ArCGIS HÉt pLAtForM Voor GEo-InForMAtIE
een uitgave van Esri Nederland nr. 022010
ArCGISaCtueel uitdagend en inspirerend
Colofon
ArcGIS Actueel is een uitgave van Esri Nederland voor gebruikers van het ArcGIS-platform. CONTACT E: redactie@arcgisactueel.nl T: +31 (0) 10 217 07 00 I : www.esri.nl REDACTIE Ernst Eijkelenboom Jessica Jansen Sabine Put Jeroen van Winden Aan deze uitgave werkten mee: René Colijn Wim Ligtendag Arjen Pluim Irene van Winkel COVER Zwolle heeft als één van de eerste gemeenten content op ArcGIS.com geplaatst. De cover toont de locatie van AED’s in Zwolle. De kaart is voor iedereen toegankelijk op www.arcgis.com. ONTWERP Karen Stultiens
2
COLOFON EN INHOUDSOPGAVE
3
VOORWOORD
4
NIEUWS
5
LICENTIEBEHEER VOOR ARCGIS 10
8
ONTDEK DE ARCGIS VIEWER FOR FLEX
12
STRUCTUREER WERKPROCESSEN MET WORKFLOW MANAGER
15
BRENG 3D-DATA TOT LEVEN
18
WINNAAR MAPGALLERY 2010
20
IN DE WOLKEN MET ARCGIS.COM
23
ADD-INS VOOR ARCGIS DESKTOP 10
26
EEN GEOWEB-RAPPORTAGE IN DRIE STAPPEN
30
GEBRUIK ARCGIS OP UW MOBIELE TELEFOON!
31
AGENDA
08
VORMGEVING EN DRUK LENS! (www.lenspuntnl.nl) ‘t Papierenhuys OPLAGE 4.500 exemplaren ABONNEMENTEN Organisaties met een onderhoudscontract van Esri Nederland krijgen ArcGIS Actueel kosteloos toegestuurd. Zonder onderhoudscontract is het ook mogelijk om ArcGIS Actueel te ontvangen. Een jaarabonnement kost 25 euro (excl. btw). DISCLAIMER Esri Nederland besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de artikelen in ArcGIS Actueel. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruikt kaarten beeldmateriaal blijft eigendom van de makers. Artikelen uit ArcGIS Actueel mogen alleen openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Esri Nederland.
15
20
Voorwoord
De GIS Conferentie gaf mij dit jaar weer veel energie. Het blijft heel leuk om zoveel mensen bij elkaar te hebben die allemaal met geografie bezig zijn. De hele Nederlandse ArcGIS community was bij elkaar. Zoals velen van jullie weten ben ik sowieso erg actief in communities. De “ArcGIS in Nederland” community komt op veel meer plekken dan alleen op de GIS Conferentie en de GIS Tech bij elkaar. Zo hebben al meer dan 500 Nederlandse ArcGIS gebruikers de “ArcGIS in Nederland” groep op LinkedIn gevonden. In deze groep delen en bediscussiëren we ArcGIS nieuws met elkaar. In de cloud wennen we steeds meer aan deze manier van samenwerken. Als internationale GIS community zouden we veel meer met elkaar kunnen doen. We kunnen als GIS community zorgen voor een betere wereldwijd te gebruiken kaart. Het zou mooi zijn als we naast luchtfoto’s en stratenkaarten over een wereldwijde topografische kaart kunnen beschikken. Aan de Nederlandse GIS community de uitdaging om voor Nederland deze door iedereen te gebruiken kaart op te bouwen. Ik hoop dat jullie hiervoor dezelfde energie hebben gekregen als ik. Het zou fantastisch zijn als ik tijdens de GIS Conferentie volgend jaar een Global Topographic Community Basemap kan laten zien waarin wij als Nederlandse GIS community trots op kunnen zijn!
Jeroen van Winden manager technology development Esri Nederland jvanwinden@esri.nl
3
nieuws
AGGN-gebruikersmiddag Op 16 november 2010 staat de komende AGGN-
Uiteraard is er daarnaast volop gelegenheid om kennis
gebruikersmiddag gepland vanaf 12 uur. Deze middag
te maken en informeel ervaringen te delen met andere
heeft als thema “3D GIS”. De gekozen locatie ligt op
ArcGIS gebruikers. Meer informatie op de LinkedIn
een steenworp afstand van station Utrecht Centraal, bij
groep “AGGN” en aanmelden voor de middag kan via
advies- en ingenieursbureau Movares. Het belooft een
www.aggn.nl.
interessante middag te worden met veel informatie over het huidige gebruik van drie dimensies in ArcGIS, interactieve presentaties en het tonen van 3D-visualisaties.
ArcGIS 10 opleidingen Esri Nederland is er deze zomer lekker tegenaan gegaan,
Uiteraard blijft het ook nog enige tijd mogelijk om oplei-
onze docenten hebben inmiddels heel veel opleidings-
dingen met ArcGIS 9 te volgen. Heeft u daar behoef-
materiaal aangepast naar ArcGIS 10. De trainingen op
te aan, laat het ons tijdens de intake weten: wij doen
basis van het nieuwe materiaal zijn interactiever en
dan uiteraard ons best om aan deze wens tegemoet te
bieden vaak meer gelegenheid om te oefenen. Nieuw is
komen. Kijk op esri.nl/opleidingen voor alle beschikbare
daarnaast dat Introductie ArcGIS Server binnenkort ook
opleidingen en schrijf u snel in!
in het Nederlands is te volgen.
ArcGIS.com Op ArcGIS.com is een groep aangemaakt, speciaal voor Nederlandse gebruikers. Via de groep “ArcGIS in Nederland” kunnen Nederlandse data en services eenvoudig gedeeld worden. Ook publieke webapplicaties (bijvoorbeeld op basis van de ArcGIS Viewer for Flex) of leuke widgets kunnen hier gedeeld worden. Meld u aan en ‘start sharing’!
4
Licentiebeheer voor ArcGIS 10
platform desktop
Naast alle veranderingen en nieuwe functionaliteit in ArcGIS 10, is er ook nieuws op het front van licentiebeheer voor ArcGIS Desktop. Dit betreft wijzigingen om het licentiebeheer te stroomlijnen, verduidelijken en in veel gevallen te vergemakkelijken, maar kent ook een aantal punten om eens goed over na te denken. Kortom, wat zijn nu de belangrijkste wijzigingen en hoe kan hier goed gebruik van gemaakt worden? Esri heeft er voor gekozen de ontwikkelingen
Het autoriseren zorgt ervoor dat de eerder
op het gebied van licensing van FlexNET
genoemde sleutel wordt doorgestuurd naar
Publisher License Manager te volgen. Dit
Esri en wordt gebruikt om een license file aan
betekent onder andere dat de licentie-
te maken, die wordt teruggestuurd naar het
informatie welke voorheen als tekst werd
systeem. Dit alles gebeurt in een wizard via
opgeslagen in ‘.lic’-bestanden, nu wordt
het internet. Is het te autoriseren systeem
weggeschreven in ‘trusted storage’-bestan-
niet aangesloten op het internet, dan bestaat
den. Deze bestanden zijn niet meer te vinden
er
in de bekende locaties en zijn ook niet meer
Hierbij wordt de sleutel eerst even overgezet
leesbaar. Hoewel dit een nadeel lijkt voor
naar een systeem die wel een internetverbin-
het oplossen van problemen met verkeerde
ding heeft en wordt de resulterende license
combinaties van hardware key en license file
file weer teruggezet naar het te autoriseren
of het beheren van een license server, komt
systeem.
ook
een
offline
autorisatiemethode.
het voort uit een andere vernieuwing van de ArcGIS-licenties; het verdwijnen van de
Omdat nu het hele systeem optreedt als
hardware key.
hardware key, is het wel belangrijk om licen-
tie en machine weer te ontkoppelen als de
Halverwege de levensloop van ArcGIS 9 werd
software
het mogelijk om de Concurrent Use software
bij het in gebruik nemen van een nieuw
te gebruiken zonder hardware key. Er kon
systeem. Dit ‘de-autoriseren’ kan eigenlijk op
gebruik gemaakt worden van de in het systeem
dezelfde wijze gebeuren als het autoriseren,
aanwezige netwerkkaart als vervanger van
maar dient niet vergeten te worden, aange-
de hardware key. Er diende dan een licentie
zien dit alleen op het geautoriseerde systeem
te worden aangemaakt gekoppeld aan het
kan gebeuren.
verplaatst
wordt,
bijvoorbeeld
MAC-adres van de netwerkkaart, in plaats van gekoppeld aan het nummer van een hardware key. ArcGIS 10 brengt een uitbreiding van deze mogelijkheid door het hele systeem te gaan gebruiken als hardware key. Bij het autoriseren, waar hieronder op zal worden ingegaan, worden
verschillende
componenten
van
het systeem gebruikt om een unieke sleutel te maken voor dat systeem, waardoor het systeem fungeert als hardware key.
