Tablet PC Robuuste Tablet PC voor het inventariseren en inspecteren van objecten • Een in zonlicht afleesbaar 17,8 cm touchscreen scherm • Twee geïntegreerde camera´s, WiFi, Bluetooth en GPS • Batterijcapaciteit voor één dag productie • 32 GB solid state harde schijf

Mobiel data inwinnen Geomeet software Digitaal nauwkeurig meten en registreren in eigen beheer • Eenvoudige Nederlandstalige bediening • Direct inmeten met GPS in het Rijksdriehoekstelsel t.b.v. WION • Registratie van kabels en leidingen (KLIC) • Controle bestaande “digitale” kaarten • Resultaten direct digitaal beschikbaar

Trimble GPS Pathfinder ProXRT • Tot 10 cm real-time nauwkeurig • Ideaal voor het opsporen van ondergrondse kabels en leidingen • Te gebruiken met Trimble- en Geomeet software • Draadloos en robuust • Eenvoudig en gebruiksvriendelijk

Geometius is gevestigd in: Alphen a/d Rijn T: +31(0)17 246 96 10 Almere T: +31(0)36 549 20 90 Duiven T: +31(0)26 362 98 71

E: info@geometius.nl 29 www.geometius.nl

Gis voor bouw & infra

Op weg naar kostenbesparing en risicobeheersing

Infraprojecten worden steeds omvangrijker, de processen complexer en de informatiedichtheid groter. Bij het beheersen van die projecten speelt een goede inrichting van die processen en informatievoorziening een cruciale rol. GIS is volgens Sander Sieswerda en Edwin Timmer van adviesbureau Iter Fidelis een belangrijke randvoorwaarde voor een efficiënt werkend, gecontroleerd en (kosten)beheerst project. “De inzet van GIS scheelt naar schatting 5 procent in de kosten.”

Foto’s: Wout Ritzema

“Het belang verschuift naar een beheersbaar proces, een strakke planning en een voorspelbare performance van de infrastructuur”, aldus Sander Sieswerda (l). Edwin Timmer (r): “GIS biedt houvast.”

Iter Fidelis, gestart in 2008 en on-

uitdagingen om kunnen gaan. De

elkaar heen te leggen. GIS houdt

derdeel van de internationaal ope-

toenemende mogelijkheden van de

projecten overzichtelijk en beperkt

rerende Oxand Groep, adviseert

informatietechnologie, waaronder

de faalkosten, zeker als veel verschil-

opdrachtgevers en bouwen in-

GIS, maken het leven van alle be-

lende organisaties en disciplines met

frabedrijven over de wijze waarop

trokkenen stukken eenvoudiger.”

elkaar moeten samenwerken.”

het bouwproces in brede zin het

Doen zich tijdens de aanleg of

beste kan worden ingericht. San-

“Met GIS kun je een project met

bouw problemen voor? Met GIS is

der Sieswerda: “Er komt nogal wat

alle details letterlijk in kaart bren-

er veel meer kans om snel te ach-

op de sector af. Door de opkomst

gen. Aan iedere locatie kun je ge-

terhalen wat er aan de hand is, legt

van nieuwe contractvormen en het

gevens koppelen: over de omge-

Sieswerda uit. “Zit er verschil tus-

belang van duurzaamheidscriteria,

ving, leveranciers en de herkomst

sen ontwerp en de gerealiseerde

verschuift het belang van goede

en eigenschappen van materialen,

bouw? Dat is vaak een aanwijzing

uitvoering en slimme improvisaties

van het beton en het asfalt tot de

voor de oorzaak van een probleem

naar een beheersbaar proces, een

verf, lantaarnpalen en het hout

verderop in de levenscyclus. Je kunt

strakke planning en een voorspel-

voor beschoeiingen. GIS maakt het

hierbij denken aan scheuren in het

bare performance van de infrastruc-

ook mogelijk om verbanden tussen

beton in combinatie met een af-

tuur. Wij adviseren overheden en

ruimtelijke data zichtbaar maken,

wijkende fundering, omdat de om-

bedrijven hoe ze het beste met die

door twee of meer kaartlagen over

standigheden tijdens de bouw daar

om vroegen. Is het verband aange-

dag één van de aanbesteding de

asfalt, dan kun je direct achterhalen

toond, dan kun je direct zien waar

beschikbare gegevens te filteren en

waar dat materiaal verder nog is ge-

je verder nog moet ingrijpen. In GIS

om te zetten in bruikbare informa-

bruikt. Een paar klikken en GIS heeft

kun je onbeperkt gegevens, over

tie. Wij doen dat door een analyse

een kaart geproduceerd waarop de

bijvoorbeeld de ondergrond of de

te maken van de kritische onderde-

risicolocaties zijn gemarkeerd. Om-

waterhuishouding, combineren met

len van de infrastructuur. Als je die

dat GIS overzicht geeft over het

fouten en onvolkomenheden die je

kent, dan zet je een belangrijke eer-

hele project met alle details is bo-

in de werkelijkheid tegenkomt.”

ste stap in de filtering. Met GIS kun

vendien snel te achterhalen welke

GIS biedt volgens Edwin Timmer

je ze vervolgens omzetten in bruik-

andere elementen van een project

houvast. “Door in te zoomen op

bare en inzichtelijke informatie.”

ook voor inspectie of onderhoud in

een locatie krijg je inzicht in de

“Door vanaf het begin met GIS te

aanmerking komen. Dat maakt het

omgeving, de bouwgeschiedenis,

werken kunnen aannemers veel

weer mogelijk om het onderhoud

het werk dat anderen aan het pro-

beter bepalen hoe groot de on-

van verschillende elementen – as-

ject hebben verricht, de materialen

derhoudskosten zullen zijn en de

falt, verlichting, geluidschermen,

die zijn gebruikt, hun herkomst, de

risico’s beperken. Hoe meer infor-

borden – op een efficiënte manier

ondergrond en waterhuishouding.

matie over de omgeving en het

te combineren. Een kaart met de

Het belang daarvan neemt toe met

project er is, des te beter vastge-

optimale route is zo gemaakt.”

de omvang en complexiteit van het

steld kan worden wat er later aan

project. Voor omvangrijke (onder-

onderhoud(skosten) valt te ver-

Sieswerda: “Steeds meer opdracht-

houds)projecten

aannemers

wachten. Zo kun je in een vroeg

gevers geven de voorkeur aan aan-

van begin tot eind zelf vorm moe-

stadium bijsturen om de kosten te

nemers die met GIS werken. Op-

ten geven is GIS dan ook bijzonder

beperken en de risico’s te verklei-

drachtgevers leveren zelf meer en

handig. GIS maakt het mogelijk om

nen. Als je bijvoorbeeld weet waar

meer geo-informatie aan. Als je

ook deze projecten goed en binnen

de kans op vandalisme en graffiti

daar als aannemer mee om kunt

budget af te ronden. Het zou mooi

het grootst is, dan kun je daar bij de

gaan sta je vooraan, zonder sta je

zijn als GIS wat meer gemeengoed

constructie van geluidsschermen re-

achteraan. Dat geldt zeker voor

zou worden in de sector.”

kening mee houden.”

complexe langlopende projecten,

die

waarin het onderhoud snel en efEen stap verder gaan de langlopen-

“Door onderhoudmanagementsys-

ficiënt moet worden uitgevoerd.

de DBFMO en DBFM-contracten.

temen te koppelen aan GIS wordt

Informatievoorziening is bepalend

Opdrachtgevers besteden infrapro-

het bovendien mogelijk om beheer

voor wie de grote klussen krijgt.”

jecten steeds vaker in hun geheel

en onderhoud op een efficiënte

uit, inclusief beheer en onderhoud.