De mogelijkheid tot het autoriseren en de-autoriseren van de software.
5
platform
SINGLE USE De eerder genoemde wijzigingen zijn van toepassing op zowel Single Use als Concurrent Use. Het verdwijnen van de hardware key zal vooral veel laptopgebruikers gelukkig
License borrowing instellingen.
maken. Hiernaast is er nog een punt waarop Single Use licensing is veranderd. Sinds enige
licentie, zodra deze niet meer nodig is, weer
tijd is het mogelijk om, naast ArcView, ook
teruggeven aan de license server. Als dit niet
ArcEditor in Single Use variant te verkrijgen.
wordt gedaan, wordt de licentie automatisch
ArcGIS 10 brengt dit weer een stap verder
teruggezet na een in de License Manager
door ook te kunnen beschikken over Single
opgegeven aantal dagen. De machine dient
Use ArcInfo.
vervolgens weer een licentie te verkrijgen via verbinding met de license server. Op de license server kan gekeken worden welke licenties tot wanneer zijn geleend. Dit kan gedaan worden in de geheel vernieuwde beheerapplicatie voor de License Manager, de ArcGIS License Server Administrator. Nu de licentie-informatie niet meer wordt weggeschreven in de bekende ‘.lic’-bestan-
Keuze uit de verschillende ArcGIS Desktop applicaties.
den, zullen de wijzigingen die sommigen erin hebben doorgevoerd ergens anders
CONCURRENT USE
beheerd moeten worden. Een voorbeeld van
Eén van de meest gestelde vragen over de
een dergelijke wijziging is het vastleggen
mogelijkheden van de License Manager is
van de poorten waar de License Manager
de vraag of ‘borrowing’ ondersteund wordt.
over communiceert met de clients. Dit kan in
Met de introductie van ArcGIS 10 heeft Esri
ArcGIS 10 in het bestand ‘service.txt’ vastge-
deze functionaliteit geactiveerd voor de
legd worden, die te vinden is in de installa-
ArcGIS License Manager. Borrowing is het
tiefolder van de License Manager. Voor meer
gebruiken van een Concurrent Use licentie
informatie over aanpassingen aan de License
zonder verbinding met de License Manager.
Manager kan gekeken worden in de License
Op deze manier is het mogelijk om een
Manager Reference Guide, te vinden via het
licentie een paar dagen mee te nemen voor
start-menu van Windows onder ArcGIS >
bijvoorbeeld veldwerk. Zodra een licentie via
License Manager.
borrowing wordt geleend door een machi-
6
ne met ArcGIS, wordt deze uit de voorraad
De License Manager van ArcGIS 10 biedt
licenties van de license server gehaald. De
daarnaast ook de mogelijkheid voor ArcGIS 9
machine met de geleende licentie kan de
clients om een licentie op te vragen. Mocht
desktop
de overstap van ArcGIS 9 naar ArcGIS 10 nu te groot zijn om dit in één keer te doen, kan in ieder geval de License Manager direct al vervangen worden. Denk er hierbij wel aan dat bij ArcGIS 10 geen extra licentie meer vereist is om Bing Maps te gebruiken en deze dus ook niet standaard aanwezig zal zijn. Als ArcGIS 9 clients toch Bing Maps willen gebruiken, kan de License Manager worden uitgebreid met een licentie hiervoor. Kijk voor de werkwijze op http://support.esri.com en zoek naar artikel 38096.
De ArcGIS License Server Administrator.
KORTOM Het licentiebeheer voor ArcGIS is met de introductie van ArcGIS 10 flink aangepast, verbeterd en gestroomlijnd, waardoor er meer invloed uitgeoefend kan worden op het licentiebeheer en nagedacht kan worden over een andere, effectievere inzet van de beschikbare licenties. Lees voor meer ideeën ook eens het artikel “ArcGIS 10 Licensing Concepts and Strategies”, te vinden op het ArcGIS Resource Center.
AUTEUR: Arjen Pluim E-MAIL: apluim@esri.nl 7
Ontdek de ArcGIS Viewer for Flex
server
De ArcGIS Viewer for Flex is een nieuwe, eenvoudig te configureren applicatie. Het is de opvolger van de populaire Sample Flex Viewer. Deze Sample Flex Viewer was een voorbeeldapplicatie die tot nu toe meer dan 27.000 keer gedownload is. Ontdek in dit artikel de mogelijkheden van de veelzijdige ArcGIS Viewer for Flex.
De interface van de ArcGIS Viewer for Flex.
De ArcGIS Viewer for Flex wordt geleverd als
De ArcGIS Viewer for Flex is configureerbaar
een kant-en-klare viewer. Daarnaast wordt
door middel van een aantal XML-bestanden.
de broncode meegeleverd, zodat met Adobe
In het hoofdconfiguratiebestand ‘config.xml’
FlashBuilder 4 de applicatie volledig aange-
wordt eerst gedefinieerd welke basemaps
past kan worden naar de wensen van de
en operationele lagen er beschikbaar zijn.
gebruiker. Tevens kan er nieuwe functionali-
Er kunnen meerdere basemaps gedefinieerd
teit worden bijgebouwd.
worden. De gebruiker kan in de applicatie wisselen tussen de verschillende basemaps.
WIDGETS
Slechts één basemap kan tegelijk aanstaan.
De ArcGIS Viewer for Flex heeft widgets die
Operationale lagen zijn mapservices die over
de nieuwe functionaliteit van ArcGIS Server 10
de basemap worden getekend. Er kunnen
ondersteunen, zoals editing en tijd. Daarnaast
meerdere operationale lagen beschikbaar
is de interface ten opzichte van de vorige
zijn. Een operationele laag kan uit meerdere
versie aangepast. De widgets zijn nu benader-
layers bestaan, namelijk de layers die gedefi-
baar vanaf één centrale balk bovenaan de
nieerd zijn in de MXD.
viewer.
8
Het hoofdconfiguratiebestand config.xml.
In het tweede deel van config.xml wordt
is in te stellen welke mapservices wel en niet
gedefinieerd welke widgets er beschikbaar
voorkomen in de Layer List. Dit kan handig zijn
zijn voor de gebruiker in de applicatie. Iedere
als u wilt dat een mapservice altijd getoond
widget heeft zijn eigen specifieke functionali-
moet worden en door de gebruiker niet aan-
teit. Zo is er een widget om te kunnen printen
of uitgezet mag worden.
en één om te kunnen muteren. Hier volgt een overzicht van de beschikbare widgets.
Bookmark Widget Met de Bookmark Widget kunnen voorgedefinieerde gebieden worden opgeslagen. De gebruiker kan eenvoudig naar deze gebieden gaan door erop te klikken. Deze widget biedt de gebruiker ook de mogelijkheid om zelf nieuwe bookmarks toe te voegen.