manier uit te voeren. Is er schade

AUTEUR: Pim Versteeg

Timmer: “De uitdaging is om vanaf

aan een bepaald type verbinding of

E-MAIL: bouweninfra@esri.nl

“GIS maakt het leven van alle betrokkenen stukken eenvoudiger.” 31

Schouwproces verlicht

Gis voor waterschappen

Elk jaar controleren waterschappen of de sloten goed schoongemaakt zijn. Dat is nodig, want anders groeien sloten langzaam dicht en ontstaan problemen met de aan- en afvoer van water. Door de inzet van SchouwKompas, een op basis van ArcGIS ontwikkelde applicatie, wordt het werkproces van het schouwen eenvoudiger gemaakt. In Perspectief ging in het najaar van 2009 op pad met twee schouwers van Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard om de wateren nauwgezet te controleren. In de auto van Hoogheemraadschap Schie-

dikgedrukte blauwe en ‘gewone’ blauwe slo-

land en Krimpenerwaard zitten bedrijfsvoer-

ten passeren.

der Fred Groen en opzichter Peter Dullaard. “Alle watergangen in de wijde omtrek van

“De donkerblauwe lijnen zijn het belang-

dit gebied – het beheersgebied – worden elk

rijkste. Deze zijn van belang om het gebied

jaar door ons gecheckt”, benadrukt Groen.

van water te voorzien. Het gemaal – die de

De eigenaren van de grond naast de water-

waterstand in een gebied regelt – gebruikt

gangen moeten voor een bepaalde datum de

die watergangen.” Langs deze sloten ligt in

sloten schoongemaakt hebben. Alle water-

bijna alle gevallen een strook gras, de on-

schappen controleren of dat gebeurd is.

derhoudsstrook, zodat de eigenaar de sloot goed kan leeghalen. “Particulieren zijn voor

Het schouwen is elk jaar weer een enorme

het onderhoud van circa 87 procent van de

klus. Gelukkig zit de eerste schouwronde er

sloten verantwoordelijk. Dus eigenlijk bijna

dit jaar bijna op; het is namelijk de laatste

alle sloten.”

schouwdag. Wellicht niet het beste weer om op pad te gaan – het regent, waait en is koud

Groen geeft een stopteken en wijst naar een

– maar dit typeert wel de omstandigheden

sloot die uitkomt op de ‘blauwe sloot’. Er

van het werk van de schouwer: door weer en

groeit een boompje in het talud met wat gras

wind.

en rietpluimen. Na kort overleg gaan we verder. “Soms, als de watergang groen van kleur

Groen en blauw

is, zoals nu, hoeven we niet streng te zijn. Dit

Waar letten we op? Groen: “Allereerst of er

zijn sloten die niet heel noodzakelijk zijn en

niet teveel begroeiing in de sloot staat. Ver-

daarom best er wat natuurlijker bij mogen

der: vuil en drijfvuil in de sloten, overhan-

liggen. Een ecologisch tintje dus.”

gende takken en invallend talud. Dat soort dingen. Als iets ons niet aanstaat stoppen we

Even verderop is het weer raak. Ditmaal bij

en bespreken we het geval.” We rijden nauw-

een klein open water. Hier heeft duidelijk

gezet de sloten af tussen Bergschenhoek en

geen onderhoud plaatsgevonden; het riet

Bleiswijk. Een gebied met veel kassen, het

beweegt volop in de straffe wind. Maar op-

ligt er netjes bij. Fred Groen kijkt van zijn

nieuw gaat het hier om een ecologisch stuk,

scherm naar de sloot en weer terug. “Wij zijn

weliswaar een hoofdwatergang (een dikke

het groene balletje”, legt hij uit. Door de gps-

groene lijn). De eigenaar komt ermee weg.

verbinding is te zien dat we diverse groene,

“Daar waar het kan, mag riet blijven staan”, 33

legt Groen nog maar eens uit. “Samen met de regenval

gaat van de sloot echter naar de situatie op het erf. We

zorgen de begroeiingen voor overvolle sloten. Dat wa-

zien naast het huis van de tuinder een dichtgegroeide

ter moet weg kunnen. Hier kan dat heel gemakkelijk.”

sloot liggen. “En deze watergang is niet geregistreerd. Dat is vreemd. Misschien is deze officieel al gedempt,

In het geval dat de eigenaar wel een sloot had schoon

maar heeft de tuinder er nog geen tijd voor gehad. Dit

moeten maken, registreert de schouwer dat in de ta-

moet in ieder geval uitgezocht worden.” Groen regis-

blet. Na synchronisatie van alle invoer op de tablet

treert de merkwaardige ontdekking op de tablet.

wordt via de server automatisch een herinneringsbrief gegenereerd en naar de eigenaar gestuurd. Die krijgt

Bedrijfsvoerder Fred Groen en opzichter Peter Dullaard

een paar weken de tijd om het schoon te maken. Daar-

rijden de laatste watergangen af. De eerste schouw-

na volgt een eerste herschouw en zonodig een tweede

ronde is weer gebeurd. En dit keer is het administra-

herschouwronde in het veld. Als de eigenaar dan nog

tieve deel geen punt van zorg meer.

steeds in overtreding is, maakt het waterschap de sloot schoon en verhaalt de kosten hiervoor op de onderhoudsplichtige.

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: waterschappen@esri.nl

Om het einde van een sloot nog te kunnen zien draait de bedrijfsvoerder de auto een erf op. De aandacht

SchouwKompas, voor intern en extern gemak Het tijdsintensieve schouwproces wordt in korte tijd

Doordat de verschillende fasen van de schouw op el-

uitgevoerd, inclusief het verwerken van de overtre-

kaar zijn afgestemd, levert SchouwKompas tijdswinst

dingen en het berichten van de overtreders. Schouw-

op. SchouwKompas is geen standaard oplossing, maar

Kompas ondersteunt het hele proces op basis van één

wordt voor elke waterschap op maat gemaakt. Zo zijn

database, waar de medewerkers zowel op kantoor als

de brieven op basis van de eigen huisstijl. Ook zijn on-

online in het beheersgebied gebruik van maken. Met

der andere het aantal schouwfases, het type en de om-

SchouwKompas heeft het waterschap dan ook totale

schrijving van overtredingen instelbaar.

controle over het digitale schouwproces. Daarnaast kiezen sommige waterschappen ervoor om een bur-

ESRI Nederland Solutions heeft SchouwKompas samen

gerportaal in te richten. Burgers kunnen dan via een

ontwikkeld met Geodan. De dienstverlening gebeurt

online ‘mijn-schouw-pagina’ de informatie uit een

ook door beide partijen. De applicatie is gebouwd met

brief nader bekijken. Via deze pagina kunnen ze ook

ArcGIS Server en kan volledig als SaaS (Software as a

een e-mail sturen om bezwaar te maken of een vraag

Service) geleverd worden. De installatie van software

te stellen. De communicatie die daarop volgt komt in

is beperkt tot de veldcomputer. Het waterschap wordt

de database terecht, zodat deze zichtbaar is voor de

daarmee volledig ontzorgt voor het beschikbaar stellen

medewerkers in het veld.

en beheren van SchouwKompas.

Economische crisis: die mist trekt wel op?

opinie

Het is mij een raadsel waarom ik

richten. GIS kan in ieder geval een

open data, zei hierover : “and we

sommige momenten uit het verle-

rol spelen bij de visualisatie van

have only just started” (we zijn nog

den nog steeds kan herinneren en

deze investeringen in de economie.

maar net begonnen). Zo zie ik dat

andere helemaal niet in mijn ge-

Hoe dat in de VS werkt, werd door

ook.

heugen kan terugvinden. Zo zie ik

de gouverneur van de staat Mary-

nog voor me hoe mijn leraar Neder-

land gepresenteerd tijdens de ESRI

lands het woord ‘optimisme’ uit-

User Conference van vorig jaar. Veel

legde: “die mist trekt wel op”. Opti-

projecten, onder meer in de secto-

misme en de economie hebben een

ren transport en logistiek, milieu,

duidelijke relatie. Als we gezamen-

zorg en woningbouw hebben een

lijk positief zijn over de toekomst,

‘rijksbijdrage’ ontvangen. En op de

schieten de economische barome-

website StateStat kan elke burger

ters al omhoog. Maar hoe past geo-

precies zien ‘waar’ deze projecten

grafisch denken in een crisis?

zijn: welke nieuwe verbindingsweg

Foto: Katharina van Eck

is in mijn omgeving gerealiseerd,

Overigens, ik wil deze crisis niet ba-

In een recent interview gaat Jack

welke rioolstelsel opgeknapt, wel-

gatelliseren. Er is serieus wat aan

Dangermond in op de moeilijke

ke woningen gerenoveerd? Men

de hand en met alleen optimisme

keuzes waar de overheid in de Ver-

kan zelfs een e-mail sturen naar

komen we er niet. Het volgende

enigde Staten voor staat: de be-

de verantwoordelijke projectleider

kabinet zal, nadat de burger heeft

lastinginkomsten zullen fors dalen

(en een antwoord verwachten!).

gesproken en gestemd, echte keu-

en dat heeft direct invloed op het

zes moeten maken. Een crisis kan

vermogen om alle taken van de

In Nederland is de crisis- en her-

een plaag of een zegening zijn.

overheid uit te voeren. Jack heeft

stelwet ook door de Eerste Kamer

Maar dat er versterkte kansen voor

altijd gezegd dat ‘geografie en

aangenomen. Projecten, die effect

geografisch denken zijn, moge dui-

GIS-technologie’ recessiebestendig

hebben op de werkgelegenheid en

delijk zijn!

zijn, maar hij ziet ook een impact.

de economie, kunnen nu versneld

Er is volgens hem een verschuiving

starten. Zou het niet mooi zijn om

Voor het geval u het zich afvraagt:

van maatwerk- naar standaardtoe-

het geografisch inzicht in deze pro-

pessimisme werd met ‘die mist is

passingen merkbaar en er is een

jecten voor allen duidelijk en trans-

een pest’ uitgelegd (en extra cha-

grotere aandacht voor GIS vanuit

parant beschikbaar te hebben?

grijnig uitgesproken).

het bedrijfsleven. Daar wordt sterk ingezet op ‘excellent opereren’, ef-

Ook in het Verenigd Koningrijk zet

AUTEUR: Jan Willem van Eck

ficiënter werken. Als bij dat doel

de overheid in op transparantie.

ESRI Nederland

de ‘waar’-component om de hoek

Door steeds meer overheidsgege-

E-MAIL: jvaneck@esri.nl

komt kijken, ontstaan ook meer

vens beschikbaar te stellen binnen

kansen voor geografie.

het ‘open data’-initiatief is er voor

Jan Willem van Eck is directeur stra-

de burger een inzichtelijke ‘follow

tegie bij de ESRI Nederland Groep.

wereldwijd

the money’-website ontstaan. Tim

Op zijn blog www.kortsteroutes.nl

groots ingegrepen in de economie

Berners-Lee, uitvinder van het in-

is dit artikel ook te vinden, inclusief

door ondersteuningsfondsen op te

ternet en groot voorstander van

een aantal links.

Overheden

hebben

esri nederland

Onze relaties verder op weg helpen

De naamsverandering is slechts de fysieke waarneming dat het activiteitenpakket van AQUAGIS (nu ESRI Nederland Solutions) is veranderd. De hele rebranding heeft echter grote impact; wat voorheen een ESRI Nederland-zuster voor de waterschapsmarkt was , is nu een volwaardige dienstenorganisatie geworden. Hans Hainje, adjunct-directeur, licht het een en ander toe. De ambities liggen hoog, net als de resultaten. oplossingen kunnen leiden tot versnippering en wanorde. Het is belangrijk dat er vooraf een goede basisinfrastructuur ligt waar de informatiehuishouding als lego-stenen op worden gebouwd.” ESRI Nederland Solutions fungeert daarbij als een soort kennisplatform, stelt Hainje. “We doen kennis op in de ene organisatie en zetten deze als het ware terug naar een andere organisatie, waar we weer andere kennis vergaren. Zo brengen we onze relaties voortdurend verder op weg in hun informatievraagstukken.” Eén van de nieuwste ontwikkelingen daarin is dat GIS zich breder en dieper in organisaties nestelt. Hainje: “GIS verlaat de GIS-specialist. Voor het technische beheer blijven specialisten belangrijk. Maar het gewone geo-werk moet zonder veel technische kennis mogelijk zijn. Binnen organisaties dient er zonder hoge drempels met geoinformatie gewerkt te kunnen worden, en dan specifiek “De marktbehoefte is het uitgangspunt voor ons.” Hans

gespitst op de rol die de persoon in de organisatie ver-

Hainje, adjunct-directeur van ESRI Nederland Solutions,

vult.”

geeft aan dat ESRI Nederland Solutions bedrijfsprocessen verbindt met op ESRI-software gebaseerde applicaties

Het Nederlandse ESRI ontwikkelt zich tot een full-service

en daarbij een volledig pakket aan diensten aanbiedt.

organisatie. Hainje legt het concept ‘ontzorgen’, dat

“Door onze domeinkennis nadrukkelijker in te zetten

daar een vertaling van is, uit. “Er hoort van alles bij: bou-

kunnen we waarde toevoegen en meer betekenen voor

wen, implementatie en beheer. En er omheen leveren

organisaties.” Voorbeelden hiervan zijn diensten gericht

we andere diensten zoals detachering en consultancy.

op het technische aspect van het ArcGIS-platform en

We doen het allemaal; van voor tot achter.”

consultancy bij de invoering van wetten, het opzetten van een GIS-infrastructuur in een organisatie, invoering van metadata, conversies etc. Met deze insteek is ESRI Nederland Solutions in staat om

AUTEUR: Harmen van Doorn E-MAIL: solutions@esri.nl

vanuit de context van de klant oplossingen te leveren met betekenis. “Dit kan alleen wanneer een dienstver-

In de volgende editie van In Perspectief gaat Hans Hainje

lener weet wat in organisaties speelt aan standaarden

dieper in op de ontwikkelingen binnen ESRI Nederland

en processen. Wij realiseren ons bijvoorbeeld dat punt-

Solutions (voorheen AQUAGIS).

Beheer en onderhoud: wat merken we ervan?

een ander PerSPECTIEF

ProRail is een organisatie die de taak heeft om het

FAT en GAT. Het kost allemaal veel

Een ander perspectief

spoorwegnet te beheren. Wanneer ProRail haar werk

geld, en veel, heel veel tijd om de

In deze rubriek schrijft één

goed doet, wat merken we daarvan? Geen sein en wis-

testen uit te voeren. Wat merkt

van de bestuursleden van

selstoringen. Treinen kunnen gewoon over de rails blij-

de gebruiker daarvan? De gebrui-

de ArcGIS Gebruikersgroep

ven rijden ook als het autoverkeer ontregeld is door een

ker mag een nieuwe versie testen

Nederland (AGGN) vanuit

sneeuwstorm. Als alles normaal verloopt wordt het be-

op een aparte omgeving. Handig;

een persoonlijk perspectief

heer goed uitgevoerd.

even oefenen met een nieuwe

of dat van de AGGN.

versie en eventuele bugs laten

Kijk voor meer informatie

Beheer en onderhoud is een interessant onderwerp voor

verhelpen, al voor je er echt mee

over de AGGN op

mij als werknemer bij ProRail, voormalig functioneel be-

aan de slag gaat. Maar verder…?

www.aggn.nl

heerder en bestuurslid van de AGGN. Verschillende be-

Verbindt u zich met de

heerders zijn dagelijks bezig met beheer en onderhoud

Ondertussen wil de ene gebruiker

van ArcGIS. Maar, wat merkt de ArcGIS-gebruiker van

zo snel mogelijk aan de slag met

beheer en onderhoud aan GIS-software?

een nieuwe versie en wil de ander

AGGN via www.linkedin.nl

al het werkende gewoon laten zoals het is. Voor de beAls het beheer goed wordt uitgevoerd, is er een OTAP-

heerder de taak om het juiste moment van upgrade te

omgeving. Omgevingen voor Ontwikkelen, Testen,

kiezen. Er volgt een e-mail: “Beste gebruiker, dit week-

Accepteren en Productie. Op die verschillende omgevin-

end hebben we ArcGIS versie 10 geïnstalleerd. Vanaf

gen worden van die drie-letter testen uitgevoerd: TAT,

heden kunt u gebruik maken van deze versie.” Als de gebruiker gewoon aan de slag kan zónder een helpdesk nodig te hebben, brengt de investering in beheer haar geld op. Het werk moet gewoon door kunnen draaien, zo blijven de gebruikers tevreden en wordt het beheer goed uitgevoerd. Beheer en onderhoud is natuurlijk niet alleen van toepassing op software, maar ook op een vereniging als de AGGN. We houden de ledendatabase up-to-date, maken een nieuwsbrief en organiseren gebruikersdagen. Bij het bedenken van thema’s zoeken we naar een dusdanige mix van onderwerpen zodat er voor iedere gebruiker regelmatig een interessante middag bij zit. Bij de organisatie nemen we wel een groot risico: we testen niets, maar gaan direct in productie. Dat maakt de gebruikersmiddagen voor ons extra spannend en vaak verrassend. Wat merken de leden hiervan? Niets!