De Layer List Widget.
Layer List Widget
Search Widget
Met de Layer List Widget kunnen de mapservi-
De Search Widget is één van de belangrijk-
ces die toegevoegd zijn aan de applicatie door
ste widgets binnen de applicatie. De widget
een gebruiker aan- of uitgezet worden. Ook
biedt de gebruiker de mogelijk om zowel
van de individuele lagen binnen een mapser-
grafisch als administratief te zoeken in de
vice kan de zichtbaarheid worden aangepast.
applicatie. Een gebruiker kan een lijn of een
In het configuratiebestand van deze widget
polygoon tekenen, waarna bijvoorbeeld alle 9
server
percelen die doorkruist worden door dit
Time Slider Widget
object geselecteerd worden.
De Time Slider Widget maakt gebruik van de nieuwe functionaliteit van ArcGIS 10 om lagen
Edit Widget
te voorzien van een tijdscomponent. Als een
De Edit Widget maakt gebruik van de nieuwe
laag ‘time-enabled’ is in ArcMap en de bijbe-
Feature Service in ArcGIS Server 10. Deze
horende MXD / MSD gepubliceerd wordt als
Feature Service kan in zowel de JavaScript,
een service, dan kan met de Time Slider Widget
Flex als Silverlight API gebruikt worden om
een animatie van de betreffende laag geacti-
edit-functionaliteit aan de webapplicatie toe
veerd worden in de ArcGIS Viewer for Flex.
te voegen. Met deze widget kunnen er nieuwe objecten (punten, lijnen of vlakken) worden
Data Extract Widget
toegevoegd of bestaande objecten worden
Met de Data Extract Widget kan een gebrui-
gewijzigd. De Edit Widget maakt gebruik van
ker een gebied selecteren op de kaart, waarna
de Feature Template, zoals deze gedefinieerd
data geclipt en in een specifiek formaat
is in de mapservice. In een Feature Template
opgeslagen kan worden. De gebruiker kan
wordt het gedrag van de objecten gedefini-
deze data vervolgens downloaden en in
eerd, zoals classificaties en attribuutwaarden
bijvoorbeeld ArcMap weer gebruiken. Voor
(domeinwaarden).
deze widget is een geoprocessing-service op de server noodzakelijk.
Print Widget De Print Widget maakt het mogelijk om het
RESOURCES
huidige kaartbeeld te printen, inclusief een
Meer informatie over de ArcGIS Viewer for
titel en subtitel.
Flex is te vinden op het ArcGIS Resource
De Edit Widget. 10
De Time Slider Widget.
Center. Er is een speciaal gedeelte ingericht
CONCLUSIE
specifiek voor deze viewer: http://help.arcgis.
De ArcGIS Viewer for Flex is een eenvoudig
com/en/webapps/flexviewer.
de
configureerbare webviewer, waarmee snel
viewer gedownload worden, zodat deze op
een aantrekkelijke en gebruiksvriendelijke
een eigen server geïnstalleerd en geconfigu-
webapplicatie voor zowel intra- als internet
reerd kan worden. Daarnaast is hier informatie
gemaakt kan worden. Alle nieuwe functio-
te vinden over de structuur van de viewer en
naliteit van ArcGIS Server 10, zoals editing en
hoe de verschillende widgets geconfigureerd
tijd, wordt ondersteund.
Hier
kan
kunnen worden. Ten slotte is ook de source code van de viewer hier te downloaden. Bij
Ik moedig iedereen aan om zelf een webap-
de source code wordt documentatie meege-
plicatie te configureren met de ArcGIS Viewer
leverd, waarmee de huidige widgets aange-
for Flex en, indien deze extern benaderbaar is,
past en nieuwe widgets ontwikkeld kunnen
om deze toe te voegen aan de groep ‘ArcGIS
worden. Op het forum kunnen beheerders en
in Nederland’ op ArcGIS.com, zodat iedereen
ontwikkelaars informatie met elkaar uitwis-
hiervan kan genieten! Flex ontwikkelaars
selen.
daag ik uit om leuke widgets te maken die door andere gebruikers van de ArcGIS Viewer
LIVE DEMO
for Flex gebruikt kunnen worden.
Bent u enthousiast geworden en wilt u de ArcGIS Viewer for Flex zelf uitproberen? Kijk dan op de ArcGIS 10 demo server van Esri
AUTEUR: Ernst Eijkelenboom
Nederland. Daar draait de ArcGIS Viewer for
E-MAIL: eeijkelenboom@esri.nl
Flex met Nederlandse data: http://edemo.esri.nl/flexviewer/. 11
DESKTOP
Structureer werkprocessen met Workflow Manager ArcGIS wordt steeds meer onderdeel van de bedrijfswerkprocessen. Het wordt ook door grotere groepen gebruikers aangewend, die niet altijd evenveel ervaring met GIS hebben. Workflow Manager (voorheen Job Tracking Extension) helpt om werkprocessen met GIS-componenten te organiseren, standaardiseren en documenteren. Met de Task Assistant Manager kunnen ook medewerkers met nauwelijks GIS-ervaring snel ingezet worden in GIS-werkprocessen.
ArcGIS Workflow Manager.
Beheren van werkprocessen
Voor verhoogde flexibiliteit kunnen taken
De Workflow Manager kan de werkproces-
ook gecombineerd worden met andere
sen in een bedrijf organiseren. Een werkpro-
werkprocessen. Zo is het mogelijk om binnen
ces in de Workflow Manager bestaat uit een
een workflow een subworkflow op te starten,
workflow, die een collectie van taken bevat.
waarvan alle taken eerst afgerond moeten zijn voordat men verder kan gaan met de
Een workflow kan verschillende soorten
huidige workflow.
GIS-taken bevatten: het wijzigen van data, een kaart aanmaken, datakwaliteit contro-
Bij elke taak kan aangegeven worden welke
leren of een geoprocessing-script uitvoe-
gebruikers deze taak uit moeten voeren. Dit
ren. Ook andere taken kunnen toegevoegd
kunnen personen of groepen zijn.
worden aan de workflow, zoals administratieve taken en handelingen die in andere softwarepakketten uitgevoerd worden. 12
ontwikkelen
Task Assistant Manager: een sample workflow voor het wijzigen van percelen.
door de Task Assistant Manager, zodat de gebruiker zich alleen hoeft te richten op het wijzigen van percelen.
Data management EĂŠn van de sterke punten van Workflow Een voorbeeld van een workflow met verschillende soorten taken.
Manager is het regelen van toegang tot de juiste data. Hiervoor worden ArcMaptemplates
opgenomen
in
de
Workflow
Task Assistant Manager
Manager. Wanneer een taak wordt gestart,
Collega’s met weinig GIS-ervaring kunnen
opent ArcMap een template die specifiek
ook
werkprocessen.
voor die taak is aangemaakt, met de juiste
Hiervoor kan de Task Assistant Manager
data en extent. Het inloggen in de database,
binnen ArcMap gebruikt worden. Met de
selecteren van de juiste versie, reconcilen
Task Assistant Manager kan men instructies
en posten wordt allemaal geregeld door de
maken, die de gebruiker op eenvoudige en
Workflow Manager.
meedraaien
in
de
gestandaardiseerde wijze stap voor stap door een taak heen loodsen. Een voorbeeld
Notificaties en verslaglegging
daarvan is het inrichten van een workflow
De Workflow Manager legt een schat aan
waarmee percelen gewijzigd kunnen worden.
metadata vast. Bij elke taak kan informa-
Diverse handelingen, zoals het aanzetten van
tie toegevoegd worden, zoals bijvoorbeeld
lagen, het openen van attribuuttabellen en
projectgegevens, aantekeningen en bijla-
het starten van tools worden overgenomen
gen. Verder kunnen automatisch e-mails 13
DESKTOP
gegenereerd worden door de applicatie
vanaf de desktop of in het veld te benaderen.
bij bepaalde gebeurtenissen, bijvoorbeeld
Hierdoor kunnen werkprocessen nog breder
wanneer een nieuw werkproces wordt aange-
ingezet worden in de organisatie.
maakt of afgerond. Het is ook mogelijk om ‘spatial
notifications’
te
versturen.
Deze
Eenvoudig en overzichtelijk
worden verstuurd als er in een bepaald gebied
De Workflow Manager vergemakkelijkt de
of in een bepaalde featureclass wijzigingen
integratie van GIS-taken met andere taken
doorgevoerd worden.
in het werkproces. Het definiëren, organiseren en standaardiseren van taken binnen
Ook wordt de hele geschiedenis van het
het werkproces wordt een stuk eenvoudiger
werkproces opgeslagen. Voor managers is het
en overzichtelijker. Ook het managen van
daarmee mogelijk om diverse rapportages op
gebruikers en data wordt door de Workflow
te stellen, om deze informatie inzichtelijk te
Manager voor een groot deel uit handen
maken.
genomen. Ten slotte kan de voortgang van projecten bewaakt worden door de diverse
WORKFLOWS MET ARCGIS SERVER
rapportagemogelijkheden.
De Workflow Manager voor ArcGIS Server is niet alleen flexibel, maar ook mobiel: het is mogelijk om de werkprocessen en functio-
AUTEUR: Irene van Winkel
naliteit via een eenvoudige webapplicatie
E-MAIL: ivwinkel@esri.nl
Het rapporteren en bewaken van de voortgang van projecten. 14
Breng 3D-data tot leven
toepassing
3D-print van Kop van Zuid, Rotterdam.
Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Deze uitspraak geldt zeker ook voor geografische informatie. Nu kan 2D-data doorgaans goed weergegeven worden in de vorm van een kaart, maar hoe werkt dat voor 3D-data? De vaak al complexe informatie samenvatten in een 2D-vlak is geen makkelijke opgave. Gelukkig maken 3D-printers het tegenwoordig mogelijk om een 3D-model ook echt in 3D te printen. In samenwerking met cad2reality is getest hoe modellen vanuit ArcGIS zo goed mogelijk kunnen worden geprint. In dit artikel leest u meer over 3D-printtechnologie en hoe een 3D-model vanuit ArcGIS in een aantal stappen tot leven kan worden gewekt.
3D-printers
Stratasys gebruikt FDM-techniek (Fusion Deposition
Onder de “gewone” printers bestaan verschillende
Modeling), waarbij kunststof vanuit een dunne draad
soorten, zoals inkjetprinters en laserprinters. Bij 3D-
“gesmolten” wordt en de modellen laag voor laag
printers is dat niet anders. De ene printtechniek is
opgebouwd worden. Z Corporation gebruikt voor het
geschikt om functionele prototypes te maken, de ander
opbouwen van de lagen een zeer fijn poeder en een
is weer meer geschikt om gebouwen, terreinmodellen
bindmiddel. Op dit moment is Z Corporation de enige
of stadsontwikkeling op schaal te maken. Het printma-
leverancier van 3D-printers die full-color kunnen printen.
teriaal kan variëren van composiet en kunststof tot zelfs
De gebruikte techniek van Z Corporation is uitermate
metaal. Afhankelijk van de materiaalkeuze is het ook
geschikt om bijvoorbeeld gebouwen met textures te
mogelijk om full-color te printen.
printen. Ook hoogtemodellen of geologische modellen kunnen op deze manier in kleur worden geprint. Het
Van de momenteel 34 producenten van 3D-printtechnolo-
Nederlandse bedrijf cad2reality – van oorsprong gericht
gie zijn er, volgens een onderzoek van Wohlers Associates,
op de CAD-wereld – beschikt zelf over een ZPrinter 650
twee hoofdspelers. Dit zijn Stratasys en Z Corporation. Deze
Color van Z Corporation.
gebruiken verschillende technologieën om te printen. 15
toepassing
Bronmodel
zijn om te kunnen printen, denk hierbij bijvoorbeeld
Ook het spreekwoord “een goed begin is het halve
aan hele dunne gevelelementen. Bij de printers van
werk� is van toepassing op 3D-printen. Hoe beter het
Z Corporation wordt hiervoor de software Z Edit Pro
model in ArcGIS in elkaar zit, des te makkelijker en
meegeleverd om modellen te controleren en kleine
sneller is het model naar de 3D-printer te sturen. Een
aanpassingen uit te voeren. Daarnaast wordt veelal
bestand dat geprint kan worden door een 3D-printer
gebruik gemaakt van de speciale prototyping software
moet uit driehoeken bestaan, een zogenaamde mesh.
Magics van Materialise om problemen in modellen op te
Alle driehoeken moeten netjes op elkaar aansluiten en
lossen, zoals het opvullen van gaten, het laten aanslui-
een normaalvector bepaalt wat de binnen- en buiten-
ten van alle vlakken en het repareren van verkeerde
kant is van een model. Vlakken (verzamelingen van
normaalvectoren.
driehoeken) kunnen vervolgens een kleur meekrijgen of er kan een texture aan worden gekoppeld.
Exportformaten Door gebruik te maken van de Data Interoperability
Controle
extensie, kan vanuit ArcGIS naar een groot aantal forma-
Voordat 3D-modellen geprint worden is het aan te
ten worden weggeschreven. Lang niet alle formaten
raden om ze te controleren. Zo kan het bijvoorbeeld
zijn geschikt voor 3D-printers. Daarnaast kunnen niet
voor komen dat er iets fout is gegaan met de normaal-
alle formaten bijvoorbeeld textures bevatten. Geschikte
vectoren of dat bepaalde onderdelen niet goed aanslui-
formaten om vanuit ArcGIS 3D-modellen te printen zijn
ten. Ook kan het zijn dat sommige onderdelen te dun
OBJ (Wavefront Technologies) en 3ds (Autodesk). Beide
Een complete Virtual City kan in 3D worden geprint. 16
Nadat het overtollige poeder verwijderd is, wordt het model schoongeblazen. Vervolgens kan, afhankelijk van de toepassing van het model, nog nabewerking plaatsvinden door bijvoorbeeld een coating van lijm, was of epoxy aan te brengen voor meer stevigheid, duurzaamheid, en / of glans.
Vooruitzicht 3D-printen is (nog) niet zo eenvoudig als het bedienen van een 2D-printer. Door het woord ‘printen’ wordt echter gesuggereerd dat het een kwestie is van op een 3D-print van Hotel New York in Rotterdam.
knopje drukken. Het kost tijd om het printmateriaal in de printer voor te bereiden en vaak moet het eindpro-
formaten kunnen snel en eenvoudig worden ingelezen
duct ook nog nabewerkt worden. Bovendien kan niet
in de controle-software van de 3D printer en bevatten
zomaar ieder 3D-model standaard geprint worden. Toch
na de conversie vrijwel geen fouten. Ook ondersteunen
is het wel een zeer snel en, in vergelijking tot traditio-
zowel OBJ als 3ds textures, zodat modellen een realis-
nele maquettebouw, eenvoudig proces om een tastbaar
tisch uiterlijk kunnen krijgen.
model te maken. De verwachting is dan ook dat in de komende jaren de vraag naar 3D-printers sterk zal
Printproces
toenemen en dat de techniek nog flink door zal ontwik-
Zodra een model gecontroleerd is kan het naar de printer
kelen.
gestuurd worden. De printer van Z Corporation heeft een bepaald printvolume (lengte x breedte x hoogte), dat voor een printopdracht gevuld wordt met een speciaal
AUTEURS: Sabine Put en Richard Zethof
soort composietpoeder. Tijdens het printen wordt in
E-MAIL: sput@esri.nl en richard@cad2reality.nl
laagjes van ongeveer ééntiende millimeter het model opgebouwd. Bij iedere laag wordt op bepaalde plekken, afhankelijk van het model, in full-color geprint. De printer beschikt over een vijftal cartridges met gekleurd bindmiddel: cyaan, magenta, geel, zwart en transparant. Door het bindmiddel kleeft de poeder op de juiste plekken aan elkaar en krijgt het tevens de gewenste kleur. Wat aan het einde overblijft is een “grabbelton” vol met poeder en geprinte modellen. Er kunnen meerdere modellen tegelijk geprint worden wat zorgt voor besparing van zowel tijd als kosten. Printers van Z Corporation kunnen ongebruikt poeder weer hergebruiken, wat naast kostenbesparing ook weinig afvalmateriaal genereert. 17
MapGallery
HET JURYRAPPORT De tempografische kaart is een echte eyecatcher, aldus de jury. Doordat de kaart centraal staat en de tekst onderdanig
aanwezig
is
komt de krachtige en duidelijke boodschap goed uit de verf. Volgens de jury is het kleurgebruik gedurfd, maar blijft de kaart in balans. Vernieuwend vond de jury dat het element tijd was gebruikt.