Foto: Erik Visser

AUTEUR: Juliette van Driel | AGGN E-MAIL: info@aggn.nl 37

in personeel

Golf veranderingen in geo-onderwijs

De komende jaren moet veel tijd worden gestoken in het verbeteren van het geo-onderwijs. Ook het rapport GIDEON maakte dat duidelijk. De huidige activiteiten van Stichting Arbeidsmarkt Geo passen in die lijn. Die richten zich op imagoverbetering door middel van de Go Geo-campagne en op het stimuleren van onderwijsvernieuwingen. De Go Geo-campagne lijkt aan te slaan. Op onze web-

het tot stand komen van een makel- en schakelfunctie

site zijn bijvoorbeeld al duizenden bezoekers geteld

(werkgevers/onderwijs/studenten). Denk aan stage-

die er gemiddeld meer dan vier minuten verbleven. We

plaatsen, gastdocentschappen, afstudeeropdrachten

hebben ook vele studenten gesproken op carrièreda-

en werving en selectie. Hierbij speelt ook de Europese

gen, open dagen, het GIN-congres en andere vakbeur-

dimensie een rol. We krijgen al vragen binnen van bij-

zen. We zijn bezig om een lesmodule te ontwikkelen

voorbeeld Franse studenten die graag in Nederland

voor gebruik in de aardrijskundeles van havo/vwo, we

een afstudeeropdracht willen doen.

verspreiden veel informatiemateriaal en helpen scholen en onderwijsinstellingen bij marketing en communicatie-activiteiten. Het effect is nog moeilijk te meten. De belangstelling op open dagen lijkt wat te groeien en we zien een geringe groei van de instroom. Ja, het geo-onderwijs zal de komende jaren een redesign doormaken, is ons idee. Zo stelden we onlangs,

“Belangstelling voor GIS op open dagen lijkt wat te groeien.”

op 10 maart, voor het mbo een nieuw examenprogramma, beoordelingsnormen en set referentieprojec-

We overwegen verder om in een deel van Nederland

ten vast. In overeenstemming met vertegenwoordigers

een best practice neer te zetten in de samenwerking

van onderwijs, werkgevers en studenten. Met zes hbo-

tussen werkgevers, alle niveaus en de studenten als po-

opleidingen ontwikkelen we een nieuwe minor geo

tentiële werknemers.

en nieuw hbo-geo-afstudeermogelijkheden (HAS Den Bosch, Van Hall Larenstein, Windesheim). Met de wo-

We streven ook een goede samenwerking na met de

geo-opleidingen gaan we gezamenlijk een landelijke

diverse partners in de geo-sector, naast werkgevers en

minor geo-breed aanbieden aan bachelor-studenten.

onderwijsinstellingen, met bijvoorbeeld de beroepsvereniging GIN, Geonovum, Geofort, EduGIS, Geo-

Het bestuur van Stichting Arbeidsmarkt Geo, onder

week, KNAG en andere partijen. Als we als geo-sector

voorzitterschap van Godfried Barnasconi (bestuurder

de jeugd hebben, hebben we daadwerkelijk de toe-

van het Kadaster), gaat voor de komende jaren een

komst.

strategie formuleren. We moeten door de crisis een poosje rekening houden met een minder sterke groei van de geo-sector dan een paar jaar geleden, maar er is

AUTEUR: Hendrik Westerbeek

voldoende reden om te verwachten dat de groei daar-

Stichting Arbeidsmarkt Geo

na weer sterk doorzet. Stichting Arbeidsmarkt Geo wil naast de Go Geo-campagne en op onderwijsvernieuwingen ook inzetten op 38

E-MAIL: hendrik.westerbeek@kadaster.nl

Op de juiste plaats

Wie zichzelf ziet, gaat zich anders gedragen. Amsterdam RealTime, dat Waag Society in samenwerking met kunstenaars Esther Polak en Jeroen Kee realiseerde, toonde dat aan (waag.org/realtime). Vrijwilligers lieten hun dagelijkse routes met gps vastleggen. Zodra zij hun afgelegde routes gepubliceerd zagen, veranderden zij deze. Sommigen gingen mooiere routes volgen, anderen tekenden een figuur, of schreven een woord in de stadsplattegrond van Amsterdam. Dit komt voort uit de behoefte om onszelf te profileren wanneer we zichtbaar zijn. We willen laten zien wie we zijn en waarmee we ons verbonden voelen door middel van kleding, fanclubs en sociale netwerken. Wie met geo-informatie werkt, koppelt gegevens aan een locatie. Zo worden betere beslissingen genomen of verloopt

Column

“Het lijkt op Google Earth of hij een zwembad in de tuin heeft.”

een proces efficiënter. Waag Society onderzoekt onder meer welke invloed locatiegebonden informatie heeft op mensen. Begin jaren negentig pionierde zij met De Digitale Stad (waag.org/dds). Nu biedt zij met spelplatform 7scenes de mogelijkheid om de openbare ruimte als theater in te richten (7scenes.com). Met 7scenes kan iedereen foto’s, videobeelden, geluiden, teksten en opdrachten verbinden aan elke locatie. Door het gebruik van gps worden deze, op het juiste moment, op de juiste plaats, via een mobiele telefoon geactiveerd. Geheel in de lijn met de Web 2.0-gedachte kan iedereen zelf spellen maken en publiceren. Het gebruik van geo-informatie neemt nog steeds toe. Door de steeds betere software en snellere hardware, maar ook door ‘op internet je eigen huis kunnen zien’. Mooi is het voorbeeld van diegene die zijn schuurdak turquoise verft; dan lijkt het op Google Earth of hij een zwembad in de tuin heeft. De grenzen van wat mogelijk is met geo-informatie zijn nog lang niet bereikt. Waar liggen die grenzen, hoe kunnen we die opzoeken, en welke invloed heeft dat op de samenleving? Waag Society stelt deze en andere maatschappelijk relevante vragen op een prikkelende manier, en werkt daarbij vanuit creativiteit, met gevoel, en met het hart - zie titel. AUTEUR: Betty Bonn E-MAIL: betty@waag.org 39

gis Diensten

ESRI Nederland Support:

‘Vlot en nuttig’

Werken met GIS is in alle facetten een uitdaging. Zo zijn de aangeleverde databestanden niet altijd even netjes. En uitdagend wordt het helemaal als de grenzen op de proef worden gesteld: van hardware, services en kennis. ESRI Nederland Support staat ArcGIS-gebruikers graag bij om ze verder op weg te helpen. Maar hoe ervaren zij dit? In Perspectief vond het tijd voor een kleine evaluatie. betrouwbaar en klantgericht.” Ze

zijn meestal erg nuttig. Ze hebben

vertelt over een concrete support-

verstand van zaken.” Lachend: “En

vraag: “Ik moest een keer losse an-

er werken aardige mensen!” Scotta

notaties mergen, van verschillende

is ook kritisch: “Soms zijn hun ant-

schalen allemaal naar een zelfde

woorden wat algemeen; dan kun-

schaal. Binnen een dag kreeg ik de

nen ze beter zeggen dat ze zich er

oplossing hoe ik dit het beste kon

verder in zullen verdiepen. Maar dat

aanpakken.”

zijn uitzonderingen!”