GEBRUIKTE SOFTWARE ArcGIS 9.3
MAKER VAN DE KAART Mijke Romkema, Goudappel Coffeng
18
Winnaar juryprijs 2010
TEMPOGRAFISCHE KAART
Deze kaart geeft een indruk van hoe Nederland wordt BELEEFD, omdat het de REISTIJDEN laat zien in plaats van de afstanden. In oranje de DALUREN en in rood de OCHTENDSPITS naar Utrecht. De reis vanuit groningen duurt in de ochtendspits 30 MINUTEN langer dan daarbuiten. Deze kaart is gemaakt met behulp van 'SPATIAL ADJUSTMENT' waarbij de grens van Nederland is verplaatst naar de goede reistijdcirkel.
MI
NU
TE
N
Door de ‘RUBBERSHEET’ methode te gebruiken wordt Nederland VERVORMD tot een tempografische kaart.
versie: ArcGIS 9.3 Mijke Romkema, adviseur Geografische Toepassingen www.goudappel.nl
BKF/CPX004/tempografische kaart
online
In de wolken met ArcGIS.com De wereld om ons heen is aan het veranderen. Steeds vaker wordt het web gebruikt om informatie te vinden en uit te wisselen. Voor het publiceren, vinden en gebruiken van video is er bijvoorbeeld YouTube. Voor het delen van foto’s is er Flickr. Nieuws wordt steeds meer gedeeld omdat het simpelweg makkelijker wordt om dit te doen. Sta je er toevallig bovenop dan is het maken en uploaden van een foto of een filmpje met je smartphone zo gedaan. Anderen bekijken deze informatie vanuit hun favoriete plek en delen het vervolgens weer. Professioneel en niet-professioneel gaat hier steeds meer door elkaar lopen. Het is dan ook niet meer dan logisch dat ook geografische informatie op deze manier gedeeld moet kunnen worden. De plek om dat te doen is ArcGIS.com.
Homepage ArcGIS.com.
20
Door je aan te melden op ArcGIS.com krijg je
Nieuwe viewers
een eigen plek om je GIS-content op te slaan.
Met de introductie van ArcGIS.com worden
Hiervoor is 2 GB aan ruimte beschikbaar. Je
ook twee nieuwe viewers geïntroduceerd. In
krijgt hiermee als het ware een stukje cloud
deze viewers kunnen gebruikers basiskaar-
tot je beschikking. In ArcMap kun je data in
ten, mapservices en featureservices combi-
de vorm van Layer Packages en Map Packages
neren tot een kaart. Deze kaart kan bewaard
uploaden. In een package wordt de data met
worden op ArcGIS.com in ‘My Content’. De
bijbehorende symbologie ingepakt. Je kunt
ArcGIS.com viewer biedt basisfunctionaliteit
verwijzingen naar mapservices, featureser-
zoals het toevoegen van data, het aanpassen
vices, kaarten (combinaties van services) en
van eigenschappen van lagen, bevraging en
web- of mobiele applicaties vastleggen.
eenvoudige editing. ArcGIS Explorer Online
is een meer geavanceerde viewer waar onder
Dit kunnen bijvoorbeeld wandelroutes zijn
andere ook redlining en het maken van een
die je graag loopt of plaatsen waar je graag
presentatie mogelijk is.
over vertelt. Veel meer content is aanwezig in professionele omgevingen. Organisaties
Content van ArcGIS.com is natuurlijk niet
die GIS gebruiken hebben heel veel geogra-
alleen in deze twee nieuwe viewers te bekij-
fische informatie die zeer geschikt is om met
ken. Iedereen moet er vanaf zijn eigen
anderen te delen. Gemeenten hebben bijvoor-
omgeving
maken.
beeld informatie over voorzieningen, omlei-
ArcGIS gebruikers kunnen de content gebrui-
dingen, evenementen en bestemmingsplan-
ken in hun eigen desktop- en serveromge-
nen. De rijksoverheid heeft informatie over
ving. Mobiele gebruikers kunnen de content
wegwerkzaamheden, waterstanden, zwem-
gebruiken op een smartphone.
waterkwaliteit en dierziekten. Door deze
gebruik
van
kunnen
informatie te delen op ArcGIS.com kan ieder-
Delen
een de informatie op maat gebruiken in een
De kracht van ArcGIS.com ligt niet in de
eigen GIS Viewer, in eigen kaarten en zelfs in
mogelijkheid om content op te slaan op
een dynamische kaart op een website.
het web. De kracht van ArcGIS.com zit hem in het delen van de informatie met
Community Basemaps
anderen. Je kunt je content gericht delen
Om geografische informatie goed te presen-
met individuen, in groepen of met ieder-
teren zijn basiskaarten nodig.
een. Je kunt je eigen kaarten en services
zijn referentiekaarten waar de eigenlijke
combineren met kaarten en services van
informatie bovenop wordt geprojecteerd.
anderen en deze combinaties vervolgens
Een basiskaart kan bijvoorbeeld een wegen-
ook weer delen. Buiten de ArcGIS.com
kaart, een luchtfoto of een topografische
community kunnen kaarten gedeeld worden
kaart zijn. Het is niet handig als iedereen zijn
via bijvoorbeeld Twitter. Iedereen die de
eigen basiskaarten moet beheren, opmaken
tweet ontvangt klikt op een korte URL en
en delen met anderen. Binnen ArcGIS.com
opent de kaart in de ArcGIS.com viewer.
worden daarom basiskaarten (basemaps) als
Basiskaarten
service aangeboden om onder eigen content Een andere manier van delen is het ‘embed-
en content van anderen te gebruiken. Een
den’ van een kaart. Iedere publiek gedeelde
gebruiker of aanbieder van content kan in
kaart op ArcGIS.com kan op een heel eenvou-
ArcGIS.com kiezen uit verschillende basis-
dige manier opgenomen worden in een
kaarten. Zo zijn er bijvoorbeeld voor wegen
webpagina door een stukje HTML-code te
drie opties beschikbaar: Bing Maps Road,
kopiëren vanaf ArcGIS.com en deze vervol-
Streets en OpenStreetMap. De gebruiker kan
gens te plakken in de webpagina.
zelf kiezen op basis van smaak, dekking en benodigde kwaliteit.