Ook Erik Wahle, technisch medewer-

Lars de Vries van ingenieursbureau

ker bij adviesbureau Mobycon, vindt

Breijn B.V. is over het algemeen zeer

het goede luisteren een sterke kant

tevreden over de wijze waarop de

van de afdeling Support. “Ze begrij-

afdeling omgaat met de door Bre-

pen de vraag goed en reageren er

ijn ingediende supportvragen. “Een

ook snel op. De geboden oplossin-

supportvraag wordt snel opgepakt.

Lars de Vries: “Support denkt echt mee om te komen tot de juiste oplossing.”

gen zijn meestal zeer bruikbaar. Nor-

En we merken dat support echt mee-

maliter krijg ik binnen één à twee

denkt om te komen tot de juiste

Natuurlijk doet ESRI Nederland Sup-

werkdagen een oplossing.” Wahle

oplossing.” De meest recente pro-

port haar uiterste best om klanten

vertelt over een aantal cases die hij

blemen hadden onder meer te ma-

te helpen. Aan die intentie zal het

ooit gekoppeld had aan een lineaire

ken met de License manager. “Met

niet liggen. Uiteindelijk telt het of

referentie. De helft daarvan werd

advies en hulp hebben we de juiste

de gebruiker van geo-informatie

niet gevisualiseerd. “Support zocht

keuzes kunnen maken en daarmee

verder kan. Met andere woorden: of

uit waar het aan lag en sindsdien

onze problemen kunnen lokaliseren

bijvoorbeeld Jacklyn Koot succesvol

werkt het goed.”

en oplossen.”

kan zijn in het gebruiken van haar

Alessandra Scotta, senior ontwikke-

geo-informatie.

laar bij Geodan, werkt vaak met het

ESRI Nederland Support is voortdu-

ESRI-platform. Geregeld vuurt ze

rend bezig met het verbeteren van

Koot is medewerker operationele

vragen op ESRI Nederland Support

haar dienstverlening. Zo kunnen ze

voorbereiding bij Brandweer Haag-

af, bijvoorbeeld naar aanleiding van

ArcGIS-gebruikers in hun werk suc-

landen. “Er zijn periodes geweest

het project dat ze voor de gemeente

cesvol maken.

dat ik ESRI Nederland Support da-

Zoetermeer uitvoert. Net als Erik

gelijks aan de lijn had. Ze blinken uit

Wahle krijgt ze rap antwoord: “Bin-

in het goed luisteren, het probleem

nen één werkdag krijg ik antwoord,

definiëren en het bieden van een

en binnen één a twee werkdagen

en Wilfred Hermans

goede oplossing. Ik ervaar ze als

een oplossing – en de antwoorden

E-MAIL: geographicthinking@esri.nl

AUTEURS: Harmen van Doorn

“De geboden oplossingen zijn zeer bruikbaar.”

Contactgegevens ESRI Nederland Support E: support@esri.nl I: www.esri.nl/support T: +31 (0) 10 217 07 50

Ik geef ESRI Nederland Support een 10 Petra van Vliet, bodemadviseur van agrarisch laboratorium en adviesbureau Blgg, is enthousiast over ESRI “Het

Nederland werkt

Support. fantastisch

goed. Meestal verstuur ik per e-mail wat er aan de hand is. Ik gebruik hiervoor de checklist die Support beschikbaar heeft gesteld. Ik krijg meestal direct bericht dat mijn aanvraag ontvangen is en binnen twee dagen een oplossing. Het antwoord laat niet zo lang op zich wachten dat mijn ESRI Nederland Support wil klanten succesvol maken.

project moet stoppen. Dat is heel prettig. De oplossing

Support op locatie; het doctor’s office

wordt goed uitgelegd. En er wordt later teruggekoppeld of de oplossing voldoende

Jan Zweep van het GIS Competence Center van DLG (ministerie van LNV) maakt re-

was.” Veel bedrijven kun-

gelmatig gebruik van het doctor’s office dat bij hen aanwezig is. “Voor zaken waar

nen nog wat leren van ESRI

ik tijdens het gebruik van ArcGIS tegenaan loop en van denk ‘dat moet toch eenvou-

Nederland Support, vindt

diger kunnen?’. Steeds weer blijkt hoe veelzijdig ArcGIS is en dat er vele wegen naar

Van Vliet. “Ik bewaar mijn

Rome leiden. De ‘doctor’ geeft mij als het ware een routebeschrijving voor deze

vragen inclusief antwoor-

wegen.” De doctor zit er eens in de zoveel tijd: “Ik spaar een aantal relevante GIS-

den, zodat ik niet met de-

vragen op en zodra de doctor in huis is, kan ik deze persoonlijk met hem bespreken.

zelfde vragen bij Support

Met veel vragen gingen we niet naar ESRI Nederland Support, omdat we ze net te

terugkom en mijn collega’s

klein vonden. Nu is het voor mij letterlijk om de hoek.” De Ridder ervaart het als een

hiervan ook op de hoogte

groot voordeel dat de het doctor’s office veel lijnen korter heeft gemaakt.

zijn. Een soort interne kennisbank.” 41

OPINIE

Branchevereniging zet marktontwikkeling en innovatie op de kaart

Nieuwe koers moet leiden tot meer marktontwikkeling en innovatie. GeoBusiness Nederland zet de the-

over de wijze waarop de markt ver-

GeoBusiness

ma’s marktontwikkeling en innova-

groot kan worden. Dat gebeurde

samen met de geo-bedrijven blij-

heeft

ambitie

tie hoog op de agenda. De branche-

onder leiding van Mark Herbold,

vend te kunnen innoveren en een

vereniging geeft daar onder meer

als bestuurslid van GeoBusiness

cultuur te creëren, waarin kleine

invulling aan door een nieuwe

Nederland verantwoordelijk voor

en middelgrote bedrijven zich op

commissie op te richten die zich

het thema marktontwikkeling. “De

hun gemak voelen en bereid zijn

specifiek met marktontwikkeling

commissie is nu aangesteld en een

innovatief te kunnen denken en

bezig houdt. Er was al een commis-

voorzitter is voorgedragen. De vol-

handelen. GeoBusiness streeft er-

sie Innovatie. Het doel van de the-

gende stap is het formuleren van

naar om samen met geo-bedrijven

ma’s? Precompetitief samenwerken

de plannen waarin naast visie en

de krachten, middelen en kennis

binnen de geo-informatiebranche

doelstellingen vooral acties wor-

te delen om zo elkaar optimaal te

om daarmee het marktvolume van

den opgenomen.”

ondersteunen. Hierdoor kunnen

de sector te laten groeien.

Herbold: “We starten met het

de leden binnen de vereniging

raadplegen van de leden om een

gezamenlijk draagvlak creëren.”

De commissies Marktontwikkeling

top10-lijst samen te stellen waar

Camille van der Harten is onlangs

en Innovatie, hebben baat bij een

de commissie zich op gaat richten.

aangesteld als voorzitter. Momen-

goede en structurele samenwer-

We kunnen niet alle kansen tege-

teel wordt vanuit de commissie

king binnen en buiten de vereni-

lijk aanpakken. Het kan hierbij om

Innovatie een verkenning gedaan

ging. Er is een nauwe samenhang

zowel nationale als internationale

voor GeoLab. “Dit is een platform

tussen de twee commissies. Ze zul-

ontwikkelingen gaan.”

voor open innovatie in de geo-

len in de toekomst dan ook veelvul-

informatie branche. Het doel van

dig samenwerken om de thema’s

Innovatie

GeoLab is een omgeving te creëren

optimaal uit te dragen.