ArcGIS.com is bedoeld om content te delen met anderen. Zo kan het zijn dat je op persoon-
De basiskaarten die nu aangeboden worden
lijke basis geografie met anderen wilt delen.
zijn waarschijnlijk goed bruikbaar. Echter, 21
online
Drie verschillende basemaps: Bing Maps Road, Streets en OpenStreetMap. 22
Een Community Basemap in ArcGIS Explorer Online.
het blijkt dat er ook behoefte is aan andere
van een dergelijke kaart zit hem in de wereld-
soorten basiskaarten. Het kan zijn dat er
wijde toepassingen van deze basiskaarten.
behoefte is aan het aanpassen van een
Informatie (content) gepresenteerd op deze
bestaande basiskaart of zelfs aan een geheel
kaarten kan dan overal gelijk ge誰nterpreteerd
andere kaart. Zo is in de olie- en gasindustrie
worden. Op eenzelfde wijze kan bijvoorbeeld
wellicht een heel andere basiskaart nodig dan
een wereldwijde geologische of hydrologische
bijvoorbeeld in een kaart die draait om water-
basiskaart gemaakt worden. Op het ArcGIS
management. Om goed in deze behoefte te
Resource Center zijn templates te vinden voor
voorzien is het principe van Global Commu-
het maken van delen van deze Global Commu-
nity Basemaps binnen ArcGIS.com ge誰ntrodu-
nity Basemaps.
ceerd. In dit programma worden aanbieders van data uitgedaagd om bij te dragen aan
De uitdaging is aan jullie, de community, om
het opbouwen van deze basiskaarten. Zo
hier een succes van te maken.
kunnen steden, gemeenten, natuurbeheerders, kadasters, topografische diensten en andere organisaties bijdragen aan een wereldwijd te
AUTEUR: Jeroen van Winden
gebruiken topografische basiskaart. De kracht
E-MAIL: jvanwinden@esri.nl 23
ontwikkelen
Add-Ins voor ArcGIS Desktop 10 Met de komst van ArcGIS 10 is er voor de ontwikkelaar een nieuwe manier bijgekomen om functionaliteit aan ArcGIS Desktop applicaties toe te voegen: de Add-In. Wim Ligtendag heeft als senior technisch consultant bij Esri Nederland jarenlange ervaring opgedaan met ontwikkelen op het ArcGIS platform. Hij is nu GIS consultant bij De GISFabriek en houdt zich daar bezig met advies en ondersteuning bij ontwikkeling van GIS software. In dit artikel legt hij uit wat Add-Ins precies zijn en waarin het Add-In mechanisme zich onderscheidt van de traditionele manier waarop ArcGIS Desktop applicaties kunnen worden uitgebreid.
DE “OUDE” MANIER
genereren en om die code vervolgens fatsoen-
Sinds versie 8.0 van ArcGIS (uitgebracht in
lijk te kunnen debuggen. Dit verschilde per
1999) bestaat er de mogelijkheid om de
ontwikkelomgeving en in de loop van de
desktop-applicaties aan te passen of uit te
tijd werd dit probleem minder omdat Esri er
breiden met extra functionaliteit. Aanvanke-
allerlei wizards voor ging leveren, maar echt
lijk was dat mogelijk met behulp van Visual
verdwijnen deed het nooit.
Basic 6.0, Visual C++ 6.0 en Delphi 5. Vanaf versie 8.2 (2002) kwam er ook de mogelijkheid
In de tweede plaats was er het probleem van
om hiervoor .NET talen zoals Visual Basic.NET
de installatie. De custom COM-componen-
en C# te gebruiken.
ten moeten op verschillende plaatsen in de Windows Registry worden toegevoegd. Dit
Aangezien de ArcGIS applicaties gebaseerd zijn
betekent niet alleen dat het maken van een
op de Microsoft COM-technologie, gebeurde
set-up vaak een ingewikkelde klus is, maar
het aanpassen of uitbreiden van deze applica-
ook dat er administratorrechten nodig zijn
ties door met behulp van de juist genoemde
op alle machines waarop de componenten
ontwikkelomgevingen COM-componenten te
worden geïnstalleerd.
genereren. Deze werden dan vervolgens aan de standaard geïnstalleerde collectie
In de derde plaats hield dit mechanisme in
COM-componenten toegevoegd. Dergelijke
dat talen en ontwikkelomgevingen die niet
aanpassingen of uitbreidingen kregen dan de
compatible waren met de COM-technologie
vorm van een extra knop, toolbar of dockable
niet konden worden gebruikt. Dit betekende
window. Maar er konden ook serieuzere
bijvoorbeeld dat Java-ontwikkelaars buiten
brokken functionaliteit worden gemaakt in de
de boot vielen.
vorm van een extensie of een editor-extensie. Het maken van nieuwe COM-componenten
DE “NIEUWE” MANIER: ADD-INS
was op zich geen ingewikkelde taak, maar
De ArcGIS Desktop Add-Ins zijn niet langer
het “oude” mechanisme had toch een aantal
gebaseerd op de COM-technologie. In plaats
nadelen.
van COM-objecten kunnen native .NET-assemblies of Java classes worden gegenereerd.
24
In de eerste plaats was daar aanvankelijk de
Deze kunnen dan na deployment automatisch
hoeveelheid extra code en extra acties die
door een ArcGIS Desktop applicatie worden
nodig waren om een COM-component te
geladen en vervolgens worden gebruikt.
Het nieuwe mechanisme werkt als volgt. In
een base class die door Esri al is meegeleverd
Visual Studio (vanaf versie 2008) of Eclipse
in de .NET of Java SDK voor ArcGIS Desktop. Zo
(vanaf versie 3.2) wordt een plug-in geïnstal-
is bijvoorbeeld een nieuwe knop voor ArcMap
leerd, waarmee respectievelijk een .NET of
afgeleid van een base class genaamd Button.
Java Add-In kan worden gemaakt. De plug-
De class wordt vervolgens in een bestand
in bevat een wizard. Met behulp van deze
geplaatst dat de extensie esriaddin heeft. Zo’n
wizard kan worden gekozen voor een bepaald
bestand is overigens niets meer of minder dan
type Add-In. De volgende Add-In types zijn
een zip bestand, zoals men zelf kan constate-
momenteel beschikbaar:
ren als men deze extensie hernoemt tot zip.
• Buttons en tools
In dit gezipte bestand kunnen ook resour-
• Combo boxes
ces zoals plaatjes of databestanden worden
• Menus en context menus
geplaatst.
• Multi-items (dynamische collectie van menu items, tijdens run time aangemaakt)
Een cruciaal onderdeel van het esriaddin
• Toolbars
bestand is een XML-bestand genaamd Config.
• Tool palettes (groeperen een set
xml. Dit bestand bevat de meta-informatie
gerelateerde tools)
over de Add-In. De inhoud ervan is gedocu-
• Dockable windows
menteerd in de SDK, maar overigens ook vrij
• Application extensions
gemakkelijk te interpreteren.
• Editor extensions De installatie van een esriaddin bestand is erg Na het doorlopen van de wizard is een class
gemakkelijk; het is slechts een kwestie van
aangemaakt. Een dergelijke class overerft van
kopiëren naar een zogenaamde well known
Een configuratiebestand voor een ArcGIS Desktop Extension Add-In.
25
ontwikkelen
location. Standaard is dat er één, en wel C:\
Add-Ins kunnen ook van een digitale handte-
Users\[username]\Documents\ArcGIS\AddIns\
kening worden voorzien. Hiermee kan voorko-
Desktop10.0. Een alternatief voor kopiëren
men worden dat er met de Add-Ins kan worden
is om te dubbelklikken op het bestand. Er
geknoeid. Dit biedt dus betere mogelijkheden
start dan een installatie-utility op waarmee
voor beveiliging van de custom software.
het bestand automatisch naar de well know location kan worden gekopieerd.
OUD EN NIEUW Het Add-In mechanisme is een hele verbete-
Bij het opstarten kijken de desktopapplicaties
ring ten opzichte van het oude “COM plug-
op de well known locations welke Add-Ins
in”-mechanisme. De wizards zorgen ervoor
er moeten worden geladen. Daartoe wordt
dat de programmeur nagenoeg niets hoeft
uiteraard eerst elke Config.xml ingelezen en
te doen om een component te maken die in
geparst. Vervolgens worden op basis van de
een desktopapplicatie gerund en gedebugd
zo verkregen informatie instanties van de
kan worden. Het installeren van een eenmaal
te laden classes aangemaakt en eventuele
ontwikkelde en geteste Add-In op de machi-
additionele bestanden en resources geladen.
ne van de gebruiker is vele malen simpeler geworden dan tot nu toe het geval was. Een
Naar wens kan de well know location worden
ander voordeel is dat men nu ook gebruik kan
aangepast of kunnen nieuwe worden toege-
maken van een Java-ontwikkelomgeving om
voegd. Een well known location kan zich
ArcGIS Desktop applicaties uit te breiden. In
ook op een netwerkshare bevinden. Zo kan
de toekomst zou ook Python als ontwikkel-
worden bewerkstelligd dat een Add-In door
taal voor Add-Ins beschikbaar kunnen komen.