Naast het onderwerp marktont-

waarin kennis en innovaties tus-

wikkeling wordt in de toekomst

sen bedrijven kunnen worden ge-

Marktontwikkeling

ook meer nadruk gelegd op inno-

deeld. Dit gebeurt in een precom-

De commissie Marktontwikkeling is

vatie. Volgens Theo Thewessen, be-

petitieve setting, met het oog op

onlangs in het leven geroepen. Zij

stuurslid bij GeoBusiness en verant-

langetermijnontwikkelingen in de

heeft als doelstelling het gezamen-

woordelijk voor innovatie, biedt

branche.” Het initiatief staat nog

lijk ontwikkelen en profileren van

dit thema kansen voor GeoBusiness

in de kinderschoenen en zit dus in

de markt voor de aangesloten geo-

Nederland. “De geo-markt is een

een verkennende fase. Gebleken is

bedrijven. In de toekomst zullen

volwassen markt aan het worden,

dat de omvang en het expertisedo-

juist potentiële markten in de pri-

waar de innovaties elkaar met een

mein binnen de branchevereniging

vate sector nadrukkelijker worden

razend tempo opvolgen. Ontwik-

nogal kan verschillen. Een belang-

benaderd om het totale marktvo-

kelingen op het gebied van onder

rijke vraag is dan ook: ‘Hoe gaan

lume te vergroten. De eerste stap-

andere 3D-analyses vragen een

we daarmee om in zo’n innova-

pen in de richting van marktont-

enorme inspanning van de kleine

tielaboratorium?’ Deze en andere

wikkeling zijn inmiddels gemaakt.

en middelgrote bedrijven”, aldus

vragen over GeoLab komen daar-

Tijdens de startbijeenkomst van

Thewessen. “Om deze ontwikke-

om op de themabijeenkomst van

de commissie op 30 maart jongst-

lingen te kunnen blijven volgen, is

GeoBusiness op 22 juni aanstaande

leden, is uitgebreid gebrainstormd

samenwerking dan ook essentieel.

aan de orde.

Toekomstvisie

GeoBusiness Nederland hun busi-

Door de komende jaren de nadruk

ness en de werkgelegenheid kun-

te leggen op marktontwikkeling

nen laten groeien. Wanneer de

en innovatie, zet GeoBusiness Ne-

twee commissies hun krachten bun-

derland in op het vergroten van

delen, staat er een sterk geheel,

â&#x20AC;&#x2DC;de koekâ&#x20AC;&#x2122; zodat de aangesloten be-

dat GeoBusiness Nederland naar

drijven zich verder kunnen ontwik-

het gewenste niveau kan brengen.

kelen. GeoBusiness Nederland wil bereiken dat geo-informatie een nog belangrijkere factor wordt in

AUTEUR: Bart Wiegmann

de informatievoorziening van het

E-MAIL: geographicthinking@esri.nl

bedrijfsleven en overheden. Dat is een basis waarop de leden van

Foto: Chris van Houts

GeoBusiness Nederland GeoBusiness Nederland is de branchevereniging voor

bureaus, dataleveranciers, systeembouwers en data-

de geo-informatiesector. Binnen deze branchevereni-

diensten leveranciers.

ging werken bedrijven uit de gehele geo-sector samen

De missie van GeoBusiness Nederland is het succes

om hun individuele belangen te behartigen. GeoBusi-

van haar leden vergroten, door het vergroten van de

ness Nederland is in 2007 ontstaan uit een fusie van

marktvolume en het verbeteren van de marktwerking

haar voorgangers Vereniging Nederlandse Bedrijven in

in de geo-informatiesector. Om aan deze missie te

de Geodesie en Geo-Informatie (VNBG) en Bedrijven-

voldoen heeft de branchevereniging zich sinds de op-

platform Geo-Informatie. De fusie heeft er mede voor

richting op verscheidene themaâ&#x20AC;&#x2122;s gericht. GeoBusiness

gezorgd dat de sector krachtiger en mondiger naar

Nederland zet zich in voor onderwerpen op het gebied

buiten kan treden.

van innovatie, marktwerking en opdrachtgeverschap,

Binnen de sector is een grote diversiteit aan leden aan-

geo-informatie infrastructuur, arbeidsmarkt en onder-

gesloten. Dit zijn onder meer softwareontwikkelaars,

wijs, maatschappelijke profilering en sinds kort met

ingenieursbureaus, adviesbureaus, landmeetkundige

een nieuw speerpunt: marktontwikkeling.

interview

Organisatiebreed GIS is geo-informatie in de diepte

Het gebruik van GIS voor de centrale data van een organisatie is soms cruciaal. De manier waarop geo-informatie wordt ingezet maakt echter het verschil. In een proactieve rol brengt GIS de data naar een hoger niveau. Het geografische denken wordt daarom bij netbeheerder Liander, diep in de organisatie verweven. â&#x20AC;&#x153;Tot heel kleine werkzaamheden toe.â&#x20AC;? 45

interview

Eén centrale database. En daar or-

Liander is een regionale netbeheer-

situatie ‘losgetrokken’ van elkaar.

ganisatiebreed vanuit werken. Sa-

der die elektriciteit transporteert

De data wordt vanuit de beheerom-

mengevat spant Jan van Gelder,

naar 2,8 miljoen klanten en gas naar

geving frequent gesynchroniseerd

strategy consultant/enterprise ar-

2,1 miljoen klanten in de provincies

richting de BAR.” Als het program-

chitect van Alliander, waar Liander

Gelderland, Noord-Holland en gro-

ma NewNRG afgerond is, werkt

deel van uit maakt, zich hiervoor

te delen van Flevoland, Friesland

de organisatie vanuit één centrale

in. Als Enterprise architect met het

en Zuid-Holland. Liander verzorgt

geodatabase en ontstaat er één

domein ‘Data en GIS’ is hij nauw be-

het onderhoud, de uitbreiding en

datawaarheid. Ook de verdere inte-

trokken bij het programma NewN-

de innovatie van zijn netten. Tevens

gratie met assetdata die in SAP zit,

RG (spreek uit: New-Energy) en wil

maakt Liander mogelijk dat al zijn

staat dan op de agenda.

hij de GIS-mogelijkheden zoveel

klanten energie kunnen afnemen

mogelijk uitbuiten. Want er is veel

van de leverancier van hun keuze.

Maar voor deze wens van Jan van

mogelijk, weet hij, en waarom dat

“Wij zorgen ervoor dat de energie-

Gelder – en anderen binnen de or-

niet inzetten als het werk in de or-

stroom van leverancier naar klant zo

ganisatie – in vervulling kan gaan,

ganisatie daardoor makkelijker gaat

optimaal mogelijk gebeurt en dus

moet er nog een hoop gebeuren.

en beter van wordt?

moeten we weten hoe onze net-

De erfenis van allerlei fusies die leid-

werken in elkaar zitten. Daardoor

den tot het ontstaan van Alliander

kunnen we zorgen dat die netwer-

zijn vier behoorlijk verschillende GIS

ken effectief en efficiënt worden

systemen. NewNRG is enkele jaren

gebruikt.” Zowel het gas- als het

geleden in gang gezet en inmiddels

elektriciteitsnetwerk worden gere-

zit er zichtbaar schot in de zaak.

gistreerd in het GIS, vanaf de plaats

De BAR is ‘live’, en Ilias, het meest

waar de energie het netwerk in

complexe van de vier GIS-systemen,

komt, tot aan de aansluiting van de

is bijna overgezet naar de nieuwe

klant.

beheerapplicatie. “We hebben op de BAR-data al een aantal leuke

NewNRG

dingen kunnen doen. Zo is de BAR-

GIS vormt een cruciale rol in de om-

data beschikbaar voor het doen van

gang met de assets – een giganti-

(geo-)analyses, en hebben we op

sche dataset. Van Gelder schetst de

diezelfde data via webservices al

kern van het programma NewNRG:

een heel mooie pilot gedaan waar-

“De GIS-data uit de centrale data-

bij de netwerklogica in een Silver-

base, Basis Asset Repository (BAR),

light-applicatie werd getoond.”

ontsluiten we straks via Geo-web-

services, zoals ArcGIS Server, maar

Anders denken

het gebruik van andere services is

Maar Van Gelder wil meer, want er

ook denkbaar. Om platform- en

kan meer. “GIS wordt van oudsher

applicatieonafhankelijk te zijn heb-

vooral gebruikt voor het vastleg-

ben we het beheer van data en het

gen van data. Maar het succes zit

ontsluiten van de data in de nieuwe

er in wanneer de data echt actief

“Wanneer data bedrijfsbreed echt actief gebruikt wordt, levert dat succes op.” gebruikt wordt. En dan bedrijfs-

bezig is. Via webservices kan de in-

wordt het nog belangrijker om een

breed. Hiervoor is het nodig dat GIS

formatievoorziening richting klan-

goed inzicht in de Netwerkgege-

veel verder in werkprocessen wordt

ten vergroot worden.

vens en Netwerklogica te hebben.

gaat een andere denkwijze. “Denken

Natuurlijk wordt GIS ook op de be-

NewNRG moet in 2011 afgerond

vanuit wat we willen met de data, in

staande niveaus ingezet: het slim-

zijn. De organisatiebrede inzet van

plaats van denken vanuit de moge-

mer inzetten van de assets. Hiervoor

GIS door Alliander kan dan gemaxi-

lijkheden van applicaties.” Data is in

gebruikt Liander ook rekenpakket-

maliseerd worden. “Zodat geo-in-

organisaties de meest stabiele fac-

ten. De belasting van het netwerk

formatie over de gehele organisatie

tor. Organisaties veranderen, proces-

is een belangrijk aspect. Als je niet

wordt gebruikt”, besluit Van Gelder

sen en werkwijzen veranderen, maar

weet waar de kabels liggen, kan

vol enthousiasme. Aan hem zal het

wat niet verandert is de data.

het zo maar zijn dat er twee kabels

zeker niet liggen.

verweven.” Maar hieraan vooraf

naast elkaar liggen. De ene wordt Geografisch denken is daarin be-

warm omdat hij zwaar wordt be-

langrijk, omdat dit voor de organi-

last, en de andere wordt amper

AUTEUR: Harmen van Doorn

satie nieuwe mogelijkheden biedt.

gebruikt. “Gelukkig weten wij wel

E-MAIL: geographicthinking@esri.nl

De Enterprise architect merkt dat

waar onze kabels liggen.”

GIS op heel veel plaatsen in de organisatie terecht komt of gaat ko-

Ontwikkelingen

men, waar het voorheen niet werd

Het centraliseren van data is mede

gebruikt. Voor iedereen natuurlijk

van belang door ontwikkelingen die

met een op de behoefte afgestem-

de komende jaren nog verder zullen

de user interface.

toenemen. Hier moet Liander rekening mee houden en erop inspelen.

Voor iemand in het veld is een an-

Van Gelder: “Aan de ene kant stijgt

dere interface gewenst dan voor

het energieverbruik in Nederland.

een gegevensbeheerder die moet

Mensen hebben steeds meer elek-

tekenen. Analisten moeten zware

trische apparaten in huis. De belas-

geografische analyses kunnen uit-

ting van het elektriciteitsnetwerk

voeren, terwijl bij calamiteiten een

stijgt dus. En aan de andere kant

snelle

voldoende

worden de gebruikers steeds vaker

is: hoe groot is het gebied dat ge-

ook leveranciers. Je ziet steeds meer

troffen is? Hetzelfde geldt voor de

zonnepanelen op daken en wind-

storingsdienst. Je zou GIS kunnen

molens in het landschap of op zee

gebruiken om de monteur die het

verschijnen. Dit noemen we decen-

dichtst in de buurt is naar de gemel-

trale opwekking van energie.” Dat

de storing te sturen om het euvel

betekent dat het netwerk nu niet

te verhelpen en het is ook mooi als

alleen meer voor het ‘afleveren’ van

klanten verteld kan worden dat er

energie wordt gebruikt, maar ook

al een monteur onderweg is, of al

voor het ‘ophalen’ ervan. En dus

netwerktrace

Recensie

Wetenschap, locatie en geo-ICT, verleden, heden en toekomst

Geospatial Technology and the Role of Location in Science

Het boek met de intrigerende titel

De auteurs hebben de opdracht gekregen om de vol-

Geospatial Technology and the Role

gende aspecten te behandelen: groeiende significantie

of Location in Science begint met

van locatie gebaseerde benaderingen; verspreiding van

Henk J. Scholten, Rob van de

een zin van Jack Dangermond, di-

geo-ICT in onderwijs en onderzoek; effectieve manieren

Velde en Niels van Manen (edi-

recteur en oprichter van ESRI, Inc.:

voor het toepassen ervan; technische en methodologische

tors), 2009, 322 pagina’s.

“Hundreds of thousands of crea-

obstakels, die het optimale gebruik verhinderen en als

tive and innovative efforts of users

laatste hoe deze barrieres door wetenschappers en ande-

around the world provide evidence

ren overwonnen kunnen worden. De auteurs werken dat

of the growing value of geospatial technology.” Ik denk dat

heel verschillend en daarom ook boeiend uit.

lezers van In Perspectief het hiermee eens zijn. Hoe is dat zo

Uw recensent heeft veel van de historie meegemaakt,

gekomen en hoe gaat dat nu verder, specifiek in een weten-

het lezen is dan ook een feest van herkenning. Toch mis

schappelijke context?

ik de vraag (en het antwoord): “Bestaat er wel een geoinformation science?” Is de ontwikkeling van geo-ICT in

Het thema wordt uitgewerkt in 16 hoofdstukken door

de wetenschap niet sterk gestuurd vanuit de toepassingen

33 auteurs. Het boek (ontsproten

en de ontwikkelingen, juist in de ICT? Wat is dan eigenlijk

uit een congres, georganiseerd

het optimale gebruik?

door het SPINlab van de VU) is

Het is niet duidelijk wie de doel-

opgebouwd uit drie onderdelen,

groep is. Ik kan het boek echter

namelijk inleiding, voorbeelden

aan iedereen aanraden die eens

uit diverse wetenschappelijke

over de muur van het eigen vak-

disciplines en een afsluitende re-

gebied wil kijken; voor mensen

flectie.

die zoeken naar het slechten van

De drie inleidende, interdiscipli-

de barrieres en inspiratie willen

naire hoofstukken behandelen

opdoen. Iedereen die wil reflec-

drie hoofdonderwerpen: ruim-

teren op de rol van de ruimtelijke

telijk denken, ruimtelijke data

geo-technologie, locatie en weten-

verzamelen en analyse, en de

schap moet in ieder geval de eerste

visualisatie ervan. De voor-

vijf hoofdstukken lezen, een paar

beelden (binnen uiteenlopen-

voorbeelden (niet degene waar je

de vakgebieden zoals archeo-

nu midden in zit) en het laatste

logie, demografie,

fysische

hoofdstuk als synthese. Dit zou ver-

geografie, epidemiologie, en

der uitgewerkt kunnen worden, want

rampenmanagement) gaan

juist de toekomst kan veel leren uit

ook in op deze drie hoofd-

het verleden en heden.

onderwerpen, al gebeurt dit heel verschillend, afhankelijk van waar de nadruk in de

AUTEUR: Marien de Bakker

specifieke wetenschap op ligt en of geo-ICT recent wordt

Centrum voor Ruimtelijke Informatiekunde, Groningen

betrokken bij de vraagstellingen van dat vakgebied. De

E-MAIL: m.de.bakker@rug.nl

afsluitende reflectiehoofdstukken gaan in op educatie en trekken voorzichtig enige conclusies. 48

Een land in kaart brengen, net als Napoleon

gis geeft energie

Ontwikkelingssamenwerking tussen Ridderkerk en Dogbo (Bénin). Als totaal verschillende gemeenten gaan samenwer-

Wijze mannen

ken, ontstaan er boeiende situaties. Gerard Prinse, co-

De eerste 3 jaar werden, samen met de lokale bevol-

ördinator geo-informatie van de gemeente Ridderkerk,

king, alle kadastrale grenzen afgesproken en opgeme-

kan daarover meepraten. De gemeente Dogbo in Bénin

ten. “Er was nog helemaal niets. Het deed me denken

vroeg Ridderkerk om hulp bij het opzetten van een lo-

aan Napoleon die in 1832 het startsein gaf om Neder-

kaal kadaster, en dat hebben ze in Ridderkerk geweten.

land in kaart te brengen, ook om belasting te heffen.