één enkele kopieeractie beschikbaar komt
Overigens dient gezegd te worden, dat het
voor een grote groep gebruikers.
oude “COM plug-in”-mechanisme in ArcGIS 10 nog steeds bestaat en ondersteund wordt. Dit heeft twee voordelen. In de eerste plaats blijft het zo mogelijk om met C++ uitbreidingen op ArcGIS Desktop te maken. In de tweede plaats kan men daardoor nog steeds uitbreidingen als Custom Layers, Custom Renderers en Custom DataSources maken. Aangezien dergelijke uitbreidingen nog steeds uitsluitend als COM-componenten kunnen worden vormgegeven, blijft de “oude” manier om uitbreidingen te maken voorlopig nog onontbeerlijk.
De Add-In Installation Utility.
26
AUTEUR: Wim Ligtendag E-MAIL: wim@gisfabriek.nl
Een GeoWeb-rapportage in drie stappen
server
GeoWeb is een geavanceerde webapplicatie met enorm veel mogelijkheden. Eén van die mogelijkheden is het overzichtelijk presenteren van informatie over objecten en gekoppelde attribuutinformatie in de vorm van een rapportage. Er zijn verschillende soorten rapportages aanwezig binnen GeoWeb, waaronder één in PDF-formaat. Aan de hand van een voorbeeld worden in dit artikel de benodigde configuratiestappen voor een dergelijke rapportage uit de doeken gedaan. In GeoWeb zijn diverse rapportagemogelijkheden.
kaart zoals perceelsleutel, eigenaar en adresgegevens
Steeds wordt dezelfde informatie op een andere manier
behorend bij dat perceel.
weergegeven en beschikbaar gesteld aan de gebruiker. De meest printbare manier van gegevens weergeven is
De informatie komt enerzijds uit de kaartlaag perce-
via het sjabloonrapport (Template Report).
len. Dit is een vlakkenlaag met als unieke sleutel het veld KADSLEUTEL. Dit veld bestaat uit de onderdelen:
Een sjabloon is een leeg omhulsel met logo en verkla-
Gemeentecode (GST00), enkele sectieletter gevolgd
ringen, waar op een later moment de opgevraagde
door een spatie (C ) en perceelcode (12345). Anderzijds
gegevens in terecht komen. We kennen grofweg drie
komt de informatie uit een database alwaar views zijn
typen:
aangemaakt:
a) voor een kaartlaag, via een Layer Template Report;
Database: AKRGeoStede.mdb
b) voor een gegevenskoppeling, via een Data Link
View: GWB_OBJECT_RECHTHEBBENDEN
Template Report;
Datalink: Eigendom
c) voor de kaart, via een Map Data Template Report. Deze drie typen kunnen gecombineerd worden in één
Eén perceel kan meerdere eigenaren hebben (1:n
rapportage, met daarin gegevens uit de kaartlaag,
relatie). Het beste kunnen we daarom met een subrap-
daaraan gekoppelde adresgegevens en een bijbeho-
port werken, waarin de contactgegevens van de
rende kaart.
STAP 1: VOORBEREIDING Page Header
Een goede voorbereiding is het halve werk. Denk voordat u begint goed na over de doelgroep en welke gegevens voor die personen in het rapport moeten verschijnen.
Kaart
Vragen die beantwoord moeten worden zijn: • Wat wilt u aan de gebruiker laten zien? Kaartlaag gegevens
• Waar komt de informatie vandaan? Staat alle informatie in de geografische attributen of moet dit uit
Gekoppelde gegevens
gekoppelde views/tabellen gehaald worden? • Kan er gebruik gemaakt worden van één rapport of moet dit een hoofdrapport met subrapport zijn? We gebruiken in dit artikel de voorbeelddata van
Page Footer
GeoStede. Het perceelrapport bestaat uit een kaartje van het geselecteerde perceel, enkele gegevens uit de
Opbouw perceelrapport. 27
server
eigenaar zijn opgenomen. In het rapport wordt dan
2a) Het hoofdrapport.
voor elke eigenaar dit subrapport getoond.
We maken met de Geocortex Report Designer een sjabloon en beginnen eenvoudig met alleen gegevens
STAP 2: SJABLOON CREEREN
over de kaartlaag. Onder “Perceelgegevens” komen
Voor sjabloonrapporten is het nodig een sjabloon te
diverse velden die bij de kaartlaag Percelen zijn opgeno-
hebben. Sjablonen maken we met de Geocortex Report
men. Gebruik hiervoor de veldnamen zoals ze ook in het
Designer.
tabblad verschijnen na een identify op percelen. Het is ook mogelijk om meerdere velden samen te voegen,
Een goede strategie bij het maken van rapportages is
bijvoorbeeld: Naam + “, “ + Initialen.
om het rapport in eerste instantie heel eenvoudig te houden met alleen gegevens over de kaartlaag. Als deze
Een veld aan een sjabloon toevoegen, gaat door een
goed werkt kan een extra component worden toege-
TextBox toe te voegen en bij het onderdeel DataField
voegd, bijvoorbeeld de gekoppelde gegevens. Als dat
van de bijbehorende eigenschapen te verwijzen naar de
weer goed is gegaan kan de kaart worden toegevoegd.
juiste veldnaam.
Zo weet u zeker dat een eventuele fout niet al helemaal
2b) Het subrapport met eigendom/ adresgegevens.
aan het begin is gemaakt.
Bij Detail1 is een verwijzing naar een nieuw rapport Als we een bestaand perceelrapport openen, Perceel-
opgenomen, het zogenaamde subrapport. In het subrap-
rapport.rpx, zien we dat het werkblad is onderverdeeld
port “PerceelEigendommenSubRapport.rpx” wordt ver-
in een “PageHeader1”, “GroupHeader1”, “Detail1”,
wezen naar diverse velden uit een gerelateerde tabel,
“GroupFooter1” en “PageFooter1”.
zoals te zien is in het tab Eigendom na een Identify.
De Page Header en Page Footer bevatten onderdelen
2c) De kaart.
die op iedere pagina herhaald worden, zoals een logo,
Bij
documentnaam en/of paginanummering.
we bij DataField naar “Perceel”. Deze naam moet
het
kaartobject
in
GroupHeader1
verwijzen
overeenkomen met de naam zoals gedefinieerd in de In een Group Header en Group Footer komen gegevens te staan die voor ieder uniek object worden herhaald. Als u één perceel heeft geselecteerd zijn deze gegevens maar 1 keer in het rapport terug te vinden. Als u acht percelen heeft geselecteerd,
wordt
de
Group
header acht keer getoond. In het Detail gedeelte is een subrapport met eigendomgegevens toegevoegd. Eén perceel kan immers meerdere eigenaren hebben. 28
Perceelrapport in Geocortex Report Designer.