“Als er één iemand veel van opgestoken heeft, dan ben

Landmeters gingen op pad om te vragen welke eigen-

ik dat zelf.”

dommen van wie waren. Dat veroorzaakte wel eens conflicten; dan werden de tien wijze mannen van het

De samenwerking is begonnen in 2002 naar aanleiding

dorp bij elkaar geroepen, die spraken met de betrok-

van contacten tussen vrouwenorganisaties uit beide ge-

kenen en hakten vervolgens de knoop door; palen in

meenten. In 2003 waren de eerste verkiezingen in Bénin

de grond, klaar.”

en kregen de gemeenten een burgermeester en een

Prinse: “Vanaf 2006 konden we samen met de eigena-

gemeenteraad. Gemeenten kregen te horen dat ze hun

ren en de gemeente Dogbo de waarde bepalen en de

eigen broek moesten ophouden – inkomsten genereren

database vullen. In 2008 zijn de eerste aanslagen de

dus. Gerard Prinse: “Dogbo vroeg om onze steun bij het

deur uit gegaan. Zo krijgt Dogbo de financiën binnen

opzetten van een lokaal kadaster; als ze eigendommen

om bijvoorbeeld wegen en riolering aan te leggen.”

konden registreren, konden ze belasting gaan heffen.

Inmiddels hebben zeventien gemeenten in Benin een

Ondersteuning van het lokale bestuur was de opzet van

lokaal kadaster. “We hebben hen geadviseerd over hoe

onze samenwerking.”

ze een buffer kunnen vormen tegen de machtige lokale softwareleveranciers en ingenieursbureaus die hen helpen bij bijvoorbeeld het inmeten van percelen. Dat kan door een soort gebruikersgroep te vormen, waardoor je meer eisen kunt stellen aan bijvoorbeeld softwarepakketten. Ook laten we soms mensen uit Bénin overvliegen naar Nederland om te laten zien hoe onze kadastrale registraties verlopen, of om bij onze afdeling WOZ te kijken; hoe hef je belasting, hoe houd je Foto: Gerard Prinse

alle metingen bij?”

“We hebben gezegd dat ze moeten laten zien wat er met het geld gebeurt, ofwel transparantie naar de burger.” 49

Valkuilen Ook Ridderkerk zelf steekt veel op van deze ontwikkelingssamenwerking. “Als er één iemand veel van opgestoken heeft, dan ben ik dat zelf. Over grondregistratie, maar ook over samenwerken en cultuur. De cultuurverschillen zijn zó groot dat je het goed moet organiseren om profijt te halen uit zo’n samenwerking. Wij denken vaak te westers; bij ons is het vanzelfsprekend dat je belasting betaalt, maar dáár betaalt 40 procent van de mensen gewoon geen belasting! Het rechtssysteem is nog niet dusdanig dat daar druk op gezet kan worden.” Een andere valkuil ligt op het gebied van de communicatie. “Al spreek je de taal, dat betekent niet dat je met Foto: Gerard Prinse

elkaar kunt communiceren. We hebben gezegd dat ze moeten laten zien wat er met het geld gebeurt, transparantie naar de burger. Het nadeel daarvan is dat burgers zien dat 60 procent niet betaalt, en dat werkt niet

“Het registreren van grondeigendom is één van de betere manieren van ontwikkelingssamenwerking.”

stimulerend voor de niet-betalers. Wat op mij persoonlijk de meeste indruk heeft gemaakt, is het verschil in planning; in Nederland is alles is gepland, in Bénin eigenlijk niets. Wij hebben de klok, maar Afrikanen hebben de tijd. Een afspraak om negen uur kan makkelijk elf uur worden, terwijl dat in Nederland uit den boze zou zijn. Tijdafspraken maken kán daar eigenlijk niet, dus je moet niet te veel volplannen.” Eén ding staat voor Prinse als een paal boven water. “Het registreren van grondeigendom is één van de betere manieren van ontwikkelingssamenwerking.” Niet alleen voor belastingheffing, maar ook voor de eigenaar zitten er voordelen aan. Zij krijgen immers een eigendomsbewijs in handen dat verhandelbaar is.

AUTEUR: Wilfred Hermans E-MAIL: gemeenten@esri.nl

In the clouds

MIJN PerSPECTIEF

Het toepasbaar maken van de informatie die afkom-

Omdat het hier om een vorm van geo-informatie gaat,

stig is van aardobservatiesatellieten. Dat is waar de

maakt het NLR bij voorkeur gebruik van specifieke hulp-

geomatica-groep binnen de afdeling Ruimtevaart van

middelen voor de verwerking en visualisatie van geo-

het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR)

grafische gegevens. Het gebruik van deze hulpmiddelen

aan bijdraagt. Daarbij is uiteraard kennis nodig van de

vereist veelal de ondersteuning van geomatica-des-

satellietsystemen en hun sensoren en de wijze waarop

kundigen. De geomatica-groep van het NLR heeft een

geofysische processen en parameters aan het aardop-

netwerkapplicatie ontwikkeld waarmee geo-expertise

pervlak vanuit de ruimte worden waargenomen. Maar

en geo-tools via internet beschikbaar worden gemaakt

steeds vaker wordt ook een beroep gedaan op kennis

aan de collega’s in de luchtvaartsector. Die kunnen nu

en hulpmiddelen vanuit het GIS-domein. Niet echt ver-

vanaf elke werkplek allerlei bewerkingen uitvoeren op

wonderlijk, want aardobservatie kan uiteindelijk gezien

de gegevens. De resultaten zijn op professionele wijze

worden als een bijzondere vorm van het inwinnen van

als kaartlagen te presenteren zonder dat men zich hoeft

geo-informatie.

te bekommeren over de technische achtergronden.

Binnen onze groep neemt GIS dan ook een steeds belangrijkere plaats in. Niet alleen bij het interpreteren van aardobservatiegegevens en het ontwikkelen van modellen, maar ook bij het beschikbaar maken van informatie via het netwerk. Opmerkelijk is dat de GIS-expertise van de geomatica-groep ook elders binnen het NLR meer en meer benut gaat worden: ook in ons bedrijf volstrekt zich de ‘GIS-explosie’! Onze groep streeft daarbij naar GIS-expertise en tools op een laagdrempelige wijze toegankelijk maken, zodat ook niet-GIS-experts met geoinformatie kunnen omgaan. Een goed voorbeeld van het laagdrempelig beschikbaar maken van GIS-expertise aan andere divisies binnen het bedrijf is de applicatie die ontwikkeld is voor onze col-

Deze netwerkapplicatie is ontwikkeld op basis van een

lega’s in de luchtvaartsector.

servicegerichte architectuur waarin ook de mogelijkheid van geo-processing is opgenomen. Het leidt geen twij-

De geluidsoverlast van vliegtuigen en de invloed van

fel dat NLR in de toekomst dit concept verder zal uitwer-

het vliegverkeer op ons milieu staan voortdurend in het

ken en vaker zal toepassen. Ondertussen zijn onze lucht-

centrum van de maatschappelijke belangstelling. Het

vaartcollega’s in the clouds met onze GIS-oplossing.

Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium voert met regelmaat studies uit naar deze effecten en met name in de regio’s rond luchthavens. De metingen voor deze

AUTEUR: Rob van Swol

studies worden geanalyseerd door de experts van het

Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium

NLR en vergeleken met de resultaten van modellen.

E-MAIL: vanswol@nlr.nl

17-21 mei 2010

De Doelen, Rotterdam

22-23 september 2010

GIS Conferentie

Verspreid door heel Nederland

www.gisconferentie.nl

GeoWeek

www.geoweek.nl

INTERGEO

5-7 oktober 2010

AGGN GEBRUIKERSDAG 8 juni 2010

Keulen, Duitsland

www.intergeo2010.de

Nieuwegein www.aggn.nl

Europe, Middle East and Africa User Conference (EMEA)

Rome, Italië

26–28 oktober 2010

INSPIRE Conference 22-25 juni 2010

www.gisday.com

Wereldwijd

17 november 2010

GIS Dag

www.esri.com/events/emea

Kraków, Polen inspire.jrc.ec.europa.eu/events/conferences/inspire_2010/

ISPRS: viering 100 jarig jubileum 2-4 juli 2010 Wenen, Oostenrijk www.isprs100vienna.org

ESRI International User Conference 2010 12-16 juli 2010 San Diego, Verenigde Staten www.esri.com/uc

Agenda wie, wat en waar