GeoWeb Manager, bij Feature Maps in het onderdeel
Er zijn een aantal zaken die goed in de gaten gehouden
Layer(Percelen) in de Advanced View.
moeten worden: • Zorg dat het pad bij TemplateUri, goed verwijst naar
Het is belangrijk dat het rapport vanuit GeoWeb kan
de locatie van het gebruikte sjabloon (.rpx).
worden aangeroepen en dat deze locatie de juiste
• Verwijs bij DataLinkName naar de naam van het
rechten bevat. Aanbevolen wordt om de templates te
tabje wat u bij Datalinks heeft gedefinieerd: in dit
plaatsen in de folder GeoWeb\Viewer\App_Data\Framework\Sites\<sitenaam>\Templates of GeoWeb\Viewer\
voorbeeld “Eigendom”. • Zorg dat de naam van het ParentSubReportName verwijst naar de naam van uw eigen verwijzing,
App_Data\Templates.
gemaakt in het hoofdrapport in het onderdeel
STAP 3: HET CONFIGUREREN VAN DE GEOWEB MANAGER De laatste stap bestaat uit het koppelen van
ReportName. In dit voorbeeld “PerceelEigendommenSubRapport”.
het
gemaakte sjabloonrapport aan de percelenlaag in de
HET EINDRESULTAAT
GeoWeb Manager. Zodra de gebruiker een selectie of
Indien u niet helemaal tevreden bent over het eindre-
bevraging op de percelenlaag maakt, komt de optie
sultaat kunt u meer informatie vinden in hoofdstuk 8
voor dit rapport beschikbaar.
van de beheerhandleiding of contact met mij hierover opnemen.
Ga in de GeoWeb Manager naar de Advanced View en kies het onderdeel Layer Resource Manager. Hier zijn diverse subonderdelen aangemaakt:
AUTEUR: René Colijn
• Datalinks, voor het aanroepen van externe
E-MAIL: rcolijn@esri.nl
databronnen. • FeatureMaps, voor het te tonen kaartje. • Reports, voor de configuratie van het hoofdrapport met daarin de aanroep van het subrapport.
Onderdeel Feature Maps in de Advanced View van de GeoWeb Manager.
Een overzicht van de variabelen die moeten worden ingevuld via de GeoWeb Manager. 29
Mobiel
Gebruik ArcGIS op uw mobiele telefoon! Gebruikers van een iPhone kunnen sinds enkele maanden ArcGIS for iOS op hun mobiele telefoon installeren. Deze applicatie maakt GIS-functionaliteit beschikbaar op de iPhone, iPad en iPod Touch. Ook voor telefoons waar Android of Windows Phone 7 op draait zijn soortgelijke applicaties in de maak. In dit artikel wordt belicht waarom ArcGIS op uw mobiel een must-have is.
WAAROM MOBIEL GIS
GIS-functionaliteit afkomstig zijn van ArcGIS
Steeds meer mobiele telefoons die aange-
Server.
schaft worden zijn smartphones: mobiele telefoons voorzien van internet toegang.
Het grote voordeel van een app boven een
Daarnaast beschikken deze telefoons vaak
mobiele website is dat deze gebruik kan
over een geïntegreerde camera en/of GPS.
maken van een geïntegreerde camera of GPS.
Dit maakt deze toestellen zeer geschikt voor
De gebruiker hoeft op deze manier niet zelf
GIS-toepassingen. Denk niet alleen aan het
de locatie in te voeren, maar kan dit aan de
opvragen van geografische gegevens, maar
hand van de GPS locatie bepalen. Dit voorkomt
bijvoorbeeld ook aan het inwinnen van
invoerfouten. Een ander voordeel is dat de
gegevens: de gebruiker merkt een vervui-
performance van apps beter is. Alle grafische
ling op, maakt hier een foto van, voorziet
componenten bevinden zich immers op de
dit van commentaar en de locatie, zodat dit
telefoon en hoeven niet via de internetverbin-
vervolgens door de desbetreffende instan-
ding te worden opgehaald. Er is enkel inter-
tie opgelost kan worden. Het voordeel van
net verbinding nodig voor het binnenhalen of
een dergelijke toepassing op een mobiele
versturen van actuele gegevens.
telefoon, in tegenstelling tot een laptop of PC, is dat de meeste mensen hun telefoon altijd bij
ARCGIS APPS
zich hebben. Naast de bestaande mobiele GIS -
Esri maakt GIS-functionaliteit op drie mobiele
oplossingen (ArcGIS Mobile en ArcPad) zijn er
platformen beschikbaar door middel van drie
nu drie nieuwe varianten: ArcGIS apps voor op
specifieke apps: ArcGIS for iOS, ArcGIS for
uw iPhone, Windows Phone of Android smart-
Android en ArcGIS for Windows Phone. De
phone.
drie apps zullen soortgelijke functionaliteit bevatten. Helaas zijn ze op het moment van
VOORDEEL VAN APPS
schrijven nog niet alle drie beschikbaar en dus
Het inwinnen van gegevens via een mobiele
lastig met elkaar te vergelijken. Met alle drie
telefoon kan door gebruikmaking van een
zal het in ieder geval mogelijk zijn om:
‘mobiele website’ of ‘app’. Een mobiele
• kaarten op ArcGIS.com te raadplegen;
website is een website die geschikt gemaakt
• kaarten op een specifieke ‘ArcGIS Server’-
is voor gebruik op een mobiele telefoon. De
• Inzoomen aan de hand van GPS-locatie
verschillend uitzien. Een app is een mobiele
(indien de mobiele telefoon over GPS
applicatie, welke voor gebruik eerst door de
beschikt);
gebruiker gedownload en geïnstalleerd dient te worden. In beide gevallen zal de geboden 30
omgeving te raadplegen;
site kan er per mobiele browser enigszins
• Het gebruik van tools, zoals zoeken op adres.
ArcGIS for iOS biedt daarnaast functiona-
en technologieën zoals Visual Studio,
liteit voor het bevragen van locaties en
Expression Blend en Silverlight. Het zal
features (Identify) en het opmeten van
voor ontwikkelaars die bekend zijn met
lijnen en oppervlaktes (Measure). Ook het
deze tools en technologieën eenvoudig
inwinnen en aanpassen van GIS-features,
zijn om de overstap te maken naar het
inclusief attributen, zal mogelijk zijn.
ontwikkelen
van
mobiele
applicaties.
Ontwikkelde applicaties kunnen intern
APPS ONTWIKKELEN
gedeeld worden of via Windows Market-
Naast de drie mobiele apps levert Esri ook
place verspreid worden.
drie mobiele Application Programming Interfaces. Met behulp van deze API’s kan
De ArcGIS API for Android maakt het
een eigen app geheel naar wens ontwik-
mogelijk om in de Android ontwikkelom-
keld worden. Op deze manier kan bijvoor-
geving een app te ontwikkelen en vervol-
beeld een specifiek werkproces gevolgd
gens via Android Market te verspreiden.
ArcGIS for iOS
worden met gebruikmaking van data validatie of het automatisch invullen van
KORTOM
default-waarden.
Op
smartphones
hebben
apps
de
voorkeur. Dankzij Esri’s standaard apps en De ArcGIS API for iOS bevat native Objec-
de mogelijkheid om zelf apps te ontwik-
tive C libraries, templates en samples, die
kelen kan volop geprofiteerd worden
gebruikt kunnen worden binnen Apple’s
van GIS-functionaliteit op een mobiele
ontwikkelomgeving:
Integrated
telefoon. Probeer één van de beschikbare
Development Environment. Ontwikkelde
apps zelf uit. Deze must-have kan niet op
apps kunnen intern gedeeld worden of
uw telefoon ontbreken!
Xcode
ArcGIS for Windows Phone
via de Apple Store verspreid worden. De ArcGIS API for Windows Phone is
AUTEUR: Jessica Jansen
gebaseerd op bestaande Microsoft tools
E-MAIL: jjansen@esri.nl
Download ArcGIS for iOS Gebruik de QR-code hiernaast om ArcGIS for iOS meteen via iTunes te downloaden.
GEBRUIK ARCGIS FOR IOS Alle benodigde stappen om een kaart in ArcGIS for iOS te openen en te ontsluiten staan beschreven op de Esri Nederland Resource Center Blog: http://resources.arcgis.
ArcGIS for Android
nl/blog.php.
31